Một số loại hình dịch vụ liên quan đến hoạt động chuyên chở hàng hoá xuất nhập khẩu bằng đường hàng không. Thực trạng và giải pháp phát triển
Tài liệu Một số loại hình dịch vụ liên quan đến hoạt động chuyên chở hàng hoá xuất nhập khẩu bằng đường hàng không. Thực trạng và giải pháp phát triển: ... Ebook Một số loại hình dịch vụ liên quan đến hoạt động chuyên chở hàng hoá xuất nhập khẩu bằng đường hàng không. Thực trạng và giải pháp phát triển
Tóm tắt tài liệu Một số loại hình dịch vụ liên quan đến hoạt động chuyên chở hàng hoá xuất nhập khẩu bằng đường hàng không. Thực trạng và giải pháp phát triển, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
KÓ tõ §¹i héi VI cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam n¨m 1986, nÒn kinh tÕ níc ta bíc sang 1 thêi kú mãi cã ý nghÜa lÞch sö. §ã lµ sù chuyÓn m×nh tõ mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc. Tr¶i qua h¬n 16 n¨m ®æi míi vµ ph¸t triÓn, t×nh h×nh KT - XH cña níc ta ®· dÇn ®i vµo æn ®Þnh. Tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) trong giai ®o¹n 1991 - 2001 t¨ng b×nh qu©n 7,9%.
Qóa tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®a ph¬ng ho¸ ®a d¹ng ho¸ mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®· lµm cho c¸c ho¹t ®éng th¬ng m¹i vµ ®Çu t cña ViÖt Nam ®îc më réng, gãp phÇn thóc ®Èy quan hÖ bu«n b¸n gi÷a ViÖt Nam víi c¸c níc trªn thÕ giíi. ChÝnh v× ®iÒu nµy mµ c«ng t¸c chuyªn chë hµng ho¸ XNK ngµy cµng cã vai trß quan träng trong viÖc thóc ®Èy h¬n n÷a ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng cña níc ta.
VËn t¶i hµng kh«ng lµ mét ph¬ng thøc vËn t¶i hiÖn nay còng rÊt ph¸t triÓn. MÆc dï míi chØ ra ®êi tõ ®Çu thÕ kû 20 song tõ ®ã ®Õn nay vËn t¶i hµng kh«ng ®· ph¸t triÓn víi mét tèc ®é chãng mÆt vµ dÇn trë thµnh 1 ph¬ng thøc vËn t¶i hµng ho¸ u viÖt. §ãng gãp vµo sù ph¸t triÓn cña vËn t¶i hµng kh«ng, ph¶i kÓ ®Õn c¸c lo¹i h×nh dÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng ho¸ XNK b»ng ®êng hµng kh«ng. DÞch vô nµy bao gåm dÞch vô giao nhËn, lµm hµng, hµng nguy hiÓm, thñ tôc h¶i quan … ViÖc ph¸t triÓn dÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®êng hµng kh«ng lµ mét trong nh÷ng néi dung ®îc nªu trong ®Þnh híng ph¸t triÓn dÞch vô vËn t¶i trong ®ã cã ngµnh dÞch vô vËn t¶i hµng kh«ng cña §¶ng vµ Nhµ níc ta ®îc ghi trong V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng IX lµ “…ph¸t triÓn vµ n©ng cao chÊt lîng dÞch vô vËn t¶i hµng ho¸, hµnh kh¸ch ngµy cµng hiÖn ®¹i, an toµn cã søc c¹nh tranh, v¬n nhanh ra thÞ trêng khu vùc vµ thÕ giíi. Dµnh thÞ phÇn lín cho doanh nghiÖp trong níc trong vËn chuyÓn hµng ho¸ ViÖt Nam theo ®êng biÓn vµ ®êng hµng kh«ng quèc tÕ… ”
XuÊt ph¸t tõ vai trß cña dÞch vô nµy, trªn c¬ së nghiªn cøu thùc tiÔn ho¹t ®éng cña c¸c lo¹i h×nh dÞch vô liªn quan trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam, t«i ®· quyÕt ®Þnh lùa chän ®Ò tµi ”Mét sè lo¹i h×nh dÞch vô liªn quan ®Õn ho¹t ®éng chuyªn chë hµng ho¸ XNK b»ng ®êng hµng kh«ng. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn” lµm vÊn ®Ò viÕt Kho¸ luËn tèt nghiÖp
§Ò tµi chñ yÕu nghiªn cøu t×nh h×nh kinh doanh khai th¸c mét sè lo¹i h×nh dÞch vô vËn t¶i hµng kh«ng phæ biÕn hiÖn nay nh dÞch vô lµm hµng, dÞch vô hµng nguy hiÓm, dÞch vô thñ tôc h¶i quan vµ dÞch vô gi¶i quyÕt trêng hîp bÊt thêng trªn c¬ së nh÷ng kinh nghiÖm cña mét sè níc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi tõ ®ã ®a ra mét sè gi¶i ph¸p kh¶ thi ®Ó ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh dÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng hãa XNK b»ng ®êng hµng kh«ng ë ViÖt Nam.
KÕt cÊu cña ®Ò tµi gåm ba ch¬ng:
Ch¬ng I: Kh¸i qu¸t chung vÒ dÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng ho¸ XNK b»ng ®êng hµng kh«ng.
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng vµ quy tr×nh nghiÖp vô cña mét sè lo¹i h×nh dÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng ho¸ XNK b»ng ®êng hµng kh«ng ë ViÖt Nam.
Ch¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn c¸c dÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng ho¸ XNK b»ng ®êng hµng kh«ng ë ViÖt Nam.
Do hiÓu biÕt vµ kiÕn thøc cßn h¹n chÕ, thêi gian h¹n hÑp trong khi ®Ò tµi l¹i liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc nªn bµi viÕt kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt em rÊt mong nhËn ®íc sù gãp ý tõ c¸c thÇy c«, c¸c b¹n còng nh tÊt c¶ nh÷ng ai quan t©m ®Ó ®Ò tµi ngµy cµng ®îc hoµn thiÖn.
Qua ®©y t«i xin göi lêi c¶m ¬n tíi c¸c thÇy c«, ®Æc biÖt lµ thÇy gi¸o - TiÕn sü Vò Sü TuÊn - Chñ nhiÖm khoa Kinh tÕ Ngo¹i th¬ng, §¹i häc Ngo¹i Th¬ng Hµ néi ®· chØ b¶o, híng dÉn tËn t×nh, gióp ®ì em hoµn thµnh khãa luËn nµy. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c c¸n bé cña Ban hµng hãa cña Vietnam Airlines, XÝ nghiÖp th¬ng m¹i mÆt ®Êt Néi Bµi, V¨n phßng khu vùc miÒn B¾c ®· nhiÖt t×nh gióp ®ì, cung cÊp tµi liÖu quý b¸u ®Ó t«i hoµn thµnh Kho¸ luËn nµy mét c¸ch tèt nhÊt trong kh¶ n¨ng cña m×nh.
Ch¬ng I
Kh¸i qu¸t chung vÒ dÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng ho¸ XNK b»ng ®êng hµng kh«ng.
I. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña dÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng ho¸ XNK b»ng ®êng hµng kh«ng.
1. Mét sè kh¸i niÖm vÒ dÞch vô vµ dÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng hãa XNK b»ng ®êng hµng kh«ng.
1.1. DÞch vô.
DÞch vô ®· ra ®êi vµ ngµy cµng gi÷ vÞ trÝ quan träng trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi. Quan ®iÓm Marketing cho r»ng “DÞch vô lµ mét qu¸ tr×nh bao gåm c¸c nh©n tè hiÖn h÷u, gi¶i quyÕt c¸c mèi quan hÖ gi÷a ngêi cung cÊp víi kh¸ch hµng hoÆc tµi s¶n cña kh¸ch hµng mµ kh«ng cã sù thay ®æi quyÒn së h÷u. S¶n phÈm cña dÞch vô cã thÓ trong ph¹m vi hoÆc vît qu¸ ph¹m vi cña s¶n phÈm vËt chÊt”.
Tõ quan niÖm trªn chóng ta thÊy r»ng dÞch vô ph¶i g¾n víi ho¹t ®éng ®Ó t¹o ra nã. DÞch vô lµ mét qóa tr×nh ho¹t ®éng, qu¸ tr×nh ®ã diÔn ra theo mét tr×nh tù bao gåm nhiÒu kh©u, nhiÒu bíc kh¸c nhau. Mçi kh©u, mçi bíc cã thÓ lµ nh÷ng dÞch vô nh¸nh hoÆc dÞch vô ®éc lËp víi dÞch vô chÝnh. Cã thÓ dÉn chøng mét vÝ dô nh dÞch vô giao nhËn cã thÓ cã c¸c dÞch vô phô nh dÞch vô gom hµng, lu kho b·i…
Mçi lo¹i dÞch vô mang l¹i cho ngêi tiªu dïng mét gi¸ trÞ nµo ®ã. Gi¸ trÞ cña dÞch vô g¾n liÒn víi lîi Ých mµ hä nhËn ®îc tõ dÞch vô. Gi¸ trÞ ë ®©y tho¶ m·n gi¸ trÞ mong ®îi cña ngêi tiªu dïng, nã cã quan hÖ mËt thiÕt víi lîi Ých t×m kiÕm vµ ®éng c¬ mua dÞch vô.
Tõ ®iÓn b¸ch khoa ViÖt Nam n¨m 1996 còng ®a ra mét kh¸i niÖm kh¸c vÒ dÞch vô. Theo ®ã “DÞch vô lµ nh÷ng ho¹t ®éng phôc vô nh»m tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu s¶n xuÊt, kinh doanh vµ sinh ho¹t. Tuú theo trêng hîp th× dÞch vô bao gåm mét c«ng viÖc Ýt nhiÒu chuyªn m«n ho¸, viÖc sö dông h¼n hay t¹m thêi mét tµi s¶n l©u bÒn vµ s¶n phÈm cña mét c«ng viÖc; viÖc cho vay vèn. Do nhu cÇu rÊt ®a d¹ng tuú theo sù ph©n c«ng lao ®éng nªn cã nhiÒu lo¹i dÞch vô: dÞch vô phôc vô s¶n xuÊt, kinh doanh; dÞch vô phôc vô sinh ho¹t c«ng céng; dÞch vô c¸ nh©n díi h×nh thøc nh÷ng dÞch vô gia ®×nh; nh÷ng dÞch vô tinh thÇn dùa trªn nh÷ng nghiÖp vô ®ßi hái tµi n¨ng ®Æc biÖt (ho¹t ®éng nghiªn cøu, m«i giíi, qu¶ng c¸o), nh÷ng dÞch vô liªn quan ®Õn ®êi sèng vµ sinh ho¹t c«ng céng (dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ, gi¸o dôc, gi¶i trÝ..); nh÷ng dÞch vô vÒ chç ë…”
Trªn thùc tÕ, s¶n xuÊt kinh doanh vµ dÞch vô t¸c ®éng qua l¹i nhau chÆt chÏ. DÞch vô lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh. C¸c lo¹i h×nh dÞch vô nh dÞch vô ph¸p lý, vËn t¶i, tµi chÝnh tiÒn tÖ… cã vai trß quan träng vµ cã ý nghÜa kinh tÕ rÊt lín. Sù ph¸t triÓn dÞch vô hîp lý, cã chÊt lîng cao lµ mét biÓu hiÖn cña nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ mét x· héi v¨n minh. Do ý nghÜa kinh tÕ x· héi (KTXH) to lín nªn ho¹t ®éng dÞch vô trë thµnh lÜnh vùc quan träng, cã vÞ trÝ trong c¬ cÊu kinh tÕ cña c¸c quèc gia cã tèc ®é ph¸t triÓn cao. VÝ dô nh Singapore n¨m 1999 tû träng dÞch vô chiÕm 85,3% tæng s¶n phÈm quèc néi (GNP). Trong chiÕn lîc ph¸t triÓn do §¹i héi §¶ng IX ®Ò ra th× sÏ phÊn ®Êu ®¹t tû träng dÞch vô tõ 42 - 43% trªn GNP vµo n¨m 2010.
1.2. DÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng ho¸ XNK b»ng ®êng hµng kh«ng.
DÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®êng hµng kh«ng (tõ nay gäi t¾t lµ DVCCHHHK) còng lµ mét d¹ng dÞch vô, lµ mét bé phËn cÊu thµnh dÞch vô th¬ng m¹i, bao gåm nh÷ng dÞch vô g¾n víi qu¸ tr×nh chuyªn chë hµng ho¸ XNK b»ng ®êng hµng kh«ng. Nh÷ng dÞch vô nµy tham gia phôc vô cho tõng c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh chuyªn chë hµng tõ n¬i ®i tíi n¬i ®Õn, gãp phÇn thóc ®Èy ho¹t ®éng chuyªn chë, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp kinh doanh XNK n©ng cao ®îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh còng nh hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng XNK cña m×nh.
2. §Æc ®iÓm: Do còng lµ mét d¹ng dÞch vô nªn DVCCHHHK còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm nh cña dÞch vô:
2.1. TÝnh v« h×nh (Intangibility).
§©y lµ mét ®Æc tÝnh dÔ dµng nhËn thÊy nhÊt cña lo¹i h×nh dÞch vô nµy. §©y lµ lo¹i s¶n phÈm mµ ngêi tiªu dïng kh«ng thÓ nhËn thÊy còng nh kh«ng thÓ cÇm n¾m ®îc tríc khi tiªu dïng chóng. Thö tëng tîng nh lµ viÖc ta x©y dùng c¬ së vËt chÊt phôc vô ho¹t ®éng cña dÞch vô th× ®ã lµ nh÷ng yÕu tè h÷u h×nh nhng viÖc ta sö dông chóng ®Ó gióp kh¸ch hµng thùc hiÖn tèt mét c«ng viÖc nµo ®ã th× l¹i mang tÝnh v« h×nh.
§Ó gi¶m bít møc ®é kh«ng ch¾c ch¾n, ngêi tiªu dïng sÏ t×m kiÕm nh÷ng dÊu hiÖu hay b»ng chøng vÒ chÊt lîng cña dÞch vô. Hä sÏ suy diÔn vÒ chÊt lîng dÞch vô tõ ®Þa ®iÓm, con ngêi, trang thiÕt bÞ, tµi liÖu th«ng tin, biÓu tîng vµ gi¸ c¶ mµ hä thÊy. V× vËy, nhiÖm vô cña ngêi cung cÊp dÞch vô lµ ph¶i vËn dông nh÷ng ®iÒu kiÖn vËt chÊt cô thÓ ®Ó biÕn c¸i v« h×nh thµnh c¸i h÷u h×nh cho sù nhËn biÕt cña ngêi tiªu dïng ®îc râ rµng vµ cô thÓ h¬n. §ã lµ c¸c bÕn b·i, s©n bay, th¸i ®é c xö cña nh©n viªn ngµnh hµng kh«ng ®èi víi kh¸ch, lµ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô t¹i s©n bay nh lµm hµng, xÕp dì hµng lªn m¸y bay, chuyÓn t¶i…ChÝnh v× ®Æc tÝnh v« h×nh nµy mµ viÖc vËt chÊt ho¸ nã ngµy cµng ®îc chó träng vµ quan t©m h¬n bao giê hÕt.
2.2. TÝnh kh«ng t¸ch rêi (Insaparability).
Kh«ng nh hµng ho¸ cã thÓ ph©n chia ®îc, dÞch vô l¹i kh«ng thÓ lµm nh vËy ®îc. §Æc tÝnh nµy xuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm v« h×nh cña dÞch vô. Qóa tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu dïng dÞch vô diÔn ra ®ång thêi, liªn tôc, xuyªn suèt trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. NÕu c¾t ®øt mét c«ng ®o¹n nµo th× ho¹t ®éng dÞch vô sÏ kh«ng thÓ tiÕn hµnh tèt ®Ñp ®îc. Cô thÓ nh H·ng hµng kh«ng cung cÊp cho kh¸ch hµng dÞch vô hµng kh«ng bao gåm chç ngåi trªn m¸y bay vµ nhiÒu dÞch vô kÌm theo kh¸c. NÕu tÊt c¶ mäi sù cung cÊp ®ã ®îc kh¸ch hµng chÊp nhËn vµ tiªu dïng th× sù cung cÊp dÞch vô hµng kh«ng míi ®îc coi lµ cã hiÖu qu¶. Sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a kh¸ch hµng vµ ngêi cung cÊp dÞch vô ®Òu ¶nh hëng trùc tiÕp tíi kÕt qu¶ cña dÞch vô.
2.3. TÝnh kh«ng ®ång nhÊt hay TÝnh biÕn thiªn (variability).
§ã lµ do ®Æc trng c¸ biÖt ho¸ cung øng vµ tiªu dïng dÞch vô. S¶n phÈm dÞch vô kh«ng tån t¹i díi d¹ng vËt chÊt cô thÓ chÝnh v× vËy viÖc x¸c ®Þnh chÊt lîng lµ rÊt khã kh¨n v× khã lîng hãa. Cã thÓ liªn hÖ víi viÖc cung øng dÞch vô cho mçi chuyÕn bay. §©y lµ c«ng viÖc ®îc thùc hiÖn bëi c¸c nh©n viªn kh¸c nhau. H¬n n÷a viÖc tiªu dïng vµ c¶m nhËn chÊt lîng dÞch vô ë mçi hµnh kh¸ch, kh¸ch hµng lµ kh¸c nhau, tuú thuéc vµo ®¸nh gi¸ cña tõng ngêi còng nh kh¶ n¨ng hëng thô dÞch vô mµ H·ng hµng kh«ng cung cÊp cho hä. V× thÕ rÊt khã x¸c ®Þnh møc ®é chÊt lîng chÝnh x¸c cña lo¹i h×nh s¶n phÈm dÞch vô nµy.
2.4. TÝnh kh«ng thÓ lu tr÷ ®Ó dµnh hay kh«ng lu gi÷ ®îc.
Hµng ho¸ ®îc s¶n xuÊt ra cã thÓ lu tr÷, cÊt gi÷ ®Ó dµnh trong kho trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh tríc khi mang ra sö dông. Ngîc l¹i, dÞch vô l¹i kh«ng thÓ lµm nh vËy. S¶n phÈm dÞch vô ®îc t¹o ra ph¶i ®îc tiªu dïng ngay. Hay nãi c¸ch kh¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô cña dÞch vô diÔn ra ®ång thêi vµ kh«ng thÓ dù tr÷ s¶n phÈm cña dÞch vô ®îc.
Ngoµi nh÷ng ®Æc ®iÓm chung víi dÞch vô, DVCCHHHK cßn cã nh÷ng nÐt ®Æc trng kh¸c nh chñ yÕu liªn quan ®Õn hµng ho¸ XNK cã khèi lîng nhá, Ýt cång kÒnh nhng gi¸ trÞ thêng rÊt lín; dÞch vô cã tÝnh chuyªn nghiÖp cao do ®ßi hái cña vËn chuyÓn b»ng ®êng hµng kh«ng ë tÊt c¶ c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh chuyªn chë ®Ó ®¶m b¶o hµng ho¸ ®îc vËn chuyÓn mét c¸ch an toµn ®Õn ®iÓm ®Ých nh dù ®Þnh…
3. Vai trß cña dÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng ho¸ XNK b»ng ®êng hµng kh«ng.
3.1. §èi víi doanh nghiÖp kinh doanh XNK.
a) Gi¶m ®îc thêi gian tiÕn hµnh c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn hµng ho¸ trong chuyªn chë b»ng ®êng hµng kh«ng.
Trong kinh doanh, ®Æc biÖt trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, tiÕt kiÖm thêi gian còng ®ång nghÜa víi viÖc tiÕt kiÖm chi phÝ. §iÒu ®ã gãp phÇn lµm t¨ng tÝnh hiÖu qu¶ trong kinh doanh cña doanh nghiÖp ®ång thêi ®Èy m¹nh ®îc ho¹t ®éng XNK. C¸c doanh nghiÖp cã lîi thÕ vÒ mÆt thêi gian sÏ cã nhiÒu c¬ héi n¾m b¾t thÞ trêng vµ kh¸ch hµng, ®Æc biÖt sÏ t¹o ®îc uy tÝn trªn trêng quèc tÕ - mét lîi thÕ v« h×nh mµ doanh nghiÖp nµo còng mong muèn cã ®îc. §iÒu nµy cã ®îc do cã sù tham gia cña c¸c lo¹i h×nh DVCCHH, víi t c¸ch lµ trung gian gi÷a ngêi chñ hµng (doanh nghiÖp XNK) vµ H·ng hµng kh«ng, thay mÆt chñ hµng lµm mäi viÖc liªn quan ®Ó ®¶m b¶o l« hµng ®îc vËn chuyÓn tõ n¬i ®i tíi n¬i ®Õn an toµn. Khi sö dông dÞch vô th× chñ hµng sÏ kh«ng ph¶i tèn thêi gian ®Ó trùc tiÕp tham gia vµo viÖc XNK hµng hãa mµ chØ ph¶i gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn cña c¸c nh©n viªn lµm dÞch vô cßn viÖc lµm thÕ nµo ®Ó ®a l« hµng tíi ®iÓm ®Õn an toµn, ®óng thêi gian quy ®Þnh, giao tËn tay ngêi nhËn lµ thuéc tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng ngêi lµm dÞch vô.
b) Gi¶m ®îc c¸c chi phÝ gi¸n tiÕp kh«ng cÇn thiÕt.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, khi sö dông thªm mét dÞch vô bæ trî cho ho¹t ®éng cña m×nh ®Æc biÖt trong lÜnh vùc chuyªn chë hµng ho¸ b»ng ®êng hµng kh«ng, tëng nh doanh nghiÖp chØ mÊt chi phÝ chø kh«ng lîi léc g× nhng thùc tÕ c¸c lo¹i h×nh DVCCHHHK l¹i gióp cho c¸c doanh nghiÖp tiÕt kiÖm ®îc c¸c chi phÝ gi¸n tiÕp lín h¬n nhiÒu so víi nh÷ng chi phÝ mµ doanh nghiÖp ph¶i bá ra tr¶ cho c¸c dÞch vô ®ã. §iÒu nµy lµ do:
* NÕu tù m×nh thùc hiÖn, c¸c doanh nghiÖp XNK sÏ cÇn ph¶i h×nh thµnh mét bé m¸y chuyªn ®¶m nhiÖm ho¹t ®éng liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng ho¸. ViÖc tinh gi¶n ®îc bé m¸y nµy sÏ gióp doanh nghiÖp gi¶m ®îc c¸c chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng, ®µo t¹o, trang thiÕt bÞ… vèn lµ c¸c chi phÝ chiÕm tû träng lín trong tæng chi phÝ cña doanh nghiÖp.
* Quy tr×nh thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô trong qu¸ tr×nh chuyªn chë hµng ho¸ XNK tõ gom hµng ®Õn giao cho ngêi nhËn ë c¶ng ®Ých kh«ng hÒ ®¬n gi¶n chót nµo, ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu kinh nghiÖm, th«ng th¹o nghiÖp vô míi thùc hiÖn ®îc. Trong khi ®ã quy ®Þnh vÒ thñ tôc, ph¸p luËt ë mçi níc lµ kh¸c nhau. §iÒu nµy thùc sù g©y khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp cã bÒ dµy ho¹t ®éng. NÕu kh«ng n¾m v÷ng chuyªn m«n, nghiÖp vô th× rÊt dÔ g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i, chi phÝ gi¸n tiÕp kh«ng ®¸ng cã cho chÝnh doanh nghiÖp.
V× vËy, viÖc sö dông c¸c dÞch vô do c¸c doanh nghiÖp lµm dÞch vô cung cÊp sÏ lµ gi¶i ph¸p h÷u Ých cho hä tr¸nh ®îc nh÷ng chi phÝ vµ tranh chÊp kh«ng cÇn thiÕt nhiÒu khi cßn lín h¬n rÊt nhiÒu so víi kho¶n chi phÝ dÞch vô ph¶i tr¶.
c) Gi¶m ®îc mèi quan hÖ trùc tiÕp gi÷a chñ hµng XNK víi h·ng hµng kh«ng vµ c¸c c¬ quan cã liªn quan.
Trªn thùc tÕ, mèi quan hÖ trùc tiÕp nµy g©y ra nhiÒu tiªu cùc ®èi víi c¸c bªn liªn quan:
* VÒ phÝa doanh nghiÖp XNK:
§Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh, hä cho r»ng nh÷ng quy ®Þnh liªn quan ®Õn chuyªn chë cha râ rµng vÒ thñ tôc, quy tr×nh… chuyªn chë hµng b»ng ®êng hµng kh«ng cßn nhiÒu nghÞch lý hay cha cô thÓ sÏ g©y ra nh÷ng c¸ch hiÓu kh¸c nhau. Cßn ®èi víi nh©n viªn hµng kh«ng vµ cña c¸c c¬ quan liªn quan lîi dông quyÒn hµnh th× ®©y l¹i lµ mét trong sè hµng ngµn cí v« lý ®Ó “g©y khã kh¨n” cho c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n chÝnh ®¸ng. HËu qu¶ lµ mäi chi phÝ, thiÖt h¹i nh chi phÝ lu kho, lu b·i ph¸t sinh, tr¶ l·i ng©n hµng, mÊt c¬ héi kinh doanh… ®Òu ®æ lªn ®Çu hä.
* VÒ phÝa c¸c H·ng hµng kh«ng vµ c¸c c¬ quan liªn quan kh¸c.
Hä l¹i cho r»ng, c¸c doanh nghiÖp XNK ngµy cµng cã nhiÒu thñ ®o¹n lµm ¨n “tinh vi” ®Æc biÖt trong viÖc khai b¸o vµ lµm thñ tôc h¶i quan. V× thÕ hä ph¶i kiÓm tra kü lìng, gi¸m s¸t chÆt chÏ nhÊt ®Þnh kh«ng ®Ó lät qua nh÷ng hµnh vi gian lËn tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp XNK.
Mèi quan hÖ vèn ®· rÊt “c¨ng th¼ng” gi÷a c¸c doanh nghiÖp XNK vµ c¸c c¬ quan liªn quan cã thÓ ®îc c¶i thiÖn th«ng qua ho¹t ®éng cña c¸c dÞch vô do nh÷ng ngêi cã tr×nh ®é, kinh nghiÖm, cã c«ng nghÖ øng dông trong nghiÖp vô cung cÊp.
3.2. §èi víi H·ng hµng kh«ng vµ c¸c c¬ quan kh¸c cã liªn quan.
ViÖc tham gia cña c¸c dÞch vô víi t c¸ch lµ trung gian gi÷a chñ hµng (doanh nghiÖp XNK) vµ H·ng hµng kh«ng vµ c¸c c¬ quan liªn quan kh¸c sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho hä thóc ®Èy c«ng viÖc cña m×nh mét c¸ch tèt ®Ñp. Lý do lµ:
a) C¸c doanh nghiÖp cung cÊp dÞch vô ®Òu cã ®éi ngò c¸c chuyªn gia cã chuyªn m«n cao, cã kinh nghiÖm, ®· tr¶i qua ®µo t¹o l¹i cã ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt cung cÊp dÞch vô, ®¸p øng ®îc yªu cÇu do H·ng hµng kh«ng quy ®Þnh. Hä n¾m b¾t ®îc ®Çy ®ñ kÞp thêi nh÷ng chÝnh s¸ch, v¨n b¶n, quy ph¹m ph¸p luËt liªn quan cña nhµ níc. Do ®ã c«ng viÖc hä thùc hiÖn rÊt cã hiÖu qu¶, t¹o ®îc sù yªn t©m, tin cËy cho c¶ doanh nghiÖp lÉn c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc trong ®ã cã H·ng hµng kh«ng.
b) C¸c lo¹i h×nh DVHHCCHK dï lµ do H·ng hµng kh«ng hay c¸c doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô cung cÊp ®Òu gióp tr¸nh ®îc t×nh tr¹ng lén xén trong c¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh chuyªn chë hµng hãa XNK. Bëi v× khi cã sù tham gia cña c¸c lo¹i h×nh dÞch vô nµy th× tõng c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh chuyªn chë ®îc quy vÒ tõng mèi, kh«ng cßn t×nh tr¹ng m¹nh ai nÊy lµm v× lîi Ých cña riªng mét doanh nghiÖp nµo c¶.
c) C¸c lo¹i h×nh dÞch vô nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho H·ng hµng kh«ng, c¬ quan h¶i quan…cã thÓ kiÓm so¸t ®îc ho¹t ®éng XNK hµng ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp; nhanh chãng, kÞp thêi ph¸t hiÖn ra nh÷ng hµnh vi bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i còng nh viÖc vËn chuyÓn hµng cÊm ra, vµo l·nh thæ ViÖt Nam.
II. Mét sè lo¹i h×nh dÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng ho¸ XNK b»ng ®êng hµng kh«ng.
Trong nÒn mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng ph¸t triÓn, chuyªn m«n ho¸ cµng cao, hîp t¸c ho¸ cµng chÆt chÏ. C¸c thùc thÓ cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng lu«n t×m mäi c¸ch ®Ó gi¶m thiÓu c¸c chi phÝ, chuyªn m«n ho¸ cao ®é c¸c ngµnh nghÒ kinh doanh kh«ng chØ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt mµ cßn trong lÜnh vùc dÞch vô. C¸c doanh nghiÖp lu«n s½n sµng sö dông dÞch vô cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c nÕu nh viÖc ®ã mang l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n viÖc duy tr× bé m¸y tù ®¶m nhiÖm nã t¹i doanh nghiÖp m×nh. ChÝnh v× thÕ, c¸c lo¹i h×nh dÞch vô th¬ng m¹i trong ®ã cã DVCCHHHK ®· ph¸t triÓn rÊt ®a d¹ng, phong phó.
Trªn thùc thÕ cã rÊt nhiÒu l¹i h×nh dÞch vô nµy ®ang tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Nhng trong ph¹m vi ®Ò tµi nµy chØ ®i nghiªn cøu mét sè lo¹i h×nh tiªu biÓu:
1. DÞch vô lµm hµng.
NghiÖp vô lµm hµng lµ mét nghiÖp vô quan träng, vµ kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong ho¹t ®éng chuyªn chë hµng hãa XNK nãi chung vµ chuyªn chë b»ng ®êng hµng kh«ng nãi riªng. VËn chuyÓn hµng hãa b»ng ®êng hµng kh«ng mÆc dï cã u thÕ ë tèc ®é cao, nhanh chãng song vÉn ph¶i chÞu ¶nh hëng ®iÒu kiÖn thêi tiÕt còng nh ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh ngÆt nghÌo trong chuyªn chë do c¸c níc nhËp khÈu, xuÊt khÈu, c¸c tæ chøc vËn t¶i ®a ra. ChÝnh v× thÕ, lµm hµng trë nªn v« cïng quan träng kh«ng chØ ®èi víi vËn chuyÓn b»ng ®êng hµng kh«ng mµ cßn ®èi víi tÊt c¶ c¸c ph¬ng thøc chuyªn chë kh¸c, vµ gÇn nh lµ mét ®iÒu kiÖn b¾t buéc nÕu muèn xuÊt khÈu hay nhËp khÈu 1 l« hµng nµo ®ã.
NghiÖp vô lµm hµng bao gåm nhiÒu quy tr×nh tõ ®ãng gãi, d¸n nh·n, ®¸nh ký m· hiÖu hµng hãa ®Õn b¶o qu¶n, chÊt xÕp hµng lªn m¸y bay. Nhê ®ã mµ hµng hãa ®îc ®¶m b¶o vÒ chÊt lîng, yªu cÇu chuyªn chë còng nh gióp cho qu¸ tr×nh vËn chuyÓn ®îc diÔn ra an toµn tõ n¬i ®i tíi n¬i ®Õn. Thùc tÕ th× nghiÖp vô lµm hµng bao gåm c¶ nghiÖp vô lµm hµng nguy hiÓm song nghiÖp vô lµm hµng nguy hiÓm ®îc t¸ch ra ®Ó nghiªn cøu s©u h¬n.
XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña kh¸ch hµng muèn hµng hãa XNK ®îc b¶o qu¶n tèt, an toµn trong chuyªn chë ngµy mét t¨ng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc h×nh thµnh nghiÖp vô nµy trong c¸c c«ng ty giao nhËn hµng hãa. Tuy nhiªn, c¸c c«ng ty giao nhËn cung cÊp nghiÖp vô nµy ®èi víi tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh chuyªn chë hµng hãa do vËy trong chuyªn chë hµng kh«ng tÝnh chuyªn m«n hãa cña nã lµ kh«ng cao. Thùc tÕ nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho dÞch vô lµm hµng do c¸c H·ng hµng kh«ng cung cÊp ra ®êi vµ ngµy cµng cã vai trß quan trong trong vËn t¶i hµng kh«ng bëi tÝnh chuyªn nghiÖp còng nh u thÕ vÒ tr×nh ®é cña nh©n viªn vµ trang thiÕt bÞ lµm hµng s½n cã t¹i s©n bay.
2. DÞch vô thñ tôc h¶i quan (DVTTHQ).
2.1. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña DVTTHQ.
Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña DVTTHQ cã thÓ g¾n liÒn víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña th¬ng m¹i quèc tÕ mµ ph«i phai cña nã ®· xuÊt hiÖn vµo kho¶ng ®Çu thÕ kû 19 ë Mü vµ mét sè quèc gia Ch©u ¢u. Khi ®ã tæ chøc c¸c nhµ XNK thÊy ®îc nh÷ng khã kh¨n trong tiÕn hµnh XNK mét l« hµng sang mét quèc gia kh¸c ®Æc biÖt ë kh©u khai b¸o, lµm thñ tôc h¶i quan (TTHQ). Cã nhiÒu lý do nhng trong ®ã cã sù thiÕu hiÓu biÕt vÒ LuËt h¶i quan cña c¸c c«ng ty nhá, míi tham gia còng nh sù rêm rµ, tÝnh kh¾t khe cña nh÷ng quy t¾c lµm thñ tôc vµ kiÓm tra hµng ho¸. §Ó gi¶i quyÕt khã kh¨n ®ã, tæ chøc nµy ®· cö ra mét nhµ XNK lín cã kinh nghiÖm nhÊt ®øng ra cung cÊp dÞch vô liªn quan ®Õn lµm TTHQ.
Tríc ®©y dÞch vô nµy lµ mét bé phËn trong dÞch vô giao nhËn. Song do khi khoa häc c«ng nghÖ ®· ph¸t triÓn, ho¹t ®éng XNK ®¹t ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, viÖc chuyªn m«n ho¸ 1 c«ng viÖc trong d©y chuyÒn dµi nh vËn t¶i ®a ph¬ng thøc còng lµ mét yÕu tè kh¸ch quan, nªn DVTTHQ ®· ®îc t¸ch ra nh mét dÞch vô th¬ng m¹i ®éc lËp.
2.2. Kh¸i niÖm dÞch vô thñ tôc h¶i quan.
Trªn thÕ giíi, dÞch vô nµy rÊt ph¸t triÓn vµ ®Æc biÖt ë c¸c níc cã ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn m¹nh th× nã ®îc coi lµ 1 dÞch vô mang tÝnh nhµ nghÒ cao. DÞch vô nµy ®îc quy ®Þnh chÆt chÏ vµ cô thÓ trong LuËt h¶i quan cña nhiÒu níc víi tªn gäi kh¸c nhau nh Customs Brokers, Customs House Agent, Custom Clearance Services…
XÐt vÒ nghiÖp vô, DVTTHQ ®èi víi hµng ho¸ XNK b»ng ®êng hµng kh«ng còng nh DVTTHQ nãi chung th× ®Òu liªn quan ®Õn TTHQ. Ngoµi ra, dÞch vô nµy cßn cung cÊp c¸c dÞch vô t vÊn vÒ TTHQ; cã thÓ thay mÆt chñ hµng XNK tiÕn hµnh nép thuÕ, c¸c lo¹i chi phÝ, lÖ phÝ hay khiÕu n¹i, gi¶i quyÕt tranh chÊp trªn c¬ së LuËt h¶i quan.
Tãm l¹i “DVTTHQ lµ 1 lo¹i dÞch vô trong ®ã 1 c¸ nh©n hay tæ chøc ®øng ra thay mÆt cho chñ së h÷u hµng XNK quan hÖ, giao dÞch víi c¬ quan h¶i quan ®Ó lµm 1 phÇn hay toµn bé TTHQ ®èi víi hµng XNK trªn c¬ së mét hîp ®ång ký kÕt gi÷a chñ së h÷u vµ nhµ cung cÊp dÞch vô ®ã”.
2.3. Mét sè tæ chøc quèc tÕ vÒ DVTTHQ.
a. Liªn ®oµn quèc tÕ c¸c hiÖp héi nh÷ng nhµ kinh doanh DVTTHQ (IFCBA).
Liªn ®oµn thµnh lËp t¹i Singapore th¸ng 12/1990 víi c¸c môc tiªu:
+ T¨ng cêng hîp t¸c gi÷a c¸c hiÖp héi thµnh viªn;
+ Trao ®æi th«ng tin vµ kinh nghiÖm liªn quan ®Õn DVTTHQ;
+ X©y dùng ch¬ng tr×nh hµnh ®éng chung;
+ Hîp t¸c víi mäi tæ chøc, hiÖp héi cã cïng t«n chØ môc ®Ých.
b. Liªn ®oµn hiÖp héi nh÷ng nhµ kinh doanh DVTTHQ Ch©u ¸ (FACBA).
Liªn ®oµn thµnh lËp th¸ng 4/1993; trô së t¹i Manila, Philippines. Ngoµi 2 môc tiªu gièng nh cña IFCBA, FACBA cßn cã c¸c môc tiªu kh¸c:
+ X©y dùng m¹ng líi tin häc trong ngµnh h¶i quan vµ c¸c thµnh viªn; ¸p dông hÖ thèng trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö (EDI);
+ TiÕn hµnh c¸c ch¬ng tr×nh ®µo t¹o, hç trî cïng ph¸t triÓn trong céng ®ång c¸c nhµ kinh doanh DVTTHQ Ch©u ¸;
+ Hîp t¸c víi c¬ quan h¶i quan trong viÖc ng¨n chÆn bu«n lËu vò khÝ, ma tuý vµ c¸c h×nh thøc bu«n lËu kh¸c.
3. DÞch vô hµng nguy hiÓm.
3.1. Kh¸i niÖm vµ c¸c lo¹i hµng nguy hiÓm.
Theo c¸ch ®Þnh nghÜa th«ng thêng vÒ hµng nguy hiÓm quy ®Þnh vÒ hµng nguy hiÓm cña IATA th× hµng nguy hiÓm lµ “nh÷ng lo¹i hµng hay lo¹i vËt chÊt cã kh¶ n¨ng g©y ra nguy h¹i ®¸ng kÓ tíi søc kháe, an toµn tÝnh m¹ng hoÆc tíi tµi s¶n khi ®îc vËn chuyÓn b»ng ®êng hµng kh«ng vµ ®îc ph©n lo¹i phï hîp theo nh÷ng quy ®Þnh cña IATA”.
H·ng hµng kh«ng quèc gia ViÖt Nam quy ®Þnh kÓ c¶ nh÷ng vËt phÈm, nh÷ng chÊt kh«ng n»m trong danh s¸ch ë Ch¬ng 4 (Identification) - IATA DGR (Dangerous Goods Regulations) nhng tÝnh chÊt hãa, lý cña nã t¬ng tù nh trong ph©n lo¹i hµng hãa nguy hiÓm còng ®Òu ®îc xem lµ hµng nguy hiÓm.
Trªn thùc tÕ, do nhu cÇu th¬ng m¹i nªn c¸c H·ng hµng kh«ng vÉn chÊp nhËn cung cÊp ®èi víi nhiÒu hµng ho¸ ®îc ph©n lo¹i lµ hµng nguy hiÓm nh s¬n, ¾c quy… vµ ®Æc biÖt lµ nh÷ng s¶n phÈm nh¹y c¶m víi thêi gian nh chÊt ®ång vÞ phãng x¹ sö dông cho ch÷a bÖnh vµ nh÷ng hµng ho¸ ph¶i ®îc b¶o qu¶n l¹nh trong mét thêi gian dµi.
3.2. DÞch vô hµng nguy hiÓm.
MÆc dï hµng nguy hiÓm cã thÓ chøa ®ùng nh÷ng nguy c¬ thêng trùc g©y ra nh÷ng t¸c h¹i hay cßn gäi lµ sù cè hµng nguy hiÓm ®e däa nghiªm träng ®Õn m¸y bay vµ nh÷ng ngêi trªn m¸y bay trong qu¸ tr×nh chuyªn chë song nh ®· tr×nh bµy ë trªn do nhu cÇu th¬ng m¹i mµ mét sè hµng nguy hiÓm vÉn ®îc phÐp chuyªn chë trªn m¸y bay tuy nhiªn viÖc chuyªn chë ®ã ph¶i tu©n thñ nh÷ng ®iÒu kiÖn ngÆt nghÌo ®Ó ®¶m b¶o sù an toµn cho c¶ chuyÕn bay vµ hµng hãa chuyªn chë. Nh÷ng quy ®Þnh ®ã ®îc m« t¶ rÊt chi tiÕt trong nh÷ng quy ®Þnh vÒ hµng nguy hiÓm cña IATA.
Tuy cã thÓ tù lµm hµng nguy hiÓm theo quy ®Þnh cña IATA, song trªn thùc tÕ th× c¸c doanh nghiÖp thêng kh«ng tù m×nh thùc hiÖn v× nhiÒu nguyªn nh©n trong ®ã cã nguyªn nh©n vÒ tr×nh ®é còng nh ®é rñi ro lín nÕu kh«ng thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng nguy hiÓm. C¸c doanh nghiÖp XNK thêng dùa vµo c¸c chuyªn gia lµm hµng nguy hiÓm t¹i c¸c s©n bay hoÆc c¸c doanh nghiÖp kinh doanh cung cÊp dÞch vô hµng nguy hiÓm. Thùc tr¹ng nµy ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho lo¹i h×nh dÞch vô hµng nguy hiÓm h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn.
DÞch vô hµng nguy hiÓm cña H·ng hµng kh«ng thùc chÊt lµ “mét lo¹i h×nh dÞch vô chuyªn chë hµng kh«ng trong ®ã nh©n viªn lµm dÞch vô cña H·ng hµng kh«ng ®øng trung gian gi÷a chñ hµng XNK vµ H·ng hµng kh«ng, gióp chñ hµng thùc hiÖn c¸c bíc ®ãng gãi, d¸n nh·n, ghi ký m· hiÖu còng nh chÊt xÕp c¸c l« hµng nguy hiÓm lªn m¸y bay mét c¸ch an toµn theo ®óng quy ®Þnh cña IATA vµ cña tõng H·ng hµng kh«ng, ®¶m b¶o cho viÖc chuyªn chë hµng hãa ®îc thùc hiÖn mét c¸ch an toµn ®Õn n¬i ®Õn”. Nh vËy dÞch vô hµng nguy hiÓm thùc ra lµ mét bé phËn trong dÞch vô lµm hµng cña H·ng hµng kh«ng nhng do tÝnh chÊt phøc t¹p cña nã mµ ®Ò tµi t¸ch ra ®Ó nghiªn cøu s©u h¬n vÒ lo¹i dÞch vô nµy.
4. DÞch vô gi¶i quyÕt trêng hîp bÊt thêng.
VËn t¶i hµng kh«ng ®îc coi lµ 1 h×nh thøc vËn t¶i an toµn nhÊt trong sè c¸c ph¬ng thøc vËn t¶i chuyªn chë hµng ho¸ XNK. VËn t¶i hµng kh«ng Ýt gÆp rñi ro h¬n do nh÷ng yªu cÇu ®¶m b¶o mang tÝnh kü thuËt cho qóa tr×nh vËn hµnh cña mét chiÕc m¸y bay lµ rÊt kh¾t khe ®ßi hái sù chuÈn bÞ kü cµng cho nã tríc khi cÊt c¸nh vµ h¹ c¸nh.
Tuy nhiªn, nh÷ng rñi ro, tæn thÊt còng nh c¸c trêng hîp kh«ng mong ®îi kh¸c x¶y ra ®èi víi m¸y bay, hµng ho¸ trong qóa tr×nh chuyªn chë lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. Nh÷ng trêng hîp ®ã cã thÓ lµ hµng giao chËm, hµng bÞ tæn thÊt, mÊt m¸t… ChÝnh v× vËy, viÖc gi¶i quyÕt c¸c trêng hîp ph¸t sinh sau chuyªn chë cã ý nghÜa quan träng trong viÖc duy tr× mèi quan hÖ gi÷a c¸c bªn còng nh b¶o vÖ ®îc quyÒn lîi cña c¸c bªn bÞ thiÖt h¹i, ®ång thêi g©y dùng ®îc uy tÝn, t¨ng cêng viÖc thu hót kh¸ch hµng thuª vËn chuyÓn.
Tríc ®©y, khi cã tæn thÊt x¶y ra ®èi víi hµng ho¸, ngêi göi hµng ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian, tiÒn b¹c ®Ó lËp ®îc c¸c chøng tõ trong bé hå s¬ khiÕu n¹i, råi ph¶i tr¶i qua nhiÒu thñ tôc phøc t¹p kh¸c ®Ó khiÕu n¹i c¸c bªn liªn quan. §iÒu nµy hiÖn ®· ®îc gi¶i quyÕt dÞch vô gi¶i quyÕt trêng hîp bÊt thêng ra ®êi.
§©y lµ lo¹i dÞch vô vËn t¶i hµng kh«ng trong ®ã ngêi cung cÊp dÞch vô ®øng trung gian gi÷a chñ hµng XNK víi c¸c bªn liªn quan ®Ó gióp hä gi¶i quyÕt c¸c trêng hîp bÊt thêng x¶y ra sau qu¸ tr×nh chuyªn chë, b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c bªn bÞ thiÖt h¹i.
III. Mét sè vÊn ®Ò kh¸c cã liªn quan.
1. C¸c tæ chøc vËn t¶i hµng kh«ng quèc tÕ.
1.1. Tæ chøc hµng kh«ng d©n dông quèc tÕ (International Civil Aviation Organization - ICAO).
§©y lµ mét c¬ quan ®Æc biÖt cña Liªn Hîp Quèc (LHQ) thµnh lËp n¨m 1947 ®Ó qu¶n lý ho¹t ®éng cña c¸c H·ng hµng kh«ng trong c¸c níc héi viªn. C¬ quan nµy ®îc thµnh lËp trªn c¬ së C«ng íc vÒ hµng kh«ng quèc tÕ do LHQ th«ng qua n¨m 1944 t¹i Chicago.
Môc ®Ých t«n chØ ho¹t ®éng cña ICAO lµ thiÕt lËp nh÷ng nguyªn t¾c chung cho ho¹t ®éng cña hµng kh«ng cña c¸c níc thµnh viªn, ®Ò ra tiªu chuÈn chung cho kü thuËt vËn chuyÓn hµng kh«ng quèc tÕ, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña sù nghiÖp hµng kh«ng d©n dông thÕ giíi. ViÖt Nam chÝnh thøc gia nhËp ICAO tõ n¨m 1980 vµ tõ ®ã ®Õn nay tham gia ®Òu ®Æn vµo c¸c kho¸ häp thêng kú cña ICAO tæ chøc 2 n¨m 1 lÇn t¹i Canada.
1.2. HiÖp héi vËn t¶i hµng kh«ng quèc tÕ (International Air Transport Association - IATA).
IATA lµ mét tæ chøc phi chÝnh phñ cña c¸c H·ng hµng kh«ng trªn thÕ giíi ®îc thµnh lËp n¨m 1945. Thµnh viªn cña nã ®îc dµnh cho tÊt c¶ c¸c H·ng hµng kh«ng cã tªn ®¨ng ký ë nh÷ng níc lµ thµnh viªn cña ICAO vµ mét sè thµnh viªn kh¸c. HiÖn nay IATA cã 223 thµnh viªn chÝnh thøc.
Môc ®Ých cña IATA lµ ®Èy m¹nh viÖc vËn chuyÓn hµng kh«ng an toµn, thêng xuyªn vµ v× lîi Ých cña nh©n d©n thÕ giíi. Nã khuyÕn khÝch th¬ng m¹i b»ng ®êng hµng kh«ng vµ nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn vËn chuyÓn hµng kh«ng. IATA cung cÊp ph¬ng tiÖn ®Ó phèi hîp hµnh ®éng gi÷a c¸c xÝ nghiÖp hµng kh«ng tham gia trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp trong DVVTHKQT.
Ngoµi viÖc hîp t¸c víi ICAO vµ c¸c tæ chøc kh¸c, IATA cßn nghiªn cøu tËp qu¸n hµng kh«ng ®Ó thèng nhÊt c¸c quy ®Þnh, luËt lÖ quèc tÕ vÒ hµng kh«ng. Ho¹t ®éng cña nã gåm tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c¸c lÜnh vùc kü thuËt, ph¸p lý, tµi chÝnh cña vËn t¶i hµng kh«ng nhng quan träng nhÊt lµ liªn quan ®Õn viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu gi¸ cíc vµ gi¸ vÐ cña c¸c tæ chøc héi viªn. HiÖn nay, ViÖt Nam cha lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña IATA nhng ®· cã quan hÖ víi IATA tõ ®Çu n¨m 1990 víi t c¸ch lµ quan s¸t viªn.
1.3. Liªn ®oµn c¸c hiÖp héi giao nhËn quèc tÕ (Fe’de’ration Internationale des Association de Transitaires et Assimile’s - FIATA).
§îc thµnh lËp n¨m 1926 bao gåm c¸c héi viªn chÝnh thøc lµ nh÷ng hiÖp héi quèc gia nh÷ng ngêi giao nhËn vµ c¸c héi viªn céng t¸c lµ c¸c h·ng giao nhËn c¸ thÓ trªn thÕ giíi. §©y lµ mét tæ chøc phi chÝnh phñ tù nguyÖn hiÖn ®ang ®¹i diÖn cho h¬n 8 triÖu ngêi giao nhËn trªn 150 níc. Môc tiªu chÝnh cña FIATA lµ b¶o vÖ vµ ph¸t huy lîi Ých cña ngêi giao nhËn; nghiªn cøu c¶i tiÕn c¸c biÖn ph¸p, thñ tôc giao nhËn nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña nã. ViÖc vËn chuyÓn hµng kh«ng cña FIATA gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cíc hµng kh«ng nh»m b¶o vÖ lîi Ých chung cho c¸c ®¹i lý hµng kh«ng FIATA vµ IATA còng nh c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c liªn quan ®Õn c«ng nghÖ chuyªn chë hµng kh«ng. HiÖn nay, ViÖt Nam vÉn cha lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña FIATA.
2. C¬ së vËt chÊt vµ trang thiÕt bÞ sö dông trong vËn chuyÓn hµng hãa b»ng ®êng hµng kh«ng.
2.1. C¶ng hµng kh«ng (S©n bay).
Lµ n¬i cÊt c¸nh vµ h¹ c¸nh cña m¸y bay. DiÖn tÝch cña s©n bay ph¶i ®ñ lín ®Ó x©y dùng c¸c ®êng b¨ng tiªu chuÈn cho m¸y bay cÊt c¸nh vµ h¹ c¸nh. TÊt c¶ dÞch vô ho¹t ®éng liªn quan ®Õn mét chuyÕn bay ®Òu n»m t¹i s©n bay. S©n bay ®îc tæ chøc thµnh mét hÖ thèng gåm nhµ ga ®a ®ãn kh¸ch, c¶ng ®Ó xÕp dì hµng hãa, c¸c kho chøa ngoµi ra cßn cã hÖ thèng c¸c nhµ xëng ®Ó söa ch÷a kü thuËt cho m¸y bay.
ë ViÖt Nam hiÖn nay hÖ thèng s©n bay hÇu hÕt lµ c¸c s©n bay qu©n sù chuyÓn sang phôc vô cho c¸c ho¹t ®éng d©n dông. C¬ së h¹ tÇng cña hÇu hÕt c¸c s©n bay (trõ c¸c s©n bay lín lµ Néi Bµi, T©n S©n NhÊt, §µ N½ng), chñ yÕu ®îc trang bÞ cho c¸c ho¹t ®éng qu©n sù tríc ®©y nay chuyÓn sang d©n dông, cha ®îc ®Çu t, n©ng cÊp nªn ®Òu qu¸ nghÌo nµn vµ n»m trong t×nh tr¹ng xuèng cÊp nghiªm träng kh«ng thÓ ®¸p øng ®îc nhu cÇu khai th¸c hiÖn nay.
HiÖn t¹i, ViÖt Nam ®ang cã 34 s©n bay trong ®ã cã 17 s©n bay ®ang khai th¸c phôc vô cho c¸._.c môc ®Ých th¬ng m¹i vµ qu©n sù. Tuy vËy, trªn thùc tÕ chóng ta chØ cã 3 s©n bay chÝnh lµ s©n bay quèc tÕ lµ Néi Bµi, T©n S©n NhÊt, §µ N½ng cßn l¹i lµ c¸c s©n bay vÖ tinh. C¸c s©n bay ®îc ph©n chia theo khu vùc ®Þa lý, h×nh thµnh nªn 3 côm s©n bay Néi Néi Bµi, T©n S©n NhÊt, §µ N½ng:
* Côm s©n bay miÒn B¾c gåm trung t©m lµ s©n bay quèc tÕ Néi Bµi vµ c¸c s©n bay vÖ tinh lµ §iÖn Biªn Phñ, Nµ S¶n, C¸t Bi, Vinh…
* Côm s©n bay miÒn Trung gåm cã trung t©m lµ s©n bay quèc tÕ §µ N½ng vµ c¸c s©n bay vÖ tinh lµ Pleiku, Nha Trang, Phó Bµi, Qui Nh¬n, Phï C¸t…
* Côm s©n bay miÒn Nam, gåm trung t©m lµ s©n bay quèc tÕ T©n S©n NhÊt vµ c¸c s©n bay vÖ tinh nh Bu«n Ma ThuËt, R¹ch gi¸, Phó Quèc, CÇn Th¬…
M¹ng c¶ng hµng kh«ng hiÖn nay ®· mang 1 sè ®Æc ®iÓm cña 1 hÖ thèng s©n bay tiªn tiÕn. §ã lµ hÖ thèng côm c¶ng hµng kh«ng - s©n bay cã s©n bay trung t©m vµ c¸c s©n bay vÖ tinh t¹o thµnh thÕ liªn hoµn, hç trî lÉn nhau trong vßng b¸n kÝnh tõ 50km trë lªn. Trong côm nµy, c¸c vÖ tinh mang chøc n¨ng cña c¸c tuyÕn bay ng¾n, ®Þa ph¬ng hay néi ®Þa, tËp trung hµng cho c¸c s©n bay trung t©m trªn c¸c tuyÕn quèc tÕ hay néi ®Þa xa.
2.2. M¸y bay chë hµng.
a) M¸y bay chuyªn dông chë hµng:
§©y lµ lo¹i m¸y bay chuyªn chë hµng hãa c¸c lo¹i vµ thêng ®îc dïng ®Ó bæ sung cho m¸y bay chë kh¸ch. Lo¹i m¸y bay nµy cã thuËn lîi lµ cã thÓ chë ®îc c¸c l« hµng lín vµ xÕp ®îc nh÷ng l« hµng cã kÝch thíc ®Æc biÖt. Nhng do chi phÝ kinh doanh cao, nªn lo¹i nµy chØ chñ yÕu dµnh cho c¸c H·ng hµng kh«ng cã c¬ së c«ng nghiÖp vµ kinh doanh ph¸t triÓn.
b) M¸y bay kÕt hîp chë hµng:
§©y lµ lo¹i m¸y bay cã thÓ chë c¶ hµnh kh¸ch vµ hµng hãa trªn boong chÝnh vµ chë thªm hµng trong khoang bông. V× vËy, nã t¹o ra sù c¬ ®éng ®èi víi viÖc ®iÒu chØnh kh¶ n¨ng chë hµng cho phï hîp víi nhu cÇu vËn t¶i cña tõng chuyÕn.
B¶ng 1: Søc chë lín nhÊt cña mét sè lo¹i m¸y bay VCHH trªn thÕ giíi.
Lo¹i m¸y bay
ThÓ tÝch xÕp hµng
Søc chë lín nhÊt
Douglas DC - 3 (C47)
36,8 m3
36.000 kg
Lockheed L - 188 Electra
139,5 m3
14.515 kg
Boeing B707 - 320C
258 m3
41.000 kg
Boeing B747 - 200F
1060 m3
123.184 kg
Boeing B767
65 m3
12.000 kg
Nguån: Chuyªn san th«ng tin kinh tÕ - kü thuËt hµng kh«ng sè 5/2001.
§éi m¸y bay cña ViÖt Nam hiÖn nay ®îc xem lµ thuéc lo¹i trÎ nhÊt Ch©u ¸ vµ thÕ giíi. NhiÒu m¸y bay lµ lo¹i nhá, tÇm bay ng¾n nh A-320 cã 150 ghÕ, F-70 cã 79 ghÕ, ATR-72 cã 66 ghÕ. HiÖn nay VNA ®ang khai th¸c 28 chiÕc trong ®ã gåm 6 chiÕc B-767, 12 chiÕc A-320 vµ A-321, 08 chiÕc ATR-72 vµ 02 chiÕc Fokker-70 (Th«ng tin hµng kh«ng sè 25/2002). Võa qua ngµy 20/10/2002 Vietnam Airlines ®· ®ãn nhËn 1 chiÕc m¸y bay Boeing 777 - chiÕc m¸y bay Boeing së h÷u ®Çu tiªn cña H·ng mang biÓu tîng b«ng sen vµng trªn nÒn mµu xanh d¬ng (biÓu tîng míi cña Vietnam Airlines) (B¸o Lao §éng sè 280/2002 ngµy 20/10/2002). §©y lµ bíc ®i ®Çu tiªn trong chiÕn lîc n©ng cao sè lîng m¸y bay së h÷u cña VNA tõ nay ®Õn n¨m 2020.
ViÖt Nam hiÖn nay l¹i cha cã m¸y bay chuyªn dông chë hµng mµ chñ yÕu lµ c¸c m¸y bay chë kh¸ch kÕt hîp chë hµng hãa. Nguyªn nh©n chÝnh lµ c¬ së h¹ tÇng s©n bay phôc vô cho chuyªn chë hµng ho¸ cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu.
B¶ng 2: N¨ng lùc kÕt hîp chë hµng cña c¸c lo¹i m¸y bay hiÖn cã cña Vietnam Airlines.
Lo¹i m¸y bay
N¨ng lùc kÕt hîp chë hµng
Boeing 767
10-12 tÊn
Airbus 320
2-3,5 tÊn
ATR 72
200-300 kg
Fokker 70
800-1 tÊn
Nguån: B¸o c¸o cña Ban kÕ ho¹ch - Ban ®iÒu hµnh bay cña Tæng c«ng ty hµng kh«ng ViÖt Nam n¨m 2000.
Trong t¬ng lai ®Õn 2020, theo kÕ ho¹ch ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chuyªn chë hµng hãa cña kh¸ch hµng, Tæng c«ng ty hµng kh«ng cã dù kiÕn ®a vµ khai th¸c 4 m¸y bay chuyªn dông chë hµng. §©y lµ tÝn hiÖu ®¸ng mõng, lµ mét bíc quan träng cho viÖc ph¸t triÓn n¨ng lùc vËn chuyÓn hµng ho¸ cña Tæng c«ng ty, ®ång thêi nh»m ®óc kÕt kinh nghiÖm, t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc h×nh thµnh C«ng ty “Vietnam Airlines Cargo” trong t¬ng lai.
B¶ng 3: KÕ ho¹ch ®éi m¸y bay chë hµng giai ®o¹n 2000 - 2020.
N¨m
Lo¹i 10-15 tÊn t¶i
Lo¹i 30-40 tÊn t¶i
Lo¹i 50-100 tÊn t¶i
Tæng céng
2000
1
1
2005
1
1
2
2010
1
2
3
2020
1
2
1
4
Nguån: KÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®éi m¸y bay chë hµng giai ®o¹n 2000 - 2020 cña Tæng c«ng ty hµng kh«ng ViÖt Nam.
2.3. C«ng cô vµ thiÕt bÞ sö dông trong vËn t¶i hµng kh«ng.
a) ThiÕt bÞ xÕp hµng (Unit Load Device - ULD).
ULD lµ thïng hµng (container) hay m©m hµng (pallet) chøa hµng ®îc vËn chuyÓn vµ chóng ®îc coi lµ thiÕt bÞ cña tµu bay.
§Ó c¶i tiÕn xÕp hµng ho¸ víi khèi lîng lín h¬n ngêi ta thÊy cÇn gãp hµng vµo nh÷ng ®¬n vÞ lín cã thÓ chøa ®îc nhiÒu nh÷ng l« hµng nhá. §ã lµ pallet hoÆc container, hiÖn ®îc coi lµ nh÷ng bé phËn cã thÓ di chuyÓn ®îc cña cÊu tróc m¸y bay, vµ do ®ã lóc nµo còng ph¶i cã ®iÒu kiÖn thao t¸c hoµn h¶o. Nh»m môc ®Ých ®ã, sµn cña hÇm hay boong m¸y bay ®îc trang bÞ nh÷ng khay l¨n vµ hÖ thèng ng¨n gi÷ thÝch hîp. HÇu hÕt nh÷ng thiÕt bÞ chÊt hµng theo ®¬n vÞ (ULD) hiÖn ®ang ®îc sö dông lµ ®¬n vÞ dïng ë m¸y bay. ThiÕt bÞ nµy ®îc thiÕt kÕ, chÕ t¹o theo tiªu chuÈn rÊt chÝnh x¸c nªn trë thµnh mét bé phËn cña m¸y bay.
ThiÕt bÞ nµy cã thÓ lµ sù phèi hîp cña c¸c thµnh phÇn nh: pallet m¸y bay vµ líi, pallet m¸y bay, líi vµ igloo (mui chôp hµng). ThiÕt bÞ cã thÓ lµ mét cÊu tróc ®Çy ®ñ nh: Container hµng boong díi, container hµng boong chÝnh, bé igloo cÊu tróc. Nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi hµng rêi xÕp trong khoang nãi trªn còng lµ nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi hµng ®¬n vÞ hãa vµ c¸c m¸y bay ®Òu cã giíi h¹n cÊu tróc quyÕt ®Þnh träng lîng tèi ®a cho phÐp ®ãng container vµ pallet. Còng cã nh÷ng h¹n chÕ kh¸c nh tû träng xÕp hµng tèi ®a cho sµn container vµ pallet nh nh÷ng h¹n chÕ vÒ chuyªn chë hµng nguy hiÓm hay sóc vËt sèng…
HiÖn nay, t¹i ViÖt Nam, VNA ®· trang bÞ ®Çy ®ñ c¸c lo¹i ®¬n vÞ xÕp dì ®Ó ®¶m b¶o vËn chuyÓn hµng ho¸ nhanh chãng, an toµn vµ thuËn lîi.
B¶ng 4: C¸c th«ng sè kü thuËt cña c¸c ULD hiÖn cã cña VNA.
TT
Lo¹i
KÝch thíc ®¸y (inch)
ChiÒu cao (inch)
Träng t¶i
(kg)
ThÓ tÝch
(m3)
Lo¹i m¸y bay thÝch hîp
1
AKH
61.5*60.4
45
1.135
3.6
A-320
2
DQF
96.0*60.4
64
2.450
7.5
B-767
3
PMC
96.0*125
64
6.800
12.7
B-767
4
DKC
61.5*60.4
45
1.135
3.6
A-320
5
DPE
47.0*60.4
64
1.225
3.4
B-767
6
P1P
88.0*125
64
6.696
10.5
B-767
Nguån: Th«ng tin trªn trang Web cña VNA: www.vietnamair.com.vn.
b) C¸c ph¬ng tiÖn xÕp dì vËn t¶i hµng ho¸.
HiÖu qu¶ cña vËn t¶i hµng kh«ng phô thuéc vµo ph¬ng tiÖn lµm hµng nh c¸c ph¬ng tiÖn xÕp dì vËn t¶i hµng. C¸c ph¬ng tiÖn xÕp dì hµng cã s½n ë s©n bay lµ mét trong nh÷ng nh©n tè cã thÓ ¶nh hëng ®Õn viÖc lùa chän tuyÕn ®êng vËn t¶i. V× vËy, trong vËn t¶i hµng kh«ng ph¬ng tiÖn xÕp dì hµng ®Õn vµ rêi khái m¸y bay ph¶i lµ nh÷ng ph¬ng tiÖn hiÖn ®¹i, tr×nh ®é cao nh nh÷ng xe ®Æc chñng cã thiÕt bÞ n©ng hµng vµ dì hµng hoÆc lµ nh÷ng thiÕt bÞ n©ng ®ì hµng ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng lo¹i hµng lín vµ nÆng. Nh÷ng ph¬ng tiÖn lµm hµng ë c¸c s©n bay còng rÊt kh¸c nhau phô thuéc chñ yÕu vµo ®Þa thÕ cña s©n bay vµ lùc lîng hay mËt ®é hµng hãa ë s©n bay ®ã cã Ýt hoÆc nhiÒu.
2.4. Kho b·i chøa hµng.
C¸c kho b·i chøa hµng thêng ®îc x©y dùng trong s©n bay. Môc ®Ých lµ cung cÊp chç ®Ó cho nh÷ng l« hµng cã thÓ ®îc lu kho t¹m thêi trong khi tËp hîp hµng hay hoµn thµnh TTHQ sau khi hµng tõ níc ngoµi ®Õn. C¸c kho b·i cña ga hµng kh«ng thêng cã 3 lo¹i: kho XK, kho NK vµ kho chuyÓn t¶i. Ngoµi ra, ®èi víi nh÷ng lo¹i hµng ®Æc biÖt nh sóc vËt sèng, thùc phÈm ®«ng l¹nh, rau qu¶ t¬i, hµng nguy hiÓm (chÊt næ, chÊt ®éc..), hµng cã gi¸ trÞ nh vµng, tiÒn…sÏ ®îc b¶o qu¶n vµ ch¨m sãc b»ng nh÷ng thiÕt bÞ phï hîp ë nh÷ng kho ®Æc biÖt.
ë ViÖt Nam hÖ thèng kho b·i cßn thiÕu nhiÒu trong thiÕt bÞ cÇn thiÕt cho viÖc giao nhËn vµ b¶o qu¶n hµng ho¸ XNK. Trang bÞ hiÖn ®¹i phôc vô kho b·i hiÖn cã chñ yÕu tËp trung ë 2 s©n bay quèc tÕ lµ Néi Bµi, T©n S©n NhÊt:
* S©n bay Néi Bµi:
Hµng tíi s©n bay nÕu kh«ng lµm thñ tôc nhËn ngay sÏ ®îc chuyÓn vµ kho cña NIAGS (C«ng ty th¬ng m¹i, dÞch vô kü thuËt mÆt ®Êt, s©n bay Néi Bµi). C«ng ty nµy hiÖn cã 2 kho t¹i s©n bay: 1 kho cho hµng nhËp (kho 1); 1 kho cho hµng xuÊt (kho 2) vµ 2 kho ngo¹i quan kh¸c phôc vô cho c¶ hµng xuÊt nhËp sÏ/ ®· ®îc chuyÓn tiÕp lªn/vÒ tõ s©n bay: Kho L¸ng t¹i 55 §êng L¸ng, Hµ Néi vµ Kho Gia L©m t¹i 100 NguyÔn V¨n Cõ, Gia L©m, Hµ Néi. DiÖn tÝch mçi kho kho¶ng 450 m2 víi hÖ thèng chèng, b¸o ch¸y næ, c¸c trang thiÕt bÞ phôc vô Container. HiÖn nay chØ s©n bay Néi Bµi (kho 1; 2) cã kho l¹nh nhng diÖn tÝch nhá chØ sö dông ®Ó chøa v¾c xin, m¸u. S©n bay vÉn cha cã kho chøa ®éng vËt sèng mµ yªu cÇu ngêi nhËn hoÆc ngêi ®îc ngêi nhËn uû quyÒn ph¶i nhËn ngay hay chuyªn chë hµng ngay.
* S©n bay T©n S©n NhÊt:
H·ng hµng kh«ng quèc gia ViÖt Nam (VNA) ®· ký hîp ®ång liªn doanh víi SATS (Singapore Air Terminal Services) vµ SASCO thµnh lËp c«ng ty TNHH dÞch vô hµng ho¸ T©n S©n NhÊt (Tansonnhat Cargo Service: TCS). C«ng ty ®ang vËn hµnh 1 kho hµng ho¸ hiÖn ®¹i t¹i s©n bay T©n S¬n NhÊt. Kho hµng nµy cã c«ng suÊt phôc vô 100.000 tÊn hµng ho¸/n¨m vµ sÏ ®¹t c«ng suÊt 300.000 tÊn hµng ho¸ vµo n¨m 2003. Kho hµng nµy cã tæng diÖn tÝch 22.000m2, s©n ®ç 80m x 120m, ®îc chia lµm 3 khu vùc: khu vùc hµng xuÊt (24m x 96m); khu vùc hµng nhËp vµ hµng nèi chuyÕn (99m x 96m); vµ khu vùc kh¸c (32m x 60m). Kho hµng ho¸ T©n S¬n NhÊt ®îc trang bÞ nhiÒu trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i phôc vô Container, hµng cã gi¸ trÞ cao vµ hµng nguy hiÓm ®éng vËt sèng, hµng dÔ vì, hµng t¬i sèng, hµng cång kÒnh…nh gi¸ ®ì phßng l¹nh…. ®¶m b¶o cho tÊt c¶ hµng ho¸ ®îc phôc vô víi chÊt lîng cao.
Thêi gian lu kho theo quy ®Þnh tèi ®a lµ 1 th¸ng. NÕu sau 1 th¸ng mµ hµng kh«ng ®îc nhËn th× hµng sÏ ®îc ®em ra b¸n ®Êu gi¸. TÊt c¶ c¸c cíc phÝ lu kho ®Òu ph¶i thanh to¸n b»ng USD.
* §èi víi hµng nhËp khÈu: phÝ lu kho ®îc tÝnh nh sau:
- Hµng th«ng thêng:
+ MiÔn phÝ lu kho cho 2 ngµy ®Çu tiªn bao gåm c¶ ngµy hµng ®Õn;
+ Tõ ngµy thø 3 ®Õn ngµy thø 5, phÝ kg/ngµy:…………..0.02;
+ Tõ ngµy thø 6, phÝ kg/ngµy:…………………………..0.05;
+ Tõ ngµy thø 10, phÝ kg/ngµy:…………………………0.08;
+ PhÝ lu kho tèi thiÓu cho mét kh«ng vËn ®¬n:………..3.00.
- Hµng lµ b¸o chÝ, t¹p chÝ:
+ PhÝ lu kho tèi thiÓu cho mét kh«ng vËn ®¬n:……….1.00;
+ Gi¶m 50% phÝ lu kho so víi hµng th«ng thêng cho c¸c hµng hãa lµ b¸o, t¹p chÝ, th«ng tin. PhÝ lu kho lµ do ngêi nhËn hµng thanh to¸n.
* Hµng chuyÓn t¶i/qu¸ c¶nh: PhÝ lu kho ®îc quy ®Þnh nh sau:
- MiÔn phÝ lu kho ngµy ®Çu tiªn bao gåm c¶ ngµy ®Õn (n»m trong phÝ lµm hµng). Trong trêng hîp chËm chÔ, phô thu sÏ ¸p dông cho H·ng hµng kh«ng nhËp hµng.
* Hµng xuÊt khÈu: PhÝ lu kho ®îc quy ®Þnh nh sau:
- Hµng th«ng thêng:
+ MiÔn phÝ lu kho cho 2 ngµy ®Çu tiªn;
+ Tõ ngµy thø 2 ®Õn ngµy thø 4, phÝ/1 kg:………………0.02;
+ Tõ ngµy thø 5, phÝ/1 kg:……………………………….0.05;
+ Tõ ngµy thø 9, phÝ/1 kg:……………………………….0.08;
+ PhÝ lu kho tèi thiÓu cho 1 kh«ng vËn ®¬n:……………3.00.
- Hµng lµ b¸o, t¹p chÝ:
+ PhÝ lu kho tèi thiÓu cho 1 kh«ng vËn ®¬n:……………1.00;
+ Gi¶m 50% phÝ lu kho so víi hµng th«ng thêng cho c¸c hµng lµ b¸o, t¹p chÝ. Ngêi göi hµng ph¶i tr¶ lÖ phÝ lu kho tÝnh ®Õn ngµy hµng cã kÕ ho¹ch ®îc göi ®i, sau thêi gian nµy H·ng hµng kh«ng chuyªn chë ph¶i tr¶ tr¶ lÖ phÝ lu kho tíi ngµy thùc tÕ hµng ®îc chuyÓn ®i (TACT Rules sè 53 - 10/2001 trang 381).
Tãm l¹i, trong Ch¬ng I, Khãa luËn ®· tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò chung, c¬ b¶n nhÊt vÒ dÞch vô vµ dÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng hãa XNK b»ng ®êng hµng kh«ng ®ång thêi còng ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan quan kh¸c nh c¸c tæ chøc quèc tÕ vÒ vËn t¶i hµng kh«ng, c¬ së vËt chÊt chñ yÕu cho ho¹t ®éng dÞch vô vËn t¶i hµng kh«ng trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam.
Trªn c¬ së ®ã t¹o ®iÒu kiÖn ®i s©u nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n kh¸c trong ho¹t ®éng cña c¸c dÞch vô t¹i ViÖt Nam ë Ch¬ng II “Thùc tr¹ng vµ quy tr×nh cña 1 sè lo¹i h×nh dÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng hãa XNK b»ng ®êng hµng kh«ng ë ViÖt Nam”.
Ch¬ng II
Thùc tr¹ng vµ quy tr×nh nghiÖp vô cña mét sè
lo¹i dÞch vô liªn quan ®Õn ho¹t ®éng chuyªn chë hµng hãa XNK b»ng ®êng hµng kh«ng ë ViÖt Nam.
I. T×nh h×nh kinh doanh dÞch vô vËn t¶i hµng hãa cña H·ng hµng kh«ng quèc gia ViÖt Nam.
1. KÕt qu¶ vËn chuyÓn hµng ho¸ XNK b»ng ®êng hµng kh«ng cña VNA trong nh÷ng n¨m qua.
Trong nh÷ng n¨m võa qua, vËn t¶i hµng kh«ng cña ViÖt Nam t¨ng trëng m¹nh mÏ. Giai ®o¹n 1990 - 1996, møc t¨ng trëng b×nh qu©n ®èi víi hµng ho¸ ®¹t 34%/ n¨m vµ víi hµnh kh¸ch lµ kho¶ng 35%/ n¨m, ®îc xÕp vµo lo¹i cao nhÊt thÕ giíi vµ t¨ng gÊp 4 lÇn tæng s¶n phÈm quèc d©n (GDP). Sè liÖu vÒ lîng hµng hãa vËn chuyÓn qua c¸c n¨m cña Hµng kh«ng ViÖt Nam cho ®Õn 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 ®îc thÓ hiÖn trong b¶ng díi ®©y:
B¶ng 5: KÕt qu¶ vËn chuyÓn hµng ho¸ cña HKVN tõ 1990 ®Õn th¸ng 6/02.
§¬n vÞ: tÊn
N¨m
Hµng ho¸ vËn chuyÓn cña Vietnam Airlines
Tæng lîng HH VC
T¨ng trëng (%)
VËn chuyÓn quèc tÕ
VËn chuyÓn néi ®Þa
S¶n lîng
T¨ng trëng (%)
S¶n lîng
T¨ng trëng (%)
1991
3.068
Kú gèc
3.185
Kú gèc
6.253
Kú gèc
1992
6.044
97,00
3.773
18,46
9.817
57,00
1993
8.866
46,69
4.891
29,63
13.753
40,13
1994
9.739
9,84
10.950
123,89
20.689
50,39
1995
13.846
42,17
18.566
69,55
32.412
56,66
1996
19.953
44,10
24.271
30,73
44.224
36,44
1997
21.534
7,92
23.075
-4,93
44.609
0,87
1998
16.723
-22,34
22.457
-2,68
39.180
-12,17
1999
20.081
20,08
21.119
-5,96
41.200
5,16
2000
23.054
14,81
22.832
8,11
45.886
11,37
2001
26.560
15,21
24.836
8,78
51.396
12,01
§Õn 6/02
16.360
-
13.122
-
29.482
-
Nguån: B¸o c¸o s¶n lîng 1991 - 2000 cña Ban KÕ ho¹ch §Çu t - Tæng c«ng ty hµng kh«ng ViÖt Nam vµ c¸c t¹p chÝ th«ng tin hµng kh«ng sè 2, 5, 7, 23, 25/2002.
Qua b¶ng biÓu ta cã thÓ thÊy trong n¨m 1998, vËn chuyÓn hµng ho¸ cña VNA còng cã xu híng ch÷ng l¹i thËm chÝ t¨ng trëng ©m. N¨m 1997, VNA vËn chuyÓn ®îc 44.609 tÊn hµng ho¸, n¨m 1998 lµ 39.180 tÊn hµng ho¸ tøc lµ t¨ng trëng ©m 12,17%. Nguyªn nh©n cña hiÖn tîng trªn cã nhiÒu song cã mét nguyªn nh©n kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn lµ do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ ë Ch©u ¸ còng nh trªn thÕ giíi vµ thÞ trêng hµng kh«ng n¨m 1998 kh«ng tr¸nh khái ¶nh hëng nÆng nÒ cña cuéc khñng ho¶ng ®ã.
Tuy nhiªn kÓ tõ n¨m 1999 ®Õn nay, VNA ®· phôc håi ®îc tèc ®é t¨ng trëng vÒ vËn chuyÓn hµng ho¸ vµ hµnh kh¸ch. Riªng n¨m 2001, VNA ®· vît mäi khã kh¨n, th¸ch thøc ®Ó hoµn thµnh vµ hoµn thµnh vît møc c¸c chØ tiªu nhiÖm vô cña n¨m 2001 trong ®ã vËn chuyÓn hµnh kh¸ch vµ hµng ho¸ t¨ng xÊp xØ 18% so víi n¨m 2000. Trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002, lîng hµng ho¸ VNA vËn chuyÓn ®¹t 29.482 tÊn ®¹t trªn 60% kÕ ho¹ch n¨m vµ t¨ng 25,84% so víi cïng kú n¨m 2001 trong ®ã vËn chuyÓn quèc tÕ ®¹t 16.360 tÊn (Th«ng tin hµng kh«ng sè 5/2002). §Ó ®¸nh gi¸ ®îc chÝnh x¸c møc ®é ph¸t triÓn trong ho¹t ®éng vËn t¶i hµng hãa cña VNA ta cã thÓ tham kh¶o b¶ng sè liÖu díi ®©y:
B¶ng 6: ThÞ phÇn khai th¸c vËn t¶i hµng hãa Tæng c«ng ty hµng kh«ng ViÖt Nam (1997 - 2001)
§¬n vÞ: TÊn
N¨m
ThÞ trêng vËn t¶i hµng hãa
ThÞ phÇn do VNA khai th¸c
Quèc tÕ
Quèc néi
Tæng s¶n lîng
Quèc tÕ
Quèc néi
Tæng
1997
58300,52
24156,89
82457,41
36,94%
95,52%
54,1%
1998
59530,27
22760,53
82290,8
28,09%
98,67%
47,61%
1999
67543,58
21432,23
88975,81
29,73%
98,54%
46,30%
2000
79322,77
25657,43
104980,2
29,06%
88,99%
43,71%
2001
79738,81
33246,56
112985,37
33,31%
74,70%
45,49%
Nguån: Sè liÖu vËn t¶i hµng hãa giai ®o¹n 1997 - 2001, Ban KÕ ho¹ch TiÕp thÞ hµng hãa. Tæng c«ng ty hµng kh«ng ViÖt Nam n¨m 2001.
KÕt hîp hai B¶ng 5 vµ 6 th× mÆc dï sè lîng hµng hãa vËn chuyÓn qua c¸c n¨m cña VNA tuy cã t¨ng song trªn thùc tÕ tû träng hay thÞ phÇn khai th¸c hµng hãa cña VNA l¹i cã xu híng bÊt æn ®Þnh tøc lµ lóc t¨ng lóc gi¶m. Trong giai ®o¹n 1997 - 2000 thÞ phÇn vËn t¶i hµng hãa cña VNA gi¶m dÇn tõ 54,1% xuèng cßn 43,71%. §Õn n¨m 2001 mÆc dï ®· cã sù phôc håi song VNA vÉn chØ chiÕm 45,49% thÞ trêng vËn t¶i hµng hãa ë ViÖt Nam vµ ®Ó cho h¬n 1/2 thÞ trêng lµ thuéc quyÒn kiÓm so¸t cña c¸c H·ng hµng kh«ng níc ngoµi. §Æc biÖt lµ ®èi víi vËn chuyÓn hµng hãa quèc tÕ th× thÞ phÇn cña VNA chØ chiÕm trung b×nh kho¶ng 1/3 thÞ trêng. Chøng tá n¨ng lùc vËn t¶i hµng hãa còng nh kh¶ n¨ng thu hót kh¸ch hµng ký hîp ®ång chuyªn chë hµng cña VNA lµ yÕu kÐm do ®ã trong thêi gian tíi cÇn ph¶i t×m gi¶i ph¸p kh¶ thi ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy.
2. T×nh h×nh thùc hiÖn doanh thu vµ lîi nhuËn tõ kinh doanh dÞch vô vËn t¶i hµng kh«ng cña VNA trong nh÷ng n¨m qua.
Tæng doanh thu cña Vietnam Airlines ®· t¨ng nhanh qua c¸c n¨m tõ 642 tû ®ång n¨m 1991 tíi 4006 tû ®ång n¨m 1996, tèc ®é t¨ng b×nh qu©n 1 n¨m lµ 44,2%. N¨m 1991, VNA nép ng©n s¸ch 36 tû ®ång th× n¨m 1996 ®· nép 238 tû ®ång. Lîi nhuËn sau thuÕ t¨ng tõ 123 tû ®ång n¨m 1991 lªn 162 tû ®ång n¨m 1996. N¨m 1996, tæng doanh thu cña Tæng c«ng ty hµng kh«ng ViÖt Nam (TCTHKVN) ®¹t 5232 tû ®ång, trong ®ã kinh doanh DVVTHK chiÕm tû träng cao nhÊt 73,1% tøc lµ ®¹t 3825 tû ®ång, nép ng©n s¸ch 400,9 tû ®ång (trong ®ã VNA chiÕm 61,2%), lîi nhuËn sau thuÕ ®¹t 204 tû ®ång.
N¨m 1997, do ¶nh hëng nÆng nÒ cña khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ vµ c¸c t¸c ®éng xÊu tõ bªn ngoµi… cïng víi nh÷ng lý do xuÊt ph¸t tõ néi t¹i, t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña TCT bÞ ch÷ng l¹i. Tæng doanh thu chØ ®¹t møc 161 tû ®ång, trong ®ã tû träng doanh thu tõ DVVTHK lµ rÊt nhá chØ chiÕm kho¶ng 11% tøc lµ sÊp xØ 3,1% tæng doanh thu n¨m tríc, lîi nhuËn sau thuÕ ®¹t 19 tû ®ång trong ®ã VNA thua lç 39 tû ®ång. Trong n¨m 1998, t×nh h×nh kinh doanh cña TCT vÉn kh«ng ®îc c¶i thiÖn. Doanh thu cña TCT cßn nhá va lîi nhuËn tríc thuÕ vÉn ë con sè -145,9 tû ®ång.
N¨m 1999 ®¸nh dÊu sù trë l¹i ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶ cña TCT, vËn chuyÓn hµng kh«ng ®¹t » 2,6 triÖu lît kh¸ch (t¨ng 5,4% so víi n¨m 1998 vµ vît 3,5% kÕ ho¹ch). VËn chuyÓn hµng hãa ®¹t 41.200 tÊn (®¹t 100% kÕ ho¹ch). Tæng doanh thu cña TCT ®¹t gÇn 6800 tû ®ång t¨ng 5% so víi n¨m 1998 trong ®ã doanh thu kinh doanh DVVTHK chiÕm 35 %. Lîi nhuËn tríc thuÕ vît kÕ ho¹ch 162%, nép ng©n s¸ch 1090 tû ®ång.
N¨m 2001 lµ 1 n¨m ®Çy thö th¸ch ®èi víi ngµnh HKTG nãi chung vµ HKVN nãi riªng. Do ¶nh hëng cña sù kiÖn 11/9, thÞ trêng HKVN trong 3 th¸ng cuèi n¨m gi¶m sót kho¶ng 20% so víi 9 th¸ng ®Çu n¨m 2001. MÆc dï vËy tÝnh ®Õn cuèi 2001, sè lît kh¸ch vÉn ®¹t 3.395.729 t¨ng 11,8% so víi n¨m 2000. VËn chuyÓn hµng hãa vµ bu kiÖn ®¹t 51.396 tÊn trong ®ã vËn chuyÓn quèc tÕ ®¹t 23.399 tÊn chiÕm 54,47% tæng khèi lîng hµng hãa chuyªn chë. Tæng doanh thu cña TCT ®¹t 9895 tû ®ång tøc lµ t¨ng 19,2% so víi n¨m 2000 trong ®ã doanh thu tõ DVVTHK lµ 9090 tû ®ång tøc lµ 98,2% tæng doanh thu cña TCT (xem phô lôc 8).
Qua nh÷ng sè liÖu trªn ta cã thÓ rót ra kÕt luËn sau:
- T×nh h×nh thùc hiÖn doanh thu ®Æc biÖt lµ doanh thu DVVTHK cña TCTHKVN lµ t¬ng ®èi tèt mÆc dï cã nh÷ng thêi ®iÓm ch÷ng l¹i song nhê cã chÝnh s¸ch hîp lý nªn TCT ®· vît khã kh¨n vµ ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ.
- Tuy nhiªn, cã mét vÊn ®Ò trong ho¹t ®éng kinh doanh DVVTHK cña TCT. §ã lµ c¬ cÊu doanh thu cña vËn t¶i hµnh kh¸ch vÉn chiÕm tû lÖ cao 90% trong khi vËn t¶i hµng hãa chØ chiÕm 10% trong tæng doanh thu t¹o ra sù mÊt c©n ®èi rÊt lín. ChØ cÇn cã sù biÕn ®éng nhá cña vËn t¶i hµnh kh¸ch còng sÏ ¶nh hëng rÊt lín ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh cña TCT. Do vËy, x¸c ®Þnh mét c¬ cÊu hîp lý cña doanh thu hµng hãa trong tæng doanh thu VTHK còng lµ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch mµ TCT ph¶i quan t©m gi¶i quyÕt.
II. T×nh h×nh kinh doanh khai th¸c vµ quy tr×nh nghiÖp vô cña mét sè lo¹i h×nh dÞch vô phôc vô ho¹t ®éng chuyªn chë hµng ho¸ XNK b»ng ®êng hµng kh«ng ë ViÖt Nam.
C¸c lo¹i h×nh dÞch vô liªn quan tíi ho¹t ®éng XNK b»ng ®êng hµng kh«ng ®ang dÇn trë thµnh mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®îc trong ho¹t ®éng vËn chuyÓn hµng ho¸ hµng kh«ng. MÆc dï cßn cã nh÷ng dÞch vô t¬ng ®èi míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam nh DVTTHQ, dÞch vô gom hµng… song víi xu híng ngµy cµng hoµn thiÖn cña hÖ thèng ph¸p lý còng nh nhu cÇu sö dông dÞch vô ngµy mét t¨ng ®· t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho sù ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i h×nh dÞch vô nµy.
1. DÞch vô lµm hµng.
1.1. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña dÞch vô lµm hµng do VNA cung cÊp.
HiÖn nay, lîng hµng hãa XNK ®îc vËn chuyÓn b»ng ®êng hµng kh«ng qua VNA ngµy mét t¨ng. Sè lîng hµng hãa ®îc c¸c nh©n viªn cña VNA lµm (bao gåm bèc xÕp, b¶o qu¶n, d¸n nh·n, ®¸nh ký m· hiÖu…) ®· chiÕm tõ 80-90% sè lîng hµng hãa mµ VNA nhËn vËn chuyÓn mçi n¨m.
Thùc tÕ nµy cho thÊy dÞch vô lµm hµng cña VNA ®· ngµy cµng ®îc kh¸ch hµng tin tëng khi sö dông. DÞch vô nµy ®· giµnh ®îc uy tÝn, kh¼ng ®Þnh ®îc chÊt lîng phôc vô tèt cña m×nh trong ®iÒu kiÖn cã rÊt nhiÒu c«ng ty c¶ trong níc vµ níc ngoµi c¹nh tranh quyÕt liÖt trong viÖc cung cÊp lo¹i dÞch vô nµy. Cho ®Õn nay, kh«ng chØ doanh nghiÖp XNK cña ViÖt Nam dïng dÞch vô lµm hµng cña VNA mµ c¸c c«ng ty giao nhËn, c¸c ®¹i lý hµng hãa trong vµ ngoµi níc khi cã hîp ®ång víi kh¸ch hµng thuª ®Ó XNK l« hµng cña hä th× ®· ký hîp ®ång dïng dÞch vô lµm hµng cña VNA.
Trªn thùc tÕ, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn dÞch vô lµm hµng, VNA cã ®îc nh÷ng thuËn lîi còng nh gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n sau:
a) ThuËn lîi kh¸ch quan:
* Víi tèc ®é t¨ng trëng cña VTHK nh hiÖn nay tøc lµ kho¶ng 30 - 50%/n¨m, khèi lîng hµng ho¸ cÇn lµm chuÈn bÞ cho ho¹t ®éng XNK t¹i ViÖt Nam sÏ ngµy cµng t¨ng. Víi lu lîng hµng ho¸ quèc tÕ xuÊt nhËp vµo ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng (xem b¶ng 7), trong khi dÞch vô lµm hµng mÆc dï cßn cã h¹n chÕ song ®· cã nhiÒu c¶i thiÖn vÒ chÊt lîng dÞch vô nªn kh¶ n¨ng ph¸t triÓn kinh doanh lo¹i h×nh dÞch vô nµy cña VNA sÏ cã triÓn väng rÊt tèt.
B¶ng 7: Lîng hµng ho¸ quèc tÕ ra vµo ViÖt Nam.
§¬n vÞ : tÊn
N¨m
Møc cao
Møc trung b×nh
Møc thÊp
1995
58.500
54.000
54.000
1997
53.700
77.400
66.600
2000
199.900
108.000
85.500
2005
202.500
158.400
126.000
Nguån: ChiÕn lîc ph¸t triÓn cña Tæng c«ng ty HKVN - 2000.
* ViÖc ®Çu t ph¸t triÓn dÞch vô lµm hµng lu«n ®îc VNA chó träng bao gåm c¶ viÖc n©ng cÊp trang thiÕt bÞ, c¬ së h¹ tÇng, viÖc ®µo t¹o c¸n bé, nh©n viªn lµm hµng ®Ó ®¸p øng ®îc tèt nhÊt, ®¶m nhËn viÖc phôc vô hµng hãa ë tÊt c¶ c¸c kh©u lµm hµng tõ vËn chuyÓn mÆt ®Êt, ®ãng gãi, ghi ký m· hiÖu cho hµng hãa ®Õn b¶o qu¶n chÊt xÕp hµng lªn m¸y bay mét c¸ch tèt nhÊt lµm hµi lßng mäi yªu cÇu cña kh¸ch hµng.
* VNA cã c¬ së h¹ tÇng, trang thiÕt bÞ mÆc dï cha so s¸nh ®îc víi c¸c h·ng lín trªn thÕ giíi song còng dÇn ®¸p øng ®îc nhu cÇu lµm hµng ngµy mét t¨ng cña kh¸ch hµng. VNA hiÖn ®· cã mét lùc lîng xe t¶i kh¸ ®Çy ®ñ ®ang ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ trong hÖ thèng vËn chuyÓn mÆt ®Êt cña VNA t¹i kho¶ng 50 ®iÓm ë Ch©u ¢u, hµng chôc ®iÓm kh¸c ë NhËt B¶n, Australia vµ B¾c Mü, cung cÊp hµng n¨m hµng triÖu tÊn thùc phÈm t¬i sèng, rau hoa qu¶ cho c¸c kh¸ch s¹n, siªu thÞ lín trªn thÕ giíi (th«ng tin hµng kh«ng sè 130 - 5/2001).
Ngoµi ra, hiÖn t¹i tÊt c¶ c¸c s©n bay quèc tÕ ®Òu ®îc trang bÞ c¸c ph¬ng tiÖn chÊt xÕp nh xe n©ng, xe xóc, xe kÐo, b¨ng chuyÒn, c¸c ULD chuyªn dông…víi sè lîng ë mçi s©n bay quèc tÕ ë ViÖt Nam lªn tíi 40 - 50 chiÕc cßn ë t¹i c¸c s©n bay vÖ tinh th× cã kho¶ng 10 - 15 chiÕc. (xem b¶ng).
B¶ng 8: Tæng hîp trang thiÕt bÞ phôc vô mÆt ®Êt cña 3 xÝ nghiÖp.
Trang thiÕt bÞ
XÝ nghiÖp PVKTTM mÆt ®Êt Néi Bµi
XÝ nghiÖp PVKTTM mÆt ®Êt §µ N½ng
XÝ nghiÖp PVKTTM mÆt ®Êt T©n S¬n NhÊt
C¸c lo¹i xe (chiÕc)
40
32
43
Bé ®µm
40
15
50
Tivi
25
17
27
M¸y FAX
12
5
8
Tæng ®µi ®iÖn tho¹i
8
3
15
§iÖn tho¹i
39
25
47
Amply, Micro, Loa
13
3
18
Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt n¨m 2001, Tæng c«ng ty hµng kh«ng ViÖt Nam.
§Ó phôc vô viÖc b¶o qu¶n hµng hãa t¹i s©n bay, hiÖn 3 s©n bay quèc tÕ ®· x©y dùng ®îc 1 hÖ thèng m¹ng kho víi nhiÒu trang thiÕt bÞ b¶o qu¶n hiÖn ®¹i ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ mÆc dï ë MiÒn B¾c vµ MiÒn Trung diÖn tÝch kho cßn nhá hÑp, ph©n t¸n. Riªng kho t¹i s©n bay quèc tÕ T©n S¬n NhÊt liªn doanh víi Singapore Airlines cã trang thiÕt bÞ b¶o qu¶ ®Çy ®ñ, hiÖn ®¹i lµ kho lín nhÊt §«ng D¬ng, cã trang bÞ kho l¹nh, kho hµng nguy hiÓm vµ hµng cã gi¸ trÞ cao, hÖ thèng gi¸ ®ì hµng… ®¸p øng phôc vô nhiÒu lo¹i hµng ®ßi hái ®îc ch¨m sãc ®Æc biÖt.
b) Khã kh¨n néi t¹i:
MÆc dï cã nh÷ng thuËn lîi trong ph¸t triÓn dÞch vô lµm hµng, song ho¹t ®éng cña dÞch vô nµy còng gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n:
Thø nhÊt lµ VTHK chØ chiÕm u thÕ trªn c¸c tuyÕn ®êng dµi, c¸c tuyÕn liªn vïng vµ ®èi víi hµng ho¸ gän nhÑ, cã gi¸ trÞ cao. Cßn trªn c¸c chÆng ng¾n vµ ®èi víi hµng ho¸ cång kÒnh, hµng cã gi¸ trÞ thÊp th× VTHK cßn thua xa c¸c lo¹i h×nh vËn t¶i kh¸c vÒ gi¸ thµnh vµ c¸c s©n bay thêng ®îc bè trÝ xa c¸c trung t©m d©n c. H¬n n÷a hiÖn nay, c¸c lo¹i h×nh dÞch vô vËn t¶i kh¸c còng cã kÕ ho¹ch ph¸t triÓn thÞ trêng còng nh n©ng cao chÊt lîng dÞch vô, ph¸t triÓn nhiÒu h×nh thøc dÞch vô míi ®Ó thu hót hµng hãa. ChÝnh v× thÕ, trong t¬ng lai, dÞch vô lµm hµng cña hµng kh«ng ph¶i cã sù ®Çu t, ph¸t triÓn n©ng cao chÊt lîng th× míi cã hy väng c¹nh tranh ®îc víi c¸c lo¹i dÞch vô ®ã.
Thø hai: C¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ cña VNA mÆc dï ®· cã sù ®Çu t lín trong nh÷ng n¨m qua song vÉn cha thùc sù ®¸p øng víi yªu cÇu cña kh¸ch hµng. HÖ thèng kho b·i cßn nhá, ph©n t¸n, cha ®Çy ®ñ trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i phôc vô b¶o qu¶n hµng hãa ®Æc biÖt lµ c¸c hµng ®Æc biÖt. HiÖn chØ cã Kho hµng hãa T©n S¬n NhÊt lµ cã trang bÞ phßng l¹nh, phßng b¶o qu¶n hµng nguy hiÓm, phßng an ninh. Do ®ã, ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng phôc vô hµng hãa, trong t¬ng lai VNA cÇn ph¶i cã sù ®Çu t, c¶i tiÕn nhiÒu h¬n n÷a ®Ó phôc vô tèt viÖc lµm hµng.
1.2. C¸c quy ®Þnh quèc tÕ vÒ ®ãng gãi, d¸n nh·n, ®¸nh ký m· hiÖu vµ ®ãng hµng vµo Container trong vËn chuyÓn hµng hãa b»ng ®êng hµng kh«ng.
a) Quy ®Þnh cña IATA:
Trong TACT Rules sè 53 - Th¸ng 10/2001 cña IATA quy ®Þnh ngêi göi hµng cã tr¸ch nhiÖm ®¶m b¶o r»ng hµng hãa ®îc ®ãng gãi phï hîp víi viÖc vËn chuyÓn an toµn b»ng ®êng hµng kh«ng vµ kh«ng g©y th¬ng tÝch hay h háng tíi bÊt cø ai, tµi s¶n hoÆc hµng hãa. Mäi kiÖn hµng ph¶i ®îc ®¸nh ký m· hiÖu râ rµng, dÔ ®äc vµ gi÷ ®îc l©u bÒn, nªu râ hä tªn, ®Þa chØ ®Çy ®ñ cña ngêi göi hµng vµ ngêi nhËn hµng.
* §¸nh ký m· hiÖu vµ ®ãng gãi c¸c kiÖn hµng: TÊt c¶ c¸c kiÖn hµng cña mçi chuyÕn hµng ®Òu ph¶i ®îc ®¸nh ký m· hiÖu theo 1 trong c¸c c¸ch sau:
- TÊt c¶ c¸c kiÖn hµng ®îc ghi râ hä tªn, ®Þa chØ cña ngêi nhËn gièng nh ghi trªn vËn ®¬n hµng kh«ng; hoÆc lµ
- §îc ghi trªn 1 hoÆc nhiÒu kiÖn hµng vµ cã sù liªn hÖ hîp lý tíi c¸c kiÖn hµng kh¸c cña chuyÕn hµng.
Mäi hµng hãa ph¶i ®îc ®ãng gãi cÈn thËn, ®óng c¸ch ®Ó chÞu ®ùng ®îc nh÷ng t¸c ®éng b×nh thêng trong qu¸ tr×nh chuyªn chë. §èi víi ®éng vËt sèng th× bao b× ®ãng gãi ph¶i s¹ch, kh«ng bÞ rß rØ ®¶m b¶o cho viÖc lµm hµng ®îc thùc hiÖn 1 c¸ch an toµn. NÕu sö dông Container ®Ó chuyªn chë ®éng vËt cã kh¶ n¨ng g©y ®éc khi c¾n hoÆc ®èt th× Container pb¶i ®îc ®¸nh ký m· hiÖu lµ “Poisonous”.
* D¸n nh·n kiÖn hµng: Nh·n ph¶i dÔ thÊy vµ c¸c nh·n, ký m· hiÖu cò ph¶i ®îc tÈy xãa. Trong vËn chuyÓn hµng hãa, IATA quy ®Þnh sö dông nh·n nhËn d¹ng (Identifcation Label), g¾n víi mçi kiÖn hµng ë gÇn tªn vµ ®Þa chØ ngêi nhËn. Nh·n hµng hãa cã thÓ lµ:
- Nh·n cña H·ng hµng kh«ng ®îc in s½n, ghi tªn H·ng vµ sè kh«ng vËn ®¬n hoÆc chØ ghi tªn H·ng.
- Nh·n trung lËp tøc lµ hoÆc ®îc in s½n mµ kh«ng cã tªn H·ng hµng kh«ng vµ sè kh«ng vËn ®¬n hoÆc lµ nh·n trèng.
§èi víi nh÷ng hµng hãa ®Æc biÖt nh hµng dÔ vì, ®éng vËt sèng… IATA quy ®Þnh sö dông nh·n tiªu chuÈn (Standard Label), g¾n víi nh÷ng kiÖn hµng cã liªn quan. VÝ dô nh ®èi víi hµng dÔ h háng th× d¸n nh·n “Perishable”, ®éng vËt sèng th× nh·n “Live Animal”…
b) Quy ®Þnh cña UNESCAP (United Nations Economic and Social Commission for Asia and Pacific):
Trong gi¸o tr×nh Manual on Freight Forwarding n¨m 2000 cña ESCAP cã c¸c quy ®Þnh sau:
* VÒ ®ãng gãi bao b×:
- Híng dÉn lùa chän bao b×:
ViÖc lùa chän bao b× tu©n theo 1 sè nguyªn t¾c sau:
+ Hµng hãa ph¶i ®îc xÕp gän gµng trong bao b×, r¶i ®Òu vµ ®îc ch»ng buéc hîp c¸ch. Hµng xÕp ®Çy trong hßm gç hay hßm carton sÏ lµm c¶ hßm v÷ng ch¾c. Hµng ®ãng kh«ng ®Çy hßm ph¶i kª ®Öm ®Ó chèng sãc hay l¾c. CÇn ph¶i chÌn bªn trong b»ng c¸ch sö dông v¸n lãt hay chÌn lãt (chiÕu, vá bµo…);
+ CÇn tr¸nh dïng l¹i nh÷ng hßm carton hay hßm gç cò v× nh÷ng hßm nµy rÊt dÔ bÑp hay dÔ h háng vµ cã thÓ dÉn ®Õn mÊt c¾p lÆt vÆt do lé ra bªn ngoµi;
+ Ph¶i lo liÖu bao bäc chèng thÊm níc cho hµng vµ che phñ chèng thÊm níc cho bao b× ®Æc biÖt khi hµng cã thÓ n»m ë khu vùc kh«ng cã m¸i che nh ë khu vùc H¶i quan;
+ CÇn tr¸nh ®ãng thªm lît bao ngoµi víi danh nghÜa lµ ®Ó b¶o vÖ bao b× nh»m sö dông tèi ®a kh¶ n¨ng chuyªn chë. §iÒu nµy ®Æc biÖt quan träng trong vËn chuyÓn hµng kh«ng lµ n¬i nh÷ng kiÖn hµng ®îc ®ãng gép vµo pallet, igloos hay container;
+ Trong trêng hîp hµng Ðp kiÖn, nªn sö dông líp giÊy chèng Èm bªn trong líp tÊm x¬ Ðp, ngoµi cïng lµ líp bao ®ay hay lo¹i t¬ng tù ®îc ch»ng buéc;…
- C¸c th«ng tin cÇn cho ®ãng gãi bao b×: bao gåm B¶n chÊt vµ chñng lo¹i hµng; Khèi lîng; Träng lîng; Sè kiÖn; Lo¹i kiÖn; Ph¬ng thøc vËn chuyÓn; §Þa ®iÓm ®Õn cuèi cïng.
* VÒ ®¸nh ký m· hiÖu vµ d¸n nh·n:
KiÖn hµng ph¶i ®îc ®¸nh ký m· hiÖu, d¸n nh·n nh»m môc ®Ých ph©n ®Þnh râ rµng gióp cho viÖc di chuyÓn hµng hãa nhanh chãng vµ an toµn ®Õn ®Þa ®iÓm cuèi cïng vµ ®Ó kiÓm tra hµng hãa ®èi chiÕu víi chøng tõ.
HiÖn nay tån t¹i c¸c lo¹i ký m· hiÖu sau:
- Ký m· hiÖu tiªu chuÈn: Ký m· hiÖu ghi trªn nh÷ng kiÖn hµng ®îc gäi lµ ký m· hiÖu xÕp hµng. Ký m· hiÖu ph¶i ®îc t« b»ng khu«n ch÷ vµ nh÷ng con sè râ nÐt ë c¸c mÆt vµ trªn nãc kiÖn hµng ®Ó cã thÓ ph¸t hiÖn vµ nhËn ra ngay tõ xa. Ký m· hiÖu vµ nh·n hiÖu ph¶i ®¬n gi¶n vµ nhÊt qu¸n vÒ mäi chi tiÕt chñ yÕu, nhng ®ång thêi tr¸nh ®a vµo nh÷ng chi tiÕt kh«ng c¬ b¶n dÔ dÉn ®Õn sai sãt nhÇm lÉn vµ chËm xÕp hµng.
- Ký m· hiÖu th«ng tin: Nh÷ng th«ng tin ghi thªm nh träng lîng, níc s¶n xuÊt… cña hµng hãa cã thÓ ghi trªn kiÖn hµng nÕu thÊy lµ cÇn thiÕt.
- Ký m· hiÖu lµm hµng: §a ra nh÷ng híng dÉn vÒ viÖc bèc xÕp nh÷ng kiÖn hµng (kiÖn hµng nÆng, chøa hµng dÔ vì…) còng cÇn ph¶i ®îc biÓu hiÖn trªn bao b× nhng ghi t¸ch ra khái ký m· hiÖu nh»m tr¸nh nhÇm lÉn. Nh÷ng ký hiÖu lµm hµng nªn in ë phÝa ngoµi bao b× b»ng ng«n ng÷ cña níc hµng ®Õn nh»m ®¶m b¶o cho nh÷ng ngêi lµm hµng cã thÓ hiÓu ®îc.
* Kü thuËt ®ãng hµng vµo Container (pallet m¸y bay): ViÖc xÕp hµng vµo Container tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c sau:
- Ph¶i xÕp chÆt hµng: §iÒu nµy cã thÓ thùc hiÖn ®îc do bè trÝ h×._.nhËp phï hîp víi thùc tiÔn, trong ®ã dµnh u ®·i cho c¸c níc ASEAN víi h×nh thøc: Cam kÕt b¾t buéc vµ cam kÕt tù nguyÖn, cô thÓ:
a) Giai ®o¹n 1 (2001 - 2005): Tù do ho¸ dÞch vô söa ch÷a vµ b¶o dìng m¸y bay, dÞch vô b¸n vµ tiÕp thÞ s¶n phÈm hµng kh«ng. Më réng ph¹m vi cam kÕt sang c¸c dÞch vô bæ trî kh¸c nh: Phôc vô kü thuËt th¬ng m¹i mÆt ®Êt t¹i s©n bay, giao nhËn hµng ho¸ hµng kh«ng.
b) Giai ®o¹n 2 (2006 - 2010):
* §Æt gi÷ chç b»ng m¸y tÝnh (CRS);
* DÞch vô vËn chuyÓn hµng ho¸ hµng kh«ng thêng lÖ, dÞch vô vËn chuyÓn hµnh kh¸ch hµng kh«ng thêng lÖ;
* Phôc vô kü thuËt th¬ng m¹i mÆt ®Êt t¹i s©n bay;
* Giao nhËn hµng ho¸ hµng kh«ng.
IV. KIÕN NGHÞ Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh dÞch vô LI£N QUAN §ÕN CHUY£N CHë hµng hãa xnk b»ng ®êng hµng kh«ng ë ViÖt Nam.
1. Mét sè biÖn ph¸p chung ¸p dông cho c¸c lo¹i h×nh dÞch vô.
1.1. C¸c biÖn ph¸p vÜ m« (BiÖn ph¸p cña Nhµ níc).
a) §èi víi dÞch vô thñ tôc h¶i quan.
* Hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng DVTTHQ: ë c¸c níc cã hÖ thèng ph¸p luËt hoµn thiÖn, DVTTHQ lµ mét néi dung trong LuËt h¶i quan hoÆc lµ ®èi tîng ®iÒu chØnh cña 1 luËt riªng vÒ lÜnh vùc nµy. §©y lµ 1 ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng DVTTHQ. Híng hoµn thiÖn chñ yÕu lµ tiÕp tôc ban hµnh c¸c v¨n b¶n díi luËt ®Ó híng dÉn chi tiÕt ho¹t ®éng cña DVTTHQ, ®a dÞch vô nµy vµo quü ®¹o qu¶n lý cña Nhµ níc.
* Thµnh lËp Bé phËn chuyªn tr¸ch vÒ DVTTHQ c¸c tØnh, thµnh phè:
Khi hiÖn t¹i ë ViÖt Nam cha cã HiÖp héi nh÷ng nhµ kinh doanh DVTTHQ, viÖc thµnh lËp mét bé phËn chuyªn tr¸ch t¹i Côc h¶i quan ®Þa ph¬ng lµ 1 c¸ch ®Ó hoµn thµnh hÖ thèng DVTTHQ ®ång thêi hç trî cho viÖc n©ng cao chÊt lîng vµ tÝnh chuyªn nghiÖp cña dÞch vô.
* C«ng khai ho¸ quy tr×nh TTHQ vµ c¸c chÝnh s¸ch, v¨n b¶n cã liªn quan:
HiÖn nay tr×nh ®é hiÓu biÕt ph¸p luËt nãi chung cña doanh nghiÖp cßn rÊt h¹n chÕ trong khi viÖc tuyªn truyÒn phæ biÕn réng r·i c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt cha ®îc chó träng. Do ®ã viÖc cËp nhËt th«ng tin vÉn lµ th¸ch thøc cña doanh nghiÖp. §Ó gi¶i quyÕt thùc tr¹ng trªn, c¬ quan h¶i quan cÇn cã nh÷ng t vÊn miÔn phÝ cho c¸c doanh nghiÖp lµm DVTTHQ vÒ c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt cã liªn quan, ®ång thêi cung cÊp c¸c v¨n b¶n ph¸p quy trong lÜnh vùc h¶i quan, qu¶n lý ®iÒu hµnh XNK cña ChÝnh phñ, H¶i quan vµ c¸c Bé ngµnh cã liªn quan.
b) §èi víi c¸c dÞch vô kh¸c liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng hãa XNK b»ng ®êng hµng kh«ng:
* ChÝnh s¸ch chung cña Nhµ níc:
Trªn thùc tÕ, chÝnh s¸ch vÜ m« cña Nhµ níc thêng mang tÝnh chÊt tæng qu¸t, t¸c ®éng trªn ph¹m vi réng, cßn nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ th× thêng do c¸c Bé, ngµnh trùc tiÕp ®a ra ®Ó thùc hiÖn. Do ®ã, c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ níc ®èi víi VTHK nãi chung còng t¸c ®éng kh«ng nhá tíi sù ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i h×nh dÞch vô mµ c¸c H·ng hµng kh«ng ®ang cung cÊp, t¹o ®iÒu kiÖn vÒ c¬ së vËt chÊt, c¬ së ph¸p lý lµm nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i h×nh dÞch vô ®ã. Trªn thùc tÕ, vÒ c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng c¸c dÞch vô do H·ng hµng kh«ng cung cÊp th× ngoµi nh÷ng quy ®Þnh cña H·ng, Nhµ níc hÇu nh kh«ng ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh chung ®Ó híng dÉn thùc hiÖn, qu¶n lý ®èi víi c¸c lo¹i dÞch vô ®ã. Ch¼ng h¹n nh ®èi víi dÞch vô hµng nguy hiÓm ngoµi quy ®Þnh vËn chuyÓn hµng nguy hiÓm cña VNA hÇu nh kh«ng cã 1 v¨n b¶n nµo cña Nhµ níc quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng cña lo¹i dÞch vô nµy.
Do ®ã, viÖc tríc tiªn Nhµ níc cÇn lµ lµ ph¶i quan t©m vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé vµ nhÊt qu¸n, phï hîp víi luËt ph¸p vµ th«ng lÖ quèc tÕ nh»m t¹o 1 hµnh lang ph¸p lý æn ®Þnh, th«ng tho¸ng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp trong ®ã cã VNA cã thÓ kinh doanh cã hiÖu qu¶ c¸c DVCCHHHK. Nhµ níc cÇn tiÕp tôc ®¬n gi¶n hãa thñ tôc hµnh chÝnh, kiÖn toµn bé m¸y tæ chøc c¸c ngµnh c¸c cÊp theo híng gän nhÑ vµ hiÖu qu¶, thùc hiÖn nguyªn t¾c 1 cöa, kh¾c phôc sù chång chÐo trong qu¶n lý, gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan cã liªn quan. §¬n gi¶n thñ tôc XNK, h¶i quan ®Æc biÖt lµ sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c Bé, ngµnh nh»m ®¬n gi¶n hãa thñ tôc vËn chuyÓn hµng kh«ng quèc tÕ, cã chÝnh s¸ch u ®·i, khuyÕn khÝch nhu cÇu vËn chuyÓn b»ng ®êng hµng kh«ng.
Nhµ níc cÇn quan t©m thÝch ®¸ng ®Õn viÖc x©y dùng hÖ thèng kÕt cÊu h¹ tÇng KT - XH, tríc hÕt lµ c¸c trung t©m giao lu quèc tÕ vµ cöa ngâ th«ng th¬ng víi thÕ giíi ®Æc biÖt lµ hÖ thèng c¸c s©n bay, kho b·i chøa hµng sao cho ®¹t ®îc tiªu chuÈn quèc tÕ ®Ó chñ hµng yªn t©m sö dông c¸c dÞch vô mµ H·ng hµng kh«ng cung cÊp.
* ChÝnh s¸ch u ®·i ®èi víi ngµnh hµng kh«ng:
Tríc hÕt, Nhµ níc cÇn cã chÝnh s¸ch u ®·i ngµnh hµng kh«ng vÒ vèn, thuÕ, ®Æc biÖt lµ cho phÐp ngµnh hµng kh«ng ®îc ®éc lËp tù chñ vÒ tµi chÝnh. T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ngµnh hµng kh«ng ®îc sö dông ®a d¹ng c¸c nguån vèn, tríc hÕt lµ vèn ODA ®Ó hiÖn ®¹i hãa ®éi m¸y bay, c¸c c¬ së vËt chÊt kü thuËt, ®µo t¹o nh©n viªn lµm dÞch vô cã ®ñ tr×nh ®é, n¨ng lùc.
Hµng kh«ng lµ mét ngµnh ®ßi hái 1 lîng vèn ®Çu t rÊt lín. Víi kh¶ n¨ng tµi chÝnh h¹n hÑp, TCTHKVN lu«n ë trong t×nh tr¹ng thiÕu vèn ®Çu t ph¸t triÓn, do ®ã rÊt cÇn ®îc Nhµ níc ®øng ra b¶o l·nh ®Ó:
- HKVN cã thÓ vay vèn mua m¸y bay qua c¸c tæ chøc tÝn dông XK vµ ®îc miÔn phÝ b¶o l·nh cho c¸c kho¶n vay nµy;
- Ph¸t triÓn quan hÖ ngo¹i giao, më réng quan hÖ hµng kh«ng víi c¸c níc nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ngµnh HKVN cã thÓ tiÕp thu ®¬c nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn, häc hái ®îc kinh nghiÖm trong c¸c lÜnh vùc hµng kh«ng trong ®ã cã ph¸t triÓn DVCCHHHK;
- H×nh thµnh thÞ trêng vèn æn ®Þnh, gióp c¸c DN huy ®éng vèn ®Ó ph¸t triÓn;
- T¹o ®iÒu kiÖn cho HKVN cã thÓ CPH tõng phÇn. Trong t¬ng lai, khi cã TTCK th× viÖc CPH sÏ gióp HKVN dÇn gi¶i quyÕt ®îc nh÷ng khã kh¨n vÒ vèn;
- Cho phÐp HKVN ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó thu hót vèn nhµn rçi nh»m kh¾c phôc khã kh¨n vÒ vèn.
1.2. C¸c biÖn ph¸p vi m«.
C¸c doanh nghiÖp cung cÊp DVCCHHHK trong ®ã cã VNA cÇn ph¶i:
* N©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô vµ tr¸ch nhiÖm cña nh©n viªn lµm dÞch vô:
C¸c lo¹i DVCCHHHK thùc hiÖn chøc n¨ng lµm trung gian gi÷a kh¸ch hµng vµ ngêi chuyªn chë, gióp kh¸ch hµng thùc hiÖn tèt c«ng viÖc chuyªn chë hµng hãa XNK b»ng ®êng hµng kh«ng tõ n¬i ®i ®Õn n¬i ®Õn an toµn vµ thuËn tiÖn. Do vËy, tríc khi quyÕt ®Þnh giao hµng hãa cho nh©n viªn dÞch vô th× anh ta ph¶i cã c¬ së ch¾c ch¾n r»ng hµng hãa cña m×nh ®îc giao cho ngêi ®¸ng tin cËy. V× vËy, ®Ó t¹o niÒm tin cho kh¸ch hµng ®èi víi doanh nghiÖp th× c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã biÖn ph¸p gi¸o dôc sao cho ®éi ngò c«ng nh©n viªn cña m×nh ph¶i cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao vµ tr×nh ®é nghiÖp vô tèt, kÞp thêi cËp nhËt th«ng tin vµ t×nh h×nh ph¸t triÓn dÞch vô trªn thÕ giíi. ChØ cã thÕ doanh nghiÖp míi cã thÓ ®¶m b¶o ®îc søc c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ kh¸c, míi n©ng cao ®îc chÊt lîng phôc vô vµ n©ng cao ®îc vÞ thÕ cña c«ng ty trªn trêng quèc tÕ.
§Ó ph¸t triÓn mét ®éi ngò nh©n viªn nh vËy th× doanh nghiÖp cã thÓ thùc hiÖn theo mét sè gi¶i ph¸p sau:
- Tæ chøc c¸c bµi gi¶ng chuyªn ®Ò vÒ nghiÖp vô cung cÊp dÞch vô, c¸c buæi héi th¶o chuyªn s©u vÒ tõng nghiÖp vô kinh doanh dÞch vô. §ång thêi doanh nghiÖp nªn tæ chøc nh÷ng buæi kiÓm tra tay nghÒ cña c¸n bé, c«ng nh©n viªn ®Ó cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o kÞp thêi;
- Tham kh¶o øng dông kinh nghiÖm níc ngoµi vµo tõng kh©u nghiÖp vô cña tõng lo¹i h×nh dÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng hãa XNK;
- Më c¸c líp häc theo c¸c ch¬ng tr×nh ®µo t¹o quèc tÕ ®èi víi tõng lo¹i h×nh dÞch vô.
* X©y dùng biÓu gi¸ dÞch vô mét c¸ch hîp lý vµ mét chiÕn lîc Marketing phï hîp (tham kh¶o b¶ng gi¸ vËn chuyÓn hµng hãa mïa ®«ng 2001 trong Phô lôc 11):
Do cã nhiÒu doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô nªn thêng kh«ng cã sù thèng nhÊt vÒ gi¸ cíc trong lÜnh vùc dÞch vô. Do vËy ®Ó t¹o sù c¹nh tranh lµnh m¹nh trong ho¹t ®éng cung cÊp dÞch vô, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i:
- X©y dùng cho m×nh 1 biÓu cíc hîp lý trªn c¬ së lùa chän, tæ chøc, ph©n phèi c¸c c«ng ®o¹n cña quy tr×nh nghiÖp vô ®èi víi tõng lo¹i h×nh dÞch vô víi ph¬ng ¸n chi phÝ cã lîi nhÊt;
- TÝnh to¸n gi¸ cíc hîp lý, h¹n chÕ ®uîc c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh trong lÜnh vùc kinh doanh dÞch vô;
- Thµnh lËp bé phËn chuyªn tr¸ch vÒ c«ng t¸c Marketing. CÇn ph¸t triÓn 1 hÖ thèng chiÕn lîc tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o hoµn chØnh h¬n, ®Çu t kinh phÝ tho¶ ®¸ng cho c«ng t¸c Marketing, tiÕp cËn víi c¸c khu vùc ngµnh nghÒ cã s¶n phÈm cÇn thiÕt ph¶i vËn chuyÓn b»ng ®êng hµng kh«ng nh c¸c xÝ nghiÖp thuû s¶n, dÖt may…HiÖn t¹i, ngay c¶ VNA mÆc dï ®· cã Ban KÕ ho¹ch vµ TiÕp thÞ hµng hãa song viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch Marketing trong chuyªn chë hµng cßn cha ®îc chó träng nªn hiÖu qu¶ thu hót kh¸ch hµng sö dông dÞch vô vËn t¶i cña H·ng lµ cha cao. Bªn c¹nh ®ã, doanh nghiÖp cÇn tiÕp tôc ®Çu t ®Ó hiÖn ®¹i hãa c¸c trang thiÕt bÞ míi ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng t¸c qu¶n lý còng nh c«ng t¸c cung cÊp dÞch vô cña b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp ®¹t kÕt qu¶ cao;
- T¹o uy tÝn trong kinh doanh, gi÷ v÷ng sù tÝn nhiÖm cña kh¸ch hµng ®Ó më réng ho¹t ®éng kinh doanh.
* §æi míi ph¬ng thøc qu¶n lý vµ c¬ cÊu tæ chøc cña doanh nghiÖp:
§Ó ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, tuú mçi lo¹i h×nh doanh nghiÖp ph¶i cã sù thay ®æi h×nh thøc vµ m« h×nh tæ chøc cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn hiÖn nay. Thùc tÕ cho thÊy, víi c¸ch tæ chøc, qu¶n lý nh hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp cung cÊp dÞch vô cha t¹o ®îc mèi liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a c¸c chi nh¸nh, v¨n phßng trong doanh nghiÖp. Sù phèi hîp cha ®¹t hiÖu qu¶ cao, cha t¹o ®îc søc m¹nh tËp thÓ cña 1 doanh nghiÖp cung cÊp dÞch vô lín. ThËm chÝ, nhiÒu chi nh¸nh, v¨n phßng cßn “lÊn s©n” nhau dÉn tíi t×nh tr¹ng c¹nh tranh tiªu cùc trong néi bé doanh nghiÖp.
Do ®ã c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i:
- KiÖn toµn l¹i bé m¸y; ®iÒu chØnh l¹i h×nh thøc qu¶n lý cña c«ng ty theo ®óng m« h×nh tæ chøc;
- §Ò ra nh÷ng yªu cÇu kh¾t khe vÒ c¬ chÕ ho¹t ®éng, kh¶ n¨ng tæ chøc vµ l·nh ®¹o cña c¸n bé qu¶n lý, c¸c ph¬ng tiÖn vËt chÊt kü thuËt phôc vô yªu cÇu qu¶n lý. MÆc dï, ®iÒu nµy sÏ rÊt tèn kÐm vÒ thêi gian vµ tiÒn cña song nÕu lµm ®îc sÏ t¹o ®îc sù hîp t¸c chÆt chÏ, hiÖu qu¶ h¬n gi÷a c¸c bé phËn trong doanh nghiÖp.
2. C¸c biÖn ph¸p ¸p dông ®èi víi tõng lo¹i h×nh dÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng hãa XNK b»ng ®êng hµng kh«ng.
2.1. §èi víi dÞch vô thñ tôc h¶i quan:
a) VÒ phÝa c¬ quan h¶i quan:
* HiÖn ®¹i hãa hÖ thèng khai b¸o h¶i quan.
- øng dông c«ng nghÖ tin häc trong h¶i quan:
Ngµnh h¶i quan víi khèi lîng c«ng viÖc phøc t¹p vµ thêng xuyªn thay ®æi th× viÖc øng dông c«ng nghÖ tin häc vµo c¶i c¸ch TTHQ lµ viÖc lµm kh«ng thÓ chËm chÔ. Trong thêi gian tíi th× c¸c c¬ quan h¶i quan cÇn thùc hiÖn mét sè biÖn ph¸p sau:
+ §a vµo sö dông phÇn mÒm ®a chøc n¨ng t¹i mét sè ®¬n vÞ h¶i quan träng ®iÓm;
+ Xóc tiÕn c«ng t¸c nghiªn cøu vµ thiÕt kÕ viÖc nèi m¹ng tin häc th«ng qua ®êng truyÒn tèc ®é cao, thùc hiÖn thÝ ®iÓm ë mét sè ®¬n vÞ HQ tØnh, thµnh phè;
+ §¶m b¶o ho¹t ®éng æn ®Þnh cña hÖ thèng ®ang vËn hµnh nh hÖ thèng thèng kª kÕt nèi m¹ng diÖn réng víi chÝnh phñ, víi mét sè doanh nghiÖp lµm DVTTHQ ®· cã ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó nèi m¹ng.
- X©y dùng tê khai ®iÖn tö:
§Ó øng dông c«ng nghÖ tin häc trong h¶i quan vµ x©y dùng tê khai ®iÖn tö ë ViÖt Nam ®îc thµnh c«ng th× gi¶i ph¸p tríc m¾t mµ TCHQ cÇn ph¶i thùc hiÖn lµ c¶i tiÕn quy tr×nh TTHQ vµ TKHQ, tiÕn tíi chuÈn hãa c¸c kh©u, c¸c bíc vµ c¸c quy t¾c liªn quan ®Õn viÖc khai b¸o vµ lµm TTHQ; häc hái c¸c kinh nghiÖm cña c¸c níc ®i tríc trong viÖc ¸p dông c«ng nghÖ tin häc, hÖ thèng xö lý d÷ liÖu - EDI, ®Æc biÖt ë c¸c níc cã hÖ thèng qu¶n lý vÒ h¶i quan t¬ng ®ång víi ViÖt Nam nh Trung Quèc, Philippines…; tæng hîp c¸c th«ng tin, d÷ liÖu cña c¸c Bé, ngµnh liªn quan, c¸c doanh nghiÖp lµm dÞch vô ®Ó phèi hîp x©y dùng 1 dù ¸n tæng thÓ øng dông c«ng nghÖ tin häc vµ x©y dùng tê khai ®iÖn tö cã tÝnh kh¶ thi cao.
* VÒ c«ng t¸c ®µo t¹o nh©n lùc:
TiÕp tôc uû quyÒn cho Trêng Cao §¼ng h¶i quan thùc hiÖn viÖc ®µo t¹o nhng theo híng c¶i thiÖn ch¬ng tr×nh ®µo t¹o nh sau:
- VÒ néi dung ®µo t¹o ph¶i mang tÝnh thùc hµnh nhiÒu h¬n lµ tÝnh lý thuyÕt; tËp trung trang bÞ kiÕn thøc vÒ nghiÖp vô h¶i quan còng nh kü n¨ng khai b¸o h¶i quan hiÖn ®¹i;
+ Ph¶i ph©n chia, s¾p xÕp ®èi tîng tham gia ®Ó x©y dùng ch¬ng tr×nh ®µo t¹o cho phï hîp;
+ CÇn x©y dùng mét ch¬ng tr×nh ®µo t¹o dµi h¹n vµ hîp lý ®Ó ®¶m b¶o cung cÊp ®Çy ®ñ kiÕn thøc cho häc viªn lµm DVTTHQ.
Ngoµi ra, Ngµnh h¶i quan còng cÇn phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh víi céng ®ång doanh nghiÖp lµm DVTTHQ tæ chøc c¸c cuéc héi th¶o, héi nghÞ bµn vÒ c¶i tiÕn quy tr×nh TTHQ, TKHQ ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã thÓ n¾m b¾t ®îc th«ng tin vÒ chÕ ®é chÝnh s¸ch cña Nhµ níc, cña c¸c Bé, ngµnh cã liªn quan, ®ång thêi cã nh÷ng ®ãng gãp vÒ c¬ chÕ qu¶n lý, vÒ th¸i ®éi phôc vô cña c¸n bé c«ng chøc h¶i quan trong khi thi hµnh c«ng vô.
* VÒ c«ng t¸c c¶i tiÕn TTHQ t¹i c¶ng hµng kh«ng:
- Trêng hîp hµng hãa cã thuÕ xuÊt 0% hoÆc hµng hãa b¸n t¹i c¸c cöa hµng kinh doanh miÔn thuÕ do c¸c mÆt hµng nµy cã nguån gèc xuÊt xø tõ nhiÒu níc kh¸c nhau, nªn doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng nép ®ñ C/O. CÇn ®Ò nghÞ bá thñ tôc xuÊt tr×nh C/O ®èi víi nh÷ng mÆt hµng nªu trªn;
- §èi víi nh÷ng mÆt hµng cã tÝnh chÊt ®Æc thï (vÝ dô nh hµng NK phô tïng phô trî ®éng c¬ m¸y bay lµ lo¹i ®Æc thï vÒ chøng nhËn xuÊt xø, chØ cã chøng nhËn chÊt lîng cña khu vùc hoÆc hiÖp héi hµng kh«ng quèc tÕ mµ kh«ng cã C/O th«ng thêng nh quy ®Þnh cña Bé Th¬ng M¹i...) kh«ng cã C/O th× chØ cÇn c¨n cø vµo GCN chÊt lîng cña c¸c tæ chøc, hiÖp héi ®Ó tÝnh thuÕ suÊt u ®·i;
- §Ò nghÞ bæ sung B¶ng lÖ phÝ TTHQ ®èi víi hµng hãa XNK môc quy ®Þnh møc lÖ phÝ ®èi víi hµng hãa vËn chuyÓn b»ng ®êng hµng kh«ng;
b) VÒ phÝa doanh nghiÖp lµm DVTTHQ:
* Xóc tiÕn thµnh lËp hiÖp héi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh DVTTHQ:
ViÖc thµnh lËp HiÖp héi lµ cÇn thiÕt nh»m n©ng cao n¨ng lùc kinh doanh, b¶o vÖ lîi Ých hîp ph¸p cña doanh nghiÖp, ng¨n chÆn t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, Ðp gi¸, n©ng gi¸ th«ng qua viÖc quy ®Þnh khung gi¸ trÇn cña dÞch vô theo sù uû quyÒn cña TCHQ vµ th«ng qua viÖc thu phÝ cña c¸c héi viªn.
* §Èy m¹nh viÖc tù ®µo t¹o nh©n viªn lµm TTHQ.
ChÊt lîng dÞch vô cña mçi doanh nghiÖp phô thuéc rÊt nhiÒu vµo tr×nh ®é nh©n viªn cña doanh nghiÖp. §Ó ®¶m b¶o uy tÝn kinh doanh, b¶n th©n doanh nghiÖp còng cÇn ph¶i tù ®µo t¹o cho nh©n viªn cña m×nh b»ng c¸ch cö hä tham gia vµo c¸c ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¹i häc vµ sau ®¹i häc t¹i c¸c trêng ®¹i häc, t¹i c¸c trung t©m nghiªn cøu hay c¸c khãa häc hç trî cña c¸c tæ chøc, c«ng ty níc ngoµi. Cïng víi viÖc båi dìng nghiÖp vô cÇn rÌn luyÖn phÈm chÊt, ®¹o ®øc vµ ý thøc nghÒ nghiÖp ®Ó x©y dùng ®îc mét ®éi ngò nh©n viªn cã ®øc cã tµi, cã tr×nh ®é vÒ mäi mÆt.
c) VÒ phÝa H·ng hµng kh«ng:
* Tuy trang thiÕt bÞ h¶i quan c¶ng hµng kh«ng cã thÓ coi lµ hiÖn ®¹i nhÊt trong c¸c ®¬n vÞ h¶i quan nhng hiÖn vÉn cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu thùc tÕ. CÇn t¨ng cêng thªm trang thiÕt bÞ phôc vô cho viÖc kiÓm tra hµng hãa XNK, hµnh lý cña kh¸ch phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña tõng ®¬n vÞ h¶i quan, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t hiÖn, ng¨n chÆn hµng lËu, hµng cÊm. H·ng hµng kh«ng cÇn trang bÞ hÖ thèng m¸y soi, hÖ thèng soi ngÇm kiÓm tra hµng hãa, m¸y dß ma tuý t¹i c¸c s©n bay quèc tÕ cã lu lîng hµng hãa XNK lín nh s©n bay T©n S¬n NhÊt, s©n bay Néi Bµi;
* Th«ng b¸o cho chñ hµng tríc khi m¸y bay ®Õn s©n bay ®Ó chñ hµng cã thêi gian ®¨ng ký tê khai tríc khi hµng ®Õn. Sau ®ã tiÕn hµnh kiÓm hãa vµ gi¶i phãng hµng lu«n mµ kh«ng ph¶i nhËp kho råi l¹i xuÊt kho nh hiÖn nay. Víi ®iÒu kiÖn th«ng tin nh hiÖn nay, ®©y lµ c¶i tiÕn mµ h¶i quan ë c¸c c¶ng hµng kh«ng cã thÓ lµm ®îc dÔ dµng. Tuy nhiªn, do ®éng c¬ trôc lîi c¸ nh©n, ®©y vÉn lµ mét vÊn ®Ò cßn tån t¹i ë c¸c c¶ng hµng kh«ng ViÖt Nam;
* Thèng nhÊt form (mÉu) c¸c giÊy tê dïng trong khi lµm TTHQ vµ giÊy chøng tõ kho vËn ®Ó chñ hµng ®ì ph¶i khai ®i khai l¹i nhiÒu lÇn, h¶i quan còng cã ®iÒu kiÖn dÔ qu¶n lý h¬n.
2.2. §èi víi c¸c dÞch vô do H·ng hµng kh«ng ViÖt Nam cung cÊp:
a) C¸c biÖn ph¸p tæng thÓ:
§Ó ph¸t triÓn c¸c DVCCHH th× tríc hÕt VNA ph¶i t¨ng cêng ®îc ho¹t ®éng chuyªn chë hµng hãa cña m×nh v× ®©y lµ c¬ së quan träng ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c dÞch vô phôc vô nã. Muèn vËy, trong t¬ng lai VNA cÇn ph¶i thùc hiÖn 1 sè biÖn ph¸p sau:
* Më réng, ph¸t triÓn m¹ng ®êng bay:
Trong nh÷ng n¨m qua, HKVN ®· x©y dùng ®îc 1 m¹ng líi ®êng bay ngµy cµng më réng vµ æn ®Þnh bao gåm 61 ®êng bay víi 27 ®êng bay néi ®Þa vµ 34 ®êng bay quèc tÕ tíi 6 khu vùc chÝnh. Tuy nhiªn, so víi c¸c H·ng hµng kh«ng kh¸c trong KV th× con sè nµy rÊt nhá bÐ. Do vËy, HKVN cÇn ph¶i cñng cè m¹ng bay hiÖn cã ®ång thêi më réng thªm c¸c thÞ trêng míi theo híng sau:
- ThÞ trêng §«ng Nam ¸ tËp trung vµo c¸c ®êng bay ®i/®Õn Singapore, Th¸i Lan…;
- ThÞ trêng §«ng B¾c ¸ tËp trung vµo c¸c ®êng bay ®i/®Õn NhËt B¶n, HongKong, Hµn Quèc, §µi Loan…;
- ThÞ trêng T©y ¢u tËp trung ®Æc biÖt vµo c¸c ®êng bay ®i Ph¸p, Anh, Italia, CH Liªn bang §øc vµ T©y Ban Nha;
- ThÞ trêng Australia;
- ThÞ trêng B¾c Mü tËp trung vµo c¸c ®êng bay ®i Mü, Canada. Tuy nhiªn, ®©y lµ thÞ trêng cã møc ®é c¹nh tranh gay g¾t vµ møc ®é rñi ro lín nhÊt nªn ®Ó h¹n chÕ tríc m¾t nªn khai th¸c ®êng bay cña 1 sè H·ng hµng kh«ng Mü ®ång thêi chuÈn bÞ tèt c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó chóng ta cã thÓ khai th¸c ®éc lËp thÞ trêng nµy;
- ThÞ trêng §«ng ¢u, vèn lµ thÞ trêng truyÒn thèng tríc ®©y th× nay trë thµnh thÞ trêng thø yÕu. Tuy vËy, cÇn chuÈn bÞ s½n sµng khai th¸c trë l¹i khi quan hÖ ®èi ngo¹i gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c níc nµy ®îc nèi l¹i.
* Ph¸t triÓn h×nh thøc chuyªn chë hµng hãa b»ng Container:
Chuyªn chë b»ng Container cã nhiÒu u ®iÓm ®¶m b¶o an toµn cho hµng hãa rÊt cao, ®ång thêi còng gi¶m ®¸ng kÓ chi phÝ bèc dì, gi¶m thñ tôc hµnh chÝnh vµ TTHQ, ®Æc biÖt ®èi víi chuyªn chë hµng hãa qu¸ c¶nh vµ xuyªn lôc ®Þa.
MÆc dï, TCTHKVN ®· ¸p dông chuyªn chë hµng b»ng Container tõ khi thÕ hÖ m¸y bay cò ®îc thay thÕ, song trªn thùc tÕ nh÷ng Container nµy còng chØ dïng ®Ó xÕp hµng, ®¶m b¶o an toµn vµ tËn dông thÓ tÝch khoang hµng trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, cßn ®Ó phôc vô cho viÖc chuyªn chë hµng qu¸ c¶nh vµ xuyªn quèc gia th× cha cã.
Néi dung chÝnh cña gi¶i ph¸p nµy lµ thay v× vËn chuyÓn hµng b»ng lo¹i Container th«ng thêng nh hiÖn nay, cÇn sö dông thªm lo¹i Container cã niªm phong phôc vô cho viÖc chuyªn chë hµng hãa XNK vµ hµng qóa c¶nh; ®ång thêi x©y dùng kÕ ho¹ch khai th¸c chuyªn chë hµng hãa vµ cung cÊp lo¹i Container cã niªm phong cho c¸c nhµ s¶n xuÊt trong níc ®Ó hä cã thÓ ®ãng hµng tiªu thô trong níc còng nh XK t¹i n¬i s¶n xuÊt.
* Ph¸t triÓn h×nh thøc vËn t¶i ®a ph¬ng thøc (VT§PT):
Do ®Æc ®iÓm VTHK lµ chØ chuyªn chë hµng tõ s©n bay ®Õn s©n bay nªn chuyªn chë hµng tõ ®iÓm ®i ®Õn ®iÓm ®Õn cÇn cã sù kÕt hîp gi÷a hµng kh«ng víi c¸c ph¬ng tiÖn vËn chuyÓn kh¸c nh ®êng bé, ®êng s¾t… H¬n n÷a, gi¸ c¶ cña c¸c ph¬ng thøc kh¸c rÎ h¬n nhiÒu so víi VTHK nªn ph¸t triÓn h×nh thøc VT§PT lµ 1 trong nh÷ng c¸ch tèt nhÊt ®Ó cã thÓ hîp lý hãa qu·ng ®êng vËn chuyÓn vµ gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn ®ång thêi võa cã kh¶ n¨ng më réng m¹ng líi vËn t¶i trªn thÕ giíi.
§Ó ph¸t triÓn h×nh thøc vËn t¶i nµy cÇn tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p sau:
- TiÕn hµnh ®µm ph¸n vµ ký kÕt c¸c tho¶ íc hç trî vËn t¶i ®êng bé, ®êng s¾t… ®Ó cã ®îc thuËn lîi vÒ lÞch tr×nh, cíc phÝ…;
- Thèng nhÊt quy tr×nh kiÓm tra, gi¸m s¸t hµng hãa XNK víi h¶i quan;
- C¸c ph¬ng tiÖn vËn t¶i cïng xóc tiÕn khuyÕch tr¬ng qu¶ng c¸o thu hót kh¸ch hµng;
- X©y dùng c¸c ph¬ng ¸n triÓn khai vËn chuyÓn nh÷ng mÆt hµng cã kh¶ n¨ng kÕt hîp vËn chuyÓn víi c¸c ph¬ng thøc vËn t¶i nµy.
* §Çu t ph¸t triÓn ®éi m¸y bay chë hµng vµ tiÕn tíi thµnh lËp c«ng ty hµng kh«ng chuyªn chë hµng hãa:
VTHHHK cã nh÷ng lîi thÕ nhÊt ®Þnh so víi vËn t¶i hµnh kh¸ch vµ víi c¸c lo¹i h×nh vËn t¶i c«ng céng kh¸c thÓ hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh sau:
- Gióp cho DN VTHK tËn dông ®îc t¶i cung øng cña m¸y bay chë kh¸ch;
- T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¶ng hµng kh«ng tËn dông n¨ng lùc th«ng quan;
- Chi phÝ khai th¸c thÊp h¬n nhiÒu so víi vËn t¶i hµnh kh¸ch.
Theo thèng kª, hiÖn nay sè lîng hµng hãa quèc tÕ mµ HKVN vËn chuyÓn míi chØ chiÕm kho¶ng 1/3 ®èi víi vËn chuyÓn quèc tÕ vµ 1/4 ®èi víi tæng sè lîng hµng vËn chuyÓn, nh vËy, HKVN ®· ®Ó cho c¸c H·ng níc ngoµi chuyªn chë ®Õn 2/3 khèi lîng hµng hãa vËn chuyÓn quèc tÕ ®i/®Õn ViÖt Nam b»ng ®êng hµng kh«ng. Ngoµi ra, kim ng¹ch XNK cña ViÖt Nam kh«ng ngõng t¨ng lªn qua c¸c n¨m víi tèc ®é 35 - 40%. §©y lµ c¬ héi tèt cho viÖc ph¸t triÓn vËn chuyÓn hµng hãa quèc tÕ cña HKVN. Do vËy ®Ó chiÕm lÜnh cã hiÖu qu¶ c¸c thÞ trêng vËn t¶i hµng hãa vµ ®¸p øng nhu cÇu cña lîng hµng hãa XNK cÇn cã biÖn ph¸p t¨ng cêng ph¬ng tiÖn vËn t¶i. Gi¶i ph¸p lµ bªn c¹nh viÖc tËn dông träng t¶i d cña c¸c m¸y bay chë kh¸ch, tríc m¾t ®Ó khai th¸c c¸c thÞ trêng cã dung lîng lín cÇn ®Çu t mua s¾m c¸c m¸y bay ®a n¨ng kÕt hîp chë hµng hãa vµ hµnh kh¸ch, tiÕn tíi ph¸t triÓn tõng bíc ®éi m¸y bay chuyªn chë hµng hãa, tiÕn tíi thµnh lËp doanh nghiÖp chuyªn VTHH b»ng ®êng hµng kh«ng.
B¶ng 13: KÕ ho¹ch ®éi m¸y bay kÕt hîp chë hµnh kh¸ch vµ hµng hãa.
N¨m
70 chç
150 chç
250 chç
330 chç
420 chç
Tæng
2005
10
14
4
3
1
32
2010
14
16
6
5
3
44
Nguån: Ban kÕ ho¹ch thÞ trêng. Dù b¸o thÞ trêng ®Õn n¨m 2020, Tæng c«ng ty hµng kh«ng ViÖt Nam, n¨m 2000.
b) §Çu t c¬ së vËt chÊt, hiÖn ®¹i hãa trang thiÕt bÞ phôc vô cho DVVTHHHK:
C¬ së vËt chÊt vµ trang thiÕt bÞ ë s©n bay lµ yÕu tè quan träng cho sù ph¸t triÓn cña c¸c DVHK do vËy, trong thêi gian tíi, TCTHK cÇn chó träng tíi c¸c vÊn ®Ò sau:
* Më réng ®Çu t n©ng cÊp vµ khai th¸c c¸c c¶ng hµng kh«ng, s©n bay:
Ngoµi t c¸ch lµ ®iÓm ®i vµ ®Õn cña m¸y bay, c¸c c¶ng hµng kh«ng cßn lµ nh÷ng ®iÓm kinh doanh c¶ c¸c DVVTHK cã kh¶ n¨ng sinh lêi lín. HiÖn nay, phÇn lín c¸c s©n bay trªn thÕ giíi ®Òu ph¸t triÓn theo híng chuyªn m«n hãa trong viÖc cung cÊp c¸c DVVT t¹i c¶ng. HiÖn c¬ së h¹ tÇng s©n bay cña chóng ta cha ®¸p øng ®îc tèt ho¹t ®éng chuyªn chë hµng hãa vµ cung cÊp dÞch vô. HÖ thèng kho hµng cña chóng ta diÖn tÝch cßn nhá, manh món, trang thiÕt bÞ cßn thiÕu,… do ®ã cha ®¸p øng ®îc víi nhu cÇu phôc vô chuyªn chë cho kh¸ch hµng…Thªm n÷a, kh¶ n¨ng tù ®éng hãa, øng dông KHCN trong c«ng t¸c lµm hµng, b¶o qu¶n hµng còng nh xö lý c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng chuyªn chë cßn cha cao. Do ®ã, viÖc më réng c¸c s©n bay hiÖn cã, x©y míi c¸c s©n bay míi thùc sù lµ nhu cÇu cÊp b¸ch hiÖn nay. Trong t¬ng lai, viÖc x©y dùng vµ khai th¸c C¶ng hµng kh«ng cÇn theo c¸c híng sau:
- §Çu t theo híng më réng vµ x©y míi c¸c c¬ së h¹ tÇng, trang thiÕt bÞ ®Ó hiÖn ®¹i hãa C¶ng hµng kh«ng, hiÖn ®¹i hãa quy tr×nh khai th¸c phôc vô hµng;
- øng dông c«ng nghÖ m¸y tÝnh vµ tù ®éng hãa c¸c hÖ thèng trong s©n bay ®Æc biÖt lµ trong kho b·i chøa hµng, trong hÖ thèng xÕp dì, ®a hµng lªn xuèng m¸y bay nh»m cã thÓ n©ng cao ®îc chÊt lîng dÞch vô hµng kh«ng ngang tÇm víi c¸c níc, c¸c H·ng hµng kh«ng tiªn tiÕn kh¸c trªn thÕ giíi.
c) HiÖn ®¹i hãa c¸c trang thiÕt bÞ phôc vô mÆt ®Êt:
§©y còng lµ kh©u quan träng trong ch¬ng tr×nh ®Çu t cña VNA, tËp trung vµo c¸c trang thiÕt bÞ mÆt ®Êt cã chøc n¨ng phôc vô n©ng dì hµng lªn xuèng m¸y bay; ®a hµng vµo m¸y bay; chë hµng… Tríc m¾t, VNA sÏ cÇn ph¶i thay thÕ dÇn c¸c trang thiÕt bÞ qu¸ cò, ®· hÕt niªn h¹n sö dông. Sau ®ã ph¶i ®Çu t ®ång bé c¸c trang thiÕt bÞ ®Ó ®¶m b¶o yªu cÇu sö dông còng nh phï hîp víi sù ph¸t triÓn KHCN. Theo íc tÝnh cÇn kho¶ng 70 triÖu USD ®Ó ®Çu t.
B¶ng 14: Nhu cÇu ®Çu t vµo trang thiÕt bÞ mÆt ®Êt
§¬n vÞ: USD
N¨m
1997
2000
2005
Nhu cÇu vèn ®Çu t trang thiÕt bÞ
7.819.200
11.040.000
58.800.000
Nguån: ChiÕn lîc ph¸t triÓn vËn t¶i hµng kh«ng ®Õn 2010, VNA n¨m 2000.
Tríc nhu cÇu vÒ ®Çu t nh vËy th× ngoµi nguån vèn Nhµ níc cÊp, Tæng c«ng ty cÇn huy ®éng vèn theo nguån sau:
* Vay vèn tÝn dông XK, thuª tµi chÝnh.. ®èi víi c¸c dù ¸n mua m¸y bay hoÆc nh÷ng trang thiÕt bÞ cã gi¸ trÞ lín. Vay th¬ng m¹i ®èi víi c¸c dù ¸n quy m« trung b×nh vµ nhá;
* Vay vèn th«ng qua viÖc viÖn trî cña c¸c tæ chøc quèc tÕ. Vay vèn th«ng qua c¸c ng©n hµng trong vµ ngoµi níc;
* Vay vèn cña Ng©n s¸ch nhµ níc phôc vô cho më réng m¹ng ®êng bay n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng…phôc vô cho nhu cÇu chuyªn chë hµng hãa quèc tÕ;
* Huy ®éng vèn b»ng ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, th«ng qua liªn doanh liªn kÕt..;
* Cæ phÇn hãa DN ®èi víi c¸c ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp cña VNA.
d) Kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng dÞch vô vËn t¶i hµng kh«ng.
§©y lµ nhãm biÖn ph¸p cã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh ngoµi gi¸ cíc DVVTHK, träng t©m lµ kÕt hîp hµi hßa gi÷a tiªu chuÈn quèc tÕ vµ b¶n s¾c ®Æc thï, phÊn ®Êu ®îc xÕp vµo trong 20 H·ng hµng kh«ng cã chÊt lîng dÞch vô tèt nhÊt Ch©u ¸ víi nh÷ng néi dung cô thÓ lµ:
* Cung øng vµ hoµn thiÖn c¸c s¶n phÈm, dÞch vô trùc tiÕp phôc vô ho¹t ®éng vËn chuyÓn hµng hãa XNK, ®¸p øng nhu cÇu kh¸ch hµng nh dÞch vô lµm hµng, dÞch vô hµng nguy hiÓm…nh»m æn ®Þnh nguån cung øng, n©ng cao chÊt lîng, gi¶m gi¸ thµnh tõ ®ã gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ vµ n¨ng lùc c¹nh tranh trªn thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ;
* Phèi hîp víi c¸c nhµ chøc tr¸ch c¶ng hµng kh«ng, c¸c c¬ quan nhµ níc cã liªn quan lµm tèt viÖc ®¬n gi¶n hãa c¸c thñ tôc hµnh chÝnh, h¶i quan t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ngêi XNK hµng vµ cho c¶ viÖc chuyÓn t¶i hµng gi÷a c¸c s©n bay;
* Chó träng c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng, t¨ng cêng c¸c kªnh th«ng tin t×m hiÓu nhu cÇu cña kh¸ch hµng ®Ó ®Ò ra c¸ch ®¸p øng cho phï hîp.
e) Cñng cè vµ ph¸t triÓn quan hÖ quèc trong lÜnh vùc vËn t¶i hµng kh«ng.
HKVN ph¶i kh«ng ngõng më réng liªn doanh, liªn kÕt trong VTHK võa ®Ó cã c¬ héi ph¸t triÓn 1 c¸ch ®ång bé DVVTHK võa cã thÓ häc hái kinh nghiÖm ph¸t triÓn dÞch vô ë c¸c níc, H·ng hµng kh«ng ph¸t triÓn trªn thÕ giíi ®ång thêi cã thÓ tËn dông kh¶ n¨ng vèn tõ c¸c ®èi t¸c ®Ó ®Çu t ph¸t triÓn. HKVN cã thÓ t¨ng cêng quan hÖ b¹n hµng víi c¸c H·ng hµng kh«ng kh¸c ®Ó t¹o s¶n phÈm, dÞch vô liªn kÕt. C¸c s¶n phÈm dÞch vô nµy cÇn ph¶i ®îc chó träng ®Ó kh«ng ngõng më réng ph¹m vi kinh doanh còng nh t¨ng cêng c¶ vÒ chÊt vµ lîng ho¹t ®éng dÞch vô cña HKVN.
KÕt luËn
DÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng hãa XNK b»ng ®êng hµng kh«ng lµ 1 kh¸i niÖm rÊt réng liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc vËn t¶i hµng hãa tõ TTHQ, b¶o hiÓm, giao nhËn tíi vËn chuyÓn hµng hãa XNK. Do ®ã, chóng ®ãng 1 vai trß hÕt søc quan träng trong sù ph¸t triÓn chung cña c¶ ngµnh vËn t¶i hµng kh«ng.
Trong h¬n 10 n¨m qua, chÊt lîng DVCCHHHK ®· ®îc c¶i thiÖn rÊt nhiÒu nhê cã sù ®Çu t hîp lý hiÖu qu¶ cña Nhµ níc vµ TCTHKVN, song trong mét ngµnh cã tèc ®é t¨ng trëng nhanh vµ liªn tôc ph¶i ®æi míi nh Hµng kh«ng th× chÊt lîng dÞch vô phôc vô chuyªn chë cña TCT cßn kÐm, cha theo kÞp sù ph¸t triÓn cña VTHKTG, cha thùc sù ®¸p øng ®îc nhu cÇu ngµy cµng t¨ng trong vËn chuyÓn hµng XNK cña kh¸ch hµng trong vµ ngoµi níc. §©y lµ mét trong nh÷ng th¸ch thøc kh«ng nhá trong qu¸ tr×nh n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña HKVN trong bèi c¶nh héi nhËp vµo thÞ trêng vËn t¶i hµng kh«ng thÕ giíi.
Víi môc ®Ých nghiªn cøu 1 c¸ch kh¸i qu¸t ho¹t ®éng dÞch vô liªn quan ®Õn chuyªn chë hµng hãa XNK b»ng ®êng hµng kh«ng trong qu¸ khø, hiÖn t¹i vµ t¬ng lai, Khãa luËn “Mét sè lo¹i h×nh dÞch vô liªn quan ®Õn ho¹t ®éng chuyªn chë hµng hãa XNK b»ng ®êng hµng kh«ng, thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn” ®· tr×nh bµy ®îc nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n trong ho¹t ®éng dÞch vô ë ViÖt Nam còng nh trªn thÕ giíi trªn c¬ së cã sù so s¸nh víi thÕ giíi ®Æc biÖt lµ c¸c níc cã sù ph¸t triÓn m¹nh vÒ ho¹t ®éng dÞch vô ®Ó rót ra bµi häc kinh nghiÖm còng nh ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p cã tÝnh kh¶ thi gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i h×nh dÞch nµy ë ViÖt Nam.
Víi nh÷ng néi dung ®îc tr×nh bµy, t¸c gi¶ hy väng sÏ ®ãng gãp ®îc phÇn nµo vµo sù ph¸t triÓn chung trong t¬ng lai cña HKVN vµ hy väng trong t¬ng lai biÓu tîng b«ng sen vµng cña VNA sÏ trë thµnh mét biÓu tîng tiªu biÓu vÒ chÊt lîng dÞch vô hoµn h¶o trong thÞ trêng vËn t¶i hµng kh«ng thÕ giíi.
Tµi liÖu tham kh¶o
TiÕng ViÖt
1. V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII, IX. NXB chÝnh trÞ quèc gia.
2. Vò Sü TuÊn. LuËn ¸n tiÕn sü “Chuyªn chë hµng hãa XNK b»ng ®êng hµng kh«ng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn ph¬ng thøc vËn t¶i nµy ë ViÖt Nam”- 2000.
3. Gi¸o tr×nh vËn t¶i vµ giao nhËn. PGS, TS Hoµng V¨n Ch©u. Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc vµ kü thuËt - 12/1999.
4. §iÒu lÖ vËn chuyÓn hµng hãa quèc tÕ cña Tæng c«ng ty hµng kh«ng ViÖt Nam n¨m 1993.
5. ChiÕn lîc ph¸t triÓn cña hµng kh«ng ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010, Côc hµng kh«ng d©n dông ViÖt Nam n¨m 1997.
6. Marketing trong kinh doanh dÞch vô, TS. Lu V¨n Nghiªm, Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª - 9/2001.
7. Th«ng tin hµng kh«ng c¸c sè tõ n¨m 2000 - 2002, ViÖn khoa häc hµng kh«ng.
8. T¹p chÝ hµng kh«ng th¸ng 5/2002.
9. T¹p chÝ th«ng tin kinh tÕ - kü thuËt hµng kh«ng sè 3,4,5/2001.
10. Quy ®Þnh vËn chuyÓn hµng hãa nguy hiÓm cña Vietnam Airlines n¨m 2001.
11. Gi¸o tr×nh nghiÖp vô giao nhËn hµng hãa n¨m 2000 cña VIETRANS.
12. Gi¸o tr×nh kinh tÕ ph¸t triÓn. NXB Thèng kª, Ph©n viÖn Hµ Néi, Häc viÖn chÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh - 2002.
13. Hµng kh«ng d©n dông ViÖt Nam vµ LuËt hµng kh«ng d©n dông ViÖt Nam, NXB ChÝnh trÞ quèc gia - 1997.
14. B¸o Lao ®éng sè 280/2002 ngµy 20/10/2002.
15. Gi¸o tr×nh phôc vô hµng hãa cña XÝ nghiÖp Th¬ng m¹i mÆt ®Êt Néi Bµi - 15/12/2001.
16. Quy ®Þnh vËn chuyÓn ®éng vËt sèng cña Vietnam Airlines - 1996.
17. Gi¸o tr×nh ®¹i c¬ng nghiÖp vô h¶i quan. PGS. Vò H÷u Töu. Trêng ®¹i häc Ngo¹i Th¬ng Hµ Néi -1998.
18. LuËt H¶i quan vµ c¸c v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh thñ tôc h¶i quan, ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ. Nhµ xuÊt b¶n Lao ®éng vµ x· héi - 2002.
19. B¸o H¶i quan sè 46 (6 - 9/6/2002), 76 (26 - 29/9/2002).
20. Hµng kh«ng d©n dông ViÖt Nam, nh÷ng chÆng ®êng lÞch sö. Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia.
21. §Üa CD Rom LuËt ViÖt Nam n¨m 2002 phiªn b¶n 3.0 cña C«ng ty CMC.
TiÕng Anh
22. Dangerous Goods Training Programmes Book 1 - Shipper, Packer, Cargo Agent, Operators’ Cargo Acceptance Staff - 26th Edition, Effective 1/1/2002 - IATA.
23. Manual on Freight Forwarding - 2000, UNESCAP.
International Cargo Training Programme Book 4 for Handling and Warehouse Personnel - 2002, IATA.
24. TACT Rules 53 - 10/2001, IATA.
25. Dangerous Goods Regulations - IATA 43rd Edition - 1/1/2002.
26. AirCargo World, Commonwealth Business Media, April 2002.
27. Websites:
- IATA: www.iata.org
- ICAO: www.icao.com
- Vietnam Airlines: www.vietnamair.com
- WCO: www.wcoomd.org
- H¶i quan §ång Nai: www.dncustoms.gov.vn…
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
Noidungkhoaluan.doc- mucluc2.doc
- Phuluc1.doc
- Phuluc2.doc
- Tieude.doc
