Một số giải pháp phát triển thương mại điện tử cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam

Môc lôc Danh môc tµi liÖu tham kh¶o…………………………………………………..i Phô lôc………………………………………………………………………..iii Phô lôc I……………………………………………………………….iii Phô lôc II………………………………………………………………vi Môc lôc minh ho¹ H×nh I-1: C¸c bªn tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö ............................................6 H×nh I-2: Doanh sè th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu.........................................18 H×nh II-1: M« h×nh B2C................................................................................40 H×nh II-2: M« h×nh thanh to¸n trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö .............................42 H×nh II-3: Nh÷ng øng dông Internet chñ yÕu trong doanh nghiÖp................46 H×nh II-4: Møc ®é quan träng cña viÖc dïng Internet ®èi víi doanh nghiÖp…...47 H×nh II-5: Møc ®é sö dông Internet/e-mail trung b×nh.................................47 H×nh III-1: øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö theo giai ®o¹n...............................63 B¶ng I-1: Tèc ®é vµ chi phÝ truyÒn göi (Mét bé tµi liÖu 40 trang)...............14 B¶ng I-2: Sè liÖu thèng kª sè ng­êi sö dông Internet theo c¸c n­íc............17 B¶ng I-3: Doanh thu ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö theo c¸c n¨m...............18 B¶ng I-4: Doanh thu cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö theo hµng ho¸........................19 B¶ng I-5: Mét sè chØ tiªu ph¸t triÓn h¹ tÇng c«ng nghÖ kü thuËt..................26 B¶ng I-6: Sè l­îng thuª bao tõ th¸ng 9/2000 ®Õn th¸ng 6/2002..................26 B¶ng II-1: Quy m« doanh nghiÖp võa vµ nhá (a)..........................................33 B¶ng II-2: Quy m« doanh nghiÖp võa vµ nhá (b)..........................................33 B¶ng II-3: ý kiÕn vÒ vai trß cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ...........................35 B¶ng II-4: §ãng gãp cña doanh nghiÖp võa vµ nhá vµo kim ng¹ch xuÊt khÈu…36 B¶ng II-5: Gi¸ c­íc truy cËp Internet theo cæng ISP- Truy nhËp gi¸n tiÕp...55 B¶ng II-6: Gi¸ c­íc truy cËp Internet theo cæng ISP- Truy nhËp trùc tiÕp......55 Lêi nãi ®Çu B­íc sang thÕ kû 21, c¶ nh©n lo¹i ®ang tiÕn ®Õn nÒn kinh tÕ míi mµ c¬ së cña nã chÝnh lµ sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña ph­¬ng thøc kinh doanh míi: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Tuy míi chØ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong vßng vµi n¨m trë l¹i ®©y nh­ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· x©m nhËp s©u vµo hÇu nh­ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ- x· héi, ¶nh h­ëng tíi c¸c ho¹t ®éng cña con ng­êi, mang l¹i nh÷ng lîi Ých v« cïng to lín. §©y kh«ng ph¶i lµ hiÖn t­îng kinh tÕ nhÊt thêi mµ lµ mét xu thÕ tÊt yÕu kh«ng thÓ ®¶o ng­îc. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang ®Æt ra c¬ héi b×nh ®¼ng cho tÊt c¶ c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn vµ øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ xu thÕ tÊt yÕu cña c¸c quèc gia, c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n trong nÒn kinh tÕ. ViÖt Nam hiÖn nay tuy lµ n­íc nghÌo trªn thÕ giíi, cßn nhiÒu h¹n chÕ vÒ c¬ së h¹ tÇng kü thuËt, ph¸p lý, nhËn thøc cña x· héi vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ch­a cao, nh­ng nh­ thÕ kh«ng cã nghÜa lµ ViÖt Nam ch­a cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö hay ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam lóc nµy lµ ch­a ®óng lóc. Ng­îc l¹i, ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ con ®­êng nhanh nhÊt gióp ViÖt Nam tham gia nhanh chãng vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ gióp cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã ®iÒu kiÖn tËn dông søc m¹nh cña c«ng nghÖ th«ng tin, khuÕch tr­¬ng ®­îc tiÒm lùc kinh doanh. Tr­íc tiÒm n¨ng to lín nµy cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam kh«ng thÓ kh«ng lùa chän cho m×nh mét c¸ch tiÕp cËn vµ ¸p dông nã mét c¸ch cã hiÖu qu¶. XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn ®ã ®Ò tµi: “Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam” ra ®êi víi môc ®Ých trªn c¬ së nghiªn cøu vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ thùc tr¹ng ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam tõ ®ã ®­a ra nh÷ng ®Ò xuÊt mang tÝnh thùc tiÔn, hy väng sÏ lµ nh÷ng gîi ý cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam khi tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö Néi dung ®Ò tµi ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, phô lôc vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, gåm cã ba phÇn chÝnh: Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Ch­¬ng II: Doanh nghiÖp võa vµ nhá víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö . Ch­¬ng III : Ph­¬ng h­íng, môc tiªu vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam. Do kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é cßn h¹n chÕ nªn ®Ò tµi kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng s¬ sãt. RÊt mong nhËn ®­îc sù quan t©m, chØ b¶o, trao ®æi cña thÇy c« vµ c¸c b¹n. T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®Õn c« gi¸o §µo Thu Giang- khoa Qu¶n trÞ kinh doanh, Tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng - ng­êi ®· tËn t×nh h­íng dÉn vµ chØ b¶o cho t«i trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn kho¸ luËn nµy. T«i còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa Kinh tÕ ngo¹i th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· cung cÊp cho t«i nh÷ng kiÕn thøc quý b¸u cña chuyªn ngµnh kinh tÕ ®èi ngo¹i, ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó t«i cã thÓ hoµn thµnh kho¸ luËn tèt nghiÖp. Hµ néi, th¸ng 12 n¨m 2002 NguyÔn ThÞ Hång Minh Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1. Kh¸i niÖm chung vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1.1 Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ g×? Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét lÜnh vùc míi mÎ c¶ vÒ tªn gäi vµ c¸ch tiÕp cËn. Trªn thùc tÕ cã thÓ b¾t gÆp rÊt nhiÒu tªn gäi kh¸c nhau nh­ng cïng ®Ó chØ ph­¬ng thøc kinh doanh míi mÎ nµy nh­: Th­¬ng m¹i trùc tuyÕn (Online Trade), th­¬ng m¹i ®iÒu khiÓn häc (Cyber Trade), th­¬ng m¹i kh«ng giÊy tê ( Paperless Commerce)... §Æc biÖt, næi bËt nhÊt lµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö (Electronic Commerce), kinh doanh ®iÖn tö (Electronic Business). GÇn ®©y, tªn gäi th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc sö dông nhiÒu råi trë thµnh quy ­íc chung ®­a vµo v¨n b¶n ph¸p luËt quèc tÕ, dï víi c¸c tªn gäi kh¸c nhau nh­ng vÉn cã thÓ ®­îc dïng vµ ®­îc hiÓu cïng mét néi dung. HiÖn nay, trªn thÕ giíi vÉn ch­a cã mét ®Þnh nghÜa thèng nhÊt vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö . Tõ mçi gãc ®é, c¸ch tiÕp cËn l¹i cã c¸c ®Þnh nghÜa kh¸c nhau nh­: - Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ ho¹t ®éng giao dÞch trªn m¹ng th«ng tin. - Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn giao dÞch trùc tiÕp vµ kh«ng dïng giÊy tê trong toµn bé qu¸ tr×nh thùc hiÖn ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. - Theo ®Þnh nghÜa cña Bé Th­¬ng m¹i th× : Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét yÕu tè hîp thµnh cña “nÒn kinh tÕ sè ho¸”, lµ h×nh th¸i ho¹t ®éng th­¬ng m¹i b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÖn tö, lµ viÖc trao ®æi th«ng tin th­¬ng m¹i qua c¸c ph­¬ng tiÖn c«ng nghÖ ®iÖn tö mµ nãi chung lµ kh«ng ph¶i in ra giÊy trong bÊt kú c«ng ®o¹n nµo cña qu¸ tr×nh giao dÞch nªn cßn ®­îc gäi lµ “ th­¬ng m¹i kh«ng giÊy tê”. Th«ng tin trong ®Þnh nghÜa trªn kh«ng chØ lµ tin tøc mang tÝnh ®¬n thuÇn, mµ lµ bÊt cø g× cã thÓ truyÒn t¶i b»ng kü thuËt ®iÖn tö, bao gåm c¶ th­ tõ, c¸c tÖp v¨n b¶n (Text-based File), c¬ së d÷ liÖu (DAta- Base), c¸c b¶n tÝnh (Spreadsheet), c¸c b¶n vÏ thiÕt kÕ b»ng m¸y tÝnh ®iÖn tö (Computer Aided Design), c¸c h×nh vÏ ®å ho¹, qu¶ng c¸o, hái hµng, ho¸ ®¬n, biÓu gi¸, h×nh ¶nh ®éng, ©m thanh... Theo §¹o luËt mÉu vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña Uû Ban Liªn Hîp Quèc vÒ luËt th­¬ng m¹i quèc tÕ (UNCITRAL), thuËt ng÷ “th­¬ng m¹i” (commerce) “cÇn ®­îc diÔn gi¶i theo nghÜa réng ®Ó bao qu¸t c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh tõ mèi quan hÖ mang tÝnh chÊt th­¬ng m¹i, dï cã hay kh«ng cã hîp ®ång. C¸c mèi quan hÖ mang tÝnh chÊt th­¬ng m¹i bao gåm, nh­ng kh«ng ph¶i chØ bao gåm, c¸c giao dÞch sau ®©y: bÊt cø giao dÞch th­¬ng m¹i nµo vÒ cung cÊp vµ trao ®æi hµng ho¸ vµ dÞch vô; tho¶ thuËn ph©n phèi; ®¹i diÖn hoÆc ®¹i lý th­¬ng m¹i; uû th¸c hoa hång; cho thuª dµi h¹n; x©y dùng c¸c c«ng tr×nh; t­ vÊn; kü thuËt c«ng tr×nh; ®Çu t­ cÊp vèn; ng©n hµng; b¶o hiÓm; tho¶ thuËn khai th¸c hoÆc t« nh­îng; liªn doanh vµ c¸c h×nh thøc kh¸c vÒ hîp t¸c c«ng nghiÖp hoÆc kinh doanh; chuyªn chë hµnh kh¸ch hay hµng ho¸ b»ng ®­êng biÓn, ®­êng kh«ng, ®­êng s¾t hoÆc ®­êng bé.” C¸c ph­¬ng tiÖn kü thuËt cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng bao gåm nhiÒu thµnh phÇn kh¸c nhau: tõ m¸y ®iÖn tho¹i (®iÖn tho¹i truyÒn thèng, ®iÖn tho¹i di ®éng, ®iÖn tho¹i kü thuËt sè...), m¸y fax (thay thÕ cho c«ng cô th­ truyÒn thèng vµ telex) vµ c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng (truyÒn thanh, truyÒn h×nh...), ®Õn thiÕt bÞ thanh to¸n ®iÖn tö (thÎ rót tiÒn tù ®éng, thÎ tÝn dông, thÎ mua hµng, thÎ th«ng minh, tiÒn ®iÖn tö vµ c¸c chøng tõ ®iÖn tö...) vµ c¸c m¹ng m¸y tÝnh (Intranet, Extranet, Internet...). Trong sè ®ã, th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn Internet lµ kh¸i niÖm t­¬ng ®èi réng vµ ®­îc nh¾c ®Õn nhiÒu nhÊt. Nh­ vËy, th­¬ng m¹i ®iÖn tö kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ mua b¸n hµng ho¸, dÞch vô qua hÖ thèng m¸y tÝnh theo c¸c c¸ch hiÓu truyÒn thèng mµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cÇn ®­îc tiÕp cËn theo c¸ch ®Çy ®ñ h¬n, bao qu¸t mét ph¹m vi réng, thùc hiÖn d­íi nhiÒu h×nh thøc phong phó. Theo ­íc tÝnh cña mét sè chuyªn gia, ®Õn nay cã kho¶ng 1300 lÜnh vùc øng dông cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Trong sè 1300 lÜnh vùc nµy th× trao ®æi, bu«n b¸n hµng ho¸, dÞch vô lµ mét lÜnh vùc c¬ b¶n nhÊt, réng r·i nhÊt cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. 1.2 LÞch sö h×nh thµnh cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö Vµo nh÷ng n¨m 70, viÖc ®­a vµo sö dông c«ng nghÖ chuyÓn kho¶n b»ng ®iÖn tö EFT (Electronic Funds Transfer) ®· lµm thay ®æi ®¸ng kÓ giao dÞch gi÷a c¸c ng©n hµng víi nhau th«ng qua c¸c m¹ng chuyªn dông cã ®é tin cËy cao. Theo thèng kª, mçi ngµy cã h¬n 4000 tû USD ®­îc trao tay qua EFT nhê c¸c m¸y tÝnh kÕt nèi c¸c ng©n hµng, c¸c c«ng ty, c¸c m¸y rót tiÒn tù ®éng (ATM- Automatic Transfer Machine). Cuèi nh÷ng n¨m 70, ®Çu nh÷ng n¨m 80, th­¬ng m¹i ®iÖn tö b¾t ®Çu ph¸t triÓn trong néi bé c¸c c«ng ty vµ c¸c tËp ®oµn d­íi d¹ng c«ng nghÖ th«ng tin ®iÖn tö nh­: trao ®æi d÷ liÖu ®iÖn tö EDI (Electronic Data Interchange) vµ th­ ®iÖn tö (Electronic mail). C«ng nghÖ th«ng tin ®iÖn tö ®· lµm thóc ®Èy vµ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh th­¬ng m¹i b»ng viÖc sö dông c¸c c«ng cô ®iÖn tö, do ®ã ®· lµm gi¶m bít c¸c c«ng viÖc giÊy tê vµ cã nhiÒu kh©u ®· ®­îc tù ®éng ho¸. §©y lµ thêi ®iÓm cña th­¬ng m¹i kh«ng giÊy tê bëi trong giao dÞch th­¬ng m¹i mét sè c«ng viÖc vèn b»ng giÊy tê nh­ chuyÓn sÐc, ®Æt hµng... còng dÇn ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸c tiÕn bé cña c«ng nghÖ ®iÖn tö. Vµo gi÷a nh÷ng n¨m 80, c«ng nghÖ ®iÖn tö ®Õn víi thÕ giíi ng­êi tiªu dïng ngµy mét nhanh chãng d­íi d¹ng c¸c dÞch vô trùc tuyÕn (Online Service) cung cÊp mét kiÓu t­¬ng t¸c x· héi míi vµ cïng chia sÎ kiÕn thøc víi nhau. T­¬ng t¸c x· héi t¹o ra mét kh¸i niÖm “ Céng ®ång ¶o” gi÷a nh÷ng thµnh viªn sö dông “Kh«ng gian m¸y tÝnh” vµ gióp t¹o ra kh¸i niÖm “Ng«i nhµ chung cña thÕ giíi”. Vµo nh÷ng n¨m 90, sù ra ®êi cña “Vâng m¹c toµn cÇu” (World Wide Web: www) trªn m¹ng Internet ®· t¹o ra mét b­íc ngoÆt trong sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö nhê c¸c dÞch vô ®a ph­¬ng tiÖn. B»ng viÖc sö dông c¸c liªn kÕt siªu v¨n b¶n (Hyperlink,Hypertext), c«ng nghÖ Web t¹o ra c¸c v¨n b¶n chøa nhiÒu tham chiÕu tíi c¸c v¨n b¶n kh¸c cho phÐp ng­êi sö dông tù ®éng chuyÓn tõ mét c¬ së d÷ liÖu nµy sang mét c¬ së d÷ liÖu kh¸c do ®ã cã thÓ truy cËp vµo c¸c th«ng tin thuéc c¸c chñ ®Ò kh¸c nhau d­íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau võa phong phó vÒ néi dung võa ®a d¹ng vÒ h×nh thøc. B»ng c¸ch Êy, c«ng nghÖ Web gióp th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã con ®­êng kinh doanh rÎ tiÒn h¬n ®ång thêi Web còng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ sö dông c¸c c«ng nghÖ t­¬ng øng hiÖn ®¹i ®Ó c¹nh tranh víi c¸c c«ng lín trªn thÞ tr­êng toµn cÇu. Nh­ vËy, cã thÓ nãi Internet cïng Web ®· t¹o ra b­íc ph¸t triÓn míi cho ngµnh truyÒn th«ng, chuyÓn tõ thÕ giíi “mét m¹ng mét dÞch vô” sang thÕ giíi “mét m¹ng nhiÒu dÞch vô” ®Ó trë thµnh c«ng cô quan träng nhÊt cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Nãi tíi th­¬ng m¹i ®iÖn tö th­êng lµ nãi tíi Internet vµ Web, v× th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· vµ ®ang trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ tèi ­u ho¸ hiÖu qu¶. Mµ c¶ hai xu h­íng Êy ®Òu ®ßi hái ph¶i sö dông triÖt ®Ó Internet vµ Web nh­ c¸c ph­¬ng tiÖn ®· ®­îc quèc tÕ ho¸ cao ®é vµ cã hiÖu qu¶ sö dông cao. 1.3 Néi dung cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1.3.1 C¸c bªn tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö Giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö diÔn ra bªn trong vµ gi÷a ba chñ thÓ tham gia chñ yÕu lµ doanh nghiÖp, ng­êi tiªu dïng vµ chÝnh phñ (chÝnh phñ ë ®©y võa ®ãng vai trß thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ võa thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n lý). C¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc tiÕn hµnh ë nh÷ng cÊp ®é kh¸c nhau cô thÓ lµ: Giao dÞch gi÷a c¸c doanh nghiÖp (B2B- Business to Business). Giao dÞch bªn trong doanh nghiÖp (B2E- Business to Employess). Giao dÞch gi÷a doanh nghiÖp víi ng­ßi tiªu dïng (B2C- Business to Customer). Giao dÞch gi÷a ng­êi tiªu dïng víi ng­êi tiªu dïng (C2C- Customer to Customer). Giao dÞch gi÷a chÝnh phñ víi doanh nghiÖp (B2G- Business to Government) Giao dÞch gi÷a chÝnh phñ víi c«ng d©n ( G2C- Government to Citizent). Giao dÞch gi÷a chÝnh phñ víi chÝnh phñ (G2G- Government to Government) Trong sè c¸c chñ thÓ ®ã th× c¸c doanh nghiÖp ®ãng mét vai trß rÊt quan träng ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö v× hÇu hÕt c¸c giao dÞch ®Òu cã sù tham gia cña doanh nghiÖp. Do vËy th­¬ng m¹i ®iÖn tö B2B, B2C, B2E lµ c¸c lÜnh vùc ph¸t triÓn nhÊt vµ ®­îc sù quan t©m, chó ý nhiÒu nhÊt. Doanh nghiÖp Ng­êi tiªu dïng ChÝnh phñ G2C B2C B2G B2B B2E G2G H×nh 1-1: C¸c bªn tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö Giao dÞch gi÷a doanh nghiÖp víi doanh nghiÖp (B2B- Business to Business): Trong giao dÞch gi÷a c¸c doanh nghiªp, th­¬ng m¹i ®iÖn tö tËp trung vµo trao ®æi d÷ liÖu, hÖ thèng ph©n phèi, xuÊt b¶n tµi liÖu, tiÕp thÞ trùc tiÕp trªn Web, vµ c¸c ®iÓm b¸n hµng trªn Internet. B2B trªn Internet cã thÓ chØ ®¬n gi¶n lµ mét Website cña nhµ s¶n xuÊt cho phÐp c¸c nhµ ph©n phèi ®Æt hµng an toµn mét sè Ýt s¶n phÈm. Phøc t¹p h¬n n÷a nã cã thÓ lµ viÖc mét nhµ ph©n phèi giíi thiÖu ®Õn hµng ngh×n kh¸ch hµng nhiÒu lo¹i s¶n phÈm víi cÊu h×nh s¶n phÈm vµ gi¸ riªng cho tõng lo¹i kh¸ch hµng. B2B trªn nÒn Internet gióp cho c«ng ty ngµy cµng tiÕp cËn víi nh÷ng kh¸ch hµng, nhµ cung cÊp nhá h¬n, ®Æc biÖt lµ c¸ biÖt ho¸ ®Õn tõng mÆt hµng, tõng kh¸ch hµng. Giao dÞch trong néi bé doanh nghiÖp (B2E- Business to Employees): Doanh nghiÖp dïng c¸c biÖn ph¸p an toµn nh­ bøc t­êng löa ®Ó c¸ch ly m¹ng néi bé (Intranet) cña doanh nghiÖp víi m¹ng Internet tõ ®ã lµm cho m¹ng Intranet trë thµnh mét c«ng cô th­¬ng m¹i an toµn, hiÖu qu¶ dïng ®Ó xö lý tù ®éng c¸c qu¸ tr×nh c«ng t¸c, c¸c thao t¸c nghiÖp vô, thùc hiÖn dïng chung th«ng tin cña kho d÷ liÖu trong néi bé doanh nghiÖp, cung cÊp kªnh th«ng tin vµ liªn hÖ trong néi bé doanh nghiÖp mét c¸ch nhanh chãng. øng dông th­¬ng nghiÖp cña Intranet trong doanh nghiÖp cã thÓ t¨ng tèc ®é xö lý ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cña doanh nghiÖp, cã thÓ ®­a ra nh÷ng ph¶n øng nhanh nhËy h¬n víi sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng, cung cÊp dÞch vô toµn diÖn h¬n, ­u viÖt h¬n, hiÖu qu¶ h¬n cho kh¸ch hµng. Giao dÞch gi÷a doanh nghiÖp víi ng­êi tiªu dïng (B2C- Business to customer): Ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö diÔn ra gi÷a doanh nghiÖp víi ng­êi tiªu dïng tËp trung vµo c¸c lÜnh bùc b¸n lÎ, dÞch vô v¨n phßng, du lÞch, ch¨m sãc søc khoÎ, t­ vÊn ph¸p luËt hay gi¶i trÝ...Ng­êi tiªu dïng cã thÓ th«ng qua c¸c m¸y tÝnh nèi m¹ng Internet t¹i gia ®×nh ®Ó chän c¸c lo¹i hµng ho¸ mµ m×nh cÇn mua . Giao dÞch gi÷a ng­êi tiªu dïng víi ng­êi tiªu dïng (Customer to Customer: C2C): C2C lµ lÜnh vùc t¨ng tr­ëng nhanh thø ba cña nÒn kinh tÕ trùc tuyÕn, ë m« h×nh nµy, mét c«ng ty x©y dùng mét Website ®Ó nh»m thu nhËn, l­u gi÷, cung cÊp trao ®æi th«ng tin vÒ hµng ho¸, c«ng ty, thÞ tr­êng vµ qua Website ®ã, ng­êi b¸n, ng­êi mua cã thÓ gÆp nhau tiÕn hµnh c¸c giao dÞch ®Êu gi¸, ®Êu thÇu. Giao dÞch gi÷a doanh nghiÖp víi c¸c c¬ quan chÝnh phñ (Business to Government: B2G): B2G võa lµ hÖ thèng qu¶n lý cña Nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp (vÒ ®ãng thuÕ, tu©n thñ ph¸p luËt...) võa lµ n¬i cung cÊp th«ng tin cho c¸c doanh nghiÖp vÒ ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch ®ång thêi ®ã còng lµ n¬i ®Ó chÝnh phñ thùc hiÖn viÖc mua s¾m trùc tuyÕn. Giao dÞch gi÷a chÝnh phñ vµ c«ng d©n (Government to Citizent- G2C): HiÖn nay lo¹i øng dông nµy ch­a xuÊt hiÖn, nh­ng cïng víi sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö chÝnh phñ sÏ cã thÓ më réng th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho viÖc chi tiªu phóc lîi vµ thu thuÕ. Trong giai ®o¹n ®Çu cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö hiÖn nay, øng dông chñ yÕu cña nã lµ giao dÞch gi÷a doanh nghiÖp víi doanh nghiÖp, gi÷a doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng. Tuy nhiªn, cïng víi sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö th× kh«ng thÓ bá qua tiÒm lùc cña ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö gi÷a c«ng d©n vµ chÝnh phñ. Giao dÞch gi÷a chÝnh phñ vµ chÝnh phñ (G2G- government to Government): Víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö G2G, c¸c chÝnh phñ hoÆc c¸c c¬ quan chÝnh phñ sÏ trao ®æi th«ng tin, chia sÎ tµi nguyªn vµ thiÕt lËp hÖ thèng qu¶n lý hµnh chÝnh tù ®éng. Qua t×m hiÓu vÒ c¸c giao dÞch trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ nhËn thÊy r»ng c¸c chñ thÓ trªn thÞ tr­êng “¶o”- thÞ tr­êng Internet còng chÝnh lµ c¸c chñ thÓ trªn thÞ tr­êng thùc. §iÒu kh¸c biÖt c¬ b¶n gi÷a hai thÞ tr­êng nµy lµ c¸c giao dÞch trªn thÞ tr­êng “¶o” cã thÓ tiÕn hµnh gi÷a ng­êi víi ng­êi (qua ®iÖn tho¹i, th­ ®iÖn tö, fax), gi÷a ng­êi víi m¸y tÝnh ®iÖn tö (qua c¸c mÉu ®iÖn tö hay qua Web), gi÷a m¸y tÝnh ®iÖn tö víi ng­êi (qua th­ ®iÖn tö tù ®éng) hoÆc gi÷a m¸y tÝnh ®iÖn tö víi m¸y tÝnh ®iÖn tö ( qua trao ®æi d÷ liÖu d÷ liÖu ®iÖn tö, thÎ th«ng minh- smart card vµ m· v¹ch...). 1.3.2 C¸c yªu cÇu cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö Th­¬ng m¹i ®iÖn tö hiÖn nay ®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ dÇn hoµn thiÖn. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· vµ ®ang ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò ph¶i gi¶i quyÕt trªn tÊt c¶ c¸c b×nh diÖn: doanh nghiÖp, quèc gia, quèc tÕ. Nh÷ng ®ßi hái cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét tæng thÓ c¸c vÊn ®Ò ®an xen nhau trong mét mèi quan hÖ h÷u c¬ bao gåm: a. H¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn kü thuËt sè ho¸, cña c«ng nghÖ th«ng tin mµ tr­íc hÕt lµ kü thuËt m¸y tÝnh ®iÖn tö. Do vËy, chØ cã thÓ tiÕn hµnh thùc tÕ vµ mét c¸ch hiÖu qu¶ th­¬ng m¹i ®iÖn tö khi ®· cã ®ñ mét h¹ tÇng c¬ së th«ng tin ®Çy ®ñ n¨ng lùc bao gåm tÝnh to¸n ®iÖn tö vµ truyÒn th«ng ®iÖn tö. H¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ kh«ng chØ cã nghÜa lµ tÝnh hiÖn h÷u mµ cßn hµm nghÜa kinh tÕ sö dông, nghÜa lµ chi phÝ trang bÞ c¸c thiÕt bÞ c«ng nghÖ th«ng tin (®iÖn tho¹i, m¸y tÝnh...) vµ chi phÝ dÞch vô truyÒn th«ng (chi phÝ nèi m¹ng, phÝ ®iÖn tho¹i..) ph¶i ®ñ rÎ ®Ó ®«ng ®¶o ng­êi sö dông cã thÓ tiÕp cËn ®­îc. §iÒu nµy cã ý nghÜa cùc kú to lín ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, møc sèng cßn thÊp. b. H¹ tÇng c¬ së nh©n lùc, tr×nh ®é c«ng nghÖ th«ng tin ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö tÊt yÕu lµm n¶y sinh ra hai yªu cÇu: thø nhÊt lµ mäi ng­êi ph¶i quen thuéc vµ cã kh¶ n¨ng sö dông thµnh th¹o ho¹t ®éng trªn m¹ng, thø hai lµ ph¶i cã mét ®éi ngò chuyªn gia tin häc m¹nh, th­êng xuyªn b¾t kÞp víi c¸c c«ng nghÖ th«ng tin míi ph¸t triÓn ®Ó phôc vô cho kinh tÕ sè ho¸ nãi chung vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö nãi riªng, còng nh­ cã kh¶ n¨ng thiÕt kÕ c¸c c«ng cô phÇn mÒm ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ sè ho¸, tr¸nh bÞ ®éng, phô thuéc hoµn toµn vµo n­íc kh¸c. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó sö dông ®­îc tèt Internet/Web th× mét yªu cÇu ®Æt ra lµ nh÷ng ng­êi tham gia ®Òu ph¶i biÕt tiÕng Anh v× ®©y lµ ng«n ng÷ chñ yÕu sö dông trong th­¬ng m¹i nãi chung vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö nãi riªng. c. B¶o mËt vµ an toµn Giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ßi hái rÊt cao vÒ tÝnh b¶o mËt vµ an toµn nhÊt lµ khi ho¹t ®éng trªn Internet/Web. Trong c¸c lÜnh vùc mua b¸n truyÒn thèng, ng­êi mua lo c¸c chi tiÕt cña thÎ ®iÖn tö cña m×nh bÞ lé, bÞ kÎ xÊu lîi dông rót tiÒn; ng­êi b¸n th× lo ng­êi mua kh«ng thanh to¸n cho c¸c hîp ®ång ®· ®­îc ký kÕt theo kiÓu ®iÖn tö qua Internet. Trong c¸c lÜnh vùc kh¸c, ®iÒu ®¸ng lo ng¹i nhÊt lµ vÊn ®Ò an toµn vµ b¶o mËt. §iÒu lo sî nµy lµ cã c¨n cø v× sè vô tÊn c«ng vµo Internet ngµy cµng nhiÒu kÓ c¶ nh÷ng m¹ng ®· ®­îc b¶o vÖ nghiªm ngÆt. d. HÖ thèng thanh to¸n tµi chÝnh Th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ cã thÓ thùc hiÖn tèt khi cã mét hÖ thèng thanh to¸n tµi chÝnh ph¸t triÓn cho phÐp thùc hiÖn thanh to¸n tù ®éng, khi ch­a cã hÖ thèng nµy th× th­¬ng m¹i ®iÖn tö míi chØ øng dông ®­îc phÇn trao ®æi th«ng tin, bu«n b¸n vÉn kÕt thóc b»ng viÖc tr¶ tiÒn trùc tiÕp hoÆc b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n truyÒn thèng, khi Êy hiÖu qu¶ cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö bÞ gi¶m thÊp, vµ kh«ng thÓ bï l¹i c¸c chi phÝ trang bÞ c«ng nghÖ ®· bá ra. e. B¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ Gi¸ trÞ cña s¶n phÈm ngµy nay ®ang tËp trung ë “ chÊt x¸m” kÕt tinh trong ®ã: tµi s¶n cña con ng­êi, cña quèc gia ®ang quy dÇn vÒ “ tµi s¶n chÊt x¸m”, th«ng tin trë thµnh tµi s¶n, vµ b¶o vÖ tµi s¶n cuèi cïng sÏ trë thµnh b¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ. V× thÕ viÖc truyÒn göi c¸c dung liÖu qua m¹ng ®Æt ra vÊn ®Ò b¶o vÖ së h÷u chÊt x¸m vµ b¶n quúªn cña c¸c th«ng tin (h×nh thøc qu¶ng c¸o, nh·n hiÖu th­¬ng m¹i, cÊu tróc c¬ së d÷ liÖu, c¸c néi dung truyÒn göi), vµ c¸c khÝa c¹nh kh¸c phøc t¹p h¬n nhiÒu so víi b¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ trong nÒn kinh tÕ vËt thÓ. f. B¶o vÖ ng­êi tiªu dïng B¶o vÖ ng­êi tiªu dïng lµ môc tiªu ngµy cµng ®­îc ®Ò cao trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Quy c¸ch, phÈm chÊt hµng ho¸, vµ c¸c th«ngtin cã liªn quan trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Òu ë d¹ng sè ho¸, nªn ng­êi mua chÞu rñi ro lín h¬n so víi giao dÞch th­¬ng m¹i vËt thÓ, ®ßi hái ph¶i cã c¬ chÕ trung gian ®¶m b¶o chÊt l­îng lµ mét khÝa c¹nh ®ang næi lªn tr­íc thùc tiÔn rñi ro ngµy cµng gia t¨ng trong giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö , nã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn quyÒn lîi cña ng­êi tiªu dïng. g. M«i tr­êng kinh tÕ vµ ph¸p lý Trong tõng n­íc, th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ cã thÓ tiÕn hµnh khi tÝnh ph¸p lý cña nã ®ù¬c thõa nhËn (biÓu hiÖn cô thÓ b»ng sù thõa nhËn ph¸p lý gi¸ trÞ cña c¸c giao dÞch ®iÖn tö, ch÷ ký ®iÖn tö, ch÷ ký sè ho¸, c¸c thanh to¸n ®iÖn tö, c¸c d÷ liÖu cã xuÊt xø tõ c¸c c¬ quan nhµ n­íc, bÝ mËt ®êi t­, vµ b¶o vÖ ph¸p lý ®èi víi m¹ng th«ng tin chèng téi ph¹m x©m nhËp), cã c¸c c¬ quan x¸c nhËn ch÷ ký ®iÖn tö... Ngoµi ra th­¬ng m¹i ®iÖn tö cßn ®ßi hái mäi doanh nghiÖp, hµng ho¸ vµ c¸c lao vô ®Òu ®­îc m· ho¸ thèng nhÊt, mét hÖ thèng thuÕ thÝch hîp ®Ó xö lý c¸c dung liÖu vµ c¸c dÞch vô mua b¸n qua m¹ng; nãi c¸ch kh¸c, ®ßi hái ph¶i cã mét m«i tr­êng kinh tÕ ®· ®­îc tiªu chuÈn ho¸ ë møc cao vµ c¸c khÝa c¹nh cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¶i ®­îc ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ trong néi luËt. Trªn b×nh diÖn quèc tÕ vÊn ®Ò ph¸p lý cßn phøc t¹p h¬n n÷a, v× c¸c trao ®æi xuyªn quèc gia cßn ®ßi hái ph¶i cã sù hµi hoµ gi÷a c¸c hÖ thèng luËt. h. T¸c ®éng v¨n ho¸ x· héi T¸c ®éng v¨n ho¸ x· héi cña Internet ®ang lµ mét mèi quan t©m quèc tÕ v× hµng lo¹t c¸c t¸c ®éng tiªu cùc cña nã nh­: c¸c phim ¶nh xÊu, c¸c h­íng dÉn lµm bom th­, c¸c lo¹i tuyªn truyÒn kÝch ®éng b¹o lùc... Internet ®· trë thµnh mét ph­¬ng tiÖn thuËn lîi cho c¸c lùc l­îng chèng ®èi sö dông ®Ó tuyªn truyÒn, kÝch ®éng lËt ®æ chÝnh phñ vµ g©y rèi trËt tù x· héi. Do ®ã vÊn ®Ò kiÓm so¸t th«ng tin trªn Internet còng lµ mét vÊn ®Ò cÇn ®­îc c¸c quèc gia trªn thÕ giíi quan t©m, chó ý tíi. i. VÊn ®Ò lÖ thuéc c«ng nghÖ Kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn r»ng Mü ®ang khèng chÕ toµn bé c«ng nghÖ th«ng tin quèc tÕ, c¶ vÒ phÇn cøng còng nh­ phÇn mÒm. Mü ®· ®i ®Çu vµ cã nhiÒu thùc tiÔn vÒ kinh tÕ sè ho¸ vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö . Mét khi th­¬ng m¹i ®­îc sè ho¸ th× toµn thÕ giíi sÏ chÞu sù khèng chÕ cña Mü vµ cña c¸c n­íc tiªn tiÕn gÇn víi Mü, ®iÒu nµy lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö bao trïm lªn mét ph¹m vi réng lín c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi vµ h¹ tÇng c¬ së cña nã lµ mét tæng hoµ phøc hîp cña rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cho nªn mét chuyªn gia cña Trung t©m th­¬ng m¹i quèc tÕ ®· khuyªn ViÖt Nam r»ng: Chí nªn nh×n nhËn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®¬n thuÇn chØ lµ viÖc sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö ®Ó thùc hiÖn c¸c hµnh vi bu«n b¸n truyÒn thèng mµ nªn hiÓu r»ng mét khi chÊp nhËn vµ ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö th× toµn bé h×nh th¸i ho¹t ®éng cña mét ®Êt n­íc sÏ thay ®æi, c¶ hÖ thèng gi¸o dôc, c¶ tËp qu¸n lµm viÖc vµ c¶ sinh ho¹t hµng ngµy. 1.3.3 C¸c øng dông cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö Ph¹m vi øng dông cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö rÊt réng, hiÖn cã tíi h¬n 1300 lÜnh vùc øng dông cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö . Sau ®©y lµ mét sè øng dông phæ biÕn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö . a. Mua hµng ®iÖn tö vµ th­¬ng m¹i : §©y lµ ho¹t ®éng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã néi dung lµ hµng ho¸ thùc. §èi víi lo¹i ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö nµy, nh÷ng th«ng tin tiÒn giao dÞch vÒ hái hµng, ®Æt hµng, thanh to¸n tiÒn hµng ®Òu cã thÓ thùc hiÖn qua m¹ng nh­ng hµng ho¸ cuèi cïng ®­îc ®­a ®Õn ng­êi tiªu dïng th× l¹i ph¶i dùa vµo c¸c dÞch vô b­u ®iÖn truyÒn thèng hoÆc nhê vµo nh÷ng c«ng ty vËn t¶i ®Ó giao hµng. Mua hµng vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ kÕt hîp c¸c ph­¬ng tiÖn cña giao dÞch ®iÖn tö víi h×nh thøc th­¬ng m¹i truyÒn thèng, gi¶m thiÓu c¸c kh©u trung gian trong qu¸ tr×nh l­u th«ng hµng hãa, lµm thay ®æi ph­¬ng thøc th­¬ng m¹i truyÒn thèng. b. Ng©n hµng ®iÖn tö vµ dÞch vô tiÒn tÖ: lµ ho¹t ®éng cung cÊp dÞch vô thanh to¸n ®iÖn tö nhanh gän, thuËn tiÖn. §©y lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó thùc hiÖn th­¬ng m¹i ®iÖn tö víi ý nghÜa ®Ých thùc, ®ång thêi còng lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n cho viÖc ®iÖn tö ho¸ tiÒn tÖ. c. Thanh to¸n ®iÖn tö: Thanh to¸n ®iÖn tö lµ mét kh©u hÕt søc quan träng trong toµn bé quy tr×nh th­¬ng m¹i ®iÖn tö . Ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ ®­îc ®¸nh gi¸ lµ s¬ khai nÕu nh­ giai ®o¹n nµy vÉn ®­îc thùc hiÖn theo c¸ch truyÒn thèng. HÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö gióp ng­êi mua vµ ng­êi b¸n thanh to¸n víi nhau th«ng qua viÖc mua b¸n s¶n phÈm, dÞch vô trªn Internet víi c¸c h×nh thøc thanh to¸n kh¸c nhau nh­ : thÎ tÝn dông, thÎ th«ng minh, thÎ ghi nî. HÖ thèng thanh to¸n sÏ sö dông c¸c h×nh thøc ®iÖn tö thay thÕ cho c¸c h×nh thøc truyÒn thèng nh­: sö dông chø ký ®iÖn tö vµ chøng nhËn ®iÖn tö thay thÕ ch÷ ký vµ con dÊu truyÒn thèng. C¸c th«ng tin truyÒn trªn hÖ thèng ®­îc m· ho¸ l¹i vµ ®¶m b¶o tÝnh vÑn toµn. d. Qu¶ng c¸o vµ Marketing ®iÖn tö: §©y lµ mét trong nh÷ng øng dông phæ biÕn nhÊt cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Së dÜ nh­ vËy lµ do qu¶ng c¸o vµ marketing trªn m¹ng cã nhiÒu ­u ®iÓm v­ît tréi c¸c ph­¬ng thøc qu¶ng c¸o kh¸c nh­: chi phÝ thÊp h¬n, ®a d¹ng h¬n, cËp nhËp h¬n. Víi mét trang WEb doanh nghiÖp cã thÓ cung cÊp c¸c catalog ®iÖn tö ®­îc cËp nhËp hµng giê víi chi phÝ kh«ng lín l¾m ®iÒu nµy cùc kú cã Ých cho c¸c doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. 1.4 T¸c ®éng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö Tr­íc xu thÕ quèc tÕ ho¸, toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, kinh doanh ®ang ngµy cµng thay ®æi, nhiÒu chuyªn gia ®· kh¼ng ®Þnh r»ng b­íc sang thÕ kû 21, th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ lµ con ¸t chñ bµi. Së dÜ nh­ vËy lµ do th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®·, ®ang vµ sÏ mang l¹i nh÷ng lîi Ých v« cïng to lín cho tÊt c¶ c¸c ®èi t­îng tham gia ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. Sau ®©y lµ nh÷ng lîi Ých chÝnh cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö . 1.4.1 Lîi Ých cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö a. §èi víi doanh nghiÖp C¸c doanh nghiÖp ®­îc coi lµ ®éng lùc chñ yÕu cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö nªn ®­¬ng nhiªn hä chÝnh lµ nh÷ng ng­êi ®­îc h­ëng lîi Ých nhiÒu nhÊt tõ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ n¾m b¾t ®­îc nh÷ng th«ng tin phong phó, gi¶m chi phÝ, tiÕp cËn ®­îc c¸c nguån lùc míi vµ cñng cè ®­îc c¸c quan hÖ ®èi t¸c. Tr­íc hÕt, th­¬ng m¹i ®iÖn tö gióp cho c¸c doanh nghiÖp n¾m b¾t ®­îc nh÷ng th«ng tin phong phó: HiÖn nay th«ng tin lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng cña c¸c doanh nghiÖp. Trong thêi buæi hiÖn nay, ng­êi nµo cã ®­îc nh÷ng th«ng tin míi nhÊt vµ biÕt tËn dông nh÷ng th«ng tin ®ã th× ng­êi Êy lµ ng­êi chiÕn th¾ng. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö nhê c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö ®iÓn h×nh lµ Internet/Web gióp cho c¸c doanh nghiÖp n¾m ®­îc nh÷ng th«ng tin phong phó vÒ thÞ tr­êng, nhê ®ã cã thÓ x©y dùng ®­îc chiÕn l­îc s¶n xuÊt vµ kinh doanh thÝch hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng trong n­íc, khu vùc vµ thÞ tr­êng quèc tÕ. Thªm vµo ®ã, gi¶m chi phÝ còng lµ mét lîi Ých to lín mµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®em l¹i cho c¸c doanh nghiÖp. Gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gióp gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, tr­íc hÕt lµ chi phÝ v¨n phßng. C¸c v¨n phßng kh«ng giÊy tê chiÕm diÖn tÝch nhá h¬n rÊt nhiÒu, chi phÝ t×m kiÕm chuyÓn giao tµi liÖu gi¶m ®i nhiÒu lÇn (trong ®ã kh©u in gÇn nh­ bá h¼n); theo sè liÖu cña h·ng general Electricity cña Mü, tiÕt kiÖm theo xu h­íng nµy ®¹t trªn 30%. §iÒu quan träng h¬n lµ c¸c nh©n viªn cã n¨ng lùc ®­îc gi¶i phãng khái nhiÒu c«ng ®o¹n sù vô, cã thÓ tËp trung vµo nghiªn cøu ph¸t triÓn, sÏ ®­a ®Õn nhiÒu lîi Ých to lín l©u dµi Gi¶m chi phÝ b¸n hµng vµ tiÕp thÞ: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö gióp gi¶m thÊp chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ tiÕp thi. B»ng ph­¬ng tiÖn Internet/Web, mét nh©n viªn b¸n hµng cã thÓ giao dÞch ®­îc víi rÊt nhiÒu kh¸ch hµng, catalog ®iÖn tö trªn Web phong phó h¬n nhiÒu vµ th­êng xuyªn cËp nhËt so víi catalog in Ên chØ cã khu«n khæ giíi h¹n vµ lu«n lçi thêi. Gi¶m chi phÝ giao dÞch: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö qua Internet/Web gióp c¸c doanh nghiÖp gi¶m ®¸ng kÓ thêi gian vµ chi phÝ giao dÞch. Thêi gian giao dÞch qua Internet chØ b»ng 7% thêi gian giao dÞch qua Fax, vµ b»ng kho¶ng 0,05% thêi gian giao dÞch qua b­u ®iÖn. Chi phÝ giao dÞch qua Internet chØ b»ng 5% chi phÝ giao dÞch qua Fax hay qua b­u ®iÖn chuyÓn ph¸t nhanh. Chi phÝ thanh to¸n ®iÖn tö qua Internet chØ b»ng 10% tíi 20% chi phÝ thanh to¸n theo lèi th«ng th­êng. B¶ng I-1: Tèc ®é vµ chi phÝ truyÒn göi (mét bé tµi liÖu 40 trang) §­êng truyÒn Thêi gian Chi phÝ (USD) New York ®i Tokyo - B­u ®iÖn 5 ngµy 7.40 - ChuyÓn ph¸t nhanh 24 giê 26.25 - Fax 31 phót 28.83 - Internet 2 phót 0.10 New York ®i Los Angeles - B­u ®iÖn 2-3 ngµy 3.00 - ChuyÓn ph¸t nhanh 24 giê 15.50 - Fax 31 phót 9.36 - Internet 2 phót 0.10 Trong hai yÕu tè c¾t gi¶m nµy, yÕu tè thêi gian ®ãng vai trß quan träng h¬n, v× viÖc nhanh chãng lµm cho th«ng tin vÒ hµng ho¸ tiÕp cËn víi ng­êi tiªu dïng mµ kh«ng ph¶i qua trung gian cã ý nghÜa sèng cßn ®èi víi bu«n b¸n vµ c¹nh tranh bu«n b¸n. Ngoµi ra, viÖc giao dÞch nhanh chãng, sím n¾m b¾t ®­îc c¸c nhu cÇu cßn gióp c¾t gi¶m sè l­îng vµ thêigian hanhg n»m l­u kho, còng nh­ kÞp thêi thay ®æi ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt b¸m s¸t ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng. Ngoµi ra, th­¬ng m¹i ®iÖn tö cßn gióp c¸c doanh nghiÖp thiÕt lËp vµ cñng cè quan hÖ ®èi t¸c: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc thiÕt lËp vµ cñng cè mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh tè tham gia vµo qu¸ tr×nh th­¬ng m¹i: th«ng qua m¹ng, c¸c chñ thÓ tham gia (doanh nghiÖp, ng­êi tiªu dïng,chÝnh phñ) cã thÓ giao dÞch trùc tiÕp vµ liªn tôc víi nhau (liªn l¹c trùc tuyÕn) gÇn nh­ kh«ng cßn kho¶ng c¸ch ®Þa lý vµ thêi gian n÷a, nhê ®ã viÖc hîp t¸c ®­îc tiÕn hµnh nhanh chãng vµ liªn tôc. C¸c b¹n hµng míi, c¸c c¬ héi kinh doanh míi ®­îc ph¸t hiÖn nhanh chãng trªn b×nh diÖn quèc gia, toµn khu vùc, toµn thÕ giíi vµ cã rÊt nhiÒu c¬ héi kh¸c ®Ó lùa chän. b. §èi víi ng­êi tiªu dïng Kh«ng chØ cã c¸c doanh nghiÖp lµ ng­êi ®­îc h­ëng lîi Ých tõ th­¬ng m¹i ®iÖn tö mµ ng­êi tiªu dïng còng ®­îc h­ëng lîi rÊt nhiÒu tõ ph­¬ng thøc kinh doanh míi mÎ nµy. Nhê cã th­¬ng m¹i ®iÖn tö, víi mét chiÕc m¸y tÝnh ®­îc nèi m¹ng, ng­êi tiªu dïng cã thÓ ngåi t¹i n._.hµ ®Ó mua s¾m, tù do lùa chän c¸c s¶n phÈm víi ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt mµ kh«ng ph¶i mÊt thêi gian ®i t×m kiÕm ë c¸c cöa hµng, siªu thÞ. H¬n thÕ n÷a, trªn m¹ng cã rÊt nhiÒu lo¹i hµng ho¸, cöa hµng ®Ó ng­êi tiªu dïng tha hå lùa chän. NÕu kh«ng cã th­¬ng m¹i ®iÖn tö ng­êi tiªu dïng sÏ ph¶i ®i ®Õn c¸c cöa hµng, nh­ vËy võa tèn thêi gian mµ c¬ héi lùa chän l¹i Ýt. Bªn c¹nh ®ã, v× cã nhiÒu c¬ héi lùa chän nh­ vËy, ng­êi tiªu dïng cã thÓ chän cho m×nh mét s¶n phÈm thÝch hîp nhÊt vµ cã møc gi¸ phï hîp. ViÖc thanh to¸n l¹i rÊt thuËn lîi, ng­êi tiªu dïng cã thÓ tr¶ t¹i nhµ b»ng tiÌn mÆt hoÆc thanh to¸n b»ng thÎ tÝn dông th«ng qua m¹ng. c. §èi víi chÝnh phñ. §èi víi quèc gia, th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin lµ ngµnh cã lîi nhuËn cao nhÊt vµ ®ãng vai trß ngµy cµng quan träng trong nÒn kinh tÕ. Nãi c¸ch kh¸c th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tiÕp cËn víi nÒn kinh tÕ sè ho¸. Lîi Ých nµy cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn: nÕu kh«ng tiÕp cËn víi nÒn kinh tÕ sè ho¸ th× sau mét thêi gian n÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ bÞ bá r¬i hoµn toµn. Ngoµi ra th­¬ng m¹i ®iÖn tö cßn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh ph©n phèi c¸c dÞch vô c«ng céng nh­ y tÕ, gi¸o dôc, th«ng tin, thuÕ... 1.4.2 H¹n chÕ cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö Bªn c¹nh c¸c lîi Ých to lín nh­ vËy, th­¬ng m¹i ®iÖn tö vÉn kh«ng tr¸nh khái cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. §ã lµ nh÷ng khã kh¨n, rµo c¶n khi doanh nghiÖp ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö. HiÖn nay, vÊn ®Ò chi phÝ ®ang lµ mét trë ng¹i cho sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö . TØ lÖ chi phÝ viÔn th«ng vµ chi phÝ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i cao g©y ra nh÷ng trë ng¹i rÊt lín ®èi víi viÖc øng dông phæ cËp th­¬ng m¹i ®iÖn tö . Rñi ro vÒ chi phÝ cã thÓ t¨ng cao nÕu ng­êi sö dông thiÕu kinh nghiÖm Thªm vµo ®ã, kh¶ n¨ng xÈy ra rñi ro ®èi víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho c¸c doanh nghiÖp lµ rÊt lín. Ngay ®èi víi th­¬ng m¹i truyÒn thèng, hîp ®ång ®· ký kÕt nh­ng kh¶ n¨ng thùc hiÖn thÊp, hµng gi¶, hµng nh¸i, hµng chÊt l­îng thÊp trµn lan, t×nh h×nh chÊp nhËn vµ thanh to¸n cßn ®ang lµ vÊn ®Ó nan gi¶i, nay ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö kh¶ n¨ng rñi ro cßn cao h¬n nhiÒu. Ngoµi ra, hiÖn ch­a cã mét tiªu chuÈn quèc tÕ thèng nhÊt vµ hoµn chØnh cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö. §©y sÏ lµ mét trë ng¹i cho sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu. Bëi v× ch­a cã c¸c tiªu chuÈn trªn b×nh diÖn quèc tÕ nªn khiÕn cho nhiÒu m¹ng, ®­êng truyÒn, phÇn cøng, phÇn mÒm cßn ch­a t­¬ng thÝch víi nhau g©y c¶n trë luång th«ng tin gi÷a c¸c phøc hîp m¹ng kh¸c nhau. Cuèi cïng, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ßi hái ph¶i cã hÖ thèng m¸y tÝnh hiÖn ®¹i, chi phÝ ban ®Çu vµ chi phÝ duy tr× lín, ®ßi hái ph¶i cã thêi gian thu håi vèn nhanh, nh­ng viÖc thuyÕt phôc ng­êi tiªu dïng chuyÓn tõ tËp qu¸n mua b¸n cæ truyÒn sang ph­¬ng thøc mua b¸n míi lµ ®iÒu kh«ng thÓ thùc hiÖn mét sím mét chiÒu ®­îc. 2. Kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi 2.1 T×nh h×nh ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn ph¹m vi thÕ giíi. Tuy lµ mét lÜnh vùc míi ph¸t triÓn nh­ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang ph¸t triÓn nhanh chãng trªn b×nh diÖn toµn cÇu c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u. a. Theo chiÒu réng Theo sè liÖu “Th­¬ng m¹i ®iÖn tö” – Nhµ xuÊt b¶n thèng kª n¨m 1999, n¨m 1992 trªn thÕ giíi míi cã 31 n­íc nèi m¹ng vµo Internet, tíi gi÷a n¨m 1997 ®· cã 171 n­íc. Sè trang Web vµo gi÷a n¨m 1993 lµ 130 trang, tíi cuèi n¨m 1998 ®· lªn tíi 3,69 triÖu. Sè lÜnh vùc sö dông Internet/Web vµo gi÷a n¨m 1991 lµ 1600, tíi gi÷a n¨m 1997 lµ 1,3 triÖu. §Õn n¨m 1992, toµn thÕ giíi cã kho¶ng 3,2 triÖu ®Þa chØ Internet chñ yÕu lµ ë Mü. Tíi gi÷a n¨m 1996 lµ 12,9 triÖu ®Þa chØ vµ víi kho¶ng 67,5 triÖu ng­êi ë kh¾p c¸c ch©u lôc. §Õn gi÷a n¨m 1998 ®· cã kho¶ng 36,7 triÖu ®Þa chØ Internet vµ kho¶ng 100 triÖu ng­êi sö dông. Hµng tr¨m ngh×n c«ng ty vµ trªn 1500 ng©n hµng trªn thÕ giíi ®ang thùc hiÖn th­¬ng m¹i ®iÖn tö . Theo dù b¸o sè ng­êi sö dông Internet trªn toµn thÕ giíi n¨m 2005 sÏ lªn kho¶ng 1 tû ng­êi. B¶ng I-2: Sè liÖu thèng kª sè ng­êi sö dông Internet theo c¸c n­íc N­íc TriÖu ng­êi N­íc TriÖu ng­êi Mü 47.00 Singapore 0.20 NhËt B¶n 6.70 Niu Zi Lan 0.20 Australia 1.00 Hång K«ng 0.20 CHLB §øc 0.80 Trung Quèc 0.10 Ph¸p 0.80 Malaisia 0.10 Anh 0.60 Thai Lan 0.10 §µi Loan 0.60 Indonexia 0.10 T©y Ban Nha 0.50 Philipine 0.40 Italia 0.30 Ên §é 0.40 CH Nam Phi 0.30 C¸c n­íc kh¸c 3.00 Hµn Quèc 0.20 Isarel 0.20 Toµn thÕ giíi 67.50 (Nguån: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö NXB Thèng kª) Tuy vËy, hiÖn nay th­¬ng m¹i ®iÖn tö chñ yÕu vÉn tËp trung ë c¸c n­íc ph¸t triÓn. Theo sè liÖu ­íc tÝnh gÇn ®óng th× Mü ®ang chiÕm tû träng trªn 70% tæng doanh sè th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn toµn thÕ giíi. Trong sè 331 c«ng ty lín ®øng hµng ®Çu vÒ ngµnh kinh doanh trùc tuyÕn th× Mü chiÕm gÇn 1/2 cßn l¹i lµ c¸c n­íc vµ khu vùc kh¸c. Doanh thu tõ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö t¨ng ngµy cµng nhanh vµ chiÕm tû träng kh¸ lín trong th­¬ng m¹i toµn cÇu. N¨m 1997, c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ chiÕm kho¶ng 0,05% tæng gi¸ trÞ giao dÞch th­¬ng m¹i trªn toµn cÇu th× ®Õn n¨m 2000 con sè nµy t¨ng lªn 1,3 ®Õn 3,3%. Tång trÞ gi¸ bu«n b¸n toµn cÇu trªn Internet n¨m 1999 ®¹t 95,2 tØ USD (so víi 39,9 tØ USD cuèi n¨m 1998) H×nh I-2: Doanh sè th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu §¬n vÞ: tû USD Nguån: Forrester Research, Inc. (2000), IDC-Canadian Economic Outlook, www.nua.com (2001) B¶ng I-3: Doanh thu ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö theo c¸c n¨m N¨m Doanh thu (tû USD) 1997 18 1998 31 1999 71 2000 200-250 2001 300 Nguån: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö NXB Thèng kª 1999 Cïng víi sù gia t¨ng vÒ doanh thu th× c¸c lÜnh vùc cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng ngµy cµng ®­îc më réng. Cuèi thÕ kû XX, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· lªn tíi trªn 1300 lÜnh vùc øng dông. N¨m 1997, sè lÜnh vùc sö dông lµ 1,3 triÖu Theo “Côc diÖn Kinh tÕ thÕ giíi 2000 vµ dù b¸o th­¬ng m¹i 2001”, Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam . C¸c øng dông hiÖn nay vÉn tËp trung trong c¸c lÜnh vùc tµi chÝnh ng©n hµng, qu¶ng c¸o, du lÞch, b¸n lÎ trùc tuyÕn... Hµng ho¸ giao dÞch chñ yÕu qua m¹ng chñ yÕu lµ s¶n phÈm tin häc, gi¶i trÝ, du lÞch, vËt phÈm tiªu dïng thiÕt yÕu. Trong c¸c giao dÞch th× giao dÞch B2B chiÕm ­u thÕ ¸p ®¶o, 171 tû USD so víi 10 tû USD cña B2C n¨m 2000. B¶ng I-4: Doanh thu cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö theo hµng ho¸ 1996 1997 1998 1999 2000 S¶n phÈm tin häc 140 323 701 1.228 2.105 Du lÞch 126 276 572 961 1.579 Gi¶i trÝ 85 194 420 733 1.251 QuÇn ¸o 46 89 163 234 322 Hoa, quµ tÆng 45 103 222 386 658 Thùc phÈm 39 78 149 227 336 Kh¸c 37 75 144 221 329 Tæng céng 518 1.138 2.371 3.991 6.579 §¬n vÞ: triÖu USD Nguån: Forrester Research, Inc. (2000) b. Theo chiÒu s©u Nh÷ng tiÕn bé kü thuËt cña c«ng nghÖ th«ng tin ®· t¹o ra c¸c ph­¬ng tiÖn truy cËp Internet víi tèc ®é cao h¬n rÊt nhiÒu. C«ng nghÖ “§­êng thuª bao sè ho¸ kh«ng ®ång bé” (Asynchronous Digital Subscriber Line: ADSL), c«ng nghÖ dïng v« tuyÕn ®Ó truy cËp Internet th«ng qua ®­êng c¸p (High- defination Television: HDTV) 8 Mbp/s cho phÐp t¶i ch­¬ng tr×nh trªn trong 10 gi©y, víi c«ng nghÖ tivi Internet (HDTV) dïng modem c¸p 10 Mbps sÏ chØ mÊt 8 gi©y. C¸c c«ng ty, chñ yÕu lµ ë Hoa Kú, ®· cã ch­¬ng tr×nh 5 n¨m 1998-2002 x©y dùng mét m¹ng liªn l¹c viÔn th«ng toµn cÇu th«ng qua c¸c vÖ tinh, cho phÐp cung cÊp dÞch vô tíi gÇn 2 tû ng­êi ®ang sèng ë c¸c vïng kh«ng cã ®iÖn tho¹i trªn toµn thÕ giíi. HÖ thèng c¸p ë c¸c n­íc ®· vµ ®ang chuyÓn thµnh hÖ thèng l­u th«ng Internet hai chiÒu (Two-way Internet traffic) dïng c¸p quang, cã hép gi¶i m· ©m thanh, h×nh ¶nh vµ d÷ liÖu sè ho¸ truyÒn göi trùc tiÕp. C¸c tuyÕn c¸p quang sÏ cho phÐp truy nhËp Internet víi tèc ®é gÊp 10 lÇn so víi m¹ng c¸p ®iÖn tho¹i hiÖn thêi. Theo ­íc tÝnh cña c¸c chuyªn gia Mü, Internet/Web ®ang ph¸t triÓn víi tèc ®é cø 100 ngµy th× l­u l­îng th«ng tin qua Internet l¹i t¨ng lªn gÊp ®«i. Trªn ®©y lµ bøc tranh toµn c¶nh vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn ph¹m vi toµn cÇu. TiÕp theo sÏ lµ t×nh h×nh ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë mét sè quèc gia cã th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ang ph¸t triÓn tõ ®ã rót ra ®­îc nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam. 2.2 T×nh h×nh ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë mét sè quèc gia vµ mét sè khu vùc trªn thÕ giíi. a. Mü HiÖn nay, Mü lµ mét trong nh÷ng quèc gia cã ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö dÉn ®Çu thÕ giíi vÒ sè ng­êi sö dông Internet còng nh­ l­îng c¸c giao dÞch qua m¹ng. Theo sè liÖu ­íc tÝnh th× Mü ®ang chiÕm tû träng trªn 70% tæng doanh sè th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn toµn thÕ giíi. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã ý nghÜa sèng cßn ®èi víi nÒn kinh tÕ Mü v× nÒn kinh tÕ n­íc nµy ®ang chuyÓn sang nÒn kinh tÕ tri thøc nªn chi phÝ giao dÞch trong nÒn kinh tÕ Mü chiÕm 45% GDP, nhê cã th­¬ng m¹i ®iÖn tö mµ chi phÝ mµ gi¶m ®i rÊt nhiÒu lÇn thËm chÝ lµ hµng tr¨m lÇn. Tíi t¸ng 7/1997, sè lÜnh vùc kinh doanh sö dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña Mü ®· lªn tíi hµng ngh×n. Sè l­îng c¸c doanh nghiÖp cña Mü sö dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng ngµy cµng t¨ng, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Theo c«ng ty nghiªn cøu thÞ tr­êng Cyber Dialogue ë Mü, sè c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá n­íc nµy sö dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö t¨ng víi tèc ®é 14%/ n¨m, tæng sè ®¬n ®Æt hµng qua m¹ng Internet cña c¸c doanh nghiÖp nµy t¨ng kho¶ng 138% trong kho¶ng tõ quý I n¨m 1999 ®Õn quý I n¨m 2000 ®¹t tæng trÞ gi¸ 45,2 tØ USD. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng lín lao cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö nªn chÝnh phñ Mü rÊt chó ý sö dông, ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn lÜnh vùc nµy. Th¸ng 7/1997, sau 10 n¨m thö nghiÖm vµ ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö víi quy m« lín vµ ë tr×nh ®é cao, chÝnh phñ Mü ban bè “ Khu«n khæ cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu” trong ®ã nªu ra quan ®iÓm cña Mü vÒ 5 Nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu gåm: Internet lµ vò ®µi chÞu hoµn toµn sù chi phèi cña thÞ tr­êng, khu vùc t­ nh©n gi÷ vai trß chñ yÕu, tiªn phong. ChÝnh phñ kh«ng cã h¹n chÕ kh«ng cÇn thiÕt ®èi víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö . NÕu chÝnh phñ cÇn ph¶i tham gia th× chØ lµ t¹o mét m«i tr­êng ph¸p lý gi¶n dÞ vµ nhÊt qu¸n cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö , mµ kh«ng ph¶i lµ ®iÒu tiÕt nã ChÝnh phñ c«ng nhËn tÝnh chÊt ®Æc thï cña Internet, vµ kh«ng cho r»ng Internet ph¶i theo c¸c khu«n khæ ®iÒu tiÕt ®· ®­îc x¸c lËp cho liªn l¹c, truyÒn thanh vµ truyÒn h×nh Th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn Iternet ph¶i mang tÝnh toµn cÇu, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a nh÷ng ng­êi mua vµ ng­êi b¸n ë c¸c quèc gia kh¸c nhau. Trong lÜnh vùc ph¸p lý, MÜ còng lµ n­íc ®i ®Çu víi viÖc cho ra ®êi luËt ch÷ ký ®iÖn tö. §iÒu nµy sÏ gióp c¸c doanh nghiÖp dÔ dµng ®µm ph¸n trong kinh doanh h¬n. b. Singapore §Ó thóc ®Èy giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö , Singapore tËp trung vµo hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö, vµ trë thµnh mét trong nh÷ng n­íc ®Çu tiªn ¸p dông hÖ thèng thanh to¸n nµy. Th¸ng 12/1996, Singapore khai tr­¬ng ch­¬ng tr×nh øng dông toµn diÖn c¸c lo¹i thÎ Internet cash, thÎ mua hµng ®iÖn tö, tói tiÒn ®iÖn tö. HÖ thèng giao dÞch ®iÖn tö an toµn mang tÝnh quèc tÕ ®­îc thµnh lËp n¨m 1997 vµ ®i vµo ho¹t ®éng tõ ®Çu n¨m 1998. ChÝnh phñ Singapore hç trî vµ vËn hµnh §iÓm nãng th­¬ng m¹i ®iÖn tö (Electronic Commerce Hotbed- ECH) víi sù tham gia cña 60 tæ chøc tµi chÝnh, c«ng nghÖ vµ x©y dùng h¹ tÇng th­¬ng m¹i ®iÖn tö . ECH lËp ra Uû ban ®iÒu phèi th­¬ng m¹i ®iÖn tö ho¹t ®éng trong khu«n khæ ECH. Th¸ng 1/1997, chÝnh phñ lËp ra tiÓu ban chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®iÖn tö . TiÓu ban nµy cã tr¸ch nhiÖm nghiªn cøu vµ so¹n th¶o chÝnh s¸ch qu¶n lý th­¬ng m¹i ®iÖn tö . V¨n b¶n cã tÝnh chÊt bao trïm sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë Singapore lµ KÕ ho¹ch tæng thÓ vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña Singapore. KÕ ho¹ch nµy x¸c ®Þnh môc tiªu cô thÓ nh­ sau: X©y dùng h¹ tÇng c¬ së th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã kh¶ n¨ng kÕt nèi quèc tÕ. BiÕn Singapore trë thµnh mét trung t©m th­¬ng m¹i ®iÖn tö. KhuyÕn khÝch cacs doanh nghiÖp øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­ lµ mét chiÕn l­îc kinh doanh. Xóc tiÕn d©n chóng sö dông réng r·i th­¬ng m¹i ®iÖn tö . Tõng b­íc t¹o ra sù phï hîp gi÷a hÖ thèng quy ®Þnh hiÖn hµnh vÒ giao dÞch kinh doanh víi c¸c quy ®Þnh míi vÒ giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö . c. Malaysia Trong khu«n khæ ch­¬ng tr×nh TÇm nh×n Malaysia n¨m 2020, chÝnh phñ ®· thµnh lËp Siªu hµnh lang th«ng tin ®a ph­¬ng tiÖn. §Çu n¨m 1996, tiÓu ban ®Æc biÖt ®­îc thµnh lËp d­íi sù chñ tr× cña Bé n¨ng l­îng, B­u ®iÖn vµ ViÔn th«ng cã môc tiªu x©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch, quy ®Þnh ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö gåm LuËt ch÷ kü ®iÖn tö, LuËt y tÕ ®iÖn tö, LuËt giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö, söa ®æi LuËt b¶n quyÒn phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö . Th¸ng 2/1997, Malaisia c«ng bè chiÕn l­îc th­¬ng m¹i ®iÖn tö gåm nh÷ng ®iÓm chÝnh sau: X©y dùng hÖ thèng h¹ tÇng th«ng tin víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn BiÕn siªu hµnh lang ®a ph­¬ng tiÖn trë thµnh mét trung t©m th­¬ng m¹i ®iÖn tö khu vùc TiÕn tíi Malaisia kh«n kiÓm duyÖt Internet §­a Malaisia thµnh kiÓu mÉu vÒ b¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ trong giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö Kh«ng ®¸nh thuÕ nhËp khÈu c¸c thiÕt bÞ, kü thuËt phôc vô cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö Ýt nhÊt trong 10 n¨m Trong n¨m 1997, chÝnh phñ thµnh lËp TiÓu ban chuyªn tr¸ch vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö do Bé th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp chñ tr×. HÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö còng ®· ®­îc thiÕt lËp do ng©n hµng Negara ®iÒu hµnh. d. Tæ chøc Hîp t¸c kinh tÕ Th¸i B×nh D­¬ng (APEC) Th¸ng 2/1998, T¹i cuéc gÆp ë Penang, c¸c quan chøc cao cÊp cña Apec ®· thµnh lËp mét lùc l­îng ®Æc nhiÖm ®Ó lo c¸c c«ng viÖc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong Apec. Lùc l­îng ®· v¹ch ra vµ thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh c«ng t¸c gåm hai giai ®o¹n: Giai ®o¹n 1: tËp trung vµo viÖc n©ng cao nhËn thøc cña c¸c thµnh viªn vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö . Giai ®o¹n hai: Hîp t¸c x©y dùng c¸c c¬ së chung cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong tæ chøc. T¹i cuéc gÆp th­îng ®Ønh th¸ng 11/1998,APEC c«ng bè b¶n “ Ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng APEC vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö “ nh×n nhËn r»ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã tiÒm n¨ng to lín, ®ång thêi nh×n nhËn r»ng c¸c n­íc thµnh viªn ®ang ë c¸c tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸, vµ c¸ch ®iÒu hµnh; ®Ò cao vai trß ®Çu tÇu cña c¸c doanh nghiÖp vµ ®Ò ra lé tr×nh th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho c¸c n­íc thµnh viªn. Tuy nhiªn b¶n ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng nµy chØ hoµn toµn mang tÝnh l¹c quan mµ kh«ng nãi tíi khã kh¨n hay nguy c¬ tiÒm Èn nµo cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®èi víi c¸c n­íc cßn ®ang ph¸t triÓn. e. HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN) C¸c n­íc ASEAN b¾t ®Çu cã ho¹t ®éng tËp thÓ vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö tõ n¨m 1997, më ®Çu b»ng héi nghÞ bµn trßn ASEAN vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö tæ chøc ë Malaisia vµo th¸ng 10. §Ó xóc tiÕn hîp t¸c vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö , ASEAN ®· lËp ra “ Ban ®iÒu phèi vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö” ( Coordinating committee on Electronic Commerce: CCEC); th¸ng 7/1998, tiÓu ban nµy häp héi nghÞ lµn thø nhÊt, th¸ng 9/1998, häp héi nghÞ lÇn thø 2, t¹i héi nghÞ nµy CCEC ®· th«ng qua b¶n “ C¸c nguyªn t¾c chØ ®¹o vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö” cña c¸c n­íc ASEAN. Th¸ng 11/2000, ASEAN ký HiÖp ®Þnh khung vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. HiÖp ®Þnh khung e-ASEAN nªu ra c¸c nguyªn t¾c chung cho c¬ së h¹ tÇng th«ng tin ASEAN, th­¬ng m¹i ®iÖn tö, tù do ho¸ c¸c s¶n phÈm ICT, ph¸t triÓn x· héi ®iÖn tö vµ ®Èy m¹nh c¸c ChÝnh phñ ®iÖn tö. 2.3 Nh÷ng kinh nghiÖm cho ViÖt Nam tõ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi C¸c n­íc c«ng nghiÖp lµ nh÷ng n­íc cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn nhanh th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong khi ®ã ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th× th­¬ng m¹i ®iÖn tö võa lµ th¸ch thøc võa lµ c¬ héi cÇn ®­îc tËn dông ®Ó tiÕn hµnh th­¬ng m¹i cã hiÖu qu¶. NÕu kh«ng kÞp thêi chuÈn bÞ vµ tham gia mét c¸ch hîp lý th× c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trong ®ã cã ViÖt Nam sÏ thiÕu ®iÒu kiÖn ®Ó c¹nh tranh tån t¹i vµ dÇn ®uæi kÞp c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ nh­ vËy c¸c n­íc nµy sÏ bÞ bá r¬i. Kinh nghiÖm tõ c¸c n­íc cho thÊy v× c¸c ®ßi hái vµ c¸c vÊn ®Ò cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Òu cã nhiÒu khÝa c¹nh phøc t¹p, cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau nªn ®Ó triÓn khai th­¬ng m¹i ®iÖn tö th× ViÖt Nam cÇn ph¶i: H×nh thµnh mét hÖ thèng c¸c nguyªn t¾c chØ ®¹o vµ quan ®iÓm vÒ hÖ thèng c¸c c¬ së h¹ tÇng ph¸p lý, c«ng nghÖ, kinh tÕ, x· héi cho viÖc chÊp nhËn vµ triÓn khai th­¬ng m¹i ®iÖn tö , lÊy ®ã lµm c¬ së mang tÝnh nguyªn lý cho c¸c ch­¬ng tr×nh vµ c¸c ho¹t ®éng. ChuÈn bÞ tèt vÒ c¬ së h¹ tÇng, ®Æc biÖt lµ c¬ së h¹ tÇng vÒ th«ng tin vµ ph¸p lý cÇn thiÕt, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña c¸c doanh nghiÖp. X©y dùng mét ch­¬ng tr×nh tæng thÓ, tiÕp ®ã lµ mét ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Ó tõng b­íc triÓn khai cã hiÖu qu¶ vµ hÖ thèng Trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam hiÖn nay, h¹ tÇng c¬ së th«ng tin cÇn ph¸t triÓn tr­íc tiªn. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng th«ng tin th× hÖ thèng c¸c quy ®Þnh qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi qu¶n lý, khai th¸c, sö dông tµi nguyªn trªn Internet, quy ®Þnh ®èi víi giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö, hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö cÇn cã sù ®Çu t­ ban ®Çu. Trong giai ®o¹n ®Çu tiªn, h¹ tÇng c¬ së th«ng tin, ph¸p lý vµ thanh to¸n cÇn ®¶m b¶o møc ®é ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cho c¸c doanh nghiÖp ¸p dông thÝ ®iÓm th­¬ng m¹i ®iÖn tö . KÕt thóc giai ®o¹n thö nghiÖm, nguån nh©n lùc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö cÇn ®­îc ­u tiªn ®Çu t­ ®ång thêi tiÕp tôc n©ng cÊp ®ång bé h¹ tÇng th«ng tin, ph¸p lý vµ thanh to¸n ®Ó phôc vô øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn diÖn réng. Ngoµi ra, mét nh©n tè h¹ tÇng quan träng kh¸c lµ yÕu tè thÓ chÕ. ViÖt Nam cÇn cã mét hoÆc mét sè tæ chøc hoÆc c¬ quan ®Çu mèi ®Ó h×nh thµnh quan ®iÓm, nguyªn t¾c chØ ®¹o, ch­¬ng tr×nh tæng thÓ øng dôg th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ chØ ®¹o tËp trung, phèi hîp, ®iÒu hµnh, xóc tiÕn, ®iÒu chØnh viÖc triÓn khai ch­¬ng tr×nh tæng thÓ ®ã. 3. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam Th­¬ng m¹i ®iÖn tö hiÖn lµ mét lÜnh vùc míi mÎ ®èi víi ViÖt Nam. Cho ®Õn nay qu¸ tr×nh ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam míi chØ ë nh÷ng b­íc ®i ban ®Çu. 3.1 Thùc tr¹ng c¬ së h¹ tÇng cho sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ViÖt Nam gia nhËp m¹ng toµn cÇu t­¬ng ®èi chËm, th¸ng 11/1997 míi chÝnh thøc hoµ m¹ng Internet. NÕu nh­ m«i tr­êng ph¸p lý lµ tiÒn ®Ò cho ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam th× c¬ së h¹ tÇng th«ng tin lµ mét yÕu tè thóc ®Èy øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn diÖn réng. Tuy c¬ së h¹ tÇng ë n­íc ta vÉn ë møc thÊp nh­ng còng ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö . a. H¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ H¹ tÇng c¬ së viÔn th«ng: M¹ng viÔn th«ng quèc tÕ- h¹ tÇng kü thuËt thiÕt yÕu cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn nhanh chãng víi 3 tæng ®µi Gateway vµ 8 tr¹m mÆt ®Êt cã kh¶ n¨ng cung cÊp c¸c kªnh liªn l¹c trùc tiÕp víi gÇn 30 n­íc vµ liªn l¹c gi¸n tiÕp víi trªn 200 n­íc trªn thÕ giíi. HÖ thèng c¸p quang Th¸i Lan- ViÖt Nam- Hång K«ng víi tèc ®é trªn 500 Mbps ®· ®­îc ®em vµo khai th¸c gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc n©ng cao n¨ng lùc viÔn th«ng quèc tÕ cña ViÖt Nam. §­êng trôc B¾c Nam víi viba réng 140Mpbs vµ c¸p quang SDH 2,5 GMbs b­íc ®Çu ®¸p øng ®­îc nhu cÇu th«ng tin trong nh÷ng n¨m tíi. M¹ng cÊp I ®· ®­îc trang bÞ thiÕt bÞ truyÒn dÉn Viba c«ng nghÖ sè PDH vµ SDH tèc ®é tõ 2 Mpbs ®Õn 155 Mbps vµ c¸p quang SDH tèc ®é tõ 155 Mpbs ®Õn 2,5 Gbps. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000, c¸c huyÖn trong c¶ n­íc ®· ®­îc trang bÞ tæng ®µi ®iÖn tö. Tæng sè thuª bao ®iÖn tho¹i cè ®Þnh ®¹t trªn 3 triÖu m¸y. §ång thêi m¹ng ®iÖn tho¹i cè ®Þnh ®· ®­îc sè ho¸. DÞch vô th«ng tin di ®éng tiªu chuÈn GMS ph¸t triÓn nhanh víi 2 c«ng ty lµ Vinaphone vµ Mobilephone ®· phñ sãng trªn ®Þa bµn toµn quèc. H¹ tÇng Internet: §Ó ®¸p øng nhu cÇu khai th¸c vµ sö dông Internet, tæng c«ng ty b­u chÝnh viÔn th«ng ®· x©y dùng mét m¹ng trôc trªn toµn quèc lµ VietnamNet (VNN) vµ kÕt nèi víi m¹ng Internet. M¹ng VNN ®­îc coi lµ c¬ së h¹ tÇng cho Internet t¹i ViÖt Nam vµ hiÖn nay do c«ng ty §iÖn to¸n vµ truyÒn sè liÖu (VDC) qu¶n lý vµ khai th¸c. Víi 3 nhµ kinh doanh dÞch vô kÕt nèi Internet (IXP- Internet Exchange Provider) Tr­íc khi cã NghÞ ®Þnh sè 55/2001/N§-CP vÒ qu¶n lý, cung cÊp vµ sö dông dÞch vô Internet, IXP ®­îc gäi lµ IAP (Internet Access Provider) , 12 nhµ cung øng dÞch vô Internet (ISP- Internet Service Provider) vµ 17 nhµ cung cÊp th«ng tin lªn Internet (ICP- Internet Content Provider) T¹p chÝ chuyªn ®Ò gi¶i ph¸p cho tæ chøc, doanh nghiÖp (Sè 23-Th¸ng 9 n¨m 2002) , c¸c th«ng tin kinh tÕ, th­¬ng m¹i, ®Çu t­... ®· b­íc ®Çu ®­îc ®­a lªn m¹ng, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn trang vµng Internet cña ViÖt Nam víi c¸c chuyªn môc: tiÒm n¨ng vµ triÓn väng cña c¸c tØnh, 100 doanh nghiÖp hµng ®Çu ViÖt Nam... Phßng Th­¬ng m¹i ®iÖn tö m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam (VCCI) ®· triÓn khai c¸c dù ¸n vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö . VCCI ®· x©y dùng ®­îc 2 tr¹m m¸y chñ ®Æt t¹i Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ ®· hoµn thµnh b­íc thø nhÊt vÒ c¬ së d÷ liÖu th«ng tin phôc vô cho c¸c doanh nghiÖp héi viªn trong c¶ n­íc, bao gåm th«ng tin vÒ s¶n phÈm, th«ng tin xóc tiÕn th­¬ng m¹i, ®Çu t­... T×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c ISP cã thÓ thÊy ®­îc th«ng qua tèc ®é t¨ng tr­ëng thuª bao cña kh¸ch hµng vµ thÞ phÇn Internet cña mçi c«ng ty qua c¸c sè liÖu d­íi ®©y. B¶ng I-5: Mét sè chØ tiªu ph¸t triÓn h¹ tÇng c«ng nghÖ kü thuËt ChØ tiªu §¬n vÞ tÝnh 1998 1999 2000 Thuª bao ®iÖn tho¹i M¸y 1.756.000 2.200.000 2.800.000 C¸c ISP C«ng ty 4 4 5 §iÓm truy cËp VNN/Internet Sè ®iÓm 35 52 58 Dung l­îng kªnh Internet quèc tÕ Mpbs 34 53 90 Dung l­îng kªnh Internet néi ®Þa Mpbs 16 24 26 Nguån: B¸o c¸o ®Þnh kú quý IV-2000, phßng kü thuËt VDC Tuy nhiªn sè l­îng ng­êi dïng Internet cßn h¹n chÕ chñ yÕu lµ v× gi¸ c­íc truy nhËp cßn qu¸ cao vµ chÊt l­îng ch­a ®­îc tèt. B¶ng I-6: Sè l­îng thuª bao tõ th¸ng 9/2000- th¸ng 6/2002. Th¸ng VNPT FPT Netnam SPT 9/2000 52.719 25.502 2.991 4.732 12/2000 60.456 29.919 8.502 5.332 3/2001 69.351 33.462 7.249 10.754 6/2001 76.726 37.050 8.524 11.543 9/2001 88.259 43.852 9.264 12.796 12/2001 94.072 50.969 9.584 11.991 3/2002 97.488 52.516 10.232 11.272 6/2002 99.073 53.475 10.413 11.417 Nguån: T¹p chÝ chuyªn ®Ò gi¶i ph¸p cho tæ chøc, doanh nghiÖp (sè 23-9/2002) M¸y vi tÝnh: §Çu nh÷ng n¨m 80, m¸y vi tÝnh b¾t ®Çu ®­îc nhËp khÈu vµo ViÖt Nam. L­îng nhËp khÈu m¸y vi tÝnh gia t¨ng nhanh chãng víi tèc ®é trung b×nh kho¶ng 50%/ n¨m. Theo thèng kª cña Ban chØ ®¹o quèc gia vÒ c«ng nghÖ th«ng tin, tÝnh ®Õn th¸ng 12/2001, sè l­îng m¸y tÝnh nhËp khÈu vµo ViÖt Nam lµ kho¶ng 600.000 ngh×n chiÕc nÕu tÝnh c¶ sè l¾p r¸p t¹i ViÖt Nam th× sè l­îng m¸y vi tÝnh ®ang sö dông hiÖn nay lµ 750.000 chiÕc. TÝnh trung b×nh møc ®é trang bÞ m¸y tÝnh míi chØ ®¹t kho¶ng 9 m¸y/ 1000 ng­êi d©n. C«ng suÊt sö dông nãi chung lµ ch­a cao. b. H¹ tÇng c¬ së nh©n lùc. Nguån nh©n lùc vÉn ®­îc coi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng cña viÖc triÓn khai vµ ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö . C¬ së h¹ tÇng nh©n lùc th­êng ®­îc xÐt trªn hai khÝa c¹nh: c¸c chuyªn gia c«ng nghÖ th«ng tin vµ hiÓu biÕt cña c«ng chóng vÒ c«ng nghÖ th«ng tin nãi chung vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö nãi riªng. XÐt vÒ c¸c chuyªn gia c«ng nghÖ th«ng tin th× hiÖn nay, theo ­íc tÝnh c¶ n­íc ta cã kho¶ng 20.000 ng­êi lµm c«ng nghÖ th«ng tin. Trong sè ®ã cã 2000 kü s­ phÇn mÒm. Bªn c¹nh ®ã cßn cã c¸c c¸n bé ®µo t¹o tõ khoa tin häc cña c¸c tr­êng ®¹i häc chñ yÕu lµ tr­êng §¹i häc Khoa häc tù nhiªn vµ tr­êng §¹i häc B¸ch Khoa mçi n¨m ra tr­êng trªn 1000 ng­êi. Ngoµi ra cßn cã mét lùc l­îng ®«ng ®¶o thµnh viªn ®· qua ®µo t¹o tin häc trong khi häc phæ th«ng, ®¹i häc hoÆc ®µo t¹o t¹i c¸c tr­êng, trung t©m ®µo t¹o tin häc trong toµn quèc, sè nµy ­íc tÝnh vµi v¹n ng­êi. Ngoµi ra cßn ph¶i kÓ ®Õn ®éi ngò ViÖt kiÒu lµm tin häc, theo thèng kª ch­a ®Çy ®ñ cã tíi 50.000 ng­êi. Tuy nhiªn lùc l­îng chuyªn gia tin häc cña n­íc ta cßn cã mét sè nh­îc ®iÓm nh­ c¸c tr­êng ®¹i häc chØ chñ yÕu ®µo t¹o c¸n bé phÇn mÒm do ®ã cßn thiÕu chuyªn gia phÇn cøng, lùc l­îng c¸n bé tin häc ®µo t¹o tõ c¸c tr­êng kh¸ phong phó nh­ng ch­a tËn dông ®­îc.... XÐt trªn ph­¬ng diÖn hiÓu biÕt cña x· héi vÒ c«ng nghÖ th«ng tin nãi chung vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö nãi riªng, ®µo t¹o tin häc vµ th«ng tin tin häc réng r·i ®· lµm cho tin häc phæ th«ng kh«ng cßn xa l¹ víi ng­êi d©n. Tuy nhiªn, vÉn cã kho¶ng c¸ch lín gi÷a viÖc biÕt ®Õn “m¸y tÝnh ®iÖn tö” vµ c¸c øng dông cña c«ng nghÖ th«ng tin víi kh¶ n¨ng øng dông thùc tÕ c¸c ph­¬ng tiÖn ®ã, ®Æc biÖt lµ øng dông Internet/Web. Trong c¶ n­íc hiÖn cßn kh¸ nhiÒu c¸ nh©n vµ chñ doanh nghiÖp ch­a quen lµm viÖc qu¶n lý vµ kinh doanh trªn m¸y tÝnh ®iÖn tö, trªn m¹ng m¸y tÝnh vµ trªn c¸c thiÕt bÞ th«ng tin kh¸c. ë nh÷ng c¬ quan vµ doanh nghiÖp nµy, nhiÒu c¸n bé, nh©n viªn ch­a tõng dïng m¸y tÝnh ®iÖn tö, nh÷ng ng­êi ®­îc coi lµ biÕt sö dông m¸y thùc tÕ chØ míi lµm ®­îc vµ chØ lµm v¨n b¶n ë møc ®é thÊp; tr×nh ®é øng dông th«ng tin vµo môc ®Ých qu¶n lý vµ kinh doanh nãi chung cßn rÊt thÊp. Bªn c¹nh ®ã nhËn thøc cña ng­êi ViÖt Nam vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cßn rÊt thÊp. Ng­êi ViÖt Nam ®· quen mua hµng trùc tiÕp, trùc diÖn c¶m nhËn hµng ho¸ v× vËy nÕu kh«ng n©ng cao nhËn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö th× khã cã thÓ triÓn khai ®­îc. c. H¹ tÇng c¬ së ph¸p lý. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ph¸t triÓn cho thÊy m«i tr­êng ph¸p lý phï hîp lµ nh©n tè quan träng hµng ®Çu cho ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö . ë giai ®o¹n thÝ ®iÓm ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö, m«i tr­êng ph¸p lý phï hîp cho sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö t¹i ViÖt Nam vÉn ch­a h×nh thµnh. Trong hÖ thèng ph¸p luËt d©n sù, kinh tÕ, th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam hiÖn nay ch­a cã c¸c ®iÒu kho¶n quy ®Þnh riªng cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö. C¸c v¨n b¶n d­íi luËt nh­ quy ®Þnh cña chÝnh phñ, quy ®Þnh cña Thñ t­íng chÝnh phñ, c¸c th«ng t­ cña c¸c bé vµ liªn bé cã liªn quan ®Õn ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö vÉn n»m trong giai ®o¹n so¹n th¶o. Hµng lo¹t c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­ gi¸ trÞ ph¸p lý cña hîp ®ång, b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ vµ quyÒn lîi cña ng­êi tiªu dïng... vÉn ch­a ®­îc ®Ò cËp trong mét v¨n b¶n ph¸p lý nµo. Tuy nhiªn hiÖn ®· cã mét tiÕn bé lín trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam ®ã lµ viÖc c«ng nhËn ch÷ ký ®iÖn tö trong thanh to¸n vèn. Ngµy 21/3/2002, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· cã quyÕt ®Þnh c«ng nhËn gi¸ trÞ ph¸p lý cña ch÷ ký ®iÖn tö dïng trong thanh to¸n. Theo ®ã, c¸c tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n ®­îc sö dông chøng tõ ®iÖn tö lµm chøng tõ kÕ to¸n ®Ó h¹ch to¸n vµ thanh to¸n vèn. QuyÕt ®Þnh trªn còng quy ®Þnh viÖc m· ho¸ b»ng mËt m· cho ch÷ ký ®iÖn tö vµ c«ng nhËn ch÷ ký ®iÖn tö nh­ ch÷ ký tay trªn giÊy. ViÖc c«ng nhËn ch÷ ký ®iÖn tö nµy lµ b­íc khëi ®Çu cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn ë ViÖt Nam. Tuy nhiªn, viÖc x©y dùng hµnh lang ph¸p lý cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn vÉn cßn nhiÒu viÖc cÇn lµm nh­: chÕ ®é b¶o mËt, m¹ng thanh to¸n ®iÖn tö liªn ng©n hµng... Cho ®Õn nay, ViÖt Nam míi chØ cã mét sè v¨n b¶n ph¸p lý ®­îc ban hµnh, vµ mét vµi sù thay ®æi vÒ thÓ chÕ liªn quan ®Õn ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin ViÖt Nam. VÒ c¬ cÊu tæ chøc, chóng ta ®· cã mét sè tæ chøc chuyªn vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­ : Ban chØ ®¹o ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó gióp chÝnh phñ triÓn khai thùc hiÖn NghÞ quyÕt chÝnh phñ sè 49-CP (ngµy 06/05/1994); Ban ®iÒu phèi m¹ng Internet quèc gia (05/03/1997); th¸ng 12/1998, Bé th­¬ng m¹i quyÕt ®Þnh thµnh lËp Ban th­¬ng m¹i ®iÖn tö trùc thuéc Bé Th­¬ng m¹i. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX nªu râ: “ Ph¸t triÓn nhanh th­¬ng m¹i ®iÖn tö. N©ng cao n¨ng lùc vµ chÊt l­îng ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Ó héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi... Ph¸t triÓn nhanh c¸c lo¹i h×nh dÞch vô tµi chÝnh, ng©n hµng, kiÓm to¸n, t­ vÊn ph¸p luËt, dÞch vô trÝ tuÖ, c«ng nghÖ tin häc, c«ng nghÖ phÇn mÒm...”. Trong v¨n kiÖn nµy, th­¬ng m¹i ®iÖn tö lÇn ®Çu tiªn ®­îc xuÊt hiÖn tuy cßn mê nh¹t nh­ng còng lµ mét b­íc tiÕn dµi vÒ m«i tr­êng ph¸p lý vµ thÓ chÕ cho ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam. d. C¬ së h¹ tÇng dÞch vô HÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö lµ mét nÒn t¶ng hÕt søc quan träng cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö. HÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö ë ViÖt Nam vÉn ®ang trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Çu tiªn. TÝnh ®Õn n¨m 2000, ng©n hµng nhµ n­íc vµ 4 ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh ®· cã hÖ thèng thanh to¸n d÷ liÖu ®iÖn tö riªng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thanh to¸n cña kh¸ch hµng. Ngoµi ra, c¸c ng©n hµng ®· tham gia hÖ thèng SWIFT. HiÖn nay, ng©n hµng ngo¹i th­¬ng ®· cã hÖ thèng b¸n lÎ Silverlake, hÖ thèng qu¶n lý thÎ, hÖ thèng m¸y rót tiÒn tù ®éng. Ng©n hµng c«ng th­¬ng ®ang triÓn khai dù ¸n “ H¹ tÇng c¬ së thanh to¸n trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö”. Cuèi th¸ng 7/2002, t¹i Hµ Néi, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· khai tr­¬ng HÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö liªn ng©n hµng. Víi hÖ thèng thanh to¸n nµy, thêi gian dµi nhÊt ®Ó thùc hiÖn mét giao dÞch kh«ng cïng ng©n hµng gèc ®· ®­îc rót ng¾n tõ trªn 10 ngµy (n¨m 1987) hoÆc 2 ngµy (tr­íc khi cã hÖ thèng) xuèng cßn 10 gi©y. §iÒu nµy kh¼ng ®Þnh b­íc tiÕn quan träng trong c«ng nghÖ tin häc ng©n hµng t¹i ViÖt Nam. Thªm vµo ®ã sù ra ®êi cña E-Card còng lµ mét ®ét ph¸ míi trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam. Ngµy 4/6/2002, Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn ¸ Ch©u ®· ph¸t hµnh thÎ thanh to¸n vµ rót tiÒn mÆt biÓu t­îng E- Card ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chuyÓn tiÒn nhanh. Tuy nhiªn, hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö qua ng©n hµng ë ViÖt Nam cßn rÊt kÐm ph¸t triÓn vµ ch­a cã thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu thanh to¸n cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö . VÊn ®Ò vÒ b¶o mËt th«ng tin vµ c¸c dÞch vô th«ng tin kinh tÕ x· héi vÉn cßn rÊt h¹n chÕ. C¸c nhµ cung cÊp dÞch vô th­¬ng m¹i ®iÖn tö chuyªn nghiÖp nh­ b2vn (FPT), yes (Héi ®ång Doanh nghiÖp TrÎ ViÖt Nam), vietnamthink (C«ng ty Tri thøc ViÖt Nam)... ®ang tõng b­íc cung cÊp c¸c dÞch vô th­¬ng m¹i ®iÖn tö trän gãi gãp phÇn n©ng cao nhËn thøc vµ më ra mét kªnh tiÕp thÞ vµ ph©n phèi míi cho c¸c doanh nghiÖp. Ngµy 28/8/2002, c«ng ty ph¸t triÓn phÇn mÒm VASC thuéc tæng c«ng ty B­u chÝnh viÔn th«ng ViÖt Nam ®· chÝnh thøc cung cÊp dÞch vô thö nghiÖm qu¶n lý vµ cÊp chøng chØ sè VASC cho kh¸ch hµng. Chøng chØ nµy lµ mét tÖp tin ®iÖn tö dïng trong c¸c m«i tr­êng giao dÞch trªn m¹ng hoÆc Internet ®Ó chøng thùc ®èi t­îng sö dông, b¶o ®¶m an toµn vµ b¶o mËt th«ng tin. ViÖc triÓn khai réng r·i c¸c øng dông c«ng nghÖ chøng chØ sè sÏ t¹o mét m«i tr­êng Internet kh¸ an toµn cho viÖc triÓn khai c¸c hÖ thèng øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö. 3.2 C¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®iÖn tö Tuy hiÖn nay ë n­íc ta th­¬ng m¹i ®iÖn tö míi ®ang ë trong giai ®o¹n thÝ ®iÓm nh­ng chóng ta ®· cã nh÷ng b­íc chuÈn bÞ kh¸ chu ®¸o vµ tÝch cùc._.Ò s¶n phÈm, ph­¬ng thøc thanh to¸n, ®ång tiÒn thanh to¸n, ®ång tiÒn tÝnh gi¸, ®Þa ®iÓm giao hµng, bao b×, c¸c lo¹i chi phÝ (phÝ vËn t¶i, thuÕ...) vµ c¸c ®iÒu kho¶n, ®iÒu kiÖn kh¸c. Nh­ vËy sÏ lµm t¨ng ®é tin cËy cho kh¸ch hµng. Thø ba, thiÕt kÕ site ph¶i linh ho¹t. C¸c doanh nghiÖp nªn lu«n lu«n cËp nhËp c¸c th«ng tin míi nhÊt lªn website cña m×nh ®Ó ph¶n ¸nh vµo b¸n hµng, chiÕt khÊu hay cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ s¶n phÈm, dÞch vô s½n cã. §ã lµ c¸ch tèt nhÊt ®Ó thu hót, chØ dÉn s¶n phÈm mét c¸ch trùc tiÕp tõ c¬ së d÷ liÖu cho viÖc cËp nhËt liªn tôc. Thø t­, chÊt l­îng vµ h×nh ¶nh ©m thanh ph¶i s¾c nÐt, sèng ®éng. §a sè website cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam lµ c¸c trang tÜnh, ®¬n gi¶n. C¸c doanh nghiÖp cÇn cã nh÷ng s¸ng kiÕn ®æi míi ®Ó t¹o ®­îc trang web víi h×nh ¶nh ©m thanh vui t­¬i mang b¶n s¾c riªng vµ nh÷ng nÐt ®Æc tr­ng riªng cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp cã thÓ ®­a lªn website h×nh ¶nh cña s¶n phÈm ®Æc tr­ng cho doanh nghiÖp, hoÆc mét biÓu t­îng riªng cña doanh nghiÖp... ®Ó lµm ®Æc s¾c thªm website cña m×nh. Cuèi cïng, tèc ®é truy cËp ph¶i nhanh. Doanh nghiÖp nªn lo¹i bá c¸c ®o¹n kh«ng cÇn thiÕt, gi¶m h×nh ¶nh giíi thiÖu s¶n phÈm ë kÝch th­íc võa ph¶i. ThiÕt kÕ theo mét hÖ thèng ®Þnh h­íng cho phÐp kh¸ch hµng chän s¶n phÈm dÔ dµng vµ nhanh h¬n. Khi thiÕt kÕ Website doanh nghiÖp còng nªn chó ý ®Õn vÊn ®Ò chi phÝ. HiÖn nay møc chi phÝ trung b×nh kho¶ng 10 triÖu VND ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ x©y dùng vµ vËn hµnh mét hÖ thèng tran Web kho¶ng tõ 10 ®Õn 20 trang trong suèt mét n¨m trêi. Ngoµi ra doanh nghiÖp cÇn nghiªn cøu quy ®Þnh cña Nhµ n­íc vÒ khai th¸c vµ sö dông Internet ®Ó cã thÓ tËn dông c¸c lîi Ých cña Internet theo ®óng quy ®Þnh vÒ ph¸p luËt. §©y lµ mét sè nh÷ng nh÷ng gîi ý mang tÝnh chÊt ®ãng gãp hy väng c¸c doanh nghiÖp cã thÓ tham kh¶o ®Ó cã ®­îc bé mÆt “¶o” hoµn h¶o thu hót ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng ®Õn víi doanh nghiÖp m×nh. 2.1.5 X©y dùng mèi quan hÖ tèt ®Ñp víi kh¸ch hµng. Kh¸ch hµng lµ nh©n tè quan träng trong viÖc quyÕt ®Þnh xem c«ng viÖc kinh doanh th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña doanh nghiÖp sÏ ph¸t triÓn hay ph¶i ngõng l¹i. Doanh nghiÖp tiÕn hµnh kinh doanh chÝnh lµ ®Ó phôc vô kh¸ch hµng mµ nÕu kh«ng thu hót ®­îc kh¸ch hµng ®Õn víi doanh nghiÖp m×nh th× viÖc kinh doanh trªn m¹ng cña doanh nghiÖp sÏ thÊt b¹i vµ ph¶i dõng l¹i lµ ®iÒu tÊt nhiªn. Thu hót kh¸ch hµng lµ mét viÖc khã nh­ng lµm thÕ nµo ®Ó duy tr× ®­îc mèi quan hÖ Êy cßn khã h¬n. XÐt trªn nhiÒu ph­¬ng diÖn, giao dÞch víi kh¸ch hµng lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p nhÊt mµ doanh nghiÖp khi tiÕn hµnh th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¶i ®èi mÆt. §èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam viÖc lµm thÕ nµo ®Ó thu hót ®­îc kh¸ch hµng vµ gi÷ hä kh«ng bá r¬i giá hµng khi mua hµng lµ ®iÒu rÊt quan träng ®Ó ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ng­êi tiªu dïng ViÖt Nam hiÖn nay ch­a quen víi kh¸i niÖm th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ hä vÉn cßn t©m lý e ng¹i sù kh«ng an toµn. VËy c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¶i lµm g×? Tr­íc hÕt, c¸c doanh nghiÖp h·y tËp trung ph©n tÝch kh¸ch hµng cña m×nh, ng­êi ta th­êng lµ c¸c th«ng sè nh©n khÈu cña Internet. TiÕn hµnh ph©n ®o¹n trªn Internet ®Ó t×m ra ®­îc phÇn thÞ tr­êng phï hîp víi c¸c s¶n phÈm, dÞch vô cña doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp nªn giao cho bé phËn marketing lµm viÖc nµy. Cã nh­ vËy doanh nghiÖp míi cã ®­îc mét chiÕn l­îc s¶n phÈm, dÞch vô thÝch hîp ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu kh¸ch hµng. §©y lµ ®iÒu mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn lµm. Sau khi t×m ®­îc thÞ tr­êng phï hîp víi s¶n phÈm, dÞch vô cña doanh nghiÖp th× viÖc qu¶ng b¸ s¶n phÈm ®Õn ®«ng ®¶o quÇn chóng lµ ®iÒu v« cïng cÇn thiÕt. Doanh nghiÖp cã thÓ qu¶ng c¸o trªn c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn thèng nh­ qu¶ng c¸o trªn truyÒn h×nh, b¸o chÝ. Tuy nhiªn th­¬ng m¹i ®iÖn tö vÉn lµ ph­¬ng tiÖn tèt nhÊt, nã cung cÊp kh¶ n¨ng marketing lín h¬n bao giê hÕt cho doanh nghiÖp. Trong ®ã th­ ®iÖn tö ®­îc coi lµ mét thµnh phÇn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong qu¸ tr×nh tiÕp thÞ trªn Internet víi nh÷ng lîi thÕ nhanh, rÎ vµ cã mÆt ë kh¾p mäi n¬i. Doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam d­êng nh­ kh«ng ®Ó ý ®Õn c«ng dông rÊt h÷u Ých nµy cña th­ ®iÖn tö. Hä chØ coi th­ ®iÖn tö ®¬n thuÇn chØ ®Ó hái hµng, ®Æt hµng, chµo hµng thÕ lµ hÕt mµ kh«ng chó ý ®Õn viÖc sö dông nã nh­ mét c«ng cô marketing h÷u Ých. Nã gióp c¸c doanh nghiÖp liªn l¹c th­êng xuyªn víi kh¸ch hµng biÕt ®­îc hä cÇn g×, muèn g× ®Ó tõ ®ã cã thÓ t×m ra gi¶i ph¸p tho¶ m·n nhu cÇu cña hä. VÊn ®Ò mµ kh¸ch hµng ViÖt Nam lo ng¹i nhÊt hiÖn nay lµ vÊn ®Ò an toµn khi mua s¾m s¶n phÈm. Hä th­êng cã suy nghÜ lµ mua b¸n trªn thÞ tr­êng thùc tÕ cßn x¶y ra c¸c vÊn ®Ò nh­ mua ph¶i hµng gi¶, hµng chÊt l­îng thÊp huèng hå lµ viÖc mua b¸n trªn m¹ng kh«ng hÒ ®­îc nh×n thÊy s¶n phÈm. VËy doanh nghiÖp ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó t¹o c¶m gi¸c an toµn cho kh¸ch hµng khi truy cËp vµo trang web cña doanh nghiÖp vµ tiÕn hµnh giao dÞch. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy trªn website doanh nghiÖp nªn giíi thiÖu râ rµng vÒ m×nh nh­ ®iÖn tho¹i, ®Þa chØ liªn hÖ ... Ngoµi ra doanh nghiÖp cÇn ph¶i sö dông nhÊt qu¸n mét tªn miÒn duy nhÊt v× nhiÒu ng­êi sÏ mÊt niÒm tin vµ kh«ng thùc hiÖn c¸c b­íc tiÕp theo nÕu tªn miÒn thay ®æi. Vµ ®Ó kh¸ch hµng cã thÓ yªn t©m vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm th× doanh nghiÖp nªn cung cÊp c¸c th«ng tin chi tiÕt vÒ s¶n phÈm cña m×nh trªn website. Ch¼ng h¹n nh­ mét doanh nghiÖp muèn b¸n quÇn ¸o trªn m¹ng th× sÏ lµ kh«ng ®ñ nÕu doanh nghiÖp chØ cung cÊp cho kh¸ch hµng c¸c th«ng tin r»ng doanh nghiÖp cã thÓ cung cÊp cho hä quÇn ¸o vµ th«ng tin vÒ gi¸ c¶. C¸c kh¸ch hµng kh«ng chØ cÇn biÕt cã vËy mµ hä cßn muèn biÕt nh÷ng th«ng tin vÒ lo¹i v¶i, mµu s¾c, kÝch th­íc... PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nnam ch­a lµm ®­îc ®iÒu nµy. Th«ng tin vÒ s¶n phÈm míi chØ dõng l¹i ë danh môc, Ýt cã m« t¶ chi tiÕt, gi¸ b¸n... ¤ng Matthew Berk mét chuyªn gia vÒ c¸c trang web vµ c¸c giao dÞch mua b¸n trªn Internet cña c«ng ty Jupiter Media Metrix ®· nãi: “ Khi kh¸ch hµng muèn mua s¶n phÈm, hä kh«ng chØ cÇn biÕt vÒ gi¸ c¶ mµ hä cßn muèn so s¸nh cã víi nh÷ng s¶n phÈm kh¸c. Tãm l¹i hä muèn biÕt néi dung cña s¶n phÈm.” NÕu lµm ®­îc ®iÒu nµy c¸c doanh nghiÖp cã thÓ gióp kh¸ch hµng g¹t bá nh÷ng lo l¾ng vµ yªn t©m mua hµng. Tuy nhiªn ®ã ch­a ph¶i lµ tÊt c¶. ChÊt l­îng s¶n phÈm, dÞch vô kÌm theo hoµn h¶o, gi¸ c¶ hîp lý thêi gian nhanh nhÊt lµ ®iÓm mÊu chèt ®Ó thu hót kh¸ch hµng ®Õn víi s¶n phÈm, dÞch vô cña doanh nghiÖp vµ duy tr× mèi quan hÖ l©u dµi víi doanh nghiÖp. HiÖn nay chÊt l­îng s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nãi riªng ch­a tèt l¾m ®Æc biÖt lµ s¶n phÈm cña c¸c hé gia ®×nh. Nh­ ®· ph©n tÝch ë ch­¬ng II, c«ng nghÖ sö dông trong c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá th­êng lµ c¸c c«ng nghÖ ®· lçi thêi, l¹c h©u, tr×nh ®é cña ng­êi lao ®éng kh«ng ®­îc cao l¾m. Do vËy ®Ó ®¶m b¶o cã thÓ cung cÊp trªn m¹ng nh÷ng s¶n phÈm tèt nhÊt cho kh¸ch hµng th× c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cÇn ph¶i ®Çu t­ vµo c«ng nghÖ míi, ®µo t¹o n©ng cao tay nghÒ cho c«ng nh©n, ®ång thêi ph¶i lu«n s¸ng t¹o ®Ó cã thÓ ®­a ra c¸c s¶n phÈm míi thu hót sù quan t©m chó ý cña kh¸ch hµng. Ngoµi ra ®Ó duy tr× mèi quan hÖ l©u dµi víi kh¸ch hµng th× doanh nghiÖp cÇn ph¶i gi÷ mèi quan hÖ th­êng xuyªn víi kh¸ch hµng. HiÖn t¹i kh¸ch hµng cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kinh doanh trªn m¹ng ch­a nhiÒu nªn viÖc lµm nµy lµ v« cïng cÇn thiÕt. Quy t¾c 80/20 cña Pareto ®· nãi r»ng 80% doanh thu cña doanh nghiÖp lµ nhê vµo 20% sè kh¸ch hµng cña doanh nghiÖp. Trong kinh doanh, kh¸ch hµng lµ th­îng ®Õ v× thÕ viÖc duy tr× mèi quan hÖ víi kh¸ch hµng hiÖn thêi sÏ dÔ dµng h¬n nhiÒu so víi viÖc t×m ra mét kh¸ch hµng míi. §Ó t¹o ®­îc mèi quan hÖ tèt ®Ñp víi kh¸ch hµng doanh nghiÖp nªn: (1) tr¶ lêi kÞp thêi c¸c th¾c m¾c cña kh¸ch hµng qua e-mail, ®iÒu ®ã chøng tá r»ng doanh nghiÖp quan t©m ®Õn hä vµ ®iÒu nµy sÏ khiÕn hä hµi lßng, (2) ngoµi ra c¸c doanh nghiÖp nªn chó ý ®Õn nh÷ng chi tiÕt dï rÊt nhá nh­ng l¹i hÕt søc quan träng. Ch¼ng h¹n nh­: doanh nghiÖp nªn l­u l¹i nh÷ng th«ng tin vÒ ®¨ng ký cña kh¸ch hµng thËm chÝ trong nhiÒu n¨m ®Ó khi kh¸ch hµng quay trë l¹i mua hµng cña doanh nghiÖp th× cã thÓ chØ cho hä ®Õn n¬i mµ hä ®· mua tr­íc ®ã ®Ó tiÕt kiÖm thêi gian; doanh nghiÖp cã thÓ göi e-mail chóc mõng cho kh¸ch hµng nh©n dÞp sinh nhËt hoÆc dÞp kû niÖm nµo ®ã. Mét sè c¸c c«ng ty cña ViÖt Nam ®· lµm rÊt tèt viÖc lµm nµy, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm. Nh÷ng viÖc lµm nµy tuy rÊt nhá nhÆt nh­ng l¹i gióp c¸c doanh nghiÖp cã thÓ duy tr× mèi quan hÖ lµm ¨n l©u dµi víi kh¸ch hµng. Ngoµi ra, khuyÕn m·i còng lµ lo¹i h×nh xóc tiÕn th­¬ng m¹i quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong ®êi sèng kinh doanh hiÖn t¹i. Song song víi chiÕn dÞch khuyÕn m·i s¶n phÈm doanh nghiÖp cã thÓ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng hËu m·i nh­ hç trî kh¸ch hµng, t­ vÊn vÒ s¶n phÈm cïng lo¹i, ®­a ra nh÷ng lêi khuyªn bæ Ých ®Ó cã thÓ sö dông s¶n phÈm, dÞch vô cã hiÖu qu¶ cao nhÊt. §©y lµ mét sè biÖn ph¸p cã thÓ gióp doanh nghiÖp võa vµ nhá tham kh¶o ®Ó lµm sao cã thÓ thu hót vµ gi÷ ®­îc kh¸ch hµng ®Õn víi doanh nghiÖp m×nh. Kh¸ch hµng lµ th­îng ®Õ, cã ®­îc sù ñng hé cña kh¸ch hµng th× doanh nghiÖp míi cã c¬ héi më réng ho¹t ®éng kinh doanh míi mÎ nµy. 2.1.6 Mét sè biÖn ph¸p kh¸c Hoµn thiÖn tiªu chuÈn ho¸ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i C¸c giao dÞch trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ c¸c giao dÞch sè ho¸ ®ßi hái ph¶i cã sù thèng nhÊt cao vÒ d÷ liÖu vµ th«ng tin. V× vËy yªu cÇu ®Æt ra lµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i hoµn thiÖn tiªu chuÈn ho¸ vÒ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i ®Ó ®¸p øng ®ßi hái cña c¸c kh¸ch hµng quèc tÕ. HiÖn nay ë ViÖt Nam, hÖ thèng tiªu chuÈn trong c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i cßn thiÕu vµ yÕu. NhiÒu s¶n phÈm ch­a cã tiªu chuÈn quy ®Þn cña Nhµ n­íc vµ cña c¸c Bé c¸c ngµnh. §Æc biÖt c¸c tiªu chuÈn hãa phôc vô cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö cßn rÊt míi mÎ. §©y còng lµ rµo c¶n ®èi víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ ®èi víi viÖc ®­a s¶n phÈm cña doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng quèc tÕ. Bëi vËy c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cÇn: - Qu¸n triÖt ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp ph¶i ®­îc tiªu chuÈn ho¸, ph¶i ®­îc ­u tiªn ®Æt lªn hµng ®Çu trong tiÕn tr×nh tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña doanh nghiÖp. - C¸c doanh nghiÖp cÇn x©y dùng vµ thùc hiÖn hÖ thèng tiªu chuÈn ho¸ vÒ c¶ phÇn cøng, phÇn mÒm, c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô nh­ c¸c tiªu chuÈn vÒ quy c¸ch, phÈm chÊt, yªu cÇu kü thuËt, ph­¬ng ph¸p thö, ghi nh·n hiÖu bao gãi, vÒ yªu cÇu vËn chuyÓn, vÒ qu¶n trÞ chÊt l­îng... - Thùc hµnh hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng hµng ho¸ dÞch vô cña doanh nghiÖp nh­ ¸p dông tiªu chuÈn ISO 9000. - Thùc hiÖn tÊt c¶ s¶n phÈm hµng ho¸ cña doanh nghiÖp ®­îc ®¸nh m· sè, m· v¹ch. ChØ ®em nh÷ng hµng ho¸ ®­îc ®¨ng ký mÉu m·, chÊt l­îng; cã m· sè m· v¹ch míi ®­a vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö . Liªn kÕt chÆt chÏ víi hÖ thèng ng©n hµng Doanh nghiÖp cã thÓ liªn kÕt víi c¸c ng©n hµng cïng x©y dùng nh÷ng ch­¬ng tr×nh thanh to¸n trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm kinh doanh cña doanh nghiÖp bëi trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö ng©n hµng ®ãng vai trß rÊt quan träng trong thanh to¸n. Dï d­íi h×nh thøc thanh to¸n truyÒn thèng b»ng L/C hay h×nh thøc thanh to¸n trän gãi míi ATM hay thÎ th«ng minh (smart card)... th× mèi quan hÖ gi÷a ng©n hµng vµ doanh nghiÖp trong lÜnh vùc nµy vÉn lu«n lu«n g¾n kÕt. V× vËy víi hÖ thèng thanh to¸n ch­a ph¸t triÓn ë ViÖt nam hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i thùc hiÖn c¸c giao dÞch tµi chÝnh th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö mµ vÉn cã thÓ dïng c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn thèng nh­ ng©n hµng. 2.2 VÒ phÝa Nhµ n­íc vµ c¸c c¬ quan cã chøc n¨ng Ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam lµ mét lÜnh vùc míi mÎ vµ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trªn tÊt c¶ c¸c yÕu tè, c¸c ®iÒu kiÖn. ThiÕu thèn nhÊt gÆp ph¶i khi triÓn khai th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ thiÕu mét c¬ së h¹ tÇng cÇn thiÕt, thÝch hîp ®Ó ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ kh«ng thÓ vµ kh«ng quan t©m ®Õn viÖc øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö khi ch­a cã ®­îc c¬ së ph¸p lý râ rµng, ch­a cã c¬ chÕ qu¶n lý vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc thiÕt lËp phï hîp víi yªu cÇu cña Nhµ n­íc. Bëi vËy muèn ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö réng r·i ë ViÖt Nam th× kh«ng chØ ®ßi hái sù nç lùc tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp mµ cßn ®ßi hái sù gióp ®ì vµ hç trî tõ phÝa Nhµ n­íc. 2.2.1 T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö. a. Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kü thuËt- th«ng tin cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö Mét trong nh÷ng rµo c¶n ng¨n trë sù ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ c¬ së h¹ tÇng kü thuËt th«ng tin ®Ó ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö. HiÖn nay c¬ së h¹ tÇng th«ng tin ë ViÖt Nam míi chØ ë trong giai ®o¹n ph¸t triÓn ban ®Çu vµ ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö. VÒ m¹ng viÔn th«ng Sù thµnh c«ng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö phô thuéc nhiÒu vµo m¹ng viÔn th«ng hiÖn ®¹i ®­îc sè ho¸ ë møc ®é cao bëi v× ®©y lµ c¬ së h¹ tÇng thiÕt yÕu cho viÖc truyÒn dÉn c¸c giao dÞch ®iÖn tö. C¸c dÞch vô viÔn th«ng ph¶i mang tÝnh phæ cËp cao, kh«ng qu¸ ®¾t, thuËn lîi cho viÖc kÕt nèi vµ vËn hµnh qua l¹i víi m¹ng th«ng tin trong khu vùc vµ thÕ giíi ®Ó c«ng chóng cã kh¶ n¨ng sö dông chóng hµng ngµy. §Ó ®¹t ®­îc yªu cÇu trªn ®ßi hái ph¶i tiÕp tôc theo ®uæi chÝnh s¸ch ®i th¼ng vµo c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, ®Èy m¹nh viÖc sè ho¸ vµ c¸p quang ho¸ toµn bé m¹ng viÔn th«ng quèc gia ViÖt Nam cô thÓ nh­ m¹ng truyÒn dÉn vµ c¸c hÖ thèng chuyÓn m¹ch. M¹ng truyÒn th«ng quèc gia trong t­¬ng lai ph¶i cã møc ®é th«ng minh, mÒm dÎo vµ linh ho¹t sao cho kh¸ch hµng cã thÓ ®Þnh ra vµ lËp ch­¬ng tr×nh thùc hiÖn c¸c dÞch vô mµ hä muèn. Cô thÓ m¹ng truyÒn dÉn cÇn: (1) triÓn khai m¹ng vÖ tinh VINASAT cña ViÖt Nam; (2) tiÕp tôc x©y dùng, ph¸t triÓn vµ n©ng cÊp c¸c tuyÕn c¸p quang liªn tØnh tõ Hµ Néi ®i c¸c tØnh phÝa B¾c, tõ thµnh phè Hå ChÝ Minh ®i ®Õn c¸c tØnh phÝa nam; (3) Nghiªn cøu vµ ¸p dông c¸c c«ng nghÖ míi nh­ c«ng nghÖ ®­êng d©y thuª bao sè (ADSL) nh»m t¨ng tèc ®é cña ®«i c¸p thuª bao b¶o ®¶m phôc vô c¸c dÞch vô trùc tuyÕn. VÒ Internet Internet ®ang ®­îc chÊp nhËn vµ sö dông réng r·i cho môc ®Ých thùc hiÖn th­¬ng m¹i ®iÖn tö, chÝnh v× thÕ cÇn ph¶i: (1) x©y dùng mét m¹ng ®­êng trôc quèc gia (IXP) b¨ng réng trªn ph¹m vi toµn quèc ®¸p øng nhu cÇu kÕt nèi truy cËp cña c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô Internet (ISP) vµ ®¶m b¶o cho kh¸ch hµng trªn ph¹m vi toµn quèc cã thÓ sö dông ®iÖn tho¹i néi h¹t ®Ó truy cËp Internet; (2) ®Çu t­ cho mét sè h­íng nghiªn cøu vµ triÓn khai phôc vô trùc tiÕp c¸c øng dông quan träng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö, x©y dùng trung t©m nghiªn cøu vµ thö nghiÖm quèc gia vÒ Internet; (3) n©ng cÊp c¸c tuyÕn truyÒn dÉn ®i Internet quèc tÕ vµ ph¸t triÓn thªm c¸c h­íng kÕt nèi Internet míi; (4) x©y dùng m¹ng Internet quèc gia b¨ng réng tèc ®é cao vµ truyÒn dÉn c¸p quang. b. Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng nguån nh©n lùc Bªn c¹nh viÖc n©ng cao nhËn thøc vµ kü n¨ng øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong c¸c c¬ quan Nhµ n­íc, c¸c doanh nghiÖp vµ céng ®ång d©n c­ th× vai trß cña gi¸o dôc, ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö cµng trë nªn quan träng. Tr­íc hÕt, viÖc tuyªn truyÒn, phæ biÕn réng r·i c¸c th«ng tin vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, kü n¨ng th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn b¸o chÝ, truyÒn h×nh vµ trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng kh¸c sÏ gióp cho mäi ng­êi thÊy ®­îc xu thÕ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi vµ viÖc chÊp nhËn øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, vµ gãp phÇn t¹o mét lùc l­îng ®«ng ®¶o quÇn chóng cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö . Bªn c¹nh ®ã ChÝnh phñ nªn x©y dùng ngay c¸c ch­¬ng tr×nh phæ cËp vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö trong c¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng trong c¶ n­íc, ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc ®µo t¹o vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö tõ c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o dµi h¹n cña c¸c cÊp häc cho ®Õn líp båi d­ìng ng¾n h¹n cho c¸c ®èi t­îng x· héi. Ngoµi ra ChÝnh phñ nªn tiÕp tôc më réng h¬n n÷a c¸c kho¸ häc, c¸c cuéc héi th¶o, héi chî... ®Ó ®­a th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Õn c¸c c¸n bé ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng. Cã thÓ nãi n©ng cao nhËn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc lµ c«ng t¸c cÇn ®­îc thùc hiÖn liªn tôc vµ l©u dµi, ®ßi hái sù tham gia tÝch cùc kh«ng chØ cña ChÝnh phñ mµ cßn cña c¸c doanh nghiÖp, vµ cña céng ®ång. Trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i nãi chung vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö nãi riªng, yÕu tè con ng­êi ®ãng vai trß then chèt, lµ nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng, v× vËy gi¸o dôc con ng­êi n©ng cao nhËn thøc cña hä vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ quèc s¸ch hµng ®Çu cña mçi quèc gia. c. T¹o lËp c¬ së h¹ tÇng ph¸p lý Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ®­îc thùc hiÖn khi ®­a th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo ho¹t ®éng ®ã lµ ph¶i t¹o ra ®­îc mét sù c«ng nhËn vÒ mÆt ph¸p lý cho nã bëi ®©y lµ tÊt c¶ nh÷ng c¬ së vÒ mÆt ph¸p lý ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch th«ng suèt vµ thèng nhÊt. ThiÕt lËp khung ph¸p lý thèng nhÊt cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö: sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc tiÕn hµnh ®­îc thuËn lîi h¬n. §Ó cã ®­îc mét m«i tr­êng ph¸p lý cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö chóng ta cÇn tham kh¶o, häc hái kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®· cã th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¸t triÓn m¹nh, ngoµi ra c¸c quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy cÇn ph¶i cã sù hoµ nhËp, phï hîp víi ph¸p luËt quèc tÕ. Nh÷ng v¨n b¶n ph¸p lý quan träng nªn ®­îc xem xÐt vµ tham kh¶o lµ LuËt mÉu cña Uncitral (Uû ban cña Liªn hîp quèc vÒ LuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö ), luËt mÉu vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö 1996 (Model law on Electronic commerce) Khi x©y dùng khung ph¸p lý cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö cÇn ph¶i xem xÐt ®Õn c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n sau: (1) TËn dông nh÷ng lîi Ých cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö b»ng mét m«i tr­êng ph¸p lý linh ho¹t vµ râ rµng, tr¸nh cøng nh¾c vµ phiÒn hµ vÒ thñ tôc; (2) C©n b»ng gi÷a lîi Ých cña Nhµ n­íc vµ lîi Ých ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö; vµ (3) B¶o vÖ lîi Ých, t¹o niÒm tin vµ sù an toµn cho ng­êi tiªu dïng thùc hiÖn giao dÞch trªn m¹ng. C¨n cø vµo yªu cÇu vµ kh¶ n¨ng tr­íc m¾t chóng ta cÇn x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö bao gåm: ph¸p lÖnh vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö, tr­íc m¾t cã thÓ x©y dùng NghÞ ®Þnh vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. §©y lµ ®¹o luËt chung bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò cèt lâi nhÊt cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ; c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ mËt m·, vÒ b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng... Bªn c¹nh ®ã chÝnh phñ còng nªn ®Èy m¹nh viÖc tiªu chuÈn ho¸ trong c«ng nghiÖp, th­¬ng m¹i vµ c¸c yÕu tè cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö sao cho võa ph¶i phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn cña quèc gia võa ph¶i phï hîp víi tiªu chuÈn hiÖn ®¹i cña quèc tÕ. VÊn ®Ò cÇn lµm tr­íc m¾t lµ c¸c c¬ quan chÝnh phñ, c¸c bé , c¸c ngµnh vµ c¸c doanh nghiÖp cÇn phèi hîp víi nhau ®Ó bµn b¹c, thèng nhÊt ®Ó ®­a ra c¸c tiªu chuÈn chung vÒ vÊn ®Ò an toµn cho c¸c giao dÞch trùc tuyÕn vµ thanh to¸n ®iÖn tö. Ngoµi ra, Bé Th­¬ng m¹i còng nªn sím ®­a ra c¸c tiªu chuÈn vÒ chøng thùc quèc gia vµ m· ho¸ hµng ho¸, s¶n phÈm ®Ó s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi c¸c s¶n phÈm cña n­íc ngoµi. d. Ph¸t triÓn hÖ thèng dÞch vô th­¬ng m¹i ®iÖn tö Th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ thùc sù ph¸t huy ®­îc kh¶ n¨ng cña m×nh khi cã mét hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö hay Ýt nhÊt th× còng cã hÖ thèng thanh to¸n tµi chÝnh tù ®éng. Bëi vËy viÖc thiÕt lËp mét hÖ thèng thanh to¸n an toµn víi c¸c ph­¬ng thøc thanh to¸n ®iÖn tö lµ ®iÒu v« cïng cÇn thiÕt. Tr­íc m¾t, chÝnh phñ nªn nghÜ ®Õn viÖc ph¸t triÓn ph­¬ng thøc thanh to¸n b»ng thÎ thanh to¸n ®iÖn tö. MÆc dï ph¶i ®­¬ng ®Çu víi kh«ng Ýt khã kh¨n vÒ thu nhËp, thãi quen thanh to¸n dïng tiÒn mÆt, sù tù gi¸c cña ng­êi d©n vµ m«i tr­êng thanh to¸n cña ng©n hµng, nh­ng víi thêi gian vµ nç lùc ch¾c ch¾n sÏ thµnh c«ng. C¸c biÖn ph¸p ®Ó ph¸t triÓn ph­¬ng thøc thanh to¸n ®iÖn tö lµ: - T¨ng c­êng chÝnh s¸ch tuyªn truyÒn trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®Ó gióp ng­êi d©n dÇn lµm quen víi ph­¬ng thøc nµy. Xóc tiÕn ch­¬ng tr×nh t×m hiÓu vÒ thÎ thanh to¸n quèc tÕ d­íi nhiÒu h×nh thøc thÝch hîp. Cã sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c ng©n hµng vµ ngµnh gi¸o dôc nh»m t¹o cho mçi ng­êi d©n ý thøc ®­îc tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ c¸c thiÕt bÞ thanh to¸n tù ®éng. - KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®­a viÖc sö dông thÎ ®Õn c¸c nh©n viªn; cã sù ®Çu t­ hç trî cho c¸c ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ thanh to¸n. - Më réng ®èi t­îng dïng thÎ; kh«ng chØ h¹n chÕ víi ng­êi n­íc ngoµi mµ cßn ¸p dông víi c¸c ®iÓm b¸n lÎ, c¸c siªu thÞ. Tuy nhiªn ph­¬ng tiÖn thanh to¸n phi tiÒn mÆt ®ßi hái ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò nh­ c¬ së ph¸p lý vÒ chøng tõ ®iÖn tö vµ ph­¬ng tiÖn h¹ch to¸n ®iÖn tö cho viÖc thùc hiÖn c¸c kü thuËt nghiÖp vô cña ng©n hµng. Bªn c¹nh ®ã c¸c ng©n hµng còng cÇn chó träng ®Õn c¸c vÊn ®Ò vÒ b¶o mËt vµ ®µo t¹o ®éi ngò nh©n viªn cã ®ñ chuyªn m«n nghiÖp vô trong lÜnh vùc thanh to¸n ®iÖn tö . HiÖn nay vÊn ®Ò b¶o mËt vµ an toµn m¹ng ®ang lµ mét trë ng¹i lín khiÕn nhiÒu ng­êi cßn e dÌ lo ng¹i khi tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö . Mét khi ng­êi sö dông Internet kh«ng tin t­ëng r»ng c¸c d÷ liÖu vµ th«ng tin cña hä lµ an toµn víi c¸c truy cËp vµ söa ®æi d÷ liªô tr¸i phÐp th× hä sÏ kh«ng sö dông ph­¬ng tiÖn Internet nh­ lµ ph­¬ng tiÖn phôc vô th­¬ng m¹i n÷a. Yªu cÇu vÒ hÖ thèng b¶o mËt víi c¬ së h¹ tÇng th«ng tin toµn cÇu gåm: - C¸c m¹ng viÔn th«ng ph¶i ®¶m b¶o an toµn vµ tin cËy. - Ph¶i cã ph­¬ng tiÖn h÷u hiÖu ®Ó b¶o vÖ c¸c hÖ thèng th«ng tin nèi víi hÖ thèng viÔn th«ng hiÖn cã. - CÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p hiÖu qu¶ ®Ó x¸c nhËn vµ ®¶m b¶o tÝnh b¶o mËt cña d÷ liÖu ®iÖn tö ®Ó tr¸nh ®­îc nh÷ng truy cËp tr¸i phÐp. - §µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é cho nh÷ng ng­êi sö dông c¬ së h¹ tÇng th«ng tin toµn cÇu ®Ó hä hiÓu vµ sö dông nh÷ng biÖn ph¸p b¶o mËt ®èi víi hÖ thèng d÷ liÖu cña hä. §Ó ®¶m b¶o ®­îc môc tiªu ®ã th× cÇn ph¶i cã mét tËp hîp c¸c c«ng nghÖ m· ho¸, ®iÒu khiÓn b¶o mËt, c¸c dÞch vô x¸c nhËn, chøng thùc, hÖ thèng an toµn th«ng tin... Do vËy viÖc lµm cÇn thiÕt hiÖn nay lµ ph¶i cã c¸c chiÕn l­îc vÒ m· ho¸, ph¶i cã c¸c c¬ quan gi¸m s¸t ®Ó b¶o vÖ an toµn th«ng tin cho c¸c c¬ quan, tæ chøc, c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n. 2.2.2 §Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng hç trî c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá a. C¸c chÝnh s¸ch hç trî vµ ®Çu t­ ViÖc t¹o lËp mét m«i tr­êng thuËn lîi cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã mét nÒn t¶ng c¬ b¶n ®Ó øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö . Tuy nhiªn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vèn kÐm lîi thÕ h¬n c¸c khu vùc kh¸c nªn chÝnh phñ còng cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®Ó hç trî h¬n n÷a cho khu vùc nµy. Thùc tÕ cho thÊy c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­; chi phÝ cho n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng vµ chi phÝ truy cËp m¹ng kh¸ cao; nh©n viªn thiÕu kiÕn thøc vµ kü n¨ng kü thuËt, h¹n chÕ vÒ ngo¹i ng÷; thanh to¸n ®iÖn tö kh«ng ®¶m b¶o bÝ mËt vµ an toµn. §Ó gióp c¸c doanh nghiÖp th¸o gì nh÷ng khã kh¨n trªn, chÝnh phñ nªn cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó hç trî cho hä. Ch¼ng h¹n nh­: (1) ®èi víi vÊn ®Ò chi phÝ truy cËp m¹ng, chÝnh phñ cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc truy cËp Internet thÊp h¬n th«ng qua tù do ho¸ viÔn th«ng, gi¶m gi¸ dÞch vô. Ngoµi ra chÝnh phñ cã thÓ hç trî vÒ gi¸ c­íc cho c¸c doanh nghiÖp trong mét khung gi¸ riªng; (2) nh©n viªn cña doanh nghiÖp thiÕu kiÕn thøc, kü n¨ng kü thuËt, h¹n chÕ vÒ ngo¹i ng÷, chÝnh phñ nªn tæ chøc nhiÒu h¬n n÷a c¸c kho¸ häc dÓ c¸c doanh nghiÖp cã thÓ tham gia víi chi phÝ ®µo t¹o thÊp, khuyÕn khÝch c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o quèc tÕ; (3) vÒ nhËn thøc cña doanh nghiÖp ®èi víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö cßn h¹n chÕ, chÝnh phñ cÇn t¨ng c­êng tuyªn truyÒn, phæ biÕn vÒ c¬ héi vµ th¸ch thøc cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn tÊt c¶ c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, cung cÊp thªm phÝ ®µo t¹o cho c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc thªm nhiÒu c¸c cuéc héi th¶o h¬n n÷a vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö dµnh cho c¸c doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, chÝnh phñ cã thÓ phèi hîp víi c¸c tæ chøc kh¸c nh­ tæ chøc phi chÝnh phñ, céng ®ång c¸c doanh nghiÖp ®Ó cïng th¶o luËn, ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p cho viÖc thùc hiÖn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, nh­ thÕ c¸c gi¶i ph¸p, chÝnh s¸ch sÏ cô thÓ h¬n, quy m« h¬n vµ ®Çy ®ñ h¬n. b . §Èy m¹nh h¬n n÷a c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ChÝnh phñ ta ®ang cã kÕ ho¹ch x©y dùng chÝnh phñ ®iÖn tö e- government ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö , ®©y lµ ®iÒu nªn lµm v× nã ®em l¹i nh÷ng lîi Ých rÊt thiÕt thùc nh­: thuÕ thÊp, ph¸t triÓn ®­îc h×nh thøc kinh doanh râ rµng h¬n víi sù hç trî cña chÝnh phñ, ®é tin cËy cao, ph¸t triÓn sù hîp t¸c vµ cè vÊn gi÷a chÝnh phñ vµ doanh nghiÖp. E- government t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi rÊt nhiÒu cho c¸c doanh nghiÖp tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö . C¸c ®èi t¸c kinh doanh cã thÓ t×m thÊy nh÷ng lêi ®Ò nghÞ ®Æt hµng vµ chµo hµng trªn c¸c websites cña chÝnh phñ. C¸c nhµ cung cÊp còng cã thÓ ®­a ra danh môc hµng kÌm theo b¶ng gi¸, ph­¬ng thøc thanh to¸n, göi Catalogue vµ gi¸ c¶ hîp ®ång cña hä ®Õn víi kh¸ch hµng cã nhu cÇu. §èi víi kh¸ch hµng uy tÝn cña doanh nghiÖp rÊt ®­îc hä quan t©m. ChÝnh danh tiÕng còng nh­ uy tÝn cña Nhµ n­íc sÏ t¹o cho nh÷ng kh¸ch hµng c¶m gi¸c yªn t©m khi lµm ¨n víi c¸c doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ®­îc ®¨ng t¶i trªn trang web cña Nhµ n­íc. C¸c ch­¬ng tr×nh thö nghiÖm cÊp quèc gia, cÊp ngµnh vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng nªn ®­îc ph¸t huy ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn mét quy m« réng h¬n. Gi÷a n¨m 1999, ChÝnh phñ giao cho Bé th­¬ng m¹i chñ tr× Dù ¸n quèc gia “Kü thuËt th­¬ng m¹i ®iÖn tö “. Dù ¸n nµy ®­îc ph©n thµnh nhiÒu tiÓu dù ¸n trong sè c¸c dù ¸n ®ã, dù ¸n Thö nghiÖm c¸c d¹ng ho¹t ®éng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö do Héi tin häc ViÖt Nam xóc tiÕn víi sè vèn 150 triÖu ®ång. TiÓu dù ¸n nµy sÏ cho phÐp trªn 40 doanh nghiÖp vÒ th­¬ng m¹i, dÞch vô thö nghiÖm ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Nh÷ng doanh nghiÖp nµy sÏ ®­îc hç trî miÔn phÝ x©y dùng Website, qu¶ng c¸o trªn Internet miÔn phÝ trong vßng 46 th¸ng. Sau khi ch­¬ng tr×nh thö nghiÖm nµy kÕt thóc, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ cã ®­îc c¸c kÕt luËn vÒ kh¶ n¨ng øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ t×m ra ®­îc c¸c m« h×nh thÝch hîp cho viÖc øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam. Qua viÖc triÓn khai thµnh c«ng ch­¬ng tr×nh nµy, ChÝnh phñ, c¸c Bé, c¸c Ngµnh cã liªn quan cã thÓ ph¸t ®éng c¸c ch­¬ng tr×nh thö nghiÖm kh¸c cho c¸c ngµnh kh¸c nhau, víi quy m« kh¸c nhau, trªn c¸c thÞ tr­êng kh¸c nhau ®Ó thóc ®Èy nhanh viÖc øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö. H¬n thÕ n÷a còng cÇn cã c¸c ch­¬ng tr×nh thö nghiÖm cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá vèn ch­a hiÓu râ l¾m vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®Ó hä cã thÓ trùc tiÕp tham gia thùc hµnh viÖc øng dông ph­¬ng thøc kinh doanh ®Çy míi mÎ nµy. Mét khi c¸c ch­¬ng tr×nh thö nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh thµnh c«ng, c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ v÷ng tin h¬n vµ tõ kinh nghiÖm rót ra tõ ch­¬ng tr×nh thö nghiÖm ®ã c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ t×m ra cho m×nh mét h­íng ®i ®óng ®¾n nhÊt ®Ó cã thÓ triÓn khai th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho doanh nghiÖp m×nh. Nãi tãm l¹i, ®Ó c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam cã thÓ ¸p dông réng r·i th­¬ng m¹i ®iÖn tö th× ®ßi hái sù cè g¾ng, nç lùc tõ rÊt nhiÒu phÝa. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, ®iÒu tr­íc m¾t hä cÇn lµm lµ chñ ®éng tham gia vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö lËp kÕ ho¹ch ®µo t¹o ®éi ngò nh©n viªn cã tr×nh ®é, n¨ng lùc, x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt vÒ mäi mÆt cho viÖc triÓn khai th­¬ng m¹i ®iÖn tö . Tuy nhiªn chØ cã sù cè g¾ng cña riªng c¸c doanh nghiÖp th«i th× ch­a ®ñ, c¸c doanh nghiÖp còng cÇn cã sù quan t©m tõ phÝa chÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc kh¸c ®Ó cã thÓ x©y dùng mét m«i tr­êng thuËn lîi cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ c¸c chÝnh s¸ch h÷u Ých cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá . KÕt luËn HiÖn nay cïng víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña khoa häc c«ng nghÖ, ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö còng ph¸t triÓn víi tèc ®é nhanh chãng. T¹i c¸c n­íc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®­îc coi lµ sù lùa chän kh«ng thÓ thay thÕ trong chiÕn l­îc kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, lµ ph­¬ng thøc kinh doanh hiÖu qu¶ mµ c¸c doanh nghiÖp sö dông trong nÒn kinh tÕ vèn c¹nh tranh rÊt gay g¾t. T¹i ViÖt Nam, c¸c c¬ së ban ®Çu cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· ®­îc h×nh thµnh nh­ng míi ®ang ë trong giai ®o¹n thö nghiÖm vµ nhËn thøc. Tuy nhiªn kh«ng v× thÕ mµ c¸c doanh nghiÖp kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam l¹i n»m ngoµi xu thÕ chung nµy cña thÕ giíi. Trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö, c¸c doanh nghiÖp lµ ng­êi trùc tiÕp kinh doanh nªn ®ãng vai trß tiªn phong cßn Nhµ n­íc chØ mang tÝnh hç trî. Do ®ã chñ ®éng tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö, tù m×nh n©ng cao nhËn thøc, lËp kÕ ho¹ch ®µo t¹o ®éi ngò nh©n viªn cã tr×nh ®é, hoµn thiÖn h¬n n÷a c¬ së h¹ tÇng c«ng nghÖ, t×m ®­îc cho m×nh mét m« h×nh kinh doanh hîp lý chÝnh lµ ch×a kho¸ dÉn ®Õn thµnh c«ng cho c¸c doanh nghiÖp khi tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Trong khu«n khæ mét kho¸ luËn tèt nghiÖp, kho¸ luËn ®· ph©n tÝch vµ kh¸i qu¸t nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­: néi dung, lîi Ých, c¸c yªu cÇu ®ßi hái cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë c¸c doanh nghiÖp. Th«ng qua ®ã lµm râ ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung vµ doanh nghiÖp võa vµ nhá nãi riªng. Dùa vµo c¬ së lý luËn vµ ph­¬ng ph¸p luËn ë trªn, kho¸ luËn ®· ®i s©u vµo t×m hiÓu, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ tæng quan vÒ t×nh h×nh ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ViÖt Nam, vÒ nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc mµ c¸c doanh nghiÖp gÆp ph¶i ®Ó tõ ®ã ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p vµ ®Ò xuÊt ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn c¶ tÇm vi m« vµ vÜ m«. Bªn c¹nh viÖc ®­a ra mét lo¹t c¸c gi¶i ph¸p vÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, kho¸ luËn còng ®· m¹nh d¹n ®­a ra nh÷ng kiÕn nghÞ vÒ phÝa chÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc ®Ó hoµn thiÖn h¬n n÷a mét m«i tr­êng thuËn lîi cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ c¸c chÝnh s¸ch thiÕt thùc dµnh cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Tuy nhiªn do cßn thiÕu nh÷ng kiÕn thøc vÒ lÜnh vùc c«ng nghÖ th«ng tin nªn kho¸ luËn ch­a ®­a ra ®­îc c¸c biÖn ph¸p cô thÓ h¬n trong viÖc x©y dùng h¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ th«ng tin tiªn tiÕn nh»m ph¸t triÓn ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá nãi riªng vµ ë ViÖt Nam nãi chung. Bªn c¹nh ®ã kho¸ luËn còng cßn cã nh÷ng tån t¹i vÒ kiÕn thøc vµ ph­¬ng ph¸p thùc hiÖn. RÊt mong nhËn ®­îc thªm sù ®ãng gãp cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó kho¸ luËn cã thÓ hoµn thiÖn h¬n. Hy väng r»ng víi nh÷ng cè g¾ng vµ nç lùc cña b¶n th©n cïng víi sù quan t©m gióp ®ì cña ChÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ kh¾c phôc ®­îc nh÷ng khã kh¨n, tËn dông ®­îc nh÷ng lîi thÕ cña m×nh ®Ó thùc hiÖn vµ ph¸t triÓn hiÖu qu¶ th­¬ng m¹i ®iÖn tö . ._.