Một số giải pháp nhằm thúc đẩy hoạt động dịch vụ Ngân hàng điện tử ở Việt Nam
Tài liệu Một số giải pháp nhằm thúc đẩy hoạt động dịch vụ Ngân hàng điện tử ở Việt Nam: ... Ebook Một số giải pháp nhằm thúc đẩy hoạt động dịch vụ Ngân hàng điện tử ở Việt Nam
Tóm tắt tài liệu Một số giải pháp nhằm thúc đẩy hoạt động dịch vụ Ngân hàng điện tử ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
Trong nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y, sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ mµ ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ khoa häc viÔn th«ng ®· lµm mét cuéc c¸ch m¹ng trong th¬ng m¹i. C¸c ph¬ng ph¸p kinh doanh truyÒn thèng ®· vµ ®ang dÇn dÇn ®îc thay thÕ b»ng mét ph¬ng ph¸p míi. §ã chÝnh lµ th¬ng m¹i ®iÖn tö mµ "x¬ng sèng" cña nã lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ Internet.
Th¬ng m¹i ®iÖn tö ®· ®a ra mét gi¶i ph¸p h÷u hiÖu, mét híng ®i trùc tiÕp trong viÖc trao ®æi th«ng tin , hµng ho¸, dÞch vô vµ më réng quy m« thÞ trêng, thÞ trêng kh«ng biªn giíi. ChÝnh cuéc c¸ch m¹ng vÒ quy m« thÞ trêng nµy ®· trë thµnh ®éng lùc cho mét cuéc c¸ch m¹ng trong ngµnh ng©n hµng híng tíi mét hÖ thèng thanh to¸n phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ trêng th¬ng m¹i ®iÖn tö. §iÒu nµy ®· t¹o ra mét dÞch vô ng©n hµng míi, dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö.
§Ó héi nhËp víi c¸c tæ chøc khu vùc vµ quèc tÕ nh ASEAN, AFTA, APEC chuÈn bÞ cho tiÕn tr×nh ra nhËp WTO, viÖc t×m kiÕm mét gi¶i ph¸p toµn diÖn chuyªn nghiÖp nh»m tiÕn hµnh th¬ng m¹i ®iÖn tö, hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ toµn cÇu lµ mét ®iÒu hÕt søc bøc thiÕt ®èi víi ®Êt níc ta. §i ®«i víi xu híng chiÕn lîc toµn cÇu cña quèc gia, ngµnh ng©n hµng ViÖt Nam còng ®· cã nh÷ng bíc ®i ®¸ng kÓ. §Çu tiªn ph¶i kÓ ®Õn lµ sù xo¸ bá ®éc quyÒn nhµ níc trong hÖ thèng ng©n hµng. TiÕp ®Õn lµ c«ng cuéc ®æi míi c¶i tiÕn hÖ thèng ng©n hµng. Bªn c¹nh dÞch vô tÝn dông truyÒn thèng, dÞch vô ng©n hµng tiªu dïng ®· xuÊt hiÖn vµ ®¹t ®îc nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ. DÞch vô tµi chÝnh cho c¸ nh©n nµy rÊt ®a d¹ng, bao gåm rót tiÒn tù ®éng, chuyÓn tiÒn, thanh to¸n thÎ, thanh to¸n qua m¹ng...§ã chÝnh lµ b»ng chøng cña sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö ë ViÖt Nam.
Trong bµi kho¸ luËn nµy, t«i xin tr×nh bµy mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö, ho¹t ®éng dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö ë ViÖt Nam, ®ång thêi ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö ë ViÖt Nam.
T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù híng dÉn, gióp ®ì cña c« gi¸o Lª ThÞ Thanh trong thêi gian t«i thùc hiÖn kho¸ luËn.
Ch¬ng I: Tæng quan vÒ ng©n hµng ®iÖn tö
I. S¬ lîc vÒ ng©n hµng ®iÖn tö
1. Sù thay ®æi c¬ b¶n trong ngµnh ng©n hµng vµ kh¸i niÖm vÒ dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö
C«ng nghÖ ng©n hµng ngµy nay ®· vµ ®ang thay ®æi víi tèc ®é chãng mÆt. RÊt nhiÒu nh©n tè dÉn tíi sù thay ®æi nµy ®îc ®a ra trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu thÞ trêng ng©n hµng thÕ giíi.
Ngµy nay, mét sîi c¸p quang m¶nh b»ng sîi tãc trong mét gi©y cã thÓ truyÒn mét lîng th«ng tin chøa ®ùng trong 90 ngh×n cuèn tõ ®iÓn b¸ch khoa. Ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin ngµy cµng chiÕm tû träng cao trong nÒn kinh tÕ c¸c quèc gia. Riªng vÒ m¸y tÝnh ®iÖn tö, cø 18 th¸ng tæng c«ng suÊt tÝnh to¸n cña c¸c m¸y l¹i t¨ng gÊp ®«i. ¦íc tÝnh toµn thÕ giíi cã kho¶ng 1 tû ®êng d©y thuª bao ®iÖn tho¹i, 340 triÖu ngêi sö dông ®iÖn tho¹i di ®éng. ë Mü hiÖn nay, 90% d©n sè sö dông Internet.
Nh©n lo¹i ®ang sèng trong thêi kú "tin häc x· héi ho¸". Sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin ®· g©y mét ¶nh hëng v« cïng lín tíi hÖ thèng ng©n hµng, nh©n viªn ng©n hµng vµ ngêi sö dông dÞch vô ng©n hµng. Internet vµ m¸y tÝnh ®· më ra cho chóng ta mét hÖ thèng thanh to¸n réng kh¾p toµn thÕ giíi, tiÕn tíi mét thÕ giíi thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, nhanh gän, an toµn vµ chÝnh x¸c.
ThuËt ng÷ "Ng©n hµng ®iÖn tö" ®èi víi nhiÒu ngêi cã vÎ khã hiÓu vµ xa l¹. Thùc ra rÊt nhiÒu øng dông cña "Ng©n hµng ®iÖn tö" ®ang phôc vô cho b¹n. B¹n rót tiÒn tõ mét m¸y rót tiÒn tù ®éng, tr¶ tiÒn cho hµng ho¸ vµ dÞch vô b»ng thÎ tÝn dông, kiÓm tra sè d tµi kho¶n qua m¹ng hay ®iÖn tho¹i, c«ng ty cña b¹n giao dÞch víi c¸c ®èi t¸c qua th ®iÖn tö, ®iÖn tÝn, fax, ®iÖn tho¹i..., tÊt c¶ nh÷ng ho¹t ®éng t¬ng tù nh vËy ®Òu cã thÓ gäi lµ dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö".
Cµng ngµy, c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh trªn thÕ giíi cµng nhËn thÊy tÇm quan träng cña viÖc cung cÊp dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö" ®Ó cñng cè vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hä trªn thÞ trêng.
VËy "Ng©n hµng ®iÖn tö" lµ g× vµ v× sao nã l¹i cã tÇm quan träng vµ ®îc øng dông réng kh¾p thÕ ?
"Ng©n hµng ®iÖn tö" tiÕng Anh lµ Electronic Banking, viÕt t¾t lµ E- Banking. Cã rÊt nhiÒu c¸ch diÔn ®¹t kh¸c nhau vÒ "Ng©n hµng ®iÖn tö", song nh×n chung "Ng©n hµng ®iÖn tö" ®îc hiÓu lµ mét lo¹i h×nh th¬ng m¹i vÒ tµi chÝnh ng©n hµng cã sù trî gióp cña c«ng nghÖ th«ng tin, ®Æc biÖt lµ m¸y tÝnh vµ c«ng nghÖ m¹ng. Nãi ng¾n gän, "Ng©n hµng ®iÖn tö" lµ h×nh thøc thùc hiÖn c¸c giao dÞch tµi chÝnh ng©n hµng th«ng qua c¸c ph¬ng tiÖn ®iÖn tö.
C¸c nghiªn cøu vÒ thÞ trêng ng©n hµng cßn cho thÊy r»ng kh¸ch hµng sö dông dÞch vô ng©n hµng truyÒn thèng ®ang nhanh chãng ®îc thay thÕ bëi mét thÕ hÖ kh¸ch hµng míi, cã tr×nh ®é häc vÊn cao, vµ ®ßi hái cao vÒ c¸c dÞch vô tµi chÝnh ng©n hµng.
B¹n rÊt bËn rén víi c«ng viÖc kinh doanh cña m×nh. Trong ®ã , phÇn lín thêi gian lµ ®Ó dµnh cho c¸c c«ng viÖc giao dÞch vµ qu¶n lý tµi chÝnh. B¹n rÊt ng¹i tríc viÖc hoµn tÊt mét l« giÊy tê thñ tôc khi giao dÞch víi ng©n hµng. Bao nhiªu rñi ro khi ®i giao dÞch víi mét sè lîng lín tiÒn mÆt... Cßn c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh vµ më réng m¹ng líi cña hä th× ph¶i ®èi mÆt víi vÊn ®Ò thuª v¨n phßng lµm viÖc, thuª thªm nhiÒu nh©n viªn ®Ó lµm c¸c c«ng viÖc ®¬n gi¶n tÎ nh¹t nh ®Õm tiÒn hay trùc ®iÖn tho¹i.
"Ng©n hµng ®iÖn tö" sÏ mang l¹i cho mét híng gi¶i quyÕt hiÖu qu¶ cho c¶ ngêi cung cÊp lÉn ngêi sö dông dÞch vô ng©n hµng.
S¬ ®å tæng qu¸t cña giao dÞch "Ng©n hµng ®iÖn tö"
Ngêi víi m¸y tÝnh ®iÖn tö
(mÉu biÓu ®iÖn tö, Web)
Ngêi víi ngêi
(§iÖn tho¹i, th ®iÖn tö, Fax)
M¸y tÝnh ®iÖn tö víi m¸y tÝnh ®iÖn tö
(ThÎ, ATM)
M¸y tÝnh ®iÖn tö víi ngêi
(Fax, th ®iÖn tö)
2. C¸c ph¬ng tiÖn kü thuËt cña dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö"
Ng©n hµng ®iÖn tö lµ mét ngµnh dÞch vô ®ßi hái mét c¬ së c«ng nghÖ kü thuËt cao, vèn lín. Ngµnh dÞch vô nµy thêng ®i ®«i víi mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn tr×nh ®é d©n trÝ ph¸t triÓn ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh.
2.1 §iÖn tho¹i, ®iÖn tho¹i di ®éng
§iÖn tho¹i lµ mét ph¬ng tiÖn phæ th«ng, dÔ sö dông, vµ thêng më ®Çu cho c¸c cuéc giao dÞch th¬ng m¹i nãi chung vµ ng©n hµng nãi riªng. Trong sù gia t¨ng cña sè lîng thuª bao ®iÖn tho¹i vµ ®iÖn tho¹i di ®éng, ng©n hµng th¬ng m¹i víi trang thiÕt bÞ " hép th tr¶ lêi tù ®éng" kÕt nèi víi m¸y chñ ng©n hµng cã thÓ cung cÊp dÞch vô ng©n hµng qua ®iÖn tho¹i nh cung cÊp sè d tµi kho¶n, b¸o mÊt thÎ tÝn dông...Víi sù ph¸t triÓn cña ®iÖn tho¹i di ®éng, liªn l¹c qua vÖ tinh, øng dông cña ®iÖn tho¹i ®ang vµ sÏ trë nªn réng r·i h¬n. Tuy nhiªn, c«ng cô ®iÖn tho¹i cã mÆt h¹n chÕ lµ chØ truyÒn t¶i ®îc ©m thanh, kÕt thóc giao dÞch vÉn ph¶i dïng nhiÒu giÊy tê. Ngoµi ra, chi phÝ giao dÞch ®iÖn tho¹i, nhÊt lµ ®iÖn tho¹i ®êng dµi, quèc tÕ vÉn cßn cao.
§iÖn b¸o, Fax cã thÓ truyÒn t¶i ®îc ©m thanh, h×nh ¶nh, lêi v¨n. Nhng chóng còng cã mét sè mÆt h¹n chÕ nh kh«ng thÓ truyÒn t¶i ®îc h×nh ¶nh ®éng, h×nh ¶nh ba chiÒu vµ c¸c h×nh ¶nh phøc t¹p.
2.2 ThiÕt bÞ thanh to¸n ®iÖn tö
Mét trong nh÷ng môc tiªu quan träng cña níc ta còng nh trªn thÕ giíi lµ nÒn kinh tÕ víi hÖ thèng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt.
Mét thiÕt bÞ ®iÖn tö cã ®Çu ®äc d¶i ®iÖn tö ®îc kÕt nèi víi m¹ng ng©n hµng, m¹ng liªn ng©n hµng cho phÐp truyÒn t¶i, kiÓm tra c¸c th«ng tin tõ tÊm thÎ nhùa cña ngêi mua hµng tõ c¸c ®Þa ®iÓm b¸n hµng, n¬i l¾p ®Æt m¸y, vÒ c¸c ng©n hµng cña chñ thÎ ®ã vµ thùc hiÖn c¸c giao dÞch thanh to¸n. Víi tÊm thÎ nhùa (thÎ tÝn dông, thÎ ghi nî, thÎ th«ng minh...) b¹n cã thÓ mua hµng hoÆc dÞch vô mµ kh«ng cÇn tiÒn mÆt. Ng©n hµng sÏ thay mÆt b¹n thanh to¸n víi n¬i b¸n hµng.
Mét thiÕt bÞ ®iÖn tö quan träng kh¸c ®ã lµ m¸y rót tiÒn tù ®éng. Nã cho phÐp b¹n göi tiÒn vµo tµi kho¶n, chuyÓn tiÒn vµ rót tiÒn tù ®éng.
2.3 M¸y tÝnh, m¹ng néi bé, m¹ng liªn néi bé, m¹ng liªn ng©n hµng
M¹ng néi bé lµ toµn bé m¹ng th«ng tin cña mét ng©n hµng vµ c¸c liªn l¹c mäi kiÓu gi÷a c¸c m¸y tÝnh trong ng©n hµng ®ã. §ã cã thÓ gäi lµ m¹ng kÕt nèi c¸c m¸y tÝnh gÇn nhau (m¹ng côc bé - LAN) hoÆc kÕt nèi c¸c m¸y tÝnh trong khu vùc diÖn réng (m¹nng miÒn réng - WAN).
C¸c ng©n hµng vµ tæ chøc tµi chÝnh liªn hÖ víi nhau b»ng m¹ng liªn ng©n hµng (Interbank, SWIFT...)
2.4 Internet vµ Web
Mét c¸ch tæng qu¸t, Internet lµ mét m¹ng diÖn réng. Lµ tËp hîp hµng ngµn c¸c m¹ng m¸y tÝnh tr¶i kh¾p thÕ giíi. Internet gióp cho hµng triÖu ngêi dïng trªn tr¸i ®Êt cã thÓ th«ng tin liªn l¹c víi nhau. Nã lµ nguån tµi nguyªn th«ng tin v« gi¸. Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña nã ®· khiÕn cho nã cã thªm mét c¸i tªn míi lµ "Siªu lé th«ng tin".
LÞch sö ra ®êi cña Internet cã thÓ xem nh ®îc b¾t ®Çu tõ n¨m 1969 víi dù ¸n ARPANET cña Bé quèc phßng Mü. M« h×nh nµy nhanh chãng ®îc ngêi Mü nh©n réng ra c¸c lÜnh vùc kh¸c víi quy m« ngµy cµng lín. Vµ khi cã sù liªn kÕt c¸c m¹ng m¸y tÝnh thuéc c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau, khu vùc vµ c¸c quèc gia kh¸c nhau th× m¹ng Internet toµn cÇu ra ®êi.
Sù bïng næ trong sö dông Internet cã lÏ nhê mét phÇn cña c¸i gäi lµ dÞch vô tra cøu v¨n b¶n, dÞch vô th«ng tin toµn cÇu goi lµ Web. Web ®îc Tim Berners Lee triÓn khai lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1989 t¹i phßng thÝ nghiÖm vËt lý h¹t nh©n Ch©u ¢u (CERN) á Geneva, Thuþ sÜ. C¸c nhµ ph¸t triÓn t¹i CERN ®· lµm cho Web bao trïm hÇu hÕt c¸c hÖ thèng m¹ng tríc ®ã. Cho ®Õn 1993 Web míi b¾t ®Çu ®îc chÊp nhËn réng r·i.
Th¬ng m¹i thÕ giíi nãi chung vµ "Ng©n hµng ®iÖn tö" nãi riªng ®ang trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ vµ hiÖu qu¶ ho¸. Internet vµ Web lµ c¸c ph¬ng tiÖn ®· ®¹t ®îc quèc tÕ ho¸ cao ®é vµ cã hiÖu qu¶ sö dông cao.
3. Nh÷ng tiÕn bé do dÞch vô Ng©n hµng ®iÖn tö mang l¹i
Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö" lµ mét xu híng tÊt yÕu phï hîp víi nhu cÇu vµ sù ph¸t triÓn cña x· héi. VËy chóng ta h·y xem xÐt nh÷ng tiÕn bé do ngµnh dÞch vô nµy mang l¹i.
3.1 Lîi Ých cho ng©n hµng
C¸c tiÕn bé cña c«ng nghÖ th«ng tin ®· nhanh chãng ®îc ¸p dông trong ngµnh ng©n hµng nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña c¸c ng©n hµng.
3.1.1 Gi¶m chi phÝ t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh
"Ng©n hµng ®iÖn tö" gióp gi¶m chi phÝ tríc hÕt lµ chi phÝ v¨n phßng. C¸c v¨n phßng Ýt giÊy tê chiÕm diÖn tÝch nhá h¬n rÊt nhiÒu. M¹ng, m¸y chñ vµ c¸c m¸y tÝnh c¸ nh©n gióp rót ng¾n thêi gian cho c«ng viÖc lµm thñ tôc, t×m kiÕm vµ chuyÓn giao tµi liÖu. TiÕp ®Õn lµ chi phÝ nh©n viªn. Mét m¸y rót tiÒn tù ®éng cã thÓ lµm viÖc 24 trªn 24 giê vµ thay cho rÊt nhiÒu nh©n viªn.
B»ng ph¬ng tiÖn Internet/Web Ng©n hµng vµ kh¸ch hµng cã thÓ t×m hiÓu th«ng tin, giao dÞch thêng xuyªn h¬n, cËp nhËt h¬n. mµ do vËy lµm gi¶m chi phÝ b¸n hµng vµ tiÕp thÞ.
B¶ng 1: Tèc ®é vµ chi phÝ truyÒn göi
(Dµnh cho mét ®¬n vÞ bé tµi liÖu 40 trang, kho¶ng 100g)
®êng truyÒn
Thêi gian
Chi phÝ (USD)
New York ®i Tokyo
Qua bu ®iÖn th«ng thêng
5 ngµy
7,40
ChuyÓn ph¸t nhanh
24 giê
26,25
Fax
31 phót
28,83
Internet
2 phót
0,10
New York ®i Los Angeles
Qua bu ®iÖn th«ng thêng
2-3 ngµy
3,00
ChuyÓn ph¸t nhanh
24 giê
15,50
Fax
31 phót
9,36
Internet
2 phót
0,10
(Nguån: Ban th¬ng m¹i ®iÖn tö, Bé Th¬ng M¹i)
HÖ thèng m¹ng ph¸ bá sù rµng buéc vÒ kh«ng gian vµ thêi gian. C¸c ng©n hµng cã thÓ më nhiÒu chi nh¸nh ë c¸c níc kh¸c nhau mµ kh«ng gÆp khã kh¨n g× trong viÖc theo dâi qu¶n lý t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c chi nh¸nh.
3.1.2. §a d¹ng ho¸ dÞch vô vµ s¶n phÈm
Nãi ®Õn dÞch vô ng©n hµng, ngêi ta nghÜ ngay ®Õn viÖc vay, cho vay, göi tiÒn vµ c¸c dÞch vô b¸n bu«n kh¸c nh thanh to¸n xuÊt nhËp khÈu vµ mua b¸n ngo¹i tÖ. Do vËy mµ sù kh¸c biÖt gi÷a dÞch vô ng©n hµng nµy víi ng©n hµng kh¸c lµ rÊt Ýt.
Ngµy nay, dÞch vô ng©n hµng ®ang v¬n tíi tõng ngêi d©n. §ã lµ dÞch vô ng©n hµng tiªu dïng vµ b¸n lÎ. Râ rµng, lîi nhuËn thu ®îc tõ dÞch vô b¸n lÎ kh«ng thÓ b»ng b¸n bu«n. H¬n thÕ n÷a, chi phÝ cho viÖc cung cÊp mét dÞch vô tµi kho¶n cña mét c¸ nh©n còng ch¼ng nhá h¬n cho mét c«ng ty lµ bao. "Ng©n hµng ®iÖn tö", víi sù trî gióp cña c«ng nghÖ th«ng tin cho phÐp tiÕn hµnh c¸c giao dÞch b¸n lÎ víi tèc ®éc cao vµ liªn tôc. NÕu nh tríc kia c¸c ng©n hµng chØ phôc vô mét sè lîng nhÊt ®Þnh c¸c c«ng ty, th× nay, mét thÞ trêng hµng tû d©n ®ang më ra tríc m¾t hä. Vµ thÕ lµ c¸c ng©n hµng ®ua nhau hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng tin häc cña hä, tung ra thÞ trêng mét lo¹t c¸c dÞch vô míi nh "phone banking"; “Internet banking", chuyÓn vµ rót tiÒn tù ®éng...lµm cho dÞch vô ng©n hµng trë nªn phong phó vµ phæ biÕn réng r·i.
3.1.3. C¹nh tranh vµ tån t¹i
"Ng©n hµng ®iÖn tö" gióp c¸c ng©n hµng t¹o vµ duy tr× mét hÖ thèng kh¸ch hµng réng r·i vµ bÒn v÷ng. B¹n sÏ s½n sµng tõ bá mét ng©n hµng mµ n¬i ®ã b¹n ph¶i xÕp hµng rÊt l©u chê rót tiÒn ®Ó ®i tíi mét m¸y rót tiÒn tù ®éng cña mét ng©n hµng kh¸c vµ thùc hiÖn nhiÖm vô nµy trong vµi phót. B¹n sÏ tíi mét ng©n hµng mµ n¬i ®ã s½n sµng gióp b¹n thùc hiÖn c¸c giao dÞch víi ®èi t¸c nhanh gän vµ chÝnh x¸c.
3.2. Lîi Ých cho kh¸ch hµng
Cã thÓ nãi hÇu hÕt tÊt c¶ nh÷ng g× tiÕn bé h¬n mµ dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö" mang l¹i chÝnh lµ lîi Ých cho kh¸ch hµng.
"Ng©n hµng ®iÖn tö" víi c«ng cô chñ yÕu lµ Internet/Web vµ c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tö, ®em l¹i sù hiÖn diÖn toµn cÇu cho ngêi cung cÊp vµ sù lùa chän toµn cÇu cho ngêi tiªu dïng, bá qua kho¶ng c¸ch ®Þa lý gi÷a c¸c quèc gia. Mét ng©n hµng cã thÓ cung cÊp dÞch vô cho nhiÒu ngêi ë bÊt cø n¬i nµo trªn thÕ giíi t¹i bÊt cø thêi ®iÓm nµo. Mét kh¸ch hµng cã thÓ kiÓm tra vµ qu¶n lý tµi chÝnh cña m×nh vµo bÊt cø lóc nµo. DÜ nhiªn chi phÝ cho dÞch vô nµy rÊt rÎ, kh«ng chØ v× sè tiÒn hîp lý ph¶i tr¶ cho dÞch vô mµ cßn v× tiÕt kiÖm thêi gian ®i l¹i vµ hoµn tÊt c¸c thñ tôc giÊy tê mµ c¸c giao dÞch vÉn ®îc thùc hiÖn an toµn vµ chÝnh x¸c.
Tuy nhiªn nh÷ng lîi Ých nµy cã lîi chñ yÕu lµ ®èi víi c¸c níc ph¸t triÓn. §èi víi c¸c níc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn, gi¸ dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö" cã khi rÊt ®¾t so víi thu nhËp b×nh qu©n ngêi tiªu dïng. Nguyªn nh©n lµ do vèn ®Çu t lín vµo c¸c trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ th«ng tin dÉn tíi gi¸ thµnh s¶n phÈm cao. Trong khi ®ã møc sèng ngêi d©n c¸c níc này l¹i rÊt thÊp.
3.3. Lîi Ých ®èi víi toµn thÓ nÒn kinh tÕ
Ngoµi nh÷ng lîi Ých chÝnh ®èi víi c¸c bªn tham gia "Ng©n hµng ®iÖn tö" nãi trªn, "Ng©n hµng ®iÖn tö" cßn ®em l¹i nh÷ng lîi Ých to lín tiÒm tµng ®èi víi toµn thÓ nÒn kinh tÕ.
ViÖc tiªu dïng chñ yÕu b»ng tiÒn mÆt cã rÊt nhiÒu ®iÒu h¹n chÕ. Nhµ níc ph¶i bá ra mét chi phÝ nhÊt ®Þnh hµng n¨m trong viÖc in vµ qu¶n lý sè lîng tiÒn in ra cho thÞ trêng. ViÖc khã x¸c ®Þnh chÝnh x¸c lîng tiÒn lu hµnh trong d©n khiÕn cho nhµ níc gÆp nhiÒu khã kh¨n trong viÖc ®a ra c¸c chÝnh s¸ch tµi kho¸ nh»m ®¶m b¶o mét thÞ trêng tµi chÝnh æn ®Þnh. "Ng©n hµng ®iÖn tö" víi sù phæ biÕn sö dông tµi kho¶n c¸ nh©n vµ tiÒn ®iÖn tö sÏ gãp phÇn kh«ng nhá trong viÖc th¸o gì khã kh¨n nµy. ChÝnh tiÒn ®iÖn tö vµ giao dÞch tµi kho¶n lµm c¶i thiÖn kh¶ n¨ng thanh to¸n trong thÞ trêng tµi chÝnh.
"Ng©n hµng ®iÖn tö" gióp cho nhµ níc cã th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ viÖc thùc hiÖn thu nép thuÕ mét c¸ch nhanh chãng vµ cËp nhËt.
Cïng víi xu híng toµn cÇu ho¸ vµ sù ph¸t triÓn réng kh¾p trªn toµn thÕ giíi cña th¬ng m¹i ®iÖn tö, "Ng©n hµng ®iÖn tö" chÝnh lµ chiÕc cÇu nèi cho sù héi nhËp cña nÒn kinh tÕ trong níc víi nÒn kinh tÕ quèc tÕ mµ kh«ng ®ßi hái qu¸ nhiÒu nç lùc cña chÝnh phñ.
II. §èi tîng vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt tham gia dÞch vô
ng©n hµng ®iÖn tö
Qua c¸c ph¬ng tiÖn kü thuËt cña dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö" ®· ®îc giíi thiÖu ë trªn, chóng ta sÏ xem xÐt ®Æc ®iÓm vµ ®iÒu kiÖn cña c¸c bªn tham gia dÞch vô nµy.
Tham gia dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö" cã ba thµnh phÇn chÝnh. §ã lµ hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i, ngêi tiªu dïng vµ c¸c quy ®Þnh cña nhµ níc.
1 C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i
1.1. Vai trß cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i
HÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i lµ ngêi cung cÊp dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö". Do vËy hä gi÷ vai trß chÝnh.
C¸c nhµ kinh tÕ ®· coi dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö" nh lµ mét cuéc c¶i c¸ch tµi chÝnh do c¸c ng©n hµng tiÕn hµnh. Nã ®· mang l¹i nhiÒu dÞch vô cã kh¶ n¨ng sinh lêi lín.
RÊt nhiÒu c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh ®· nhËn ra r»ng ph¬ng thøc cò mµ hä ®ang sö dông trong kinh doanh kh«ng cßn cã kh¶ n¨ng mang l¹i lîi nhuËn cao. C¸c dÞch vô tµi chÝnh mµ hä b¸n ra trªn thÞ trêng kh«ng cßn hÊp dÉn ngêi tiªu dïng. Thªm vµo ®ã, c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc tµi chÝnh ®· trë nªn nÆng nÒ. §Ó tån t¹i trong m«i trêng tµi chÝnh míi, c¸c ng©n hµng ®· ph¶i t×m kiÕm vµ ph¸t triÓn nh÷ng s¶n phÈm dÞch vô míi. C¶i c¸ch trong ng©n hµng lµ tÊt yÕu nh»m ®¸p l¹i sù thay ®æi cña nhu cÇu kh¸ch hµng.
Trong khi ®ã, sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin ®ang mang l¹i cho th¬ng m¹i nãi chung vµ ngµnh ng©n hµng nãi riªng nh÷ng c¬ héi lín lao. M¹ng vµ hÖ thèng m¸y tÝnh kh«ng nh÷ng gióp cho ng©n hµng gi¶m chi phÝ giao dÞch mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn cho hä cã kh¶ n¨ng ®a ra nh÷ng dÞch vô míi. Do vËy, c¶i c¸ch ng©n hµng còng lµ sù ®¸p l¹i sù thay ®æi cña cung.
1.2. §iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó tham gia hÖ thèng dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö" cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i
Mét trong nh÷ng yÕu tè dÉn ®Õn thµnh c«ng cña "Ng©n hµng ®iÖn tö" lµ ph¶i x©y dùng mét c¬ së h¹ tÇng hiÖn ®¹i ë mét møc nhÊt ®Þnh. C¬ së nµy dùa trªn tiÕn bé cña c«ng nghÖ m¸y tÝnh, c«ng nghÖ th«ng tin viÔn th«ng. §iÒu nµy ®ßi hái vèn ®Çu t lín mµ kh«ng ph¶i ng©n hµng nµo còng cã kh¶ n¨ng ®¸p øng. Díi ®©y mét sè yªu cÇu tèi thiÓu cho dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö":
1.2.1 H¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ
"Ng©n hµng ®iÖn tö" ph¸t triÓn trªn c¬ së kü thuËt sè ho¸, c«ng nghÖ th«ng tin, mµ tríc hÕt lµ kü thuËt m¸y tÝnh ®iÖn tö. V× thÕ chØ cã thÓ thùc sù cã vµ thùc sù tiÕn hµnh "Ng©n hµng ®iÖn tö" hiÖu qu¶ khi ®· cã mét h¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ th«ng tin v÷ng ch¾c.
Nã bao gåm hÖ thèng ®iÖn tho¹i, m¸y tÝnh, m¸y chñ, modem, m¹ng néi bé, m¹ng liªn néi bé, thiÕt bÞ thanh to¸n ®iÖn tö (POS, ATM, CDM), vv... vµ c¸c dÞch vô truyÒn th«ng (thuª bao ®iÖn tho¹i, phÝ nèi m¹ng, truy cËp m¹ng).
Chi phÝ phÇn cøng cho mét hÖ thèng m¸y tÝnh v¨n phßng, m¸y chñ, m¹ng néi bé kho¶ng USD 100,000. Mét m¸y ®äc thÎ thanh to¸n ®Æt t¹i c¸c ®iÓm b¸n hµng gi¸ kho¶ng USD50 mét chiÕc. Mét m¸y rót tiÒn tù ®éng gi¸ kho¶ng USD40,000 mét chiÕc. Chi phÝ phÇn mÒm cho hÖ thèng nµy kho¶ng USD 200,000 tíi USD 300,000. Cßn ph¶i kÓ ®Õn chi phÝ tham gia c¸c tæ chøc thanh to¸n quèc tÕ, chi phÝ b¶o dâng, n©ng cÊp hÖ thèng. ¦íc tÝnh tæng vèn ®Çu t cã thÓ lªn tíi USD 10 triÖu cho mét ng©n hµng.
Ngoµi ra, h¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ th«ng tin nµy chØ cã thÓ cã vµ ho¹t ®éng tin cËy trªn nÒn t¶ng mét nÒn c«ng nghiÖp ®iÖn n¨ng, bu chÝnh viÔn th«ng ®¶m b¶o cung cÊp ®iÖn n¨ng, th«ng tin liªn l¹c ®Çy ®ñ, æn ®Þnh víi møc gi¸ hîp lý. ThiÕt lËp mét nÒn c«ng nghiÖp nh vËy n¨m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña c¸c ng©n hµng. Nã ®ßi hái sù ®Çu t c¶ vÒ vèn lÉn thêi gian cña nhµ níc. §iÒu nµy ®Æc biÖt khã kh¨n víi c¸c níc ®ang vµ kÐm ph¸t triÓn.
1.2.2 VÊn ®Ò an toµn vµ b¶o mËt
Giao dÞch b»ng ph¬ng tiÖn ®iÖn tö ®Æt ra ®ßi hái rÊt cao vÒ b¶o mËt vµ an toµn, nhÊt lµ ho¹t ®éng qua m¹ng. NhiÒu ngêi sî kh«ng d¸m mua b¸n qua m¹ng, thanh to¸n b»ng thÎ qua m¸y ®iÖn tö, m¸y rót tiÒn. Ngêi mua th× lo c¸c chi tiÕt cña thÎ tÝn dông cña m×nh bÞ lé, vµ kÎ xÊu sÎ lîi dông mµ rót tiÒn, ngêi b¸n th× lo ngêi mua kh«ng thanh to¸n cho c¸c hîp ®ång hay giao dÞch ®· ®îc "ký kÕt theo kiÓu ®iÖn tö".
§iÒu lo sî Êy lµ cã c¨n cø, v× sè vô tÊn c«ng vµo Internet hay c¸c vô lµm vµ sö dông thÎ gi¶ ngµy cµng gia t¨ng. "GiÆc m¸y tÝnh" dïng nhiÒu thñ ®o¹n kh¸c nhau: m¹o quan hÖ, bÎ mËt khÈu, t¹o vi rót m¸y tÝnh, gi¶ m¹o ®Þa chØ Internet, dËp thÎ gi¶, mãc nèi víi ngêi b¸n hµng tao ra c¸c giao dÞch "¶o"...
Kü thuËt m· ho¸ hiÖn ®¹i, víi kho¸ dµi tèi thiÓu 1024 bit thËm chÝ 2048 bit céng víi c¸c c«ng nghÖ SSL (Secure Socket Layer), SET (Secure Electronic Transaction) ®ang gióp gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. C¸c ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ ®ang khuyÕn khÝch ph¸t hµnh vµ sö dông thÎ cã c¸c "chip" ®iÖn tö thay thÕ cho c¸c d¶i tõ. Mét chiÕn lîc vÒ m· ho¸ vµ gi¶i m· kÌm theo c¸c ch¬ng tr×nh b¶o vÖ an toµn th«ng tin cho ng©n hµng vµ kh¸ch hµng ph¶i lu«n ®îc ®Æt ra vµ cËp nhËt.
1.2.3 HÖ thèng tuyªn truyÒn gi¸o dôc kh¸ch hµng
Mét nh©n tè quan träng kh¸c dÉn ®Õn thµnh c«ng trong "Ng©n hµng ®iÖn tö" hÖ thèng ph©n phèi s¶n phÈm, tuyªn truyÒn vµ gi¸o dôc kh¸ch hµng.
§iÒu nµy ®ßi hái mét ®éi ngò nh©n viªn tiÕp thÞ chuyªn nghiÖp trang bÞ víi c¸c kiÕn thøc nhÊt ®Þnh vÒ tin häc.
Víi môc tiªu "giµnh lÊy lßng tin cña kh¸ch hµng", c¸c ng©n hµng ph¶i ®Æt ra mét chiÕn lîc tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o, thùc hiÖn, tõng bíc thuyÕt phôc kh¸ch hµng vÒ tÝnh an toµn vµ tiÖn lîi cña dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö".
2. Kh¸ch hµng
2.1. §Æc ®iÓm chung hiÖn nay cña ngêi tiªu dïng sö dông dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö
"Ng©n hµng ®iÖn tö" chñ yÕu phôc vô cho hÖ thèng kh¸ch hµng c¸ nh©n hay nãi c¸ch kh¸c nã lµ hÖ thèng dÞch vô ng©n hµng b¸n lÎ.
Nh÷ng kh¶o s¸t gÇn ®©y cho thÊy ®iÓn h×nh cña kh¸ch hµng sö dông dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö" lµ nh÷ng ngêi cã tr×nh ®é häc vÊn cao, trÎ vµ cã thu nhËp t¬ng ®èi cao. Víi kiÕn thøc tin häc cao, kh¶ n¨ng tiÕp thu nhanh nh÷ng vÊn ®Ò tiÕn bé, hä lµ nh÷ng ngêi tham gia dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö" ®Çu tiªn. §a phÇn trong sè hä thuéc thµnh phÇn trÝ thøc tù do, nh÷ng ngêi thµnh ®¹t trong sù nghiÖp, nh÷ng doanh nh©n, tÇng líp trung lu trong x· héi.
Giao dÞch víi hä thêng cã gi¸ trÞ t¬ng ®èi cao, rñi ro Ýt v× hä cã häc vµ cã thu nhËp cao. Thø n÷a lµ c¬ héi cung cÊp dÞch vô trong mét thêi gian dµi v× hä lµ nh÷ng ngêi trÎ tuæi. Cuèi cïng lµ hä lµ nh÷ng ngêi n¨ng ®éng, giao dÞch nhiÒu, c¬ héi ®i l¹i qua c¸c quèc gia, nªn ë ®iÓm nµy, "Ng©n hµng ®iÖn tö" cã thÓ chøng minh tÝnh u viÖt cña nã ®ã lµ cung cÊp dÞch vô liªn tôc vµ toµn cÇu.
2.2. C¸c nh©n tè ¶nh hëng tíi quyÕt ®Þnh cña ngêi tiªu dïng
ViÖc ®a vµo thÞ trêng mét s¶n phÈm hay dÞch vô míi ®ßi hái nghiªn cøu hµnh vi øng xö ngêi tiªu dïng. Ngêi tiªu dïng ph¶i tr¶i qua c¸c giai ®o¹n tõ chç nhËn thøc sù s½n cã cña s¶n phÈm, dÞch vô tíi viÖc sö dông thö vµ cuèi cïng lµ chÊp nhËn s¶n phÈm vµ dÞch vô ®ã.
Do tÝnh chÊt c¸ch m¹ng, "Ng©n hµng ®iÖn tö" lµ mét kh¸i niÖm rÊt míi ®èi víi ®¹i bé phËn ngêi tiªu dïng. Kh«ng ph¶i ai còng cã c¸i nh×n ®Çy ®ñ vÒ "Ng©n hµng ®iÖn tö". Mét trong nh÷ng trë ng¹i lín nhÊt cña "Ng©n hµng ®iÖn tö" lµ th¸i ®é hoµi nghi, lìng lù khi chuyÓn ®æi tõ h×nh thøc giao dÞch cò truyÒn thèng sang h×nh thøc míi. ChÝnh v× vËy viÖc qu¶ng c¸o, tuyªn truyÒn vµ gi¸o dôc kh¸ch hµng vÒ dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö" lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i.
X©y dùng hÖ thèng kh¸ch hµng ®· khã, duy tr× nã cßn khã h¬n. Kh¸ch hµng sau khi ®· nhËn thøc ®îc "Ng©n hµng ®iÖn tö" hä s½n lßng dïng thö. Song, sÏ trë nªn khã kh¨n cho hä khi hÖ thèng thanh to¸n "Ng©n hµng ®iÖn tö" kh«ng æn ®Þnh vµ s½n cã. Mét kh¸ch hµng sau khi mua thÎ tÝn dông sÏ thÊy nghi ngê dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö" nÕu thÎ cña hä thêng xuyªn bÞ tõ chèi v× lý do trôc trÆc kü thuËt cña thiÕt bÞ thanh to¸n ®iÖn tö hay ch¸n n¶n v× kh«ng ph¶i ®Þa ®iÓm b¸n hµng nµo còng s½n cã thiÕt bÞ chÊp nhËn thÎ tÝn dông. B¹n sÏ rÊt bùc m×nh khi kiÓm tra sè d tµi kho¶n qua ®iÖn tho¹i mµ ®iÖn tho¹i ng©n hµng bÞ háng. B¹n sÏ v« cïng hoang mang sè thÎ tÝn dông cña m×nh bÞ ®¸nh c¾p sau mét lÇn mua hµng qua Internet.
§©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cho c¸c ng©n hµng, ®ßi hái tÝnh s½n cã cña hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö vµ c¸c dÞch vô sau b¸n hµng nh xö lý tranh chÊp, b¶o vÖ kh¸ch hµng...
3. C¸c quy ®Þnh cña Nhµ níc
Nhµ níc ®ãng vai trß thiÕt lËp "luËt ch¬i". Do vËy, viÖc t¹o ra mét m«i trêng canh tranh lµnh m¹nh, mét hµng lang ph¸p lý vµ c¸c quy ®Þnh khung cã ¶nh hëng lín tíi c¸c thµnh viªn tham gia dÞch vô nµy, tõ ®ã quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn nhanh vµ ®óng híng cña dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö".
"Ng©n hµng ®iÖn tö" chØ cã thÓ thµnh c«ng rùc rì khi giíi cÇn quyÒn ë tÊt c¶ c¸c quèc gia ®ång ý cho phÐp t¹o ®iÒu kiÖn vµ b¶o vÖ lo¹i h×nh dÞch vô nµy
Tríc hÕt chÝnh phñ ph¶i quyÕt ®Þnh xem xÐt th¬ng m¹i ®iÖn tö nãi chung vµ "Ng©n hµng ®iÖn tö" nãi riªng lµ c¬ héi hay hiÓm häa. §iÒu ®ã kh«ng dÔ v× kh«ng ph¶i quèc gia nµo còng ®ång ý víi ý tëng " toµn cÇu ho¸". Ngay mét níc hiÖn ®¹i nh Ph¸p còng ph¶i tíi n¨m 97-98 míi quyÕt ®Þnh tuyªn bè Internet lµ mét c¬ héi.
Cßn ë ViÖt Nam, do mét sè lý do chÝnh trÞ mµ nÒn kinh tÕ níc ta cha thùc sù "më". §Ó b¶o hé nÒn c«ng nghiÖp cßn qu¸ non trÎ tríc sù c¹nh tranh khèc liÖt, ®Ó duy tr× mét m«i trêng tµi chÝnh æn ®Þnh, ChÝnh phñ níc ta ®· ph¶i ®a ra c¸c quy ®Þnh vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi. Mµ c¸c quy ®Þnh nµy còng ¶nh hëng kh«ng nhá tíi "Ng©n hµng ®iÖn tö" n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh qua biªn giíi.
ViÖc ®Çu tiªn ph¶i lµm cña ChÝnh phñ ®èi víi "Ng©n hµng ®iÖn tö" lµ:
Thõa nhËn tÝnh ph¸p lý cña c¸c giao dÞch "Ng©n hµng ®iÖn tö"
- Thõa nhËn tÝnh ph¸p lý cña ch÷ ký ®iÖn tö (tøc ch÷ ký díi d¹ng sè ®Æt vµo mét th«ng ®iÖp d÷ liÖu), ch÷ ký sè ho¸ ( tøc biÖn ph¸p biÕn ®æi néi dung mét th«ng ®iÖp d÷ liÖu, khi dïng m· kho¸ ®Ó gi¶i míi thu ®îc néi dung thËt cña th«ng ®iÖp d÷ liÖu) vµ cã c¸c thiÕt chÕ ph¸p lý, c¬ quan ph¸p lý thÝch hîp cho viÖc x¸c nhËn ch÷ ký ®iÖn tö vµ ch÷ ký sè ho¸.
- B¶o vÖ ph¸p lý c¸c thanh to¸n ®iÖn tö (bao gåm c¶ ph¸p chÕ ho¸ c¸c tæ chøc ph¸t hµnh vµ chÊp nhËn c¸c lo¹i thÎ thanh to¸n).
- B¶o vÖ ph¸p lý ®èi víi m¹ng th«ng tin, chèng téi ph¹m, chèng gian lËn.
Nhµ níc sÏ ph¶i ®Þnh h×nh mét chiÕn lîc chung vÒ h×nh thµnh ph¸t triÓn "Ng©n hµng ®iÖn tö", tiÕp ®ã lµ c¸c chÝnh s¸ch, ®¹o luËt vµ c¸c quy ®Þnh cô thÓ t¬ng øng ®îc ph¶n ¶nh trong toµn bé chØnh thÓ cña hÖ thèng luËt.
III. Xu híng vµ kinh nghiÖm ph¸t triÓn cña dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö trªn thÕ giíi
1. "Ng©n hµng ®iÖn tö " trªn thÕ giíi
Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c«ng nghÖ th«ng tin vµ khoa häc viÔn th«ng cïng víi tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ ®· g©y mét ¶nh hëng lín trong ngµnh tµi chÝnh ng©n hµng. Ngµnh ng©n hµng ®· ®ãng mét vai trß quan träng trong viÖc cho ra ®êi mét lo¹t c¸c dÞch vô s¶n phÈm míi nh tiÒn ®iÖn tö, "vÝ ®iÖn tö". §Õn lît "Ng©n hµng ®iÖn tö" l¹i gióp cho ngµnh ng©n hµng vît qua nh÷ng h¹n chÕ mµ h×nh thøc dÞch vô ng©n hµng truyÒn thèng kh«ng thÓ lµm ®îc. "Ng©n hµng ®iÖn tö" lµ mét xu híng tÊt yÕu nh»m t¹o ra cho c¸c ng©n hµng mét søc c¹nh tranh trong kû nguyªn bïng næ c«ng nghÖ th«ng tin nµy. "Ng©n hµng ®iÖn tö" chÝnh lµ cuéc c¸ch m¹ng trong ngµnh ng©n hµng.
"Ng©n hµng ®iÖn tö", ®Æc biÖt lµ Internet banking, s¶n phÈm míi nhÊt gÇn ®©y ®îc tung ra sÏ g©y mét ¶nh hëng ®¸ng kÓ trong thÞ trêng tµi chÝnh ng©n hµng.
Internet lµ mét c«ng nghÖ ph¸t triÓn nhanh. Nã lµm thay ®æi hoµn toµn C¸ch sèng vµ lµm viÖc cña tÊt c¶ mäi ngêi. N¨m 1991 míi cã 31 níc nèi m¹ng Internet, tíi n¨m 1997 ®· cã 171 níc; sè trang Web vµo gi÷a n¨m 1993 lµ 130, tíi cuèi n¨m 1998 ®· lªn tíi 3,69 triÖu; gi÷a n¨m 1996 cã 12,9 triÖu ®Þa chØ Internet víi kho¶ng 67,5 triÖu ngêi sö dông, gi÷a n¨m 1998 ®· cã 36,7 triÖu ®Þa chØ Internet víi kho¶ng 100 triÖu ngêi sö dông. Theo dù b¸o , sè ngêi sö dông Internet trªn toµn thÕ giíi n¨m 2005 sÏ lªn tíi 1 tû ngêi. DÞch vô ng©n hµng qua Internet b¾t ®Çu xuÊt hiÖn vµo cuèi nh÷ng n¨m 90. Tíi nay, chñ yÕu c¸c giao dÞch ng©n hµng lµ qua Internet.
"Ng©n hµng ®iÖn tö" ®· t×m ra thÞ trêng ®Çy tiÒm n¨ng vµ t¬ng lai rùc rì cña nã. DÜ nhiªn lµ bëi nh÷ng tiÕn bé cña nã mang l¹i. Ngµy nay, mçi ngêi mua hµng ho¸ hay dÞch vô, nhËn tiÒn l¬ng thëng chØ cÇn ghi l¹i trong tµi kho¶n cña hä. §ång tiÒn ngµy nay ®¬n gi¶n chØ lµ nh÷ng th«ng tin ®îc truyÒn tù ®éng. Sù thèng trÞ cña ®ång tiÒn ®iÖn tö trªn thÞ trêng th¬ng m¹i ®iÖn tö thÕ giíi chÝnh lµ b»ng chøng cña sù ph¸t triÓn "Ng©n hµng ®iÖn tö".
Theo thèng kª cña International Data Corp (IDC), cã tíi 10 triÖu ngêi sö dông "Ng©n hµng ®iÖn tö". Con sè nµy dù tÝnh lªn tíi 30 triÖu ngêi trong vßng vµi n¨m tíi. Doanh sè trung b×nh dÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö" vµo n¨m 1997 lµ USD 8 tû, 1998 lµ USD 14 tû, 1999 lµ USD 31 tû vµ tíi 2002 lµ USD 90 tû.
Tuy nhiªn, do hoµn c¶nh ®Æc thï vÒ chÝnh trÞ x· héi, mét sè níc vÉn cßn cã c¸c ho¹t ®éng kiÓm so¸t Internet. Do vËy lµm h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña "Ng©n hµng ®iÖn tö".
2. DÞch vô "Ng©n hµng ®iÖn tö" ë mét sè níc
2.1 Trung Quèc
Nç lùc cña Trung Quèc tËp trung chñ yÕu vµo x©y dùng h¹ tÇng c¬ së cho c«ng nghÖ th«ng tin. C«ng suÊt s¶n xuÊt m¸y tÝnh ®iÖn tö c¸ nh©n n¨m 1998 ®¹t tíi 8,5 triÖu c¸i/n¨m. 4 c«ng ty m¸y tÝnh ®iÖn tö hµng ®Çu cña Trung Quèc ®Òu cã søc c¹nh tranh víi IBM, COMPAQ, HP, trªn thÞ trêng néi ®Þa. C«ng nghÖ phÇn cøng ®¹t tèc ®é t¨ng kho¶ng 45%/n¨m. C«ng nghÖ phÇn mÒm t¨ng 20%/n¨m.
Tuy vËy, Trung Quèc bíc vµo "Ng©n hµng ®iÖn tö" rÊt chËm. Cuèi n¨m 1997 míi chÝnh thøc ra nhËp Internet. Trung Quèc ®ßi hái ngêi sö dông Internet ph¶i ®¨ng ký víi c«ng an.
Do chÝnh s¸ch b¶o hé c«ng nghiÖp vµ kiÓm so¸t ngo¹i tÖ, c¸c dÞch vô ph¸t hµnh vµ thanh to¸n thÎ ë Trung Quèc còn bÞ h¹n chÕ. Tû lÖ thanh to¸n thÎ t¨ng 7,8%/n¨m.
2.2 C¸c níc ASEAN
"Ng©n hµng ®iÖn tö" ë c¸c níc A SEAN ph¸t triÓn h¬n.
2.2.1. Singapore
Singapore, lµ mét trong nh÷ng níc ¸p dông thanh to¸n ®iÖn tö ®Çu tiªn trªn thÕ giíi. Th¸ng 12/1996, nh©n phiªn häp khai m¹c cÊp bé trëng WTO tæ chøc ë Singapore, Singapore ®· chÝnh thøc khai tr¬ng viÖc øng dông toµn diÖn c¸c lo¹i thÎ, thÎ ghi nî, thÎ tiÒn mÆt internet, thÎ th«ng minh, thÎ mua hµng diÖn tö, tói tiÒn ®iÖn tö. HÖ thèng giao dÞch ®iÖn tö an toµn manh tÝnh quèc tÕ (Network for Electronic Transfers) thµnh lËp th¸ng 4/1997 ®· ®îc ®a vµo sö dông toµn diÖn cuèi n¨m 1998. Singapore ®· ®a lªn internet 30 ch¬ng tr×nh phÇn mÒm øng dông chuyªn phôc vô th¬ng m¹i ®iÖn tö.
Cã tíi h¬n 10,000 ®iÓm b¸n hµng trªn hßn ®¶o nµy ®îc l¾p ®Æt thiÕt bÞ thanh to¸n thÎ ghi nî.
Tuy nhiªn, ph¸t hµnh thÎ tÝn dông l¹i h¹n chÕ. ChÝnh s¸ch qu¶n lý tiÒn tÖ ë Singapore quy ®Þnh c¸ nh©n tõ 21 tuæi trë lªn vµ cã thu nhËp SGD 30,000 /n¨m míi ®îc mua thÎ tÝn dông. H¹n møc tÝn dông tèi ®a lµ 2 th¸ng l¬ng. Cho tíi n¨m 2000, sè lîng thÎ tÝn dông ph¸t hµnh lµ 2,5 triÖu thÎ. Ngoµi ra cßn cã c¸c thÎ kh¸c nh thÎ th«ng minh, thÎ mua hµng…Thanh to¸n ®iÖn tö lµ mét phÇn n»m trong "kÕ ho¹ch tæng thÓ vÒ th¬ng m¹i ®iÖn tö ë Singapore. Mét lo¹t c¸c v¨n kiÖn quan träng cã liªn quan ®· ra ®êi nh»m ®iÒu chØnh ho¹t ®éng nµy nh "LuËt giao dÞch ®iÖn tö, "luËt chèng l¹m dông m¸y tÝnh ®iÖn tö... LuËt b¶n quyÒn còng ®îc söa ®æi l¹i.
2.2.2. Malaysia
Thanh to¸n ®iÖn tö ë níc nµy rÊt ph¸t triÓn. §Æc biÖt lµ thanh to¸n thÎ. 3,5 triÖu thÎ tÝn dông dîc ph¸t hµnh. Ng©n hµng cã vèn ®Çu t níc ngoµi chiÕm 55% thÞ phÇn. Nhng hÖ thèng dµy ®Æc m¸y rót tiÒn tù ®éng lµ cña c¸c ng©n hµng trong níc.
Tuy nhiªn, tû lÖ gian lËn trong thanh to¸n thÎ ë níc nµy ®îc xÕp vµo l¹i cao trong khu vùc Asia Pacific.
2.2.3. Philippin
Internet th©m nhËp vµo Philippin kh¸ sím: n¨m 1996, ë Philippin cã 53,000 ngêi sö dông Internet, n¨m 1997 ®· lªn tíi 85,000 ngêi vµ 2001 cã tíi 0,7 triÖu ngêi sö dông Internet.
C¸c ph¬ng tiÖn truyÒn th«ng kh¸c còng ph¸t triÓn.VÝ dô 1996 toµn quèc cã 1,35 t._.riÖu thuª bao ®iÖn tho¹i, n¨m 1998 ®· lªn tíi 5,49 triÖu. Tû träng ngêi mua hµng b¸n lÎ qua Internet chiÕm 1,8% víi tæng gi¸ trÞ USD 151 triÖu. 17 triÖu thÎ ®îc ph¸t hµnh bao gåm thÎ tÝn dông, thÎ ghi nî...HÖ thèng ATM vµ thiÕt bÞ chÊp nhËn thÎ rÊt phæ biÕn. Tuy nhiªn hÖ thèng luËt vµ mét chiÕn lîc ®Æc thï vÒ ng©n hµng ®iÖn tö th× cha cã mét c¸ch râ rµng.
"Ng©n hµng ®iÖn tö" ë c¸c níc ASEAN b¾t ®Çu xuÊt hiÖn. Nhng chØ ph¸t triÓn m¹nh ë mét sè níc vµ chñ yÕu vÉn cßn trong lÜnh vùc néi ®Þa. Nh×n chung c¸c níc thµnh viªn cßn ®ang ®øng tríc t×ng tr¹ng yÕu kÐm vÒ c¬ së h¹ tÇng th«ng tin, c¬ së h¹ tÇng ph¸p lý tµi chÝnh. "Ng©n hµng ®iÖn tö" cña ASEAN ®ang cßn trong giai ®o¹n "nghiªn cøu" ®Ó t×m ®êng phèi hîp chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ hîp t¸c kü thuËt víi nhau, thùc sù tham gia thanh to¸n ®iÖn tö víi nhau vµ víi c¸c níc kh¸c.
Ch¬ng II: N¨ng lùc cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam trong viÖc triÓn khai dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö
I. S¬ lîc hÖ thèng c¸c ng©n hµng ViÖt Nam
1. C¬ cÊu vµ tæ chøc cña c¸c ng©n hµng ViÖt Nam
Vµo cuèi nh÷ng n¨m 80, tríc khi cã c¸c chÝnh s¸ch "®æi míi", ng©n hµng nhµ níc chiÕm vai trß chñ ®¹o. Mäi giao dÞch tµi chÝnh ng©n hµng ®Òu thùc hiÖn bëi ng©n hµng nhµ níc. Qua qu¸ tr×nh "®æi míi", nh»m thóc ®Èy ®Çu t trong níc vµ níc ngoµi, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®· dÇn dÇn ph¸t triÓn ®i ®«i víi viÖc h×nh thµnh c¸c quy ®Þnh khung vÒ tµi chÝnh ng©n hµng.
N¨m 1988, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam chia thµnh hai cÊp: Ng©n hµng Trung ¬ng vµ c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i. N¨m 1990, ChÝnh phñ ®· tiÕn hµnh nhiÒu c¸c chÝnh s¸ch c¶i c¸ch ng©n hµng nh»m më réng c¬ cÊu hÖ thèng vµ n©ng cao ho¹t ®éng hiÖu qu¶ cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam. Cho tíi nay, ®· cã 4 ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh, 43 ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn, 4 ng©n hµng liªn doanh, 27 chi nh¸nh ng©n hµng níc ngoµi, 53 v¨n phßng ®¹i diÖn c¸c ng©n hµng níc ngoµi vµ 153 quü tÝn dông nh©n d©n ®ang ho¹t ®éng.
Bèn ng©n hµng quèc doanh ®óng vai trß chñ ®¹o trong ngµnh ng©n hµng, chiÕm 74 % thÞ trêng cho vay ( chñ yÕu lµ cho c¸c doanh nghiÖp nhµ níc vay). C¸c ng©n hµng cæ phÇn, sau 3 n¨m hîp lý ho¸ theo hớng cña ng©n hµng nhµ níc chiÕm 15% thÞ trêng cho vay ( chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp t nh©n). C¸c ng©n hµng kh¸c vµ quü tÝn dông nh©n d©n chØ chiÕm mét thÞ phÇn nhá.
HÖ thèng ng©n hµng quèc doanh chiÕm u thÕ trªn thÞ trêng kh«ng chØ bëi quy m« lín mµ cßn bëi hä cã nh÷ng ®Æc quyÒn do chÝnh phñ ph©n ®Þnh. Hä ®îc hëng nhiÒu c¸c chÝnh s¸ch u ®·i, đîc sù ®Çu t hç trî cña chÝnh phñ. §iÒu nµy dÉn ®Õn c¬ cÊu hiÖn nay lµ hä n¾m gi÷ phÇn lín vèn ®Çu t vµ c¸c kho¶n tiÒn göi lín cña doanh ngiÖp nhµ níc vµ c¸c doanh nghiÖp t nh©n.
N¨m 1992, C¸c ng©n hµng níc ngoµi ®îc phÐp më chi nh¸nh ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. MÆc dï vËy, sù tham gia cña ng©n hµng níc ngoµi vµo thÞ trêng tµi chÝnh ViÖt Nam cßn bÞ h¹n chÕ rÊt nhiÒu do c¸c chÝnh s¸ch b¶o hé ng©n hµng trong níc cña chÝnh phñ ViÖt Nam. PhÇn lín c¸c kho¶n vay ®Òu dµnh cho c¸c doanh nghiÖp quèc doanh vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi. Thêi h¹n ®¨ng ký ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam cña c¸c ng©n hµng níc ngoµi lµ 20 n¨m, cña c¸c ng©n hµng liªn doanh (vèn ®Çu t níc ngoµi chiÕm tèi ®a lµ 50%) lµ 30 n¨m. ViÖc gia h¹n giÊy phÐp ho¹t ®éng kinh doanh sÏ do chÝnh phñ xÐt duyÖt trong tõng trêng hîp. HiÖn nay, c¸c chi nh¸nh ng©n hµng níc ngßai kh«ng ®îc phÐp huy ®éng tiÒn göi ngo¹i tÖ tõ c¸ nh©n ngêi ViÖt Nam. KÓ tõ th¸ng 11 n¨m 2001, c¸c ng©n hµng liªn doanh ®îc phÐp huy ®éng tiÒn göi ngo¹i tÖ c¸ nh©n ngêi ViÖt Nam song kh«ng qu¸ 50% vèn.
C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn ®ang trong qu¸ tr×nh c¬ cÊu l¹i nh»m gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò vÒ tµi chÝnh nh ®äng vèn, nî khã ®ßi...Mét sè c¸c ng©n hµng nhá ®îc s¸p nhËp l¹i thµnh ng©n hµng lín h¬n nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. Trong nh÷ng n¨m qua, 8 ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn ®· ®îc s¸p nhËp lµm tæng sè ng©n hµng cæ phÇn gi¶m tõ 51 ng©n hµng cßn 43 ng©n hµng. ChÝnh phñ còng ®· tiÕn hµnh c¬ cÊu l¹i vèn cho c¸c ng©n hµng cæ phÇn. Ngoµi c¸c ng©n hµng cã sè vèn tõ 200 ®Õn 300 tû ®ång, Vèn trung b×nh cña c¸c ng©n hµng ë thµnh thÞ lµ 100 tû ®ång vµ c¸c ng©n hµng ë n«ng th«n lµ 5 tû ®ång. Theo Thèng §èc Ng©n Hµng Nhµ Níc ViÖt Nam, sè lîng c¸c ng©n hµng cæ phÇn trong nh÷ng n¨m tíi chØ cßn tõ 25 ®Õn 30 ng©n hµng. ViÖc nµy khuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng nhá s¸p nhËp l¹i nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng.
HiÖn ®¹i hãa hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®ang lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc bøc thiÕt. HÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®ang ®ßi hái mét sù hç trî t¹o ra mét lùc míi nh»m ®¸p øng nh÷ng th¸ch thøc míi trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ th¬ng m¹i.
2. S¬ lîc ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam
Ho¹t ®éng hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam kh«ng lÊy g× s¸ng sña. Theo lêi mêi cña chÝnh phñ níc ta, ph¸i ®oµn FITCH ®· ®Õn th¨m ViÖt Nam vµo th¸ng 4 n¨m 2002. Theo ®¸nh gi¸ cña FITCH, rÊt nhiÒu ng©n hµng ViÖt Nam r¬i vµo lo¹i yÕu kÐm.
XÕp lo¹i E lµ ng©n hµng §Çu T vµ Ph¸t TriÓn (BIDV) vµ ng©n hµng C«ng Th¬ng ViÖt Nam (VIETINCOMBANK). Ng©n Hµng Ngo¹i Th¬ng ViÖt Nam (Vietcombank) xÕp lo¹i D. NghÜa lµ cao h¬n hai ng©n hµng kia mét chót c¶ vÒ n¨ng lùc tµi chÝnh lÉn qu¶n lý. Lo¹i D còng ®¸nh gi¸ cho ng©n hµng Sai Gßn Th¬ng TÝn (Sacombank), Ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn ¸ Ch©u (ACB) vµ VID Public bank. Ng©n Hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n kh«ng ®îc ®a ra xÕp lo¹i v× nã cha hoµn toµn t¸ch khái ng©n hµng dµnh cho ngêi nghÌo.
Theo FITCH, lo¹i A cho ng©n hµng rÊt m¹nh, lo¹i B cho Ng©n hµng m¹nh, lo¹i C cho ng©n hµng trung b×nh, lo¹i D cho ng©n hµng yÕu kÐm vµ lo¹i E cho ng©n hµng thùc sù cã nh÷ng vÊn ®Ò nghiªm träng ®ßi hái sù gióp ®ì hç trî.
Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng ho¹t ®éng yÕu kÐm cña hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam lµ do kh¶ n¨ng qu¶n lý kÐm, s¶n phÈm dÞch vô nghÌo nµn, bé m¸y hµnh chÝnh cång kÒnh, hÖ thèng qu¶n lý th«ng tin yÕu kÐm, quy ®Þnh láng lÎo.
Trong nhiÒu n¨m gÇn ®©y, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh nhiÒu biÖn ph¸p ®æi míi. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®îc ®Æt ra lµ thiÕu vèn ph¸p ®Þnh. §iÒu nµy g©y c¶n trë rÊt nhiÒu cho c¸c c¸c ng©n hµng trong viÖc cho vay c¸c dù ¸n lín. Tæng vèn ph¸p ®Þnh cña 4 ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh (chiÕm 74 % thÞ truêng cho vay) lµ 3.300 tû ®ång. Trong khi ®ã, quy ®Þnh hiÖn hµnh chØ cho phÐp vay kh«ng qu¸ 15% vèn ph¸p ®Þnh. RÊt nhiÒu c¸c dù ¸n cÇn vèn vay lín nh giao th«ng, bu chÝnh viÔn th«ng, ®iÖn, x¨ng dÇu vµ thÐp.
Mét vÊn ®Ò kh¸c ®ã lµ vèn ®Çu t thÊp. §Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c ng©n hµng cæ phÇn. §iÒu nµy kh«ng cho phÐp hä ®Çu t vµo c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nh»m gi¶m chi phÝ vµ ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm. VÝ dô nh gi¸ mét chiÕc m¸y rót tiÒn tù ®éng lµ USD 30.000 (450 triÖu ®ång). Mét ng©n hµng víi vèn ph¸p ®Þnh 65 tû ®ång th× kh«ng thÓ ®Çu t cho mét hÖ thèng ATM. Tuy nhiªn t×nh h×nh nµy cã phÇn ®îc c¶i thiÖn tõ sau khi nhµ níc quyÕt ®Þnh c¬ cÊu l¹i vèn cho c¸c ng©n hµng cæ phÇn.
Mèi lo ng¹i lín nhÊt trong hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam b©y giê lµ ho¹t ®éng cho vay kÐm hiÖu qu¶. HÇu hÕt c¸c kho¶n vay lµ cña 4 ng©n hµng quèc doanh. Nh÷ng kho¶n vay nµy ®Òu lµ cho c¸c doanh nghiÖp nhµ níc vµ thêng ch¼ng mang l¹i chót lîi nhuËn nµo. Mét nguyªn nh©n dÉn ®Õn nî khã ®ßi lµ c¬ cÊu qu¶n lý chång chÐo. Gi¸m ®èc ng©n hµng th¬ng m¹i kh«ng nh÷ng chÞu sù qu¶n lý cña ng©n hµng trung ¬ng mµ cßn bÞ ¶nh hëng bëi chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng c¸c cÊp.
Do vËy ho¹t ®éng cho vay cña ng©n hµng th¬ng m¹i ®«i khi ®i theo híng kinh tÕ ®Þa ph¬ng. Cßn c¸c ng©n hµng cæ phÇn th× vÉn tiÕp tôc bÞ ¸p ®Æt nhiÒu chÝnh s¸ch qu¶n lý cña ng©n hµng nhµ níc.
Do chÝnh s¸ch h¹n chÕ, c¸c ng©n hµng níc ngoµi vµ ng©n hµng liªn doanh chØ chiÕm 10,6% tæng sè tiÒn göi vµ 9% thÞ trêng cho vay. Êy vËy mµ lîi nhuËn nhãm nµy thu ®îc l¹i gÊp ®«i c¸c ng©n hµng trong níc.
Thªm vµo ®ã, HÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®ang ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh khèc liÖt. RÊt nhiÒu c¸c tæ chøc kh¸c nh b¶o hiÓm , bu ®iÖn còng tham gia vµo viÖc huy ®éng vèn. RÊt nhiÒu tæ chøc tÝn dông sö dông vèn ®Çu t vµo bÊt ®éng s¶n, nguy c¬ "®ãng b¨ng vÒ vèn" lµ rÊt cao.
Nh»m qu¶n lý chÆt chÏ toµn bé ngµnh ng©n hµng, Ng©n Hµng Nhµ Níc ®ang xÐt l¹i toµn bé hÖ thèng b¸o c¸o b¾t buéc. C¸c b¸o c¸o thêng niªn ph¶i ®îc xuÊt tr×nh Ng©n Hµng Nhµ Níc kÓ tõ khi kÕt thóc n¨m tµi kho¸ (31 th¸ng 12) trong vßng 90 ngµy ®èi víi ng©n hµng trong níc vµ 180 ngµy ®èi víi ng©n hµng níc ngoµi. Thanh tra néi bé vµ thanh tra chÐo lµ b¾t buéc. ViÖc lùa chän c¬ quan kiÓm to¸n lµ do Ng©n Hµng Nhµ Níc xÐt duyÖt. §i ®«i víi c¸c ho¹t ®éng kiÓm so¸t, Ng©n Hµng Nhµ Níc cho phÐp ng©n hµng níc ngoµi vµ c¸c ng©n hµng cæ phÇn ®¨ng ký vµ ®a vµo sö dông mét sè dÞch vô míi nh»m n©ng cao nhËn thøc vÒ dÞch vô ng©n hµng trong d©n.
Nh trªn ®· ®Ò cËp, hÖ thèng ng©n hµng trung ¬ng vµ th¬ng m¹i ViÖt Nam míi thùc sù ho¹t ®éng tõ n¨m 1988. Cho tíi nay, ®ã chØ lµ mét qu·ng thêi gian qu¸ ng¾n ngñi so víi lÞch sö ph¸t triÓn ngµnh ng©n hµng trªn thÕ giíi. Theo «ng NguyÔn Thanh To¹i, gi¸m ®èc ng©n hµng Th¬ng M¹i Cæ PhÇn ¸ Ch©u, mét ng©n hµng ph¸t triÓn trªn thÕ giíi cã thÓ cung cÊp kho¶ng 6000 lo¹i h×nh dÞch vô vµ s¶n phÈm. Trong khi ®ã hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam míi chØ cung cÊp kho¶ng 200 s¶n phÈm vµ dÞch vô. Trong thêi gian tíi, hi väng b»ng c¸c chÝnh s¸ch cøng r¾n vµ linh ho¹t cña Chinh phñ vµ Ng©n Hµng Nhµ Níc, hÑ thèng ng©n hµng ViÖt Nam sÏ tõng bíc ®îc c¶i thiÖn vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶.
II. Thùc tr¹ng triÓn khai dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö t¹i ViÖt Nam
1. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn hÖ thèng thanh to¸n cña ng©n hµng ë ViÖt Nam
Thanh to¸n tµi chÝnh trùc tuyÕn qua m¹ng (On-line) cho c¸c dÞch vô ng©n hµng ë ViÖt Nam cßn v« cïng non trÎ. §¹i bé phËn nh©n viªn ng©n hµng trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp niªn 90 cßn v« cïng bì ngì tríc hÖ thèng máy tÝnh ®iÖn tö. C¶ ngời cung cÊp vµ ngêi sö dông dÞch vô ng©n hµng khã cã thÓ bá qua mét lo¹t giÊy tê ®Ó thay thÕ ®ã b»ng mét chiÕc m¸y tÝnh. Ch÷ ký ®iÖn tö lµ ®iÒu v« cïng xa l¹. ViÖc rót tiÒn tõ mét chiÕc m¸y tù ®éng mµ kh«ng cã sù chøng kiÕn cña nh©n viªn ng©n hµng th× còng thÊy khã yªn t©m.
C«ng nghÖ tin häc th«ng tin ph¸t triÓn nh mét c¬n b·o lµm thay ®æi tÊt c¶, vµ thanh to¸n trong hÖ thèng ng©n hµng kh«ng n»m ngoµi sù ph¸t triÓn ®ã.
N¨m 1992:
* Giao dÞch thanh to¸n qua m¸y tÝnh ®iÖn tö ®Çu tiªn ë ViÖt Nam lµ ë Ng©n hµng C«ng Th¬ng (Incombank)
* TiÕp theo lµ Vietcombank, c¸c ng©n hµng kh¸c vµ Ng©n Hµng Nhµ Níc.
* ChÝnh s¸ch “më cöa” lµm xuÊt hiÖn chi nh¸nh cña c¸c ng©n hµng níc ngoµi. C¸c ng©n hµng nµy mang theo mét lo¹t c«ng nghÖ ng©n hµng hiÖn ®¹i cña níc ngoµi vµo ViÖt Nam. Tríc nhu cÇu ®æi tiÒn vµ mua hµng ho¸ dÞch vô b»ng thÎ tÝn dông, c¸c ng©n hµng níc ngoµi ®· ®i tiªn phong trong lÜnh vùc nµy. KÕ ®Õn lµ Vietcombank. Mét lo¹t c¸c ®¹i lý ng©n hµng chÊp nhËn thÎ tÝn dông nh»m phôc vô du lÞch nh nhµ hµng, kh¸ch s¹n, b¸n vÐ m¸y bay, quÇy thu ®æi ngo¹i tÖ xuÊt hiÖn.
N¨m 1995:
Ng©n Hµng Nhµ Níc ViÖt Nam, 4 ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh (Vietcombank, Incombank, BIDV vµ VBARD) vµ 2 ng©n hµng cæ phÇn tham gia vµo hÖ thèng thanh to¸n liªn ng©n hµng quèc tÕ - SWIFT. Thanh to¸n bï trõ gi÷a c¸c ng©n hµng vµ tÝn dông th trong thanh to¸n quèc tÕ ®îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ (gi¶m giÊy tê, rót ng¾n thêi gian vµ chÝnh x¸c).
N¨m 1996:
* Vietcombank ph¸t hµnh tÊm thÎ nhùa ®Çu tiªn
* Ng©n Hµng Hång K«ng vµ Thîng h¶i (HSBC) ®a vµo sö dông chiÕc m¸t rót tiÒn tù ®éng (ATM) ®Çu tiªn t¹i ViÖt Nam
N¨m 1997:
* Vietcombank ph¸t hµnh thÎ tÝn dông
* Ban hµnh quy chÕ ph¸t hµnh sö dông vµ thanh to¸n thÎ ng©n hµng
N¨m 2002:
* Ng©n Hµng Cæ PhÇn ¸ Ch©u (ACB) giíi thiÖu vÒ dÞch vô ng©n hµng qua Internet
* Dù th¶o LuËt Th¬ng M¹i §iÖn Tö ViÖt Nam
* QuyÕt ®Þnh 44 cña ChÝnh phñ c«ng nhËn ch÷ ký ®iÖn tö trong chuyÓn tiÒn ®iÖn tö
* ThÞ trêng liªn ng©n hµng ®iÖn tö trung ¬ng ®i vµo ho¹t ®éng
2. C¸c lo¹i h×nh dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö:
Trong vßng mét thêi gian ng¾n, tõ 1992 ®Õn nay, mét lo¹t dÞch vô míi gäi lµ dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö ®· ra®êi.
2.1 Thanh to¸n thÎ
DÞch vô chÊp nhËn thÎ b¾t ®Çu xuÊt hiÖn tõ n¨m 1992. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch tíi ViÖt Nam. Hä mang theo thÎ tÝn dông quèc tÕ: Visa, Mastercard, Amex, JCB, Diner Club...C¸c ng©n hµng cung cÊp dÞch vô rót tiÒn b»ng thÎ tÝn dông ®Çu tiªn lµ Vietcombank, Incombank.
TiÕp theo lµ sù xuÊt hiÖn c¸c ®¹i lý ng©n hµng thanh to¸n thÎ. Lµ nh÷ng ®Þa ®iÓm cã liªn quan tíi dÞch vô du lÞch nh s©n bay, phßng vÐ m¸y bay, nhµ hµng, kh¸ch s¹n, cöa hµng b¸n ®å lu niÖm. Ng©n hµng ký mét hîp ®ång thanh to¸n thÎ víi c¸c doanh nghiÖp nµy. Ng©n hµng tiÕn hµnh l¾p ®Æt t¹i c¸c ®¹i lý thiÕt bÞ ®iÖn tö chÊp nhËn thanh to¸n thÎ. Nhê vËy kh¸ch du lÞch níc ngoµi cã thÓ tr¶ cho hµng ho¸ hoÆc dÞch vô b»ng thÎ tÝn dông.
M¸y thanh to¸n thÎ ®iÖn tö lµ mét thiÕt bÞ ®äc tõ ®îc kÕt nèi víi m¹ng ng©n hµng chÊp nhËn thÎ vµ c¸c ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ trªn thÕ giíi. Nã cho phÐp ®äc vµ truyÒn c¸c th«ng tin cña chñ së h÷u thÎ vÒ tíi c¸c ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ. C¸c giao dÞch tµi chÝnh nhê vËy mµ ®îc thùc hiÖn vµ ghi l¹i trªn tµi kho¶n chñ së h÷u thÎ t¹i ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ.
Díi ®©y lµ s¬ ®å mét giao dÞch b»ng thÎ:
M¹ng riªng ng©n hµng
Ng©n hµng chÊp nhËn thÎ
HÖ thèng TTDT
Ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ
INTERNET
Thanh to¸n
§¹i lý thanh to¸n thÎ
Chñ thÎ
Toµn ViÖt Nam hiÖn cã kho¶ng 7000 ®¹i lý thanh to¸n thÎ víi tæng doanh sè b¸n hµng b»ng thÎ lµ USD 90 triÖu/n¨m. Trong ®ã 48% lµ ®¹i lý cho Vietcombank, 20% lµ ®¹i lý cho ng©n hµng ANZ, 15% cho ng©n hµng United Over Sea Singapore (UOB), 10% cho ng©n hµng ¸ ch©u (ACB) vµ 7% lµ cña c¸c ng©n hµng kh¸c.
B¶ng 2: S¬ ®å thÞ phÇn thanh to¸n thÎ
VIETCOMBANK
48%
ANZ
20%
UOB
15%
ACB
10%
C¸c NH
kh¸c
7%
C¸c ®¹i lý thanh to¸n thÎ chñ yÕu tËp trung ë c¸c thµnh phè lín nh Hµ Néi, H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh, HuÕ, §µ N½ng, Nha Trang, Thµnh Phè Hå ChÝ Minh, CÇn Th¬, Vòng Tµu.
Vietcombank chiÕm u thÕ c¶ vÒ sè lîng ®¹i lý vµ doanh thu b¸n hµng. ACB lµ ng©n hµng cæ phÇn ViÖt Nam duy nhÊt tham gia vµo thÞ trêng nµy, mÆc dï chØ chiÕm mét thÞ phÇn khiªm tèn. So víi ViÖtcombank vµ mét sè ng©n hµng kh¸c ®îc sù ®Çu t rÊt lín vÒ trang thiÕt bÞ thanh to¸n thÎ, ACB qu¶ lµ mét ng©n hµng ho¹t ®éng t¬ng ®èi hiÖu qu¶ b»ng chÝnh sù nç lùc cña m×nh.
B¶ng 3: Sè lîng ®¹i lÝ
3/98
3/99
3/00
3/01
3/02
Tû lÖ t¨ng trëng
ViÖt Nam
4,391
4,673
5,530
6,538
7,756
18,6%
Khu Vùc AP
5,855,840
6,419,088
7,600,832
9,414,793
12,271,272
30,3%
(Nguån: B¸o c¸o hµng quý Trung t©m ThÎ Visa & Mastercard)
B¶ng 4 : Doanh sè chÊp nhËn thÎ (TriÖu USD)
3/98
3/99
3/00
3/01
3/02
Tû lÖ t¨ng trëng
ViÖt Nam
133
130
155
160
192
32%
Khu Vùc AP
148,200
155,030
212,030
256,605
301,360
29%
(Nguån: B¸o c¸o hµng quý Trung t©m ThÎ Visa & Mastercard)
Do bÞ h¹n chÕ h¬n vÒ sè lîng chi nh¸nh, c¸c ng©n hµng nước ngoµi chñ yÕu tËp trung khai th¸c nh÷ng ®¹i lý cã doanh thu lín. VÝ dô nh UOB chØ ký kÕt ®¹i lý với c¸c kh¸ch s¹n 4-5 sao hoÆc c¸c ®Þa ®iÓm cã doanh thu b¸n hµng b»ng thÎ trªn USD 10.000/th¸ng.
Do kh«ng ph¶i ®Çu t lín ban ®Çu vÒ c«ng nghÖ, víi kinh nghiÖm nhiÒu n¨m cña ng©n hµng níc ngoµi céng thªm ®éi ngò nh©n viªn trÎ n¨ng ®éng nhiÖt t×nh, c¸c ng©n hµng níc ngoµi vÉn ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n ng©n hµng trong níc. Sè lîng ®¹i lÝ Ýt, chi phÝ thÊp nhng doanh sè cao vµ do vËy tû suÊt lîi nhuËn vÉn cao h¬n.
DÞch vô chÊp nhËn thÎ lµ dÞch vô b¸n lÎ, lîi nhuËn kh«ng cao b»ng dÞch vô tÝn dông, song tû lÖ rñi ro rÊt thÊp. Díi ®©y lµ tû lÖ gian lËn trong thanh to¸n thÎ ë ViÖt Nam , khu vùc vµ trªn thÕ giíi.
B¶ng 5: Tû lÖ gian lËn trong thanh to¸n thÎ
1999
2000
2001
2002
ViÖt Nam
0,03%
0,05%
0,01%
0,02%
Khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng
0,12%
0,13%
0,08%
0,10%
ThÕ giíi
0,12%
0,14%
0,10%
0,11%
(Nguån: B¸o c¸o hµng quý Trung t©m ThÎ Visa & Mastercard)
Víi lîng kh¸ch du lÞch tíi ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng, ®©y vÉn ®ang lµ lo¹i h×nh dÞch vô ®¸ng ®Ó c¸c ng©n hµng khai th¸c.
2.2 DÞch vô ph¸t hµnh thÎ
Vietcombank vÉn lµ ng©n hµng dÉn ®Çu trong lÜnh vùc nµy. Cho tíi nay, c¸c lo¹i h×nh thÎ do Vietcombank ph¸t hµnh bao gåm thÎ Visa, thÎ MasterCard, thÎ th«ng minh, thÎ ghi nî. ThÎ ghi nî néi ®Þa cña Vietcombank cã tªn lµ VCB-ATM víi c¸ch sö dông ®¬n gi¶n vµ gi¸ rÊt c¹nh tranh.
B¹n muèn mua mét thÎ tÝn dông quèc tÕ cña Vietcombank ? ChØ cÇn më mét tµi kho¶n víi sè d tèi thiÓu lµ 500.000 ®ång vµ tr¶ mét tiÒn phÝ ph¸t hµnh lµ 100.000 ®ång. ThÎ nµy cho phÐp b¹n rót tiÒn b»ng hÖ thèng m¸y ATM cña Vietcombank trªn toµn quèc. Cho tíi cuèi n¨m 2002, Vietcombank ®· ph¸t hµnh 20,000 thÎ VCB-ATM.
ThÎ tÝn dông cña Vietcombank còng chiÕm lÜnh thÞ trêng trong níc. C¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n thêng mua lo¹i thÎ nµy khi ®i c«ng t¸c níc ngoµi. Theo «ng Vò ViÕt Ngo¹n, Tæng gi¸m ®èc Vietcombank, th× tæng giao dÞch b»ng thÎ tÝn dông Vietcombank n¨m 2001 ®¹t USD 86,5 triÖu t¨ng 22% so víi n¨m tríc. Sè lîng thÎ tÝn dông ph¸t hµnh, tÝnh ®Õn hÕt 2000 lµ 3.060 thÎ t¨ng 130% so víi n¨m tríc.
Mét ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ ®¸ng nãi ®Õn, ®ã lµ Ng©n Hµng Th¬ng M¹i Cæ PhÇn ¸ Ch©u (ACB).
Bªn c¹nh hai lo¹i thÎ tÝn dông lµ Visa vµ MasterCard, ACB cßn ph¸t hµnh mét sè thÎ néi ®Þa nh thÎ SaiGon Tourist- thÎ thanh to¸n cho c¸c ho¹t ®éng du lÞch, thÎ Saigon Co-op - thÎ dïng ®Ó mua hµng ho¸ t¹i c¸c siªu thÞ, thÎ Mai Linh - thÎ tr¶ tiÒn taxi, thÎ Phíc Léc Thä.
§Æc biÖt lµ tõ th¸ng 6 n¨m 2002, ACB cho ra ®êi mét lo¹i thÎ míi cã tªn gäi ACB e-card. Lo¹i nµy t¬ng tù nh VCB-ATM. Ngêi mua lo¹i thÎ nµy ph¶i më mét tµi kho¶n víi sè d tèi thiÓu lµ 1 triÖu ®ång vµ ph¶i tr¶ phÝ thêng niªn lµ 100,000 ®ång. Tuy nhiªn chñ thÎ sÏ ®îc tr¶ tû lÖ l·i lµ 0,2% trªn sè d tiÒn göi mµ hä kh«ng sử dông ®Õn. Chñ thÎ ®îc có thể cho thªm tiÒn göi vµo tµi kho¶n cña hä vµo bÊt cø lóc nµo hä muèn. Lo¹i thÎ nµy cho phÐp chñ thÎ mua hµng ho¸ hoÆc rót tiÒn mµ kh«ng mÊt phÝ.
Cho ®Õn cuèi n¨m 2002, ACB ®· ph¸t hµnh 10.000 ACB e- card. NÕu so s¸nh víi c¸c ng©n hµng ViÖt Nam kh¸c, ACB vît tréi h¬n h¼n vÒ chÊt lîng dÞch vô, ®Æc biÖt lµ dÞch vô sau b¸n hµng. Th¸ng 6 n¨m 2002, ACB më hai quÇy ho¹t ®éng ngoµi giê nh»m cung cÊp dÞch vô trî gióp vµ th«ng tin cho c¸c kh¸ch hµng mua thÎ Visa, thÎ MasterCard vµ c¸c lo¹i thÎ kh¸c cña ACB.
Tham gia vµo thÞ trêng ph¸t hµnh thÎ cßn cã c¸c ng©n hµng kh¸c nh EXIMBANK, Sacombank, ANZ vµ Ng©n Hµng §«ng ¸.
Ng©n Hµng §«ng ¸ míi khai tr¬ng trung t©m thÎ vµo th¸ng 7 n¨m 2002. Nhng theo Bµ Lý ThÞ Ngäc, Gi¸m §èc trung t©m thÎ, Ng©n Hµng §«ng ¸ dù tÝnh sÏ ph¸t hµnh 1000 thÎ vµo cuèi n¨m 2002. §iÒu nµy hoµn toµn dùa trªn c¬ së hÖ thèng kh¸ch hµng më tµi kho¶n giao dÞch vµ tµi kho¶n tiÕt kiÖm s½n cã cña ng©n hµng. Ng©n Hµng §«ng ¸ cßn cã mét hÖ thèng chÊp nhËn thÎ t¹i 5 chi nh¸nh ng©n hµng vµ 20 siªu thÞ trªn toµn quèc.
Lµ mét ng©n hµng 100% vèn níc ngoµi, víi rÊt nhiÒu kinh nghiÖm trong thanh to¸n vµ ph¸t hµnh thÎ, céng thªm c«ng nghÖ ng©n hµng hiÖn ®¹i s½n cã, song ANZ chØ tham gia ph¸t hµnh thÎ ghi nî néi ®Þa vµ thÎ ghi nî quèc tÕ.
ThÎ ghi nî lµ lo¹i thÎ cho phÐp chñ thÎ tr¶ tiÒn hoÆc rót tiÒn tõ tµi kho¶n tiÕt kiÖm hoÆc v·ng lai cña m×nh. Cßn thÎ tÝn dông cã thÓ nãi lµ lo¹i thÎ tiªu tríc tr¶ sau. Người mua thÎ tÝn dông sÏ ®îc ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ cÊp cho mét h¹n møc tÝn dông nhÊt ®Þnh. Chñ thÎ tÝn dông sÏ ®îc tiªu dïng trong ph¹m vi h¹n møc tÝn dông ®ã. NÕu vît qu¸ h¹n møc nµy, chñ thÎ ph¶i xin cÊp phÐp cña ng©n hµng ph¸t hµnh. Chñ thÎ ph¶i thanh to¸n tr¶ l¹i cho ng©n hµng ph¸t hµnh sè d cã trong tµi kho¶n thÎ vµo mét thêi gian nhÊt ®Þnh nµo ®ã, tuú theo quy ®Þnh cña ng©n hµng.
ThÎ ghi nî Ýt rñi ro h¬n cho c¶ ng©n hµng lÉn chñ thÎ. Song h¹n chÕ cña nã lµ; Nã chØ cã thÓ chÊp nhËn bëi c¸c thiÕt bÞ thanh to¸n thÎ cña chÝnh ng©n hµng ph¸t hµnh hoÆc mét sè rÊt h¹n chÕ c¸c ng©n hµng kh¸c. Trong khi ®ã thÎ tÝn dông ®îc chÊp nhËn phæ biÕn trªn toµn thÕ giíi.
Cho tíi nay ANZ ®· ph¸t hµnh kho¶ng 10.000 thÎ ghi nî, cho phÐp mua hµng ho¸n t¹i c¸c siªu thÞ vµ rót tiÒn ë c¸c m¸y ATM trong vµ ngoµi níc. ANZ ®ang cã kÕ ho¹ch liªn kÕt víi mét sè c¸c ng©n hµng cæ phÇn ViÖt Nam trong viÖc gióp ®ì hä tham gia vµo thÞ trêng thanh to¸n vµ ph¸t hµnh thÎ.
ViÖc §Çu t cho mét hÖ thèng thanh to¸n thÎ ®èi víi c¸c ng©n hµng cæ phÇn lµ rÊt khã kh¨n, thêi gian thu håi vèn l©u. Do vËy, ®©y chÝnh lµ c¬ héi cña c¸c ng©n hµng cæ phÇn ®Ó tham gia vµo "s©n ch¬i chung" nµy.
Nh×n chung viÖc sö dông "tiÒn nhùa" ngµy cµng trë nªn phæ biÕn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Trong mét thÞ trêng víi gÇn 80 triÖu d©n th× con sè thÎ ph¸t hµnh cßn qu¸ nhá bÐ. ViÖt Nam ®ang híng tíi thong m¹i ®iÖn tö vµ viÖc sö dông thÎ sÏ trë nªn phæ cËp trong ®¹i bé phËn d©n chóng.
B¶ng 6: Sè lîng thÎ ph¸t hµnh vµ trÞ gi¸ giao dÞch
12/1999
6/2000
12/2000
6/2001
Sè lîng thÎ ph¸t hµnh (ngh×n)
3
5
7
9
Sè lîng giao dÞch (ngh×n)
14
18
28
38
TrÞ gi¸ giao dÞch (TriÖu USD)
2
2
4
5
(Nguån: B¸o c¸o hµng quý Trung t©m ThÎ Visa & Mastercard)
2.3 ATM vµ dÞch vô rót tiÒn tù ®éng
ChiÕc m¸y ATM ®Çu tiªn ®îc l¾p ®Æt bëi ng©n hµnh Hång K«ng vµ Thîng H¶i (HSBC) t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh.
Tõ ®ã ®Õn nay sè lîng m¸y ATM tham gia vµo thÞ trêng t¨ng lªn nhanh chãng.
Sau n¨m 1996, trªn thÞ trêng chØ hai ng©n hµng cã m¸y ATM. §ã lµ ANZ vµ HSBC. Ng©n Hµng Citibank sau ®ã còng l¾p ®Æt ATM nhng chØ ®äc ®îc thÎ do Citibank ph¸t hµnh. Do vËy cã thÓ nãi ANZ vµ HSBC lµ hai ng©n hµng dÉn ®Çu trong m¶ng dÞch vô nµy. Tuy nhiªn, do chÝnh s¸ch b¶o hé ng©n hµng trong níc cña ChÝnh phñ, mµ hai ng©n hµng nµy kh«ng thÓ ph¸t triÓn sè lîng m¸y ATM l¾p ®Æt cña m×nh.
ANZ chØ cã 2 m¸y l¾p t¹i hai chi nh¸nh Hµ néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh. HSBC còng chØ cã hai m¸y t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh.
ATM thùc chÊt chØ lµ mét c«ng cô rót tiÒn. Nã ®îc kÕt nèi m¹ng víi c¸c tæ chøc thÎ quèc tÕ vµ c¸c ng©n hµng trªn thÕ giíi, cho phÐp ®äc vµ chuyÓn t¶i th«ng tin cña chñ thÎ tíi ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ. Nhê vËy mµ chñ thÎ cã thÓ rót tiÒn tõ tµi kho¶n tÝn dông, v·ng lai hay tiÕt kiÖm cña hä vµo bÊt cø lóc nµo hä muèn.
Víi sè luîng kh¸ch du lÞch níc ngoµi ngµy cµng t¨ng. MÆt b»ng gi¸ hµng ho¸ vµ dÞch vô ë ViÖt Nam t¬ng ®èi rÎ so víi kh¸ch níc ngoµi. Mµ kh«ng ph¶i ®Þa ®iÓm b¸n hµng nµo còng s½n cã thiÕt bÞ thanh to¸n thÎ céng thªm thãi quen b¸n hµng b»ng tiÒn mÆt cña ngêi ViÖt Nam. Do vËy kh¸ch níc ngoµi thùc sù cã nhu cÇu sö dông tiÒn mÆt. C¸c quÇy thu ®æi ngo¹i tÖ kh«ng më cửa 24/24. §èi víi c¸c ng©n hµng níc ngoµi, chi phÝ cho mét nh©n viªn ng©n hµng phôc vô kh¸ch rót/®æi tiÒn lµ kh«ng nhá. ATM chÝnh lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt.
Tuy nhiªn chi phÝ cho viÖc l¾p ®Æt vËn hµnh mét hÖ thèng ATM lµ rÊt tèn kÐm mµ kh«ng ph¶i bÊt cø ng©n hµng ViÖt Nam nµo còng cã kh¶ n¨ng ®Çu t.
Do vËy mµ m·i ®Õn th¸ng 5 n¨m 2002, cïng víi viÖc ra m¾t chÝnh thøc hÖ thèng nèi m¹ng Vietcombank toµn quèc (Vietcombank - Online), Vietcombank còng tung ra thÞ trêng hÖ thèng ATM cña m×nh. Cho tíi cuèi n¨m 2002, Vietcombank ®· l¾p ®Æt vµ ®a vµo sö dông 70 m¸y ATM trªn toµn quèc. Dù tÝnh con sè nµy sÏ lªn tíi 100 ®Õn 150 m¸y nh»m ph¸t triÓn dÞch vô thanh to¸n thÎ, dÞch vô ng©n hµng tiªu dïng nãi riªng vµ dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö nãi chung cña Vietcombank.
C¸c ng©n hµng kh¸c còng tiÕn hµnh triÓn khai kÕ ho¹ch ATM cña m×nh, nhng rÊt kh¸c nhau c¶ vÒ ph¬ng híng lÉn kÕt qu¶.
BIDV chÝnh thøc khai tr¬ng hÖ thèng ATM vµo th¸ng 6 n¨m 2002. 6 M¸y ATM ®Çu tiªn cña BIDV ®îc l¾p ®Æt t¹i c¸c chi nh¸nh ng©n hµng ë Hµ néi, 1 m¸y ë §µ N½ng, 4 m¸y ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, 1 m¸y ë B×nh D¬ng. BIDV ®ang tiÕn hµnh hoµn tÊt hÖ thèng nèi m¹ng dù kiÕn cho ®Õn hÕt 2003. HiÖn nay ATM cña BIDV míi chØ dïng ®Ó nh©n viªn ng©n hµng rót tiÒn l¬ng b»ng thÎ do BIDV ph¸t hµnh.
Th¸ng 10 n¨m 2001, Ng©n Hµng C«ng Th¬ng ViÖt Nam (Vietincombank) c«ng bè ®a vµo ho¹t ®éng hÖ thèng ATM. 30 m¸y ATM lo¹i hiÖn ®¹i nhÊt ®îc l¾p ®Æt t¹i tÊt c¶ chi nh¸nh ng©n hµng nµy trªn toµn quèc. KÕ ho¹ch cña Vietincombank lµ sÏ ®a con sè nµy lªn ®Õn 100 vµo cuèi n¨m 2003. Vietincombank ®ång thêi ph¸t hµnh thÎ néi ®Þa víi gi¸ c¶ hÕt søc hÊp ®Én. ThÎ nµy cho phÐp rót tiÒn t¹i, xem sè d tµi kho¶n, chuyÓn tiÒn tõ tµi kho¶n tiÕt kiÖm sang tµi kho¶n v·ng lai t¹i c¸c m¸y ATM cña Vietincombank. Tuy nhiªn kÕ ho¹ch nµy dêng nh kh«ng kÕt qña cho l¾m. Cho ®Õn nay, sè lîng thÎ ph¸t hµnh vÉn rÊt khiªm tèn. Kh¸ch hµng trong níc th× vÉn ®Õn xÕp hµng göi vµ rót tiÒn t¹i quÇy. Kh¸ch níc ngoµi th× cha thÓ rót tiÒn tõ ATM Vietincombank v× nã cha ®îc nèi m¹ng quèc tÕ. ThÕ lµ c¸c ATM Vietincombank hiÖn ®ang trong t×nh tr¹ng "thÊt nghiÖp".
Ng©n Hµng N«ng NghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng Th«n (VBARD) còng cã kÕ ho¹ch ®Çu t vµo hÖ thèng ATM. M¸y th× mua råi, song l¾p ®Æt vµ kÕt nèi m¹ng vÉn ®ang n»m trong kÕ ho¹ch. ViÖc triÓn khai hÖ thèng ATM cña VBARD cßn cÇn rÊt nhiÒu thêi gian vµ søc lùc.
C¸c ng©n hµng cæ phÇn, vèn Ýt, c¬ së kü thuËt c«ng nghÖ kÐm nªn cha thÓ tham gia vµo lÜnh vùc nµy. Sacombank l¹i cã c¸ch ®i cña riªng m×nh. §ã lµ liªn kÕt víi ng©n hµng ANZ. Cho tíi nay, Sacombank ®· ph¸t hµnh thÎ néi ®Þa vµ ®a vµo ho¹t ®éng 3 m¸y ATM t¹i c¸c chi nh¸nh. Con sè nµy cßn qu¸ khiªm tèn. Song qua ®ã Sacombank cã c¬ héi ®Ó häc tËp vµ ph¸t triÓn hÖ thèng ATM cña m×nh mµ kh«ng ph¶i dß dÉm vµ ®Çu t qu¸ lín.
2.4 DÞch vô ng©n hµng qua ®iÖn tho¹i vµ Internet
Internet th©m nhËp vµo ViÖt Nam tõ cuèi n¨m 1997. Vµ ®Õn n¨m 2000, Internet trë nªn phæ biÕn. PhÇn lín c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh ViÖt Nam ®Òu cã c¸c trang Web. Môc ®Ých chñ yÕu cña c¸c trang Web lµ giíi thiÖu vµ cung cÊp th«ng tin vÒ c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô cña c¸c ng©n hµng. Trong n¨m 2000, cha cã mét giao dÞch tµi chÝnh nµo ®îc thùc hiÖn qua m¹ng.
Th¸ng 10 n¨m 2000, Incombank, lµ ng©n hµng ®Çu tiªn giíi thiÖu dÞch vô tµi chÝnh qua internet ®ång thêi cung cÊp dÞch vô hái ®¸p qua m¹ng cho kh¸ch hµng. Incombank lµ ng©n hµng ®Çu tiªn vµ duy nhÊt tham gia vµo thanh to¸n qua m¹ng, n»m trong dù ¸n Th¬ng M¹i §iÖn Tö ViÖt Nam do Bé Th¬ng M¹i chñ tr×.
Bé Th¬ng M¹i ®¸nh gi¸ rÊt cao nh÷ng g× ®¹t ®îc trong dù ¸n nµy. Nã ®ãng vai trß nÒn t¶ng cho Internet-banking hay e-banking.
Th¸ng 11 n¨m 2002, Incombank khai tr¬ng dÞch vô ng©n hµng qua Internet hay cßn gäi lµ Internet - banking. DÞch vô nµy cho phÐp kh¸ch hµng tra so¸t, chuyÓn tiÒn, tr¶ tiÒn dÞch vô qua trang chñ cña Incombank vµo bÊt cø lóc nµo.
N¨m 2001, lÇn lît c¸c ng©n hµng tung ra thÞ trêng dÞch vô Internet -banking. §ã lµ ACB, Vietcombank, Techcombank, BIDV.
Cho tíi nay Internet -banking cña Vietcombank ®· tiÕn vît tréi h¬n h¼n c¸c ng©n hµng kh¸c.
ACB tiÕn hµnh dÞch vô ng©n hµng qua ®iÖn tho¹i gäi lµ -phone-banking, cho phÐp kh¸ch hµng dïng ®iÖn tho¹i di ®éng kÕt nèi víi hÖ thèng ng©n hµng ®Ó nghe c¸c th«ng tin vÒ tµi kho¶n nh sè d, liÖt kª giao dÞch, hay c¸c th«ng tin chøng kho¸n cña c«ng ty chøng kho¸n ACB.
Th¸ng 9 n¨m 2002, Techcombank tiÕn hµnh dÞch vô phone-banking.
HiÖn ®¹i ho¸ dÞch vô ng©n hµng vµ hÖ thèng thanh to¸n ®ang tõng bíc c¶i thiÖn dÞch vô ng©n hµng truyÒn thèng, mang l¹i lîi Ých kh«ng nhá cho c¶ ng©n hµng lÉn kh¸ch hµng.
Díi ®©y lµ mét sè ®Þa chØ trang chñ cña c¸c ng©n hµng:
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Trang chñ Ng©n hµng Vietcombank:
Trang chñ cña ng©n hµng ACB
Tuy nhiªn trang chñ cña c¸c ng©n hµng ViÖt Nam cßn rÊt nghÌo nµn c¶ vÒ h×nh thøc lÉn néi dung. Chñ yÕu gièng nh mét tê qu¶ng c¸o vµ c¸c th«ng tin vÒ ng©n hµng th× rÊt chung chung.
Trang chñ cña c¸c ng©n hµng liªn doanh vµ níc ngoµi vÉn hÊp dÉn h¬n. Mét sè ng©n hµng nh ANZ, HSBC, Citibank, Deutsche bank cung cÊp dÞch vô tû gi¸ hèi ®o¸i trùc tuyÕn hay kÕt nèi trang chñ cña hä víi c¸c trang th«ng tin næi tiÕng nh Yahoo nh»m thu hót kh¸ch hµng.
Do ¶nh hëng cña mét sè ngµnh cã liªn quan nh, bu chÝnh viÔn th«ng, ®iÖn: cíc phÝ internet, ®iÖn tho¹i cao, nguån ®iÖn kh«ng æn ®Þnh...Internet -banking hay phone -banking cßn cha phæ biÕn.
2.5 ThÞ trêng ®iÖn tö liªn ng©n hµng
2.5.1 HÖ thèng liªn ng©n hµng trung ¬ng - Interbank
Trong mét nç lùc c¶i thiÖn hÖ thèng thanh to¸n, th¸ng 5 n¨m 2002, ng©n hµng trung ¬ng ®· ®a vµo ho¹t ®éng hÖ thèng thanh to¸n liªn ng©n hµng. §ã lµ hÖ thèng m¸y tÝnh n»m trong dù ¸n trÞ gi¸ USD 13,1 triÖu do Ng©n Hµng ThÕ Giíi tµi trî nh»m gióp ViÖt Nam hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng thanh to¸n th«ng tin ng©n hµng.
Mét hÖ thèng thanh to¸n nèi m¹ng trªn toµn quèc mµ trung t©m lµ Ng©n Hµng Nhµ Níc ®îc l¾p ®Æt. Nã cho phÐp kÕt nèi 100 chi nh¸nh c¸c ng©n hµng trong c¶ níc. HÖ thèng nµy cã rÊt nhiÒu ®iÓm tiÕn bé so víi hÖ thèng bï trõ giÊy tê tr× trÖ vµ cång kÒnh... Tèc ®é giao dÞch nhanh h¬n, an toµn vµ thuËn tiÖn h¬n. Víi hÖ thèng nµy, thêi gian thùc hiÖn cho mét giao dÞch rót ng¾n chØ cßn 10 gi©y.
Tuy nhiªn cßn nhiÒu khã kh¨n ®Æt ra. §ã lµ vÉn cha cã mét quy ®Þnh vËn hµnh, nh»m ®¶m b¶o cho hÖ thèng nµy ho¹t ®éng hoµn h¶o. H¬n thÕ n÷a, vÊn ®Ò thiÕu nh©n viªn chuyªn nghiÖp vËn hµnh hÖ thèng ®ang ®îc ®Æt ra.
2.5.2. HÖ thèng liªn ng©n hµng côc bé - Intrabank
Song song víi hÖ thèng liªn ng©n hµng trung ¬ng, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i còng tiÕn hµnh c¶i tæ hÖ thèng liªn ng©n hµng côc bé.
BIDV tiÕn hµnh më réng hÖ thèng thanh to¸n cña m×nh bao trïm tÊt c¶ c¸c chi nh¸nh ng©n hµng nµy trªn toµn quèc.
VBARD tiÕn hµnh dù ¸n trÞ gi¸ USD 94 triÖu do ng©n hµng thÕ giíi tµi trî. Trong ®ã cã h¹ng môc hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng thanh to¸n trÞ gi¸ USD 13,17 triÖu.
Vietcombank ®· cã Vietcombank - Online, cho phÐp kh¸ch hµng kiÓm tra, thanh to¸n trªn tµi kho¶n cña hä qua c¸c chi nh¸nh Vietcombank kh¸c nhau.
2.5.3. HÖ thèng liªn ng©n hµng quèc tÕ -S.W.I.F.T
§©y lµ hÖ thèng, n¬i diÔn ra hµng ngµn trao ®æi th«ng tin, ho¹t ®éng cã liªn quan ®Õn chuyÓn tiÒn qua c¸c quèc gia, më th tÝn dông cho xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸. HiÖn t¹i cã 36 ng©n hµng (bao gåm 151 chi nh¸nh) tham gia S.W.I.F.T, trong ®ã cã 15 ng©n hµng ViÖt Nam vµ 21 ng©n hµng níc ngoµi.
B»ng viÖc n©ng c¸c cÊp hÖ thèng liªn ng©n hµng trong níc vµ quèc tÕ, thanh to¸n cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®·, ®ang vµ sÏ ®îc c¶i thiÖn theo chiÕu híng nhanh, gän vµ hiÖu qu¶ h¬n.
III. §¸nh gi¸ tiÒm n¨ng thÞ trêng dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö
C¨n cø t×nh h×nh ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam, chØ sè t¨ng trëng kinh tÕ qua c¸c n¨m gÇn ®©y, vµ ®Æc biÖt lµ tiÕn bé ®¹t ®îc trong lÜnh vùc c¶i c¸ch ng©n hµng, cã thÓ nãi thÞ trêng ViÖt Nam , thÞ trêng cña gÇn 80 triÖu d©n lµ mét thÞ trêng tiÒm n¨ng cho dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö. VÊn ®Ò lµ tiÒm n¨ng ®ã nh thÕ nµo, khai th¸c nã ra sao. Trong kho¸ lu._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
khoaluan.doc- Mucluc.doc
