Một số vấn đề cải cách nền hành chính của Nhà nước ta

đổi mới đất nước một cách sâu sắc, toàn diện, trong đó đổi mới kinh tế là trọng tâm. Chúng ta cần phải tập trung xây dựng một nền hành chính hữu hiệu và hoạt động có hiệu quả, thích hợp với mọi điều kiện cụ thể của nước ta. Do yêu cầu đổi mới đất nước ngày một cao và đòi hỏi bức xúc của cuộc sống đối với nền hành chính công, hệ thống hành chính đã được sửa đổi, bổ sung về thể chế, cơ cấu tổ chức, phong cách chỉ đạo, điều hành, đào tạo công chức và đặc biệt là chuyển dần sang phương thức quản lý chủ yếu bằng pháp luật mọi hoạt động đời sống xã hội. Nền hành chính nước ta cũng bộc lộ nhiều vấn đề cần được cải cách như bộ máy hành chính hoạt động kém hiệu lực, hiệu quả bộc lộ những mặt yếu kém, bất cập về chất lượng và năng lực của bộ máy Nhà nước, dẫn đến những ách tắc, chậm trễ trong việc thực hiện các chương trình cải cách thuộc khu vực công cũng như trong việc quản lý xã hội một cách có hiệu quả. Nền kinh tế chỉ phát triển mạnh khi mà có một nền hành chính phát triển khoa học mà có một nền hành chính phát triển khoa học hiện đại, xuất phát từ tầm quan trọng của nền hành chính trong bài viết này em xin trình bày "Một số vấn đề cải cách nền hành chính của Nhà nước ta". Phương pháp nghiên cứu đề án này là vận dụng lý luận đường lối của Đảng, những vấn đề thực tiễn về tình hình nền hành chính của Nhà nước ta, trên cơ sở tham khảo các tài liệu liên quan đến cải cách nền hành chính và các nghị quyết trung ương Đảng để đưa ra vấn đề bức xúc rất quan trọng là: một số vấn đề về cải cách nền hành chính của Nhà nước ta. Do còn nhiều hạn chế về thời gian và trình độ nên đề án không thể tránh khỏi những sai sót, nguồn tài liệu tham khảo và thông tin chưa được cập nhật. Tôi xin chân thành cảm ơn những nhận xét và góp ý cho đề án. Ngoài phần mở đầu và kết luận, đề án chia làm ba phần: Phần I: Những vấn đề lý luận chung về cải cách nền hành chính Phần II: Thực trạng bộ máy hành chính và cải cách nền hành chính ở nước ta. Phần III: Những phương hướng, mục tiêu, giải pháp nhằm cải cách nền hành chính ở nước ta. Phần I Những vấn đề lý luận chung về cải cách nền hành chính 1. Khái niệm nền hành chính quốc gia Thuật ngữ hành chính, theo nguyên nghĩa , đó là sự quản lý của bộ máy Nhà nước, xuất hiện cùng với sự ra đời của Nhà nước. Sự quản lý đó khác hoàn toàn với mọi sự quản lý thông thường của một chủ thể đối với khách thể nào đó. Như vậy, nói đến sự quản lý Nhà nước tức là nói đến nền hành chính Nhà nước, nền hành chính công, hay còn gọi là nền hành chính quốc gia. Đảng ta khẳng định: Nền hành chính quốc gia là một bộ phận lớn nhất trong cơ cấu Nhà nước, đảm nhận những chức năng thực thi quyền hành pháp để quản lý, điều hành mọi lĩnh vực trong đời sống xã hội, trực tiếp tổ chức thực hiện đường lối, chính sách của Đảng và thực thi quyền lực của nhân dân. Nền hành chính quốc gia là một hệ thống tổ chức và định chế có chức năng thực thi quyền hành pháp, tức là quản lý công việc công hàng ngày của Nhà nước. Nó được tạo thành bởi một hệ thống các pháp nhân (Chính phủ, các bộ, các hội đồng nhân dân và uỷ ban nhân dân...) Nền hành chính quốc gia có thẩm quyền tổ chức và điều chỉnh mọi quá trình xã hội, mọi hành vi của các tổ chức chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội... và của mọi công dân bằng các văn bản pháp quy thực quyền - lập quy của quyền hành pháp. Mục đích của nó là nhằm giữ gìn trật tự công, phục vụ lợi ích công và lợi ích của công dân một cách có hiệu quả. ở các nước "hành chính công" có thể được nhìn nhận theo ba khía cạnh sau: Thứ nhất, hành chính công là quyền lực, hay gọi là "quyền hành chính". Đây là một nhân tố cấu thành quan trọng của quyền hành pháp, trong đó bao gồm quyền lập qui và quyền hành chính. Quyền lập qui là quyền ban hành các văn bản pháp quy dưới luật. Chỉ những cơ quan trong hệ thống hành pháp thay mặt Nhà nước, có chức năng quản lý Nhà nước mới có quyền ban hành các văn bản pháp quy nhằm thi hành luật. Quyền hành chính là quyền tổ chức và quản lý bộ máy hành chính để tiến hành các công việc của Nhà nước, quyền cai quản tất cả các hoạt động với sự trực thuộc như một người đại diện cho Nhà nước. Trong trường hợp này, hành chính có nghĩa là quản lý Nhà nước hoặc "cai trị" nền hành chính quốc gia bao gồm hệ thống thể chế hành chính để quản lý xã hội theo hiến pháp và pháp luật, cơ cấu tổ chức và phương thức hoạt động của các cơ quan trong bộ máy hành chính và đội ngũ cán bộ, công chức hành chính theo từ điển pháp luật - hành chính, Pháp - Việt do nhà xuất bản thế giới ấn hành năm 1992, thì hành chính Nhà nước là tổng thể các tổ chức và quy chế hoạt động của bộ máy hành chính có trách nhiệm quản lý công việc hàng ngày của Nhà nước với ý nghĩa đó hành chính Nhà nước (hay nền hành chính quốc gia) là hệ thống các tổ chức làm chức năng của Nhà nước, bảo đảm thực thi quyền hành pháp và hoạt động liên tục của bộ máy Nhà nước, thông qua các công sở "trích trong quyển cải cách nền hành chính quốc gia ở nước ta từ trang 7 - 11 của GS. Nguyễn Duy Gia- NXB chính trị quốc gia". 2. Vai trò của nền hành chính. Nền hành chính phát triển đã tồn tại từ lâu lần đầu tiên nó được áp dụng đối với công nhân trong nhà máy dưới triều đại của các ông vua. Nói chung, sản phẩm xã hội do nền hành chính tổ chức nên là rất lớn, nó chiếm tới 40% ở Việt Nam và Trung Quốc ngày nay, có đến 60% nền kinh tế thuộc khu vực Nhà nước quản lý. Trong khi đó, ở các nước khác chỉ khoảng 25%, ở Đức chỉ có 20%. Các khoản trợ cấp, bao cấp... đều do nền hành chính lên kế hoạch, chứ không phải là tự do. Trên thế giới hiện nay, nền hành chính được liên tục phát triển nhằm cung cấp các dịch vụ cho nhân dân- những dịch vụ chủ yếu theo yêu cầu của Chính phủ. ở khu vực công, nền hành chính phát triển không ngừng, số lượng các nhà quản lý hành chính ngày càng tăng. Một nền hành chính trật tự và mang tính chất luật, có nghĩa là mọi mệnh lệnh từ cấp trên xuống cấp dưới đều được thực thi nền hành chính phát triển, có nghĩa sẽ là dịch vụ tốt cho nền kinh tế. Nền hành chính có thể phân chia ra khu vực công, khu vực tư nhân. Tuy nhiên, có một số ngành thuộc cấu trúc hạ tầng quan trọng như điện năng, giao thông vận tải, thông tin, cung cấp thực phẩm đều do chính quyền địa phương hoặc trung ương đảm nhiệm. Các cơ quan quản lý địa phương là một bộ phận quan trọng trong hệ thống hành chính. Xét trên giác độ tổng thể và toàn diện của vấn đề, thì hành chính là sự tổ chức điều hành toàn bộ công việc hàng ngày của hệ thống hành pháp của Nhà nước trên tất cả các lĩnh vực, là sự thực thi pháp luật bằng các văn bản pháp quy, các thiết chế, các quy trình và thủ tục hành chính một cách khoa học, hợp lý và hiệu quả; là sự quản l ý cụ thể mọi nguồn tài lực to lớn thể hiện qua ngân sách Nhà nước để phục vụ lợi ích chung của toàn xã hội, là sự tiếp xúc hàng ngày và cung ứng những dịch vụ công trực tiếp cho công dân một cách hiệu quả nhất; là một hệ thống quản lý bảo đảm cho xã hội phát triển có kỷ cương, nền nếp, bảo đảm cho các quyền và nghĩa vụ của công dân được phát triển theo luật định. Như vậy, hành chính là sự quản lý của Nhà nước trên lĩnh vực hành pháp (gọi là hành chính Nhà nước). 3. Định hướng chuyển đổi và cải cách nền hành chính của một số nước trên thế giới. Chương trình điều chỉnh nền hành chính quốc gia ở một số nước đang được thực hiện mạnh mẽ, mặc dù đôi lúc ở nơi nào đó có chững lại, vì có những chấn động xã hội, song một số nước vẫn cam kết theo đuổi chiến lược cải cách. Các cải cách thiết chế đang có xu hướng hiện đại hoá và tăng cường các cơ cấu hành chính và chính trị của đất nước, với mục tiêu là củng cố nền dân chủ và nâng cao tính hiệu lực cũng như tính cạnh tranh của khu vực công. - Vạch ra sự phát triển kinh tế và xã hội của đất nước dưới điều kiện tận dụng các tiềm năng trong nước và kiểm soát được lạm phát, bao gồm việc hiện đại hoá hơn nữa các thiết chế Nhà nước và xây dựng đội ngũ công chức. Để cải cách các thiết chế Nhà nước, Chính phủ cần quan tâm đến việc tạo ra được sự ủng hộ và nhất trí sâu rộng trong xã hội, cần tập trung nhiều hơn vào việc soạn thảo tỷ mỷ một chiến lược cải cách thông qua sự tư vấn và tham gia thực sự của nhiều lực lượng khác nhau trong xã hội và công dân. Phương pháp chủ yếu của việc chuyển đổi và cải cách ở một số nước, cần tập trung vào hoàn chỉnh một hệ thống đào tạo, khen thưởng và bổ nhiệm, đề bạt dựa vào công laovà năng lực cống hiến qua một luật cơ bản về công vụ. - Xây dựng và hoàn thiện một cơ quan công vụ quốc gia. - Thiết lập các chức danh hành chính cho mọi cấp quản lý và tư vấn trong công vụ. - Cải cách và xác định các vai trò đặc thù do khu vực công và khu vực tư đảm nhận; đơn giản hoá các thể thức hành chính trong các hoạt động kinh tế - xã hội. - Tăng cường Nhà nước các quyền thông qua cải cách hành chính, cải cách hệ thống chức nghiệp trong ngành tư pháp, giám sát tính hợp hiến của các đạo luật, các thể thức bắt buộc tuân thủ khi soạn thảo đạo luật của Nhà nước, bảo đảm công vụ tuân thủ luật pháp hiện hành đang có hiệu lực "Trích trong quyển cải cách nền hành chính quốc gia ở nước ta. Trang 78-81" . Phần II Thực trạng bộ máy hành chính và cải cách nền hành chính ở nước ta. 1. Bộ máy quản lý hành chính Nhà nước quá cồng kềnh, kém hiệu quả. Là sản phẩm của một nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung bao cấp, bộ máy quản lý Nhà nước nói chung và bộ máy quản lý hành chính Nhà nước ở các địa phương nói riêng còn quá công kềnh, với số lượng biên chế quá lớn, số lượng các sở, phòng, ban quá nhiều mà công việc vẫn đùn đẩy nhau, giải quyết trì trệ, hiệu quả rất thấp kém. Mặc dù trong thời gian qua chúng ta đã sát nhập nhiều bộ phận, tinh giản biên chế nhiều đợt nhưng trên thực tế con số hầu như không giảm hoặc giảm không đáng kể, cá biệt có nơi, có lúc còn tăng lên.... Tình hình này đã làm cho các đơn vị trong bộ máy chồng chéo nhau, các cá nhân ỷ lại trông chờ nhau và kết quả là làm chậm trễ các hoạt động quản lý hành chính Nhà nước ở trung ương và các điạ phương... cho nên, muốn chuyển đổi kinh tế xã hội mạnh thì trước hết phải có bộ máy quản lý hành chính Nhà nước mạnh. Chính vì vậy mà điểm mới trong Nghị quyết Hội nghị trung ương VIII là việc chấn chỉnh tổ chức bộ máy đi liền với đổi mới cơ chế hoạt động của hệ thống hành chính được đặt ra, dựa trên cơ sở nhận thức mới về chức năng nhiệm vụ của Nhà nước. Cơ cấu của bộ máy Chính phủ được điều chỉnh theo hướng giảm thiểu số cơ quan quản lý chuyên ngành, trên cơ sở xoá bỏ dần cơ chế "cơ quan chủ quản", từng bước thực hiện đúng chức năng quản lý Nhà nước. Cơ cấu tổ chức bộ máy của từng bộ phải dần dần được điều chỉnh hợp lý, khắc phục sự chồng chéo giữa các bộ, các cục, vụ thuộc bộ... và cần tăng thêm quyền của bộ trưởng, đẩy mạnh việc phối hợp giữa các bộ trong việc nghiên cứu giải quyết các công việc có tính liên ngành, tránh tình trạng đùn đẩy nhau. Xác định rõ trách nhiệm và thẩm quyền giữa các bộ chuyên ngành với các địa phương trong quản lý Nhà nước phù hợp với đặc tính phân định lãnh thổ, từ đó sắp xếp lại bộ máy chuyên ngành ở các địa phương... Mối quan hệ giữa trung ương và địa phương trong hệ thống chính quyền là một vấn đề lớn và phức tạp. Trước mắt cần giải quyết một số vấn đề có cơ sở thực tế và tiếp tục nghiên cứu các vấn đề còn tồn tại Trích trong tạp chí QLNN trang 39 của Nguyễn Hữu Chi . 2. Đội ngũ cán bộ, công chức hành chính còn quá non yếu về chuyên môn, nghiệp vụ. Hiện nay, hiệu quả làm việc của nhiều cán bộ, công chức ở các địa phương còn quá thấp, năng lực chuyên môn nghiệp vụ của họ chưa đáp ứng yêu cầu. Không chỉ năng suất lao động thấp, mà tỷ lệ sai sót trong giải quyết các công việc hàng ngày còn rất nhiều. Có ý kiến cho rằng mức lương của nhiều cán bộ, công chức trong bộ máy quản lý hành chính của chúng ta tuy còn thấp, chưa đủ để đảm bảo cuộc sống vật chất trung bình, nhưng lại rất cao so với kết quả công việc mà họ đem lại, đó là chưa kể nhiều khi tác hại công việc do làm sai gây ra còn lớn hơn kết quả nhiều lần. Một trong những nguyên nhân của hiện tượng này là do đội ngũ công chức hành chính chưa được đào tạo, bồi dưỡng đầy đủ, cho nên từ lâu Đảng và Nhà nước ta luôn luôn coi trọng việc xây dựng đội ngũ cán bộ có đức, có tài, coi công tác cán bộ là một khâu có ý nghĩa quyết định đối với sự nghiệp cách mạng. Thực tiễn công việc cho thấy sự cần thiết phải có một đội ngũ những người làm hành chính chuyên nghiệp, được tuyển chọn và đào tạo theo những tiêu chuẩn nhất định, cần gấp rút xây dựng quy chế công chức và chế độ công vụ, bảo đảm cho mọi công chức đều yên tâm công tác và học tập, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ suốt đời Trích tạp chí QLNN của Nguyễn Hữu Trị. Trang 39-40 . II- Những vấn đề trước mắt về cải cách hành chính. 1. Những kết quả bước đầu. a. Về thể chế của nền hành chính, đã có một loạt văn bản pháp luật (luật, pháp lệnh, nghị định...) của Quốc hội và của Chính phủ mang nội dung cải cách hành chính và đi vào cuộc sống. - Trên lĩnh vực kinh tế, thể chế của nền hành chính đã được cải cách một bước qua sự ban hành những văn bản và thực hiện văn bản đổi mới về quản lý kinh tế thích ứng với nền kinh tế thị trường (các văn bản luật pháp về sở hữu và quản lý đất đai, đầu tư của nước ngoài, đầu tư trong nước, xuất nhập khẩu, Công ty cổ phần, Công ty tư nhân...) - Trên lĩnh vực thể chế, vấn đề nổi bật là đã cải cách một bước các thủ tục hành chính, trước hết tập trung vào 7 lĩnh vực quan trọng trong việc giải quyết các quan hệ của cơ quan hành chính Nhà nước với các tổ chức và công dân. b. Về tổ chức bộ máy hành chính Nhà nước. Đã ban hành Luật tổ chức Chính phủ, các luật Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân các cấp, tinh giảm bộ máy chính phủ (giảm bớt bộ, từ 37 bộ, 40 cơ quan thuộc Chính phủ, còn 22 bộ , 26 cơ quan thuộc Chính phủ; tách một số đơn vị tỉnh ; bước đầu tinh giảm biên chế bộ máy ở trung ương và địa phương (khoảng 20%); đã từng bước xoá bỏ chế độ "chủ quản hành chính"; đổi mới cơ cấu và phương thức làm việc của các bộ quản lý Nhà nước đối với toàn ngành, toàn lĩnh vực trong phạm vi cả nước. Cơ cấu bộ máy và chương trình làm việc cũng như quy chế, phương thức làm việc của Chính phủ, có được cải tiến một bước, tập trung vào việc chuẩn bị những dự án lập pháp (luật - pháp lệnh), xem trọng công tác lập quy và điều hành công việc nhanh nhạy hơn, có quy chế hơn. c. Về nền công vụ và đội ngũ công chức. Đã cải tiến một bước sự sắp xếp ngạch, bậc của cán bộ, công chức Nhà nước và bước đầu cải cách hệ thống thang lương; thực hiện chế độ thi tuyển vào một số ngạch công chức hành chính của một số cơ quan. Đã đẩy mạnh hơn công tác bồi dưỡng và đào tạo cán bộ, công chức từ cấp thứ trưởng, vụ trưởng, chủ tịch và phó chủ tịch uỷ ban nhân dân tỉnh - thành phố, huyện, quận. Các tỉnh đã chú ý nhiều hơn vào công tác đào tạo và bỗi dưỡng cán bộ trong huyện và cán bộ xã phường Trích tạp chí QLNN số 2/1997 của GS. Đoàn Trọng Truyến. Trang 18-19 . 2. Hạn chế và khó khăn. Cuộc cải cách còn chậm, nhiều vấn đề (khuyết điểm, nhược điểm) của nền hành chính Nhà nước chưa được nghiên cứu và cải cách đúng mức cần thiết. Thể chế còn nhiều lỗ hổng, thiếu hoàn chỉnh, đồng bộ, nhất quán; cái cũ còn đan xen cái mới và cản trở cái mới. Bộ máy cũng có cải tiến nhưng có nhiều vấn đề vướng mắc, kể cả trên những mặt cơ bản của bộ máy Nhà nước nói chung và bộ máy hành chính Nhà nước nói riêng, như sự phân công, phối hợp giữa tổ chức hành chính Nhà nước với tổ chức lập pháp và tư pháp; cũng như sự phân công, phân cấp, phân quyền giữa Chính phủ và các bộ với các cấp chính quyền địa phương chưa thật hợp lý; sự phân định chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền của các bộ, các cơ quan trung ương chưa thật rành mạch, khoa học; bộ máy hành chính chưa thật thông suốt từ trung ương xuống cơ sở; chế độ trách nhiệm và kỷ cương, kỷ luật trong bộ máy chưa đủ mạnh. Chế độ công vụ và quy chế công chức chưa được cải cách, còn mang nhiều dấu vết của cơ chế kế hoạch hoá tập trung quan liêu bao cấp; quan niệm các loại cán bộ, công chức còn đại cương, không được phân biệt minh bạch vì tiêu chuẩn còn chung chung, thiếu cụ thể; tính tập trung quan liêu cũng như tính phân tán, tản mạn trong quản lý nền công vụ vẫn còn, có khi cùng tồn tại và đan xen nhau. Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức hành chính có được đẩy mạnh, nhưng đến nay đội ngũ nói chung còn yếu kém so với yêu cầu mới về chính trị, kinh tế, hành chính..., cả về năng lực quản lý, kỹ năng hành chính về phẩm chất chính trị - tư tưởng; bệnh quan liêu, tham nhũng, thiếu kỹ cương, thiếu khoa học còn nặng nề Trích tạp chí QLNN số 2/1997 của GS. Đoàn Trọng Truyến. Trang 19 . 3. Cải cách bộ máy hành chính Nhà nước ở nước ta hiện nay. Về nội dung cải cách bộ máy hành chính Nhà nước phải quán triệt những tư tưởng chỉ đạo sau đây: a. Cần giải quyết tốt mối quan hệ cải cách kinh tế và cải cách hành chính trên cơ sở đưa nền kinh tế nước ta chuyển sang phát triển nền kinh tế hàng hoá, nhiều thành phần, có kế hoạch, theo định hướng xã hội chủ nghĩa, có sự quản lý của Nhà nước và xác định đúng vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường. Cải cách hành chính Nhà nước nhằm thúc đẩy công cuộc đổi mới và phát triển đất nước theo hướng công nghiệp hoá và hiện đại hoá. b. Cải cách hệ thống hành chính Nhà nước thực chất là điều chỉnh và cải cách hoạt động của Chính phủ và hệ thống hành pháp nhằm quản lý Nhà nước có hiệu quả hơn, tạo điều kiện phát triển kinh tế xã hội. c. Cải cách hệ thốnh hành chính Nhà nước trước hết phải gắn với việc xác định vai trò quan trọng của Chính phủ, vừa đảm bảo sự tập trung thống nhất, thông suốt của hệ thống hành chính, vừa đảm bảo tính chủ động sáng tạo của các cấp chính quyền địa phương; xác định trách nhiệm cụ thể của các cấp trong vấn đề lập quy, ngân sách và quản lý trên địa bàn, lãnh thổ. d. Cải cách hệ thống hành chính Nhà nước được tiến hành trên các nội dung quan trọng như: cơ cấu thiết kế bộ máy hành chính Nhà nước; quyền lực và phân bố quyền lực; khung pháp luật hành chính; quản lý và phát triển nguồn nhân lực; quản lý tài chính và ngân sách; tài phán hành chính và toà án hành chính. e. Tiếp tục điều chỉnh và hoàn thiện các chính sách công cụ quản lý vĩ mô và thông qua chính sách tài chính, thu nhập, phân phối ngân sách tiền tệ nhằm sử dụng tốt hơn các nguồn lực để thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. f. Cải cách hệ thống hành chính Nhà nước vừa mang tính chiến lược, vừa mang tính hiện thực cấp bách. Nó phải được gắn liền với cải cách kinh tế, cải cách tư pháp, cải cách hệ thống các cơ quan trong bộ máy hành chính Nhà nước Trích tạp chí QLNN của GS.TS. Nguyễn Duy Gia. Trang 5 . Đại hội lần thứ VIII của Đảng đã chỉ rõ "sắp xếplại bộ máy hành chính ở trung ương và địa phương, hợp nhất một số cơ quan quản lý chuyên ngành về kinh tế trên cơ sở xác định rõ và thực hiện đúng chức năng quản lý Nhà nước của các bộ, ngành. Cụ thể hoá sự phân cấp quản lý Nhà nước giữa các cơ quan của Chính phủ và các cấp chính quyền tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; phân định rõ thẩm quyền và trách nhiệm của từng cấp hành chính; cụ thể hoá nguyên tắc tập trung dân chủ phù hợp với yêu cầu nâng cao hiệu lực chỉ đạo, điều hành thống nhất và thông suốt của hệ thống hành chính Nhà nước và của thủ trưởng cơ quan hành chính Trích Văn kiện Đại hội VIII. Tr.241-242 . III- Cải cách nền hành chính Nhà nước - những vấn đề đặt ra. 1. Cải cách hành chính và mối quan hệ giữa cải cách hành chính với cải cách pháp luật và cải cách kinh tế. Mối quan hệ giữa cải cách hành chính với cải cách pháp luật và cải cách tư pháp: Thực chất của cải cách hành chính ở nước ta là đặt quyền hành pháp, đặt hệ thống hành chính vào khuôn khổ của pháp luật, trước hết phải giải quyết những vấn đề bức xúc như cải tiến quy trình lập pháp và lập quy, mối quan hệ giữa Quốc hội, Chính phủ và Hội đồng nhân dân, giữa hoạt động hành chính và tài phán hành chính Trích tạp chí QLNN của GS.TS. Nguyễn Duy Gia - Giám đốc Học viện hành chính quốc gia. Tr.54 . 2. Cải cách bộ máy chính quyền địa phương. Công cuộc cải cách nền hành chính gắn liền với tiến trình dân chủ hoá và biểu hiện qua các hình thức: phân cấp quyền quyết định ngày càng nhiều cho các cấp chính quyền địa phương, giảm nhẹ sự can thiệp của Nhà nước trong hoạt động sản xuất kinh doanh và xã hội hoá một bộ phận hoạt động dịch vụ công. - Kiến nghị các giải pháp xây dựng mô hình tổ chức bộ máy hành chính địa phương Trích tạp chí QLNN của GS.TS. Nguyễn Duy Gia - Giám đốc Học viện hành chính quốc gia. Tr.55 . 3. Cải cách thủ tục hành chính và tăng cường quản lý Nhà nước ở một số lĩnh vực. Công cuộc cải cách thủ tục hành chính trước hết phải tuân thủ các tiêu chuẩn đơn giản, rõ ràng, có tính thống nhất và tính thích nghi; đồng thời phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc trong kỹ thuật lập quy. + Nâng cao hiệu lực của văn bản quản lý Nhà nước - một loại công cụ quản lý đặc thù trên cơ sở hoàn thiện các khái niệm về văn bản, thể chế hoá quy trình, thẩm quyền ban hành văn bản và áp dụng kỹ thuật hiện đại vào việc xây dựng, sử dụng và quản lý văn bản. + Hoàn thiện thể chế kinh tế xã hội để tạo môi trường phát triển sản xuất kinh doanh, đặc biệt là ở Hà Nội. Sự phát triển khá sôi động của thị trường Hà Nội với nhiều loại chủ thể sản xuất kinh doanh đòi hỏi Nhà nước phải khắc phục những tồn tại của thể chế hiện đang tạo ra sự bất bình đẳng trong cạnh tranh về tổ chức lao động, về động lực đối với con người và sự hỗ trợ và kiểm soát của Nhà nước. + Tăng cường vai trò của Nhà nước trong việc phát triển hạ tầng kinh tế xã hội ở nông thôn. Phương châm cơ bản là "Nhà nước và nhân dân cùng làm" Trích trong tạp chí QLNN của GS.TS. Nguyễn Duy Gia trang 55-56 . 4. Xây dựng đội ngũ công chức hành chính Nhà nước. Đây là nội dung then chốt của công việc cải cách hành chính hiện nay và cũng là yếu tố quyết định đối với thành công hay thất bại của cải cách. Trước hết, vấn đề xây dựng đội ngũ công chức phải gắn với việc cải cách bộ máy Nhà nước trong đó việc tăng cường năng lực cho đội ngũ công chức là điều kiện cần, là tiền đề thực hiện thắng lợi sự nghiệp cải cách bộ máy Nhà nước. Đội ngũ công chức ở nước ta đã có nihều đóng góp và trưởng thành qua các thời kỳ. Đội ngũ công chức với những phẩm chất tốt đẹp song lại có nhiều khuyết tật mang nặng dấu ấn của nền sản xuất nhỏ. Khắc phục những khuyết tật tâm lý, xây dựng một phong cách làm việc phù hợp với yêu cầu mới, kết hợp giữa dân tộc và hiện đại Trích trong tạp chí QLNN của GS.TS. Nguyễn Duy Gia - trang 56 . IV. Một số vấn đề về cải cách thủ tục hành chính. 1. Vai trò của thủ tục hành chính. a. Là nhân tố bảo đảm sự hoạt động chặt chẽ thuận lợi, đúng chức năng quản lý hành chính của bộ máy Nhà nước, vì nó là những chuẩn mực hành vi cho các công dân và các viên chức Nhà nước để họ tuân theo và thực hiện nghĩa vụ của mình đối với Nhà nước. Dựa vào đó, các công việc hành chính sẽ được xử lý và đạt được những hiệu quả luật pháp đúng như dự định. b. Bảo đảm sự đầy đủ, tính toàn diện và tính khách quan của việc phân tích vấn đề và nghiên cứu tình huống của những sự việc cụ thể, xác định sự thật trong đó sử dụng đúng đắn và vô tư các quy phạm vật chất của luật hành chính và các ngành luật khác. c. Tạo điều kiện để thực hiện luật pháp, lợi ích hợp pháp và nghĩa vụ của công dân cũng như của các doanh nghiệp, tổ chức và các đối tượng quản lý khác. d. Giúp cho việc phát triển nguyên tắc dân chủ trong quản lý, tính công khai và sự kiểm tra của dư luận xã hội vì chúng tạo điều kiện cho nhân dân tham gia vào công việc quản lý Nhà nước. e. Tiết kiệm sức lực, phương tiện và thời gian của viên chức trong bộ máy Nhà nước. g. Giúp cho việc đưa vào cuộc sống nguyên tắc trách nhiệm của từng cơ quan, nhà đương sự đối với công việc được giao Trích trong chương I của Mai Hữu Khuê, Bùi Văn Nhơn - năm 1995 trang 15-17 . 2. Tiêu chuẩn của thủ tục hành chính. +Tiêu chuẩn thứ nhất là tính đơn giản và rõ ràng. Bất cứ ở đâu, người quản lý đều phải năng động, nhạy cảm, mới làm cho luật lệ, phương pháp thủ tục giữ được hình thức đơn giản. + Tiêu chuẩn thứ hai là tính linh động. Công việc không những chỉ cần phải đơn giản, rõ ràng mà đồng thời còn cần phải ứng biến tuỳ theo những sự thay đổi cần thiết. + Tiêu chuẩn thứ ba là tính thống nhất. Những nghiệp vụ tương tự trong các cơ quan khác nhau cần được hướng dẫn và kiểm soát như nhau. Thực hiện tốt tiêu chuẩn này sẽ đạt mục tiêu tiết kiệm và cải tiến công vụ rất lớn. 3. Nguyên tắc của thủ tục hành chính. a. Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa. Tất cả các cơ quan Nhà nước.... nhân viên Nhà nước đều phải chấp hành nghiêm chỉnh hiến pháp, pháp luật, kiên quyết đấu tranh để phòng ngừa và chống các tội phạm, Các việc làm vi phạm hiến pháp và pháp luật. Như vậy, chỉ có cơ quan Nhà nước có thẩm quyền do luật định mới được thực hiện các thủ tục hành chính nhất định và phải thực hiện đúng trình tự được pháp luật quy định với những hình thức được pháp luật cho phép. b. Nguyên tắc chân thực khách quan. Văn bản nào cũng phải đảm bảo hoạt động theo thẩm quyền hay theo yêu cầu của công dân, thể hiện được trách nhiệm của Nhà nước về tổ chức và quản lý đời sống nhân dân theo luật định. Vì thế nguyên tắc chân thực khách quan là rất cần thiết. c. Nguyên tắc công khai. Các quy định về thủ tục hành chính phải được công bố công khai để mọi cơ quan, đơn vị và nhân dân biết. Công khai hoá các thủ tục rộng rãi sẽ khắc phục được tình trạng lợi dụng sự thiếu hiểu biết của công dân để gây phiền hà, quấy nhiễu và đề cao được trách nhiệm của các cơ quan quản lý Nhà nước, tiết kiệm thời giờ và tiền của. d. Nguyên tắc kịp thời, nhanh chóng. Tính thời gian đã trở thành một yếu tố quan trọng để đánh giá chất lượng của quyết định trong thời đại ngày nay, khi mà nhiều sự thay đổi diễn ra rất nhanh. e. Nguyên tắc trách nhiệm của người có thẩm quyền. Các quyết định ban hành không đúng thủ tục có thể bị đình chỉ, sửa đổi hoặc bãi bỏ và người ban hành các quyết định đó có thể bị truy cứu trách nhiệm. Có thực hiện đúng những tiêu chuẩn và nguyên tắc nói trên thì mới có thể có những thủ tục hành chính hữu hiệu 2và 3 trích trong chương I của Bùi Văn Nhơn và Mai Hữu Khuê - 21.07.1995, trang 55-59, trang 60-63 V. Thể chế hành chính Nhà nước và tiếp tục cải cách thể chế hành chính. 1. Khái niệm thể chế hành chính Nhà nước. Thể chế hành chính Nhà nước là hệ thống các quy phạm và chuẩn mực được ghi nhận trong các văn bản pháp luật mà phần nhiều là văn bản lập quy; nó quy định về tổ chức nền hành chính, về quản lý hành chính trên các lĩnh vực, về sự kiểm soát đối với hoạt động hành chính, tạo ra một cơ sở, khuôn khổ pháp lý đặc trưng trong lĩnh vực quản lý hành chính và là phương tiện chủ yếu cho các cơ quan, công sở cũng những các thiết chế hành chính khác thực hiện chức năng cai quản, phục vụ Nhà nước và nhân dân, hỗ trợ cho xã hội, nhằm bảo đảm trật tự pháp luật, kỷ luật Nhà nước, bảo vệ tự do, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân và thúc đẩy sự hình thành đồng bộ và vận hành có hiệu quả các yếu tố thị trường, tạo ra sự thích ứng của thể chế của nước ta với pháp luật tập quán quốc tế. 2. Cơ cấu của thể chế hành chính Nhà nước và định hướng cải cách thể chế hành chính. Nếu căn cứ vào sự tác động quản lý của Nhà nước tạo ra các quan hệ quản lý hành chính có tính chất quyền lực, phục tùng trong các lĩnh vực của đời sống xã hội và các quan hệ ấy là đối tượng quy định của hệ thống thể chế hành chính, thì có thể phân loại hành chính Nhà nước theo các lĩnh vực cơ bản: thể chế hành chính - chính trị, thể chế hành chính - kinh tế, thể chế hành chính - văn hoá, xã hội. Trong cải cách thể chế hành chính hiện nay đang tập trung vào những vấn đề lớn sau: + Cải cách thể chế liên quan đến thủ tục hành chính. + Cải cách thể chế về quyền khiếu nại, tố cáo của dân và thiết lập tài phán hành chính để giải quyết các khiếu kiện của dân theo thủ tục tố tụng hành chính. + Đổi mới quy trình lập pháp và quy trình lập quy, chú trọng quy trình hình thành thể chế kinh tế mới. + Thiết lập các thể chế nhằm nâng cao hiệu lực thi hành pháp luật, lập lại trật tự, kỷ cương Nhà nước. Muốn thể chế hành chính có khả năng thực hiện phải tăng cường công tác lập quy của Chính phủ, tiếp tục đổi mới quy trình, nâng cao chất lượng các công việc của Chính phủ về nghiên cứu và ban hành các văn bản pháp quy. Kiên quyết khắc phục tình trạng văn bản pháp quy ban hành không kịp thời, không cụ thể, không rành mạch, thậm chí chống chéo gây khó khăn cho việc tổ chức thực hiện Trích trong tạp chí QLNN của PTS. Đinh Văn Mậu - Phó giám đốc Học viện hành chính quốc gia. Tr. 24-26 . VI- Tiếp tục cải cách bộ máy Nhà nước, xây dựng và hoàn thiện Nhà nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. - Xây dựng Nhà nước xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân; lấy liên minh giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và tầng lớp trí thức làm nền tảng, do Đảng cộng sản lãnh đạo thực hiện đầy đủ quyền làm chủ của nhân dân, giữ nghiêm kỷ cương xã hội chuyên chính với mọi hành động xâm phạm lợi ích của tổ quốc và của nhân dân. - Quyền lực Nhà nước là thống nhất, có sự phân công và phối hợp giữa các cơ quan Nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. - Thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong tổ chức và hoạt động của Nhà nước. - Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam. Quản lý xã hội bằng pháp luật, đồng thời coi trọng giáo dục, nâng cao đạo đức xã hội chủ nghĩa. - Tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước. Để xây dựng kiện toàn bộ máy Nhà nước vững mạnh trong sạch, có hiệu lực và hiệu quả, trong 5 năm tới phải thực hiện tốt các nhiệm vụ sau: Đổi mới, nâng cao chất lượng công tác lập pháp và giám sát tối cao đối với toàn bộ hoạt động của Nhà nước. - Về hoạt động lập pháp. Phấn đấu ban hành các đạo luật cần thiết để điều chỉnh các lĩnh vực của đời sống xã hội. Ưu tiên xây dựng các luật về kinh tế, về thực hiện các quyền công dân và các luật điều chỉnh công cuộc cải cách bộ máy Nhà nước. Coi trọng tổng kết thực tiễn Việt Nam, nâng cao chất lượng xây dựng pháp luật, ban hành các văn bản luật với những quy định cụ thể, dễ hiểu, dễ thực hiện. Giảm dần các luật chỉ dừng lại ở những nguyên tắc chung, thiếu tính xác định cao, muốn thực hiện được phải có nhiều văn bản hướng dẫn._.