Một số kiến nghị & giải pháp trong công tác đào tạo & bồi dưỡng lực lượng lao động trong nền Kinh tế thị trường

Lêi nãi ®Çu Cïng víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng vÒ mäi mÆt cña thÕ giíi kÓ tõ §¹i héi VI cña §¶ng ta ®Õn nay nÒn kinh tÕ n­íc ta chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. §©y lµ sù ®æi míi hÕt søc quan träng cã t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi trong ®ã cã vÊn ®Ò ®µo t¹o vµ båi d­ìng lùc l­îng lao ®éng. Khi b­íc sang c¬ chÕ thÞ tr­êng th× nhiÒu ®iÒu kiÖn míi xuÊt hiÖn nh­ khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt vµ trong c¸c doanh nghiÖp còng ®Çu t­ m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i v× vËy nhu cÇu ®µo t¹o båi d­ìng n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho c¸c lo¹i lao ®éng lµ mét ®ßi hái th­êng xuyªn. VÊn ®Ò ®µo t¹o míi, båi d­ìng n©ng cao tr×nh ®é cho ng­êi lao ®éng lµ vÊn ®Ò võa mang tÝnh tr­íc m¾t võa mang tÝnh l©u dµi cÇn ®­îc nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp cïng c¸c c¬ quan chøc n¨ng quan t©m. §­îc sù gióp ®ì vµ h­íng dÉn cña ThÇy em ®· lùa chän ®Ò ¸n: “ Mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p trong c«ng t¸c ®µo t¹o vµ båi d­ìng lùc l­îng lao ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng” Do ®iÒu kiÖn thêi gian vµ kh¶ n¨ng cã h¹n ®Ò ¸n tr×nh bµy ba néi dung chÝnh: PhÇn I : Lý luËn vÒ lao ®éng vµ viÖc lµm PhÇn II: Thùc tr¹ng lao ®éng vµ ®µo t¹o båi d­ìng lao ®éng PhÇn III: Nh÷ng gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ trong c«ng t¸c ®µo t¹o vµ båi d­ìng lao ®éng. Qua ®©y em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ®· h­íng dÉn em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. PhÇn I: Lý luËn chung vÒ lao ®éng vµ viÖc lµm I/ Kh¸i niÖm nguån lao ®éng, viÖc lµm vµ thÊt nghiÖp: 1. Nguån lao ®éng: * Nguån lao ®éng ë n­íc ta bao gåm sè ng­êi ®ang trong ®é tuæi lao ®éng mµ cã kh¶ n¨ng lao ®éng vµ nh÷ng ng­êi ngoµi ®é tuæi lao ®éng nh­ng thùc tÕ ®ang cã lµm viÖc. Nh­ vËy bé phËn chÝnh cña nguån lao ®éng lµ nh÷ng ng­êi ®ang lµm viÖc vµ nh÷ng ng­êi thÊt nghiÖp. * Sù h×nh thµnh nguån nh©n lùc (lao ®éng): ng­êi ta chia ra ba kh¸i niÖm a) Nguån lao ®éng lµ mét bé phËn cña d©n sè, bao gåm nh÷ng ng­êi n»m trong ®é tuæi lao ®éng, cã kh¶ n¨ng lao ®éng, kh«ng kÓ ®Õn tr¹ng th¸i lµm viÖc hay kh«ng lµm viÖc. Vµ nh÷ng ng­êi ngoµi ®é tuæi lao ®éng nh­ng thùc tÕ ®ang lµm viÖc. Kh¸i niÖm nµy gäi lµ d©n sè ho¹t ®éng. b) Nguån nh©n lùc (lao ®éng) tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ: §©y lµ sè ng­êi cã c«ng ¨n viÖc lµm, ®ang ho¹t ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ v¨n hãa cña x· héi. c) Nguån nh©n lùc dù tr÷: Nguån nµy trong nÒn kinh tÕ bao gåm nh÷ng ng­êi n»m trong ®é tuæi lao ®éng, nh­ng v× c¸c lý do kh¸c nhau, hä ch­a cã viÖc lµm ngoµi x· héi. Sè ng­êi nµy ®ãng vai trß cña ng­êi dù tr÷ vÒ nh©n lùc, gåm cã: + Nh÷ng ng­êi néi trî trong gia ®×nh: + Nh÷ng ng­êi tèt nghiÖp ë c¸c tr­êng phæ th«ng vµ c¸c tr­êng chuyªn nghiÖp ®­îc coi lµ nguån nh©n lùc dù tr÷ quan träng vµ cã chÊt l­îng. §©y lµ nguån nh©n lùc dù tr÷ quan träng vµ cã chÊt l­îng. §©y lµ nguån nh©n lùc ë ®é tuæi thanh niªn, cã häc vÊn, cã tr×nh ®é chuyªn m«n. + Nh÷ng ng­êi ®· hoµn thµnh nghÜa vô qu©n sù còng thuéc nguån lùc dù tr÷ cã kh¶ n¨ng tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ. + Nh÷ng ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng ®ang bÞ thÊt nghiÖp. * Nguån lao ®éng ®ãng vai trß ®Çu vµo quan träng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. 2. ViÖc lµm: ViÖc lµm lµ mét ph¹m trï tæng hîp liªn kÕt c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi vµ nh©n khÈu, nã thuéc lo¹i nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh yÕu nhÊt cña toµn bé ®êi sèng x· héi. Kh¸i niÖm viÖc lµm vµ kh¸i niÖm lao ®éng liªn quan chÆt chÏ víi nhau nh­ng kh«ng hoµn toµn gièng nhau. ViÖc lµm nã thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi nh÷ng chç lµm viÖc cô thÓ lµ nh÷ng giíi h¹n x· héi cÇn thiÕt trong ®ã lao ®éng diÔn ra ®ång thêi nã lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó tháa m·n nhu cÇu x· héi vÒ lao ®éng, lµ néi dung chÝnh cña ho¹t ®éng con ng­êi. VÒ gi¸c ®é kinh tÕ viÖc lµm thÓ hiÖn mèi t­¬ng quan gi÷a søc lao ®éng vµ t­ liÖu s¶n xuÊt gi÷a yÕu tè con ng­êi vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Theo th«ng t­ h­íng dÉn vÒ ®iÒu tra ng­êi ch­a cã viÖc lµm cña liªn bé lao ®éng - Tæng côc thèng kª n¨m 1996 th× kh¸i niÖm “viÖc lµm” ®­îc nªu nh­ sau: “ViÖc lµm lµ nh÷ng lao ®éng cã Ých mµ kh«ng bÞ ph¸p luËt ng¨n cÊm nh»m ®em l¹i thu nhËp cho gia ®×nh” Kh¸i niÖm viÖc lµm ®Çy ®ñ ®­îc hiÓu lµ sù tháa m·n ®Çy ®ñ vÒ nhu cÇu viÖc lµm cña c¸c thµnh viªn cã kh¶ n¨ng lao ®éng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. 3. ThÊt nghiÖp: * ThÊt nghiÖp lµ ng­êi kh«ng cã viÖc lµm vµ ®ang t×m viÖc lµm (ng­êi) * ë n­íc ta hiÖn nay thÊt nghiÖp ®ang g¾n liÒn víi c¸c hiÖn t­îng: a) ThÊt nghiÖp h÷u h×nh, tøc lµ ng­êi cã søc lao ®éng, muèn t×m viÖc lµm nh­ng kh«ng t×m ®­îc trªn thÞ tr­êng. b) ThÊt nghiÖp tr¸ h×nh d­íi nhiÒu d¹ng tøc lµ lµm viÖc nh­ng n¨ng suÊt lao ®éng qu¸ thÊp, kh«ng gãp phÇn ra s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc d©n ®¸ng kÓ, mµ chØ cèt lÊy thu nhËp lÊy tõ t¸i ph©n phèi ®Ó sèng (d­íi møc s«ng tèi thiÓu) hoÆc Èn n¸u trong biªn chÕ, c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc, c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh qu¸ nhiÒu so víi yªu cÇu cña c«ng viÖc. c) ThiÕu viÖc lµm ë n«ng th«n do nguån nh©n lùc ngµy cµng ®«ng nh­ng diÖn tÝch canh t¸c chØ cã h¹n, tÝnh theo ®Çu ng­êi ngµy cµng Ýt ®i. d) ThÊt nghiÖp diÔn ra mét c¸ch phæ biÕn do tæng møc cÇu vÒ lao ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n thÊp h¬n møc ®¸ng kÓ. Nguyªn nh©n cña t×nh h×nh thÊt nghiÖp nµy lµ do nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn thªm vµo ®ã l¹i bÞ ¶nh h­ëng nÆng nÒ cña chiÕn tranh, d©n sè vµ nguån lao ®éng t¨ng hµng n¨m víi tèc ®é cao, chÝnh v× vËy trong sè nh÷ng ng­êi thÊt nghiÖp hiÖn nay phÇn lín lµ thanh niªn míi b­íc vµo ®é tuæi lao ®éng, mét sè kh¸c kh«ng nhá lµ nh÷ng ng­êi thÊt nghiÖp tù nguyÖn ngoµi ra thÊt nghiÖp theo mïa ë n­íc ta còng ®¸ng kÓ. II/ Sù cÇn thiÕt cña ®µo t¹o vµ n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ cho ng­êi lao ®éng * Tr×nh ®é lµnh nghÒ cña ng­êi lao ®éng thÓ hiÖn mÆt chÊt l­îng cña søc lao ®éng. Nã biÓu hiÖn sù hiÓu biÕt vÒ lý thuyÕt kü thuËt cña s¶n xuÊt vµ kü n¨ng lao ®éng ®Ó hoµn thµnh nh÷ng c«ng viÖc cã tr×nh ®é phøc t¹p nhÊt ®Þnh, thuéc mét nghÒ mét chuyªn m«n nµo ®ã. Tr×nh ®é lµnh nghÒ cã liªn quan chÆt chÏ víi lao ®éng phøc t¹p. Lao ®éng cã tr×nh ®é tay nghÒ lµ lao ®éng cã chÊt l­îng cao h¬n, lµ lao ®éng phøc t¹p h¬n. Trong mét thêi gian, lao ®éng lµnh nghÒ th­êng t¹o ta mét gi¸ trÞ lín h¬n so víi lao ®éng gi¶n ®¬n, tr×nh ®é lµnh nghÒ biÓu hiÖn ë tiªu chuÈn cÊp bËc kü thuËt (®èi víi c«ng nh©n) vµ tiªu chuÈn nghiÖp vô viªn chøc nhµ n­íc tøc lµ tiªu chuÈn vÒ tr×nh ®é häc vÊn, chÝnh trÞ, tæ chøc, qu¶n lý... ®Ó ®¶m nhËn c¸c chøc vô ®­îc giao (®èi víi c¸n bé chuyªn m«n). * §Ó ®¹t tíi tr×nh ®é lµnh nghÒ nµo ®ã, tr­íc hÕt ph¶i ®µo t¹o tr×nh ®é lµnh nghÒ cho nguån lùc tøc lµ gi¸o dôc kü thuËt s¶n xuÊt cho ng­êi lao ®éng ®Ó hä n¾m v÷ng mét nghÒ, mét chuyªn m«n bao gåm c¶ ng­êi ®· cã nghÒ, chuyªn m«n råi hay hä ®Ó lµm nghÒ chuyªn m«n kh¸c. Cïng víi ®µo t¹o ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng cÇn ph¶i quan t©m n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho nguån lùc tøc lµ gi¸o dôc, båi d­ìng cho hä hiÓu biÕt thªm nh÷ng kiÕn thøc, kinh nghiÖm s¶n xuÊt vµ n©ng cao thªm kh¶ n¨ng lµm ®­îc trong giíi h¹n nghÒ, chuyªn m«n hä ®ang ®¶m nhËn. §µo t¹o vµ n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè: Sù ®Çu t­ cña nhµ n­íc, tr×nh ®é v¨n hãa cña nh©n d©n, trang bÞ c¬ së vËt chÊt cña nhµ tr­êng. §Ó ®µo t¹o vµ n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ cho nguån nh©n lùc cã hiÖu qu¶ cÇn ph©n biÖt sù kh¸c nhau gi÷a nghÒ vµ chuyªn m«n. NghÒ lµ mét h×nh thøc ph©n c«ng lao ®éng. Nã ®ßi hái kiÕn thøc lý thuyÕt tæng hîp vµ thãi quen thùc hµnh ®Ó hoµn thµnh nh÷ng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh nh­ nghÒ méc, nghÒ c¬ khÝ. Chuyªn m«n lµ h×nh thøc ph©n c«ng lao ®éng s©u s¾c h¬n do sù chia nhá cña nghÒ. Do ®ã nã ®ßi hái kiÕn thøc lý thuyÕt vµ thãi quen trong ph¹m vi hÑp, s©u h¬h. Mét nghÒ th­êng cã nhiÒu chuyªn m«n nh­ nghÒ méc cã méc mÉu, méc lµm nhµ; nghÒ c¬ khÝ cã tiÖn, phay, bµo... ViÖc ®µo t¹o vµ n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho ng­êi lao ®éng lµ sù cÇn thiÕt, v× hµng n¨m nhiÒu thanh niªn b­íc vµo tuæi lao ®éng nh­ng ch­a ®­îc ®µo t¹o mét nghÒ, mét chuyªn m«n nµo, ngoµi tr×nh ®é v¨n hãa phæ th«ng, kh«ng nh÷ng vËy nÒn kinh tÕ më cöa, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng, c¬ cÊu c«ng nghÖ thay ®æi, s¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn c¸ch m¹ng, khoa häc kü thuËt ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ, ph©n c«ng lao ®éng x· héi ngµy cµng s©u s¾c, nhiÒu nghÒ chuyªn m«n cò thay ®æi, nhiÒu nghÒ chuyªn m«n míi ra ®êi. Tõ ®ã, ®ßi hái tr×nh ®é lµnh nghÒ cña nguån nh©n lùc cÇn ph¶i ®­îc ®µo t¹o, n©ng cao thªm cho phï hîp víi yªu cÇu cña s¶n xuÊt, ®µo t¹o vµ nang cao lµnh nghÒ cho ng­êi lao ®éng cÇn ph¶i phèi hîp chÆt chÏ víi gi¸o dôc phæ th«ng, tr­êng d¹y nghÒ, trung häc vµ ®¹i häc vÒ c¸c mÆt. §ång thêi ph¶i cã nh÷ng c¬ cÊu thÝch hîp vµ nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c nhau ®èi víi viÖc ®µo t¹o vµ n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ cho c«ng nh©n kü thuËt c¸n bé chuyªn m«n vÒ x¸c ®Þnh nhu cÇu h×nh thøc vµ hiÖu qu¶ cña nã. HiÖn nay, ë n­íc ta, ®µo t¹o vµ n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho ng­êi lao ®éng lµ mét ®ßi hái cÊp thiÕt. Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay cÇn ®Æc biÖt chó ý ®Õn ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. PhÇn II: Thùc tr¹ng ®æi ngò lao ®éng ë n­íc ta I/ Thùc tr¹ng ®éi ngò lao ®éng ë n­íc ta Thêi kú tr­íc ®æi míi (tr­íc n¨m 1986) 1. VÒ sè l­îng lao ®éng: Tr­íc n¨m 1986 lùc l­îng lao ®éng n­íc ta rÊt dåi dµo do tèc ®é t¨ng d©n sè nhanh sau chiÕn tranh nhÊt lµ thêi kú 1954-1984 do vËy nguån lao ®éng n­íc ta ®ang trong thêi kú t¨ng cao nhÊt mµ c¸c nhµ kinh tÕ häc thÕ giíi ®· kÕt luËn “cã nguy c¬ kh«ng sö dông hÕt lao ®éng” NhÞp ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m d©n sè - nguån lao ®éng trong c¸c thêi kú 5 n¨m B¶ng 1: Thêi kú 1961-1975 1976-1980 1981-1990 - Tèc ®é t¨ng d©n sè (%) 3,05 2,45 2,15 - Tèc ®é t¨ng NL§ (%) 3,2 3,37 3,05 VÒ møc tuyÖt ®èi nÕu 5 n¨m 1976-1980 b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng thªm 75-80 v¹n ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng; 5 n¨m tõ 1981-1985 lµ 85-90 v¹n ng­êi(1) ThÞ tr­êng lao ®éng vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm ë ViÖt Nam (UBKH nhµ n­íc - Trung t©m th«ng tin) tr.28 (*) nt tr.48 N¨m 1975 tæng sè lao ®éng trong khu vùc nhµ n­íc cã 1761 ngµn ng­êi chiÕm 8,2% tæng sè lùc l­îng lao ®éng. Sang n¨m 1976 ®· t¨ng lªn 2475,3 ngh×n ng­êi chiÕm 11,05 tæng sè lao ®éng (so víi 1975 t¨ng thªm 714,3 ngh×n ng­êi chiÕm 12,5% tæng sè lao ®éng x· héi (so víi 1976 ®· t¨ng thªm 840,2 ngh×n ng­êi vµ chiÕm tû träng 13% tæng sè lùc l­îng lao ®éng x· héi (so víi 1980 t¨ng thªm 551,4 ngh×n ng­êi). Cßn n­íc ta ë t×nh tr¹ng ph©n c«ng lao ®éng thÊp nhÊt lao ®éng n«ng nghiÖp kh«ng nh÷ng t¨ng tuyÖt ®èi tõ 15,11 triÖu ng­êi n¨m 1980 lªn 18,81 triÖu ng­êi n¨m 1985, mµ t¨ng c¶ tû träng tõ 69,84% n¨m 1980 lªn 72,26% n¨m 1985. Lao ®éng c«ng nghiÖp tû träng t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ (tõ 10,39% lªn 10,76%), lao ®éng c¸c ngµnh kh¸c tû träng rÊt thÊp vµ gi¶m (19,77% xuèng 16,98%). B¶ng 2 cho thÊy hiÖn tr¹ng ph©n bæ lao ®éng theo ngµnh n­íc ta tõ n¨m 1976-1988. Trong c¶ thêi kú tèc ®é t¨ng nguån lao ®éng b×nh qu©n n¨m lµ 3,15%, riªng lao ®éng n«ng nghiÖp t¨ng 3,29%. Tû träng lao ®éng n«ng nghiÖp t¨ng tõ 7,1% xuèng 6,9%. NÕu tÝnh c¶ thêi kú 1976-1988 th× ®ã lµ b­íc thôt lïi ®¸ng kÓ vÒ ph©n c«ng lao ®éng x· héi ë n­íc ta (riªng 3 n¨m 1986-1988, thêi kú b¾t ®Çu ®æi míi, c¸c quan hÖ tû lÖ ph©n bè lao ®éng, ®· cã chuyÓn biÕn tèt lªn, mÆc dï cßn chËm. Trong ®ã tû träng lao ®éng n«ng nghiÖp ®· gi¶m tõ 72,3% n¨m 1985 xuèng 72,2% n¨m 1988) Nh×n chung lao ®éng ph©n bè gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ mÊt c©n ®èi. 2. VÒ chÊt l­îng lao ®éng: - Thø nhÊt lµ vÒ chÊt l­îng lao ®éng qu¶n lý: Trong mét nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp, mäi viÖc ®Òu ®­îc thùc hiÖn theo kÕ ho¹ch ®· ®­îc nhµ n­íc giao ®Òu ®­îc thùc hiÖn theo kÕ ho¹ch ®· ®­îc nhµ n­íc giao tõ mÆt hµng s¶n xuÊt, ng©n s¸ch, biªn chÕ vµ l­¬ng, lùc l­îng lao ®éng, vËt t­, c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ... cho ®Õn viÖc tiªu thô s¶n phÈm. Trong mét c¬ chÕ nh­ vËy, ng­êi qu¶n lý trë nªn thô ®éng, m¸y mãc, thiÕu s¸ng t¹o. ViÖc qu¶n lý chØ xoay quanh mäi biÖn ph¸p ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch nhµ n­íc giao. MÆt kh¸c ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý cña n­íc ta tr­íc thêi kú ®æi míi ch­a ®­îc qua c¸c tr­êng líp ®µo t¹o vÒ qu¶n lý mµ tõ ®éi ngò c¸n bé chñ yÕu ®¶m ®­¬ng nhiÖm vô c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc sang ®éi ngò c¸n bé chñ yÕu lµm nhiÖm vô qu¶n lý. - Thø hai lµ chÊt l­îng cña lao ®éng kü thuËt, c«ng nh©n lµnh nghÒ kh«ng nh÷ng kh«ng ®­îc n©ng cao mµ cßn bÞ mai mét ®i do c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung s¶n phÈm lµm ra theo chØ tiªu dï tèt hay xÊu ®Òu ®­îc ph©n c«ng hÕt. Tõ ®ã ta thÊy kü n¨ng cña c«ng nh©n kh«ng ®­îc ph¸t huy, tay nghÒ bÞ mai mét ®i vµ c«ng nh©n kh«ng cã tÝnh s¸ng t¹o. MÆt kh¸c chÕ ®é ®µo t¹o c«ng nh©n theo chÕ ®é tuyÓn dông suèt ®êi sÏ kh«ng t¹o ra ®éng lùc ®Ó c«ng nh©n tù n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cña m×nh. C«ng t¸c tuyÓn dông vµ c«ng t¸c ®µo t¹o kh«ng theo ®óng yªu cÇu. ChØ cÇn häc qua c¸c tr­êng lµ ®­îc nhËn vµo c«ng t¸c kh«ng kÓ ®ã lµ nghÒ ®µo t¹o lµ g×. ChÝnh v× vËy chÊt l­îng lao ®éng kh«ng cao (do lµm kh«ng phï hîp víi ngµnh nghÒ ®µo t¹o). Thªm vµo ®ã lµ th«ng tin vÒ mäi mÆt phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh qu¶n lý kinh tÕ kh«ng ®­îc më réng, kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu mµ chÞu sù b­ng bÝt cña kÕ ho¹ch hãa tËp trung. Do vËy kh«ng cã sù häc hái tõ c¸c n­íc ®i tr­íc. §Êy chÝnh lµ sù thÓ hiÖn mÆt h¹n chÕ cña c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung. 3. VÒ chÝnh s¸ch båi d­ìng ®µo t¹o c¸c lo¹i h×nh lao ®éng: Tr­íc ®æi míi, n­íc ta tõ mét n­íc thuéc ®Þa nöa phong kiÕn 90% d©n sè mï ch÷ sau khi dµnh ®­îc chÝnh quyÒn, §¶ng vµ B¸c Hå ®· ra quèc s¸ch lµ diÖt giÆc ®ãi, giÆc dèt. C¸c líp b×nh d©n häc vô vµ c¸c líp båi d­ìng v¨n hãa lÇn l­ît ®­îc më vµ phæ cËp trong d©n, n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ nãi chung, tr×nh ®é c¸n bé c«ng nh©n lao ®éng nãi riªng. H×nh thøc nµy ®­îc duy tr× kh¸ l©u cho m·i tíi nh÷ng n¨m 1970. §Æc biÖt trong nh÷ng n¨m 50 h×nh thµnh tr­êng bæ tóc c«ng n«ng, tuyÓn chän nh÷ng ng­êi ®· cã kinh nghiÖm chiÕn ®Êu, båi d­ìng cÊp tèc tr×nh ®é v¨n hãa cÇn thiÕt cö ®i ®µo t¹o hoÆc ®µo t¹o l¹i nghÒ phôc vô cho nhu cÇu x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc. HÇu hÕt c¸n bé, c«ng nh©n kü thuËt kho¶ng tuæi 50,60 hiÖn nay lµ nh÷ng líp ng­êi ®­îc ®µo t¹o l¹i, båi d­ìng trong thêi kú ®ã. N¨m 1958-1975, ®©y lµ thêi kú bao cÊp c¸c chÝnh s¸ch ®­îc ¸p dông chñ yÕu cho khu vùc nhµ n­íc, khu vùc quèc doanh. T­ t­ëng chØ ®¹o cho viÖc x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch nµy lµ tËp trung phôc vô cho viÖc x©y dùng ®éi ngò c«ng nh©n lao ®éng c¸n bé khoa häc kü thuËt, c¸n bé qu¶n lý... ®¸p øng yªu cÇu x©y dùng CNXH ë miÒn B¾c vµ ®Êu tranh gi¶i phãng miÒn Nam. N¨m 1964 Thñ t­íng chÝnh phñ cã th«ng t­ sè 2/TTg qui ®Þnh vÒ chÕ ®é bæ tóc t¹i chøc ngoµi giê lµ chÝnh, theo nguyªn t¾c lµm ngµnh nµo häc ngµnh Êy kÐm lý thuyÕt th× bæ tóc thªm lý thuyÕt, yÕu tay nghÒ th× bæ tóc tay nghÒ. §Õn 1973 Bé Lao ®éng còng ra th«ng t­ sè 1844 L§-TL “h­íng dÉn c«ng t¸c bæ tóc kü thuËt n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho c«ng nh©n”. §èi víi viÖc båi d­ìng c¸n bé qu¶n lý, Ban BÝ th­ trung ­¬ng §¶ng ®· quy ®Þnh c¸c tr­êng §¶ng cao cÊp cÇn t¨ng nhanh thµnh phÇn c«ng nh©n ®Ó ®µo t¹o thµnh c¸n bé l·nh ®¹o vµ c¸n bé qu¶n lý. C¸c líp ®µo t¹o c¸n bé l·nh ®¹o c¸n bé qu¶n lý, chiªu sinh c¸c tr­êng §¶ng cÊp tØnh b¶o ®¶m tõ 5-10%, tr­êng §¶ng cao cÊp NguyÔn ¸i Quèc tõ 25-30% thµnh phÇn c«ng nh©n c¸n bé qu¶n lý c¸c ngµnh nh­ ®iÖn, than, c¬ khÝ, luyÖn kim, hãa chÊt, x©y dùng, b¶o d¶m tû lÖ 40-50% c¸n bé thµnh phÇn c«ng nh©n. Nh÷ng Bé, Tæng côc tËp trung c«ng nh©n cÇn cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o vµ ®Ò b¹t, ®ång thêi cung cÊp cho trung ­¬ng mét sè c¸n bé thµnh phÇn c«ng nh©n. Tuy nhiªn chÝnh s¸ch båi d­ìng ®µo t¹o lao ®éng vÉn cßn nh÷ng tån t¹i: - VÊn ®Ò båi d­ìng ®µo t¹o l¹i ch­a thùc sù ®­îc coi lµ mét chÝnh s¸ch quèc gia quan träng, kh«ng cã mét kÕ ho¹ch tæng thÓ, ch­a cã nh÷ng chÝnh s¸ch mang ý nghÜa chiÕn l­îc mµ cßn manh món thiÕu ®ång bé. - ViÖc thùc hiÖn ë c¸c ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng, c¸c c¬ quan xÝ nghiÖp cßn tïy tiÖn, do ®ã chÊt l­îng ch­a cao. - MÆt kh¸c ch­a cã nh÷ng chÝnh s¸ch chÕ ®é phï hîp ®Ó khuyÕn khÝch ng­êi dËy, ng­êi häc do ®ã viÖc båi d­ìng ®µo t¹o l¹i kÐm hiÖu qu¶. 4. VÒ viÖc tuyÓn dông lao ®éng qua ®µo t¹o ChÝnh s¸ch tuyÓn dông dùa trªn quan ®iÓm lµ “sö dông hÕt nguån lao ®éng ®· qua ®µo t¹o” vµo khu vùc nhµ n­íc, ®· ®µo t¹o lµ ®­îc ph©n c«ng c«ng t¸c, cµng lµm cho sè l­îng lao ®éng kü thuËt ®­îc tuyÓn dông vµo lµm viÖc t¹i c¸c c¬ quan xÝ nghiÖp nhµ n­íc, nhµ n­íc t¨ng lªn nhanh chãng. B¶ng 3: Sè l­îng lao ®éng cã ®µo t¹o tuyÓn dông vµo khu vùc nhµ n­íc tõ 1975-1985 STT Lao ®éng kü thuËt tuyÓn 1975 1985 1 Trªn ®¹i häc 2.179 5.000 2 §¹i häc vµ t­¬ng ®­¬ng 136.000 400.000 3 Trung häc chuyªn nghiÖp 325.000 760.000 4 C«ng nh©n kü thuËt 1.000.000 1.500.000 (Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 1975, 1985 cña TCTK) Thùc hiÖn chÝnh s¸ch tuyÓn dông theo nghÞ ®Þnh 24/CP ë giai ®o¹n tr­íc 1986, mÆc dï ®· ®¹t ®­îc yªu cÇu vÒ mÆt sè l­îng, nghÜa lµ ®· tuyÓn dông ®­îc mét ®éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt ®«ng ®¶o cung cÊp cho c¸c ngµnh nh­ng nh×n chung viÖc ph©n bæ sö dông ë giai ®o¹n nµy ch­a ®Òu, mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh, c¸c cÊp gi÷a ®Þa ph­¬ng vµ thµnh phè lín vµ vïng xa x«i hÎo l¸nh. B¶ng 4: Ph©n bè kh«ng ®Òu lao ®éng khoa häc kü thuËt gi÷a c¸c ngµnh (sè liÖu 1982) TT Ngµnh L§ cã tr×nh ®é TNCN s¬ häc vµ nghiÖp vô L§ cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ trªn Toµn bé nÒn KTQD khu vùc 697 254 1 C¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt 209 67 - C«ng nghiÖp 69 24 - X©y dùng 43 15 - N«ng, l©m, ng­ 33 8 - VËn t¶i, b­u ®iÖn 19 7 - Th­¬ng nghiÖp, vËt t­ 42 11 2 Phi s¶n xuÊt vËt chÊt 488 187 - Nghiªn cøu khoa häc 22 13 - Gi¸o dôc - ®µo t¹o 316 117 - Qu¶n lý nhµ n­íc 80 38 (Nguån: tõ niªn gi¸m thèng kª 1982 vµ b¸o c¸o cña Bé x©y dùng) Qua sè liÖu trªn cho thÊy mÆc dï tû lÖ gi÷a sè l­îng c¸n bé khoa häc kü thuËt nghiÖp vô cã tr×nh ®é cao nhÊt lµ c¸n bé nghiªn cøu khoa häc trªn mét v¹n d©n n­íc ta so víi c¸c n­íc ph¸t triÓn lµ qu¸ thÊp nh­ng vÒ c¬ cÊu ph©n bè th× bÊt hîp lý . Tû lÖ lo¹i c¸n bé nµy ë khu vùc nhµ n­íc cßn qu¸ cao so víi ngµnh, lÜnh vùc kh¸c . MÆt kh¸c theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña chóng t«i th× tû lÖ lao ®éng khoa häc kü thuËt vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ sö dông kh«ng phï hîp víi ®µo t¹o lµ 14,2% ®©y lµ tû lÖ kh¸ lín, nãi lªn viÖc sö dông lo¹i lao ®éng nµy cßn tïy tiÖn, lµm cho c¸n bé c«ng nh©n viªn kh«ng ph¸t huy ®­îc n¨ng lùc, tr×nh ®é kinh nghiÖm c«ng t¸c II.Thùc tr¹ng lao ®éng sau ®æi míi (sau 1986) ®Õn nay. 1. Nh÷ng ®iÒu kiÖn míi ®ßi hái ng­êi lao ®éng Thø nhÊt lµ khi b­íc sang c¬ chÕ thÞ tr­êng , nã ®· t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn mäi ng­êi lao ®éng. Søc lao ®éng trë thµnh hµng hãa ®· dÉn ®Õn viÖc chÊp nhËn sù c¹nh tranh trong thÞ tr­êng lao ®éng, vµ bëi vËy ng­êi lao ®éng muèn cã viÖc lµm ph¶i kh«ng ngõng häc tËp n©ng cao tr×nh ®é ®Ó khái tôt hËu,®Êu tranh ®Ó lu«n lµ “mãn hµng “ cã chÊt l­îng hµng ®Çu . Sù c¹nh tranh gay g¾t trong môc tiªu n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ trong c¬ chÕ thÞ tr­êng ®ßi hái lao ®éng ph¶i hÕt søc n¨ng ®éng vµ ph¶i kh«ng ngõng hoµn thiÖn kiÕn thøc vµ kü n¨ng lao ®éng cña m×nh ®Ó ®¸p øng ®­îc víi nhu cÇu cña thÞ tr­êng ®ang kh«ng ngõng biÕn ®æi. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng kh«ng chØ cÇn cã kiÕn thøc vµ kü n¨ng lao ®éng nghÒ nghiÖp cãn ph¶i cã t­ duy kinh tÕ ph¶i biÕt “c¸ch lµm ¨n” vµ ph¶i biÕt tù t×m lÊy c«ng ¨n viÖc lµm . C¬ chÕ thÞ tr­êng ®ßi hái ng­êi qu¶n lý t×m hiÓu thÞ tr­êng t×m ®Çu vµo, t×m ®Çu ra, t×m kiÕm vµ bè trÝ c¸c nguån lùc ®Ó ho¹t ®éng, ph¶i lu«n thay ®æi mÉu m·, mÆt hµng cho phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr­êng . Bëi vËy, ®ßi hái nhµ qu¶n lý ph¶i lu«n n¨ng ®éng s¸ng t¹o Chñ tr­¬ng “më cöa” cña nhµ n­íc, ®©y lµ ®iÒu thuËn lîi cung cÊp th«ng tin phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh, vµ cã thªm nhiÒu m¸y mãc thiÕt bÞ hiÖn ®¹i th«ng qua c¸c h×nh thøc chuyÓn giao c«ng nghÖ, Trong khi ®ã ®éi ngò lao ®éng hiÖn nay cña chóng ta hÇu nh­ ch­a ®ñ tr×nh ®é vµ phong c¸ch ®Ó giao l­u, lµm ¨n víi c¸c c«ng ty cña c¸c n­íc còng nh­ ®Ó x©y dùng mét nÒn s¶n xuÊt, dÞch vô hiÖn ®¹i cña nhµ n­íc trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. Do vËy, viÖc båi d­ìng, ®µo t¹o ®éi ngò lao ®éng hiÖn cã ®ang lµ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch vµ nãng hæi hiÖn nay. §ßi hái cña s¶n xuÊt kinh doanh trong nh÷ng n¨m tíi (®Õn n¨m 2000 vµ 2010) ®èi víi ®éi ngò lao ®éng ë c¸c doanh nghiÖp n­íc ta lµ: ®¹t tû lÖ c©n ®èi h¬n vÒ sè l­îng gi÷a c¸c lo¹i lao ®éng kü thuËt vµ n©ng cao chÊt l­îng ®Ó cã thÓ vËn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh trong ®iÒu kiÖn héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Nh­ vËy yªu cÇu ®èi víi ®éi ngò c«ng nh©n kü thuËt cã hiÓu biÕt kü thuËt, vµ kü n¨ng cao, cã søc kháe ®Ó vËn hµnh ®­îc c¸c m¸y mãc vµ ph­¬ng tiÖn tiªn tiÕn cã ®¹o ®øc lao ®éng tèt. Cßn yªu cÇu ®èi víi ®éi ngò lao ®éng qu¶n lý lµ: cã kiÕn thøc chuyªn m«n, kü thuËt vµ kiÕn thøc qu¶n lý hiÖn ®¹i, cã ngo¹i ng÷ ®ñ ®Ó giao tiÕp b×nh th­êng trong c«ng viÖc, thµnh th¹o c¸c kü n¨ng qu¶n lý hiÖn ®¹i, cã ®¹o ®øc lao ®éng vµ ®¹o ®øc kinh doanh tèt. 2. Thùc tr¹ng nguån nh©n lùc. HiÖn nay gi÷a thùc tr¹ng nguån nh©n lùc so víi yªu cÇu ®Æt ra ë n­íc ta cån mét kho¶ng c¸ch qu¸ xa0, cã thÓ nªu thùc tr¹ng nguån lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay nh­ sau: Mét lµ, ®éi ngò c¸n bé kü thuËt vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ cßn rÊt thiÕu so víi nhu cÇu ( hiÖn nay chØ cã 13% so víi tæng sè lao ®éng) vµ ®ang tån t¹i mÊt c©n ®èi nghiªm träng vÒ tû lÖ gi÷a c¸c lo¹i lao ®éng kü thuËt (tû lÖ thùc tÕ lµ mét kü s­/1,6 trung cÊp vµ 3 c«ng nh©n, trong ®ã ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, tû lÖ nµy lµ mét kü s­ / 3 trung cÊp vµ 10 c«ng nh©n. ViÖc h×nh thµnh c¸c khu c«ng nghiÖp khu chÕ xuÊt ngµy cµng t¨ng thªm t×nh tr¹ng ®ã . VÒ nguån lao ®éng theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña Bé lao ®éng - th­¬ng binh vµ x· héi n¨m 1996, sè ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng vµ lµ nh©n khÈu th­êng tró tõ 15-60 tuæi cã 48,4 triÖu ng­êi trong ®ã nhãm tuæi tõ 15-24 cã 13,7 triÖu vµ nhãm tõ 25-34 cã 11.6 triÖu . XÐt vÒ lùc l­îng lao ®éng vÒ chuyªn m«n kü thuËt vµ c«ng nghÖ trong tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n, th× trong tæng sè 35,8 triÖu ng­¬× ( trong ®é tuæi lao ®éng) sè cã tr×nh ®é trªn ®¹i häc lµ 11.561 ng­êi , cao ®¼ng vµ ®¹i häc 816.098 ng­êi c«ng nh©n cã tr×nh ®é s¬ cÊp 636,246 ng­êi vµ sè kh«ng cã tr×nh ®é chuyªn «n kü thuËt , lµ lao ®éng gi¶n ®¬n gåm 31.452198 ng­êi. XÐt vÒ ph©n bè sè lao ®éng nµy cho thÊy , ë khu vùc ®« thÞ, trªn ®¹i häc cã 9176 ng­êi , ë n«ng th«n chØ cã 2.393 ng­êi ( ®« thÞ gÊp 4 lÇn so víi n«ng th«n). Sè cao häc vµ ®¹i häc ë ®« thÞ cã 560.097 ng­êi. cßn ë n«ng th«n chØ cã 256.008 ng­êi ( ®« thÞ gÊp 2 lÇn n«ng th«n) . Sè c«ng nh©n kü thuËt cã b»ng cÊp ë ®« thÞ lµ 444.692 ng­êi ( sè nµy chªnh lÖch kh«ng lín gi÷a 2 khu vùc ). Trong khi ®ã sè ng­êi cã tr×nh ®é chuyªn m«n s¬ cÊp ë ®« thÞ chØ cã 183.418, cßn ë n«ng th«n l¹i tíi 452.831 ng­êi . Tæng sè lao ®éng gi¶n ®¬n ë n«ng th«n cã tíi 26.771.862 ng­êi , trong khi ë ®« thÞ chØ lµ 4680333 ng­êi ( n«ng th«n gÇn gÊp 6 lÇn ®« thÞ) Tõ thùc tÕ trªn ta cã nhËn xÐt sau: - So víi tr­íc ®©y , sè lao ®éng kü thuËt cã tay nghÒ chuyªn m«n cao trong ph¹m vi c¶ n­íc ®· t¨ng nhiÒu vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng , ®Æc biÖt lµ sè c«ng nh©n kü thuËt trong nhãm tuæi trÎ tõ 20-34 tuæi. - Cã sù ph©n bè kh«ng ®Òu hoÆc mÊt c©n ®èi gi÷a n«ng th«n vµ ®« thÞ - Sè cã tr×nh ®é cao ®¼ng, ®¹i häc vµ trªn ®¹i häc tuy ®· t¨ng lªn nhiÒu vÒ sè l­îng nh­ng thùc tÕ ch­a ®¸p øng ®ñ yªu cÇu cho CNH,H§H. - Riªng sè c«ng nh©n kü thuËt hoÆc sè c¸n bé kü thuËt trung cÊp ®· t¨ng lªn vÒ sè l­îng nh­ng còng cßn qóa Ýt so víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®Æc biÖt cã sù mÊt c©n ®èi gi÷a c¸n bé ®¹i häc, c¸n bé trung häc dvµ c«ng nh©n kü thuËt. Hai lµ, tr×nh ®é tay nghÒ cña c«ng nh©n nãi chung cßn thÊp, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vËn hµnh m¸y mãc kü thuËt hiÖn ®¹i ®Ó cã thÓ cho ra s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ( sè c«ng nh©n bËc 1 bËc 2 chiÕm 51% so víi tæng sè c«ng nh©n , sè c«ng nh©n bËc cao còng ch­a cã tay nghÒ thùc tÕ t­¬ng xøng víi cÊp bËc) Ba lµ,th¸i ®é chÊp hµnh kû luËt lao ®éng cña c«ng nh©n cßn kÐm, c«ng nh©n ch­a quen víi t¸c phong c«ng nghiÖp vµ ®Æc biÖt, ë nhiÒu doanh nghiÖp c«ng nh©n cã t©m lý kh«ng muèn n©ng bËc( v× nÕu n©ng bËc ph¶i lµm c«ng viÖc bËc cao h¬n sÏ kh«ng ®¶m b¶o n¨ng suÊt, thu nhËp sÏ bÞ gi¶m) Bèn lµ, ®éi ngò lao ®éng qu¶n lý tuy kh«ng thÊp vÒ tr×nh ®é s¶n xuÊt nh­ng n¨ng lùc thùc tÕ còng ch­a t­¬ng xøng, ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña c«ng viÖc hiÖn t¹i; ch­a ®­îc trang bÞ kiÕn thøc qu¶n lý kinh tÕ, qu¶n trÞ kinh doanh trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng; ch­a ®­îc ®µo t¹o ®Ó cã ®­îc nh÷ng kü n¨ng qu¶n lý hiÖn ®¹i; t¸c phong lµm viÖc vÒ c¬ b¶n lµ ch­a thay ®æi. N¨m lµ, ®éi ngò qu¶n lý cÊp cao cña doanh nghiÖp ( gi¸m ®èc) ch­a thùc sù h­íng tíi ®æi míi, mét phÇn rÊt lín ( 49%) cßn ch­a qua ®µo t¹o vÒ nghiÖp vô qu¶n lý. Trong khi ®ã, c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nh©n lùc ë c¸c doanh nghiÖp trong nh÷ng n¨m qua l¹i rÊt Ýt ®­îc quan t©m chØ cã mét sè Ýt doanh nghiÖp nhËn thøc ®­îc vai trß cña ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn, cßn hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp bá l¬i c«ng t¸c nµy. T×nh h×nh phæ biÕn ë nhiÒu n¬i lµ c¾t gi¶m chi phÝ ®µo t¹o, h×nh thøc ®µo t¹o nghÌo nµn, c«ng t¸c th× n©ng bËc Ýt ®­îc thùc hiÖn. ViÖc cö ng­êi ®i häc ë c¸c tr­êng líp chÝnh quy cßn nÆng nÒ h×nh thøc, b»ng cÊp cßn ch­a thùc sù cã hiÖu qu¶ vÒ sö dông c¸n bé ch­a t¹o ra ®­îc ®éng lùc vÒ vËt chÊt ®Ó thóc ®Èy ng­êi lao ®éng tham gia ®µo t¹o. 3. C«ng t¸c ®µo t¹o gi¸o dôc . C«ng t¸c ®µo t¹o gi¸o dôc ë c¸c c¬ së gi¸o dôc ®µo t¹o còng cßn nhiÒu tån t¹i. Tr­íc hÕt lµ sù mÊt c©n ®èi ®µo t¹o (nguyªn nh©n cña sù mÊt c©n ®èi trong tû lÖ gi÷a c¸c lo¹i lao ®éng kü thuËt hiÖn nay). Trong nh÷ng n¨m qua, sè tr­êng ®¹i häc (c¶ c«ng lËp vµ d©n lËp) ®· gia t¨ng rÊt nhiÒu, trong khi c¸c tr­êng ®µo t¹o vµ d¹y nghÒ cµng Ýt dÇn: sau 10 n¨m trong c¶ n­íc sè tr­êng d¹y nghÒ ®· gi¶m tõ 360 xuèng cßn 174 tr­êng (chñ yÕu lµ giao th«ng vËn t¶i, in, c¬ khÝ x©y dùng hãa chÊt 244 tr­êng trung cÊp chuyªn nghiÖp vµ h¬n 500 trung t©m d¹y nghÒ ( may mÆc , söa ch÷a xe m¸y, ti vi, vi tÝnh , nghiÖp vô v¨n phßng...) Víi hÖ thèng c¸c tr­êng vµ c¬ së d¹y nghÒ nh­ trªn, ë ®©y ch­a ®Ò cËp tíi viÖc ph¶i t¨ng thªm sè tr­êng líp hoÆc c¬ së d¹y nghÒ mµ cÇn ph¶i xem xÐt l¹i viÖc d¹y nghÒ ®· g¾n víi thùc tr¹ng ®ßi hái nÒn kinh tÕ hay ch­a . Tr­íc hÕt ë khu vùc ®« thÞ vµ khu c«ng nghiÖp: cã thÓ thÊy rÊt râ lµ kh¶ n¨ng ®¸p øng cña lùc l­îng lao ®éng trÎ cho nhu cÇu cña c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung cßn rÊt h¹n chÕ . VÝ dô nh­ khu c«ng nghiÖp nhµ bÌ, Thñ ®øc hoÆc T©n thuËn (thµnh phè Hå chÝ Minh) , sè lao ®éng ®Þa ph­¬ng míi chØ ®¸p øng ®­îc 2/3 , sã cßn l¹i ph¶i tuyÓn n¬i kh¸c . HoÆc ®a sè lao ®éng kü thuËt ®ang lµm viÖc ë khu c«ng nghiÖp Néi bµi, Sµi §ång ( Hµ néi) lµ tõ n¬i kh¸c ®Õn, trong khi lao ®éng ®Þa ph­¬ng l¹i d­ thõa do kh«ng cãtr×nh ®é v¨n hãa ( tèi thiÓu lµ häc hÕt cÊp III), ch­a ®­îc ®µo t¹o nghÒ vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®Ó cã thÓ ®¸p øng ®­îc vÒ lao ®éng kü thuËt. MÆt kh¸c, còng cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch cô thÓ mang tÝnh khuyÕn khÝch ®èi víi sè lao ®éng trÎ cã tr×nh ®é tay nghÒ cao trë vÒ quª nhµ hoÆc c¸c vïng n«ng th«n tham gia lao ®éng s¶n xuÊt trong c¸c ngµnh kinh tÕ ®Þa ph­¬ng, gãp phÇn gi¶m bít sù tËp trung ë c¸c ®« thÞ lín hiÖn nay. Thùc tÕ cã hµng chôc ngµn sinh viªn sau khi ra tr­êng kh«ng vÒ quª lµm viÖc, nh­ ë TiÒn giang tõ 1994-1997 cã tíi 6.070 sinh viªn tèt nghiÖp ®¹i häc nh­ng n¨m 1995 chØ cã 35 ng­êi , n¨m 1996 chØ cã 12 ng­êi vÒ tØnh c«ng t¸c sè cßn l¹i ë l¹i thµnh phè Hå chÝ Minh t×m viÖc lµm. T­¬ng tù, ë BÕn tre cã trªn 2.784 sinh viªn tèt nghiÖp ®¹i häc nh­ng chØ cã vµi chôc ng­êi trë vÒ quª, hoÆc ë B×nh ®Þnh tõ 1994-1996 còng chØ cã vµi chôc vÒ quª lµm viÖc trong tæng sè h¬n 6000 tèt nghiÖp ®¹i häc. ë Hµ néi n¬i tËp trung nhiÒu tr­êng ®¹i häc, hµng n¨m còng cã tíi hµng chôc ngh×n sinh viªn tèt nghiÖp ë l¹i t×m viÖc... Mét sè vÊn ®Ò kh¸c n÷a lµ viÖc ®µo t¹o nghÒ ë n­íc ta hiÖn nay cßn manh món. t¶n m¹n, nh­ng ch­a theo mét quy tr×nh mang tÝnh chiÕn l­îc l©u dµi trong viÖc t¹o lËp mét ®éi ngò lao ®éng kü thuËt vµ c«ng nghÖ ®Ó ®¸p øng ®ßi hái ngµy cµng cao cña nÒn kinh tÕ. MÆc dï viÖc d¹y nghÒ ë c¸c Bé, ngµnh vÉn ®ang tiÕn hµnh nh­ng khi ra tr­êng vÉn cã sù mÊt c©n ®èi gi÷a nhu cÇu vµ viÖc lµm. VÒ khÝa c¹nh tù t¹o viÖc lµm mét sè c¬ së d¹y nghÒ cßn ®¸p øng ®­îc , nh­ng khi nhu cÇu ®ßi hái cã kü thuËt cao h¬n phï hîp víi d©y chuyÒn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i th× l¹i hoµn tßan kh«ng tháa m·n hoÆc ph¶i ®µo t¹o l¹i. ChÝnh viÖc ®µo t¹o nh­ vËy võa g©y tèn kÐm cho ng­êi häc, võa tèn kho¶n thêi gian cña viÖc d¹y nghÒ mµ hiÖu qu¶ ch­a cao vµ kh«ng thiÕt thùc. ë khu vùc n«ng th«n: Nh÷ng ®ßi hái cña CNH-H§H n«ng th«n còng ®ang ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu ngµy cµng cao ®èi víi ®µo t¹o lùc l­îng c«ng nh©n kü thuËt vµ c«ng nghÖ. HiÖn nay c«ng nghÖ vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp n«ng th«n ®ang cã xu h­íng ph¸t triÓn, tuy nhiªn quy m« vµ thiÕt bÞ s¶n xuÊt còng nh­ chÊt l­îng s¶n phÈm cßn nhiÒu mÆt h¹n chÕ , lùcu l­îng lao ®«ng , kü thuËt vµ c«ng nghÖ n«ng th«n rÊt cÇn ®µo t¹o l¹i v× tæng sè 31,8 triÖu lao ®éng ë khu vùc nµy hiÖn cã tíi 29,4 triÖu ch­a qua ®µo t¹o. §a sè thî trong c¸c c¬ së s¶n xuÊt lµ do kÌm cÆp, tù häc vµ tÝch lòy kinh nghiÖm. NÕu ®Æt vÊn ®Ò lµ tíi ®©y ®æi míi c«ng nghÖ quy m« s¶n xuÊt hoÆc c¶i tiÕn c¸c quy tr×nh c«ng nghÖ quy m« s¶n xuÊt hoÆc c¶i tiÕn c¸c quy tr×nh c«ng nghÖ vµ kü thuËt tiªn tiÕn h¬n hiÖn ®¹i h¬n th× sè lao ®éng cò vµ míi sÏ ®µo t¹o ë ®©u häc nghÒ nh­ thÕ nµo vµ ch­¬ng tr×nh d¹y nghÒ cho lao ®éng trÎ n«ng th«n ra sao? §©y cã thÓ xem lµ mét vÊn ®Ò bøc xóc trong ch­¬ng tr×nh d¹y nghÒ cho thanh niªn n«ng th«n trong thêi gian tíi mµ kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, viÖc ®µo t¹o lùc l­îng c«ng nh©n kü thuËt nÕu chØ tËp trung vµo khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc nh­ tr­íc ®©y th× kh«ng thÓ b¶o ®¶m ®­îc do h¹n chÕ kinh phÝ. Tõ thùc tÕ ®µo t¹o c¸n bé c«ng nh©n kü thuËt trÎ hiÖn nay, ta thÊy næi lªn mét sè t×nh h×nh sau ®©y: Mét lµ, hÇu hÕt sè thanh niªn cã kh¶ n¨ng ( c¶ vÒ kinh tÕ lÉn häc lùc ) ®Òu muèn vµo ®¹i häc vµ tiÕp tôc häc cao h¬n. T©m lý chung lµ kh«ng muèn häc trung häc kü thuËt. HËu qu¶ nh­ ®· nãi lµ nhiÒu n¬i, nhiÒu lóc c¸n bé cã tr×nh ®é ®¹i häc l¹i nhiÒu h¬n c¸n bé trung cÊp vµ c«ng nh©n kü thuËt bËc cao . Hai lµ, sù ph©n biÖt gi÷a hÖ thèng ®µo t¹o trung cÊp vµ c«ng nh©n kü thuËt cßn ch­a râ rµng. Sù kh«ng ph©n biÖt ®ã, hiÖn ë møc l­¬ng gÇn nh­ t­¬ng ®ång (thËm chÝ c¸n bé kü thuËt trung cÊp cßn thÊp h¬n c«ng nh©n) , ngoµi ra c«ng viÖc ®«i khi l¹i rÊt gièng nhau (trõ mét sè ngµnh y d­îc...) tõ ®ã dÉn ®Õn t©m lý ®èi víi häc sinh trÎ lµ häc c«ng nh©n kü thuËt bËc cao h¬n lµ ®i trung cÊp, v× thêi gian ®µo t¹o gÇn nh­ nhau, c«ng viÖc ®«i khi l¹i tèt h¬n cho b¶n th©n sau khi ra tr­êng vµ hµnh nghÒ. Ba lµ, hÖ thèng qu¶n lý n©ng bËc kü thuËt vµ ®µo t¹o l¹i c«ng nh©n cßn chËm ®æi míi vµ kh«ng linh ho¹t trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. V× sù ®ßi hái ë ng­êi c«ng nh©n hiÖn ®¹i kh«ng chØ ë tay nghÒ mµ cßn ë thÓ l­c, v× ®iÒu ®ß cã liªn quan ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm vµ n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm . Bèn lµ, trong ®éi ngò c«ng nh©n kü thuËt vµ c«ng nghÖ cña ta hiÖnu nay cßn cã nhiÒu ng­êi mï ch÷ vµ ch­a cã b»ng cÊp. Thùc tÕ , ë tÊt c¶ c¸c n­íc tiªn tiÕn, mäi c«n._.