Một số giải pháp nhằm quản lý chất lượng tại các doanh nghiệp nhà nước sản xuất thép trên địa bàn TP.HCM

1 MÔÛ ÑAÀU 1. Ñaët vaán ñeà. Trong boái caûnh caïnh tranh khu vöïc vaø caïnh tranh toaøn caàu ngaøy caøng gay gaét, coù theå khaúng ñònh raèng chaát löôïng ñang ñoùng moät vai troø ñaëc bieät quan troïng trong vieäc hình thaønh öu theá caïnh tranh cuûa caùc nhaø saûn xuaát kinh doanh. Söï hoäi nhaäp kinh teá cuûa Vieät Nam vaøo khu vöïc vaø theá giôùi ñang ñaët ra nhöõng thaùch thöùc to lôùn cho chuùng ta khi haøng raøo thueá quan daàn daàn ñöôïc baõi boû vaø thay vaøo ñoù laø haøng raøo phi thueá quan ngaøy caøng khaét khe hôn. Caùc doanh nghieäp Vieät Nam khoâng theå tieáp tuïc troâng chôø vaøo söï baûo hoä cuûa Nhaø nöôùc maø phaûi chuû ñoäng taïo theá caïnh tranh cho doanh nghieäp mình. Neáu khoâng ñaët vaán ñeà chaát löôïng moät caùch nghieâm tuùc ngay töø baây giôø thì caùc doanh nghieäp Vieät Nam seõ khoù coù theå caïnh tranh vaø toàn taïi chöù chöa noùi ñeán söï phaùt trieån beàn vöõng. Tình hình môùi ñaõ vaø ñang ñaët ra nhieàu khoù khaên, thöû thaùch cho haàu heát caùc ngaønh saûn xuaát kinh doanh trong nöôùc, trong ñoù coù ngaønh theùp Vieät Nam noùi chung vaø ngaønh theùp khu vöïc mieàn Nam noùi rieâng – moät trong nhöõng ngaønh coâng nghieäp ñoùng vai troø raát quan troïng trong quaù trình coâng nghieäp hoùa vaø hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. Cuøng vôùi ngaønh theùp, caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc saûn xuaát theùp treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh trong thôøi gian qua ñaõ coù nhieàu noã löïc vaø ñoùng goùp nhaát ñònh cho söï phaùt trieån chung cuûa neàn kinh teá ñaát nöôùc. Tuy nhieân, naêng löïc caïnh tranh hieän taïi cuûa caùc doanh nghieäp naøy noùi rieâng vaø cuûa ngaønh theùp noùi chung vaãn coøn raát thaáp. Moät trong nhöõng ñieåm yeáu cô baûn laøm haïn cheá naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp naøy laø chaát löôïng saûn phaåm thaáp, khoâng oån ñònh, giaù thaønh cao. Vaäy thì, lieäu coù giaûi phaùp naøo ñeå quaûn lyù chaát löôïng toát hôn sao cho ñaûm baûo lieân tuïc caûi tieán, naâng cao chaát löôïng saûn phaåm vôùi hieäu quaû kinh teá cao, taïo ñieàu kieän cho caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc saûn xuaát theùp taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh coù ñuû söùc caïnh tranh ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån beàn vöõng. 2 Xuaát phaùt töø thöïc tieãn ñoù, taùc giaû choïn ñeà taøi: “Moät soá giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng taïi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc saûn xuaát theùp treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh” laøm luaän aùn tieán só kinh teá, chuyeân ngaønh kinh teá quaûn lyù vôùi mong muoán ñi tìm caâu traû lôøi cho vaán ñeà naøy. 2. Muïc ñích nghieân cöùu. Muïc ñích nghieân cöùu cuûa luaän aùn laø tìm ra moät soá giaûi phaùp hôïp lyù ñeå hoaøn thieän hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng taïi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc saûn xuaát theùp treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh theo moät moâ hình quaûn lyù môùi, naêng ñoäng hôn, hieäu quaû hôn. Ñoù laø moâ hình quaûn lyù chaát löôïng höôùng vaøo khaùch haøng vaø caùc beân quan taâm vôùi söï huy ñoäng hieäu quaû caùc nguoàn löïc cuûa doanh nghieäp taäp trung vaøo vieäc lieân tuïc caûi tieán chaát löôïng. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaän aùn laø caùc hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc saûn xuaát theùp treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh. Noäi dung luaän aùn taäp trung heä thoáng hoùa veà maët lyù luaän, laøm saùng toû vaø cuï theå moät soá luaän cöù khoa hoïc veà quaûn lyù chaát löôïng. Treân cô sôû quan ñieåm cuûa quaûn lyù chaát löôïng hieän ñaïi, luaän aùn tieán haønh phaân tích thöïc traïng hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng trong caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc saûn xuaát theùp taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh. Töø ñoù, ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng, taïo ñieàu kieän taêng khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp naøy trong thôøi gian tôùi. Nhöõng giaûi phaùp ñeà xuaát trong luaän aùn naèm trong giôùi haïn giaûi quyeát vaán ñeà ôû goùc ñoä öùng duïng phöông phaùp quaûn lyù chaát löôïïng hieän ñaïi, coù giaù trò trong giai ñoaïn töø nay ñeán naêm 2010. Nhöõng giaûi phaùp xuaát phaùt töø nhöõng caùch nhìn ôû goùc ñoä khaùc vaø coù giaù trò daøi haïn hôn khoâng thuoäc phaïm vi nghieân cöùu cuûa luaän aùn. 3 4. Phöông phaùp nghieân cöùu vaø nguoàn thoâng tin, soá lieäu söû duïng trong luaän aùn. Ñeà taøi luaän aùn thuoäc loaïi nghieân cöùu öùng duïng, ñöôïc thöïc hieän baèng caùch vaän duïng phöông phaùp duy vaät bieän chöùng vaø duy vaät lòch söû, phöông phaùp khaûo saùt thöïc ñòa, phöông phaùp thu thaäp vaø xöû lyù thoâng tin, phöông phaùp chuyeân gia, phöông phaùp moâ taû, phaân tích vaø toång hôïp… Cuï theå laø, caùc phöông phaùp dieãn giaûi, heä thoáng hoùa ñöôïc söû duïng ñeå taäp hôïp vaø heä thoáng nhöõng vaán ñeà cô baûn veà quaûn lyù chaát löôïng trong chöông 1. Caùc phöông phaùp khaûo saùt thöïc ñòa, moâ taû, ñieàu tra, phaân tích soá lieäu thoáng keâ ñöôïc duøng ñeå moâ taû vaø phaân tích thöïc traïng quaûn lyù chaát löôïng taïi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc saûn xuaát theùp treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh trong chöông 2. Caùc phöông phaùp döï baùo, phöông phaùp chuyeân gia vaø suy luaän logic ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh muïc tieâu phaùt trieån vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp trong chöông 3. Thoâng tin vaø soá lieäu ñöôïc söû duïng trong luaän aùn bao goàm: − Thoâng tin, soá lieäu thöù caáp ñöôïc thu thaäp töø nhieàu nguoàn nhö: saùch, baùo, maïng Internet, caùc hoäi thaûo chuyeân ñeà veà quaûn lyù chaát löôïng, caùc baùo caùo lieân quan ñeán ngaønh theùp ñöôïc coâng boá chính thöùc. − Thoâng tin, soá lieäu sô caáp ñöôïc thu thaäp baèng caùch töï ñieàu tra vaø phoûng vaán tröïc tieáp caùc nhaø quaûn lyù coù nhieàu kinh nghieäm trong ngaønh theùp. Caùc soá lieäu phaân tích ñöôïc söû duïng trong luaän aùn ñöôïc thu thaäp chuû yeáu trong giai ñoaïn 1995 – 2003. 5. Keát quaû nghieân cöùu vaø nhöõng ñoùng goùp môùi cuûa luaän aùn. Luaän aùn ñaõ khaûo saùt vaø phaân tích thöïc traïng hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng taïi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc saûn xuaát theùp treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh qua caùc thôøi kyø tröôùc naêm 1998 vaø töø naêm 1998 ñeán naêm 2003. Töø ñoù, ñeà xuaát boán nhoùm giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng taïi caùc doanh nghieäp naøy laø: - Giaûi phaùp huy ñoäng nguoàn nhaân löïc vaøo hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng. - Giaûi phaùp veà phöông phaùp quaûn lyù. 4 - Giaûi phaùp ñaûm baûo chaát löôïng nguyeân vaät lieäu. - Giaûi phaùp ñoåi môùi vaø caûi tieán coâng ngheä, thieát bò. Ngoaøi ra, luaän aùn cuõng ñeà ñaït moät soá kieán nghò ñoái vôùi caùc caáp quaûn lyù coù lieân quan nhaèm taêng tính khaû thi cho caùc giaûi phaùp ñaõ ñeà xuaát. Qua quaù trình nghieân cöùu, luaän aùn coù moät soá ñoùng goùp môùi nhö: 1. Toång quan nhöõng vaán ñeà cô baûn veà quaûn lyù chaát löôïng, ñaët trong boái caûnh khu vöïc hoùa vaø toaøn caàu hoùa neàn kinh teá vaø coù chuù yù ñeán xu höôùngï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá tri thöùc. 2. Phaân tích thöïc traïng quaûn lyù chaát löôïng taïi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc saûn xuaát theùp treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh (DNNNTHCM) nhaèm xaùc ñònh trình ñoä quaûn lyù chaát löôïng cuûa caùc DNNNTHCM, nhaän dieän nhöõng maët yeáu keùm veà quaûn lyù chaát löôïng cuõng nhö nhöõng nguyeân nhaân chuû yeáu, laøm neàn taûng cho vieäc ñeà xuaát caùc giaûi phaùp vaø kieán nghò. 3. Nghieân cöùu, toång hôïp kinh nghieäm quaûn lyù chaát löôïng cuûa moät soá nöôùc treân theá giôùi vaø lieân heä vôùi hoaøn caûnh thöïc tieãn cuûa Vieät Nam, ruùt ra moät soá baøi hoïc kinh nghieäm laøm cô sôû cho vieäc ñeà xuaát caùc giaûi phaùp thích hôïp nhaèm hoaøn thieän hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng vöøa saùt vôùi tình hình thöïc teá cuûa caùc DNNNTHCM vöøa phuø hôïp vôùi xu höôùng cuûa thôøi ñaïi. 4. Ñeà xuaát moät soá quan ñieåm chung trong vieäc hoaøn thieän hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng taïi caùc DNNNTHCM. 5. Ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp vaø kieán nghò nhaèm hoaøn thieän hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng taïi caùc DNNNTHCM theo moâ hình quaûn lyù naêng ñoäng, hieäu quaû vaø gaén vôùi thò tröôøng hôn. 5 CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN VEÀ QUAÛN LYÙ CHAÁT LÖÔÏNG. 1.1 Quaûn lyù chaát löôïng trong xu theá toaøn caàu hoùa. 1.1.1 Vai troø cuûa chaát löôïng trong vieäc naâng cao vò theá caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp trong xu theá toaøn caàu hoùa. Hoäi nhaäp kinh teá quoác teá vaø khu vöïc gaén vôùi töï do hoùa thöông maïi trong tieán trình toaøn caàu hoùa laø moät xu theá khaùch quan vôùi möùc ñoä ngaøy caøng saâu roäng. Hoäi nhaäp kinh teá quoác teá vöøa laø cô hoäi vöøa laø thaùch thöùc lôùn ñoái vôùi caùc doanh nghieäp Vieät Nam. Cô hoäi laø, haøng hoùa, dòch vuï vaø naêng löïc cuûa caùc doanh nghieäp neáu coù söùc caïnh tranh cao thì seõ deã daøng thaâm nhaäp vaøo thò tröôøng nöôùc khaùc; doanh nghieäp coù ñieàu kieän tieáp nhaän ñöôïc voán vaø coâng ngheä hieän ñaïi ñeå phaùt trieån saûn xuaát, taïo coâng aên vieäc laøm vaø goùp phaàn naâng cao ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân. Thaùch thöùc laø, doanh nghieäp phaûi ñoái ñaàu vôùi nhöõng quy taéc, traät töï môùi cuûa thöông maïi quoác teá. Cuøng vôùi söï giaûm daàn nhöõng raøo caûn thueá quan trong khu vöïc vaø theá giôùi, nhöõng raøo caûn phi thueá quan nhö raøo caûn veà kyõ thuaät trong thöông maïi (TBT – Technical Barriers to Trade), raøo caûn luaät phaùp, raøo caûn taäp quaùn, vaên hoùa, xaõ hoäi laïi ngaøy caøng khaét khe hôn. Haøng hoùa, dòch vuï vaø doanh nghieäp Vieät Nam phaûi caïnh tranh quyeát lieät vôùi haøng hoùa, dòch vuï vaø doanh nghieäp nöôùc ngoaøi, khoâng chæ treân thò tröôøng nöôùc ñoù maø ngay caû treân thò tröôøng nöôùc mình. Neáu taän duïng ñöôïc cô hoäi, doanh nghieäp seõ taïo ra theá vaø löïc môùi ñeå ñaåy luøi vaø vöôït qua thaùch thöùc. Neáu khoâng, thaùch thöùc seõ tích tuï, cheøn eùp vaø laøm trieät tieâu khaû naêng taän duïng cô hoäi. Theá vaø löïc seõ yeáu daàn, daãn ñeán phaù saûn doanh nghieäp, neàn kinh teá phuï thuoäc vaøo doanh nghieäp nöôùc ngoaøi. Hoäi nhaäp kinh teá quoác teá vaø khu vöïc laø coâng vieäc cuûa caû caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc vaø doanh nghieäp. Trong ñoù, doanh nghieäp laø löïc löôïng quyeát ñònh trong tieán trình hoäi nhaäp. Ñeå vöôït qua caùc raøo caûn phi thueá quan, vaán ñeà ñaët ra cho caùc doanh nghieäp Vieät Nam laø phaûi noã löïc naâng cao vò theá caïnh tranh cuûa mình, goùp phaàn naâng cao naêng löïc caïnh tranh quoác gia vaø hoäi nhaäp vöõng chaéc vaøo khu vöïc vaø quoác teá. 6 Theo keát quaû xeáp haïng cuûa Dieãn ñaøn Kinh teá Theá giôùi (WEF – World Economic Forum) töø naêm 1998 ñeán naêm 2003 veà naêng löïc caïnh tranh cuûa doanh nghieäp döïa vaøo chæ soá caïnh tranh kinh teá vi moâ (MICI), chuùng ta coù theå nhaän dieän ñöôïc naêng löïc caïnh tranh noùi chung cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam, trong moái töông quan so saùnh vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc nhö sau (baûng 1.1): Baûng 1.1: Vò theá caïnh tranh cuûa doanh nghieäp Vieät Nam so vôùi caùc nöôùc Naêm Chæ soá xeáp haïng MICI (Microeconomic Competitiveness Index – Chæ soá caïnh tranh kinh teá vi moâ) 1998 (So vôùi 52 nöôùc) 1999 (So vôùi 58 nöôùc) 2000 (So vôùi 58 nöôùc) 2001 (So vôùi 75 nöôùc) 2002 (So vôùi 80 nöôùc) 2003 (So vôùi 101 nöôùc) Singapore 10 12 9 9 9 8 Malaysia 27 27 30 37 26 26 Thaùi Lan 37 39 40 38 35 31 Trung Quoác 42 49 44 43 38 46 Vieät Nam 43 50 53 62 60 50 Philippines 45 44 46 53 61 64 Indonesia 51 53 47 55 64 60 Nguoàn: Dieãn ñaøn Kinh teá Theá giôùi [82] Nhìn chung, vò theá caïnh tranh cuûa doanh nghieäp Vieät Nam coøn raát thaáp. Sau 5 naêm lieân tuïc tuït haïng, töø vò trí 43 (naêm 1998) xuoáng vò trí 60 (naêm 2002), vò trí xeáp haïng cuûa doanh nghieäp Vieät Nam naêm 2003 ñöôïc naâng leân ôû vò trí 50, cao hôn ba naêm tröôùc ñoù, nhöng cuõng chæ baèng vò trí xeáp haïng naêm 1999 vaø vaãn ôû vò trí raát thaáp so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc. Ñeå naâng cao vò theá caïnh tranh, theo kinh nghieäm cuûa nhieàu coâng ty thaønh coâng treân theá giôùi, caùc doanh nghieäp caàn daønh söï öu tieân cho muïc tieâu haøng ñaàu laø chaát löôïng, nhaèm cung caáp nhöõng saûn phaåm vaø dòch vuï coù chaát löôïng cao, giaù caû phuø hôïp vaø thoûa maõn ñöôïc caùc yeâu caàu veà an toaøn cho con ngöôøi vaø moâi tröôøng. Naâng cao chaát löôïng laø con ñöôøng kinh teá nhaát, ñoàng thôøi cuõng chính laø moät trong nhöõng chieán 7 löôïc quan troïng, ñaûm baûo söï phaùt trieån vaø hoäi nhaäp vöõng chaéc cuûa doanh nghieäp (hình 1.1). Moät soá nghieân cöùu ñaõ chöùng minh ñöôïc raèng ôû Nhaät, nhöõng haõng coâng nghieäp daønh ñöôïc giaûi thöôûng chaát löôïng Deming ñeàu coù moät tyû leä lôïi nhuaän tính treân voán ñaàu tö vaøo khoaûng 10%, coù nghóa laø gaáp ñoâi tyû leä trung bình cuûa ngaønh coâng nghieäp noùi chung (khoaûng 5%). Moät nghieân cöùu khaùc cuõng cho thaáy caùc coâng ty Baéc Myõ saûn xuaát cho thò tröôøng nhöõng saûn phaåm chaát löôïng cao vaø coù thò phaàn lôùn kieám ñöôïc lôïi nhuaän nhieàu hôn tôùi naêm laàn so vôùi nhöõng coâng ty ñöa ra nhöõng saûn phaåm coù chaát löôïng keùm hôn vaø chæ naém giöõ moät thò phaàn nhoû. Moät nghieân cöùu cuûa Strategic Planning Institute cuõng cho thaáy coù moái quan heä giöõa chaát löôïng, thò phaàn vaø tyû leä lôïi nhuaän tính treân voán ñaàu tö; theo ñoù, chaát löôïng cuûa saûn phaåm do coâng ty saûn xuaát vaø thò phaàn maø coâng ty naém giöõ coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán tyû leä lôïi nhuaän tính treân voán ñaàu tö cuûa coâng ty. Ngöôïc laïi, trong tröôøng hôïp khoâng ñaït chaát löôïng, toån thaát veà chaát löôïng coù theå leân ñeán 25% doanh thu cuûa moät coâng ty saûn xuaát coâng nghieäp. Coøn trong trong lónh vöïc dòch vuï, toån thaát naøy öôùc tính khoaûng 50% chi phí [81, tr. 521, 522]. CHAÁT LÖÔÏNG Töø vieäc hieåu vaø ñaùp öùng ñöôïc ñoøi hoûi cuûa khaùch haøng vaø caùc beân quan taâm Giaûm toån thaát chaát löôïng Taêng giaù trò saûn phaåm Taêng thò phaànGiaûm chi phí Taêng doanh thu Taêng naêng suaát GIA TAÊNG LÔÏI NHUAÄN VAØ VÒ THEÁ CAÏNH TRANH CUÛA DOANH NGHIEÄP Giaûm chi phí ñôn vò HÌNH 1.1: CHAÁT LÖÔÏNG LAØM TAÊNG LÔÏI NHUAÄN VAØ VÒ THEÁ CAÏNH TRANH 8 Thöïc tieãn Vieät Nam nhöõng naêm gaàn ñaây cuõng cho thaáy, khi caùc doanh nghieäp caøng chuù yù ñaàu tö naâng cao chaát löôïng thì uy tín, thò phaàn cuûa doanh nghieäp caøng taêng leân, nhöõng toån thaát do khoâng ñaït chaát löôïng giaûm ñi, naêng suaát taêng leân daãn ñeán lôïi nhuaän taêng, quy moâ saûn xuaát kinh doanh ngaøy caøng ñöôïc môû roäng. Keát quaû ñieàu tra ngöôøi tieâu duøng veà haøng Vieät Nam chaát löôïng cao nhöõng naêm gaàn ñaây cho thaáy, ngaøy caøng coù nhieàu doanh nghieäp choïn con ñöôøng naâng cao chaát löôïng ñeå gia taêng lôïi nhuaän vaø vò theá caïnh tranh. Cuï theå, naêm 2001 coù 372 doanh nghieäp ñöôïc bình choïn ñaït danh hieäu “Haøng Vieät Nam chaát löôïng cao”, ñeán naêm 2004 soá doanh nghieäp ñöôïc bình choïn laø 498 doanh nghieäp (baûng 1.2). Trong ñoù, nhieàu doanh nghieäp ñöôïc bình choïn trong nhieàu naêm lieàn nhö: coâng ty Vinamilk, coâng ty Kinh Ñoâ, coâng ty Kymdan, coâng ty Biti’s, coâng ty caø pheâ Trung Nguyeân… hieän ñang treân ñaø phaùt trieån maïnh. Baûng 1.2: Keát quaû bình choïn “Haøng Vieät Nam chaát löôïng cao” qua caùc naêm 2001 2002 2003 2004 Thôøi gian tieán haønh ñieàu tra 11/2000 – 12/2000 11/2001 – 1/2002 8/2002 – 1/2003 7/2003 – 12/2003 Toång soá phieáu ñieàu tra 16.000 15.600 16.000 16.115 Soá löôïng doanh nghieäp ñaït danh hieäu “Haøng Vieät Nam chaát löoïng cao” 372 422 447 498 Nguoàn: Thoâng tin leã coâng boá keát quaû bình choïn Haøng Vieät Nam chaát löôïng cao 2004 Ngoaøi ra, neáu xeùt treân phaïm vi toaøn xaõ hoäi, vieäc ñaûm baûo vaø khoâng ngöøng naâng cao chaát löôïng saûn phaåm ñeå thoûa maõn moät caùch hôïp lyù nhaát nhöõng nhu caàu cuûa xaõ hoäi trong töøng thôøi kyø nhaát ñònh seõ ñoàng nghóa vôùi vieäc söû duïng tieát kieäm, hôïp lyù caùc nguoàn löïc, naâng cao khaû naêng caïnh tranh cuûa saûn phaåm treân thò tröôøng, taïo tieàn ñeà ñeå hoäi nhaäp vaøo thò tröôøng khu vöïc vaø theá giôùi, töø ñoù phaùt trieån kinh teá nöôùc nhaø. Nhö vaäy, vieäâc khoâng ngöøng naâng cao chaát löôïng saûn phaåm coù yù nghóa kinh teá, chính trò to lôùn. ÔÛ taàm vi moâ, ñaây laø moät trong nhöõng bieän phaùp ñeå naâng cao vò theá caïnh tranh, ñaûm baûo söï soáng coøn vaø phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp. ÔÛ taàm vó moâ, 9 ñaây laø con ñöôøng quan troïng nhaát ñeå naâng cao naêng löïc saûn xuaát cuûa xaõ hoäi, ñaåy maïnh coâng cuoäc xaây döïng phaùt trieån kinh teá, naâng cao thu nhaäp quoác daân, baûo veä Toå quoác. Ñeå naâng cao vò theá caïnh tranh cuûa doanh nghieäp baèng con ñöôøng ñaàu tö cho chaát löôïng, song song vôùi vieäc nghieân cöùu caûi tieán kyõ thuaät, coâng ngheä… doanh nghieäp caàn phaûi ñoåi môùi tö duy veà chaát löôïng vaø quaûn lyù chaát löôïng, phuø hôïp vôùi xu theá toaøn caàu hoùa vaø söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá tri thöùc. 1.1.2 Khaùi nieäm chaát löôïng vaø quaûn lyù chaát löôïng. 1.1.2.1 Khaùi nieäm chaát löôïng. Böôùc vaøo theá kyû 21, cuøng vôùi xu theá toaøn caàu hoùa, theá giôùi ñang trong quaù trình chuyeån ñoåi töø kinh teá coâng nghieäp sang kinh teá tri thöùc. Söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá töø choã döïa treân cô sôû caùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân, vò trí ñòa lyù thuaän lôïi laø chính chuyeån sang döïa vaøo nguoàn löïc con ngöôøi vaø tri thöùc laø chính. Theo ñoù, khaùi nieäm veà chaát löôïïng cuõng coù nhöõng thay ñoåi saâu saéc. Xu höôùng hieän nay, khaùi nieäm chaát löôïng döïa treân caùch tieáp caän höôùng vaøo khaùch haøng vaø caùc beân quan taâm ñöôïc xem laø phuø hôïp trong moâi tröôøng caïnh tranh. Theo xu höôùng naøy, Toå chöùc Quoác teá veà Tieâu chuaån hoùa (ISO) ñaõ neâu khaùi nieäm chaát löôïng, ñöôïc chaáp nhaän ôû nhieàu quoác gia treân theá giôùi, trong ñoù coù Vieät Nam (hình 1.2): Yeâu caàu Nhu caàu hay mong ñôïi ñaõ ñöôïc coâng boá, ngaàm hieåu chung hay baét buoäc Caáp Chuûng loaïi hay thöù haïng cuûa caùc yeâu caàu chaát löôïng khaùc nhau ñoái vôùi saûn phaåm, quaù trình hay heä thoáng coù cuøng chöùc naêng söû duïng Chaát löôïng Möùc ñoä cuûa moät taäp hôïp caùc ñaëc tính voán coù ñaùp öùng caùc yeâu caàu Naêng löïc Khaû naêng cuûa moät toå chöùc, heä thoáng hay quaù trình ñeå taïo moät saûn phaåm ñaùp öùng caùc yeäu caàu ñoái vôùi saûn phaåm ñoù Söï thoûa maõn cuûa khaùch haøng Söï caûm nhaän cuûa khaùch haøng veà möùc ñoä ñaùp öùng yeâu caàu cuûa khaùch haøng HÌNH 1.2: CAÙC KHAÙI NIEÄM LIEÂN QUAN ÑEÁN CHAÁT LÖÔÏNG [44, tr.47] 10 “Chaát löôïng laø möùc ñoä cuûa moät taäp hôïp caùc ñaëc tính voán coù ñaùp öùng caùc yeâu caàu”. Trong ñoù, yeâu caàu laø nhu caàu hay mong ñôïi ñaõ ñöôïc coâng boá, ngaàm hieåu chung hay baét buoäc. [44, tr.22] • Yeâu caàu ñaõ ñöôïc coâng boá laø nhöõng yeâu caàu veà caùc chæ tieâu kyõ thuaät, chæ tieâu caûm quan hay caùc tieâu chuaån… ñaõ ñöôïc khaùch haøng neâu ra vaø ñöôïc quy ñònh chi tieát baèng vaên baûn trong caùc quy trình, quy phaïm, caùc höôùng daãn ñöôïc söû duïng trong noäi boä doanh nghieäp hoaëc trong hôïp ñoàng giöõa doanh nghieäp vôùi khaùch haøng. • Yeâu caàu ngaàm hieåu chung laø nhöõng nhu caàu tieàm aån, chöa ñöôïc khaùch haøng neâu ra nhöng ñoøi hoûi doanh nghieäp phaûi döï ñoaùn treân cô sôû phaân tích nhöõng thoâng tin lieân quan ñeán khaùch haøng nhaèm thoûa maõn toát hôn nhu caàu cuûa khaùch haøng, taïo vò theá caïnh tranh cuûa doanh nghieäp treân thò tröôøng. • Yeâu caàu baét buoäc laø nhöõng yeâu caàu coù theå chöa neâu ra trong hôïp ñoàng hay trong ñôn ñaët haøng nhöng buoäc doanh nghieäp phaûi ñaùp öùng. Ñoù laø caùc ñònh cheá, caùc saéc luaät, caùc qui ñònh cuûa Nhaø nöôùc nhö luaät baûo veä ngöôøi tieâu duøng, luaät kinh teá, luaät thöông maïi, caùc qui ñònh veà baûo veä moâi tröôøng, an toaøn… Coù theå giaûi thích caùc yeâu caàu treân baèng caùch khaùc, döïa vaøo sô ñoà cuûa Kano nhö sau (hình 1.3): Tính naêng cao Tính naêng thaáp Söï thoûa maõn thaáp Söï thoûa maõn cao “Phaûi coù” “Haáp daãn” “Moät chieàu” HÌNH 1.3: SÔ ÑOÀ KANO [80, tr.56] 11 Truïc hoaønh chæ caáp ñoä tính naêng cuûa caùc ñaëc tính saûn phaåm rieâng bieät. Caùc ñaëc tính “phaûi coù” (must – be) laø caùc yeâu caàu baét buoäc, laø caùc ñaëc tính maø khaùch haøng mong tìm thaáy ôû nôi saûn phaåm. Neáu caùc ñaëc tính naøy khoâng toàn taïi thì khaùch haøng raát khoâng thoûa maõn, nhöng neáu chuùng toàn taïi thì khaùch haøng xem ñoù laø ñieàu hieån nhieân phaûi coù. Nhöõng ñaëc tính “moät chieàu” (one – dimensional) laø nhöõng yeâu caàu ñaõ ñöôïc coâng boá, lieân quan tröïc tieáp ñeán söï thoûa maõn cuûa khaùch haøng. Neáu ñaëc tính naøy coù tính naêng caøng cao thì söï thoûa maõn cuûa khaùch haøng caøng cao. Nhöõng ñaëc tính “haáp daãn” (attractive) laø nhöõng yeâu caàu tieàm aån. Nhöõng yeâu caàu naøy khoâng phuï thuoäc vaøo caùc tính naêng kyõ thuaät cuûa saûn phaåm, maø phuï thuoäc vaøo caùc dòch vuï baùn vaø sau khi baùn cuûa saûn phaåm; ñaây chính laø nhöõng thuoäc tính maø söï hieän dieän cuûa chuùng seõ laøm cho khaùch haøng thoûa maõn nhieàu hôn. Vôùi khaùi nieäm chaát löôïng neâu treân, luaän aùn seõ laøm roõ moät soá ñieåm chuû yeáu sau: Moät laø, trong moïi tröôøng hôïp, khaùch haøng laø ngöôøi coù quyeát ñònh cuoái cuøng veà vieäc chaáp nhaän saûn phaåm. Neáu moät saûn phaåm vì lyù do naøo ñoù maø khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu, khoâng ñöôïc thò tröôøng chaáp nhaän thì seõ bò coi laø coù chaát löôïng keùm, duø cho saûn phaåm ñoù phuø hôïp vôùi tieâu chuaån thieát keá. Ngoaøi ra, do yeâu caàu cuûa khaùch haøng luoân thay ñoåi theo khoâng gian, thôøi gian vaø ñieàu kieän söû duïng vôùi nhöõng caáp/haïng khaùc nhau neân seõ khoâng coù chaát löôïng gioáng nhau ñoái vôùi moïi ngöôøi, moïi thò tröôøng hay chaát löôïng gioáng nhau ôû moïi thôøi ñieåm. Moät saûn phaåm ñöôïc coi laø coù chaát löôïng ñoái vôùi ngöôøi naøy hoaëc ôû thò tröôøng naøy thì chöa chaéc ñöôïc coi laø coù chaát löôïng ñoái vôùi ngöôøi khaùc hoaëc thò tröôøng khaùc. Taïi moät thò tröôøng, saûn phaåm coù chaát löôïng ngaøy hoâm nay coù theå khoâng coøn coù chaát löôïng ôû ngaøy mai. Chính vì vaäy, ñoøi hoûi doanh nghieäp phaûi lieân tuïc caûi tieán saûn phaåm vaø caùc quaù trình cuûa hoï. Beân caïnh ñoù, khi ñaùnh giaù chaát löôïng saûn phaåm, caàn phaûi gaén saûn phaåm ñoù vôùi ñieàu kieän cuï theå cuûa nhu caàu, cuûa thò tröôøng veà caùc maët kinh teá, kyõ thuaät, xaõ hoäi, thò hieáu, thoùi quen söû duïng… 12 Hai laø, trong thöïc tieãn, nhöõng yeâu caàu cuûa khaùch haøng veà chaát löôïng saûn phaåm raát phong phuù vaø ña daïng. Ñoù khoâng chæ laø caùc yeâu caàu veà ñaëc tính kyõ thuaät cuûa saûn phaåm maø coøn bao goàm nhieàu yeâu caàu khaùc nhö: giaù caû, phöông thöùc thanh toaùn, phaân phoái, an toaøn… vaø caû söï quan taâm ñaëc bieät töø phía nhaø cung caáp. Coù theå moâ taû, ñaùnh giaù chaát löôïng saûn phaåm caên cöù vaøo möùc ñoä ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuï theå nhö: ƒ Q – Quality: Caùc tính naêng kyõ thuaät cuûa saûn phaåm cuõng nhö nhöõng dòch vuï kyõ thuaät ñi keøm tröôùc, trong vaø sau quaù trình mua haøng coù theå mang laïi nhöõng lôïi ích cuï theå cho khaùch haøng. Ví duï: caùc tính naêng kyõ thuaät cuûa saûn phaåm theùp laø thaønh phaàn hoùa hoïc, ñöôøng kính, khoái löôïng, giôùi haïn chaûy, giôùi haïn ñöùt, ñoä giaõn daøi, goùc uoán…; nhöõng dòch vuï kyõ thuaät gaén vôùi saûn phaåm theùp nhö ghi nhaõn saûn phaåm, kyù hieäu nhaän bieát saûn phaåm… ƒ C – Cost: Söï hôïp lyù cuûa toaøn boä nhöõng chi phí hoaëc caùi giaù maø khaùch haøng phaûi traû ñeå nhaän ñöôïc nhöõng lôïi ích töø nhöõng saûn phaåm/dòch vuï ñöôïc cung caáp. Nhöõng chi phí naøy bao goàm chi phí mua haøng, chi phí söû duïng vaø thaäm chí caû chi phí xaõ hoäi. ƒ D – Delivery: Giao haøng ñuùng haïn; maïng löôùi phaân phoái, phöông thöùc thanh toaùn vaø ñieàu kieän giao nhaän haøng hoùa thuaän lôïi; thaùi ñoä baùn haøng ñuùng möïc… ƒ S – Safety: Söï ñaûm baûo an toaøn trong quaù trình saûn xuaát vaø söû duïng, giaûm thieåu nhöõng taùc haïi ñeán moâi tröôøng xung quanh nhö traùnh oâ nhieãm khoùi, buïi, tieáng oàn... Do ñoù, ñeå thu huùt khaùch haøng, doanh nghieäp caàn mang laïi cho khaùch haøng khoâng chæ laø moät saûn phaåm toát vôùi nhöõng ñaëc tính kyõ thuaät vöôït troäi maø coøn phaûi nhieàu hôn theá nöõa – thoûa maõn khaùch haøng treân nhieàu phöông dieän. Ba laø, hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp thöôøng thaûi ra caùc chaát ñoäc haïi, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng, chaúng haïn nhö hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa caùc DNNNTHCM thöôøng thaûi ra khoùi, buïi, söùc noùng vaø xaûy ra chaùy noå… gaây aûnh höôûng tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp ñeán moâi tröôøng vaø coäng ñoàng xaõ hoäi. Xu höôùng hieän nay, 13 khaùch haøng vaø caùc beân quan taâm ngaøy caøng nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa vieäc baûo veä caùc nguoàn löïc xaõ hoäi vaø moâi tröôøng soáng, töø ñoù coù nhöõng yeâu caàu khaét khe hôn veà vieäc phaùt trieån xaõ hoäi vaø baûo veä moâi tröôøng. Do ñoù, muoán phaùt trieån beàn vöõng, beân caïnh vieäc taäp trung thoûa maõn nhöõng yeâu caàu cuûa khaùch haøng, caùc doanh nghieäp coøn caàn phaûi chuù yù ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu cuûa coäng ñoàng vaø xaõ hoäi. Boán laø, trong khaùi nieäm chaát löôïng, thuaät ngöõ saûn phaåm ñöôïc hieåu laø keát quaû cuûa moät quaù trình [44, tr.22]. Quaù trình laø taäp hôïp caùc hoaït ñoäng coù quan heä laãn nhau vaø töông taùc ñeå bieán ñaàu vaøo thaønh ñaàu ra [44, tr.22]. Nhö vaäy, chaát löôïng saûn phaåm ñöôïc quyeát ñònh bôûi chaát löôïng coâng vieäc, chaát löôïng quaù trình, chaát löôïng heä thoáng. Do ñoù, muoán taïo ra saûn phaåm coù chaát löôïng thì khoâng theå boû qua vieäc ñaûm baûo vaø naâng cao chaát löôïng coâng vieäc, chaát löôïng quaù trình, chaát löôïng heä thoáng. Nhö nhaän ñònh cuûa Kaoru Ishikawa (Nhaät): “Chaát löôïng coù nghóa laø chaát löôïng cuûa coâng vieäc, söï phuïc vuï, thoâng tin, moät quaù trình, coâng vieäc cuûa caùc boä phaän, coâng vieäc cuûa coâng nhaân vieân (bao goàm coâng nhaân, kyõ sö, ngöôøi laõnh ñaïo vaø caùc caùn boä haønh chính), chaát löôïng hoaït ñoäng cuûa moät heä thoáng, moät coâng ty, cuûa caùc nhieäm vuï…” [29, tr.52, 53]. Maët khaùc, chaát löôïng saûn phaåm khoâng phaûi chæ ñöôïc taïo ra trong khaâu saûn xuaát maø noù ñöôïc hình thaønh trong suoát chu trình saûn phaåm. Chu trình saûn phaåm xuaát phaùt töø thò tröôøng vaø trôû veà vôùi thò tröôøng trong moät chu trình kheùp kín, chu trình sau seõ hoaøn chænh hôn chu trình tröôùc (hình 1.4). Marketing Marketing Marketing Nghieân cöùu Chuaån bò saûn xuaát Thieát Saûn xuaát Kieåm tra BaùnDòch vuï sau baùn Nghieân cöùu HÌNH 1.4: VOØNG XOAÉN JURAN [57] 14 Chu trình saûn phaåm coù theå ñöôïc chia thaønh ba giai ñoaïn chính: nghieân cöùu, thieát keá – saûn xuaát – söû duïng. Caùc giai ñoaïn naøy ñeàu ñoùng goùp vaøo quaù trình hình thaønh chaát löôïng saûn phaåm, trong ñoù chaát löôïng ôû khaâu nghieân cöùu, thieát keá giöõ vai troø quyeát ñònh ñoái vôùi chaát löôïng saûn phaåm vì ñaây laø khaâu ñaàu tieân giöõ vai troø chæ ñaïo cho caùc khaâu tieáp theo veà caùc bieän phaùp kinh teá, kyõ thuaät. Do ñoù, doanh nghieäp caàn quaûn lyù toát ôû taát caû caùc khaâu trong chu trình naøy, ñaëc bieät laø khaâu nghieân cöùu, thieát keá. Trong suoát quaù trình taïo saûn phaåm, chaát löôïng saûn phaåm chòu aûnh höôûng tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp bôûi nhieàu yeáu toá. Coù theå chia caùc yeáu toá ñoù thaønh hai nhoùm: ƒ Nhoùm yeáu toá beân trong doanh nghieäp nhö: con ngöôøi, phöông phaùp quaûn lyù, coâng ngheä, thieát bò, nguyeân vaät lieäu… ƒ Nhoùm yeáu toá beân ngoaøi doanh nghieäp nhö: nhu caàu cuûa neàn kinh teá, söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc kyõ thuaät, cô cheá quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc… Do ñoù, moät trong nhöõng nhieäm vuï trong hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng cuûa doanh nghieäp laø phaûi ñònh höôùng vaø kieåm soaùt ñöôïc caùc yeáu toá naøy nhaèm ñaûm baûo taïo ra nhöõng saûn phaåm coù chaát löôïng cao, oån ñònh vôùi chi phí tieát kieäm. Nhö vaäy, chaát löôïng khoâng phaûi laø moät hieän töôïng, moät tình traïng cuûa saûn xuaát do moät ngöôøi, moät boä phaän naøo ñoù taïo neân maø laø keát quaû toång hôïp cuûa söï phoái hôïp moïi nguoàn löïc (con ngöôøi, coâng ngheä, thieát bò, nguyeân vaät lieäu…) trong suoát quaù trình töø nghieân cöùu thò tröôøng, thieát keá, saûn xuaát ñeán caùc dòch vuï baùn vaø haäu maõi. Do ñoù, quaûn lyù chaát löôïng thöïc chaát laø quaûn lyù caùc quaù trình, caùc hoaït ñoäng, caùc nguoàn löïc taäp trung vaøo chaát löôïng. 1.1.2.2 Khaùi nieäm quaûn lyù chaát löôïng. Treân cô sôû khaùi nieäm chaát löôïng, trong tieâu chuaån TCVN ISO 9000:2000 thuaät ngöõ quaûn lyù chaát löôïng ñöôïc ñònh nghóa nhö sau (hình 1.5): “Quaûn lyù chaát löôïng laø caùc hoaït ñoäng coù phoái hôïp ñeå ñònh höôùng vaø kieåm soaùt moät toå chöùc veà chaát löôïng.”[44, tr.25] 15 Caùc hoaït ñoäng ñeå ñònh höôùng vaø kieåm soaùt moät toå chöùc veà chaát löôïng bao goàm vieäc xaùc ñònh chính saùch chaát löôïïng vaø muïc tieâu chaát löôïng, hoaïch ñònh chaát löôïng, kieåm soaùt chaát löôïng, ñaûm baûo chaát löôïng vaø caûi tieán chaát löôïng. Heä thoáng Taäp hôïp caùc yeáu toá coù lieân quan laãn nhau hay töông taùc Heä thoáng quaûn lyù Heä thoáng thieát laäp chính saùch vaø muïc tieâu vaø ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñoù Heä thoáng quaûn lyù chaát löôïng Heä thoáng quaûn lyù ñeå ñònh höôùng vaø kieåm soaùt moät toå chöùc veà chaát löôïng Quaûn lyù Caùc hoaït ñoäng coù phoái hôïp ñeå ñònh höôùng vaø kieåm soaùt moät toå chöùc Laõnh ñaïo caáp cao Caù nhaân hay nhoùm ngöôøi ñònh höôùng vaø kieåm soaùt moät toå chöùc ôû caáp cao nhaát Chính saùch chaát löôïng YÙ ñoà vaø ñònh höôùng chung cuûa moät toå chöùc coù lieân quan ñeán chaát löôïng vaø ñöôïc laõnh ñaïo caáp cao coâng boá chính thöùc Muïc tieâu chaát löôïng Ñieàu ñöôïc tìm kieám hay nhaèm tôùi coù lieân quan ñeán chaát löôïng Quaûn lyù chaát löôïng Caùc hoaït ñoäng coù phoái hôïp ñeå ñònh höôùng vaø._. kieåm soaùt moät toå chöùc veà chaát löôïng Caûi tieán lieân tuïc Hoaït ñoäng laëp laïi ñeå naâng cao khaû naêng thöïc hieän caùc yeâu caàu Kieåm soaùt chaát löôïng Moät phaàn cuûa quaûn lyù chaát löôïng taäp trung vaøo thöïc hieän caùc yeâu caàu chaát löôïng Hoaïch ñònh chaát löôïng Moät phaàn cuûa quaûn lyù chaát löôïng taäp trung vaøo vieäc laäp muïc tieâu chaát löôïng vaø qui ñònh caùc quaù trình taùc nghieäp caàn thieát vaø caùc nguoàn löïc coù lieân quan ñeå thöïc hieän caùc muïc tieâu chaát Ñaûm baûo chaát löôïng Moät phaàn cuûa quaûn lyù chaát löôïng taäp trung vaøo cung caáp loøng tin raèng caùc yeâu caàu seõ ñöôïc thöïc hieän Caûi tieán chaát löôïng Moät phaàn cuûa quaûn lyù chaát löôïng taäp trung vaøo naâng cao khaû naêng thöïc hieän caùc yeâu caàu Hieäu löïc Möùc ñoä thöïc hieän caùc hoaït ñoäng ñaõ hoaïch ñònh vaø ñaït ñöôïc caùc keát quaû ñaõ ñöôïc hoaïch ñònh Hieäu quaû Quan heä giöõa keát quaû ñaït ñöôïc vaø nguoàn löïc ñöôïc söû duïng HÌNH 1.5: CAÙC KHAÙI NIEÄM LIEÂN QUAN ÑEÁN QUAÛN LYÙ CHAÁT LÖÔÏNG [44, tr.48, 49] 16 Nhö vaäy, coù theå thaáy raèng quaûn lyù chaát löôïng khoâng phaûi chæ laø caùc hoaït ñoäng kieåm tra chaát löôïng saûn phaåm (KCS) thoâng thöôøng nhö chuùng ta töøng thöïc hieän nhieàu naêm nay, maø laø moät heä thoáng caùc hoaït ñoäng ñònh höôùng vaø kieåm soaùt caùc quaù trình cuûa moät toå chöùc, nhaèm höôùng vaøo caùc muïc tieâu chaát löôïng, bao goàm vieäc thieát laäp caùc chính saùch, muïc tieâu chaát löôïng, laäp keá hoaïch chaát löôïng, kieåm soaùt, ñaûm baûo vaø khoâng ngöøng caûi tieán chaát löôïng. Trong heä thoáng naøy, vai troø cuûa laõnh ñaïo coù taàm quan troïng, aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán tính hieäu löïc vaø hieäu quaû cuûa heä thoáng quaûn lyù chaát löôïng. Trong heä thoáng quaûn lyù chaát löôïng, nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu chaát löôïng caùc nhaø quaûn lyù thöôøng thöïc hieän 4 chöùc naêng cô baûn cuûa quaûn lyù (P – Planning – Hoaïch ñònh; O – Organizing –Toå chöùc; L – Leading – Laõnh ñaïo; vaø C – Controlling – Kieåm tra) theo moâ hình cuûa Deming P_D_C_A (hình 1.6). P – Planning: Laäp keá hoaïch veà saûn phaåm, caùc quaù trình vaø heä thoáng. D – Do: Toå chöùc thöïc hieän vaø theo doõi vieäc thöïc hieän keá hoaïch. Caùc quaù trình Plan Do Check Act Laõnh ñaïo Doanh nghieäp Khaùch haøng Söï thoûa maõn Yeâu caàu Nhaân löïc Thoâng tin Thieát bò Vaät lieäu Voán… Saûn h å HÌNH 1.6: HEÄ THOÁNG QUAÛN LYÙ CHAÁT LÖÔÏNG CUÛA DOANH NGHIEÄP 17 C – Check: Kieåm soaùt, ño löôøng, ñaùnh giaù caùc keát quaû cuûa caùc quaù trình, cuûa heä thoáng. A – Action: Thöïc hieän caùc hoaït ñoäng khaéc phuïc, phoøng ngöøa nhöõng ñieåm khoâng phuø hôïp, duy trì vaø caûi tieán chaát löôïng cuûa toaøn boä heä thoáng nhaèm naâng cao söï thoûa maõn khaùch haøng. Töø caùc khaùi nieäm treân, ñeå quaûn lyù chaát löôïng coù hieäu quaû chuùng ta caàn hieåu roõ vaø quan taâm ñeán caùc vaán ñeà quan troïng sau: 1. Muïc tieâu cao nhaát cuûa quaûn lyù chaát löôïng laø taïo ra nhöõng saûn phaåm thoûa maõn toái ña nhu caàu cuûa khaùch haøng vaø caùc beân quan taâm vôùi chi phí tieát kieäm nhaát. Tuy nhieân, cuøng vôùi söï tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ thuaät vaø söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi, nhu caàu cuûa khaùch haøng vaø caùc beân quan taâm coù xu höôùng ngaøy caøng cao, ña daïng vaø khaét khe hôn ñoái vôùi saûn phaåm. Do ñoù, ñoøi hoûi caùc doanh nghieäp khoâng phaûi chæ taäp trung vaøo vieäc ñaûm baûo chaát löôïng maø coøn phaûi khoâng ngöøng caûi tieán chaát löôïng. Vaø nhö vaäy, caùc hoaït ñoäng hoaïch ñònh chaát löôïng, kieåm soaùt chaát löôïng vaø caûi tieán chaát löôïng caàn ñöôïc thöïc hieän theo chu trình lieân tuïc (hình 1.7), chu trình sau ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû kinh nghieäm cuûa chu trình tröôùc ñoù nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu chaát löôïng ngaøy caøng cao hôn. 2. Quaù trình caûi tieán chaát löôïng lieân tuïc khoâng nhöõng caàn coù söï ñaàu tö thoûa ñaùng veà kyõ thuaät, coâng ngheä maø coøn phaûi caûi tieán caùc phöông phaùp quaûn lyù moät caùch heä Hoaïch ñònh chaát löôïng Caûi tieán chaát löôïng Kieåm soaùt chaát löôïng HÌNH 1.7: HOAÏT ÑOÄNG QUAÛN LYÙ CHAÁT LÖÔÏNG 18 thoáng vaø ñoàng boä, vaø ñoøi hoûi söï noã löïc raát lôùn cuûa caùc thaønh vieân trong doanh nghieäp. Chính vì vaäy, vai troø cuûa laõnh ñaïo laø raát quan troïng trong vieäc ñònh höôùng vaø huy ñoäng taát caû caùc nguoàn löïc caàn thieát nhaèm thuùc ñaåy caùc hoaït ñoäng caûi tieán chaát löôïng lieân tuïc trong doanh nghieäp. 3. Trong taát caû caùc nguoàn löïc caàn thieát ñeå quaûn lyù chaát löôïng, con ngöôøi laø nguoàn löïc quan troïng nhaát, giöõ vai troø then choát trong vieäc thöïc hieän muïc tieâu cuûa quaûn lyù chaát löôïng. Vì vaäy, ñoøi hoûi doanh nghieäp phaûi coù keá hoaïch ñaøo taïo, huaán luyeän thích hôïp cuõng nhö caàn coù nhöõng hoaït ñoäng, phong traøo ñeå loâi keùo moïi ngöôøi tham gia. 4. Quaûn lyù chaát löôïng phaûi ñöôïc thöïc hieän trong suoát chu trình saûn phaåm töø nghieân cöùu, thieát keá ñeán saûn xuaát vaø söû duïng theo phöông chaâm laøm ñuùng ngay töø ñaàu, laáy phoøng ngöøa sai soùt laø chính. Trong ñoù, ñaëc bieät chuù yù thöïc hieän toát coâng taùc quaûn lyù chaát löôïng ngay töø khaâu nghieân cöùu, thieát keá. Quaûn lyù chaát löôïng theo ñònh höôùng laøm ñuùng ngay töø ñaàu thoâng qua caùc hoaït ñoäng hoaïch ñònh moät caùch khoa hoïc, tæ mæ, phoøng ngöøa sai soùt vaø kieåm soaùt chaët cheõ laø moät caùch tieáp caän ñeå ñaûm baûo söï caân baèng giöõa vieäc taïo ra saûn phaåm coù chaát löôïng cao treân cô sôû söû duïng tieát kieäm caùc nguoàn taøi nguyeân, caùc nguoàn löïc vôùi vaán ñeà an toaøn moâi tröôøng, ñaûm baûo lôïi ích cuûa coäng ñoàng vaø xaõ hoäi. 1.1.3 Taùm nguyeân taéc quan troïng cuûa quaûn lyù chaát löôïng. Treân cô sôû caùc khaùi nieäm veà chaát löôïng vaø quaûn lyù chaát löôïng, ñeå ñaït ñöôïc söï thaønh coâng laâu daøi, trong quaù trình quaûn lyù chaát löôïng laõnh ñaïo caáp cao cuûa doanh nghieäp caàn döïa vaøo moät soá nguyeân taéc cô baûn sau: 1. Höôùng vaøo khaùch haøng. Söï thaønh coâng laâu daøi cuûa moät doanh nghieäp phuï thuoäc vaøo khaû naêng taïo ra caùc giaù trò laøm thoûa maõn khaùch haøng vaø caùc beân quan taâm. Vì vaäy, nhöõng yeâu caàu ñaõ ñöôïc neâu ra hay tieàm aån, caùc ñoøi hoûi vaø mong muoán cuûa khaùch haøng vaø caùc beân quan taâm phaûi laø nhöõng ñònh höôùng cho moïi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, nhaèm khoâng chæ ñaùp öùng maø coøn coá gaéng vöôït cao hôn söï mong ñôïi cuûa hoï. 19 2. Söï laõnh ñaïo. Söï cam keát thöïc söï vaø roõ raøng töø baûn thaân mình laø ñoøi hoûi baét buoäc ñoái vôùi taát caû caùc nhaø laõnh ñaïo ñeå taïo neân vaên hoùa cuûa doanh nghieäp maø trong ñoù khaùch haøng laø troïng taâm. Treân cô sôû moät söï cam keát trieät ñeå, laõnh ñaïo laø ngöôøi thieát laäp söï thoáng nhaát giöõa muïc ñích vaø phöông höôùng cuûa doanh nghieäp, taïo ra vaø duy trì moâi tröôøng noäi boä ñeå coù theå hoaøn toaøn loâi cuoán moïi ngöôøi tham gia ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa doanh nghieäp. Qua vieäc tham gia tröïc tieáp vaøo caùc hoaït ñoäng nhö laäp keá hoaïch, xem xeùt ñaùnh giaù hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, ghi nhaän nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc cuûa nhaân vieân cuõng nhö taïo ra caùc cô hoäi thaêng tieán cho hoï, ngöôøi laõnh ñaïo coù vai troø cuûng coá giaù trò vaø khuyeán khích söï saùng taïo, ñi ñaàu ôû moïi caáp trong toaøn doanh nghieäp. 3. Söï tham gia cuûa moïi ngöôøi. Con ngöôøi laø nguoàn löïc quan troïng nhaát cuûa moät doanh nghieäp vaø laø yeáu toá quan troïng nhaát aûnh höôûng ñeán quaù trình hình thaønh chaát löôïng. Thaønh coâng trong caûi tieán chaát löôïng coâng vieäc, chaát löôïng saûn phaåm phuï thuoäc raát nhieàu vaøo kyõ naêng, kinh nghieäm, söï nhieät tình haêng say trong coâng vieäc cuûa löïc löôïng lao ñoäng. Chính vì vaäy, huy ñoäng söï tham gia ñaày ñuû cuûa hoï thoâng qua caùc chính saùch hoã trôï, ñoäng vieân seõ giuùp khai thaùc ñöôïc naêng löïc cuûa hoï vì lôïi ích chung cuûa doanh nghieäp. 4. Caùch tieáp caän theo quaù trình. Keát quaû mong muoán seõ ñaït ñöôïc moät caùch hieäu quaû khi caùc nguoàn löïc vaø caùc hoaït ñoäng coù lieân quan ñöôïc quaûn lyù nhö moät quaù trình. Moïi hoaït ñoäng hay taäp hôïp caùc hoaït ñoäng söû duïng caùc nguoàn löïc ñeå bieán ñaàu vaøo thaønh ñaàu ra coù theå xem nhö moät quaù trình. Ñeå quaù trình coù yù nghóa, giaù trò cuûa ñaàu ra phaûi lôùn hôn giaù trò ñaàu vaøo. Trong moät doanh nghieäp, ñaàu vaøo cuûa quaù trình sau laø keát quaû cuûa quaù trình tröôùc ñoù, vaø toaøn boä caùc quaù trình trong doanh nghieäp laäp thaønh moät maïng löôùi quaù trình. Quaûn lyù caùc hoaït ñoäng cuûa moät doanh nghieäp thöïc chaát laø quaûn lyù caùc quaù trình vaø caùc moái quan heä giöõa chuùng. Vì vaäy, quaûn lyù toát maïng löôùi quaù trình naøy, cuøng vôùi ñaûm baûo 20 chaát löôïng cuûa caùc yeáu toá ñaàu vaøo nhaän ñöôïc töø ngöôøi cung caáp beân ngoaøi, seõ ñaûm baûo chaát löôïng ñaàu ra thoûa maõn yeâu caàu cuûa khaùch haøng beân ngoaøi. 5. Caùch tieáp caän theo heä thoáng ñoái vôùi quaûn lyù. Trong moät doanh nghieäp, toàn taïi nhieàu quaù trình vôùi caùc moái quan heä ñan xen vôùi nhau, bao goàm caùc quaù trình chính gaén vôùi vieäc nghieân cöùu, thieát keá, saûn xuaát vaø söû duïng saûn phaåm; caùc quaù trình quaûn lyù nhö quaûn lyù taøi chính, quaûn lyù nguoàn nhaân löïc… vaø caùc quaù trình hoã trôï nhö thoâng tin, ñaøo taïo… Caùc hoaït ñoäng, caùc quaù trình trong moät doanh nghieäp luoân coù moái quan heä chaët cheõ vôùi nhau. Doanh nghieäp khoâng theå giaûi quyeát caùc vaán ñeà chaát löôïng theo töøng quaù trình, töøng yeáu toá taùc ñoäng ñeán chaát löôïng moät caùch rieâng leû maø phaûi xem xeùt toaøn boä caùc quaù trình, caùc yeáu toá naøy moät caùch coù heä thoáng. Phöông phaùp heä thoáng trong quaûn lyù chaát löôïng ñoøi hoûi caùc doanh nghieäp phaân tích caùc yeâu caàu cuûa khaùch haøng, xaùc ñònh ñöôïc caùc quaù trình giuùp cho saûn phaåm ñöôïc khaùch haøng chaáp nhaän vaø giöõ caùc quaù Caûi tieán lieân tuïc heä thoáng quaûn lyù chaát löôïng Khaùch haøng (vaø caùc beân quan taâm) Yeâu caàu Ñaàu vaøo Ñaàu ra Quaûn lyù nguoàn löïc Ño löôøng, phaân tích vaø caûi tieán Traùch nhieäm cuûa laõnh ñaïo Taïo saûn phaåm Khaùch haøng (vaø caùc beân quan taâm) Thoûa maõn Saûn phaåm Ghi chuù: Hoaït ñoäng gia taêng giaù trò Doøng thoâng tin HÌNH 1.8: HEÄ THOÁNG QUAÛN LYÙ CHAÁT LÖÔÏNG DÖÏA TREÂN QUAÙ TRÌNH [44] 21 trình naøy trong taàm kieåm soaùt. Vieäc xaùc ñònh, hieåu vaø quaûn lyù caùc hoaït ñoäng, caùc quaù trình coù lieân quan laãn nhau nhö moät heä thoáng seõ ñem laïi hieäu löïc vaø hieäu quaû cuûa doanh nghieäp nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñeà ra. 6. Caûi tieán lieân tuïc. Caûi tieán lieân tuïc vöøa laø muïc tieâu vöøa laø phöông phaùp cuûa moïi doanh nghieäp ñeå taêng khaû naêng caïnh tranh. Quaù trình caûi tieán lieân tuïc giuùp tích luõy nhöõng khoaûn giaù trò gia taêng nhoû, töø ñoù taïo ra nhöõng lôïi theá treân quy moâ lôùn cho doanh nghieäp. Vieäc caûi tieán phaûi ñöôïc thöïc hieän xuyeân suoát trong doanh nghieäp vaø taïo ra moät vaên hoùa nhaèm khuyeán khích tính saùng taïo vaø nhöõng yù töôûng môùi cuûa caùc thaønh vieân. 7. Quyeát ñònh döïa treân söï kieän. Ñeå quaûn lyù chaát löôïng moät caùch hieäu quaû, moïi quyeát ñònh vaø haønh ñoäng cuûa heä thoáng hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh phaûi ñöôïc xaây döïng döïa treân vieäc phaân tích khoa hoïc nhöõng döõ lieäu vaø thoâng tin ñaùng tin caäy vaø ñaõ ñöôïc ghi nhaän chöù khoâng phaûi döïa vaøo caûm tính. Do vaäy, doanh nghieäp phaûi thieát laäp ñöôïc moät heä thoáng thoâng tin höõu hieäu – cho pheùp thu thaäp, xöû lyù, phaân tích vaø truyeàn ñaït nhöõng thoâng tin chính xaùc, kòp thôøi vaø coù ích cho vieäc ra quyeát ñònh cuûa caùc caáp quaûn lyù. Ñoàng thôøi, moãi thaønh vieân trong doanh nghieäp phaûi ñöôïc ñaøo taïo, huaán luyeän ñeå coù khaû naêng ño löôøng vaø 1. Phaân tích, ñaùnh giaù thöïc traïng ñeå xaùc ñònh lónh vöïc caûi tieán 2. Thieát laäp muïc tieâu caûi tieán chaát löôïng 5. Thöïc hieän giaûi phaùp ñaõ löïa choïn 4. Ñaùnh giaù vaø löïa choïn giaûi phaùp thích hôïp 3. Tìm kieám caùc giaûi phaùp coù theå 6. Ño löôøng, phaân tích, ñaùnh giaù keát quaû so vôùi muïc tieâu caûi tieán 7. Chuaån hoùa keát quaû ñaït ñöôïc vaø duy trì HÌNH 1.9: CAÙC BÖÔÙC THÖÏC HIEÄN CAÛI TIEÁN LIEÂN TUÏC 22 phaân tích caùc thoâng tin lieân quan ñeán söï thoûa maõn khaùch haøng trong lónh vöïc maø mình ñaûm traùch hoaëc coù lieân quan. 8. Quan heä hôïp taùc cuøng coù lôïi vôùi ngöôøi cung öùng. Moái quan heä hôïp taùc laø ñieàu kieän cô baûn mang ñeán thaønh coâng cuûa baát kyø doanh nghieäp naøo. Doanh nghieäp caàn taïo döïng moái quan heä hôïp taùc caû beân trong vaø beân ngoaøi doanh nghieäp ñeå ñaït muïc tieâu chung. Caùc moái quan heä beân trong doanh nghieäp bao goàm caùc quan heä hôïp taùc giöõa laõnh ñaïo vaø ngöôøi lao ñoäng, giöõa caùc boä phaän, caùc thaønh vieân trong doanh nghieäp. Caùc moái quan heä beân ngoaøi laø nhöõng moái quan heä vôùi baïn haøng, ngöôøi cung caáp, caùc toå chöùc ñaøo taïo, caùc ñoái thuû caïnh tranh… Phaùt trieån caùc moái quan heä hôïp taùc vôùi ngöôøi cung öùng nhaèm taïo ra giaù trò thoûa maõn khaùch haøng seõ ñaûm baûo lôïi ích vaø naâng cao naêng löïc cuûa caû caùc beân. Moät khi laõnh ñaïo doanh nghieäp nhaän bieát vaø vaän duïng moät caùch khoa hoïc caùc nguyeân taéc treân trong quaù trình quaûn lyù chaát löôïng seõ taïo ñieàu kieän daãn daét doanh nghieäp ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu chaát löôïng cuõng nhö caùc keát quaû hoaït ñoäng vôùi hieäu quaû cao hôn. 1.2 Khaùi quaùt hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng ôû Vieät Nam. Hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng ôû nöôùc ta coù theå ñöôïc khaùi quaùt qua 2 giai ñoaïn lôùn nhö sau: 1.2.1 Giai ñoaïn tröôùc naêm 1987. Nhìn laïi hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng ôû nöôùc ta, coù theå xem thôøi gian sau naêm 1954 laø thôøi kyø ñaàu nöôùc ta tieán haønh coâng taùc quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm haøng hoùa vôùi nhöõng ñaëc ñieåm yeáu keùm cuûa neàn kinh teá: coâng noâng nghieäp vôùi trình ñoä kyõ thuaät laïc haäu; thieáu voán ñeå ñaàu tö chieàu saâu cho coâng ngheä; trình ñoä, kyõ naêng quaûn lyù coøn yeáu; heä thoáng phaùp luaät chöa ñaày ñuû; thieáu thoâng tin veà tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät, veà khoa hoïc quaûn lyù, veà nhu caàu… Hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng trong giai ñoaïn naøy thöôøng ñöôïc tieán haønh rôøi raïc trong caùc xí nghieäp, trong caùc ngaønh theo nhöõng höôùng 23 daãn khaùc nhau cuûa moät soá boä vaø cô quan. Chính vì vaäy, trong moät thôøi gian daøi tình hình chaát löôïng saûn phaåm ôû nöôùc ta raát yeáu keùm. Töø naêm 1973, caùc hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm haøng hoùa ôû nöôùc ta ñöôïc tieán haønh theo tinh thaàn cuûa Quyeát ñònh 159 TTg veà coâng taùc quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm vaø haøng hoùa do Thuû töôùng Chính phuû kyù ban haønh. Quyeát ñònh naøy khaúng ñònh raèng tình hình chaát löôïng saûn phaåm haøng hoùa keùm vaø khoâng oån ñònh cuõng nhö tình hình quaûn lyù chaát löôïng coøn loûng leûo vaø chöa coù neà neáp ñaõ gaây nhieàu thieät haïi lôùn cho söï nghieäp phaùt trieån kinh teá, taêng cöôøng quoác phoøng vaø caûi thieän ñôøi soáng nhaân daân. Coù theå noùi Quyeát ñònh 159 TTg laø vaên baûn phaùp quy ñaàu tieân ôû nöôùc ta ñeà caäp ñeán vaán ñeà quaûn lyù chaát löôïng moät caùch töông ñoái ñoàng boä, coù heä thoáng, taïo ñieàu kieän cho vieäc chæ ñaïo vaø thöïc hieän coâng taùc quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm vaø haøng hoùa ôû nöôùc ta phuø hôïp vôùi cô cheá keá hoaïch hoùa taäp trung. Vieäc thöïc hieän Quyeát ñònh 159 TTg ñaõ mang laïi nhöõng keát quaû noåi baät nhö: • Caùc hoaït ñoäng tieâu chuaån hoùa, ño löôøng, kieåm tra chaát löôïng ñöôïc taêng cöôøng, gaén boù vôùi nhau taïo neân moät maïng löôùi töø trung öông tôùi ñòa phöông vaø cô sôû, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc trieån khai ñoàng boä caùc hoaït ñoäng tieâu chuaån, ño löôøng, chaát löôïng ôû caùc xí nghieäp trong caû nöôùc. • Haàu heát caùc xí nghieäp quoác doanh ñeàu coù boä phaän kieåm tra chaát löôïng saûn phaåm haøng hoùa cuûa mình (phoøng KCS), goùp phaàn haïn cheá caùc tieâu cöïc, caùc sai soùt veà tieâu chuaån, ño löôøng, chaát löôïng. • Caùc xí nghieäp böôùc ñaàu thöïc hieän coâng taùc ñaêng kyù chaát löôïng, taïo ñieàu kieän ñaûm baûo tính coâng khai, tính hôïp phaùp cuûa kinh doanh, tính töï chuû vaø töï chòu traùch nhieäm cuûa caùc xí nghieäp veà trình ñoä chaát löôïng haøng hoùa cuûa mình. • Coâng taùc chöùng nhaän chaát löôïng ñöôïc trieån khai töø naêm 1980 ñaõ coù taùc ñoäng tích cöïc tôùi vieäc ñoäng vieân, khuyeán khích caùc xí nghieäp haêng haùi ñi vaøo con ñöôøng chaát löôïng, ñaït nhieàu thaønh tích ñaùng keå. 24 Tuy nhieân, nhöõng keát quaû ñaõ ñaït ñöôïc trong thôøi kyø tieán haønh cô cheá keá hoaïch hoùa taäp trung chæ laø nhöõng keát quaû haïn heïp ôû töøng nôi, töøng luùc, chöa taïo ñöôïc söï chuyeån bieán ñaùng keå veà chaát löôïng trong phaïm vi caû nöôùc, do ñoù tình hình chaát löôïng noùi chung vaãn ôû traïng thaùi yeáu keùm, khoâng oån ñònh keùo daøi trong nhieàu naêm. 1.2.2 Giai ñoaïn töø naêm 1987 ñeán nay. Töø naêm 1987, khi nöôùc ta chuyeån sang giai ñoaïn xaây döïng neàn kinh teá thò tröôøng coù söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng cuûa nöôùc ta noùi chung vaø cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc noùi rieâng ñaõ coù nhöõng böôùc tieán nhaát ñònh. Vieäc ban haønh haøng loaït vaên baûn phaùp quy veà cô cheá quaûn lyù môùi laø tieàn ñeà quan troïng ñònh höôùng cho söï phaùt trieån neàn kinh teá theo tinh thaàn ñoåi môùi maø Ñaïi hoäi Ñaûng laøn thöù VI ñaõ ñeà ra. Ñaëc bieät, Phaùp leänh ño löôøng do Hoäi ñoàng Nhaø nöôùc coâng boá ngaøy 16/7/1990, Phaùp leänh chaát löôïng haøng hoùa do Hoäi ñoàng Nhaø nöôùc coâng boá ngaøy 2/1/1991 vaø Phaùp leänh chaát löôïng haøng hoùa do Chuû tòch nöôùc coâng boá ngaøy 4/1/2000 laø nhöõng vaên baûn quan troïng taïo cô sôû phaùp lyù cho vieäc ñoåi môùi caùc hoaït ñoäng tieâu chuaån, ño löôøng, chaát löôïng, trong ñoù coù hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng ôû nöôùc ta trong giai ñoaïn phaùt trieån môùi. Nhôø vaäy, tình hình chaát löôïng saûn phaåm ngaøy caøng oån ñònh hôn vaø töøng böôùc ñöôïc naâng cao. Tuy nhieân, ôû nhieàu nôi, ñaëêc bieät laø ôû caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vaãn coøn boäc loä söï yeáu keùm trong coâng taùc quaûn lyù chaát löôïng vôùi nhieàu nguyeân nhaân chuû quan vaø khaùch quan. Trong ñoù, söï aûnh höôûng naëng neà töø cô cheá quaûn lyù taäp trung, quan lieâu, bao caáp; söï yeáu keùm veà quaûn lyù noùi chung vaø quaûn lyù chaát löôïng noùi rieâng; söï haãng huït veà kinh nghieäm, kieán thöùc, hieåu bieát khi böôùc vaøo cô cheá thò tröôøng… laø nhöõng nguyeân nhaân noåi coäm khieán cho hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng ôû caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc coøn gaëp nhieàu trôû ngaïi. Töø giöõa nhöõng naêm 1990, khi caùc doanh nghieäp Vieät Nam phaûi ñoái maët vôùi cuoäc caïnh tranh gay gaét töø nhieàu phía, ñaëc bieät töø sau Hoäi nghò chaát löôïng laàn thöù nhaát ñöôïc toå chöùc vaøo naêm 1995, hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng taïi caùc doanh nghieäp 25 ñaõ coù nhöõng chuyeån bieán tích cöïc. Trong xu theá khu vöïc hoùa vaø quoác teá hoùa veà kinh teá, nhieàu doanh nghieäp Vieät Nam ñaõ quan taâm hôn ñeán vieäc nghieân cöùu vaø aùp duïng caùc moâ hình quaûn lyù chaát löôïng ñöôïc aùp duïng roäng raõi treân theá giôùi nhö: heä thoáng quaûn lyù chaát löôïng theo tieâu chuaån quoác teá ISO 9000, quaûn lyù chaát löôïng toaøn dieän (TQM), caùc heä thoáng quaûn lyù an toaøn thöïc phaåm (GMP, HACCP), heä thoáng quaûn lyù moâi tröôøng ISO 14000… Theo soá lieäu thoáng keâ cuûa Trung taâm Thoâng tin Thöông maïi, tính ñeán ngaøy 30/06/2003 trong caû nöôùc coù 902 toå chöùc (doanh nghieäp nhaø nöôùc chieám tyû leä 49,11%) nhaän chöùng chæ phuø hôïp vôùi caùc tieâu chuaån quaûn lyù vôùi toång soá chöùng chæ ñaõ nhaän laø 1041 chöùng chæ; trong ñoù, coù 923 chöùng chæ ISO 9000, 46 chöùng chæ ISO 14000 vaø 18 chöùng chæ SA 8000. Tuy nhieân, neáu so vôùi khoaûng 85.000 doanh nghieäp vaø treân 2,1 trieäu cô sôû saûn xuaát, kinh doanh hieän coù trong caû nöôùc [71] thì soá doanh nghieäp aùp duïng caùc heä thoáng quaûn lyù chaát löôïng tieân tieán laø coøn quaù ít, thaäm chí khoâng ít doanh nghieäp ñaõ xaây döïng nhöng thieáu noã löïc ñeå duy trì vaø caûi tieán heä thoáng neân chöa phaùt huy ñöôïc hieäu löïc vaø hieäu quaû cuûa caùc heä thoáng naøy. Nhöõng naêm gaàn ñaây, nhìn chung caùc doanh nghieäp Vieät Nam ñaõ chuù troïng hôn trong vieäc naâng cao chaát löôïng saûn phaåm. Nhieàu maët haøng nhö theùp, xi maêng, haøng may maëc, cao su… ñaõ böôùc ñaàu chieám lónh thò tröôøng trong nöôùc, ñöôïc ngöôøi tieâu duøng chaáp nhaän. Tuy nhieân, so vôùi yeâu caàu caïnh tranh trong thôøi kyø hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi, naêng suaát vaø chaát löôïng saûn phaåm cuõng nhö naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam coøn yeáu. Phöông phaùp quaûn lyù chaát löôïng cuûa caùc doanh nghieäp chuû yeáu vaãn taäp trung vaøo vieäc kieåm tra nhaèm khaéc phuïc caùc vaán ñeà chaát löôïng, caùc nguoàn löïc (ñaëc bieät laø nguoàn nhaân löïc) chöa ñöôïc huy ñoäng moät caùch trieät ñeå vaø hieäu quaû vaøo hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng, nhöõng noã löïc caûi tieán chöa ñöôïc chuù troïng… Do ñoù, chaát löôïng saûn phaåm vaãn coøn ôû trình ñoä thaáp, söï tieán boä chöa vöõng chaéc, chöa ñoàng ñeàu, moät soá maët haøng tuy coù chaát löôïng cao song giaù cuõng cao. 26 Vôùi naêng löïc caïnh tranh yeáu keùm, vieäc taäp trung caûi tieán, naâng cao naêng suaát, chaát löôïng vôùi chi phí tieát kieäm laø con ñöôøng maø caùc doanh nghieäp Vieät Nam noùi chung vaø doanh nghieäp nhaø nöôùc noùi rieâng phaûi löïa choïn ñeå coù theå toàn taïi vaø phaùt trieån vöõng chaéc trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi. Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy moät caùch cô baûn vaø vöõng chaéc, caàn coù söï ñoåi môùi saâu saéc trong nhaän thöùc vaø trong haønh ñoäng cuûa moãi ngöôøi cuõng nhö cuûa toaøn xaõ hoäi, cuûa moãi doanh nghieäp cuõng nhö cuûa caùc cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc. 1.3 Quaûn lyù chaát löôïng treân theá giôùi. 1.3.1 Xu höôùng quaûn lyù chaát löôïng treân theá giôùi. Ñaàu theá kyû XX, coâng nghieäp phaùt trieån, caùc vaán ñeà veà kyõ thuaät vaø toå chöùc ngaøy caøng phöùc taïp. Vai troø cuûa chaát löôïng theo ñoù cuõng ñöôïc naâng cao. Phöông phaùp phoå bieán ñeå ñaûm baûo chaát löôïng saûn phaåm phuø hôïp vôùi caùc yeâu caàu, quy ñònh laø kieåm tra saûn phaåm nhaèm saøng loïc, loaïi boû nhöõng saûn phaåm khoâng phuø hôïp. Nhöõng naêm 1930, quaûn lyù chaát löôïng hieän ñaïi xuaát hieän ñöôïc ñaùnh daáu bôûi söï aùp duïng caùc kyõ thuaät thoáng keâ trong kieåm soaùt chaát löôïng saûn phaåm, sau naøy ñöôïc goïi laø phöông thöùc kieåm soaùt chaát löôïng baèng thoáng keâ (Statistical Quality Control), nhaân vieäc aùp duïng trong coâng nghieäp caùc bieåu ñoà kieåm soaùt do tieán só W.A.Shewhart – caùn boä cuûa haõng Belt phaùt minh ra. Cuoäc chieán tranh theá giôùi thöù II ñaõ ñaåy maïnh vieäc aùp duïng caùc bieåu ñoà kieåm soaùt trong nhöõng ngaønh coâng nghieäp khaùc nhau cuûa Myõ. Vieäc aùp duïng kieåm soaùt chaát löôïng baèng thoáng keâ ñaõ giuùp cho caùc coâng ty Myõ thoûa maõn ñöôïc nhöõng yeâu caàu cao veà chaát löôïng vaø soá löôïng saûn phaåm cung caáp cho quaân ñoäi vôùi chi phí saûn xuaát thaáp. Trong suoát thôøi kyø chieán tranh theá giôùi thöù II, raát nhieàu tieâu chuaån ñaõ ñöôïc xaây döïng ñeå giôùi thieäu vaø truyeàn baù lyù thuyeát kieåm soaùt chaát löôïng baèng thoáng keâ trong neàn coâng nghieäp quoác phoøng Myõ. Chaúng haïn, tieâu chuaån MIL –STD Z1 (höôùng daãn vieäc kieåm soaùt chaát löôïng) vaø Z1.2 (phaân tích döõ lieäu) ñöôïc ban haønh vaøo naêm 1941, 27 tieâu chuaån Z1.3 (phöông phaùp kieåm soaùt chaát löôïng trong quaù trình saûn xuaát) ñöôïc ban haønh vaøo naêm 1942. Theo göông cuûa chính phuû Myõ, nhöõng tieâu chuaån töông töï cuõng ñaõ ñöôïc xaây döïng ôû Anh, Canada, UÙc vaø caùc nöôùc khaùc trong thôøi kyø chieán tranh, ñaùnh daáu söï khôûi ñaàu cuûa caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt chaát löôïng ôû caùc nöôùc naøy. ÔÛ Chaâu AÂu, Toå chöùc Kieåm soaùt Chaát löôïng Chaâu AÂu (EOQC) ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1956 vôùi 30 nöôùc thaønh vieân, Hoïc vieän Chaát löôïng Quoác teá (IAQ) ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1966 ñeå quaûng baù hoaït ñoäng kieåm soaùt chaát löôïng. Kieåm soaùt chaát löôïng hieän ñaïi ra ñôøi ôû Myõ, nhöng caùc phöông phaùp naøy chæ ñöôïc aùp duïng maïnh meõ trong lónh vöïc quaân söï trong chieán tranh theá giôùi thöù II vaø khoâng ñöôïc caùc coâng ty Myõ tieáp tuïc phaùt huy sau chieán tranh. Trong khi ñoù, taïi Nhaät, khi phöông phaùp kieåm soaùt chaát löôïng hieän ñaïi ñöôïc ñöa vaøo Nhaät laàn ñaàu tieân ngay sau chieán tranh ñaõ ñöôïc aùp duïng ngay vaø phaùt trieån nhanh choùng vaø maïnh meõ. Taïi ñaây, phöông phaùp kieåm soaùt chaát löôïng hieän ñaïi ñaõ ñöôïc caûi bieán cho phuø hôïp vôùi neàn vaên hoùa vaø truyeàn thoáng cuûa Nhaät vaø ñaõ trôû thaønh moät coâng cuï quan troïng vaø thieát yeáu trong vieäc caûi tieán vaø duy trì chaát löôïng saûn phaåm. Ñieàu naøy ñaõ laøm cho Nhaät trôû thaønh “queâ höông” thöù hai cuûa kieåm soaùt chaát löôïng. Sau chieán tranh theá giôùi thöù hai, söï phaùt trieån cuûa saûn xuaát vaø caïnh tranh thò tröôøng ñaõ thuùc ñaåy caùc coâng ty quan taâm ñaëc bieät ñeán vai troø, vò trí cuûa khaùch haøng ñoái vôùi söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa coâng ty. Vieäc nghieân cöùu moái quan heä giöõa khaùch haøng vaø ngöôøi cung caáp ngaøy caøng ñöôïc ñaåy maïnh. Töø ñoù, quan ñieåm ñaûm baûo chaát löôïng ra ñôøi nhaèm taïo loøng tin cho khaùch haøng raèng saûn phaåm laøm ra seõ ñaùp öùng ñuùng caùc yeâu caàu cuûa hoï. Ñieàu naøy ñoøi hoûi caùc coâng ty phaûi xaây döïng moät heä thoáng ñaûm baûo chaát löôïng coù hieäu löïc vaø hieäu quaû, ñoàng thôøi phaûi chöùng minh cho khaùch haøng veà tính hieäu löïc vaø hieäu quaû cuûa heä thoáng. 28 Quan ñieåm ñaûm baûo chaát löôïng ñöôïc aùp duïng ñaàu tieân trong nhöõng ngaønh coâng nghieäp ñoøi hoûi ñoä tin caäy cao, sau ñoù phaùt trieån roäng sang caùc ngaønh saûn xuaát khaùc, bao goàm caû caùc lónh vöïc cung caáp dòch vuï nhö taøi chính, ngaân haøng. Töø nhöõng naêm cuoái cuûa thaäp nieân 1980, ñeå coù moät chuaån möïc chung veà heä thoáng ñaûm baûo chaát löôïng ñöôïc quoác teá chaáp nhaän, Toå chöùc Quoác teá veà Tieâu chuaån hoùa (ISO) ñaõ xaây döïng vaø ban haønh boä tieâu chuaån ISO 9000 ñeå giuùp cho caùc coâng ty coù theå xaây döïng moät moâ hình ñaûm baûo chaát löôïng phuø hôïp; ñoàng thôøi, ñaây cuõng laø moät chuaån möïc chung ñeå döïa vaøo ñoù khaùch haøng hay moät toå chöùc trung gian tieán haønh xem xeùt ñaùnh giaù. Coù theå noùi, chæ ñeán khi ra ñôøi boä tieâu chuaån naøy thì môùi coù cô sôû ñeå taïo ra nieàm tin khaùch quan ñoái vôùi chaát löôïng saûn phaåm. Sau khi ñöôïc ngöôøi Myõ ñöa vaøo Nhaät Baûn sau chieán tranh theá giôùi thöù hai, caùc lyù luaän vaø kyõ thuaät kieåm soaùt chaát löôïng, ñaëc bieät laø SQC (Statistical Quality Control – Kieåm soaùt chaát löôïng baèng thoáng keâ), ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû dieäu kyø trong vieäc kieåm soaùt vaø loaïi boû caùc nguyeân nhaân gaây bieán ñoäng caùc quaù trình saûn xuaát. Tuy nhieân, caùch tieáp caän chuù troïng vaøo kieåm soaùt quaù trình saûn xuaát vaãn coù nhöõng haïn cheá cuûa noù. Kieåm soaùt quaù trình saûn xuaát khoâng theå ñaûm baûo söï laøm vieäc cuûa saûn phaåm trong tay ngöôøi tieâu duøng trong nhöõng ñieàu kieän khaùc nhau vaø trong nhöõng caùch vaän haønh khaùc nhau, khoâng theå traùnh ñöôïc vieäc ngöôøi tieâu duøng söû duïng sai saûn phaåm, khoâng theå ñaûm baûo chaát löôïng trong tình huoáng coù söï coá vaø do ñoù khoâng theå giaûi quyeát ñöôïc taát caû nhöõng vaán ñeà veà hoûng hoùc vôùi caùch hieåu roäng hôn. Beân caïnh ñoù, ôû giai ñoaïn nghieân cöùu thieát keá coù theå naûy sinh nhöõng vaán ñeà maø roõ raøng khoâng theå giaûi quyeát ñöôïc baèng söùc löïc cuûa boä phaän saûn xuaát hoaëc boä phaän kieåm tra. Chính vì vaäy, thöïc tieãn ñaõ ñoøi hoûi vieäc kieåm soaùt chaát löôïng phaûi ñöôïc môû roäng ra ôû taát caû caùc khaâu nhö khaûo saùt thò tröôøng, nghieân cöùu, laäp keá hoaïch, thieát keá, chuaån bò saûn xuaát, saûn xuaát, ñoùng goùi, löu kho, vaän chuyeån, baùn haøng vaø nhöõng dòch vuï sau khi baùn haøng. Ñeå kieåm soaùt ñöôïc caùc quaù trình treân, ñoøi hoûi phaûi coù söï tham gia vaøo quaù trình kieåm soaùt chaát löôïng cuûa taát caû caùc thaønh vieân trong ñôn vò, töø ngöôøi laõnh ñaïo caáp 29 cao ñeán nhaân vieân thöøa haønh. Ñaây chính laø quan ñieåm cuûa kieåm soaùt chaát löôïng toaøn dieän (TQC – Total Quality Control) nhaèm laäp neân moät chuoãi caùc hoaït ñoäng ñeå ñaûm baûo söï haøi loøng cuûa khaùch haøng vaø taêng thò phaàn trong moâi tröôøng caïnh tranh. Trong thaäp nieân 1980, söï ra ñôøi cuûa nhieàu kyõ thuaät quaûn lyù môùi ñaõ goùp phaàn naâng cao hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng, nhö heä thoáng “vöøa ñuùng luùc” (Just in time) ôû Nhaät laø cô sôû hình thaønh lyù thuyeát quaûn lyù chaát löôïng toaøn dieän (TQM – Total Quality Management), ñöôïc naûy sinh töø caùc nöôùc phöông Taây gaén vôùi caùc teân tuoåi nhö Deming, Juran, Cosby. Nhieàu tö töôûng vaø phöông phaùp cuûa TQM ñaõ ñöôïc aùp duïng tröôùc tieân trong ngaønh saûn xuaát xe hôi cuûa Myõ. Moät soá coâng ty Myõ nhö Ford, Xerox, Johnson &Johnson, Corning… ñaõ baét ñaàu aùp duïng caùc chöông trình caûi tieán lieân tuïc maø ngaø._.d innovation: a literature review and research framework”, Technovation 21, pp. 539 – 558. 79. Shmuel STASHEVSKY, Dov ELIZUR (2000), “The effect of quality management and participation in decision – making on individual performance”, Journal of Quality Management 5, pp. 53 – 65. 80. Ashok RAO, Lawrence P. CARR, Ismael DAMBOLENA, Robert J. KOPP, John MARTIN, Farshad RAFII, Phyllis Fineman SCHLESINGER (1996), Total Quality Management: A Cross Functional Perspective, John Wiley & Sons, USA. 81. Jean NOLLET, Joseph KEÙLADA, Mattio O. DIORIO (1992), La gestion des opeùrations et de la production – Une approche Systeùmique, 518 – 550, Gaëtan morin eùditeur, France. Websites 82. 148 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99. 100. 101. 102. 103. 104. 69_072.pdf 149 PHUÏ LUÏC 1: KINH NGHIEÄM QUAÛN LYÙ CHAÁT LÖÔÏNG CUÛA MOÄT SOÁ NHAØ SAÛN XUAÁT THEÙP LÔÙN TREÂN THEÁ GIÔÙI 1. Kinh nghieäm cuûa caùc nhaø saûn xuaát theùp ôû Nhaät Ngaønh coâng nghieäp theùp ôû Nhaät phaùt trieån maïnh töø nhöõng naêm 1970 vaø noåi tieáng treân theá giôùi veà saûn phaåm theùp coù chaát löôïng cao. Ñeán nay, saûn löôïng theùp cuûa Nhaät ñöùng haøng thöù 3 treân theá giôùi, sau Trung Quoác vaø Nga. Naêm 2003, saûn löôïng theùp cuûa Nhaät laø 110,5 trieäu taán, chieám khoaûng 11,45% saûn löôïng theùp theá giôùi. Caùc taäp ñoaøn saûn xuaát theùp lôùn ôû Nhaät nhö Nippon, NKK, Kawasaki cuõng laø nhöõng doanh nghieäp ñi ñaàu trong lónh vöïc quaûn lyù chaát löôïng ôû Nhaät. Hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng cuûa caùc taäp ñoaøn naøy döïa treân cô sôû ñònh höôùng vaøo khaùch haøng; caûi tieán lieân tuïc ôû töøng coâng vieäc, töøng quaù trình; phaùt trieån hoaït ñoäng theo nhoùm nhoû; phaùt trieån söï hôïp taùc giöõa giôùi quaûn lyù vaø coâng nhaân döïa vaøo söï tin töôûng laãn nhau, toân troïng nhau. Coâng taùc ñaøo taïo, huaán luyeän ñöôïc chuù troïng vaø aùp duïng cho moïi ñoái töôïng trong doanh nghieäp, töø laõnh ñaïo caáp cao ñeán ngöôøi coâng nhaân. Caùc hoäi thaûo veà naêng suaát, chaát löôïng naèm trong chöông trình huaán luyeän haøng naêm vaø ñöôïc xem laø moät phaàn trong chöông trình ñaøo taïo giôùi laõnh ñaïo. Coâng nhaân cuõng ñöôïc giaùo duïc raèng taát caû moïi vieäc ñeàu ñoøi hoûi phaûi coù söï coá gaéng kieân trì cuûa moãi ngöôøi. Coâng nhaân ñöôïc ñaøo taïo ñeå laøm toát coâng vieäc hieän taïi vaø ñöôïc ñaøo taïo ngheà môùi nhaèm taêng tính linh hoaït vaø saün saøng nhaän söï thay ñoåi coâng vieäc cuõng nhö thuùc ñaåy söï töï phaùt trieån cuûa hoï, laøm cô sôû cho vieäc caûi tieán lieân tuïc trong moïi hoaït ñoäng. Ngaøy nay, ñeå tieáp tuïc duy trì söùc caïnh tranh maïnh meõ cuûa mình, caùc taäp ñoaøn saûn xuaát theùp ôû Nhaät luoân chuù troïng vaøo vieäc nghieân cöùu vaø phaùt trieån coâng ngheä môùi, vaät lieäu môùi vaø saûn phaåm môùi nhaèm taïo ra caùc loaïi theùp ñaëc bieät coù chaát löôïng cao, söû duïng tieát kieäm caùc nguoàn löïc saûn xuaát vaø thaân thieän vôùi moâi tröôøng. 150 2. Kinh nghieäm cuûa caùc nhaø saûn xuaát theùp ôû Trung Quoác Nhöõng naêm gaàn ñaây, ngaønh coâng nghieäp theùp Trung Quoác phaùt trieån raát nhanh vaø laø nöôùc ñöùng ñaàu theá giôùi veà saûn löôïng theùp. Toác ñoä taêng saûn löôïng theùp bình quaân cuûa Trung Quoác töø naêm 2001 ñeán naêm 2003 laø 19%. Naêm 2003, saûn löôïng theùp cuûa Trung Quoác laø 220,1 trieäu taán, chieám khoaûng 22,8% saûn löôïng theùp theá giôùi. Naêm 1996, Trung Quoác coù 4 xí nghieäp coù coâng suaát saûn xuaát treân 5 trieäu taán/naêm. Ñeán naêm 2003, Trung Quoác coù 13 xí nghieäp coù coâng suaát saûn xuaát treân 5 trieäu taán/naêm. Caùc taäp ñoaøn saûn xuaát theùp nhö Baosteel, Angang, Wugang, Shougang, Bengang laø nhöõng nhaø saûn xuaát theùp naèm trong nhoùm 30 nhaø saûn xuaát theùp lôùn nhaát treân treân giôùi. Chieán löôïc phaùt trieån cuûa ngaønh coâng nghieäp theùp Trung Quoác laø: ƒ Naâng cao naêng löïc caïnh tranh. ƒ Taêng cöôøng söï hôïp taùc vöõng chaéc trong noäi boä doanh nghieäp vaø beân ngoaøi doanh nghieäp. ƒ Chuù yù nhieàu ñeán söï phaùt trieån beàn vöõng, giaûm thieåu söï taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng. Vôùi ñònh höôùng phaùt trieån nhö treân, trong hoaït ñoäng quaûn lyù chaát löôïng, caùc nhaø saûn xuaát theùp lôùn ôû Trung Quoác ñi theo caùc quan ñieåm chuû yeáu sau: - Luoân coi chaát löôïng laø chìa khoùa quan troïng ñeå taêng naêng löïc caïnh tranh vaø môû roäng thò phaàn. - Ñaùp öùng ngaøy caøng toát hôn yeâu caàu cuûa khaùch haøng laø muïc tieâu ñeå caûi tieán lieân tuïc moïi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. - Hieäu quaû cuûa quaù trình hoaït ñoäng ñöôïc coi laø quan troïng hôn möùc saûn xuaát. - Ñaåy maïnh quaûn lyù theo quaù trình vaø söï ñoàng boä giöõa caùc quaù trình vôùi söï tham gia cuûa moïi ngöôøi treân cô sôû phaùt trieån hôïp taùc nhoùm laø caùch toát nhaát ñeå naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng. 151 - Ñaït lôïi theá caïnh tranh theo caùch tieáp caän win – win (caùc beân ñeàu coù lôïi), taïo moái quan heä toát vôùi khaùch haøng vaø ngöôøi cung caáp nhaèm naâng cao chaát löôïng, giaûm chi phí vaø taêng lôïi nhuaän. - Chuù troïng caûi tieán caùc quaù trình vaø thieát bò saûn xuaát nhaèm taïo saûn phaåm coù chaát löôïng cao vôùi möùc tieâu hao nguyeân vaät lieäu, naêng löôïng thaáp hôn. - Phuø hôïp vôùi nhöõng luaät leä vaø quy ñònh trong ngaønh saûn xuaát theùp veà vieäc baûo veä moâi tröôøng, tröôùc maét laø coá gaéng söû duïng tieát kieäm nguyeân lieäu thoâ vaø giaûm söï taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng. Nguoàn: Thoâng tin toång hôïp töø Steel Markets Asia Conference – Thaùng 11/2004 vaø Internet 152 PHUÏ LUÏC 2: PHAÂN LOAÏI KHAÛ NAÊNG CAÏNH TRANH CUÛA CAÙC SAÛN PHAÅM VIEÄT NAM STT Nhoùm coù khaû naêng caïnh tranh Nhoùm coù khaû naêng caïnh tranh coù ñieàu kieän Nhoùm coù khaû naêng caïnh tranh thaáp 1 Thuûy saûn Cheø Mía ñöôøng 2 Traùi caây ñaëc saûn Cao su Boâng 3 Moät soá ñaëc saûn noâng nghieäp (meø, maêng khoâ) Thöïc phaåm cheá bieán (thòt, caù cheá bieán, keïo döøa…) Caây coù daàu 4 Ñieàu Hoa töôi Ñoã töông 5 Tieâu Rau Ngoâ 6 Gaïo Laép raùp ñieän töû daân duïng Söõa boø 7 Caø pheâ Moät soá saûn phaåm cô khí nhoû Gaø chaên nuoâi coâng nghieäp 8 May maëc Moät soá hoùa chaát Theùp 9 Da giaøy Xi maêng 10 Ñoà uoáng (röôïu ñaëc saûn…) Thòt heo 11 Ñoäng cô Diesel coâng suaát thaáp (döôùi 32 söùc ngöïa) Dòch vuï ngaân haøng 12 Du lòch Dòch vuï vieãn thoâng 13 Dòch vuï xaây döïng Vaäân taûi haøng khoâng 14 Khoaùng saûn Vaän taûi haøng haûi 15 Haøng thuû coâng, myõ ngheä Kieåm toaùn 16 Coâng ngheä phaàn meàm 17 Dòch vuï baûo hieåm 18 Dòch vuï tö vaán 19 Dòch vuï chöõa beänh Nguoàn: Hoäi nghò chaát löôïng Vieät Nam laàn 4 – naêm 2001 153 PHUÏ LUÏC 3: TÌNH HÌNH SAÛN XUAÁT THEÙP CUÛA CAÙC DNNNTHCM Tình hình saûn xuaát theùp caùn cuûa caùc DNNNTHCM qua caùc naêm. Ñôn vò tính: Ngaøn taán Chæ tieâu 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Saûn löôïng cuûa caùc DNNNTHCM 208 280 258 285 291 319 365 423 485 Saûn löôïng cuûa Toång coâng ty theùp Vieät Nam (VSC) 390 453 442 464 465 518 650 751 857 Saûn löôïng cuûa ngaønh theùp Vieät Nam 450 864 976 1.150 1.302 1.570 1.930 2.400 2.800 Tyû leä saûn löôïng cuûa caùc DNNNTHCM so vôùi VSC (%) 53,33 61,81 58,37 61,42 62,58 61,58 56,15 56,32 56,59 Tyû leä saûn löôïng cuûa caùc DNNNTHCM so vôùi ngaønh theùp Vieät Nam (%) 46,22 32,41 26,43 24,78 22,35 20,32 18,91 17,63 17,32 Toång nhu caàu theùp caùn (daøi vaø deït) 1.100 1.810 1.783 2.066 2.447 2.970 3.230 4.900 5.200 Tyû leä ñaùp öùng nhu caàu cuûa ngaønh theùp (%) 40,91 47,73 54,74 55,66 53,21 52,86 59,75 48,98 53,85 Tyû leä ñaùp öùng nhu caàu cuûa caùc DNNNTHCM (%) 18,91 15,47 14,47 13,82 11,89 10,74 11,30 8,63 9,33 Thò phaàn cuûa caùc DNNNTHCM (%) 18,91 15,47 14,92 13,31 11,81 10,84 10,80 8,71 9,54 Nguoàn: Hieäp hoäi theùp Vieät Nam Tình hình saûn xuaát theùp thoûi cuûa caùc DNNNTHCM qua caùc naêm. 154 Ñôn vò tính: Ngaøn taán Chæ tieâu 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Saûn löôïng cuûa caùc DNNNTHCM 171 178 173 205 217 209 201 234 278 Saûn löôïng cuûa Toång coâng ty theùp Vieät Nam (VSC) 341 304 294 305 308 306 318 408 543 Toång nhu caàu theùp thoûi trong nöôùc 540 997 1.127 1.300 1.445 1.727 2.123 2.616 3.038 Tyû leä saûn löôïng cuûa caùc DNNNTHCM so vôùi VSC (%) 50,14 58,55 58,84 67,21 70,45 68,30 63,21 57,35 51,20 Tyû leä ñaùp öùng nhu caàu trong nöôùc cuûa caùc DNNNTHCM (%) 31,67 17,85 15,35 15,77 15,02 12,10 9,47 8,94 9,15 Nguoàn: Hieäp hoäi theùp Vieät Nam 155 PHUÏ LUÏC 4: CAÙC TIEÂU CHUAÅN CHAÁT LÖÔÏNG SAÛN PHAÅM ÑÖÔÏC AÙP DUÏNG TAÏI CAÙC DNNNTHCM GIAI ÑOAÏN TRÖÔÙC NAÊM 1998 THAØNH PHAÀN HOÙA HOÏC (%): Tieâu chuaån Maùc theùp C Si Mn P S BCT 34 0,09 – 0,15 0,12 – 0,30 0,25 – 0,50 0,04 max 0,05 max BCT 38 0,14 – 0,22 0,12 – 0,30 0,40 – 0,65 0,04 max 0,05 max BCT 42 0,18 – 0,27 0,12 – 0,30 0,40 – 0,70 0,04 max 0,05 max TCVN 1765 - 75 BCT 51 0,28 – 0,37 0,15 – 0,35 0,50 – 0,80 0,04 max 0,05 max CT2 0,09 – 0,15 0,12 – 0,30 0,25 – 0,50 0,04 max 0,05 max CT3 0,14 – 0,22 0,12 – 0,30 0,40 – 0,65 0,04 max 0,05 max CT4 0,18 – 0,27 0,12 – 0,30 0,40 – 0,70 0,04 max 0,05 max ΓOCT 380 - 71 CT5 0,28 – 0,37 0,15 – 0,35 0,50 – 0,80 0,04 max 0,05 max SD 24 0,05 max 0,05 max JIS – G.3112 SD 30 0,05 max 0,05 max TÍNH CHAÁT CÔ LYÙ: Tieâu chuaån Maùc theùp Giôùi haïn chaûy Kg/mm2 Giôùi haïn ñöùt Kg/mm2 Ñoä giaõn daøi (%) Goùc uoán Ñöôøng kính goái uoán BCT 34 22 min 34 – 44 31 min 180° 0 BCT 38 24 min 38 – 49 25 min 180° 0,5d BCT 42 26 min 42 – 54 23 min 180° 2d TCVN 1765 - 75 BCT 51 28 min 51 - 64 19 min 180° 3d CT2 22 min 34 – 44 31 min 180° 0 CT3 24 min 38 – 49 25 min 180° 0,5d CT4 26 min 42 – 54 23 min 180° 2d ΓOCT 380 - 71 CT5 28 min 51 - 64 19 min 180° 3d SD 24 24 min 39 – 53 18 min 180° 3d JIS – G.3112 SD 30 30 min 49 - 63 14 min 180° 4d 156 ÑÖÔØNG KÍNH VAØ KHOÁI LÖÔÏNG: Theùp vaèn (Theo TCVN – 85, ΓOCT 5781 – 82) Theùp vaèn (Theo JIS G 3112) Ñöôøng kính danh nghóa (mm) Tieát dieän danh nghóa (cm2) Khoái löôïng ñôn vò (Kg/m) Quy caùch Ñöôøng kính danh nghóa (mm) Tieát dieän danh nghóa (cm2) Khoái löôïng ñôn vò (Kg/m) 9 0,636 0,499 D10 9,53 0,713 0,560 10 0,785 0,617 D13 12,7 1,267 0,995 12 1,131 0,888 D16 15,9 1,986 1,560 14 1,54 1,21 D19 19,1 2,865 2,250 16 2,01 1,58 D22 22,2 3,871 3,040 18 2,54 2,00 D25 25,4 5,067 3,980 20 3,14 2,47 22 3,80 2,98 25 4,91 3,85 Theùp troøn trôn (Theo TCVN 1650 – 85) Theùp troøn trôn (Theo TCVN 1650 – 85) Ñöôøng kính danh nghóa (mm) Tieát dieän danh nghóa (cm2) Khoái löôïng ñôn vò (Kg/m) Ñöôøng kính danh nghóa (mm) Tieát dieän danh nghóa (cm2) Khoái löôïng ñôn vò (Kg/m) 6 0,2827 0,222 16 2,010 1,58 7 0,3848 0,302 17 2,270 1,78 8 0,5027 0,395 18 2,545 2,00 9 0,6362 0,499 19 2,835 2,23 10 0,7854 0,616 20 3,142 2,47 11 0,9503 0,746 21 3,464 2,72 12 1,131 0,888 22 3,802 2,98 13 1,327 1,04 23 4,143 3,25 14 1,539 1,21 24 4,524 3,55 15 1,767 1,39 25 4,909 3,85 Nguoàn: Coâng ty Theùp Mieàn Nam, naêm 1998 157 PHUÏ LUÏC 5: CAÙC TIEÂU CHUAÅN CHAÁT LÖÔÏNG SAÛN PHAÅM ÑÖÔÏC AÙP DUÏNG TAÏI CAÙC DNNNTHCM HIEÄN NAY THAØNH PHAÀN HOÙA HOÏC (%): Tieâu chuaån Maùc theùp C Si Mn P S SD 295A - - - 0,05 max 0,05 max SD 390 0,29 max 0,55 max 1,80 max 0,04 max 0,04 max JIS G 3112 SD 490 0,32 max 0,55 max 1,80 max 0,04 max 0,04 max CT 38 0,14 – 0,22 0,12 – 0,30 0,40 – 0,65 0,04 max 0,05 max CT 38n 0,14 – 0,22 0,05 – 0,17 0,40 – 0,65 0,04 max 0,05 max CT 51 0,28 – 0,37 0,15 – 0,35 0,50 – 0,80 0,04 max 0,05 max TCVN 1651 – 85 (TCVN 1765 – 75) CT 51n 0,28 – 0,37 0,05 – 0,17 0,50 – 0,80 0,04 max 0,05 max Gr 40 - - - 0,035 max 0,04 max ASTM A615/A615M Gr 60 0,30 max 0,50 max 1,50 max 0,035 max 0,04 max Gr 250 0,25 max - - 0,06 max 0,06 max BS 4449 (Reference) Gr 460 0,25 max - - 0,05 max 0,05 max ÑÖÔØNG KÍNH VAØ KHOÁI LÖÔÏNG: (Theo TCVN 1651 – 85) Chuûng loaïi Ñöôøng kính danh nghóa (mm) Tieát dieän danh nghóa (cm2) Khoái löôïng ñôn vò (Kg/m) D10 10,0 0,785 0,616 D12 12,0 1,131 0,888 D13 (*) 12,7 1,267 0,994 D14 14,0 1,540 1,210 D16 16,0 2,010 1,580 D18 18,0 2,540 2,000 D19 (*) 19,1 2,865 2,235 D20 20,0 3,140 2,470 D22 22,0 3,800 2,980 D25 25,0 4,910 3,850 D28 28,0 6,160 4,830 D29 (*) 28,7 6,424 5,060 D32 32,0 8,040 6,310 D36 36,0 10,180 7,990 Ghi chuù: (*) Theo JIS G 3112, ASTM A615/A615M – 96a 158 TÍNH CHAÁT CÔ LYÙ: Tieâu chuaån Maùc theùp Giôùi haïn chaûy (N/mm2) Giôùi haïn ñöùt (N/mm2) Ñoä giaõn daøi (%) Goùc uoán Ñöôøng kính goái uoán C I 240 min 380 min 25 min 180° 0,5d C II 300 min 500 min 19 min 180° 3d TCVN 1651 - 85 C III 400 min 600 min 14 min 180° 3d JIS G 3101 SS 400 235 min 400 – 510 20 min (d < 25) 24 min (d ≥ 25) 180° 3d SD 295A (SD 30) 295 min 440 – 600 16 min (d < 25) 18 min (d ≥ 25) 180° 3d (d ≤ 16) 4d (d > 16) SD 295B 295 min 440 min 16 min (d < 25) 18 min (d ≥ 25) 180° 3d (d ≤ 16) 4d (d > 16) SD 390 (SD 40) 390 – 510 560 min 16 min (d < 25) 18 min (d ≥ 25) 180° 5d JIS G 3112 SD 490 (SD 50) 490 – 625 625 min 12 min (d < 25) 14 min (d ≥ 25) 180° 5d (d ≤ 25) 6d (d > 25) Gr 40 (300) 300 min (Mpa) 500 min (Mpa) 11 min (d = 10) 12 min (d > 10) 180° 3,5d (d ≤ 16) 5d (d > 16) ASTM A 615/ A 615M - 94 Gr 60 (400) 400 min (Mpa) 600 min (Mpa) 9 min (d ≤ 20) 8 min (20 < d ≤ 25) 7 min (d > 25) 180° 3,5d (d ≤ 16) 5d (16 < d < 30) 7d ( d> 30) Gr 40 (300) 300 min (Mpa) 500 min (Mpa) 11 min (d = 10) 12 min (d > 10) 180° 3,5d (d ≤ 16) 5d (d > 16) ASTM A 615/ A 615M – 96a Gr 60 (420) 420 min (Mpa) 625 min (Mpa) 9 min (d ≤ 19) 8 min (19 < d ≤ 25) 7 min (d > 25) 180° 3,5d (d ≤ 16) 5d (16 < d ≤ 25) 7d ( d> 25) Gr 250 250 min 287 min 22 min 180° 3d BS 4449 (Reference) Gr 460 460 min 483 min 12 min 180° 5d (d ≤ 16) 7d ( d> 16) Nguoàn: Coâng ty Theùp Mieàn Nam, naêm 2003 159 PHUÏ LUÏC 6: DANH SAÙCH GIAÁY CHÖÙNG NHAÄN SAÛN PHAÅM PHUØ HÔÏP TIEÂU CHUAÅN CUÛA COÂNG TY THEÙP MIEÀN NAM STT Teân saûn phaåm Tieâu chuaån Soá giaáy chöùng nhaän 1 THEÙP COÁT BE TOÂNG CAÙN NOÙNG Maùc Grade 300, ñöôøng kính töø 10mm ñeán 32mm ASTM A 615/ A 615M – 96a SP. 115. 01. 17 2 THEÙP COÁT BE TOÂNG CAÙN NOÙNG Maùc CT5 (Nhoùm A – II), ñöôøng kính ñeán 32mm ΓOCT 5781- 82 SP. 116. 01. 17 3 THEÙP COÁT BE TOÂNG CAÙN NOÙNG Maùc SD 295A, SD 390, ñöôøng kính töø 10mm ñeán 32mm JIS G 3112 (1987) SP. 120. 01. 17 4 THEÙP COÁT BE TOÂNG CAÙN NOÙNG Maùc CT51 (Nhoùm CII), ñöôøng kính ñeán 32mm TCVN 1651- 85 SP. 122. 01. 17 5 THEÙP COÁT BE TOÂNG - THEÙP THANH VAÈN Maùc RB 300, ñöôøng kính ñeán 32mm TCVN 6285:1997 SP. 114. 01. 17 6 THEÙP GOÙC CAÏNH ÑEÀU CAÙN NOÙNG Nhoùm A, kích thöôùc ñeán 75x75x8mm TCVN 1765- 75 TCVN 1656- 93 SP. 123. 01. 17 7 THEÙP DUØNG CHO KEÁT CAÁU CHUNG Maùc ST 37 – 2, kích thöôùc ñeán 75x75x8mm DIN 17100 (1 – 1980) SP. 116. 01. 17 8 THEÙP GOÙC CAÏNH ÑEÀU CAÙN NOÙNG Maùc CT3, kích thöôùc ñeán 75x75x8mm ΓOCT 380 – 71 ΓOCT 8509 - 93 SP. 117. 01. 17 9 THEÙP CAÙN DUØNG CHO KEÁT CAÁU CHUNG Maùc SS 400, theùp troøn ñöôøng kính ñeán 18mm, theùp goùc caïnh ñeàu kích thöôùc ñeán 75x75x9mm JIS G 3101 (1987) SP. 119. 01. 17 10 THEÙP CUOÄN CAÙCBON THAÙP Maùc SWRM6, SWRM8, SWRM 10, SWRM 12, ñöôøng kính ñeán 18mm JIS G 3505 (1980) SP. 121. 01. 17 11 THEÙP TROØN CAÙN NOÙNG Maùc CT 34 vaø CT 38, ñöôøng kính ñeán 18mm TCVN 1765- 75 TCVN 1650- 85 SP. 126. 01. 17 12 THEÙP TROØN CAÙN NOÙNG Maùc C 10, ñöôøng kính ñeán 18mm TCVN 1766- 75 TCVN 1650- 85 SP. 124. 01. 17 13 DAÂY MAÏ KEÕM THOÂNG DUÏNG Nhoùm 2, ñöôøng kính ñeán 5mm TCVN 2053- 93 SP. 114. 01. 17 14 THEÙP COÁT BE TOÂNG CAÙN NOÙNG (Nhoùm CIII, ñöôøng kính ñeán 32mm TCVN 1651- 85 SP. 214. 02. 17 15 THEÙP COÁT BE TOÂNG CAÙN NOÙNG Maùc Grade 60 (420), ñöôøng kính töø 10mm ñeán 32mm ASTM A 615/ A 615M – 96a SP. 115. 02. 17 Nguoàn: Coâng ty theùp Mieàn Nam, naêm 2003 160 PHUÏ LUÏC 7: XAÙC ÑÒNH TOÅN THAÁT CHAÁT LÖÔÏNG TRONG QUAÙ TRÌNH SAÛN XUAÁT THEÙP TAÏI CAÙC DNNNTHCM NAÊM 2003 1. Toån thaát do saûn phaåm hoûng (Choûng). Choûng = Soá löôïng saûn phaåm hoûng x Giaù thaønh – Giaù trò vaät lieäu thu hoài + Chi phí thu hoài Vôùi: Giaù trò vaät lieäu thu hoài = Soá löôïng saûn phaåm hoûng x Giaù pheá lieäu Chi phí thu hoài = Soá löôïng saûn phaåm hoûng x Ñôn giaù thu hoài Öôùc tính toån thaát do saûn phaåm hoûng naêm 2003 Khoaûn muïc Ñôn vò tính Khaâu luyeän theùp Khaâu caùn theùp Toång löôïng theùp hoûng Taán 973 1.116 Giaù thaønh trung bình Ngaøn ñoàng/Taán 3.691 5.084 Giaù theùp pheá lieäu trung bình Ngaøn ñoàng/Taán 1.830 1.830 Ñôn giaù thu hoài vaät lieäu TB Ngaøn ñoàng/Taán 70 70 Toån thaát do saûn phaåm hoûng Ngaøn ñoàng 1.878.863 3.709.584 Vaäy, toång toån thaát do saûn phaåm hoûng laø: Choûng = 1.878.863 + 3.709.584 = 5.588.447 ngaøn ñoàng. 2. Toån thaát do phaûi laøm laïi saûn phaåm (Hoài loø) (Chloø). Öôùc tính chi phí luyeän laïi 1 taán theùp naêm 2003 (Tính trung bình) 1) Toån thaát naøy ñöôïc tính ñoái vôùi nhöõng meû theùp luyeän sai thaønh phaàn hoùa hoïc hoaëc bò caùc daïng khuyeát taät khaùc khi chöa thaønh thoûi (theùp loûng khoâng ñuû nhieät ñoä, theùp bò ñaëc khoâng roùt ñöôïc, bò taét doøng, bò ngaét ñieän, khuoân bò hoûng, leäch…) ñöôïc xöû lyù baèng caùch luyeän laïi. Chloø = Soá löôïng theùp hoài loø x Chí phí luyeän laïi 1 taán theùp 161 Vôùi: Soá löôïng theùp hoài loø naêm 2003 laø 417 taán. ==> Chloø = 417 x 894,034 = 372.812 ngaøn ñoàng. 3. Toån thaát do söûa chöõa laïi saûn phaåm(Cschöõa). Toån thaát naøy ñöôïc tính cho nhöõng saûn phaåm coù khuyeát taät phaûi söûa chöõa laïi. Hoaït ñoäng söûa chöõa laïi ñöôïc thöïc hieän chuû yeáu ñoái vôùi theùp thoûi loaïi hai. Thöôøng coù hai daïng khuyeát taät phaûi söûa chöõa laïi: - Veát nöùt beà maët thoûi coù ñoä saâu nhoû hôn 1mm vaø chieàu roäng veát nöùt nhoû hôn 5 laàn ñoä saâu cuûa noù, phaûi xöû lyù baèng caùch maøi thuû coâng ñeå xoùa veát nöùt. - Loõm co ñaàu thoûi lôùn hôn 50mm phaûi xöû lyù baèng caùch caét boû ñoaïn co. Theo soá lieäu naêm 2003, toång löôïng theùp thoûi coù khuyeát taät ñöôïc söûa chöõa laø 9.730 taán; öôùc tính chi phí söûa chöõa trung bình laø 25,446 ngaøn ñoàng/taán. Vaäy, Cschöõa = 9.730 x 25,446 = 247.590 ngaøn ñoàng 4. Toån thaát do taïo ra saûn phaåm loaïi hai (Cloaïi 2). Cloaïi 2 = Soá löôïng theùp caùn loaïi 2 x Cheânh leäch giaù baùn ñôn vò theùp caùn giöõa loaïi 1 vaø loaïi 2 Theo soá lieäu naêm 2003: - Soá löôïng theùp caùn loaïi 2 : 9.167 taán - Ñôn giaù trung bình theùp caùn loaïi 1 : 5.560 ngaøn ñoàng/taán - Ñôn giaù trung bình theùp caùn loaïi 2 : 3.670 ngaøn ñoàng/taán Ta tính ñöôïc: Cloaïi 2 = 9.167 x (5.560 – 3.670) = 17.325.630 ngaøn ñoàng 5. Toån thaát do söû duïng vöôït ñònh möùc vaät tö (Cvñm). Toån thaát naøy ñöôïc tính cho moät soá vaät tö chuû yeáu, taïm thôøi boû qua nhöõng vaät tö coù giaù trò nhoû, söû duïng ít. Maëc duø caùc chæ tieâu tieâu hao vaät tö chuû yeáu coù giaûm qua caùc naêm nhôø coù söï ñaàu tö lôùn veà maùy moùc thieát bò, nhöng so vôùi ñònh möùc tieâu hao vaät tö naêm 2003 thì tình hình söû duïng vaät tö trong naêm coøn gaây ra moät löôïng toån thaát ñöôïc tính nhö sau: Öôùc tính toån thaát do vöôït ñònh möùc vaät tö cho 1 taán theùp thoûi naêm 2003 (Tính trung bình) 162 Teân vaät tö ÑVT Ñònh möùc Thöïc hieän Cheânh leäch TH/ÑM Ñôn giaù (Ngaøn ñoàng) Thaønh tieàn (Ngaøn ñoàng) (A) (B) (1) (2) (3) = (2) – (1) (4) (5) = (3)*(4) Theùp pheá lieäu Taán 1,160 1,170 + 0,01 1.830 + 18,300 FeMn Kg 7,165 7,48 + 0,315 6,530 + 2,060 FeSi Kg 6,15 6,07 - 0,08 9,650 - 0,772 Ñieän cöïc Kg 3,4 3,7 + 0,3 23,070 + 6,921 Ñieän naêng Kwh 687 700 + 13 0,765 + 9,945 Khuoân thoûi Kg 17,737 15,474 - 2,263 2,440 - 5,522 Toång coäng + 30,932 Öôùc tính toån thaát do vöôït ñònh möùc vaät tö cho 1 taán theùp caùn naêm 2003 (Tính trung bình) Teân vaät tö ÑVT Ñònh möùc Thöïc hieän Cheânh leäch TH/ÑM Ñôn giaù (Ngaøn ñoàng) Thaønh tieàn (Ngaøn ñoàng) (A) (B) (1) (2) (3) = (2) – (1) (4) (5) = (3)*(4) Phoâi theùp Taán 1,09 1,09 - 3.691 - Daàu FO Lít 43 50 + 7 3 + 21,000 Ñieän naêng Kwh 105 110 + 5 0,765 + 3,825 Toång coäng + 24,825 • Khaâu luyeän: Cvñm – luyeän = Saûn löôïng theùp thoûi x Toån thaát do vöôït ñònh möùc/taán theùp thoûi Vôùi: Toång saûn löôïng theùp thoûi naêm 2003 laø 278.000 taán. ==> Cvñm – luyeän = 278.000 x 30,932 = 8.599.096 ngaøn ñoàng • Khaâu caùn: Cvñm – caùn = Saûn löôïng theùp caùn x Toån thaát do vöôït ñònh möùc/taán theùp caùn Vôùi: Saûn löôïng theùp caùn naêm 2003 laø 485.000 taán. ==> Cvñm – caùn = 485.000 x 24,825 = 12.040.125 ngaøn ñoàng Vaäy, Cvñm = Cvñm – luyeän + Cvñm – caùn = 8.599.096 + 12.040.125 = 20.639.221 ngaøn ñoàng 6. Toån thaát do hoaït ñoäng khoâng heát coâng suaát (Ccs). Vieäc hoaït ñoäng khoâng heát coâng suaát laø do caùc nguyeân nhaân chuû yeáu nhö maùy moùc thieát bò coù söï coá, hö hoûng, thôøi gian söûa chöõa keùo daøi do nhieàu nguyeân nhaân; tai naïn lao ñoäng; thieáu nguyeân vaät lieäu… Öôùc tính toån thaát do hoaït ñoäng khoâng heát coâng suaát thieát bò naêm 2003 (Tính trung bình) 163 Saûn phaåm Coâng suaát (Taán/naêm) Thöïc hieän (Taán/naêm) Cheânh leäch TH/CS Ñôn giaù (Ngaøn ñoàng) Thaønh tieàn (Ngaøn ñoàng) (A) (1) (2) (3) = (1) – (2) (4) (5) = (3) * (4) Theùp thoûi 300.000 278.000 22.000 3.691 81.202.000 Theùp caùn 500.000 485.000 15.000 5.084 76.260.000 Toång coäng 157.462.000 Vaäy, Ccs = 157.462.000 ngaøn ñoàng 7. Toån thaát do ngöøng saûn xuaát (Cnsx). Toån thaát do ngöøng saûn xuaát goàm 2 daïng: tieâu hao naêng löôïng ñeå khôûi ñoäng laïi maùy moùc thieát bò vaø toån thaát do maát saûn löôïng trong thôøi gian ngöøng saûn xuaát. Trong ñoù, daïng toån thaát do maát saûn löôïng ñaõ ñöôïc tính trong toån thaát do hoaït ñoäng khoâng heát coâng suaát. Vì vaäy, phaàn naøy chæ xeùt ñeán daïng toån thaát do tieâu hao naêng löôïng khi khôûi ñoäng laïi maùy moùc thieát bò. Sau thôøi gian ngöøng saûn xuaát, khi khôûi ñoäng laïi maùy moùc thieát bò naêng löôïng seõ bò tieâu hao nhieàu ôû khaâu ñoát noùng loø hoà quang (luyeän), coøn ôû caùc khaâu khaùc naêng löôïng tieâu hao khoâng ñaùng keå. Theo soá lieäu toång hôïp naêm 2003: - Thôøi gian trung bình ñeå ñoát noùng loø: 8 giôø - Löôïng ñieän naêng tieâu hao trung bình trong 1 giôø ñoát loø: 245 Kwh - Ñôn giaù ñieän: 0, 765 ngaøn ñoàng/ Kwh - Soá laàn loø luyeän ngöøng hoaït ñoäng trong naêm: 19 laàn Ta tính ñöôïc: Cnsx = 8 x 245 x 0,765 x 19 = 28.489 ngaøn ñoàng 8. Chi phí toàn kho (Ctkho). Ñaëc ñieåm cuûa saûn phaåm laø khoâng ñoøi hoûi nhöõng yeâu caàu cao veà cheá ñoä baûo quaûn. Söï hao huït vaø xuoáng caáp chaát löôïng cuûa saûn phaåm laø khoâng ñaùng keå qua thôøi gian. Do ñoù, chi phí toàn kho ôû ñaây chæ tính ñeán chi phí kho baõi, chi phí nhaân coâng cho giaùm saùt vaø quaûn lyù. Theo ñieàu tra, chi phí löu kho saûn phaåm theùp tính trung bình laø 9,5 ngaøn ñoàng/taán/thaùng; löôïng haøng toàn kho trung bình moät thaùng cuûa caùc DNNNTHCM trong naêm 2003 laø 26.855 taán. Ta tính ñöôïc: Ctkho = 26.855 x 9,5 x 12 = 3.061.470 ngaøn ñoàng 164 9. Chi phí do tai naïn lao ñoäng (Ctnlñ). Naêm 2003, toång soá tai naïn lao ñoäng taïi caùc DNNNTHCM laø 19 vuï, gaây tai naïn cho 19 ngöôøi lao ñoäng. Trong ñoù, coù 8 ngöôøi bò tai naïn naëng vaø 1 ngöôøi cheát do nhieàu nguyeân nhaân nhö bò maùy cuoán, teù ngaõ, vaät ñoå… Chi phí boài thöôøng do tai naïn lao ñoäng laø 131.886 ngaøn ñoàng vaø soá ngaøy coâng bò maát laø 418 ngaøy. Theo öôùc tính, naêng suaát lao ñoäng bình quaân cuûa moät ngöôøi trong moät ngaøy laø 1.367 ngaøn ñoàng. Nhö vaäy, thieät haïi do maát ngaøy coâng lao ñoäng laø: 418 ngaøy x 1.367 ngaøn ñoàng = 571.406 ngaøn ñoàng. Toång thieät haïi do taïi naïn lao ñoäng laø: Ctnlñ = 131.886 + 571.406 = 703.292 ngaøn ñoàng. 165 PHUÏ LUÏC 8: HIEÄN TRAÏNG COÂNG NGHEÄ VAØ THIEÁT BÒ ÔÛ CAÙC DNNNTHCM (TÍNH ÑEÁN NAÊM 1999) A. COÂNG NGHEÄ VAØ THIEÁT BÒ LUYEÄN, ÑUÙC PHOÂI THEÙP. Nhaø maùy Teân vaø ñaëc tính thieát bò Nguoàn goác Naêm laép ñaët Trình ñoä Theùp Bieân Hoøa - Loø ñieän 20 taán, maùy bieán aùp 12.500 KVA. - Daây chuyeàn ñuùc lieân tuïc 70.000 taán/naêm. - Maùy saûn xuaát oxy 300 m3/giôø. - Heä thoáng xöû lyù khí thaûi. Trung Quoác Aán Ñoä Trung Quoác Aán Ñoä 1994 1992 1994 1995 Trung bình Trung bình Trung bình Theùp Nhaø Beø - Loø ñieän 12 taán, maùy bieán aùp 9.000 KVA. - Loø ñieän 10 taán, maùy bieán aùp 9.000 KVA. - Daây chuyeàn ñuùc lieân tuïc 70.000 taán/naêm. - Maùy saûn xuaát oxy 300 m3/giôø. Töï cheá taïo Töï cheá taïo Aán Ñoä Trung Quoác 1994 Tröôùc 1975 1995 1997 Trung bình Laïc haäu Trung bình Trung bình Theùp Thuû Ñöùc - Loø ñieän 12 taán, maùy bieán aùp 6.500 KVA. - Loø ñieän 8 taán, maùy bieán aùp 6.000 KVA. - Daây chuyeàn ñuùc lieân tuïc 70.000 taán/naêm. - Maùy saûn xuaát oxy 150 m3/giôø vaø 300m3/giôø. - Heä thoáng xöû lyù khí thaûi. Töï cheá taïo Töï cheá taïo Trung Quoác Trung Quoác Aán Ñoä 1994 1990 1994 1995 1995 Trung bình Laïc haäu Trung bình Trung bình Theùp Taân Thuaän - Loø ñieän 10 taán, maùy bieán aùp 5.000 KVA. - Loø ñieän 3 taán, maùy bieán aùp 4.000 KVA Ñaøi Loan Töï cheá taïo Tröôùc 1975 1990 Laïc haäu Laïc haäu Cô khí luyeän kim - Loø ñieän 8 taán, maùy bieán aùp 6.000 KVA. - Loø ñieän 5 taán, maùy bieán aùp 4.000 KVA. Töï cheá taïo Ñaøi Loan 1992 Tröôùc 1975 Laïc haäu Laïc haäu 166 B. COÂNG NGHEÄ VAØ THIEÁT BÒ CAÙN THEÙP. Nhaø maùy Teân vaø ñaëc tính thieát bò Nguoàn goác Naêm laép ñaët Trình ñoä Theùp Bieân Hoøa - Daây chuyeàn caùn theùp daây vaø thanh, coâng suaát 70.000 taán/naêm. Ñaøi Loan 1975 Baùn töï ñoäng Theùp Nhaø Beø - Daây chuyeàn caùn theùp troøn vaø theùp goùc, coâng suaát 40.000taán/naêm - Daây chuyeàn caùn theùp daây vaø thanh, coâng suaát 120.000 taán/naêm. Ñaøi Loan Ñaøi Loan Tröôùc 1975 1995 Thuû coâng, laïc haäu Töï ñoäng, hieän ñaïi Theùp Thuû Ñöùc - Daây chuyeàn caùn theùp daây, coâng suaát 40.000 taán/naêm. - Daây chuyeàn caùn theùp thanh, coâng suaát 120.000 taán/naêm. Ñaøi Loan Ñaøi Loan Tröôùc 1973 1994 Thuû coâng, laïc haäu Töï ñoäng, hieän ñaïi C. CAÙC COÂNG NGHEÄ VAØ THIEÁT BÒ KHAÙC. Nhaø maùy Teân vaø ñaëc tính thieát bò Nguoàn goác Naêm laép ñaët Trình ñoä Cô khí luyeän kim - Loø ñieän 1,5 taán, maùy bieán aùp 1.000 KVA - Loø quibiloâ φ 600, coâng suaát 2 taán/naêm. Ñaøi Loan Töï cheá taïo Tröôùc 1975 1990 Laïc haäu Laïc haäu Theùp Taân Thuaän - Loø ñieän, maùy bieán aùp 2.000 KVA. - Loø ñieän, maùy bieán aùp 2.000 KVA. - Loø ñieän, maùy bieán aùp 1.000 KVA. - Loø quibiloâ φ 600, coâng suaát 2 taán/naêm. - Daây chuyeàn caùn mini, coâng suaát 30.000 taán/naêm. Ñaøi Loan Töï cheá taïo Töï cheá taïo Töï cheá taïo Töï cheá taïo Tröôùc 1975 1992 1985 1989 1996 Laïc haäu Laïc haäu Laïc haäu Laïc haäu Trung bình Löôùi theùp Bình Taây Maùy keùo, maùy daäp ñinh, beå maï, maùy deät keõm gai, maùy deät löôùi raøo (coâng suaát nhaø maùy laø 15.000 taán/naêm) Thieát bò cuõ, töï cheá taïo Tröôùc 1975 Laïc haäu Nguoàn: Coâng ty Theùp Mieàn Nam, 1999 167 PHUÏ LUÏC 9: BIEÅU MAÃU ÑAÙNH GIAÙ KEÁT QUAÛ ÑAØO TAÏO BAÛNG TÖÏ ÑAÙNH GIAÙ KHAÛ NAÊNG ÖÙNG DUÏNG KIEÁN THÖÙC ÑÖÔÏC ÑAØO TAÏO VAØO COÂNG VIEÄC. Teân nhaân vieân : ------------------------------- Maõ soá nhaân vieân: ------------------------ Boä phaän coâng taùc : ----------------------------------------------------------------------------- Khoùa ñaøo taïo : ----------------------------------------------------------------------------- Nôi ñaøo taïo : ----------------------------------------------------------------------------- STT Caùc noäi dung ñöôïc ñaøo taïo ÖÙng duïng vaøo coâng vieäc Ghi chuù Ngaøy thaùng naêm Nhaân vieân kyù teân YÙ kieán cuûa laõnh ñaïo boä phaän: Ngaøy thaùng naêm Laõnh ñaïo boä phaän kyù teân 168 BAÛNG ÑAÙNH GIAÙ KHAÛ NAÊNG THAØNH THAÏO COÂNG VIEÄC CUÛA NHAÂN VIEÂN Boä phaän: ---------------------------------------------------------------------------------------- Tröôùc khi ñöôïc ñaøo taïo Sau khi ñöôïc ñaøo taïo Coâng vieäc Nhaân vieân CV1 CV2 CV3 CV4 CV1 CV2 CV3 CV4 YÙ kieán cuûa laõnh ñaïo boä phaän: Ngaøy thaùng naêm Laõnh ñaïo boä phaän kyù teân Chuù thích: CV1: -------------------------------- CV3: -------------------------------- CV2: -------------------------------- CV4: -------------------------------- Caùc möùc ñoä ñaùnh giaù: ƒ Thaønh thaïo (Kyù hieäu: TT): Thöïc hieän toát coâng vieäc, coù khaû naêng giaûi quyeát toát caùc vaán ñeà phaùt sinh vaø höôùng daãn coâng vieäc cho ngöôøi khaùc. ƒ Khaù (Kyù hieäu: K): Thöïc hieän toát coâng vieäc ñöôïc giao nhöng chöa ñuû khaû naêng giaûi quyeát toát caùc vaán ñeà phaùt sinh. ƒ Trung bình (Kyù hieäu: TB): Thöïc hieän ñöôïc coâng vieäc nhöng phaûi coù söï höôùng daãn cuï theå vaø söï giaùm saùt thöôøng xuyeân. ƒ Khoâng ñaït (Kyù hieäu: 0): Thöïc hieän coâng vieäc thöôøng bò sai soùt. ƒ Khoâng lieân quan (Kyù hieäu: -): Nhaân vieân khoâng ñöôïc phaân coâng hoaëc khoâng coù traùch nhieäm thöïc hieän coâng vieäc naøy. ._.