Một số vấn đề cần lưu ý khi xuất khẩu hàng hoá sang thị trường Nhật Bản

Lêi më ®Çu Lý do lùa chän ®Ò tµi NhËt B¶n lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng xuÊt khÈu truyÒn thèng mang tÝnh chiÕn l­îc cña ViÖt Nam. Theo tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD), mÆc dï nÒn kinh tÕ NhËt B¶n vÉn ch­a hoµn toµn kh«i phôc nh­ng tèc ®é t¨ng nhËp khÈu cña NhËt 5 n¨m trë l¹i ®©y (1998-2002), vÉn ®¹t 0,7%. Trong ®ã mét sè c¸c mÆt hµng nhËp khÈu chñ yÕu cña NhËt nh­ dÖt may, thuû s¶n, rau qu¶...l¹i lµ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tuy nhiªn ®Ó cã thÓ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang NhËt B¶n - mét thÞ tr­êng vèn ®­îc coi lµ khã tÝnh, trong mét bèi c¶nh c¹nh tranh ngµy cµng khèc liÖt nh­ hiÖn nµy th× qu¶ lµ ®iÒu kh«ng dÔ dµng. Thùc tÕ cho thÊy mÆc dï NhËt B¶n lµ ®èi t¸c th­¬ng m¹i hµng ®Çu cña ViÖt Nam nh­ng tû träng hµng ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng nµy míi chØ ®¹t 0,6%. Nguyªn nh©n lµ nh÷ng s¶n phÈm chñ lùc cña ta nh­ thuû h¶i s¶n, dÖt may, giµy dÐp... còng lµ nh÷ng thÕ m¹nh cña nhiÒu quèc gia kh¸c trong khu vùc nh­ Indonesia, Malaysia, Philippines, ®Æc biÖt lµ Trung Quèc. H¬n n÷a c«ng t¸c nghiªn cøu dù b¸o thÞ tr­êng NhËt cña doanh nghiÖp ViÖt Nam còng ch­a thËt hiÖu qu¶, vÉn cßn nhiÒu doanh nghiÖp thiÕu th«ng tin, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng hµng ho¸ ViÖt Nam kh«ng ®¸p øng ®­îc ®Çy ®ñ nh÷ng yªu cÇu kh¾t khe tõ thÞ tr­êng nµy. Tr­íc nh÷ng khã kh¨n tån t¹i cïng víi nh÷ng ®ßi hái cÊp thiÕt ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng truyÒn thèng NhËt B¶n, em ®· chän ®Ò tµi : Mét sè vÊn ®Ò cÇn l­u ý khi xuÊt khÈu hµng ho¸ sang thÞ tr­êng NhËt B¶n. Môc ®Ých, ý nghÜa cña ®Ò tµi Môc ®Ých cña ®Ò tµi lµ nghiªn cøu mét c¸ch cã hÖ thèng nh÷ng nÐt riªng biÖt cña thÞ tr­êng NhËt B¶n tõ nhiÒu khÝa c¹nh nh»m cung cÊp nh÷ng th«ng tin c¬ b¶n vÒ thÞ tr­êng vµ nªu lªn mét sè vÊn ®Ò cÇn l­u ý khi xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy. Qua ®ã, c¸c doanh nghiÖp cña ViÖt nam cã thÓ ®Èy m¹nh h¬n n÷a ho¹t ®éng th«ng th­¬ng hµng ho¸ sang NhËt vµ h¬n hÕt lµ kh¼ng ®Þnh th­¬ng hiÖu Made in VietNam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. 3. Ph¹m vi vµ ®èi t­îng nghiªn cøu §èi t­îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ c¸c ®Æc ®iÓm vµ c¸c vÊn ®Ò l­u ý khi xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng NhËt B¶n. Bªn c¹nh ®ã lµ nh÷ng ph©n tÝch ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng, triÓn väng ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang thÞ tr­êng nµy. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu chung ®­îc sö dông trong kho¸ luËn lµ duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c - LªNin. Cô thÓ lµ ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch - tæng hîp, ®èi chiÕu - so s¸nh, m« t¶ vµ kh¸i qu¸t ho¸ ®èi t­îng nghiªn cøu, thèng kª vµ ®iÒu tra x· héi häc. C¸c ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc kÕt hîp chÆt chÏ víi nhau ®Ó ®­a ra nh÷ng kÕt luËn phôc vô cho ®Ò tµi. Néi dung nghiªn cøu Kho¸ luËn bao gåm 3 ch­¬ng víi néi dung nh­ sau: Ch­¬ng I: Mét sè ®Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng NhËt B¶n. Ch­¬ng II: Mét sè vÊn ®Ò cÇn l­u ý khi xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng NhËt B¶n Ch­¬ng III: Mét sè biÖn ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng NhËt B¶n Trong khu«n khæ thêi gian nghiªn cøu vµ tr×nh ®é cßn h¹n chÕ, kho¸ luËn kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt. KÝnh mong thÇy, c« gi¸o gãp ý, chØ dÉn ®Ó kho¸ luËn ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Cuèi cïng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n Th¹c SÜ NguyÔn Xu©n N÷ ®· tËn t×nh gióp ®ì em hoµn thµnh kho¸ luËn nµy. Ch­¬ng I Mét sè ®Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng NhËt B¶n .Nh÷ng ®Æc ®iÓm vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, V¨n ho¸-X· héi vµ con ng­êi NhËt B¶n. §Æc ®iÓm vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn DiÖn tÝch: NhËt B¶n lµ mét quÇn ®¶o n»m ë phÝa ®«ng lôc ®Þa Ch©u ¸, tr¶i ra theo mét vßng cung hÑp dµi 3500 km, tõ vÜ ®é b¾c 20o 25’ ®Õn 45o 33’. Tæng diÖn tÝch cña NhËt B¶n lµ 377.815 km2, chiÕm ch­a ®Çy 0,3% tæng diÖn tÝch ®Êt toµn thÕ giíi. PhÝa ®«ng, NhËt gi¸p víi Th¸i B×nh D­¬ng, cßn phÝa t©y gi¸p biÓn NhËt B¶n. §Þa h×nh: NhËt B¶n cã ®Þa h×nh phøc t¹p. QuÇn ®¶o NhËt B¶n gåm bèn ®¶o chÝnh: Honshu, Hokkaido, Kyushu, Shikoku, trong ®ã Honshu chiÕm trªn 60% tæng diÖn tÝch. HiÖn nay NhËt b¶n ®· x©y dùng ®­êng hÇm nèi ®¶o nµy víi hai ®¶o kÕ cËn lµ Shikoku vµ Kyushu, rÊt thuËn lîi cho giao th«ng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. Ngoµi bèn ®¶o chÝnh ra, NhËt B¶n cßn cã kho¶ng 6800 d·y ®¶o vµ ®¶o nhá. C¸c ®¶o nµy lµ mét phÇn cña d·y nói dµi ch¹y tõ §«ng Nam ¸ tíi tËn Alaska, t¹o cho n­íc NhËt mét bê biÓn dµi gÇn 30.000 km. ChÝnh sù ph©n bè tù nhiªn cña c¸c hßn ®¶o nµy ®· ®em l¹i lîi thÕ vÒ c¶ng biÓn cho NhËt b¶n. Khu vùc tËp trung c¸c c¶ng biÓn næi tiÕng nhÊt cña NhËt n»m ë phÝa nam ®¶o Honshu, ®©y còng chÝnh lµ n¬i cã nhiÒu khu c«ng nghiÖp lín cña NhËt. BiÓn ®ãng vai trß quan träng trong ®êi sèng kinh tÕ NhËt B¶n. C¸c dßng h¶i l­u nãng Kuroshivo vµ h¶i l­u l¹nh Oyashivo gÆp nhau ®· t¹o nªn mét m«i tr­êng sinh sèng thuËn lîi cho c¸c loµi c¸. ChÝnh v× vËy, NhËt B¶n lµ mét trong nh÷ng n­íc cã b·i c¸ tù nhiªn giµu tr÷ l­îng nhÊt thÕ giíi vµ ngµnh ®¸nh b¾t h¶i s¶n cña NhËt B¶n còng rÊt ph¸t triÓn. GÇn 3/4 l·nh thæ cña NhËt B¶n lµ nói, trong ®ã cã 532 ngän nói cao trªn 2000m; nói Phó SÜ lµ nói cã ®é cao lín nhÊt 3776 m vµ còng lµ mét trong nh÷ng h×nh ¶nh t­îng tr­ng cho ®Êt n­íc nµy. NhËt B¶n hiÖn cã h¬n 60 nói löa ®ang ho¹t ®éng, v× vËy thi tho¶ng NhËt vÉn ph¶i chÞu ¶nh h­ëng cña nh÷ng trËn ®éng ®Êt lín nhá kh¸c nhau. PhÇn lín c¸c ®ång b»ng cña NhËt B¶n n»m ë quanh bê biÓn vµ bÞ chia c¾t bëi c¸c d·y nói. Trong sè ®ã, ®ång b»ng Kan-to bao quanh Tokyo lµ ®ång b»ng réng nhÊt víi diÖn tÝch 13.000 km2 , tiÕp ®ã lµ vïng Nobi bao quanh Nagoya vµ ®ång b»ng Sendai ë phÝa b¾c b¸n ®¶o Honshu. KhÝ hËu: Gièng nh­ ViÖt Nam, khÝ hËu NhËt còng cã bèn mïa râ rÖt, tuy nhiªn kh¸ ®a d¹ng do ®Æc ®iÓm l·nh thæ tr¶i dµi tõ b¾c tíi nam. Sù kh¸c nhau vÒ khÝ hËu gi÷a c¸c miÒn t­¬ng ®èi lín. §©y chÝnh lµ nÐt riªng cña NhËt B¶n vµ còng lµ mét trong nh÷ng ®iÓm cÇn l­u ý ®èi víi bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo khi muèn xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy. Mïa hÌ ë NhËt th­êng b¾t ®Çu tõ gi÷a th¸ng 4 rÊt nãng vµ Èm. Tr­íc ®ã lµ mïa m­a kÐo dµi kho¶ng mét th¸ng, lÇn l­ît ®i tõ nam lªn b¾c. Cßn mïa ®«ng th­êng xuÊt hiÖn hÇu hÕt vµo cuèi th¸ng 11 vµ kÐo dµi ®Õn cuèi th¸ng 2. Mïa ®«ng ë phÝa biÓn Th¸i B×nh D­¬ng th­êng «n hoµ, nhiÒu ngµy n¾ng trong khi ë phÝa biÓn NhËt B¶n th­êng u ¸m. Mïa thu vµ xu©n lµ hai mïa ®Ñp nhÊt trong n¨m, ®©y lµ thêi gian mµ ng­êi NhËt dµnh ®Ó nghØ ng¬i, mua s¾m tham gia vµo c¸c lÔ héi truyÒn thèng. Tµi nguyªn: NhËt B¶n lµ mét n­íc rÊt nghÌo vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn. HÇu hÕt c¸c nguyªn nhiªn liÖu chiÕn l­îc cÇn cho c«ng nghiÖp vµ cuéc sèng hµng ngµy cña NhËt B¶n ®Òu ph¶i nhËp khÈu tõ bªn ngoµi. VÝ dô nh­ vÒ than, mÆc dï NhËt cã má than ë Hokkaido vµ Kyushu nh­ng tr÷ l­îng rÊt Ýt, chØ ®¸p øng ®­îc 15% nhu cÇu trong n­íc. Cßn vÒ dÇu má, hµng n¨m NhËt còng ph¶i nhËp khÈu tíi h¬n 90%. §©y lµ mét trong nh÷ng yÕu tè lµm cho NhËt dÔ bÞ ¶nh h­ëng tr­íc nh÷ng biÕn ®éng vÒ gi¸ nguyªn liÖu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. §Æc ®iÓm vÒ v¨n ho¸ §Ò cao tÝnh céng ®ång : ë NhËt B¶n tÝnh chÊt céng ®ång lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu t¹o nÒn t¶ng cho sù g¾n kÕt d©n téc. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn ngay trong c¸ch x­ng h« vµ khi lµm viÖc. Trong c«ng viÖc ng­êi NhËt th­êng g¹t c¸i t«i l¹i, ®Ò cao c¸i chung, t×m sù hoµ hîp gi÷a m×nh vµ nh÷ng ng­êi xung quanh. Ng­êi NhËt vÉn th­êng nãi víi b¹n bÌ quèc tÕ r»ng, hä coi “b¶n th©n nh­ lµ mét h¹t c¸t, thËt nhá bÐ nh­ng l¹i rÊt dÔ dµng, nhanh chãng hoµ nhÞp cïng víi nh÷ng h¹t c¸t xung quanh trong bÊt kú mét m«i tr­êng nµo”. Lu«n cã tinh thÇn häc hái s¸ng t¹o: Ng­êi NhËt ®¸nh gi¸ rÊt cao sù s¸ng t¹o, vµ ®©y chÝnh lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®­a NhËt nhanh chãng trë thµnh n­íc dÉn ®Çu trong hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ cao. §èi víi mçi doanh nghiÖp NhËt B¶n, con ng­êi lµ tµi nguyªn quý gi¸ nhÊt, bëi hä quan niÖm r»ng mçi con ng­êi ®Òu mang trong m×nh sù s¸ng t¹o, ®em l¹i ®iÒu kú diÖu cho cuéc sèng. Vµ mét trong nh÷ng minh chøng cho ®iÒu nµy lµ sù ra ®êi cña c«ng ty HONDA, c«ng ty hµng ®Çu trong lÜnh vùc s¶n xuÊt xe m¸y, « t« vµ c¸c s¶n phÈm m¸y mãc tiªu dïng cao cÊp. Ng­êi s¸ng lËp ra c«ng ty nµy ban ®Çu vèn chØ lµ mét ng­êi thî söa xe m¸y nh­ng víi kiÕn thøc thu l­îm ®­îc trong thêi gian lµm viÖc t¹i mét h·ng s¶n xuÊt xe m¸y ë ý, cïng víi sù s¸ng t¹o cña m×nh, «ng ®· chÕ t¹o ra nh÷ng chiÕc xe HONDA bèn kú võa ®Ñp võa dÔ ®i. Tr­êng hîp thø hai lµ c«ng ty s¶n xuÊt c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tö nghe nh×n SONY. Tõ viÖc nghiªn cøu chiÕc m¸y h¸t hiÖu Victor nÆng hµng t¹ vµ gi¸ ®¾t b»ng 1/2 gi¸ cña mét chiÕc xe « t«, Akuo Morita, mét thanh niªn trÎ ®· ®em l¹i sù kú diÖu b»ng viÖc nghiªn cøu s¶n xuÊt ra c¸c thiÕt bÞ nghe nh×n chØ nhá n»m trong lßng bµn tay. Ngay tªn SONY trong tiÕng nhËt còng ®· mang ý nghÜa lµ mét thanh niªn th«ng minh vµ s¸ng t¹o. Ngµy nµy SONY ®· trë thµnh c«ng ty ®iÖn tö næi tiÕng cña NhËt víi 70% s¶n phÈm ®­îc tiªu thô ë n­íc ngoµi. MÆc dï vËy kh«ng hµi lßng víi thµnh qu¶ ®· ®¹t ®­îc, C«ng ty vÉn lu«n mang cho m×nh mét ph­¬ng ch©m : “s¸ng t¹o lµ lý do tån t¹i cña chóng ta”. Cã nÒn v¨n ho¸ ®a d¹ng phong phó: NÒn v¨n ho¸ NhËt B¶n lµ sù kÕt hîp song song gi÷a truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i. Tuy ng­êi NhËt hoµ m×nh vµo cuéc sèng c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i nh­ng l¹i rÊt t«n träng vµ cã ý thøc b¶o vÖ v¨n ho¸ truyÒn thèng. V× vËy ë NhËt, ngay trong c¸c ®« thÞ lín, nh÷ng toµ nhµ cao tÇng ®­îc x©y dùng bªn c¹nh c¸c ®×nh chïa cæ lµ chuyÖn b×nh th­êng. Cïng víi sù ph¸t triÓn truyÒn th«ng ®a ph­¬ng tiÖn, nh÷ng th«ng tin míi, mèt míi lan truyÒn rÊt nhanh chãng, nh­ng mÆt kh¸c viÖc kÕ thõa v¨n ho¸ truyÒn thèng ®· c¾m rÔ s©u ë c¸c vïng vÉn ®­îc duy tr×. C¸c lÔ héi truyÒn thèng cïng ng«n ng÷ ®Þa ph­¬ng vÉn cßn ®Ëm mµu s¾c b¶n ®Þa. Vµ lÔ héi vÉn lµ mét trong nh÷ng yÕu tè v¨n ho¸ quan träng gióp lý gi¶i vµ hiÓu h¬n vÒ con ng­êi NhËt B¶n. §Ò cao sù hoµ hîp gi÷a thiªn nhiªn vµ con ng­êi: Ng­êi NhËt B¶n tõ x­a ®· cã nghÖ thuËt th­ëng thøc nh÷ng vÎ ®Ñp ®Æc s¾c cña thiªn nhiªn. Khi xu©n vÒ hä say s­a víi hoa xu©n, thu sang hä l¹i ®Õn nh÷ng vïng nói rùc rì l¸ phong ®á vµ khi mïa ®«ng tíi, hä vui bªn ly r­îu ng¾m nh×n tuyÕt r¬i. Kh«ng chØ vËy ngay c¸ch bÇy trÝ trong nhµ, ng­êi NhËt còng lu«n t¹o cho m×nh nh÷ng kh«ng gian ®Ó cã thÓ gÇn gòi thiªn nhiªn. Trong nh÷ng c¨n nhµ mang phong c¸ch truyÒn thèng cña NhËt, bao giê còng cã nh÷ng khu v­ên nhá, vµ ë gãc c¸c c¨n phßng vÉn th­êng ®Æt chËu Bonsai. LÊy c¶m høng tõ thiªn nhiªn ng­êi NhËt ®· s¸ng t¹o ra rÊt nhiÒu m«n nghÖ thuËt mang ®Ëm b¶n s¾c nh­ Trµ ®¹o (Chado), NghÖ thuËt c¾m hoa (Ikebana), Th­ ®¹o (Shodo). Nh÷ng m«n nghÖ thuËt nµy chÝnh lµ kÕt qu¶ cña sù hoµ quyÖn gi÷a nÐt ®Ñp trong thiªn nhiªn vµ sù thanh tÞnh trong t©m hån ng­êi NhËt. §Æc ®iÓm vÒ x· héi ChÕ ®é gi¸o dôc toµn diÖn vµ nghiªm kh¾c : Mçi mét ng­êi d©n NhËt B¶n khi b¾t ®Çu c¾p s¸ch tíi tr­êng ®· ®­îc gi¸o dôc ý thøc vÒ tÇm quan träng cña viÖc häc, r»ng NhËt B¶n lµ mét n­íc nghÌo, rÊt nghÌo tµi nguyªn, vµ chØ cã viÖc häc míi cã thÓ ®em l¹i cho hä mét t­¬ng lai t­¬i s¸ng..Gi¸o dôc lµ b¾t buéc víi trÎ em tõ 6-15 tuæi ë NhËt. HÖ thèng gi¸o dôc cña NhËt B¶n ®­îc thiÕt lËp sau chiÕn tranh thÕ giíi thø 2, vµo gi÷a nh÷ng n¨m 1947 vµ 1950, lÊy hÖ thèng gi¸o dôc cña Mü lµm kiÓu mÉu. Cô thÓ bao gåm 06 n¨m tiÓu häc (b¾t buéc), 03 n¨m bËc trung häc c¬ së (b¾t buéc) vµ 03 n¨m trung häc bËc cao (kh«ng b¾t buéc). TiÕp ®ã lµ §¹i häc 04 n¨m (riªng ngµnh Y lµ 06 n¨m) vµ ®µo t¹o sau ®¹i häc. Theo thèng kª cña Bé Gi¸o dôc- Khoa häc NhËt, ®Õn n¨m 2002 n­íc NhËt cã 62 tr­êng Trung häc chuyªn nghiÖp, h¬n 3.000 tr­êng Trung cÊp kü thuËt-nghiÖp vô, 572 tr­êng Cao ®¼ng, 651 tr­êng §¹i häc vµ 479 c¬ së ®µo t¹o cao häc. Víi chÊt l­îng ®µo t¹o cao vµ nghiªm kh¾c NhËt B¶n ®· thu hót h¬n 70.000 l­u häc sinh n­íc ngoµi tõ kh¾p c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Õn nghiªn cøu häc tËp. Tuy nhiªn còng nh­ ë ViÖt Nam, nhiÒu n¬i ë NhËt vÉn rÊt coi träng Gakureki (b»ng cÊp), ®iÒu nµy ®· t¹o nªn mét ¸p lùc rÊt lín cho nh÷ng häc sinh trung häc vµ ®ång thêi còng dÉn ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò næi cém trong x· héi. Nguy c¬ l·o ho¸ d©n sè: HiÖn nay xu h­íng tû lÖ sinh gi¶m, tèc ®é l·o ho¸ d©n sè ngµy mét t¨ng nhanh lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò khã gi¶i quyÕt ®èi víi NhËt B¶n. Dù b¸o ®Õn n¨m 2050 h¬n 36% d©n sè cña ®Êt n­íc mÆt trêi mäc sÏ lµ ng­êi vÒ h­u. §iÒu nµy kÐo theo nguy c¬ thiÕu lao ®éng cïng hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt nh­ thõa c«ng suÊt trong c¸c nhµ m¸y, t¨ng thªm dÞch vô y tÕ ch¨m sãc cho ng­êi giµ. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy lµ xu h­íng sèng ®éc th©n vµ lËp gia ®×nh nh­ng kh«ng thÝch sinh con cña líp trÎ NhËt ngµy cµng t¨ng. §Ó ng¨n chÆn t×nh tr¹ng nµy, míi ®©y ChÝnh phñ NhËt B¶n ®· c«ng khai v¨n b¶n h­íng dÉn kªu gäi c¸c chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng vµ c¸c c«ng ty thi hµnh nh»m n©ng tû lÖ sinh ®Î cña ng­êi d©n, ®èi t­îng ë ®©y chñ yÕu nh»m vµo c¸c «ng bè. Bëi v×, theo truyÒn thèng, ®µn «ng NhËt B¶n cã tr¸ch nhiÖm ®i lµm kiÕm tiÒn nu«i gia ®×nh, cßn phô n÷ th× ë nhµ lµm néi trî vµ ch¨m sãc con c¸i. Nh­ng ngµy nay viÖc phô n÷ còng dÇn ph¶i tham gia g¸nh v¸c gia ®×nh ®· trë thµnh mét trong nh÷ng nguyªn nh©n khiÕn ng­êi phô n÷ kh«ng muèn sinh con. Sù thay ®æi trong vÞ trÝ cña phô n÷ NhËt B¶n: Phô n÷ NhËt ngµy nay cã xu h­íng thÝch t¹o lËp cuéc sèng cho riªng m×nh. Ngµy cµng nhiÒu phô n÷ ®éc th©n xø së hoa anh ®µo muèn t×m kiÕm b¹n ®êi biÕt lµm viÖc nhµ vµ ch¨m sãc con c¸i. Sè chÞ em phô n÷ ®i lµm vµ kiÕm tiÒn nu«i gia ®×nh còng t¨ng vät so víi tr­íc. Theo ®iÒu tra cña chÝnh phñ NhËt B¶n vµo th¸ng 8 /2003 võa qua, kÕt qu¶ kh¶o s¸t trªn 12.000 ®µn «ng vµ phô n÷ ®éc th©n, tuæi tõ 18 ®Õn 35 cho thÊy sè chÞ em coi träng kh¶ n¨ng lµm viÖc nhµ cña «ng x· t­¬ng lai t¨ng tõ 43,6% trong 5 n¨m tr­íc lªn 58,7% n¨m nay. Ngoµi ra sè chÞ em muèn dµnh toµn bé thêi gian cho gia ®×nh gi¶m ®i nhiÒu so víi n¨m 1992. NÕu nh­ tr­íc ®©y sau khi kÕt h«n, phÇn lín ng­êi phô n÷ NhËt chØ lo c«ng viÖc gia ®×nh th× ngµy nay ngµy cµng nhiÒu phô n÷ muèn tiÕp tôc ®i lµm sau khi kÕt h«n. Theo thèng kª, trong sè nh÷ng phô n÷ ®· kÕt h«n cã ®Õn 40% phô n÷ sau 45 tuæi vÉn tiÕp tôc ®i lµm. Cã thÓ nÒn kinh tÕ tôt hËu kÐo dµi cña NhËt B¶n lµ mét trong nh÷ng lý do khiÕn nhiÒu bµ vî kiÕm viÖc ®Ó chia sÎ bít g¸nh nÆng gia ®×nh víi chång con. Nh­ng còng kh«ng thÓ phñ ®Þnh lµ cµng ngµy phô n÷ NhËt B¶n cµng cã xu h­íng muèn t¹o lËp cuéc sèng cho riªng m×nh. Tèc ®é ®« thÞ ho¸ nhanh: Víi sè d©n trªn 125 triÖu ng­êi, NhËt B¶n ®­îc xÕp vµo danh s¸ch 10 quèc gia ®«ng d©n nhÊt trªn thÕ giíi. Mét mÆt ®©y trë thµnh mét thÞ tr­êng réng lín ®Çy tiÒm n¨ng hÊp dÉn c¸c nhµ xuÊt khÈu n­íc ngoµi. MÆt kh¸c sù ph¸t triÓn ®« thÞ ho¸ qu¸ nhanh ë NhËt B¶n còng buéc n­íc nµy ph¶i ®èi ®Çu víi nh÷ng vÊn ®Ò d©n sè nghiªm träng. MËt ®é d©n sè trung b×nh ë NhËt lµ 338 ng­êi/km2, tuy nhiªn ë c¸c thµnh phè lín nh­ Tokyo mËt ®é d©n sè lµ 5410 ng­êi/km2, Osaka lµ 4652 ng­êi/km2. Trong khi ®ã ë c¸c vïng khÝ hËu kh¾c nghiÖt nh­ Hokkaido l¹i cã mËt ®é d©n sè rÊt thÊp 73 ng­êi/km 2. §iÒu nµy ®· mang l¹i cho NhËt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi khã gi¶i quyÕt nh­ nhµ ë, gi¸o dôc, phóc lîi ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò an ninh, ®ång thêi còng t¹o nªn sù ph©n c«ng lao ®éng bÊt hîp lý gi÷a c¸c ngµnh s¶n xuÊt. TËp qu¸n ¨n uèng thay ®æi: Cuéc sèng c«ng nghiÖp ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c cöa hµng ¨n nhanh ph¸t triÓn. Theo quy ®Þnh vÒ giê lµm cña c¸c c«ng ty NhËt, thêi gian nghØ tr­a ®­îc tÝnh tõ 12h ®Õn 13h, v× vËy trong thêi gian nµy hÇu hÕt ng­êi NhËt t×m ®Õn c¸c cöa hµng ¨n nhanh nh­ Fast Food, Mc Donald, Seven Eleven, Wai Wai. C¸c cöa hµng ¨n nhanh nµy ®· ph¸t triÓn rÊt nhanh, tr¶i dµi trªn toµn n­íc NhËt. Bªn c¹nh ®ã sau nh÷ng ngµy lµm viÖc c¨ng th¼ng, hoÆc vµo nh÷ng ngµy lÔ héi, ng­êi NhËt th­êng ®­a nhau ®Õn c¸c cöa hµng cã tªn lµ TABE-HODAI (cã nghÜa lµ ¨n tho¶i m¸i), t¹i c¸c cöa hµng nµy víi mét møc gi¸ cè ®Þnh, th«ng th­êng lµ 2500 yªn (t­¬ng ®­¬ng kho¶ng 340.000 VND) mçi ng­êi cã thÓ chän cho m×nh mãn ¨n ­a thÝch vµ ¨n uèng cho ®Õn khi kh«ng tiÕp tôc ®­îc n÷a. §©y còng lµ mét trong nh÷ng nÐt v¨n ho¸ míi vÒ Èm thùc cña ng­êi NhËt B¶n. §Æc ®iÓm vÒ con ng­êi NhËt B¶n TÝnh hiÕu kú vµ nh¹y c¶m víi v¨n ho¸ n­íc ngoµi: Cã thÓ nãi r»ng, kh«ng cã d©n téc nµo nh¹y bÐn vÒ v¨n ho¸ n­íc ngoµi nh­ ng­êi NhËt. Hä kh«ng ngõng theo dâi nh÷ng biÕn ®éng t×nh h×nh bªn ngoµi, ®¸nh gi¸ c©n nh¾c nh÷ng ¶nh h­ëng cña c¸c trµo l­u vµ xu h­íng chÝnh ®ang diÔn ra ®èi víi NhËt. NÕu nh­ ph¸t hiÖn ra trµo l­u nµo ®ang th¾ng thÕ th× hä cã xu h­íng s½n sµng häc hái, nghiªn cøu ®Ó b¾t kÞp trµo l­u ®ã. ChÝnh tinh thÇn thùc dông, tÝnh hiÕu kú vµ ãc cÇu tiÕn cña ng­êi NhËt lµ nh÷ng ®éng lùc thóc ®Èy hä b¾t kÞp víi c¸c n­íc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. T«n träng thø bËc vµ ®Þa vÞ: ý thøc t«n träng thø bËc ®· cã tõ l©u trong ®êi sèng cña ng­êi NhËt, ®Ëm nÐt nhÊt lµ kho¶ng thêi gian 250 n¨m d­íi thêi Tokugawa. ý thøc ®ã ®­îc thÓ hiÖn rÊt râ trong c¸ch øng xö hµng ngµy cña ng­êi NhËt, ®Æc biÖt lµ trong c¸ch chµo hái. Khi chµo hái, nhê v¶, xin lçi còng nh­ khi c¶m ¬n.. ng­êi NhËt ®Òu cói ®Çu. ThËm chÝ c¶ khi nãi chuyÖn qua ®iÖn tho¹i, mÆc dï kh«ng nh×n thÊy nhau, song nhiÒu khi ng­êi NhËt vÉn cói ®Çu ®Ó thÓ hiÖn sù t«n träng víi cÊp trªn. Cã 3 kiÓu cói ng­êi ®øng ®­îc ph©n chia theo quan hÖ thø bËc gi÷a b¶n th©n ng­êi chµo vµ ng­êi ®èi diÖn. Tr­íc hÕt lµ kiÓu “chµo nhÑ” th­êng dïng khi gÆp kh¸ch hay cÊp trªn ë hµnh lang, lóc nµy ®Çu cña ng­êi chµo h¬i cói. KiÓu cói ng­êi thø hai lµ kiÓu “chµo b×nh th­êng” cói ng­êi thÊp h¬n mét chót, kiÓu chµo x· giao nµy th­êng ®­îc dïng ®Ó thÓ hiÖn sù t«n kÝnh ®èi víi nh÷ng vÞ kh¸ch t­¬ng ®èi quan träng. Cuèi cïng lµ kiÓu chµo “lÔ phÐp” dïng khi chµo mét c¸ch trÞnh träng dµnh cho cÊp trªn. ý thøc t«n träng thø bËc cña ng­êi NhËt cßn ®­îc thÓ hiÖn trong c¸ch x­ng h« hµng ngµy. Trong ng«n ng÷ cña ph­¬ng T©y, khi chµo nhau ng­êi ta th­êng rÊt ®¬n gi¶n víi “Hello” hay “Hi”, th× trong ng«n ng÷ NhËt, ®Ó thÓ hiÖn phÐp lÞch sù víi ng­êi kh¸c, trong tõng hoµn c¶nh vµ ®èi t­îng cô thÓ mµ ng­êi NhËt cã nh÷ng c¸ch x­ng h«, c¸ch chµo hái kh¸c nhau. §èi víi ng­êi lín tuæi hay ng­êi cã ®Þa vÞ th× ph¶i dïng ng«n ng÷ kÝnh träng (sonkeigo), khi nãi vÒ m×nh vµ nh÷ng ng­êi trong gia ®×nh m×nh th× dïng ng«n ng÷ khiªm nh­êng (kenjogo). LÊy vÝ dô khi lµm song c«ng viÖc c«ng ty, mäi ng­êi chµo nhau ra vÒ, cïng mét ý nghÜa lµ h«m nay anh lµm viÖc mÖt nhØ, ng­êi h¬n tuæi cã thÓ nãi “otsukare san”,hay “otsukare” víi ng­êi Ýt tuæi hay cÊp d­íi cña m×nh nh­ng ng­êi Ýt tuæi th× l¹i ph¶i cã c¸ch ®¸p l¹i kh¸c “o tsukaresama deshita” th× míi ®óng phÐp t¾c trªn d­íi. Còng chÝnh bëi ý thøc t«n träng thø bËc, nªn ng­êi NhËt rÊt nh¹y c¶m vÒ vÞ trÝ ngåi cao thÊp. Lóc ngåi trªn xe còng nh­ khi ngåi trong phßng, thø tù ngåi th­êng ®­îc ngÇm quy ­íc tr­íc. Trong phßng “chç ngåi trªn”-n¬i xa cöa ra vµo nhÊt lµ n¬i dµnh cho ng­êi bÒ trªn hay cho kh¸ch, cßn ng­êi cã chøc vô thÊp bao giê còng ngåi ë gÇn cöa ra vµo. Trong c¸c buæi tiÖc tæ chøc t¹i nhµ hµng mét c¸ch ®ét xuÊt th× mäi ng­êi ®Òu biÕt vÞ trÝ cña m×nh mµ kh«ng cÇn cã sù h­íng dÉn nµo kh¸c. §©y còng lµ mét trong nh÷ng ®iÓm mµ c¸c nhµ xuÊt khÈu ph¶i l­u ý ®Ó cã thÓ t¹o ®­îc Ên t­îng ngay tõ ban ®Çu víi ng­êi NhËt. ãc thÈm mü: Ng­êi NhËt rÊt kü tÝnh vµ cÇu kú, “c¸i g× còng ®­îc n©ng lªn thµnh nghÖ thuËt”. LÊy vÝ dô ngay viÖc uèng trµ, ng­êi NhËt còng coi ®ã nh­ lµ mét nghÖ thuËt cao quý gäi lµ “trµ ®¹o”. Thêi gian phµ tra cã thÓ kÐo dµi tíi 4 tiÕng vµ tu©n theo rÊt nhiÒu quy t¾c vÝ dô nh­: kh«ng ®­îc dïng n­íc ®ang s«i ®Ó pha, Êm chÐn tr­íc khi mang ra pha trµ ph¶i ®­îc lµm Êm lªn b»ng n­íc nãng sau ®ã lau b»ng kh¨n kh«, ng­êi uèng trµ ph¶i ngåi quú gèi (seiza)... ãc thÈm mü cña ng­êi NhËt cßn ®­îc thÓ hiÖn trong phong c¸ch lµm viÖc cña hä. LÊy vÝ dô nh÷ng ng­êi thî lµm trong ngµnh nghÒ thñ c«ng ë NhËt dµnh rÊt nhiÒu thêi gian ng¾m l¹i s¶n phÈm xem cã cÇn ph¶i chØnh söa chau chuèt g× kh«ng. MÆc dï khi lµm nh­ vËy ®ång nghÜa víi viÖc n¨ng suÊt lao ®éng gi¶m ®i do mÊt nhiÒu thêi gian h¬n ®Ó hoµn thµnh mét s¶n phÈm, song ®èi víi ng­êi d©n NhËt B¶n, ngoµi môc ®Ých lîi nhuËn hä cßn muèn ®¹t ®­îc mét môc tiªu kh¸c kh«ng kÐm phÇn quan träng ®ã lµ c¶m gi¸c tho¶i m¸i khi hoµn thµnh mü m·n mét c«ng viÖc dï lµ rÊt nhá. Hä lu«n t×m kiÕm c¸i ®Ñp trong c«ng viÖc cña m×nh, bëi ®èi víi hä c«ng viÖc kh«ng nh÷ng lµ “ho¹t ®éng kinh tÕ” mµ cßn lµ “ho¹t ®éng thÈm mü”. Lu«n ®óng hÑn: §óng hÑn lµ mét trong nh÷ng tÝnh c¸ch ®iÓn h×nh cña ng­êi NhËt. Tr­íc khi tæ chøc c¸c cuéc hÑn gÆp, viÖc ®i l¹i ®­îc lªn lÞch tr­íc rÊt kü cµng. V× vËy trong c¸c cuéc gÆp gì víi ®èi t¸c, b¹n hµng ng­êi NhËt hÇu nh­ kh«ng bao giê ®Õn muén. “§Ó kh¸ch chê lµ thÊt lÔ” ®· trë thµnh mét trong nh÷ng quy ®Þnh cña c¸c c«ng ty NhËt. VÝ dô nh­ ë c«ng ty TOTO (c«ng ty thiÕt bÞ vÖ sinh hµng ®Çu NhËt B¶n) ®· yªu cÇu toµn bé nh©n viªn trong c«ng ty kh«ng ®­îc sai hÑn víi kh¸ch hµng, ngay c¶ khi tr¶ lêi ®iÖn tho¹i còng ph¶i nhanh chãng, trong vßng 3 tiÕng chu«ng ph¶i nhÊc èng nghe. ChÝnh bëi nguyªn t¾c nµy mµ c¸c c«ng ty cña NhËt ®· lu«n gi÷ ®­îc ch÷ “TÝn” víi b¹n hµng, t¹o ®­îc niÒm tin víi ®èi t¸c. §¹o ®øc lµm viÖc tèt: Mét ®Æc ®iÓm kh«ng thÓ kh«ng nh¾c ®Õn cña ng­êi NhËt lµ niÒm say mª víi c«ng viÖc. §iÒu nµy ®­îc ph¶n ¸nh qua sè giê lµm viÖc vµ nghØ ng¬i cña hä so víi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. TÝnh trung b×nh trong 1 n¨m, sè giê lµm viÖc cña ng­êi NhËt kho¶ng 2100 giê, cao h¬n 10% so víi ng­êi Mü, 15% so víi ng­êi T©y ¢u. Kh«ng nh÷ng vËy ng­êi NhËt cßn tù nguyÖn lµm thªm giê cho c«ng ty d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Mét ch­¬ng tr×nh TiVi ®Æc biÖt cña ®µi truyÒn h×nh NHK NhËt B¶n gÇn ®©y ®· miªu t¶ mét cao èc ë trung t©m thµnh phè Tokyo víi hÖ thèng ®Ìn v¨n phßng ®­îc cµi ®Æt t¾t tù ®éng. Tr­íc 10 h ®ªm, tÊt c¶ ®Ìn ®Òu t¾t nh­ng chØ vµi gi©y sau, mäi bãng ®Ìn l¹i ®­îc bËt s¸ng tr­ng. ChÝnh bëi sù say mª víi c«ng viÖc nh­ vËy mµ mÆc dï chÝnh phñ NhËt ®· cã nh÷ng ®iÒu chØnh gi¶m sè giê lµm viÖc, nh­ng b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c ng­êi NhËt vÉn tiÕp tôc lµm thªm giê. Th«ng th­êng ng­êi NhËt b¾t ®Çu c«ng viÖc tõ 8 h s¸ng vµ chØ ra vÒ khi nµo kÕt thóc toµn bé c«ng viÖc trong ngµy. NÕu lµm kh«ng song ®­îc hä sÏ tiÕp tôc lµm c¶ ngµy nghØ. ChÝnh v× vËy tæng sè giê trung b×nh lµm viÖc trong n¨m cña ng­êi NhËt vÉn ®ang cã xu h­íng t¨ng lªn. Theo sè liÖu thèng kª n¨m 2001 con sè nµy ®· lªn tíi 2150 giê, cao h¬n nhiÒu so víi c¸c n­íc kh¸c. Tõ nay ®Õn n¨m 2005 chÝnh phñ NhËt ®ang cè g¾ng gi¶m con sè nµy xuèng cßn 1800 giê. VÒ ph­¬ng diÖn hiÖu qu¶ c«ng viÖc, nh×n chung ng­êi NhËt lu«n nç lùc nhÉn n¹i, kiªn tr× trong c«ng viÖc ®Ó cã thÓ hoµn thµnh tèt nhiÖm vô cña m×nh. TiÕt kiÖm vµ c¨n c¬: Ng­êi NhËt kh«ng chØ cÇn cï mµ cßn rÊt tiÕt kiÖm, møc tiÕt kiÖm cña ng­êi NhËt cao nhÊt thÕ giíi, cã nh÷ng thêi ®iÓm chiÕm gÇn 25% thu nhËp c¸ nh©n. Nguyªn nh©n mét phÇn lµ do thêi gian lµm viÖc cña hä qu¸ nhiÒu nªn ®«i khi kh«ng cã thêi gian ®i mua s¾m. Hai lµ do t©m lý tr©n träng cña c¶i, lu«n c¶m thÊy ph¶i tiªu dïng ®óng møc cña ng­êi NhËt. §èi víi hä, nÐm bá mét vËt g× ®ã ®i chØ v× ®· cò lµ l·ng phÝ hay ®óng h¬n lµ thiÕu sù tr©n träng ®èi víi tæ tiªn. §©y lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi t©m lý tiªu dïng cña ng­êi NhËt mµ c¸c nhµ xuÊt khÈu nªn l­u ý. .Tæng quan t×nh h×nh kinh tÕ NhËt B¶n. Kh¸c víi ViÖt Nam, NhËt B¶n xuÊt hiÖn víi t­ c¸ch lµ n­íc b¹i trËn sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø II bÞ phô thuéc vµo Mü trong c¶ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i lÉn an ninh. Tuy nhiªn ®Êt n­íc mÆt trêi mäc nµy ®· kh«ng hÒ b¹i trËn trªn lÜnh vùc ph¸t triÓn kinh tÕ. Ngay sau chiÕn tranh thÕ giíi thø 2 NhËt ®· nhanh chãng phôc håi vµ ®¹t ®­îc tèc ®é ph¸t triÓn thÇn kú. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y tèc ®é ph¸t triÓn tuy chËm l¹i song NhËt B¶n vÉn tiÕp tôc lµ mét n­íc cã tiÒm n¨ng lín thø 2 trªn thÕ giíi vÒ kinh tÕ, khoa häc kü thuËt vµ tµi chÝnh. Cã thÓ tãm l­îc c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña NhËt nh­ sau: 1. Giai ®o¹n 1945-1990 Sù phôc håi sau chiÕn tranh: Mét vµi n¨m sau chiÕn tranh ThÕ giíi thø hai, nÒn kinh tÕ NhËt B¶n hÇu nh­ hoµn toµn bÞ tª liÖt do sù tµn ph¸ trong chiÕn tranh. L­¬ng thùc thiÕu gay g¾t, l¹m ph¸t th× kh«ng thÓ k×m h·m vµ n¹n bu«n b¸n chî ®en lan trµn...§øng tr­íc nh÷ng khã kh¨n nh­ vËy, nh©n d©n NhËt B¶n ®· b¾t tay x©y dùng l¹i nÒn kinh tÕ d­íi sù gióp ®ì ban ®Çu cña viÖn trî t¸i thiÕt tõ Mü. ChÝnh phñ NhËt B¶n ®· tiÕn hµnh nhiÒu c¶i c¸ch, thñ tiªu t×nh tr¹ng ®éc quyÒn, d©n chñ ho¸ lao ®éng. Ngoµi ra, nhiÒu biÖn ph¸p t¸c ®éng tíi t×nh h×nh tµi chÝnh, t×nh h×nh s¶n xuÊt ®· ®­îc tiÕn hµnh nh­ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu b¶o ®¶m cña Ng©n hµng NhËt B¶n, ­u tiªn s¶n xuÊt vµo c¸c ngµnh chñ chèt. Nh÷ng biÖn ph¸p nµy, ë mét chõng mùc nµo ®ã, ®· tá ra thµnh c«ng trong viÖc vùc dËy nÒn kinh tÕ vµ t¹o ra mét khu«n khæ c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ sau nµy. Giai ®o¹n ph¸t triÓn thÇn kú: Giai ®o¹n 1952-1973 lµ giai ®o¹n mµ nÒn kinh tÕ NhËt B¶n t¨ng tr­ëng ë mét tèc ®é rÊt cao, lµm cho c¶ thÕ giíi kinh ng¹c vµ gäi ®ã lµ “sù thÇn kú” vÒ kinh tÕ. N¨m 1955 tæng s¶n phÈm quèc d©n cña NhËt chØ xÊp xØ b»ng 1/2 cña Anh vµ chØ b»ng 6% cña Mü, GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi b»ng 273 USD/n¨m trong khi ®ã ë Anh lµ 1068 USD vµ ë Mü lµ 2446 USD. Nh­ng chØ trong kho¶ng thêi gian 20 n¨m tõ ®èng tro tµn cña chiÕn tranh, NhËt B¶n ®· trçi dËy ®Çy sinh khÝ v­¬n lªn trë thµnh mét c­êng quèc kinh tÕ s¸nh ngang hµng víi Mü. Tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n n¨m kho¶ng trªn d­íi 10% cao gÊp gÇn ba lÇn so víi tèc ®é t¨ng trung b×nh kho¶ng 4% mét n¨m cña NhËt B¶n tr­íc chiÕn tranh. Tèc ®é s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trung b×nh lµ 11,7% trong khi Mü lµ 3,7%, T©y ¢u lµ 3,6%. B­íc nh¶y vät cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n giai ®o¹n nµy ®­îc minh ho¹ qua mét vµi sè liÖu cô thÓ sau ®©y: - ThÐp: Trong khi ph¶i mÊt 10 n¨m Ph¸p míi n©ng ®­îc s¶n l­îng thÐp tõ 15 triÖu tÊn lªn 20 triÖu tÊn th× NhËt B¶n chØ cÇn 1 n¨m. T©y §øc trong 10 n¨m n©ng s¶n l­îng tõ 21 lªn 41 triÖu tÊn th× NhËt B¶n chØ cÇn bá ra 3 n¨m r­ìi ®· ®¹t ®­îc møc s¶n l­îng trªn. - ¤ t«: N­íc Anh ®· ®­a møc s¶n xuÊt xe « t« du lÞch tõ 200.000 chiÕc lªn 1 triÖu chiÕc trong vßng 13 n¨m, T©y §øc ph¶i lµm trong 9 n¨m cßn NhËt B¶n chØ cÇn 6 n¨m. Trong lÜnh vùc xuÊt khÈu xe du lÞch, muèn t¨ng l­îng xe xuÊt khÈu tõ 100.000 chiÕc lªn 500.000 chiÕc Anh ph¶i nç lùc trong suèt 13 n¨m, Ph¸p vµ T©y §øc còng ph¶i mÊt 6 n¨m cßn NhËt B¶n ®· ®¹t ®­îc con sè nµy chØ trong vßng 4 n¨m tõ 1964 ®Õn 1968. -VËn t¶i: Cho ®Õn n¨m 1968, NhËt B¶n ®· tiÕn hµnh x©y dùng h¹m ®éi tÇu thuyÒn chuyªn dông chë hµng m¹nh nhÊt trªn thÕ giíi. §ã lµ mét ®éi “tÇu phµ” khæng lå chuyªn ®Ó chë c¸c xe cé xuÊt khÈu, cã thÓ v­ît qua c¸c ®¹i d­¬ng víi tèc ®é lín. Vµ khi ®ã, NhËt B¶n ®· tá râ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, chuyªn chë vµ bu«n b¸n nhanh h¬n bÊt cø n­íc c«ng nghiÖp nµo trªn thÕ giíi. Nguyªn nh©n chñ yÕu cña sù ph¸t triÓn nµy lµ do ®Çu t­ m¹nh mÏ cña c«ng nghiÖp t­ nh©n. §Çu t­ ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ ®· t¹o cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp NhËt B¶n cã søc c¹nh tranh h¬n trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã, Mü ®· më cöa thÞ tr­êng réng lín cña m×nh cho NhËt vµ khuyÕn khÝch c¸c n­íc ®ång minh còng lµm nh­ vËy. NhËt B¶n v× vËy ®· ®­îc lîi nhê m«i tr­êng kinh tÕ thÕ giíi më réng vµ nguån cung cÊp n¨ng l­îng dåi dµo, t­¬ng ®èi rÎ tõ n­íc ngoµi suèt thêi kú nµy. Mét lÝ do kh¸c khiÕn nÒn kinh tÕ NhËt B¶n ph¸t triÓn lµ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña ChÝnh phñ ®èi víi nÒn kinh tÕ. ChÝnh phñ ®· h­íng dÉn nÒn kinh tÕ NhËt B¶n ®i vµo nh÷ng lÜnh vùc cã triÓn väng, tr¸nh c¸c ngµnh lçi thêi b»ng c¸ch khuyÕn khÝch thuÕ, ph©n bæ tÝn dông vµ kiÓm so¸t c«ng nghÖ. B­íc ngoÆt: Nhê sù gia t¨ng nhanh chãng cña tæng s¶n phÈm quèc d©n, n¨m 1968 NhËt B¶n ®· ®øng thø hai thÕ giíi sau Mü trong sè c¸c nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng xÐt vÒ qui m« kinh tÕ quèc d©n. Nh­ng sù gia t¨ng nhanh chãng nµy còng ®· lµm n¶y sinh mét sè vÊn ®Ò sau: viÖc hiÖn ®¹i ho¸ c¸c lÜnh vùc nh­ n«ng nghiÖp vµ kinh doanh nhá diÔn ra t­¬ng ®èi chËm; gi¸ c¶ tiªu dïng cã xu h­íng t¨ng; thiÕu nhµ ë vµ c¸c c¬ së h¹ tÇng nh­ ®­êng x¸, cÇu cèng; « nhiÔm m«i tr­êng; d©n sè ë n«ng th«n suy gi¶m trong khi ë thµnh phè l¹i qu¸ ®«ng... H¬n n÷a, viÖc xuÊt khÈu qu¸ m¹nh mÏ cña NhËt cßn lµm d­ thõa c¸n c©n thanh to¸n t¨ng lªn, t¹o ra chiÒu h­íng b¶o hé chñ nghÜa ngµy cµng m¹nh ë c¸c n­íc kh¸c. §iÒu nµy ®· ¶nh h­ëng ®Õn søc tiªu thô hµng ho¸ NhËt trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. TiÕp ®ã sau khi Mü tuyªn bè chÊm døt hÖ thèng tiÒn tÖ Bretton Woods, viÖc c¸c n­íc lín trªn thÕ giíi, kÓ c¶ NhËt chuyÓn sang chÕ ®é tØ gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi vµo th¸ng 2 n¨m 1973 phÇn nµo lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù rèi lo¹n trong ho¹t ®éng tiÒn tÖ quèc tÕ, t¹o ra mét ®ît l¹m ph¸t toµn thÕ giíi. Riªng víi NhËt B¶n, l¹m ph¸t cã xu h­íng trÇm träng h¬n. KÕt qu¶ lµ tèc ®é t¨ng tr­ëng thùc tÕ trong n¨m tµi chÝnh 1974 cña NhËt ®· gi¶m tíi -0,2% vµ NhËt B¶n thùc sù r¬i vµo t×nh tr¹ng kinh tÕ khã kh¨n nhÊt kÓ tõ sau giai ®o¹n ph¸t triÓn cao. §©y còng lµ thêi gian x¶y ra cuéc hñng ho¶ng dÇu má lÇn thø nhÊt, cuéc hñng ho¶ng nµy cµng lµm næi râ sù máng manh cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n, vèn dùa chñ yÕu vµo dÇu má nhËp khÈu lµm nguån cung cÊp n¨ng l­îng. §Õn n¨m 1978, khi nÒn kinh tÕ NhËt B¶n cã nh÷ng dÊu hiÖu phôc håi tõ nh÷ng ¶nh h­ëng cña có sèc dÇu má lÇn thø nhÊt th× cuéc khñng ho¶ng dÇu má lÇn thø hai næ ra. Lóc nµy, ChÝnh phñ ®· nhanh chãng ph¶n øng b»ng c¸ch th¾t chÆt tiÒn tÖ vµ b»ng c¸c biÖn ph¸p kh¸c ®Ó kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Tuy nhiªn, m·i ®Õn n¨m 1985 nÒn kinh tÕ NhËt míi b¾t ®Çu phôc håi nhê chÝnh s¸ch ®Èy m¹nh nhu cÇu trong n­íc, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ hoµ hîp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Tíi giai ®o¹n 1988-1989, nÒn kinh tÕ bong bãng l¹i xuÊt hiÖn ë NhËt. ChÝnh phñ l¹i ph¶i chuyÓn sang chÝnh s¸ch th¾t chÆt d©y l­ng, bong bãng vì, gi¸ chøng kho¸n tôt vµ mét lÇn n÷a nÒn kinh tÕ l¹i r¬i vµo thêi kú ph¸t triÓn chËm h¬n. 2. Sù phôc håi cña nÒn kinh tÕ NhËt B¶n tõ thËp kû 90 trë l¹i ®©y vµ triÓn väng trong thêi gian tíi. B­íc sang thËp kû 90, NhËt B¶n ph¶i ®­¬ng ®Çu víi mét cuéc suy tho¸i kinh tÕ nghiªm träng ch­a tõng thÊy mµ nguyªn nh©n chñ yÕu, theo mét sè nhµ nghiªn cøu NhËt B¶n, lµ sù sôp ®æ cña nÒn kinh tÕ “bong bãng”. Khi c¬n b·o tµi chÝnh - tiÒn tÖ Ch©u ¸ trµn tíi, NhËt B¶n cµng bÞ nhÊn s©u vµo cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ toµn diÖn. §Ó kh¾c phôc khñng ho¶ng ë n­íc m×nh, c¸c n­íc §«ng ¸ ®· t¨ng l·i suÊt, ho·n x©y dùng c¸c h¹ng môc c«ng tr×nh lín, t¨ng thuÕ, h¹n chÕ cÇu néi ®Þa ...§iÒu nµy lµm cho t×nh h×nh tiªu thô hµng ho¸ cña NhËt B¶n t¹i c¸c thÞ tr­êng nµy gÆp nhiÒu khã kh¨n, ®Æc biÖt lµ c¸c h·ng s¶n xuÊt « t« vµ c¸c h·ng chÕ t¹o kh¸c. Kh«ng nh÷ng thÕ, viÖc ®ång tiÒn cña c¸c nÒn kinh tÕ §«ng ¸ bÞ ph¸ gi¸ hµng lo¹t ®· khiÕn cho søc c¹nh tranh cña c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu tõ nh÷ng n­íc nµy ë thÞ tr­êng NhËt B¶n t¨ng lªn, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng hµng ngo¹i lÊn l­ít hµng néi, ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt vµ viÖc lµm trong n­íc NhËt. Ngoµi ra, §«ng ¸ cßn lµ ®Þa bµn ®Çu t­ trùc tiÕp quan träng cña NhËt B¶n, nhiÒu ng©n hµng NhËt ®· cho c¸c n­íc khu vùc nµy vay nh÷ng kho¶n tiÒn khæng lå ®Ó hä ®Çu c¬ kinh doanh bÊt ®éng s¶n. Khñng ho¶ng x¶y ra, vèn ®Çu t­ cña NhËt B¶n v× vËy rÊt khã rót l¹i, vµ ®iÒu nµy trë thµnh nguy c¬ ®e do¹ hÖ thèng ng©n hµng NhËt B¶n. Tr­íc nh÷ng khã kh¨n chñ quan vµ kh¸ch quan mang l¹i, 10 n¨m trë l¹i ®©y (1993-2002) tèc ®é ph¸t triÓn GDP trung b×nh cña NhËt ch._.Ø ®¹t con sè 0,9%, trong ®ã 5 n¨m trë l¹i ®©y diÔn biÕn l¹i cßn cã vÎ xÊu ®i víi hai n¨m t¨ng tr­ëng ©m lµ n¨m 1998 -2,8% vµ gÇn ®©y nhÊt, n¨m 2002 võa qua -0,7%. Nh÷ng nç lùc c¶i c¸ch kinh tÕ NhËt B¶n: Võa qua, ChÝnh phñ NhËt ®· cã hµng lo¹t c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®Èy nhanh tèc ®é c¶i c¸ch kinh tÕ, trong ®ã chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chiÕm gi÷ mét vai trß hÕt søc quan träng. §Ó gióp c¸c c«ng ty ®ang gÆp khã kh¨n vÒ tµi chÝnh, Ng©n hµng Trung ­¬ng NhËt (BOJ) ®· quyÕt ®Þnh níi láng mét sè quy ®Þnh tµi chÝnh, theo ®ã c¸c c«ng ty nµy cã thÓ huy ®éng vèn vµo thêi ®iÓm c¸c ng©n hµng kh«ng s½n sµng cho vay. Bªn c¹nh ®ã, theo th«ng tin tõ v¨n phßng néi c¸c NhËt, chÝnh phñ NhËt còng ®­a ra c¸c biÖn ph¸p nh»m phôc håi khu vùc ng©n hµng ®ang gÆp khã kh¨n. Thñ t­íng NhËt B¶n Junichiro Koizumi trong mét cuéc häp b¸o th¸ng 11 võa qua cho biÕt, ChÝnh phñ sÏ nhanh chãng thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh ®æi míi ngµnh tµi chÝnh víi môc ®Ých gi¶i quyÕt hÕt c¸c kho¶n cho vay khã ®ßi tõ nay tíi th¸ng 3-2005 nh»m x©y dùng mét hÖ thèng tµi chÝnh lµnh m¹nh hç trî cho cuéc c¶i c¸ch c¬ cÊu. TiÕp ®ã, ®Ó ®èi phã víi sù lªn gi¸ cña ®ång Yªn, c¶ Ng©n hµng trung ­¬ng NhËt (BOJ) vµ Bé tµi chÝnh NhËt (MOF) ®Òu ®ang theo dâi s¸t sao diÔn biÕn cña ®ång Yªn, s½n sµng can thiÖp nÕu ®ång Yªn t¨ng qu¸ møc quy ®Þnh. ViÖc can thiÖp nµy ®­îc ®¸nh gi¸ lµ réng r·i nh»m lµm chËm l¹i tèc ®é t¨ng gi¸ cña ®ång Yªn vµ ®­îc coi lµ mét nh©n tè quan träng ®­a ®Êt n­íc NhËt nhanh chãng v­ît qua giai ®o¹n khã kh¨n nµy. TriÓn väng kinh tÕ NhËt B¶n: TiÕp theo tin tõ V¨n phßng néi c¸c NhËt B¶n, GDP cña NhËt quý II/2003 ®· t¨ng 0,6% cao h¬n møc t¨ng 0,3% quý I/2003. §©y lµ quý thø 6 liªn tiÕp GDP cña NhËt t¨ng. §Æc biÖt th¸ng 5 võa qua ngµnh c«ng nghiÖp n­íc nµy ®· ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng kh¶ quan nhÊt trong vßng 1 n¨m trë l¹i ®©y 2,5%. ThÆng d­ mËu dÞch cña NhËt trong 8 th¸ng qua ®¹t møc 787,16 tû yªn (t­¬ng ®­¬ng 7,05 tû USD), t¨ng h¬n 23,1% so víi cïng kú n¨m ngo¸i vµ cao h¬n nhiÒu so víi con sè dù kiÕn ban ®Çu (631,2 tû yªn). Cïng víi viÖc tû lÖ thÊt nghiÖp ®­îc khèng chÕ ë møc 5,4%, kinh tÕ NhËt B¶n høa hÑn cã mét giai ®o¹n ph¸t triÓn tèt ®Ñp. .ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña NhËt B¶n Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn, vèn lµ mét quèc gia nghÌo tµi nguyªn thiªn nhiªn l¹i bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ bëi ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, nh­ng NhËt ®· nhanh chãng trçi dËy ph¸t triÓn víi mét tèc ®é thÇn kú. Mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng lµm nªn sù “thÇn kú” ®ã lµ viÖc NhËt B¶n ®· thµnh c«ng khi ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng phï hîp víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña ®Êt n­íc. ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña NhËt thêi kú ph¸t triÓn cao (1955-1973): Giai ®o¹n nh÷ng n¨m 50 ®Çu n¨m 60 ChÝnh phñ NhËt ®· rÊt thµnh c«ng víi chiÕn l­îc s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu (IS-Import subsitution) b»ng viÖc tËn dông lîi thÕ vÒ viÖc huy ®éng vèn ®Çu t­, ph©n bæ cã träng ®iÓm, ®ång thêi thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p b¶o hé ®Ó nu«i d­ìng vµ thóc ®Èy kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c nghµnh c«ng nghiÖp míi. KÓ tõ sau n¨m 1960, víi sù c¶i thiÖn vÒ lîi thÕ cña c¸c nghµnh c«ng nghiÖp IS vµ nhËn thøc ®­îc lîi Ých cña qu¸ tr×nh tù do ho¸ trªn cë së cña ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, qu¸ tr×nh tù do ho¸ nhËp khÈu vµ FDI ®· ®­îc tõng b­íc thùc hiÖn. Qu¸ tr×nh tù do ho¸ trong giai ®o¹n nµy ®­îc tiÕn hµnh rÊt thËn träng theo mét kÕ ho¹ch ®­îc chuÈn bÞ mét c¸ch chu ®¸o vµ tØ mØ ®Õn tõng chi tiÕt. ViÖc tù do ho¸ ®­îc thùc hiÖn tr­íc hÕt ë nh÷ng ngµnh mµ NhËt B¶n ®· cã lîi thÕ c¹nh tranh hoÆc nh÷ng ngµnh mµ NhËt B¶n cã thÓ tËn dông ®­îc lîi thÕ cña c¸c n­íc kh¸c vÒ nguyªn vËt liÖu, n¨ng l­îng, vµ kü thuËt c«ng nghÖ. §èi víi c¸c ngµnh cßn cÇn ph¶i tiÕp tôc b¶o hé, th× møc b¶o hé sÏ ®­îc níi láng dÇn cïng víi sù c¶i thiÖn vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c c«ng ty trong n­íc. V× vËy mét mÆt NhËt vÉn b¶o hé ®­îc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cßn non kÐm, mÆt kh¸c vÉn cã thÓ thóc ®Èy kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña chóng. Cô thÓ NhËt ®· thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nh­ sau: ¸p dông mét ch­¬ng tr×nh dµi h¹n (5,10 n¨m) cho viÖc thùc hiÖn chiÕn l­îc s¶n xuÊt h­íng vÒ xuÊt khÈu kÕt hîp b¶o hé hîp lý mét sè s¶n phÈm: NhËt B¶n ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt vµ thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i ngay ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm cã lîi thÕ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi. §èi víi nh÷ng s¶n phÈm mµ hiÖn t¹i vµ trong thêi gian 10-5 n¨m tíi trong n­íc kh«ng thÓ s¶n xuÊt ®­îc th× thùc hiÖn tù do ho¸ ngay. §èi víi nh÷ng s¶n phÈm trong n­íc cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt vµ trong t­¬ng lai gÇn cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh th× thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch b¶o hé hîp lý, t¹o thu©n lîi cho c¸c doanh nghiÖp cã thêi gian ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng ho¸ cña m×nh. Trong thêi gian b¶o hé ®ã, doanh nghiÖp nµo kh«ng ®øng v÷ng ®­îc trªn thÞ tr­êng th× sÏ bÞ ®µo th¶i ra khái ngµnh s¶n xuÊt ®ã, chuyÓn sang ngµnh s¶n xuÊt kh¸c cã lîi thÕ h¬n. ChuyÓn sang h×nh thøc qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu th«ng qua chÝnh s¸ch thuÕ thay cho c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch, giÊy phÐp ®èi víi c¸c mÆt hµng ®ang vµ sÏ ¸p dông tù do ho¸ ngo¹i th­¬ng. Bªn c¹nh ®ã NhËt còng rÊt thµnh c«ng víi chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. Víi khÈu hiÖu “ xuÊt khÈu hay lµ ®ãi nghÌo” NhËt ®· thùc hiÖn hµng lo¹t c¸c biÖn ph¸p chÝnh s¸ch quan träng d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña hµng xuÊt khÈu trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. Nhê coi träng xuÊt khÈu, NhËt B¶n tõ mét n­íc trong nhiÒu n¨m bÞ th©m hôt ®· trë thµnh mét n­íc d­ thõa c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, vµ lµ chñ nî lín trªn thÕ giíi. NhiÒu quèc gia kh¸c còng coi ®Èy m¹nh xuÊt khÈu lµ xu h­íng ­u tiªn ®Æc biÖt trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i, nh­ng kh«ng ph¶i n­íc nµo còng gÆt h¸i ®­îc thµnh c«ng nh­ NhËt B¶n. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã NhËt B¶n ®· ¸p dông hiÖu qu¶ ®ång bé c¸c biÖn ph¸p vµ chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sau ®©y: - ChÝnh s¸ch thuÕ ­u ®·i ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu: Tuú theo tõng lo¹i s¶n phÈm, ChÝnh phñ NhËt B¶n ®· ¸p dông thuÕ xuÊt khÈu b»ng kh«ng hoÆc rÊt thÊp ®èi víi hµng xuÊt khÈu. ChÝnh phñ cßn miÔn gi¶m c¸c lo¹i thuÕ gi¸n thu vµ trùc tiÕp ®¸nh vµo s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu nh­ gi¶m thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ doanh thu, gi¶m thuÕ nhËp khÈu cho c¸c nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu; miÔn thuÕ ®èi víi phÇn thu nhËp tõ xuÊt khÈu kü thuËt.... ViÖc gi¶m thuÕ cßn ®­îc thùc hiÖn víi c¸c doanh nghiÖp cã nh÷ng nç lùc trong viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng cã hµm l­îng chÕ biÕn cao, sö dông nhiÒu lao ®éng, xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng truyÒn thèng; - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch tÝn dông ­u ®·i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu vµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu: Do tÝnh chÊt phøc t¹p cña thÞ tr­êng thÕ giíi, ho¹t ®éng xuÊt khÈu cã thÓ gÆp nhiÒu rñi ro. V× vËy trong suèt thêi kú nµy NhËt B¶n lu«n coi träng viÖc ®¶m b¶o vèn cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ ra n­íc ngoµi víi nh÷ng chÝnh s¸ch ­u tiªn so víi c¸c kho¶n cho vay kh¸c vÒ l·i suÊt vµ thêi h¹n cho vay. Trong ®ã c¸c ng©n hµng NhËt ®Æc biÖt quan t©m tíi viÖc cÊp c¸c kho¶n tÝn dông dµi h¹n cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Cßn ®èi víi c¸c nhµ xuÊt khÈu, c¸c ng©n hµng còng cÊp vèn víi thñ tôc ®¬n gi¶n, chØ cÇn qua c¸c tê khai h¶i quan cña chñ hµng thËm chÝ nhµ xuÊt khÈu cßn ®­îc cho vay tr­íc khi giao hµng, c¶ b»ng ®ång yªn vµ ngo¹i tÖ. ViÖc gi¶m l·i suÊt cho vay xuÊt khÈu vÝ nh­ mét kho¶n trî cÊp cho nhµ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho hµng ho¸ NhËt B¶n cã søc c¹nh tranh h¬n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ - Duy tr× tû gi¸ cã lîi cho xuÊt khÈu: §Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, NhËt B¶n ®· ¸p dông chÕ ®é nhiÒu tû gi¸ trong mét vµi n¨m ®Çu sau chiÕn tranh, sau ®ã ®· ¸p dông chÕ ®é tû gi¸ cè ®Þnh trong mét thêi gian dµi (trªn 20 n¨m). ChÝnh s¸ch tû gi¸ cè ®Þnh nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nhµ xuÊt khÈu. Bëi v× trong thêi gian nµy n¨ng lùc s¶n xuÊt, n¨ng suÊt lao ®éng ®­îc n©ng cao dÉn tíi viÖc gi¸ thµnh cña c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu nh­ c¬ khÝ, ho¸ dÇu, s¾t thÐp... gi¶m ®i ®¸ng kÓ kh«ng chØ so víi gi¸ quèc tÕ mµ cßn gi¶m nhiÒu so víi gi¸ trong n­íc. B»ng chÝnh s¸ch nµy, NhËt B¶n ®· gióp cho hµng ho¸ cña m×nh cã søc c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, vµ ë chõng mùc nhÊt ®Þnh h¹n chÕ nhËp khÈu vµo n­íc m×nh. ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña NhËt B¶n trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸ Tõ nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 70, nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· tr¶i qua nh÷ng biÕn ®éng s©u s¾c vÒ tiÒn tÖ, gi¸ c¶ vµ nguån cung cÊp nhiªn liÖu. Gi¸ nhiªn liÖu vµ c¸c s¶n phÈm kh¸c t¨ng m¹nh lµm t¨ng chØ sè gi¸ hµng ho¸ ë nhiÒu n­íc. L¹m ph¸t, thÊt nghiÖp ®· trë thµnh mèi lo ng¹i trªn ph¹m vi toµn cÇu. Lµ mét n­íc phô thuéc tíi h¬n 90% vµo nguån nguyªn nhiªn liÖu nhËp khÈu, NhËt B¶n ®· nhanh chãng ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng phï hîp. Trong thêi gian ng¾n, NhËt ®· tho¸t ra khái c¸c cuéc hñng ho¶ng vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu ph¸t triÓn trªn toµn thÕ giíi. C¸n c©n mËu dÞch thÆng d­ cña NhËt ngµy cµng t¨ng lªn tíi møc khæng lå. Tuy nhiªn, còng v× thÕ mµ m©u thuÉn mËu dÞch gi÷a NhËt B¶n vµ c¸c n­íc kh¸c trë nªn gay g¾t h¬n. Xu h­íng b¶o hé mËu dÞch ®èi víi hµng NhËt B¶n ®· xuÊt hiÖn ë nhiÒu n­íc, ®e do¹ trùc tiÕp ®Õn hµng ho¸ xuÊt khÈu cña NhËt. Trong ®iÒu kiÖn kh«ng cßn cã thÓ hoµn toµn tù do trong viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ nh­ tr­íc n÷a, ChÝnh phñ NhËt B¶n ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p sau: H¹n chÕ xuÊt khÈu tù nguyÖn ( VER-Voluntary export restraint): Khi m©u thuÉn mËu dÞch x¶y ra ngµy cµng gay g¾t, thay v× ®Ó cho c¸c n­íc b¹n hµng lËp ra c¸c hµng rµo mËu dÞch, ChÝnh phñ NhËt B¶n ®· kh«n khÐo tù nguyÖn chÊp nhËn VER ®Ó gi÷ v÷ng thÞ tr­êng. Víi ý nghÜa ®ã, VER lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cã vai trß ®¸ng kÓ trong viÖc duy tr× vµ ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh cña c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cña NhËt B¶n. VER ®­îc thùc hiÖn ®èi víi c¸c s¶n phÈm dÖt cña NhËt B¶n tõ cuèi nh÷ng n¨m 50, ®èi víi thÐp lÇn ®Çu tiªn vµo nh÷ng n¨m 1966, ®­îc t¨ng c­êng vµo n¨m 1969, vµ lÇn thø ba tõ 1972 ®Õn 1974. Trong giai ®o¹n ®Çu nh÷ng n¨m 70 vµ ®Çu nh÷ng n¨m 80, VER ®· ®­îc thùc hiÖn ®èi víi rÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm m¸y mãc c«ng nghiÖp kh¸c nhau. §Õn n¨m 1981, NhËt b¾t ®Çu thùc hiÖn VER víi « t« vµ ®Çu video, trong ®ã cã c¶ VER vÒ « t« sang thÞ tr­êng Mü. §©y lµ mét trong nh÷ng vÝ dô ®iÓn h×nh vÒ viÖc thùc hiÖn VER cña NhËt, bëi lÏ « t« lµ mÆt hµng chiÕn l­îc quan träng, chiÕm tû träng lín trong tæng xuÊt khÈu cu¶ NhËt. Sau khi NhËt B¶n thùc hiÖn VER, gi¸ « t« trªn thÞ tr­êng Mü ®· t¨ng rÊt m¹nh. MÆc dï mét phÇn cña sù t¨ng gi¸ nµy cã thÓ ®­îc gi¶i thÝch b»ng viÖc n©ng cao chÊt l­îng cña hµng xuÊt khÈu NhËt B¶n, nh­ng mét phÇn ®¸ng kÓ cña sù t¨ng gi¸ chñ yÕu lµ kÕt qu¶ cña viÖc thùc hiÖn VER. §Ó tr¸nh bÞ rµng buéc bëi VER, c¸c c«ng ty NhËt B¶n ngµy cµng t¨ng c­êng ®Çu t­ ra n­íc ngoµi nh»m chuyÓn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®Ó xuÊt khÈu trùc tiÕp sang thÞ tr­êng xuÊt khÈu hoÆc gi¸n tiÕp qua c¸c n­íc thø ba mµ tõ ®ã chóng sÏ xuÊt khÈu s¶n phÈm sang thÞ tr­êng nhËp khÈu. V× vËy mÆc dï l­îng hµng xuÊt khÈu trùc tiÕp tõ NhËt sang c¸c n­íc bÞ h¹n chÕ nh­ng l­îng hµng cña NhËt B¶n ë c¸c n­íc nµy vÉn t¨ng lªn. Theo thèng kª, n¨m 1988 trong khi xuÊt khÈu « t« cña NhËt B¶n theo VER sang Mü ®· gi¶m xuèng d­íi møc 2,3 triÖu xe nh­ng s¶n xuÊt « t« cña NhËt B¶n ë thÞ tr­êng Mü vµ c¸c n­íc ngoµi ®· lªn tíi 1,6 triÖu xe. Tuy nhiªn, VER còng chØ lµ gi¶i ph¸p t¹m thêi, cßn biÖn ph¸p c¨n b¶n vµ l©u dµi ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn mËu dÞch vµ sù mÊt c©n ®èi trong ngo¹i th­¬ng mµ NhËt ¸p dông lµ: §Èy m¹nh tù do ho¸, më réng thÞ tr­êng vµ tù chñ vÒ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh héi nhËp: Trong nh÷ng n¨m 50 vµ 60, NhËt B¶n thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé nghiªm ngÆt ®èi víi hÇu hÕt c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc. B­íc sang nh÷ng n¨m 70, chÝnh s¸ch tù do ho¸ mËu dÞch ë NhËt ®· cã nh÷ng tiÕn triÓn ®¸ng kÓ víi viÖc dì bá hµng lo¹t c¸c h¹n ng¹ch nhËp khÈu. Bªn c¹nh ®ã NhËt còng gi¶m tû lÖ thuÕ quan ®èi víi hµng chÕ t¹o nhËp khÈu xuèng møc ngang b»ng hoÆc thÊp h¬n so víi møc thuÕ quan ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn kh¸c. MÆc dï vËy hµng ho¸ cña n­íc ngoµi vÉn khã th©m nhËp thÞ tr­êng NhËt B¶n. Mét trong nh÷ng lý do lµ qu¸ tr×nh tù do ho¸ ®­îc tiÕn hµnh rÊt thËn träng, c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu chØ ®­îc tù do ho¸ chõng nµo kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n xuÊt trong n­íc ®· ®ñ m¹nh ®Ó chèng l¹i sù th©m nhËp cña hµng ho¸ n­íc ngoµi. MÆt kh¸c c¸c hµng rµo phi mËu dÞch ë NhËt B¶n nh­ c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng hµng ho¸, c¸c thñ tôc nhËp khÈu vµ vÊn ®Ò kiÓm dÞch...còng cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc b¶o hé thÞ tr­êng néi ®Þa. Thªm vµo ®ã NhËt cßn cã mét hÖ thèng ph©n phèi rÊt khã th©m nhËp vµ kÕt qu¶ lµ hµng néi ®Þa vÉn chiÕm ­u thÕ. Tãm l¹i, chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng NhËt B¶n trong ®iÒu kiÖn toµn cÇu ho¸ ®· thÓ hiÖn nç lùc cña ChÝnh phñ NhËt trong viÖc tõng b­íc gi¶m nhÑ vµ ®i ®Õn xo¸ bá thuÕ quan. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh c«ng ®¹t ®­îc chÝnh s¸ch nµy còng cã h¹n chÕ sau ®©y: ChÝnh s¸ch gi¶m thuÕ quan vµ viÖc níi láng c¸c quy chÕ kiÓm so¸t ®èi víi c¸c hµng rµo phi mËu dÞch chØ ®­îc thùc hiÖn chñ yÕu ®èi víi c¸c s¶n phÈm chÕ t¹o vèn ®· cã søc c¹nh tranh quèc tÕ rÊt cao cña NhËt B¶n. Cßn ®èi víi mét sè nghµnh kÐm lîi thÕ dÔ bÞ lÊn ¸t bëi sù c¹nh tranh cña n­íc ngoµi th× vÉn ®­îc sù b¶o hé rÊt cao tõ chÝnh phñ NhËt. §©y lµ nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn sù tù do ho¸ tiÕn triÓn chËm, ®Æc biÖt trong ngµnh n«ng nghiÖp. Trong khi ®¸ng lÏ cã thÓ nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm n«ng s¶n víi gi¸ rÎ th× NhËt B¶n ®· ®¸nh thuÕ nhËp khÈu rÊt cao ®èi víi c¸c lo¹i mÆt hµng nµy, cã lo¹i lªn tíi vµi tr¨m phÇn tr¨m nh­ thÞt, l¹c nh©n, s÷a...§iÒu nµy kh«ng nh÷ng kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ mµ cßn g©y tæn thÊt lín cho x· héi. §©y chÝnh lµ mét trong nh÷ng h¹n chÕ chñ yÕu cßn tån t¹i trong chÝnh s¸ch tù do ho¸ mËu dÞch cña NhËt. MÆc dï vËy, xÐt trªn tæng thÓ, NhËt ®· rÊt thµnh c«ng trong viÖc ®Ò ra vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng phï hîp víi tõng thêi kú. §©y chÝnh lµ nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u, ®¸ng ®Ó chóng ta häc tËp nhÊt lµ trong giai ®o¹n héi nhËp kinh tÕ víi khu vùc vµ quèc tÕ nh­ hiÖn nay. Ch­¬ng II Mét sè vÊn ®Ò cÇn l­u ý khi xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng NhËt B¶n. I. §¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng NhËt B¶n trong thêi gian qua Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng NhËt B¶n Trong thêi gian qua (1993-2003) t×nh h×nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng NhËt cã nhiÒu biÕn ®éng. Cã giai ®o¹n kh¸ æn ®Þnh nh­ng còng cã giai ®o¹n tèc ®é t¨ng tr­ëng ©m. Kim ng¹ch xuÊt khÈu, tèc ®é, tû träng theo c¸c n¨m ®­îc thÓ hiÖn cô thÓ trong qua c¸c b¶ng d­íi ®©y. B¶ng 1: Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo NhËt B¶n. Nguån: JETRO N¨m Gi¸ trÞ XK triÖu USD Tèc ®é % Tû träng trong tæng KN XK % 1993 1068,7 22,8 38,8 1994 1350,7 26,4 33,3 1995 1761,4 30,4 33,9 1996 2021,0 14,7 27,9 1997 2240,0 10,8 26,1 1998 1850,0 -21 19,8 1999 1786,2 -3,5 15,5 2000 2621,7 46,8 18,3 2001 2509,802 -4,4 18,55 2002 2438,144 -2,9 14,594 6 th¸ng 03. 1369,074 14,013 S¬ ®å1: Gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu sang NhËt 1068.7 1350.7 1761.4 2021 2240 1850 1786.2 2509.802 2438.144 2621.7 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Nam TriÖu USD Gi¸ trÞ kim ng¹ch S¬ ®å 2: Tèc ®é t¨ng kim ng¹ch S¬ ®å 3: T¨ng gi¶m trong tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu sang NhËt trªn tæng kim ng¹ch XK cña ViÖt Nam. Nguån JETRO. Nh×n chung kim ng¹ch xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng NhËt t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m. Giai ®o¹n tõ n¨m 1993-1997 kim ng¹ch xuÊt khÈu sang NhËt lu«n ®¹t con sè d­¬ng trªn 10%, ®Æc biÖt n¨m 1995 tèc ®é t¨ng cao 30% chiÕm tíi 33,9% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. N¨m 2000 võa qua kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng cao nhÊt (46,8%) trong 10 n¨m qua víi gi¸ trÞ 2,6217 tû USD. 6 th¸ng ®Çu n¨m nay (2003) gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng NhËt B¶n ®¹t 1369,704 triÖu USD cã dÊu hiÖu t¨ng lªn so víi cïng kú n¨m 2002. Theo dù ®o¸n cã thÓ kim ng¹ch xuÊt khÈu sang NhËt c¶ n¨m 2003 sÏ ®¹t tèc ®é d­¬ng t¨ng cao h¬n so víi gi¸ trÞ kim ng¹ch n¨m 2002 võa qua. Tuy nhiªn qua biÓu ®å ph©n tÝch trªn cã thÓ nhËn thÊy kim ng¹ch xuÊt khÈu cã tèc ®é t¨ng kh«ng ®Òu vµ cã xu h­íng gi¶m xuèng. Trong 10 n¨m qua cã tíi 4 n¨m cã tèc ®é t¨ng tr­ëng ©m, ®Æc biÖt trong 2 n¨m liªn tiÕp trë l¹i ®©y, n¨m 2001 víi tèc ®é -4,4% vµ 2002 víi tèc ®é-2,9%. NÕu xÐt riªng tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu sang NhËt so víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cã thÓ thÊy, tû träng nµy còng ®ang cã xu h­íng gi¶m xuèng râ rÖt tõ h¬n 35% n¨m 1993, møc cao nhÊt trong 10 n¨m xuèng cßn 14,594% n¨m 2002 lµ møc thÊp nhÊt. Ngay c¶ n¨m 2000, n¨m cã tèc ®é t¨ng tr­ëng vµ gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu sang NhËt lín nhÊt trong c¶ giai ®o¹n còng chØ ®¹t 18,3% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, gi¶m ®i gÇn 2 lÇn so víi n¨m 1993. Nh­ vËy, t×nh h×nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n ®ang cã chiÒu h­íng xÊu ®i, c¶ tèc ®é lÉn tû träng ®Òu gi¶m xuèng. C¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vÉn cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n ®Ó ®Èy m¹nh hµng ho¸ vµo thÞ tr­êng nµy. Khã kh¨n ë ®©y bao gåm nh÷ng khã kh¨n mang tÝch chÊt kh¸ch quan nh­ nh÷ng biÕn ®éng xÊu trong kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi g©y ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc. Thªm vµo ®ã, hiÖn t¹i n­íc b¹n hµng-NhËt B¶n vÉn ch­a hoµn toµn ra khái cuéc hñng ho¶ng (tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP cña NhËt n¨m 2002 võa qua vÉn ®ang ë con sè ©m -0,7% ). Nh÷ng yÕu tè nµy ®· ¶nh h­ëng kh«ng Ýt tíi kh¶ n¨ng nhËp khÈu hµng ho¸ cña NhËt trong thêi gian qua. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng khã kh¨n chñ quan tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp n­íc ta trong kh©u t×m kiÕm th«ng tin thÞ tr­êng ®Ó b¾t kÞp víi xu h­íng tiªu dïng cña ng­êi NhËt còng h¹n chÕ rÊt nhiÒu kh¶ n¨ng xuÊt khÈu sang NhËt cña ViÖt Nam. C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng NhËt B¶n C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng NhËt cña mét sè mÆt hµng chÝnh ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau: B¶ng2: Kim ng¹ch xuÊt khÈu mét sè mÆt hµng chÝnh cña ViÖt Nam sang NhËt trong 10 n¨m qua (1993-2003) §¬n vÞ: triÖu USD MÆt hµng 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 6 th¸ng 2003. Cµ phª 4,2 11,1 35,3 23,3 25,1 37,9 24,5 21 17,858 15,594 10,190 Cao su 0,5 3,4 6,1 3,7 5,7 2,6 2,9 5,7 5,229 10,447 5,450 DÇu th« 617,5 625,3 684,2 757,7 416,5 294,0 358,9 502,4 384,69 249,85 224,120 Thuû h¶i s¶n 180,9 295,0 336, 311,1 360,4 347,1 412,4 488 474,76 555,44 234,456 DÖt may 58,4 104,2 210,5 309,5 325,0 320,9 417,1 619,6 591,50 489,95 216,211 Rau qu¶ 1,1 1,5 2,1 8,6 8,5 6,6 9,4 11,7 14,527 14,527 7,754 Nguån JETRO. Qua b¶ng sè liÖu trªn cã thÓ nhËn thÊy r»ng c¬ cÊu xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng NhËt B¶n tõ n¨m 1993 ®Õn nay ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn theo h­íng tÝch cùc. Tr­íc ®©y, c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt t­¬ng ®èi ®¬n gi¶n víi chñng lo¹i hµng h¹n hÑp, chñ yÕu lµ s¶n phÈm th« (nh­ dÇu th«). Cô thÓ n¨m 1993 dÇu th« ®¹t gi¸ trÞ kim ng¹ch cao nhÊt 617,5 triÖu USD, gÊp 3,5 lÇn møc 180,9 triÖu USD cña thuû s¶n vµ 10,5 lÇn gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña dÖt may. Giê ®©y, chñng lo¹i mÆt hµng ®· phong phó h¬n, vµ tØ träng hµng xuÊt khÈu qua chÕ biÕn ®· t¨ng lªn râ rÖt. N¨m 2002 võa qua, gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña thuû s¶n ®¹t 555,442 triÖu USD t¨ng 3 lÇn so víi n¨m 1993 chiÕm vÞ trÝ thø nhÊt. Theo th«ng tin tõ h¶i quan NhËt B¶n vÒ t×nh h×nh nhËp khÈu thuû s¶n n¨m 2002, ViÖt Nam ®­îc xÕp thø 2 vÒ t«m, thø 3 vÒ mùc biÓn vµ ®øng thø 10 trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu h¶i s¶n cña NhËt B¶n. Thªm vµo ®ã trong c¬ cÊu xuÊt khÈu sang NhËt, tû träng cña c¸c mÆt hµng nh­ cao su vµ rau qu¶ còng ®ang cã xu h­íng t¨ng lªn. §Æc biÖt lµ rau qu¶, gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña mÆt hµng nµy ®· t¨ng lªn 14 lÇn so víi n¨m 1993, ®¹t gi¸ trÞ 14,527 triÖu USD. ChØ riªng 6 th¸ng ®Çu n¨m nay (n¨m 2003) gi¸ trÞ xuÊt khÈu rau qua sang NhËt ®· ®¹t møc 7,775 triÖu USD lín h¬n c¶ tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu c¶ n¨m 1998. Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng dÊu hiÖu ®¸ng mõng, qua biÓu ®å d­íi ®©y: Ta cã thÓ thÊy tèc ®é t¨ng cña c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu vÉn ch­a æn ®Þnh, cã nh÷ng mÆt hµng vèn lµ mÆt hµng chñ lùc cña ViÖt Nam nh­ dÖt may l¹i ®ang cã nguy c¬ gi¶m xuèng râ rÖt. N¨m 2000 gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu dÖt may ®¹t møc cao nhÊt tõ tr­íc tíi nay 619,6 triÖu USD, nh­ng 3 n¨m trë l¹i ®©y, gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu mÆt hµng nµy ®· liªn tôc gi¶m. §Õn n¨m 2002 võa qua, kim ng¹ch hµng dÖt may chØ cßn gi÷ ë møc 489,950 triÖu USD gi¶m ®i 26 % so víi n¨m 2000. Sang tíi giai ®o¹n 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003 t×nh h×nh xuÊt khÈu dÖt may sang thÞ tr­êng NhËt B¶n còng vÉn ch­a cã c¶i thiÖn g× ®¸ng kÓ, gi¸ trÞ kim ng¹ch chØ ®¹t møc 216,211 triÖu USD, tiÕp tôc gi¶m 13 % so víi cïng kú n¨m ngo¸i. Bªn c¹nh ®ã mÆt hµng cafe còng ®ang trªn ®µ gi¶m xuèng, tõ ®Ønh ®iÓm 37,9 triÖu USD vµo n¨m 1998 ®Õn nay gi¶m xuèng 15,59 triÖu USD. Trong suèt giai ®o¹n 5 n¨m qua (1998-2002) gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña cafe ®· liªn tôc gi¶m xuèng víi tèc ®é trung b×nh lµ 25%. §iÒu nµy chøng tá viÖc th©m nhËp vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n kh«ng ph¶i dÔ dµng víi ViÖt Nam nhÊt lµ khi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu vÉn cßn thiÕu nhiÒu th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ ®Èy m¹nh ®­îc ho¹t ®éng xuÊt khÈu vµ tiªu thô hµng ho¸ cña m×nh trªn thÞ tr­êng nµy. Tõ thùc tÕ vµ nh÷ng khã kh¨n ®­îc ph©n tÝch, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi xuÊt khÈu hµng ho¸ sang NhËt cÇn ph¶i l­u ý mét sè vÊn ®Ò sau. II. Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn l­u ý khi xuÊt khÈu hµng ho¸ sang thÞ tr­êng NhËt B¶n Nh÷ng ®iÓm cÇn l­u ý ®èi víi thÞ hiÕu vµ xu h­íng tiªu dïng cña ng­êi NhËt Víi qui m« nhËp khÈu hµng n¨m trªn 300 tû USD, NhËt B¶n lµ mét thÞ tr­êng ®Çy hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ xuÊt khÈu n­íc ngoµi. Tuy vËy ®Ó ®­îc ng­êi tiªu dïng NhËt chÊp nhËn lµ mét ®iÒu kh«ng hÒ ®¬n gi¶n. C¸c th«ng tin vÒ nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ng­êi tiªu dïng NhËt d­íi ®©y sÏ gãp phÇn gióp c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn xuÊt khÈu mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n. Yªu cÇu ®èi víi gi¸ c¶ hµng ho¸ Theo kÕt qu¶ mét cuéc kh¶o s¸t vÒ ng­êi tiªu dïng gÇn ®©y do mét tr­êng §¹i häc t¹i NhËt vµ t¹i Mü, 90% ng­êi tiªu dïng Mü cã h­íng quan t©m ®Õn gi¸ c¶, trong khi tØ lÖ nµy ë ng­êi tiªu dïng NhËt chØ lµ 50%. §iÒu ®ã cã nghÜa, mét nöa sè ng­êi tiªu dïng t¹i NhËt sÏ mua hµng, nÕu hä cã thÓ thÊy ®­îc gi¸ trÞ cña mãn hµng, ngay c¶ khi gi¸ cã cao. §©y lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt cña ng­êi tiªu dïng NhËt B¶n. Hä kh«ng qu¸ chó träng tíi vÊn ®Ò gi¸ c¶, chØ cÇn s¶n phÈm cã chÊt l­îng tèt th× gi¸ cã ®¾t mét chót hä còng chÊp nhËn. Hä thÝch mua nh÷ng s¶n phÈm tiªu dïng bÒn, dïng ®­îc l©u ngµy, cßn ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm chÊt l­îng thÊp, th× cã rÎ hä còng kh«ng mua. Trong tr­êng hîp c¸c s¶n phÈm trong n­íc vµ n­íc ngoµi cã cïng c¸c tiªu chÝ th× ng­êi NhËt cã khuynh h­íng thÝch dïng ®å n­íc ngoµi h¬n nhÊt lµ nh÷ng hµng ho¸ cã th­¬ng hiÖu næi tiÕng vµ cã uy tÝn trªn thÕ giíi nh­ ®å hiÖu cña Italia, Ph¸p, Mü... Nh¹y c¶m víi nh÷ng thay ®æi theo mïa Khuynh h­íng tiªu dïng cña ng­êi NhËt chÞu ¶nh h­ëng bëi ®Æc ®iÓm khÝ hËu bèn mïa. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn râ nÐt trong viÖc tiªu dïng c¸c s¶n phÈm hµng may mÆc, quÇn ¸o, ®å dïng trong nhµ vµ thùc phÈm. §èi víi nh÷ng mÆt hµng nµy muèn ®­îc tiªu thô trªn thÞ tr­êng NhËt, chÊt l­îng vµ kiÓu d¸ng ph¶i phï hîp víi tõng mïa. V× vËy khi tiÕn hµnh xuÊt khÈu sang NhËt, c¸c doanh nghiÖp cÇn nghiªn cøu kü t×nh h×nh khÝ hËu, thêi tiÕt, ®ång thêi khi ®ãng gãi s¶n phÈm ph¶i ®¶m b¶o b¶o vÖ ®­îc s¶n phÈm trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¾c nghiÖt nhÊt. Bªn c¹nh ®ã yÕu tè tËp qu¸n tiªu dïng còng cÇn ®­îc tham kh¶o tr­íc khi xuÊt hµng sang NhËt. VÝ dô hÇu nh­ c¸c gia ®×nh NhËt B¶n kh«ng cã hÖ thèng s­ëi trung t©m, nhiÖt ®é ®iÒu hoµ trong nhµ lu«n ®­îc khuyÕn khÝch kh«ng ®Ó ë møc qu¸ Êm. Do ®ã, quÇn ¸o trong nhµ mïa ®«ng cña ng­êi NhËt ph¶i dÇy h¬n quÇn ¸o trªn thÞ tr­êng Mü vµ ¸o cã lãt lµ kh«ng phï hîp trong mïa hÌ. ¦a chuéng sù ®a d¹ng cña c¸c s¶n phÈm HiÖn nay, trªn thÞ tr­êng tiªu dïng cña NhËt, tíi 80% chi tiªu c¸ nh©n lµ do phô n÷, mµ ®Æc tÝnh cña phô n÷ th× thÝch sù ®a d¹ng trong chñng lo¹i vµ mµu s¾c s¶n phÈm. V× vËy ngoµi nh÷ng ®ßi hái vÒ chÊt l­îng, gi¸ c¶, ng­êi tiªu dïng NhËt cßn quan t©m rÊt nhiÒu ®Õn mÉu m·, bao b× vµ sù ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i cña hµng ho¸. KÕt qu¶ lµ c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n lu«n cè g¾ng thiÕt kÕ s¶n phÈm sao cho ®a d¹ng hîp m¾t víi phô n÷ ngay c¶ khi s¶n phÈm ®ã dµnh cho nam giíi. Hµng ho¸ v× vËy ®­îc bÇy b¸n hÕt søc phong phó t¹i c¸c siªu thÞ vµ b¸ch ho¸ cña NhËt. §Ó ®­îc chÊp nhËn, nh÷ng hµng ho¸ nµy ph¶i chÞu sù c¹nh tranh gay g¾t kh«ng nh÷ng vÒ gi¸ c¶ chÊt l­îng mµ cßn c¶ vÒ chñng lo¹i cña rÊt nhiÒu mÆt hµng kh¸c cña trong vµ ngoµi n­íc. §èi víi hµng ho¸ tõ ViÖt Nam còng kh«ng ngo¹i lÖ, nÕu chóng ta muèn th©m nhËp, t×m ®­îc chç ®øng trªn thÞ tr­êng nµy th× kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c lµ ph¶i liªn tôc c¶i tiÕn chÊt l­îng, kiÓu d¸ng, ®Çu t­ cho ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, ®ång thêi chuyÓn tõ xuÊt khÈu mét mÆt hµng cã quy m« lín sang xuÊt khÈu l« hµng víi quy m« nhá h¬n nh­ng chñng lo¹i hµng phong phó h¬n. ThÞ hiÕu ®èi víi mµu s¾c cña s¶n phÈm ThÞ hiÕu vÒ mµu s¾c cña ng­êi tiªu dïng NhËt B¶n lµ sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a nÐt truyÒn thèng l©u ®êi ph­¬ng §«ng vµ nÐt hiÖn ®¹i ph­¬ng T©y. NÕu nh­ tr­íc ®©y thêi trang th­êng thiªn vÒ nh÷ng gam mÇu dÞu, ®Ëm nÐt ¸ §«ng, th× ngµy nay cïng víi sù th©m nhËp cña thêi trang ph­¬ng T©y, thÞ hiÕu mµu s¾c ®· cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n. Ng­êi NhËt ®Æc biÖt lµ giíi trÎ cã khuynh h­íng ­a thÝch nh÷ng gam mµu trÎ trung, khoÎ kho¾n vµ hiÖn ®¹i. Xu h­íng tiªu dïng Møc sèng cao khiÕn tiªu chuÈn gi¸ trÞ vµ lèi sèng cña ng­êi tiªu dïng NhËt thay ®æi. H¬n n÷a, cïng víi qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸, ng­êi NhËt cµng cã ®iÒu kiÖn chän lùa nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao, gi¸ c¶ phï hîp víi m×nh h¬n. D­íi ®©y lµ xu h­íng tiªu dïng ®èi víi mét sè s¶n phÈm cña ng­êi NhËt: Thùc phÈm Ngµy nay ng­êi NhËt cã xu h­íng dïng ®å ¨n nhanh nhiÒu h¬n. T¹i c¸c siªu thÞ bao giê còng bÇy b¸n c¸c ®å ¨n nhanh, trªn ®­êng phè NhËt cöa hµng ¨n nhanh còng mäc lªn nh­ nÊm. Trong ®ã nhiÒu nhÊt ph¶i kÓ ®Õn hÖ thèng cöa hµng McDonals, Seven eleven vµ Matsuya. §èi víi c¸c lo¹i thùc phÈm ngo¹i nhËp, ng­êi NhËt cã xu h­íng tiªu dïng nh÷ng mÆt hµng cã chÊt l­îng cao, cã chøng nhËn ®¶m b¶o vÖ sinh thùc phÈm vµ lµnh tÝnh. V× vËy tÊt c¶ c¸c lo¹i rau qu¶ thùc phÈm l­u th«ng trªn thÞ tr­êng NhËt ®Òu ph¶i qua kiÓm tra vµ ®ãng dÊu chÊt l­îng, ghi râ thµnh phÇn vµ tØ lÖ c¸c chÊt bao gåm. Riªng víi phô n÷ NhËt, hä cã xu h­íng dïng nh÷ng thùc phÈm cã ghi hµm l­îng bÐo thÊp. Cßn nam giíi th× thÝch dïng c¸c ®å uèng bæ sung c¸c chÊt dinh d­ìng nh­ canxi, s¾t, vitamin vµ chÊt x¬. Trong ®ã Energy Package (tói n¨ng l­îng) dïng ®Ó cung cÊp c¸c n¨ng l­îng bæ xung mét c¸ch nhanh chãng ®ang ®­îc thanh niªn NhËt dïng phæ biÕn, bëi nã rÊt phï hîp víi nhÞp sèng bËn rén cña hä. Thêi trang Gièng nh­ tr­íc kia c¸c s¶n phÈm thêi trang víi c¸c nh·n hiÖu næi tiÕng vÉn ®­îc ng­êi NhËt chuéng vµ ®­îc coi nh­ lµ biÓu hiÖn cña ®Þa vÞ x· héi. §èi víi tÇng líp trung niªn, hä vÉn gi÷ c¸ch ¨n mÆc cÇu kú, hä th­êng mua quÇn ¸o may s½n ®¾t tiÒn t¹i c¸c cöa hµng danh tiÕng trong n­íc hoÆc Ch©u ¢u. Tuy nhiªn, ®èi víi Thanh niªn NhËt, hä ®ang chuyÓn sang dïng nh÷ng lo¹i quÇn ¸o ®¬n gi¶n, nhiÒu mµu s¾c vµ cã h×nh thøc míi l¹ h¬n. Yªu cÇu ®èi víi c¸c s¶n phÈm thêi trang cña ng­êi tiªu dïng NhËt B¶n v× vËy ngµy cµng trë nªn ®a d¹ng vµ phong phó. §å dïng gia ®×nh: Mét xu h­íng míi næi lªn t¹i thÞ tr­êng NhËt lµ viÖc c¸c giíi tiªu thô thuéc nhiÒu løa tuæi kh¸c nhau, ngµy cµng tá ra ­a chuéng c¸c s¶n phÈm trang trÝ, ®å thñ c«ng mü nghÖ ®­îc s¶n xuÊt “hand-made” b»ng c¸c lo¹i nguyªn liÖu tù nhiªn t¹i c¸c n­íc Ch©u ¸. Trong ®ã c¸c mÆt hµng thñ c«ng mü nghÖ nh­ ®òa gç ghÐp, ®òa sõng víi nhiÒu lo¹i hoa v¨n, mçi ®«i l¹i ®­îc bäc cÇu kú trong tói thæ cÈm, tói m©y l¸ hoÆc hép gç .. ®ang ®­îc c¸c “th­îng ®Õ” ng­êi NhËt sang tËn ViÖt Nam s¨n lïng. Trªn thÞ tr­êng NhËt c¸c cöa hµng mang tªn zakka ViÖt Nam (thñ c«ng mü nghÖ ViÖt Nam) ®ang xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu. Theo ý kiÕn cña ng­êi tiªu dïng NhËt, mét trong nh÷ng lý do mµ hä ­a chuéng hµng zakka ViÖt Nam lµ: mÉu m· ®a d¹ng vµ rÊt ®Ëm ®µ “b¶n s¾c Ch©u ¸”. C¸c doanh nghiÖp, lµng nghÒ truyÒn thèng thñ c«ng mü nghÖ cÇn n¾m lÊy xu h­íng nµy ®Ó ph¸t triÓn h¬n n÷a ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña m×nh. Nh÷ng ®iÓm cÇn l­u ý khi ®µm ph¸n vµ ®i ®Õn lËp quan hÖ kinh doanh víi c«ng ty NhËt Sau khi n¾m b¾t ®­îc c¸c ®Æc ®iÓm vµ xu h­íng tiªu dïng cña ng­êi NhËt B¶n. Mét trong c¸c b­íc tiÕp theo ®Ó ®­a hµng vµo thÞ tr­êng NhËt lµ liªn hÖ víi c¸c c«ng ty NhËt ký kÕt hîp ®ång. §Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao trong c«ng t¸c ®µm ph¸n, t×m hiÓu phong c¸ch ®µm ph¸n cña ®èi t¸c ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng. Nh÷ng ®Æc tÝnh c¬ b¶n trong phong c¸ch ®µm ph¸n cña c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n Coi ®µm ph¸n nh­ mét cuéc ®Êu tranh th¾ng b¹i: §èi víi ng­êi NhËt th× ®µm ph¸n lµ mét cuéc ®Êu tranh th¾ng b¹i. Hä th­êng tiÕn hµnh ®µm ph¸n theo chiÕn l­îc ®µm ph¸n kiÓu cøng. Khi hä ®­a ra yªu cÇu th× nh÷ng yªu cÇu ®ã ®¶m b¶o kh¶ n¨ng th¾ng lîi cao, song còng ®¶m b¶o lÔ nghi, lÞch sù theo ®óng truyÒn thèng cña hä. Do ®ã trong ®µm ph¸n, khi ®èi mÆt hoÆc c«ng khai ®Êu tranh víi ®èi ph­¬ng, hä kh«ng tá ra ph¶n øng ngay, hä biÕt c¸ch sö dông khÐo lÐo nh÷ng tµi liÖu cã trong tay ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò sao cho cã lîi nhÊt vÒ phÝa hä. Tr¸nh xung ®ét b»ng tho¶ hiÖp: Ng­êi NhËt lu«n coi ®µm ph¸n nh­ mét cuéc ®Êu tranh nh­ng ®ång thêi ng­êi NhËt l¹i kh«ng thÝch tranh luËn chÝnh diÖn víi ®èi thñ. Khi hä cho r»ng m×nh ®óng mµ ®èi ph­¬ng tiÕp tôc tranh luËn th× hä nhÊt ®Þnh sÏ kh«ng ph¸t biÓu thªm. Hä th­êng tr¸nh xung ®ét b»ng c¸ch tho¶ hiÖp, kh«ng ¸p dông hµnh ®éng nÕu nh­ ch­a suy nghÜ thÊu ®¸o vÊn ®Ò. §«i khi hä cã thÓ c­êi ngay c¶ khi tõ chèi v× vËy rÊt khã biÕt hä ®ang nghÜ g×. Tr­íc cuéc ®µm ph¸n, ng­êi NhËt rÊt coi träng c¸c c©u chuyÖn “bªn lÒ” khÐo lÐo trong giai ®o¹n thuyÕt phôc vµ th­êng ®¹t ®­îc thµnh c«ng trong cuéc ®µm ph¸n cuèi cïng. T×m hiÓu râ ®èi t¸c tr­íc khi ®µm ph¸n: Ng­êi NhËt tr­íc khi b­íc vµo ®µm ph¸n lu«n cã thãi quen t×m hiÓu mäi t×nh h×nh cña ®èi ph­¬ng. §èi víi hä “ tr­íc hÕt ph¶i t×m hiÓu râ ®èi t¸c lµ ai, míi ngåi l¹i ®µm ph¸n” chø kh«ng ph¶i “ ngåi vµo bµn tr­íc, råi míi lµm râ ®ã lµ ai”. V× vËy tr­íc khi ®µm ph¸n hä kh«ng nh÷ng t×m hiÓu ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ c«ng ty hä sÏ tiÕn hµnh ®µm ph¸n mµ cßn ®iÒu tra vÒ c¶ c¸c b¹n hµng cña c«ng ty nµy. Ngoµi ra ®èi víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi, hä cßn t×m c¸ch thao tóng nhËt tr×nh lµm viÖc ®ång thêi kÐo dµi t._.luËn vÒ nghiÖp vô vµ kinh nghiÖm liªn quan ®Õn xuÊt khÈu nh­: c¸c nÐt ®Æc tr­ng cña v¨n ho¸ NhËt, c¸c ph­¬ng ph¸p th©m nhËp vµo thÞ tr­êng NhËt, c¸c nguyªn t¾c khi th©m nhËp thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ c¸c th«ng tin cã liªn quan ®Õn ph­¬ng thøc ph©n phèi, thñ tôc xin dÊu chøng nhËn chÊt l­îng JIS, JAS còng nh­ chÕ ®é x¸c nhËn tr­íc (pre-certification) vÒ thùc phÈm nhËp khÈu. Vai trß cña Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam (VCCI) trong ho¹t ®éng cung cÊp th«ng tin thÞ tr­êng còng cÇn ®­îc n©ng cao. Ngoµi c¸c t¹p chÝ b»ng tiÕng Anh giíi thiÖu vÒ ViÖt Nam vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, VCCI còng nªn ra thªm c¸c t¹p chÝ b»ng tiÕng NhËt ®Ó phôc vô c¸c th­¬ng nh©n NhËt quan t©m ®Õn thÞ tr­êng ViÖt Nam. ë tÇm vi m«, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng cÇn chñ ®éng giíi thiÖu m×nh qua c¸c website trªn Internet. HiÖn nay NhËt lµ mét trong nh÷ng quèc gia rÊt ph¸t triÓn trong lÜnh vùc viÔn th«ng, h¬n n÷a do ®Æc ®iÓm cña cuéc sèng c«ng nghiÖp, ngµy cµng nhiÒu ng­êi NhËt thùc hiÖn viÖc mua b¸n vµ giao dÞch th­¬ng m¹i qua m¹ng. ChÝnh v× vËy viÖc giíi thiÖu h×nh ¶nh doanh nghiÖp trªn internet lµ mét h×nh thøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i hiÖu qu¶ vµ thùc sù cÇn thiÕt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Mçi mét doanh nghiÖp cÇn x©y dùng cho riªng m×nh mét website, vµ website ®ã nh­ lµ tÊm danh thiÕp t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c danh nghiÖp ViÖt Nam giao dÞch kh«ng nh÷ng trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n mµ trªn toµn thÕ giíi. Ngoµi ra th«ng qua c¸c website, doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn cã thÓ t×m ®­îc rÊt nhiÒu th«ng tin liªn quan ®Õn b¹n hµng. D­íi ®©y lµ mét sè website th­¬ng m¹i vÒ thÞ tr­êng NhËt c¸c doanh nghiÖp nªn tiÕp cËn: : lµ website b»ng tiÕng viÖt cña Së kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ TP.HCM vÒ thÞ tr­êng NhËt. T¹i ®©y c¸c doanh nghiÖp sÏ cã ®­îc th«ng tin vÒ tiªu chuÈn, yªu cÇu kü thuËt, vËn chuyÓn, ®ãng gãi cña trªn 20 mÆt hµng VN nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng NhËt. Víi website nµy c¸c doanh nghiÖp sÏ cã trong tay danh s¸ch cña hµng lo¹t c¬ quan t­ vÊn nhµ n­íc. C¸c c¬ quan nµy sÏ cung cung cÊp th«ng tin miÔn phÝ cho c¸c doanh nghiÖp vÒ c¸ch thøc x©m nhËp thÞ tr­êng NhËt B¶n. : §©y lµ trang th«ng tin gióp c¸c doanh nghiÖp c¸c thøc tiÕp thÞ hµng ho¸ vµo thÞ tr­êng NhËt. www.miti.go.jp : §©y lµ website cña Bé C«ng nghiÖp vµ Th­¬ng m¹i quèc tÕ nh»m cung cÊp th«ng tin, b¸o c¸o cña Bé nµy vÒ thÞ tr­êng vµ xu h­íng cña ng­êi tiªu dïng NhËt. : Víi trang web nµy c¸c doanh nghiÖp sÏ cã ®­îc c¸c th«ng tin vÒ xu h­íng thÞ tr­êng cña NhËt do Tæ chøc Xóc tiÕn th­¬ng m¹i NhËt (JETRO) cung cÊp. Trong ®ã cã nhiÒu th­ môc riªng nh­ ng©n hµng d÷ liÖu cung cÊp th«ng tin b¸o c¸o vÒ thÞ tr­êng NhËt. §ång thêi qua JETRO c¸c doanh nghiÖp cßn nhËn ®­îc t­ vÊn tõ phÝa c¸c chuyªn gia vÒ vÊn ®Ò xuÊt khÈu sang NhËt. Ngoµi ra JETRO cßn gióp c¸c doanh nghiÖp tiÕp cËn vµ t×m kiÕm c¬ hé kinh doanh víi NhËt th«ng qua Ch­¬ng tr×nh khuyÕn khÝch th¾t chÆt th­¬ng m¹i (TTPP). §©y lµ ch­¬ng tr×nh cho phÐp c¸c doanh nghiÖp ®¨ng ký trùc tiÕp qua Internet, c¸c ®Ò nghÞ liªn quan tíi viÖc kinh doanh víi c¸c c«ng ty NhËt. Qua TTPP c¸c doanh nghiÖp cã thÓ n¾m ®­îc c¸c yªu cÇu, ®Ò nghÞ tõ phÝa c¸c c«ng ty NhËt, tõ ®ã ®Ò ra ®­îc nh÷ng gi¶i ph¸p phï hîp cho m×nh. 2.2 ChÝnh s¸ch thÞ tr­êng 6 thÞ tr­êng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam hiÖn nay lµ Hoa kú, NhËt, Trung Quèc, EU, ASEAN, vµ khu vùc Trung ®«ng. Trong thêi gian tíi, bªn c¹nh viÖc më réng ra c¸c thÞ tr­êng míi, chóng ta vÉn tiÕp tôc duy tr× vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng. Giai ®o¹n tõ nay ®Õn 2005, theo ®¸nh gi¸ cña Bé Th­¬ng M¹i, NhËt vÉn ®­îc coi lµ mét thÞ tr­êng träng ®iÓm. GÇn ®©y NhËt ®· bæ sung thªm 118 lo¹i n«ng s¶n ( trong ®ã cã rau, tr¸i c©y nhiÖt ®íi) vµo hÖ thèng ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp GSP 2003 ®ång thêi gi¶m thuÕ ®èi víi kho¶ng 60 mÆt hµng. Tr­íc nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi nµy, chóng ta cÇn phÊn ®Êu ®¹t môc tiªu t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu vµo NhËt 7%/ n¨m. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, c¸c ngµnh dÖt may, thñy s¶n, giµy dÐp, thñ c«ng mü nghÖ, s¶n phÈm gç, rau qu¶..cÇn coi NhËt lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu chiÕn l­îc, liªn tôc n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ søc c¹nh tranh cña m×nh. VÒ l©u dµi ChÝnh phñ cã thÓ c¨n cø vµo nh÷ng biÕn ®æi cña nÒn kinh tÕ NhËt vµ vai trß cña nã trong khu vùc §«ng Nam ¸, Ch©u ¸-Th¸i B×nh D­¬ng ®Ó ®­a ra c¸c chiÕn l­îc vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu. 2.3.ChÝnh s¸ch gi¶i quyÕt nî Uy tÝn lµ yÕu tè hÕt søc quan träng, ®Æc biÖt khi quan hÖ lµm ¨n víi c¸c c«ng ty NhËt. Cã ®­îc uy tÝn tõ thÞ tr­êng nµy ®· khã, gi÷ ®­îc l¹i cµng khã h¬n. V× vËy ®èi víi nh÷ng kho¶n nî qu¸ h¹n víi c¸c c«ng ty NhËt, ChÝnh phñ cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p tÝch cùc gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam gi¶i quyÕt triÖt ®Ó. §©y lµ viÖc lµm cÊp thiÕt ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých cña c¸c doanh nh©n NhËt B¶n vµ h¬n hÕt lµ ®Ó cøu lÊy uy tÝn cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Uy tÝn cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ vèn ®· kh«ng cao, nÕu vÊn ®Ò gi¶i quyÕt nî nµy kh«ng ®­îc lµm triÖt ®Ó, e r»ng c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ cµng gÆp khã kh¨n h¬n trong giao dÞch kinh doanh víi thÞ tr­êng NhËt. §©y lµ biÖn ph¸p ®­îc thùc hiÖn nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng gi¶m sót th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc. 2.4. §Èy m¹nh hîp t¸c song ph­¬ng Quan hÖ ngo¹i giao N¨m 2003 lµ n¨m ®¸nh dÊu mét chÆng ®­êng ph¸t triÓn tèt ®Ñp -30 n¨m quan hÖ ngo¹i giao ViÖt-NhËt. Nh©n dÞp nµy rÊt nhiÒu c¸c cuéc gÆp gì giao l­u trªn mäi lÜnh vùc tõ ca nh¹c, nghÖ thuËt ®Õn thÓ thao ®· ®­îc tæ chøc t¹i ViÖt Nam. Trong bµi ph¸t biÓu cña m×nh vµo 9/1/2003 Bé tr­ëng NguyÔn Dy Niªn ®· kh¼ng ®Þnh: “NhËt B¶n lµ ®èi t¸c kinh tÕ quan träng hµng ®Çu cña ViÖt Nam”. Thùc tÕ, kÓ tõ khi nèi l¹i viÖn trî cho ViÖt Nam vµo n¨m 1992 tíi nay, ngay c¶ trong n¨m 1998, 1999 khi kinh tÕ NhËt gÆp nhiÒu khã kh¨n do hñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc, ChÝnh phñ NhËt B¶n vÉn lu«n lµ nhµ tµi trî lín nhÊt cho ViÖt Nam. §Õn nay khèi l­îng ODA mµ ChÝnh phñ NhËt cam kÕt cho n­íc ta kho¶ng 834,4 tû Yªn (t­¬ng ®­¬ng 7,256 tû USD), trong ®ã viÖn trî kh«ng hoµn l¹i chiÕm 108,1 tû Yªn (12,95%), vèn vay ­u ®·i 726,3 tû Yªn (87,05%). NÕu so víi tæng viÖn trî quèc tÕ mµ ViÖt Nam cã ®­îc, ODA cña NhËt chiÕm tíi 40%. Trªn lÜnh vùc th­¬ng m¹i, NhËt B¶n lµ thÞ tr­êng vµ b¹n hµng lín nhÊt cña ViÖt Nam. N¨m 2002, kim ng¹ch th­¬ng m¹i hai chiÒu ViÖt NhËt ®¹t gÇn 5 tû USD. Dù kiÕn n¨m nay, n¨m 2003 tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng nµy sÏ ®¹t 2,6 tû USD t¨ng 13% so víi n¨m 2002 lµ 2,3 tû USD. Trong thêi gian tíi, ®Ó t¨ng c­êng h¬n n÷a quan hÖ hîp t¸c gi÷a hai n­íc. PhÝa ViÖt Nam cÇn nhanh chãng xóc tiÕn ch­¬ng tr×nh “S¸ng kiÕn chung ViÖt-NhËt” vµ nç lùc thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c cam kÕt trong “HiÖp ®Þnh ®Çu t­ ViÖt NhËt” ký th¸ng 11 n¨m 2003 võa qua. Bªn c¹nh ®ã, ViÖt Nam còng cÇn hîp t¸c víi NhËt B¶n, duy tr× c¬ chÕ ®èi tho¹i th­êng k× cÊp bé tr­ëng vµ thø tr­ëng vÒ c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ, kinh tÕ, an ninh, tranh thñ sù ñng hé cña NhËt B¶n trong qu¸ tr×nh ViÖt Nam gia nhËp c¸c tæ chøc quèc tÕ. §ång thêi chÝnh phñ vµ c¸c cÊp Bé, ngµnh cã liªn quan cña 2 n­íc còng cÇn nç lùc h¬n trong vai trß lµ cÇu nèi gióp doanh nghiÖp 2 n­íc cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc, t¨ng c­êng sù hiÓu biÕt lÉn nhau thóc ®Èy quan hÖ ngo¹i th­¬ng ngµy cµng ph¸t triÓn. Quan hÖ v¨n ho¸ §Ó cã thÓ ®Èy m¹nh ®­îc ho¹t ®éng xuÊt khÈu sang NhËt c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i hiÓu râ v¨n ho¸ NhËt. §©y chÝnh lµ ch×a kho¸ gióp c¸c doanh nghiÖp ®Þnh ra ®­îc nh÷ng chiÕn l­îc ph¸t triÓn phï hîp víi thÞ tr­êng môc tiªu nµy. Suèt 30 n¨m qua Hîp t¸c v¨n ho¸ ViÖt Nam - NhËt B¶n ®· ®­îc triÓn khai kh¸ tÝch cùc víi sù phong phó, ®a d¹ng vÒ néi dung. §Ó tiÕp tôc ph¸t huy nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc, trong thêi gian tíi ViÖt Nam cÇn tiÕp tôc khuyÕn khÝch ho¹t ®éng cña c¸c héi v¨n ho¸, trong ®ã cã héi “Giao l­u v¨n ho¸ ViÖt - NhËt” víi trung t©m “Nghiªn cøu NhËt B¶n” ®Ó gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÓu biÕt h¬n vÒ v¨n ho¸, con ng­êi NhËt B¶n vµ h¬n hÕt lµ nh÷ng ¶nh h­ëng cña nã tíi ®Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng NhËt. Mét trong c¸c ho¹t ®éng ®· ®­îc tæ chøc cã hiÖu qu¶ lµ ch­¬ng tr×nh “Mêi thanh niªn sang NhËt” (100 ng­êi /1 n¨m) vµ ch­¬ng tr×nh liªn hoan v¨n ho¸ h÷u nghÞ ViÖt - NhËt t¹i ViÖt Nam vµ NhËt B¶n. Th«ng qua cÇu nèi v¨n ho¸ nµy hai d©n téc xÝch sÏ xÝch l¹i gÇn nhau h¬n vµ quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc sÏ ph¸t triÓn lªn mét tÇm cao míi. Hîp t¸c du lÞch §©y còng lµ mét trong nh÷ng nhãm biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy sù hiÓu biÕt gi÷a hai n­íc. Th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh khuyÕn khÝch du lÞch sang NhËt, doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ cã c¬ héi thùc tÕ tiÕp xóc, t×m hiÓu, n¾m b¾t nh÷ng nÐt ®Æc tr­ng cña thÞ tr­êng NhËt vµ thiÕt lËp quan hÖ víi c¸c doanh nghiÖp NhËt B¶n. Bªn c¹nh ®ã, còng cÇn t¹o ®iÒu kiÖn thu hót kh¸ch du lÞch NhËt ®Õn ViÖt Nam, mét phÇn ®Ó ph¸t triÓn nghµnh du lÞch vµ h¬n n÷a lµ ®Ó giíi thiÖu víi b¹n hµng c¸c mÆt hµng thÕ m¹nh cña n­íc ta. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, l­îng kh¸ch du lÞch NhËt ®Õn ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng, tõ h¬n 1000 l­ît kh¸ch vµo ®Çu nh÷ng n¨m 90 ®· lªn gÇn 300.000 l­ît kh¸ch vµo n¨m 2002. HiÖn nay, NhËt B¶n ®­îc xÕp vµo 1 trong 10 thÞ tr­êng cã nguån kh¸ch lín cña ngµnh du lÞch ViÖt Nam. Tuy nhiªn, ®Ó cã thÓ thu hót ®­îc nhiÒu kh¸ch NhËt h¬n n÷a, tr­íc hÕt ngµnh du lÞch ViÖt Nam cÇn ph¶i cè g¾ng ®¶m b¶o sù thuËn tiÖn trong ®i l¹i. Nh÷ng ®­êng bay th¼ng cã tÇn suÊt cao sÏ gãp phÇn rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a NhËt B¶n vµ ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã, viÖc kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu hôt sè l­îng h­íng dÉn viªn th«ng th¹o tiÕng NhËt, hiÓu biÕt v¨n ho¸ lÞch sö còng lµ mét trong nh÷ng c«ng viÖc hÕt søc cÇn thiÕt. Ngoµi ra, sù khan hiÕm c¸c kh¸ch s¹n, nhµ hµng, phôc vô theo phong c¸ch NhËt còng lµ vÊn ®Ò cÇn ph¶i quan t©m. Gi¶i quyÕt tèt nh÷ng khã kh¨n nµy sÏ t¹o thªm nhiÒu c¬ héi tèt cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam gÆp gì, giíi thiÖu s¶n phÈm víi b¹n hµng NhËt B¶n ngay trªn “s©n nhµ”. BiÖn ph¸p thóc ®Èy ba mÆt hµng xuÊt khÈu chiÕn l­îc. 3.1. Hµng dÖt may Ba th¸ng ®Çu n¨m nay, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may ViÖt Nam ®¹t 850 triÖu USD, t¨ng tíi 90% so víi cïng kú n¨m ngo¸i. Tuy nhiªn kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may ViÖt Nam sang NhËt l¹i tiÕp tôc cã chiÒu h­íng gi¶m xuèng. §Ó ®¶m b¶o cho mét sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng, l©u dµi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i nç lùc duy tr× thÞ phÇn ë thÞ tr­êng truyÒn thèng nµy, tr­íc sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t tõ phÝa Trung Quèc. D­íi ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh vµ thóc ®Èy xuÊt khÈu s¶n phÈm dÖt may ViÖt Nam sang thÞ tr­êng NhËt. X©y dùng hÖ thèng cËp nhËt th«ng tin: Mét trong nh÷ng thuËn lîi cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi tiÕp cËn kh¸ch hµng NhËt lµ sù gÇn gòi vÒ phong tôc, tËp qu¸n. Song ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ c¸c nhµ s¶n xuÊt bá qua kh©u t×m hiÓu thÞ tr­êng. LÊy vÝ dô nh­ mÆt hµng ¸o s¬ mi, kh«ng ph¶i lo¹i nµo còng ®­îc ng­êi NhËt chÊp nhËn. Trong hµng ngh×n s¶n phÈm ®­îc chµo b¸n, ng­êi NhËt ngµy nay chØ thÝch lo¹i ¸o ®­îc may b»ng v¶i Ýt nhµu. V× vËy ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, viÖc x©y dùng mét hÖ thèng th«ng tin lu«n cËp nhËt chÝnh x¸c vµ thÝch øng kÞp thêi tr­íc nh÷ng yªu cÇu míi tõ thÞ tr­êng nµy lµ hÕt søc cÇn thiÕt. B»ng h×nh thøc nµy c¸c doanh nghiÖp cã thÓ ®­a ra ®­îc nh÷ng chiÕn l­îc vÒ mÆt hµng vµ kªnh ph©n phèi hîp lý, tr¸nh t×nh tr¹ng khi võa nghÜ ®Õn chuyÓn sang s¶n xuÊt s¶n phÈm míi, th× trªn thÞ tr­êng NhËt s¶n phÈm ®ã ®· b­íc sang giai ®o¹n tho¸i trµo. Míi ®©y Tæng c«ng ty DÖt may ViÖt Nam còng võa ®¹t ®­îc tho¶ thuËn hîp t¸c víi TËp ®oµn Mitsui cña NhËt. Theo ®ã Tæng c«ng ty sÏ khai tr­¬ng v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i Tokyo vµ coi ®©y lµ mét “tr¹m th«ng tin” ®Ó hç trî cho c¸c doanh nghiÖp dÖt may ViÖt Nam khi xuÊt khÈu sang NhËt. Tuy nhiªn, b¶n th©n mçi doanh nghiÖp còng cÇn ph¶i chñ ®éng ®Èy m¹nh nghiªn cøu thÞ tr­êng, bëi ®©y chÝnh lµ mÉu mèt ®Ó n©ng dÇn n¨ng lùc thiÕt kÕ, gi¶m dÇn ph­¬ng thøc gia c«ng vµ quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i trong chiÕn l­îc kinh doanh cña mçi doanh nghiÖp dÖt may sau nµy. X©y dùng mÆt hµng chiÕn l­îc: Tõ c¸c th«ng tin cã ®­îc, c¸c doanh nghiÖp dÖt may cÇn x©y dùng cho m×nh danh môc c¸c mÆt hµng chiÕn l­îc ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang NhËt B¶n. Trong thêi gian tíi c¸c doanh nghiÖp cÇn tËp trung vµo viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm truyÒn thèng nh­ s¬ mi nam, T Shirt, quÇn kaki ®Ó kÐo dµi vßng ®êi s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng. Bªn c¹nh ®ã viÖc thiÕt kÕ ra c¸c s¶n phÈm míi còng hÕt søc cÇn thiÕt cho chiÕn l­îc ph¸t triÓn dµi h¹n cña mçi c«ng ty. X©y dùng th­¬ng hiÖu made in ViÖt Nam: HiÖn nay chñ yÕu dÖt may cña ViÖt Nam sang NhËt ®­îc thùc hiÖn d­íi h×nh thøc gia c«ng vµ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cßn phô thuéc nhiÒu vµo nguån nguyªn phô liÖu bªn ngoµi. §Ó kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may vµo thÞ tr­êng NhËt t¨ng, vÒ l©u dµt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i ®øng trªn ®«i ch©n cña m×nh, hµng ViÖt Nam ph¶i mang nh·n hiÖu, tªn, biÓu t­îng cña chÝnh doanh nghiÖp s¶n xuÊt. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ trùc tiÕp th«ng qua ®¹i diÖn cña m×nh ë n­íc ngoµi, c¸c c«ng ty th­¬ng m¹i NhËt, hoÆc HiÖp héi doanh nghiÖp NhËt B¶n. Thùc hiÖn s¶n xuÊt theo 4 S: 4 S lµ c¸c tiªu chuÈn s¶n xuÊt cña NhËt B¶n bao gåm: chØnh lý (Seiri), ng¨n n¾p (Seiton), vÖ sinh (Seiso) vµ nÒ nÕp ( Sitsuke). Mét khi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam thùc hiÖn ®­îc tèt theo c¸c tiªu chuÈn nªu trªn th× nhÊt ®Þnh sÏ n©ng cao ®­îc n¨ng suÊt, chÊt l­îng sÏ tèt vµ æn ®Þnh, ®ång thêi ®¶m b¶o ®­îc thêi h¹n giao hµng vµ t¨ng søc c¹nh tranh vÒ gi¸ ®èi víi Trung Quèc. Bªn c¹nh ®ã vÊn ®Ò c¶i tiÕn (Kaizen) còng nªn ®­îc ¸p dông, b¾t ®Çu ngay tõ viÖc chän chÊt liÖu m¸c s¶n phÈm sao cho kh«ng g©y khã chÞu cho ng­êi tiªu dïng. Rót ng¾n thêi gian chuÈn bÞ hµng mÉu: §èi víi thêi gian chuÈn bÞ hµng, hiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn thùc hiÖn mÉu chµo hµng kh¸ l©u, Ýt nhÊt lµ ph¶i mÊt ®Õn 2 tuÇn lÔ míi song. Trong khi ®ã c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc chØ mÊt cã mét buæi lµ cã hµng mÉu theo yªu cÇu, vµ chØ trong mét ngµy hä ®· cã thÓ tiÕn hµnh ®µm ph¸n vÒ ®¬n hµng ®­îc ngay. V× vËy rót ng¾n thêi gian chuÈn bÞ hµng mÉu còng lµ vÊn ®Ò nªn ®­îc c¸c doanh nghiÖp dÖt may l­u t©m. 3.2.Hµng thuû s¶n Theo Bé Thuû s¶n, xuÊt khÈu thuû s¶n n¨m 2003 cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng NhËt B¶n cã kh¶ n¨ng ®¹t trªn 570 triÖu USD, t¨ng gÇn 20% so víi n¨m 2002, ®­a ViÖt Nam trë thµnh mét trong bèn n­íc hµng ®Çu xuÊt khÈu mÆt hµng nµy vµo thÞ tr­êng NhËt. NÕu cø gi÷ ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng nh­ thÕ nµy n¨m 2004 møc xuÊt khÈu vµo NhËt cã thÓ ®¹t trªn 600 triÖu USD. Tuy nhiªn ®Ó lµm ®­îc nh­ vËy chóng ta cÇn thùc hiÖn tèt c¸c c«ng viÖc sau: §¸nh b¾t hîp lý, vµ ®Èy m¹nh nu«i trång thuû s¶n: §Ó b¶o tån nguån lîi thuû s¶n, c¸c c¬ së ®¸nh b¾t cÇn thùc hiÖn ®¸nh b¾t mét c¸ch hîp lý. Trong thêi gian tíi cÇn tiÕp tôc chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo h­íng gi¶m dÇn viÖc ®¸nh b¾t ven bê, chuyÓn sang ®¸nh b¾t xa bê. C¸c c¬ së ®¸nh b¾t cã thÓ b»ng nguån vèn huy ®éng tõ trong vµ ngoµi n­íc ®Ó ph¸t triÓn ®éi tµu lín, x©y dùng tr¹m trung chuyÓn gi÷a bê vµ ngoµi kh¬i phôc vô tèt cho viÖc ®¸nh b¾t xa bê. Bªn c¹nh ®ã, do kh¶ n¨ng ®¸nh b¾t tù nhiªn lµ rÊt h¹n chÕ, ngµnh thuû s¶n còng cÇn cã kÕ ho¹ch ®Çu t­, ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt, kü thuËt cho nu«i trång thuû s¶n. §©y chÝnh lµ h­íng gióp cho ngµnh thuû s¶n cã ®­îc mét sù ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng. §¶m b¶o an toµn vÖ sinh trong nu«i trång, chÕ biÕn thuû s¶n: Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, an toµn thùc phÈm lµ vÊn ®Ò ®­îc quan t©m réng r·i kh«ng chØ riªng ë thÞ tr­êng NhËt mµ trªn toµn thÕ giíi. Thuû s¶n s¹ch chÝnh lµ yªu cÇu sè mét ®Ó xuÊt khÈu ra bªn ngoµi. Tuy nhiªn hiÖn nay vÊn ®Ò d­ l­îng kh¸ng sinh trong s¶n phÈm thuû s¶n vÉn ch­a ®­îc gi¶i quyÕt døt ®iÓm. V× vËy tr­íc m¾t cÇn ph¶i cã sù qu¶n lý thèng nhÊt cô thÓ vµ chÆt chÏ cña c¸c c¬ quan cã chøc n¨ng, ®Æc biÖt lµ Trung t©m kiÓm tra chÊt l­îng vµ vÖ sinh thuû s¶n-Nafiquacen ®Ó gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò nµy. VÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp, ®Ó ®¶m b¶o viÖc nu«i trång thuû s¶n s¹ch cã thÓ ¸p dông c¸c nguyªn t¾c nu«i trång d­íi ®©y: T¨ng c­êng kiÓm tra t¸c ®éng ®Õn m«i tr­êng. KÕt hîp sö dông c¸c quÇn x· thùc vËt tù nhiªn trong viÖc qu¶n lý nu«i. TiÕn hµnh c¸c qu¸ tr×nh sinh s¶n tù nhiªn, kh«ng sö dông hoãc m«n vµ kh¸ng sinh. Kh«ng dïng sinh vËt biÕn ®æi gen (GMO) lµm nguån gièng vµ thøc ¨n. H¹n chÕ th¶ gièng dÇy. Dïng c¸c lo¹i thøc ¨n vµ ph©n bãn ®· ®­îc chøng nhËn lµ s¶n phÈm h÷u c¬. Sö dông bét c¸ cã nguån gèc s¹ch. Kh«ng dïng ph©n bãn v« c¬. Kh«ng dïng thuèc trõ s©u vµ thuèc diÖt cá nh©n t¹o. H¹n chÕ tiªu thô n¨ng l­îng (vÝ dô trong tr­êng hîp sôc khÝ). ­u tiªn thuèc tù nhiªn. Theo nguån: Infofish Trade News §èi víi ng­êi tiªu dïng NhËt B¶n, mét s¶n phÈm tèt tr­íc hÕt ph¶i cã nguån gèc nu«i trång râ rµng ®¶m b¶o vÖ sinh. V× vËy thùc hiÖn nu«i trång theo c¸c nguyªn t¾c nªu trªn sÏ gióp c¸c s¶n phÈm cña ViÖt Nam nhanh chãng ®­îc chÊp nhËn trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n. Bªn c¹nh ®ã c¸c c¬ së s¶n xuÊt còng cÇn ®¶m b¶o vÖ sinh trong kh©u chÕ biÕn thñy s¶n. Ngµy nay mét trong c¸c biÖn ph¸p c¸c doanh nghiÖp cã thÓ ¸p dông lµ sö dông ozon ®Ó ®¶m b¶o vÖ sinh ®èi víi c¸c s¶n phÈm tr­íc vµ sau khi chÕ biÕn. Víi ®Æc tÝnh diÖt virus, ozon cã thÓ ®­îc øng dông réng r·i ®Ó khö trïng, tr¸nh nhiÔm khuÈn vµ l©y bÖnh trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn. §©y lµ biÖn ph¸p ®· ®­îc nhiÒu c¬ së chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu ¸p dông vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao. Gi¸ ozon láng rÊt rÎ chØ 100®/l, c¸ch sö dông còng rÊt ®¬n gi¶n: dïng mét lÝt ozon vµo 5 lÝt n­íc ®Ó b¶o qu¶n thuû s¶n tr­íc khi ®­a vµo chÕ biÕn hoÆc b¶o qu¶n l¹nh l©u dµi. Ngoµi ra doanh nghiÖp cßn cã thÓ tù trang bÞ c¸c kiÕn thøc vÒ nu«i trång thuû s¶n qua c¸c trang web d­íi ®©y: §©y lµ trang web cña Héi nu«i Trång Thuû s¶n ThÕ giíi ( World Aquaculture Society) trong ®ã cung cÊp rÊt nhiÒu th«ng tin vÒ c¸c loµi thuû s¶n phæ biÕn nh­ t«m, c¸ vµ c¸c hÖ thèng, ph­¬ng ph¸p nu«i trång. lµ trang web cña ViÖn H¶i D­¬ng häc, víi nhiÒu chñ ®Ò phong phó vÒ nu«i trång vµ b¶o qu¶n thuû s¶n t­¬i sèng. Víi trang web nµy c¸c doanh nghiÖp cã thÓ t×m ®­îc c¸c th«ng tin vÒ ho¹t ®éng nu«i trång thuû s¶n vµ tµi nguyªn thuû s¶n ë c¸c n­íc Ch©u ¸ nh­ ViÖt Nam, Th¸i Lan, Lµo vµ Campchia. Thóc ®Èy sù liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp: Trong bèi c¶nh hiÖn nay, muèn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu h¬n n÷a, viÖc liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®Ó ®iÒu chØnh quy m« s¶n xuÊt phï hîp víi kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng lµ mét trong nh÷ng yªu cÇu tÊt yÕu kh¸ch quan. Tr­íc hÕt cÇn më réng c¸c h×nh thøc liªn kÕt nh­ liªn kÕt th«ng qua c¸c hiÖp héi, héi nghÒ nghiÖp, c©u l¹c bé doanh nghiÖp... TiÕp ®ã ®Ó n©ng cao ®­îc vai trß cña c¸c tæ chøc, ®ång thêi ®¶m b¶o ®­îc quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña c¸c tæ chøc khi c¸c tæ chøc nµy bÞ vi ph¹m, Nhµ n­íc cÇn cã c¸c quy ®Þnh c«ng nhËn ®Þa vÞ ph¸p lý cña c¸c tæ chøc, ®ång thêi phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c tæ chøc ®ã ®Ó gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp th­¬ng m¹i, (vÝ dô nh­ vô tranh chÊp víi Mü vÒ b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra, c¸ ba sa võa qua) nh»m môc ®Ých gi÷ uy tÝn cho s¶n phÈm ViÖt Nam trªn thÞ th­êng quèc tÕ. §Èy m¹nh xóc tiÕn th­¬ng m¹i: Bé Thuû s¶n cÇn phèi hîp cïng Bé Th­¬ng m¹i lµm tèt c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i, t¨ng c­êng ®µo t¹o c¸n bé lµm c«ng t¸c tiÕp thÞ cho c¸c doanh nghiÖp. VÒ phÇn m×nh, c¸c doanh nghiÖp cÇn tÝch cùc tham gia c¸c héi chî triÓn l·m tæ chøc t¹i NhËt, më v¨n phßng ®¹i diÖn ®Ó t×m kiÕm b¹n hµng. Vµo th¸ng 3 hµng n¨m, t¹i NhËt B¶n ®Òu cã tæ chøc triÓn l·m vÒ thuû s¶n, t¹i ®©y JETRO còng ®¨ng kÝ diÖn tÝch ®Ó cung cÊp miÔn phÝ cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn n¾m lÊy c¬ héi nµy ®Ó giíi thiÖu s¶n phÈm vµ t×m kiÕm b¹n hµng trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n. .Rau qu¶ Theo sè liÖu thèng kª cña Bé Th­¬ng m¹i, 8 th¸ng ®Çu n¨m 2003, kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c lo¹i rau qu¶ cña c¶ n­íc ®¹t trªn 110 triÖu USD. Trong ®ã gi¸ trÞ xuÊt khÈu sang NhËt B¶n ®¹t møc 10 triÖu USD, chØ chiÕm 0,6% gi¸ trÞ nhËp khÈu rau qu¶ cña NhËt. N¨m 2003 nµy, NhËt ®· bæ xung thªm 118 lo¹i n«ng s¶n (trong ®ã cã rau, tr¸i c©y nhiÖt ®íi) vµo hÖ thèng ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp (GSP) 2003, ngoµi ra cßn gi¶m thuÕ GSP ®èi víi kho¶ng 60 mÆt hµng. Song sè l­îng hµng n«ng s¶n cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng NhËt vÉn cßn Ýt, lý do chñ yÕu lµ v× hµng ho¸ ViÖt Nam ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña NhËt vÒ tiªu chuÈn chÊt l­îng, vÖ sinh an toµn thùc phÈm. §Ó kh¾c phôc t×nh h×nh nµy c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt rau qu¶ ViÖt Nam cÇn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p sau ®©y: §Èy m¹nh ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i: Mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng cña mçi doanh nghiÖp lµ n¾m b¾t th«ng tin liªn quan tíi sù ph¸t triÓn cña s¶n phÈm vµ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. ChÝnh v× vËy, nghiªn cøu tæng hîp vÒ thÞ tr­êng lµ viÖc hÕt søc cÇn thiÕt cho chiÕn l­îc ph¸t triÓn s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. §Ó tiÕp cËn thÞ tr­êng mét c¸ch toµn diÖn, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ thµnh lËp c«ng ty con hoÆc më v¨n phßng ®¹i diÖn, chi nh¸nh ë NhËt. Qua c¸c th«ng tin ph¶n håi tõ phÝa kh¸ch hµng, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ cã nh÷ng thay ®æi phï hîp h¬n ®èi víi s¶n phÈm cña m×nh. Ch¼ng h¹n nh­ viÖc chuyÓn sang dïng bao gãi rau qu¶ nhá lµ phï hîp h¬n víi quy m« gia ®×nh vµ thãi quen ®i chî hµng ngµy cña ng­êi NhËt B¶n ngµy nay. H¬n n÷a ®Ó thuËn tiÖn cho kh©u tiªu thô c¸c doanh nghiÖp nªn chuyÓn sang h×nh thøc ®ãng nh÷ng s¶n phÈm cïng kÝch cì vµ h×nh d¸ng vµo cïng mét bao gãi. VÝ dô nh­ ®èi víi hµnh t©y cã ®­êng kÝnh tõ 8 cm trë lªn lµ cì 2L, tõ 7-8 cm cì L, tõ 6-7 cm lµ cì M, vµ nhá h¬n lµ cì tiªu chuÈn. Bªn c¹nh ®ã c¸c doanh nghiÖp cÇn chó träng h¬n tíi ho¹t ®éng tiÕp thÞ vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ thiÕt lËp quan hÖ víi c¸c siªu thÞ, c¸c c«ng ty kinh doanh, ®ång thêi cã thÓ liªn hÖ trùc tiÕp víi c¸c ®èi t¸c NhËt B¶n ®Ó cã thÓ s¶n xuÊt, chÕ biÕn, b¶o qu¶n vµ xuÊt khÈu ®­îc c¸c lo¹i rau qu¶ cã gièng tõ NhËt, ®¸p øng ®óng ®­îc víi c¸c yªu cÇu tõ thÞ tr­êng khã tÝnh nµy. Thµnh lËp hiÖp héi nh÷ng ng­êi xuÊt khÈu rau qu¶: §©y lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p sÏ gióp cho c¸c doanh nghiÖp rau qu¶ ®Èy m¹nh ®­îc ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i. HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu thu thËp th«ng tin thÞ tr­êng NhËt tõ tæ chøc Jetro. Tæ chøc nµy phÇn nµo cã thÓ cung cÊp th«ng tin vÒ thÞ tr­êng NhËt B¶n qua m¹ng Internet hoÆc hç trî gióp c¸c doanh nghiÖp t×m kiÕm, tiÕp xóc víi ®èi t¸c NhËt B¶n. Tuy nhiªn muèn ®Èy m¹nh h¬n n÷a ho¹t ®éng xuÊt khÈu rau qu¶ sang thÞ tr­êng nµy, c¸c doanh nghiÖp cÇn chñ ®éng tù h×nh thµnh c¸c HiÖp héi doanh nghiÖp s¶n xuÊt, chÕ biÕn, vµ xuÊt khÈu rau qu¶, coi ®©y lµ ®Çu mèi giao l­u víi c¸c tæ chøc quèc tÕ, thèng nhÊt ®iÒu hµnh viÖc kinh doanh s¶n xuÊt rau qu¶. Ho¹t ®éng cña c¸c hiÖp héi nµy sÏ gióp doanh nghiÖp thu thËp, ph©n tÝch, thèng kª mét c¸ch cã hÖ thèng, chÝnh x¸c nh÷ng th«ng tin liªn quan ®Õn toµn ngµnh rau qu¶. N¨m 2002 võa qua còng ®· cã mét hiÖp héi rau qu¶ ra ®êi ë thµnh phè §µ L¹t. B­íc ®Çu hiÖp héi cã 15 thµnh viªn tham gia bao gåm c¸c doanh nghiÖp kinh doanh n«ng s¶n, c¸c c¬ së, hé gia ®×nh s¶n xuÊt rau qu¶. Môc tiªu mµ hiÖp héi ®Æt ra lµ x©y dùng ®­îc 1 th­¬ng hiÖu rau qu¶ §µ L¹t trªn thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. HiÖp héi cã mét bé phËn chuyªn nghiªn cøu thÞ tr­êng, ®­a nh÷ng th«ng tin dù b¸o vÒ thÞ tr­êng ®Ó ®iÒu phèi s¶n xuÊt hîp lý, tr¸nh t×nh tr¹ng ø ®äng hµng ho¸. MÆt kh¸c hiÖp héi nµy cßn chÞu tr¸ch nhiÖm phæ biÕn quy tr×nh s¶n xuÊt rau qu¶ chÊt l­îng cao, quy tr×nh c«ng nghÖ sau thu ho¹ch ®Õn ng­êi s¶n xuÊt nh»m n©ng cao gi¸ trÞ vµ chÊt l­îng rau qu¶, gióp c¸c c¬ së s¶n xuÊt tù c«ng bè tiªu chuÈn chÊt l­îng s¶n phÈm theo quy ®Þnh cña Bé Khoa häc- c«ng nghÖ vµ m«i tr­êng. MÆc dï míi b­íc vµo ho¹t ®éng nh­ng HiÖp héi ®· cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho c¸c doanh nghiÖp rau qu¶ §µ L¹t trong thêi gian qua. Mét ®¬n vÞ kinh doanh xuÊt khÈu cã thÓ bÞ h¹n chÕ vÒ tµi chÝnh, n¨ng lùc, nh­ng mét hiÖp héi sÏ cã mét nguån lùc lín h¬n, cã thÓ ®em l¹i kh¶ n¨ng trùc tiÕp tiÕp cËn thÞ tr­êng b»ng viÖc ®Æt c¬ së t¹i n­íc ngoµi hay tham gia héi chî triÓn l·m, thËm chÝ ngay c¶ viÖc më c¸c cuéc tr­ng bµy ®Ó g©y dùng danh tiÕng t¹i n­íc ngoµi. V× vËy c¸c doanh nghiÖp rau qu¶ cÇn ph¸t triÓn, phæ biÕn, nh©n réng h¬n n÷a h×nh thøc hiÖp héi nµy bëi ®©y chÝnh lµ ch×a kho¸ gióp c¸c doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng NhËt mµ cßn ra nhiÒu thÞ tr­êng kh¸c trªn thÕ giíi. §¶m b¶o chÊt l­îng rau qu¶: Cuèi cïng ®Ó cã ®­îc mét sù æn ®Þnh l©u dµi trong quan hÖ víi thÞ tr­êng NhËt B¶n, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn chó ý ®¶m b¶o chÊt l­îng rau qu¶ xuÊt khÈu theo tiªu chuÈn vµ thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng NhËt B¶n. Rau qu¶ muèn vµo ®­îc thÞ tr­êng NhËt cÇn ph¶i qua rÊt nhiÒu kh©u kiÓm tra, ph¶i tu©n theo LuËt VÖ sinh thùc phÈm vµ cã giÊy chøng nhËn theo c¸c tiªu chuÈn chÊt l­îng cña hÖ thèng JAS. Theo ®¸nh gi¸ cña nhiÒu chuyªn gia, c¸c tiªu chuÈn cña NhËt vÒ ®é ph©n gi¶i thuèc trõ s©u trong hoa qu¶ t­¬i rÊt kh¾t khe, thËm chÝ cßn cao h¬n c¶ EU vµ Mü. Tuy nhiªn hiÖn nay, rau qu¶ cña ta vÉn ch­a ®¶m b¶o tiªu chuÈn s¶n phÈm "s¹ch" do cßn tån t¹i t×nh tr¹ng t­íi tiªu, bãn ph©n kh«ng ®óng qui ®Þnh, t¹o nªn nhiÒu ®éc tè tån d­ trong rau qu¶. V× vËy, tr­íc m¾t c¸c c¬ së s¶n xuÊt rau qu¶ cÇn nhanh chãng cËp nhËt nh÷ng kiÕn thøc vÒ: th©m canh tæng hîp theo qui tr×nh kü thuËt tiªn tiÕn ®óng mËt ®é, ®óng chÕ ®é bãn ph©n, ®Æc biÖt lµ ph©n h÷u c¬, thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p phßng trõ dÞch h¹i tæng hîp vµ c«ng nghÖ n«ng nghiÖp s¹ch, më réng diÖn tÝch t­íi n­íc cho c©y ¨n qu¶. Bªn c¹nh ®ã trong qu¸ tr×nh thu ho¹ch, ®ãng gãi xuÊt khÈu, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu còng cÇn chó ý gi÷ cho c¸c s¶n phÈm lu«n t­¬i ngon, kh«ng bÞ dËp n¸t. Hµng ®ãng hép ph¶i cã nh·n m¸c víi ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vÒ c¸ch sö dông vµ b¶o qu¶n s¶n phÈm. Khi ®ãng gãi còng cÇn chó ý ®Ó kh«ng thõa chç, tr¸nh va ®Ëp trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, h¹n chÕ tr­êng hîp rau qu¶ bÞ háng do ®ãng gãi kh«ng cÈn thËn, ph¶i lo¹i bá, g©y mÊt niÒm tin ®èi víi c¸c nhµ nhËp khÈu. Cuèi cïng, cã thÓ tãm l­îc c¸c gi¶i ph¸p, bÝ quyÕt gióp c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thµnh c«ng trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n trong 4 ch÷ “C”: Be Commited (sù cam kÕt), Competive product (s¶n phÈm chÊt l­îng tèt, gi¸ c¶ c¹nh tranh), Adequate Cash Flow (l­u ®éng vèn), Capability and Capacity to produce and deliver on time ( cã n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ giao hµng ®óng h¹n). §iÒu quan träng lµ tr­íc khi xuÊt khÈu sang NhËt c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c kh©u sau: nghiªn cøu kü vÒ thÞ tr­êng NhËt vµ c¬ chÕ xuÊt khÈu hµng; x¸c ®Þnh lîi thÕ s¶n phÈm, lîi thÕ c¹nh tranh; x¸c ®Þnh chiÕn l­îc vµ môc tiªu kinh doanh; gi¸ c¶ s¶n phÈm; kh¶ n¨ng cña ®èi t¸c; x¸c ®Þnh cã nªn cã ®¹i lý, nhµ ph©n phèi kh«ng; lµm sao t×m ®­îc ®èi t¸c tèt; kh¶ n¨ng ®¶m b¶o tµi chÝnh vµ ®¶m b¶o ®óng giao hµng. KÕt luËn N¨m 2003 - n¨m ®¸nh dÊu mét chÆng ®­êng 30 n¨m quan hÖ ngo¹i giao ViÖt Nam - NhËt B¶n. Trong suèt chÆng ®­êng ®ã, dï ph¶i tr¶i qua nh÷ng th¨ng trÇm do t¸c ®éng cña t×nh h×nh kinh tÕ thÕ giíi, nh÷ng khã kh¨n mang l¹i tõ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh -tiÒn tÖ khu vùc, nh­ng quan hÖ gi÷a ViÖt Nam vµ NhËt B¶n vÉn kh«ng ngõng cñng cè, t¨ng c­êng c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u. Thùc tÕ, hiÖn nay NhËt B¶n ®· trë thµnh ®èi t¸c kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i sè 1 cña ViÖt Nam. Kim ng¹ch th­¬ng m¹i hai chiÒu ®¹t gÇn 5 tû USD/n¨m. Trong lÜnh vùc ®Çu t­, NhËt B¶n ®øng thø 3 vÒ vèn ®¨ng ký vµ ®øng ®Çu vÒ tû lÖ thùc hiÖn. ViÖc ph¸t triÓn quan hÖ víi NhËt B¶n ®· cã nh÷ng ¶nh h­ëng tÝch cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. M«i tr­êng c¹nh tranh kh¾c nghiÖt vµ nh÷ng yªu cÇu kh¾t khe trªn thÞ tr­êng NhËt ®· lu«n kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nç lùc ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm ®Ó t×m chç ®øng trªn thÞ tr­êng nµy. Tuy nhiªn, kh«ng thÓ phñ nhËn mét thùc tÕ lµ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ViÖt - NhËt cßn c¸ch xa giíi h¹n tiÒm n¨ng cña hai n­íc. Trong sè c¸c mÆt hµng chñ lùc xuÊt khÈu sang NhËt mét sè mÆt hµng nh­ dÖt may, cµ fª ®ang cã chiÒu h­íng gi¶m xuèng, mét sè mÆt hµng kh¸c nh­ rau qu¶, cao su cã t¨ng nh­ng míi chØ chiÕm tØ träng nhá trong l­îng nhËp khÈu khæng lå cña NhËt. Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn thùc tr¹ng nµy, mét trong sè ®ã lµ do c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn rÊt thiÕu th«ng tin vÒ thÞ tr­êng NhËt. Tr­íc sù c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t tõ Trung Quèc vµ c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc, ®Ó cã thÓ gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng NhËt thµnh mét “®èi t¸c tin cËy, æn ®Þnh l©u dµi” theo ®Þnh h­íng §¶ng vµ nhµ n­íc ®Ò ra, b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i chñ ®éng h¬n n÷a trong kh©u tiÕp cËn, thu thËp th«ng tin thÞ tr­êng. §©y lµ c«ng viÖc hÕt søc quan träng bëi nã lµ c¬ së ®Ó doanh nghiÖp ®Ò ra nh÷ng chiÕn l­îc kinh doanh phï hîp, quyÕt ®Þnh sù th¾ng lîi vÒ sau. Phô lôc 1: S¬ ®å c¸c b­íc xin phª chuÈn dÊu chøng nhËn chÊt l­îng JIS. Nép ®¬n xin phª duyÖt tíi Phßng tiªu chuÈn, Côc khoa häc vµ c«ng nghÖ, Bé C«ng nghiÖp vµ Th­¬ng m¹i. Th«ng b¸o kÕt qu¶ vµ c«ng bè trªn c«ng b¸o Xem xÐt c¸c tµi liÖu Gi¸m ®Þnh t¹i nhµ m¸y Héi ®ång thÈm ®Þnh QuyÕt ®Þnh cña Bé tr­ëng Lµm ®¬n xin phª chuÈn cÊp giÊy chøng nhËn chÊt l­îng Kho¶ng 3 th¸ng C¸c s¶n phÈm kh«ng thuéc sù ®iÒu chØnh cña JAS Bé tr­ëng Bé N«ng, L©m, Ng­ nghiÖp Th«ng b¸o vÇ c¸c tiªu chuÈn JAS vµ c¸c tiªu chuÈn chuyªn ngµnh ñy ban nghiªn cøu tiªu chuÈn cho c¸c s¶n phÈm n«ng l©m nghiÖp §¸nh gi¸ chÊt l­îng Yªu cÇu Th«ng b¸o Tr¶ lêi S¶n phÈm ®­îc cÊp chøng nhËn Trõ c¸c nhµ m¸y ®­îc cÊp (H­íng dÉn kÜ thuËt) Nhµ nhËp khÈu Nhµ m¸y s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm ®­îc ®iÒu chØnh bëi c¸c tiªu chuÈn chuyªn ngµnh Trung t©m kÜ thuËt tiªu dïng N«ng, L©m, Ng­ nghiÖp H­íng dÉn / Gi¸m s¸t Gi¸m ®Þnh/ KÕt luËn MÉu s¶n phÈm §¬n xin gi¸m ®Þnh Trõ c¸c s¶n phÈm ®­îc cÊp H­íng dÉn DÊu JAS C¸c s¶n phÈm ®ãng dÊu chÊt l­îng JAS C¸c c¬ quan gi¸m ®Þnh (C¸c tæ chøc gi¸m ®Þnh cã ®¨ng ký) (ChÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng) (C¸c c¬ quan thuéc Bé N«ng, L©m, Ng­ nghiÖp) Nhµ m¸y ®­îc cÊp chøng nhËn chÊt l­îng JAS Phô lôc 2: S¬ ®å c¸c b­íc xin phª chuÈn dÊu chøng nhËn chÊt l­îng JAS. Phô lôc 3: S¬ ®å thñ tôc kiÓm tra theo LuËt VÖ sinh thùc phÈm Xin nhËp khÈu thùc phÈm Tr¹m kiÓm dÞch hay ®Þa ®iÓm t¹i ®ã th«ng b¸o nhËp khÈu thùc phÈm chÊp nhËn ThÈm ®Þnh chøng tõ C¸c mÆt hµng cÇn kiÓm tra C¸c mÆt hµng kh«ng cÇn kiÓm tra Th«ng quan nhËp khÈu Ng­êi nhËp khÈu GiÊy chøng nhËn MÆt hµng ®ñ tiªu chuÈn ThÈm ®Þnh KiÓm tra Th«ng quan nhËp khÈu MÆt hµng kh«ng ®ñ tiªu chuÈn LÊy mÉu (®iÒu 17) KiÓm tra t¹i hiÖn tr­êng Tr¶ l¹i Vøt bá ChÕ biÕn ë kho NhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn (víi ®iÒu kiÖn ph¶i chÕ biÕn sau khi th«ng quan, hoÆc dïng ®Ó sö dông, hoÆc kh«ng ®­îc dïng ®Ó lµm thùc phÈm) ._.