Một số giải pháp nhằm phát triển thị trường tiêu thụ trái cây tỉnh Bến Tre

PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. Ñaët vaán ñeà nghieân cöùu: Traùi caây laø moät trong nhöõng theá maïnh cuûa vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long noùi chung vaø tænh Beán Tre noùi rieâng. Ñöôïc xaùc ñònh laø moät trong hai khaâu ñoät phaù quan troïng, kinh teá vöôøn ñöôïc caùc caáp laõnh ñaïo vaø ban ngaønh tænh taäp trung phaùt trieån song song vôùi kinh teá thuûy saûn. Theå hieän quyeát taâm ñoù, nghò quyeát cuûa Ñaïi hoäi Ñaïi bieåu Tænh Ñaûng boä Beán Tre ñaõ xaùc ñònh nhieäm vuï, muïc tieâu chuû yeáu cuûa giai ñoaïn 2001 – 2005 laø: “ Taäp trung khai thaùc vaø söû duïng coù hieäu quaû caùc nguoàn löïc, tieáp tuïc ñaàu tö vaø caùc theá maïnh veà thuûy saûn, kinh teá vöôøn… Ñaåy maïnh ñaàu tö taäp trung phuïc vuï khai thaùc tieàm naêng lôïi theá kinh teá thuûy saûn vaø kinh teá vöôøn…” Treân thöïc teá, traùi caây ñaõ ñem laïi coâng aên vieäc laøm vaø thu nhaäp oån ñònh cho haøng traêm ngaøn noâng daân trong tænh Beán Tre, goùp phaàn gia taêng GDP vaø chuyeån dòch cô caáu kinh teá cuûa tænh theo höôùng coâng nghieäp hoùa - hieän ñaïi hoùa. Tuy nhieân, nhìn laïi thöïc traïng saûn xuaát, baûo quaûn cheá bieán vaø tieâu thuï trong thôøi gian qua ñaõ cho thaáy traùi caây Beán Tre chòu nhieàu thaêng traàm treân thò tröôøng. Ngöôøi noâng daân maát ñònh höôùng saûn phaåm, thöôøng hoï töï choïn vaø troàng nhöõng loaïi caây aên traùi theo kinh nghieäm, theo phong traøo. Traùi caây thöôøng coù tính muøa vuï, tieâu thuï chuû yeáu ôû daïng töôi soáng, laïi thieáu haún caùc cô sôû phaân loaïi, cheá bieán, baûo quaûn neân tình traïng “ñöôïc muøa, maát giaù” xaûy ra thöôøng xuyeân. Ñöôïc saûn xuaát treân dieän tích nhoû leû manh muùn, khoâng taäp trung neân traùi caây khoâng ñoàng ñeàu, naêng suaát thaáp, giaù thaønh cao, huy ñoäng traùi caây haøng hoùa gaëp nhieàu khoù khaên. Trong khi caùc saûn phaåm traùi caây coøn nhieàu baát caäp nhö vaäy, thì saûn phaåm cuøng loaïi cuûa moät soá nöôùc laân caän coù öu theá traøn sang thò tröôøng baèng nhieàu con ñöôøng chính ngaïch laãn nhaäp laäu. Nhö vaäy coù theå noùi raèng nguyeân nhaân chính daãn ñeán tình traïng treân laø do thò tröôøng traùi caây coøn nhieàu baát oån, chính söï baát oån naøy ñaõ taùc ñoäng lôùn ñeán tình hình saûn xuaát traùi caây cuûa baø con noâng daân taïi tænh Beán Tre, ñaëc bieät gaây ra nhöõng bieán ñoäng veà cô caáu lao ñoäng taïi ñòa phöông, aûnh höôûng lôùn ñeán ñôøi soáng moät boä phaän noâng daân trong tænh. Giaûi quyeát vaán ñeà thò tröôøng traùi caây vaãn laø chuû ñeà haøng ñaàu vaø noùng hoåi cho caùc nhaø quaûn lyù. Nhöõng ñoäng thaùi gaàn ñaây cuûa Chính phuû ñaõ phaàn naøo chöùng minh ñieàu naøy. Xuaát phaùt töø thöïc teá ñoù, chuùng toâi maïnh daïn choïn ñeà taøi: “Moät soá giaûi phaùp nhaèm phaùt trieån thò tröôøng tieâu thuï traùi caây tænh Beán Tre” laøm ñeà taøi cho luaän aùn cao hoïc. 2. Muïc tieâu vaø nhieäm vuï nghieân cöùu: - Ñaùnh giaù ñöôïc hieän traïng vaø trieån voïng cuûa thò tröôøng traùi caây treân theá giôùi vaø Vieät Nam. - Ñaùnh giaù ñöôïc thöïc traïng tình hình saûn xuaát, tieâu thuï traùi caây taïi tænh Beán Tre. Qua ñoù, ruùt ra ñöôïc nhöõng maët toàn taïi ñaõ vaø ñang aûnh höôûng ñeán vieäc môû roäng thò tröôøng traùi caây cuûa tænh Beán Tre. - Ñaùnh giaù ñöôïc nhöõng cô hoäi, thaùch thöùc, ñieåm maïnh vaø ñieåm yeáu trong vieäc môû roäng thò tröôøng tieâu thuï traùi caây ñoái vôùi tænh Beán Tre. - Xaây döïng caùc giaûi phaùp nhaèm môû roäng thò tröôøng tieâu thuï traùi caây taïi tænh Beán Tre. 3. Giôùi haïn vaán ñeà nghieân cöùu: Ñeà taøi chæ giôùi haïn nghieân cöùu caùc loaïi traùi caây chuû yeáu vaø coù nhieàu trieån voïng veà thò tröôøng nhö: nhaõn, choâm choâm, saàu rieâng, maêng cuït, cam, chanh, xoaøi… 4. Phöông phaùp nghieân cöùu: Ñeà taøi söû duïng caùc phöông phaùp sau ñaây ñeå nghieân cöùu: - Phöông phaùp phaân tích toång hôïp. - Phöông phaùp nghieân cöùu lòch söû: nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà, nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm nhaèm öùng duïng vaøo thöïc teá tænh Beán Tre. - Phöông phaùp ñieàu tra maãu: ñieàu tra 60 hoä troàng caây aên traùi taïi caùc huyeän troïng ñieåm. - Phöông phaùp chuyeân gia: phoûng vaán caùc chuyeân gia trong ngaønh nhaèm ñöa ra nhöõng nhaän ñònh vaø döï baùo xu höôùng coù lieân quan. Chöông1 TÌNH HÌNH SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU THUÏ TRAÙI CAÂY TREÂN THEÁ GIÔÙI VAØ TAÏI VIEÄT NAM. 1.1. TÌNH HÌNH SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU THUÏ TRAÙI CAÂY TREÂN THEÁ GIÔÙI: (* Nguoàn: soá lieäu ñöôïc taùc giaû toång hôïp töø trang web cuûa FAO – www.fao.org ) 1.1.1. Tình hình saûn xuaát traùi caây treân theá giôùi: Theo toå chöùc Löông thöïc vaø Noâng nghieäp cuûa Lieân Hieäp Quoác (FAO), saûn löôïng traùi caây naêm 2002 cuûa caû theá giôùi laø: 475,5 trieäu taán. Daãn ñaàu laø Chaâu AÙ vôùi dieän tích 23,34 trieäu ha ñaït saûn löôïng 204,6 trieäu taán. Keá ñeán laø Chaâu Myõ Latin – Caribeâ vôùi 7,13 trieäu ha vaø 98,5 trieäu taán, vaø Chaâu Phi vôùi 9,13 trieäu ha vaø 61,9 trieäu taán. Quoác gia saûn xuaát traùi caây ñöùng ñaàu theá giôùi laø Trung Quoác (70,4 trieäu taán), tieáp theo laø AÁn Ñoä (46,6 trieäu taán), Indonesia (8,2 trieäu taán) Thaùi Lan (7,7 trieäu taán) Trong toång saûn löôïng traùi caây theá giôùi, traùi caây nhieät ñôùi chieám khoaûng phaân nöûa (232,8 trieäu taán) ñaëc tröng laø caùc loaïi caây chuû yeáu nhö: chuoái, cam, xoaøi, döùa, quít, chanh, bô, ñu ñuû. Trong giai ñoaïn töø 1998 – 2002 saûn löôïng traùi caây theá giôùi taêng bình quaân 2,08%, rieâng ôû khu vöïc caùc nöôùc ñang phaùt trieån coù toác ñoä taêng 2,58%. Theo döï baùo cuûa FAO (döï aùn Link), toác ñoä taêng tröôûng cuûa noâng saûn noùi chung vaø traùi caây noùi rieâng seõ taêng maïnh trong giai ñoaïn 2000 –2004 vaø nhöõng naêm tieáp theo vôùi toác ñoä taêng haøng naêm laø 6,6% trong ñoù khu vöïc Chaâu AÙ – Thaùi Bính Döông taêng 7,5%. 1.1.2. Tình hình tieâu thuï traùi caây treân theá giôùi. * Xuaát khaåu: Caùc nöôùc coù saûn löôïng traùi caây lôùn cuõng laø nhöõng nöôùc xuaát khaåu haøng ñaàu treân theá giôùi. Theo thoáng keâ cuûa FAO, vaøo naêm 2001, caùc nöôùc xuaát khaåu traùi caây daãn ñaàu theá giôùi laø : Trung Quoác (460,6 ngaøn taán caây coù muùi), AÁn Ñoä (46,2 ngaøn taán xoaøi), Meâxicoâ (71,6 ngaøn taán bô), Thaùi Lan (425,2 ngaøn taán döùa). * Nhaäp khaåu: Caùc nöôùc treân theá giôùi thöôøng nhaäp khaåu caùc loaïi traùi caây nhö: bô, xoaøi, ñu ñuû vaø döùa töôi – 4 loaïi traùi caây nhieät ñôùi chuû yeáu treân thò tröôøng quoác teá döï baùo seõ taêng maïnh töø 750 trieäu USD naêm 1995 laø 1,1 tyû USD vaøo naêm 2005. Tyû troïng nhaäp khaåu caùc loaïi traùi caây nhieät ñôùi cuûa caùc nöôùc phaùt trieån laø 83%, caùc nöôùc ñang phaùt trieån laø 17%. Thò tröôøng nhaäp khaåu traùi caây nhieät ñôùi taäp trung vaøo caùc khu vöïc EU, Myõ, Nhaät Baûn. Naêm 2001, EU nhaäp khaåu 4,6 trieäu taán chuoái, 2,3 trieäu taán taán cam, gaàn 1 trieäu taán döùa (töôi vaø ñoùng hoäp), 628 ngaøn taán chanh, 188 ngaøn taán xoaøi. Myõ nhaäp 3,8 trieäu taán chuoái, 238 ngaøn taán xoaøi, hôn nöûa trieäu taán döùa (töôi vaø ñoùng hoäp). Nhaät chuû yeáu nhaäp: 990 ngaøn taán chuoái, 264 ngaøn taán cam vaø 118 ngaøn taán döùa. Xu höôùng taêng tröôûng nhaäp khaåu traùi caây ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån cao hôn caùc nöôùc phaùt trieån. * Veà xu höôùng thò tröôøng: Noùi chung thò tröôøng coù nhöõng xu höôùng nhö sau: - Nhu caàu thò tröôøng veà traùi caây nhieät ñôùi ngaøy caøng gia taêng do yù thöùc veà dinh döôõng trong khaåu phaàn aên vaø do thu nhaäp vaø ñôøi soáng daân chuùng ngaøy caøng ñöôïc naâng cao. - EU döï kieán trong 10 naêm tôùi seõ gia taêng nhaäp khaåu caùc loaïi traùi caây nhö ñu ñuû xoaøi, caùc loaïi traùi caây nhieät ñôùi quyù hieám . - Xu höôùng ña daïng hoùa saûn phaåm traùi caây nhieät ñôùi: Tröôùc ñaây thò tröôøng tieâu thuï maïnh chuoái, döùa nay chuyeån sang caû caùc loaïi khaùc nhö: xoaøi, ñu ñuû, vaûi, nhaõn, saàu rieâng, bô… Yeâu caàu veà chaát löôïng traùi caây cuõng ñöôïc cuï theå (nhö ghi teân gioáng, maøu saéc, höông vò, caáu truùc phaàn thòt aên ñöôïc, haït leùp hay khoâng haït.) - Xu theá nhaäp khaåu traùi caây nhieät ñôùi coù 2 daïng: . Nhaäp soá löôïng lôùn vaø giaù reû vôùi moät soá saûn phaåm truyeàn thoáng (chuoái, döùa) . Nhaäp soá löôïng ít vaø giaù raát cao: xoaøi, saàu rieâng, maêng cuït, traùi vaûi… - Tieâu chuaån veà kieåm ñònh traùi caây cuûa moät soá nöôùc phaùt trieån ngaøy caøng khaét khe (Myõ, Nhaät, UÙc, EU…) - FAO cuõng khuyeán caùo quy trình vaø tieâu chuaån cho vieäc kieåm phaåm döïa treân caùc yeâu caàu veà veä sinh, saâu beänh caàn phoøng tröø, dö löôïng hoùa chaát trong saûn phaåm. 1.2. TÌNH HÌNH SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU THUÏ TRAÙI CAÂY TAÏI VIEÄT NAM 1.2.1. Veà saûn xuaát: * Veà dieän tích :Theo Boä Noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng thoân, dieän tích caây aên traùi ôû Vieät Nam phaùt trieån khaù nhanh, töø 218.000 ha (1985) leân 346.000 ha (1995), vaø hieän nay ñaõ leân ñeán 643.500 ha. Dieän tích caây aên traùi Vieät Nam lieân tuïc gia taêng theo nhöõng toác ñoä khaùc nhau tuøy vuøng vaø tuøy töøng thôøi kyø – Phaàn lôùn daân chuùng troàng töï phaùt theo cung caàu cuûa thò tröôøng, moät soá ít laø theo söï chæ ñaïo, taùc ñoäng cuûa Nhaø nöôùc. Theo keá hoaïch, dieän tích vöôøn caây aên traùi seõ ñaït 1 trieäu ha vaøo naêm 2010. * Saûn löôïng : Saûn löôïng traùi caây naêm 2003 döï kieán ñaït 4 trieäu taán. Toác ñoä taêng saûn löôïng haøng naêm khaù cao, ñaït 8 %/naêm. * Phaân boá: Dieän tích vöôøn caây aên traùi Vieät Nam bình quaân 0,5 – 02 ha/hoä. Moät soá trang traïi coù dieän tích khaù lôùn töø 05- 50ha/hoä, haàu nhö raát ít trang traïi coù dieän tích haøng traêm ha. Dieän tích troàng caây aên traùi taäp trung khoaûng 70.000 ha chieám 15% toång dieän tích caây aên traùi. Moät soá ñòa phöông coù dieän tích caây aên traùi taäp trung nhö: xoaøi caùt Hoøa Loäc (Tieàn Giang), Thanh Long (Bình Thuaän), nho (Ninh Thuaän), vaûi (Baéc Giang, Höng Yeân), döùa (Tieàn Giang, Long An), nhaõn (Tieàn Giang, Beán Tre, Vónh Long) böôûi 5 roi (Vónh Long), cam saønh Tam Bình, choâm choâm, saàu rieâng (Beán Tre)… * Chuûng loaïi: Theo ñieàu tra cuûa caùc nhaø noâng hoïc, taïi Vieät Nam hieän coù 39 hoï, 124 loaøi vaø treân 350 gioáng caây aên traùi. Caây aên traùi ñöôïc troàng taïi haàu heát caùc tænh treân caû nöôùc nhöng taäp trung nhieàu nhaát taïi mieàn Ñoâng vaø Taây Nam boä. Coù theå chia traùi caây ra laøm 3 loaïi chính: Traùi caây nhieät ñôùi: chuoái, döùa, mít, xoaøi, oåi, döøa, ñu ñuû, saàu rieâng, maêng cuït, vuù söõa, maûng caàu, me, taùo, chuøm ruoät, sa-poâ, kheá… Traùi caây caän nhieät ñôùi: bô, cam, quyùt, vaûi, nhaõn… Traùi caây oân ñôùi: maän, ñaøo, leâ, nho, daâu taây… Ñaëc bieät caùc tænh mieàn Taây coù nhieàu ñieàu kieän ñeå phaùt trieån caây aên traùi nhaát laø traùi caây nhieät ñôùi do ñaát ñai phì nhieâu, khí haäu öu ñaõi, nguoàn nöôùc doài daøo, nhaân coâng reû. Coù 12 chuûng loaïi caây aên traùi nhieät ñôùi mang ñaëc tröng cuûa Nam boä nhö: saàu rieâng, choâm choâm, maêng cuït, xoaøi, thanh long, vuù söõa, nhaõn , chuoái, döùa, mít, daâu, taùo. - Dieän tích caây aên traùi naêm 2002 cuûa mieàn Taây Nam boä ñaït 238.441 ha chieám 70% dieän tích caây aên traùi caû nöôùc, saûn löôïng ñaït gaàn 3 trieäu taán chieám 75% toång saûn löôïng caû nöôùc. Toác ñoä taêng dieän tích gaàn 7% naêm. Döï kieán naêm 2003 ñaït 253.000 ha - Bình quaân saûn xuaát traùi caây ñaàu ngöôøi ôû ñoàng Nam boä cao nhaát nöôùc: 146kg/ngöôøi/naêm trong khi caû nöôùc 48kg/ngöôøi/naêm (Chaâu AÙ Thaùi Bình Döông: 30kg; theá giôùi: 110kg) ( Xem Bieåu 1: Dieän tích vaø saûn löôïng caây aên traùi cuûa Nam boä). * Veà naêng suaát vaø giaù thaønh Theo nhaän ñònh cuûa Cty Les Vergers Du Mekong moät coâng ty voán 100% nöôùc ngoaøi taïi Caàn Thô, haàu nhö moïi caây aên traùi cuûa Vieät Nam ñeàu coù giaù thaønh saûn xuaát cao hôn caùc nöôùc coù cuøng chuûng loaïi caây aên traùi nhö Equador, Zamaica, Kenya, Uganda, Zambia… Ñaëc bieät, ñoái vôùi moät soá caây chuû löïc cuûa Vieät Nam ñeàu coù giaù raát cao so vôùi Thaùi Lan vaø Chaâu AÙ (Xem Bieåu 2: Giaù thaønh traùi caây Vieät Nam so vôùi Thaùi Lan) Giaù thaønh cao cuûa traùi caây Vieät Nam phuï thuoäc vaøo caùc nguyeân nhaân: naêng suaát thaáp (do gioáng, chaêm soùc, quy moâ nhoû), phí vaän chuyeån cao phaûi qua trung chuyeån nhieàu caûng, caùc phí khaùc nhö ñoùng goùi, baûo quaûn……cuõng khaù cao. Bieåu 2: Giaù thaønh traùi caây Vieät Nam so vôùi Thaùi Lan Caùc chuyeân gia nöôùc ngoaøi nhaän ñònh raèng Vieät Nam saûn xuaát vaø kinh doanh traùi caây theo kieåu “du kích” trong khi caùc nöôùc ñeàu ñöôïc tieâu chuaån hoùa. * Muøa vuï: Vôùi khí haäu nhieät ñôùi ñaëc tröng coäng vôùi söï phaùt trieån cuûa tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät, nhieàu noâng daân ñaõ aùp duïng caùc bieän phaùp nhö kích thích sinh tröôûng cho ra hoa traùi vuï laøm cho xu höôùng thôøi vuï ñöôïc nôùi roäng vaø töông ñoái chuû ñoäng. Nhaõn, caùc loaïi caây coù muùi haàu nhö coù maët quanh naêm treân thò tröôøng. Traùi caây mang ñaäm neùt thôøi vuï. Thôøi vuï thu hoaïch ñoùng vai troø raát quan troïng ñoái vôùi hieäu quaû kinh teá cuûa traùi caây thöông maïi. Chaúng haïn nhö choâm choâm Beán Tre thu hoaïch tröôùc choâm choâm Long Khaùnh, chaát löôïng cao hôn neân giaù cao hôn töø 2 ñeán 3 laàn. Saàu rieâng haït leùp thu hoaïch muoän hôn saàu rieâng khoå qua xanh vaø giaù baùn thöôøng cao hôn töø 1,5 – 2 laàn. Nhaõn tieâu da boø cuûa Vieät Nam thu hoaïch haàu nhö quanh naêm , trong khi ñoù nhaõn ôû caùc nöôùc trong khu vöïc chæ thu hoaïch vaøo thaùng 7, thaùng 8 neân nhaõn cuûa chuùng ta coù theå baùn vôùi giaù cao hôn vaøo nhöõng thaùng traùi vuï. Thôøi vuï cuõng gaén chaët vôùi giaù caû thò tröôøng noäi ñòa laãn xuaát khaåu. Giaù caû cuûa traùi caây phuï thuoäc vaøo hai nhaân toá: chaát löôïng traùi caây vaø saûn löôïng cung öùng treân thò tröôøng cuøng moät thôøi ñieåm. STT Loaïi traùi caây Thaùng trong naêm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 Caây coù muùi Nam Boä Caây coù muùi Beán Tre 2 Nhaõn ÑBSCL Nhaõn Beán Tre 3 Xoaøi Nam boä Xoaøi Beán Tre 4 Saàu rieâng Nam boä Saàu rieâng Beán Tre 5 Choâm choâm ÑBSCL Choâm choâm Beán Tre 6 Maêng cuït Nam boä Maêng cuït Beán Tre Bieåu 3: Muøa vuï thu hoaïch traùi caây Nam boä. Nguoàn : Taï Minh Tuaán – Phoøng nghieân cöùu thò tröôøng – SOFRI 1.2.2. Veà tieâu thuï: 1.2.2.1. Tieâu thuï noäi ñòa: (* Nguoàn: Hieäp hoäi Traùi caây Vieät Nam ) Theo kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc xuaát khaåu rau quaû thì thò tröôøng noäi ñòa laø cô sôû beàn vöõng cho thò tröôøng rau quaû xuaát khaåu. Khi naøo thò tröôøng tieâu thuï noäi ñòa phaùt trieån thì khi ñoù thò tröôøng nöôùc ngoaøi seõ phaùt trieån. Möùc tieâu thuï traùi caây bình quaân ñaàu ngöôøi cuûa nöôùc ta laø 40kg/naêm, döï baùo ñeán naêm 2010 laø 65 kg/naêm. Traùi caây Vieät Nam ñöôïc tieâu thuï noäi ñòa khoaûng töø 90% trong toång saûn löôïng, chuû yeáu laø traùi caây töôi. Moät phaàn raát nhoû trong löôïng tieâu thuï noäi ñòa (khoaûng 5%) ñöôïc söû duïng cho cheá bieán coâng nghieäp taäp trung vaøo caùc nhaø maùy cheá bieán rau quaû. Cuõng nhö caùc loaïi haøng khaùc, thò tröôøng noäi ñòa tieâu thuï taát caû caùc loaïi traùi caây, nhöng giaù caû thöôøng khoâng cao baèng xuaát khaåu. Ñaëc ñieåm noåi baät caàn chuù yù ôû thò tröôøng noäi ñòa laø vieäc tieâu thuï bò aûnh höôûng lôùn bôûi thò hieáu vaø söùc mua cuûa ngöôøi tieâu duøng cho töøng loaïi traùi caây. Hieän nay, caû nöôùc coù hôn 50 ñôn vò coù lieân quan ñeán cheá bieán rau quaû vaø haøng chuïc ngaøn cô sôû cheá bieán nhoû tham gia vaøo lónh vöïc sô cheá vaø cheá bieán traùi caây. Rieâng Toång Coâng ty rau quaû Vieät Nam coù 18 Nhaø maùy tröïc thuoäc. Tình hình chung laø vieäc quy hoaïch vuøng nguyeân lieäu khoâng theo kòp vôùi toác ñoä xaây döïng nhaø maùy neân moät soá nhaø maùy hoaït ñoäng khoâng heát coâng suaát, thieáu nguyeân lieäu traàm troïng. Maïng löôùi tieâu thuï traùi caây noäi ñòa ôû nöôùc ta coøn yeáu vaø thieáu. Chuùng ta chöa xaây döïng maïng phaân phoái traùi caây Nam – Baéc. Traùi caây chuû yeáu do caùc thöông laùi buoân chuyeán gom töøng xe taûi ñeå ñöa haøng töø Nam ra Baéc vaø khoâng theo ñònh kyø, chuû yeáu do nhu caàu ñoät xuaát vaø giaù haáp daãn trong moät thôøi ñieåm naøo ñoù. Heä thoáng tieâu thuï haøng noâng saûn cuûa Vieät Nam hieän nay chuû yeáu döïa vaøo taäp quaùn noâng daân – chôï. Caû ñoàng baèng Soâng Cöûu Long hieän nay chöa thieát laäp ñöôïc chôï ñaàu moái baùn buoân taàm côû naøo, ngoaøi chôï ñaàu moái truyeàn thoáng treân soâng- chuû yeáu vaãn laø traùi caây töôi. Traùi caây saáy khoâ vaø nöôùc hoa quaû eùp vaãn coøn xa laï do chí phí saûn xuaát cao. Hieän nay, caùc loaïi traùi caây noäi ñòa bò caïnh tranh quyeát lieät bôûi caùc loaïi traùi caây: taùo, nho, leâ, cam, quyùt, saàu rieâng… nhaäp töø Singapore, Philippines, UÙc, New Zeland, Thaùi Lan, Trung Quoác… 1.2.2.2 Xuaát khaåu ( * Nguoàn: FAO vaø Boä Thöông Maïi ) Hieän nay, traùi caây Vieät Nam ñaõ xuaát khaåu sang caùc nöôùc: Trung Quoác, Ñaøi Loan, Nhaät Baûn, Haøn Quoác, Indonesia, Myõ, Haø Lan, Nga, Singapore, Campuchia, HongKong vaø nhieàu nöôùc khaùc (khoaûng 50 nöôùc). Tuy nhieân, löôïng traùi caây vaø kim ngaïch xuaát khaåu khaù khieâm toán chæ baèng 0,29 % so vôùi Theá giôùi, baèng 5,48% so vôùi Trung Quoác vaø baèng 16,51% so vôùi Thaùi Lan. (Trieäu USD) Naêm 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 6 thaùng ñaàu naêm 2003 Trò giaù 56 90 69 53 70 200 330 220 85 Bieåu 4A : Kim ngaïch xuaát khaåu rau quaû qua caùc naêm – Nguoàn: Boä Thöông Maïi Trong toång kim ngaïch xuaát khaåu traùi caây Vieät Nam, thò tröôøng Trung Quoác chieám treân döôùi 60%. Phaàn coøn laïi taäp trung vaøo moät soá thò tröôøng Ñaøi Loan, Nhaät, HongKong, Nga, Haøn Quoác vaø caùc thò tröôøng khaùc. Coù theå khaúng ñònh raèng thò tröôøng xuaát khaåu traùi caây Vieät Nam khoâng vöõng chaéc, toác ñoä phaùt trieån khoâng oån ñònh. (Xem Bieåu 4C: Xuaát khaåu rau quaû theo thò tröôøng) Vieät Nam chöa coù thò tröôøng xuaát khaåu traùi caây oån ñònh,chöa ñöôïc Nhaø nöôùc baûo trôï, chöa coù hôïp ñoàng buoân baùn song phöông hoaëc ña phöông giöõa Chính phuû ta vaø caùc nöôùc khaùc. Caùc doanh nghieäp vaãn coøn thoùi quen döïa daãm vaøo Nhaø nöôùc, chöa tích cöïc tìm kieám thò tröôøng. Traùi caây xuaát khaåu coøn mang naëng tính buoân chuyeán vaø do tö nhaân ñaûm nhieäm laø chuû yeáu. Caùc doanh nghieäp tö nhaân kinh doanh traùi caây phaàn lôùn cuõng laø doanh nghieäp vöøa vaø nhoû, vöøa khoâng ñuû löïc, vöøa khoâng coù söï hoã trôï cuûa Nhaø nöôùc, khoâng lieân keát laãn nhau, maïnh ai naáy laøm, thaäm chí gaây khoù cho nhau vaø haäu quaû laø nhaø vöôøn laõnh ñuû khi thò tröôøng eá aåm. Thò tröôøng Trung Quoác laø thò tröôøng traùi caây lôùn nhaát cuûa Vieät Nam neân chuùng ta caàn nghieân cöùu kyõ. Ñaây laø thò tröôøng ñaày tieàm naêng vôùi yeâu caàu veà chaát löôïng chöa cao laém vaø ña daïng veà chuûng loaïi. Nhu caàu veà traùi caây cuûa hoï cuõng raát lôùn nhaát laø vuøng Taây Nam vaø Taây Baéc. Tuy nhieân, do aûnh höôûng cuûa buoân baùn bieân maäu neân ruûi ro coøn cao vaø raát baáp beânh. 1.3. TRIEÅN VOÏNG CUÛA THÒ TRÖÔØNG TIEÂU THUÏ TRAÙI CAÂY TRONG NÖÔÙC VAØ XUAÁT KHAÅU TRONG THÔØI GIAN TÔÙI: (* Nguoàn: Hieäp hoäi Traùi caây Vieät Nam ) - Thò tröôøng traùi caây noäi ñòa: Ñaây laø thò tröôøng quan troïng chieám ñeán 90% saûn löôïng tieâu thuï. Trong höôùng phaùt trieån saép tôùi, vôùi daân soá 80 trieäu ngöôøi coäng vôùi löôïng du khaùch haøng naêm treân 2 trieäu ngöôøi, thò tröôøng noäi ñòa ñöôïc khaúng ñònh laø raát haáp daãn. Theâm vaøo ñoù, nhôø vaøo ñôøi soáng ñöôïc naâng cao do thu nhaäp taêng, ngöôøi daân seõ coù yù thöùc hôn veà nhu caàu dinh döôõng. Caùc thöùc uoáng coù ga, coù coàn daàn daàn ñöôïc thay theá baèng nöôùc uoáng hoa quaû. Theo döï baùo tieâu thuï traùi caây, möùc tieâu thuï traùi caây bình quaân ñaàu ngöôøi seõ taêng töø 40 kg leân ñeán 65 kg/ngöôøi/naêm (2005), keùo theo toång möùc tieâu thuï döï kieán ñaït khoaûng 5,3 trieäu taán (taêng 63% so vôùi naêm 2000). Phaûi khaúng ñònh raèng thò tröôøng noäi ñòa laø moät thò tröôøng ñaày tieàm naêng vaø laø neàn taûng ñeå xuaát khaåu ra nöôùc ngoaøi. - Thò tröôøng Trung Quoác: laø thò tröôøng traùi caây lôùn nhaát cuûa Vieät Nam chieám treân döôùi 60% toång kim ngaïch xuaát khaåu traùi caây. Ñaây laø moät thò tröôøng ñaày tieàm naêng vôùi yeâu caàu veà chaát löôïng khoâng ñoøi hoûi khaét khe laém vaø ña daïng veà chuûng loaïi. Döï baùo nhu caàu tieâu thuï traùi caây Vieät Nam taïi thò tröôøng naøy trong thôøi gian saép tôùi taêng khoâng döôùi 10% naêm. Sau khi vaøo WTO, Trung Quoác giaûm thueá nhaäp khaåu traùi caây töø 40% coøn vaøo khoaûng 13% (bình quaân). Ñaây laø cô hoäi cho traùi caây Vieät Nam thaâm nhaäp vaø phaùt trieån taïi thò tröôøng naøy. Trung Quoác nhaäp traùi caây ñeå tieâu duøng vaø taùi xuaát ñi nhieàu nöôùc treân theá giôùi. Caùc loaïi traùi caây thöôøng nhaäp laø nhaõn tieâu, nhaõn da boø, nhaõn long (töôi vaø saáy khoâ), xoaøi (böôûi, xieâm, thanh ca) chuoái giaø, choâm choâm Java töôi. Töø naêm 2002 trôû laïi ñaây, khi Trung Quoác trôû thaønh thaønh vieân chính thöùc cuûa WTO, ngoaøi chính saùch thueá coù thay ñoåi nhö ñaõ noùi ôû treân, thì caùc quy ñònh veà kieåm tra chaát löôïng saûn phaåm, kieåm dòch thöïc vaät vaø haïn ngaïch ñeàu do Trung Öông ñaûm nhieäm neân toán nhieàu thôøi gian vaø tieâu chuaån theo quy ñònh cuûa quoác teá khaét khe hôn. Ñaây laø lyù do chính laøm caùc thöông nhaân giaûm nhòp ñoä vaø doanh soá buoân baùn traùi caây giöõa hai nöôùc. - Thò tröôøng Lieân Bang Nga: tröôùc ñaây khi coøn laø Lieân Xoâ, nöôùc ta ñaõ xuaát raát nhieàu saûn phaåm rau quaû töôi vaø cheá bieán cho thò tröôøng naøy. Hieän nay, chuùng ta coù theå xuaát töø 3.000 – 5.000taán chuoái khoâ/naêm (vôùi yeâu caàu ñaûm baûo chaát löôïng ñeán tay ngöôøi tieâu duøng). Töông töï cho traùi cam, khaû naêng tieâu thuï cam taïi Nga cuõng töø 5.000 – 10.000taán/naêm. Caùc loaïi traùi caây khaùc nhö: döùa, xoaøi, vaûi, nhaõn, choâm choâm, ñu ñuû, thanh long…, neáu ñöôïc baûo quaûn vaø cheá bieán toát thì khaû naêng xuaát khaåu sang Nga raát cao. Khaâu tieáp thò, quaûng caùo saûn phaåm ôû thò tröôøng Nga caàn ñöôïc khueách tröông ñeå thò tröôøng Nga bieát ñeán traùi caây nhieät ñôùi cuûa Vieät Nam. - Thò tröôøng coäng ñoàng Chaâu Aâu: bình quaân tieâu thuï traùi caây ôû khu vöïc naøy laø 18,3kg/ngöôøi/naêm. Heä thoáng baùn leû traùi caây nhieät ñôùi ôû ñaây maïnh hôn caùc loaïi caây oân ñôùi (chieám tyû leä 70% so vôùi 58%). Thò tröôøng naøy coù nhu caàu cao veà traùi caây nhieät ñôùi nhöng yeâu caàu veà chaát löôïng cuõng cao. Ñoàng thôøi ñoøi hoûi marketing nhieàu hôn vì hoï vaãn coøn xa laï vôùi nhieàu loaïi traùi caây Vieät Nam. Naêm 2000 chuùng ta ñaõ xuaát ñöôïc 10 trieäu USD rau quaû vaøo thò tröôøng naøy. ÔÛ caùc nöôùc Phaùp, Italia, Haø Lan, Thuïy Só, Ñöùc … chuû yeáu tieâu thuï traùi caây qua cheá bieán (döùa, nöôùc quaû coâ ñaëc vaø moät soá löôïng nhoû xoaøi, böôûi, choâm choâm). - Thò tröôøng Nhaät: bình quaân nhaäp khaåu traùi caây nhieät ñôùi tính theo ñaàu ngöôøi laø 0,92kg/naêm. Haàu heát do caùc nhaø nhaäp khaåu lôùn ñaûm nhieäm, phaân nöûa ñöôïc ñöa ñeán caùc chôï baùn buoân, phaân nöûa giao cho caùc ñaïi lyù. Ngoaøi ra caùc sieâu thò cuõng coù theå nhaäp thaúng traùi caây. Thò tröôøng Nhaät vôùi tieâu chuaån kieåm dòch khaét khe neân traùi caây Vieät Nam chæ nhaäp khaåu vaøo thò tröôøng naøy ñaõ qua cheá bieán. Hieän Vieät nam ñang ñöôïc höôûng chính saùch öu ñaõi thueá quan cuûa Nhaät vôùi thueá suaát bình quaân MFN töø 5 –20%. - Thò tröôøng Myõ: bình quaân nhaäp khaåu theo ñaàu ngöôøi laø 1,64 kg/naêm. Vôùi chính saùch hoã trôï cho noâng nghieäp nöôùc mình tyû leä tieâu thuï traùi caây nhieät ñôùi ñöôïc saûn xuaát laø 59%. Vôùi hieäp ñònh thöông maïi Vieät – Myõ, khaû naêng thaâm nhaäp vaøo thò tröôøng naøy cao seõ giuùp traùi caây Vieät Nam khai thaùc ñöôïc theá maïnh cuûa mình, nhaát laø caùc loaïi quyù hieám. Tuy nhieân, cuõng nhö caùc nöôùc khaùc, thò tröôøng Myõ ñoøi hoûi tieâu chuaån veä sinh nghieâm ngaët vaø kieåm dòch thöïc vaät khaét khe. Vieät Nam ñang chòu thueá suaát trung bình laø 20% so vôùi 5 % cuûa Trung Quoác ( ñöôïc höôûng öu ñaõi MFN). 1.4. NHAÄN XEÙT: Qua khaûo saùt moät soá tình hình treân, chuùng ta nhaän thaáy vieäc saûn xuaát vaø tieâu thuï traùi caây treân theá giôùi vaø Vieät Nam coù moät soá thuaän lôïi vaø khoù khaên nhö sau: 1.4.1. Thuaän lôïi: - Saûn löôïng: chuûng loaïi traùi caây coù nhieàu khaû naêng phaùt trieån. Nhaát laø caùc loaïi traùi caây nhieät ñôùi quyù hieám (do thích hôïp vôùi khí haäu, thoå nhöôõng, kinh nghieäm…). - So vôùi nhieàu loaïi caây troàng khaùc, troàng caây aên traùi seõ laøm taêng thu nhaäp gaáp nhieàu (5-10 laàn cao hôn luùa), nhaát laø traùi caây traùi vuï . - YÙ thöùc cuûa daân chuùng caøng ngaøy seõ söû duïng caây aên traùi nhieàu hôn vì ñaây laø nguoàn dinh döôõng töø thieân nhieân toát hôn caùc loaïi thöùc uoáng töø gas, töø nhaân taïo. Do ñoù, nhu caàu caây aên traùi ngaøy caøng taêng. - Noâng daân cuøng Nhaø nöôùc ñang tìm moät loái ra cho traùi caây Vieät Nam. 1.4.2. Thaùch thöùc ñoái vôùi ngaønh traùi caây Vieät Nam: Caây aên traùi vaãn coøn nhieàu thaùch thöùc: - Gioáng caây aên traùi phaàn lôùn laø gioáng ñòa phöông, naêng suaát, chaát löôïng thaáp. khoâng saïch beänh, khoâng coù xaùc nhaän. - Chöa öùng duïng tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät moät caùch maïnh meõ vaøo vieäc saûn xuaát, cheá bieán baûo quaûn, ñoùng goùi traùi caây ñeå haï giaù thaønh saûn phaåm . - Chöa coù quy hoaïch vuøng chuyeân canh treân goùc ñoä caû nöôùc, ñieàu kieän cô sôû ñeå saûn xuaát traùi caây haøng hoùa. - Chöa quy hoaïch chôï baùn buoân, hình thaønh maïng löôùi thöông maïi, ñaàu tö, cheá bieán. - Coâng taùc khuyeán noâng, taäp huaán chöa ñöôïc tieán haønh saâu roäng. - Coâng nghieäp cheá bieán traùi caây coøn yeáu keùm. - Xuùc tieán thöông maïi coøn manh nha. - Vaän chuyeån khoù khaên treân mieàn soâng nöôùc, moät soá phí khaùc cuõng taêng. - Trung Quoác: thò tröôøng lôùn nhaát cuûa traùi caây Vieät Nam ñang chuyeån höôùng tieâu thuï: thueá nhaäp khaåu cho traùi caây Thaùi Lan laø 0% trong khi Vieät Nam laø 13%, caùc thò tröôøng khaùc nhö Nhaät, Myõ, EU, traùi caây Vieät Nam cuõng keùm caïnh tranh hôn moät phaàn laø do chính saùch thueá quan caùc caùc nöôùc naøy coøn phaân bieät. - Yeâu caàu veà chaát löôïng, maãu maõ, thaåm myõ khaùc tröôùc, ngon, ñeïp, saïch (öu tieân), reû, chaát löôïng vaø saûn löôïng oån ñònh. CHÖÔNG 2 THÖÏC TRAÏNG SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU THUÏ TRAÙI CAÂY TAÏI TÆNH BEÁN TRE. 2.1. THÖÏC TRAÏNG VEÀ SAÛN XUAÁT TRAÙI CAÂY TAÏI TÆNH BEÁN TRE. 2.1.1. Dieän tích – saûn löôïng – Phaân boá ñòa lyù: * Dieän tích: Trong thôøi kyø 1991 – 2002, dieän tích caây aên traùi cuûa Beán Tre lieân tuïc taêng töø 14.175ha (naêm 1991) leân ñeán 36.776 ha (naêm 2002). Toác ñoä taêng bình quaân haøng naêm laø 9,05%. Ñaây laø toác ñoä phaùt trieån dieän tích khaù cao cuûa Beán Tre ñöùng thöù 2 sau Tieàn Giang (50.600ha) vaø tröôùc Caàn Thô (34.769 ha). (Xem Bieåu 5: Dieän tích caây aên traùi cuûa Beán Tre 1991-2002.) Nhìn vaøo cô caáu dieän tích ta thaáy tyû troïng cuûa nhaõn vaø choâm choâm chieám khaù cao, gaàn 46%% toång dieän tích caây aên traùi, thöù ñeán laø caùc loaïi caây coù muùi (cam, chanh, quít) chieám khoaûng 23%, coøn laïi laø caùc caây aên traùi khaùc. * Saûn löôïng: Saûn löôïng caây aên traùi cuõng lieân tuïc taêng song song vôùi dieän tích, töø 51.491 taán (naêm 1991) leân ñeán 388.091taán (naêm 2002). Bình quaân haøng naêm taêng 20,15%. Sôû dó saûn löôïng taêng nhanh hôn dieän tích laø do noâng daân bieát aùp duïng caùc bieän phaùp khoa hoïc kyõ thuaät ñeå naâng cao naêng suaát caây troàng, thoaùt khoûi tö töôûng töï caáp töï tuùc, böôùc ñaàu caûi taïo vöôøn taïp ñeå ñi vaøo thaâm canh, chuyeân canh caây aên traùi khi cô cheá thò tröôøng baét ñaàu phaùt trieån. (Xem Bieåu 6: Saûn löôïng caây aên traùi Beán Tre). * Phaân boá ñòa lyù: Vöôøn caây aên traùi Beán Tre taäp trung chuû yeáu taïi 3 huyeän (coù nguoàn nöôùc ngoït gaàn nhö quanh naêm) laø Chôï Laùch, Chaâu Thaønh vaø Moõ Caøy. Do ñieàu kieän töï nhieân thích hôïp, Chôï Laùch daãn ñaàu veà dieän tích, saûn löôïng laãn chuûng loaïi vaø naêng suaát caây troàng. Ñaây cuõng laø huyeän ñöôïc tænh xem laø ñòa baøn troïng ñieåm ñeå xaây döïng caùc moâ hình saûn xuaát, cheá bieán caây aên traùi, thöù ñeán laø Chaâu Thaønh vaø Moû Caøy, Caùc huyeän khaùc, dieän tích, saûn löôïng, caây aên traùi xem nhö khoâng ñaùng keå. (Xem Bieåu 7: Phaân boá dieän tích caây aên traùi tænh Beán Tre ). Bieåu 7: Phaân boá Dieän tích caây aên traùi Beán Tre naêm 2002 25,6% 23,6% 21,5% 29,5% 2.1.2. Naêng suaát vaø giaù thaønh caùc loaïi traùi caây: - Naêng suaát caùc loaïi traùi caây taïi caùc huyeän töông ñoái ñoàng ñeàu, khoâng coù cheânh leäch lôùn. (Xem Bieåu 8: Naêng suaát moät soá loaïi traùi caây phaân theo Huyeän ). - Neáu so saùnh naêng suaát caùc loaïi traùi caây cuûa Beán Tre naêm 2002 vôùi keá hoaïch naêm 2010 cuûa Boä Noâng Nghieäp vaø Phaùt Trieån Noâng Thoân chuùng ta thaáy raèng naêng suaát traùi caây cuûa Beán Tre hoaøn toaøn coù khaû naêng ñaït ñöôïc nhö keá hoaïch ñaõ ñeà ra, ngoaïi tröø xoaøi caùt (khaû naêng taêng leân töø 5,3 T/ha ñeán 15T/ha thì khoù ñaït ñöôïc). (Xem bieåu 9: Naêng suaát moät soá loaïi traùi caây Beán Tre so vôùi caû nöôùc). -Veà giaù thaønh: chöa coù thoáng keâ vaø ñieàu tra naøo nghieân cöùu kyõ löôõng veà giaù thaønh caùc loaïi traùi caây cuûa Beán Tre. Tuy nhieân, chuùng ta coù theå laáy nhaän ñònh cuûa Coâng ty Les Vergers Du Mekong ñeå chöùng minh raèng, haàu heát giaù thaønh caùc loaïi traùi caây Vieät Nam ñeàu cao hôn caùc nöôùc nhö Equador, Zaimaica, Kenya, Ugande, Zambia.Ngay taïi Ñoâng Nam AÙ, giaù thaønh cuûa traùi caây chuùng ta vaãn cao hôn nhieàu so vôùi Thaùi Lan, Trung Quoác. 2.1.3. Chaát löôïng traùi caây vaø yeâu caàu cuûa khaùch haøng. Chaát löôïng traùi caây tuøy thuoäc lôùn vaøo gioáng, vaøo töøng nhaø vöôøn (caùch chaêm soùc, nguoàn nöôùc, thoå nhöôõng…). Tuy nhieân, qua ñaùnh giaù cuûa caùc khaùch haøng vaø chuyeân gia thì traùi caây Beán Tre chöa coù söï ñoàng ñeàu veà kích côõ, maøu saéc, troïng löôïng . Chaát löôïng cuûa traùi caây, haøng hoùa noùi chung chòu aûnh höôûng bôûi moät soá nhaân toá sau : - Ñoä chín khi thu hoaïch: Vieäc xaùc ñònh luùc naøo thu hoaïch laø raát quan troïng. Thu hoaïch sôùm thì maøu saéc chöa ñaït yeâu caàu, tyû leä ñöôøng vaø acid chöa caân baèng neân muøi vò maát ngon, coù khi quaù chua. Ngöôïc laïi, neáu thu hoaïch treã thì löôïng ñöôøng vaø acid giaûm nhieàu, traùi caây coù vò nhaït. - Caùc duïng cuï khi thu hoaïch (duïng cuï caét haùi, höùng, ñöïng, ñoùng goùi…) vaø kyõ thuaät thu hoaïch. - Giôø thu hoaïch: buoåi saùng thu hoaïch traùi caây thöôøng ._.toát hôn caùc buoåi khaùc trong ngaøy. Hieän nay, theo yeâu caàu cuûa khaùch haøng noùi chung traùi caây thöông maïi phaûi ñaït chuaån sau ñaây: - Thuaàn gioáng, xuaát phaùt töø gioáng coù xaùc nhaän, phuø hôïp vôùi thò hieáu cuûa ngöôøi tieâu duøng. - Thu haùi phaûi ñuû giaø, khoâng bò baàm daäp. - Khoâng bò saâu beänh vaø an toaøn veä sinh dòch beänh. Khoâng coù toàn dö kim loaïi naëng hoaëc ñoäc toá cuûa thuoác tröø saâu. - Tuyø theo töøng khaùch, coù yeâu caàu rieâng veà troïng löôïng traùi, kích côõ, ñoä ngoït, haáp daãn veà maøu saéc voû, ñoä chua…… - Ñoùng goùi ñuùng tieâu chuaån. - Coù maët thöôøng xuyeân treân thò tröôøng. - Giaù caû phaûi chaêng. - Thöông hieäu coù tieáng, coù uy tín. Laâu nay, traùi caây Beán Tre phaàn lôùn xuaát tieåu ngaïch sang thò tröôøng Trung Quoác. Thò tröôøng naøy roäng lôùn, coù nhieàu tieàm naêng tieâu thuï traùi caây Vieät Nam. Loaïi traùi caây naøo cuõng coù theå baùn ñöôc, chaát löôïng khoâng cao laém, giaù phaûi töông ñoái reû vaø phaûi giöõ chöõ tín trong buoân baùn. Tuy nhieân, trong nhöõng thaùng gaàn ñaây, thò tröôøng naøy coù nhieàu thay ñoåi, yeâu caàu cao hôn veà chaát löôïng, kieåm dòch chaët cheõ töø caáp Trung Öông cuûa Trung Quoác… nhöõng vaán ñeà naøy ñang laø thaùch thöùc cho caùc doanh nghieäp saûn xuaát kinh doanh traùi caây Vieät Nam. Nöôùc ta chöa coù quy ñònh naøo veà tieâu chuaån hay quy caùch cuûa traùi caây, trong khi ñoù caùc nöôùc phaùt trieån ñeàu chaøo haøng traùi caây baèng nhöõng tieâu chuaån ñònh tính, ñònh löôïng cuï theå, coù ñaêng kyù thöông hieäu, nhaõn hieäu roõ raøng. 2.1.4. Chuûng loaïi traùi caây vaø thôøi vuï thu hoaïch: Neáu khoâng tính caây döøa, Beán Tre troàng ñöôïc nhieàu loaïi caây aên traùi, trong ñoù nhaõn chieám 40 % dieän tích, caây coù muùi 20%, choâm choâm 10%, coøn laïi laø caùc caây khaùc. Töø naêm 2001 ñeán nay, nhieàu nhaø vöôøn ñaõ chuyeån höôùng töø vieäc troàng nhaõn sang troàng saàu rieâng haït leùp, boøn bon Thaùi Lan, xoaøi caùt, cam saønh coù hieäu quaû kinh teá cao.(Xem Bieåu 10: Cô caáu dieän tích vaø saûn löôïng Traùi Caây Beán Tre 2002) Vôùi öu theá khí haäu nhieät ñôùi ven bieån vaø nhieàu cöûa soâng cuoái nguoàn boài ñaép phuø sa cho ba daõy cuø lao, Beán Tre hình thaønh neân moät vuøng traùi caây quanh naêm xanh toát. Ñaëc ñieåm naøy giuùp cho nhieàu loaïi traùi caây coù theå phaùt trieån xen canh quanh naêm cuøng vôí caùc vuøng chuyeân canh , giuùp cho caùc nhaø vöôøn coù theå naâng cao hieäu quaû . Moät soá loaïi traùi caây phoå bieán ôû Beán Tre laø: - Nhaõn: Tieâu laù baàu, Xuoàng côm vaøng, Long. - Choâm choâm: Java, Choâm choâm nhaõn (ñöôøng). - Böôûi:Ñöôøng, Long, Da xanh, Naêm roi. - Saàu rieâng: Haït leùp, Mong thong. - Xoaøi: Caùt Hoaø Loäc, Caùt chu, Thanh ca, Xieâm, Gheùp (xoaøi hoâi, xoaøi böôûi). - Cam: Saønh. * Veà thôøi vuï thu hoaïch: Ñoái vôùi traùi caây, muøa vuï laø moät ñaëc ñieåm ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc saûn xuaát haøng hoaù. Xu höôùng muøa vuï hieän thôøi töông ñoái ñöôïc nôùi roäng vaø chuû ñoäng do ngöôøi daân bieát aùp duïng moät soá bieän phaùp kích thích sinh tröôøng, cho ra hoa traùi vuï vaø khoáng cheá nöôùc. Thoâng thöôøng traùi caây thu hoaïch traùi vuï hoaëc ñaàu muøa seõ baùn ñöôïc giaù hôn chính vuï. Tuy nhieân, moät soá loaïi traùi caây traùi vuï vaãn bò rôùt giaù vì ai cuõng thöïc hieän bieän phaùp ra hoa traùi vuï (nhaát laø trong naêm 2002). (Xem Bieåu3: Muøa vuï thu hoaïch traùi caây Nam Boä ). 2.1.5 Thöïc traïng cuûa vieäc öùng duïng caùc tieán boä kyõ thuaät: Noâng daân Beán Tre ñaõ coù yù thöùc naâng cao hieäu quaû baèng caùch taêng naêng suaát, chaát löôïng thoâng qua caùc hình thöùc thaâm canh, xen canh, chuyeån ñoåi gioáng. Trong thôøi gian qua, moät soá öùng duïng tieán boä kyõ thuaät ñaõ ñöôïc aùp duïng vaøo caùc vöôøn caây aên traùi taïi Beán Tre nhö sau: * Veà gioáng: Chaát löôïng gioáng vöôøn öôm laø yeáu toá coù taùc ñoäng quan troïng cho vöôøn caây môùi laäp vaø aûnh höôûng laâu daøi ñoái vôùi chu kyø soáng cuûa caây vaø hieäu quaû kinh teá cuûa caây troàng. Caùc nhaø vöôøn Beán Tre coù nhieàu kinh nghieäm trong vieäc söu taäp, troàng vaø nhaân gioáng nhieàu loaïi caây aên traùi toát, coù hieäu quaû kinh teá cao. Tieâu chuaån ñeå choïn gioáng thöôøng caên cöù vaøo caùc tieâu chuaån nhö caây phaûi saïch beänh, sinh tröôûng vaø phaùt trieån toát, naêng suaát cao, oån ñònh nhieàu naêm chaát löôïng traùi caây phuø hôïp vôùi ngöôøi tieâu duøng. Caùc loaïi gioáng caây troàng ñang ñöôïc phoå bieán taïi Beán Tre: - Nhaõn: Tieâu da boø (xuaát khaåu), Long (tieâu thuï noäi ñòa). - Choâm choâm: Ñöôøng, Rong rieâng, Choâm choâm nhaõn, Java. - Saàu rieâng: Côm vaøng haït leùp, Mong thong. - Cam: Saønh. - Böôûi: Naêm roi, Ñöôøng , Da xanh , Long . - Xoaøi: Caùt Hoaø Loäc, Caùt chu. * Veà maät ñoä vaø khoaûng caùch, caùc moâ hình canh taùc: Xu höôùng chung cuûa caùc nhaø vöôøn Beán Tre laø troàng caây vôùi maät ñoä daøy ñeå mau thu hoaïch vaø saûn löôïng cao. Taäp quaùn naøy phuø hôïp vôùi hoä coù quy moâ dieän tích nhoû. Tuy nhieân, troàng daøy quaù seõ daãn ñeán naêng suaát thaáp, nhieàu beänh haïi, chu kyø khai thaùc ngaén. * Caùc moâ hình troàng xen chuû yeáu laø: nhaõn - saàu rieâng, nhaõn – choâm choâm, nhaõn – cam, maêng cuït – boøn bon. * Tæa caønh taïo taùn: nhaèm laøm caây thaáp ñi, taêng soá caønh mang traùi, töø ñoù deã daøng aùp duïng caùc bieän phaùp IPM (thaû kieán vaøng vaø thieân ñòch). * Baûo veä thöïc vaät: Haàu heát caùc hoä ñeàu söû duïng thuoác hoaù hoïc ñeå phoøng tröø saâu beänh haïi treân caùc loaïi caây. Vaán ñeà lieàu löôïng, thôøi gian caùch ly an toaøn khoâng ñöôïc quan taâm ñeán. Vieäc naøy aûnh höôûng ñeán söùc khoeû cuûa ngöôøi tieâu duøng vaø moâi tröôøng sinh thaùi, taïo nguy cô saâu beänh lôøn thuoác. * Boùn phaân: Ngöôøi daân thöôøng söû duïng ñaïm, laân, kali, chöa quan taâm söû duïng phaân höõu cô ñeå taêng tính thoaùt nöôùc, taêng quaàn theå vi sinh vaät coù ích (giaûi quyeát beänh Greening vaøng laù cheát caây). * Xöû lyù ra hoa ñeå taïo nghòch muøa traùi vuï: Noâng daân hieän nay coù nhieàu kinh nghieäm vaø aùp duïng tieán boä kyõ thuaät ñeå xöû lyù ra hoa nghòch vuï vaø raûi vuï, nhaát laø treân caây nhaõn. Tuy nhieân, do thò tröôøng coøn nhieàu baát oån, noâng daân laïi khoâng ñöôïc caäp nhaät thoâng tin ñaày ñuû vaø kòp thôøi ñeå bieát xöû lyù traùi vuï vaøo luùc naøo, loaïi traùi caây gì coù giaù, baùn vaøo thò tröôøng naøo. Do ñoù, hieäu quaû kinh teá thu ñöôïc vaãn khoâng cao. Nhieàu noâng daân xöû lyù cho traùi nghòch vuï, cuoái cuøng nghòch vuï cuõng nhö chính vuï, giaù baùn vaãn thaáp. * Gioáng caây aên traùi: + Khu vöïc nhaø nöôùc vaø taäp theå: Töø naêm 1996 ñeán naêm 2000, tænh ñaõ ñaàu tö hôn 2 tyû ñoàng ñeå xaây döïng caùc traïi gioáng do trung taâm gioáng caây troàng quaûn lyù. Töø naêm 2000 ñeán naêm 2002 ñaàu tö hôn 7 tyû ñoàng ñeå naâng caáp caùc traïi gioáng ñeå töøng böôùc hoaøn chænh cô sôû haï taàng, xaây döïng 3 traïi gioáng ôû Chôï Laùch, Chaâu Thaønh, Moû Caøy. Tænh hieän coù 7 Hôïp taùc xaõ chuyeân doanh caây gioáng ñang hoaït ñoäng ôû Chôï Laùch, Moû Caøy, Gioàng Troâm. Caùc traïi gioáng vaø Hôïp taùc xaõ naøy haøng naêm saûn xuaát vaø cung öùng khoaûng 150.000 caây gioáng caùc loaïi. + Khu vöïc Tö nhaân: - Toaøn tænh coù 10.000 hoä saûn xuaát – kinh doanh gioáng caây aên traùi. - 70 nhaø löôùi lôùn nhoû saûn xuaát caây coù muùi saïch beänh. - Haøng naêm saûn xuaát 15 – 20 trieäu caây gioáng. * Nhaän xeùt: - Saûn xuaát gioáng chöa coù ñònh höôùng roõ neân taäp trung ñaàu tö vaø phaùt trieån chöa ñuùng möùc, saûn xuaát gioáng chöa ñoàng boä nhaát laø caùc gioáng chuû löïc, maïng löôùi cung öùng gioáng chöa nhieàu, chöa ñuû söùc ñaùp öùng nhu caàu taïi choã. - Noâng daân thieáu voán vaø chöa nhaän thöùc ñöôïc gioáng laø nhaân toá quyeát ñònh neân chöa maïnh daïn söû duïng gioáng coù chaát löôïng toát. Maët khaùc, chöa coù ñònh höôùng ñaàu ra cho saûn phaåm caây troàng neân noâng daân coøn luùng tuùng trong vieäc choïn gioáng. - Moät soá hoä kinh doanh gioáng chaïy theo soá löôïng, lôïi nhuaän neân vieäc thieáu quan taâm chaát löôïng vaø uy tín treân thöông tröôøng. - Quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi coâng taùc gioáng coøn luùng tuùng, baát caäp chöa theo kòp yeâu caàu phaùt trieån, chöa kieåm soaùt heát gioáng du nhaäp vaøo tænh cuõng nhö gioáng xuaát baùn ra ngoaøi tænh. 2.1.6. Thöïc traïng caùc hoaït ñoäng sau thu hoaïch. Hoaït ñoäng sau thu hoaïch laø moät trong nhöõng vaán ñeà ñöôïc quan taâm nhieàu nhaát ñoái vôùi traùi caây Beán Tre ñaõ coù nhieàu cuoäc hoäi thaûo, vaø caùc chöông trình nghieân cöùu baøn thaûo ñeán vaán ñeà coâng ngheä sau thu hoaïch. Quaù trình xöû lyù traùi caây sau thu hoaïch coù theå hình dung baèng sô ñoà sau ñaây: Röûa/ Laøm raùo nöôùc Tieáp nhaän Xöû lyù/ Raùo nöôùc Thu hoaïch Laøm maùt sô boä Daùn nhaõn Ñoùng goùi Cheá bieán Phaân loaïi Giao cho nôi tieâu thuï Vaän chuyeån Baûo quaûn Moät soá hoaït ñoäng sau thu hoaïch coù theå neâu ra nhö sau: * Baûo quaûn, cheá bieán: - Laøm saïch caùc loaïi saâu, beänh haïi: caùc bieän phaùp hieän nay thöôøng söû duïng laø xoâng ethylen, bromid, methyl bromid, carbonxyl sulfit ñeå phoøng tröø saâu, ong, ruoài ñuïc traùi, nheän, reäp dính, hoaëc nhuùng dimethoate, nhuùng saùp, xöû lyù nhieät, xöû lyù laïnh, chieáu phoùng xaï, nhuùng chitosan ñeå baûo quaûn moät soá loaïi traùi caây. - Ñoái vôùi baûo quaûn töôi: baûo quaûn traùi caây töôi töø 1,5 thaùng ñeán 2 thaùng sau thu hoaïch chöa ñöôïc phoå bieán. Noâng daân chuû yeáu röûa saïch, phaân loaïi, ñoùng thuøng roài ñöa ñi tieâu thuï. Do ñoù, khaû naêng xuaát haøng hoaù baèng ñöôøng thuyû hoaëc ñöôøng boä sang caùc nöôùc, laân caän cuõng raát khoù khaên, chöa keå ñeán vieäc xuaát khaåu sang caùc thò tröôøng xa hôn. Nhaø vöôøn ñaõ söû duïng moät soá bieän phaùp xöû lyù ñoái vôùi caùc loaïi traùi caây nhö sau: - Ñoái vôùi xoaøi: ngöôøi daân baét ñaàu bieát xöû lyù baèng thuoác tröø naám (Tecto) ñeå ngöøa thoái traùi do naám vaø moät soá beänh khaùc nhö thaùn thö vaø chaûy muû. Moät soá hoä khaùc cuõng ñang thöû aùp duïng moät soá hoaù chaát ñeå keùo daøi thôøi gian sinh tröôûng. Thoâng thöôøng nhaát laø uû chín baèng khí axeâtilen. - Ñoái vôùi cam, chanh ñöôïc baûo quaûn trong nhaø maùt hoaëc vuøi trong caùt. - Ñoái vôùi nhaõn: thöôøng ñöôïc saáy (xoâng khí) SO2 , dö löôïng SO2 coøn trong traùi caây khaù cao, 240-250 ppm trong côm nhaõn. Trong khi ñoù theo yeâu caàu cuûa Myõ vaø Nhaät thì chæ 30ppm. - Choâm choâm: ñöôïc tröõ laïnh trong thuøng xoáp polystiren nhaèm choáng maát nöôùc vaø giöõ khoâng cho chuyeån maøu. * Vaän chuyeån: - Traùi caây ñöôïc vaän chuyeån baèng ñöôøng thuyû, ñöôøng boä, ñöôøng haøng khoâng vaø ñöôøng bieån. - Thôøi gian vaän chuyeån trung bình ñoái vôùi tieâu thuï noäi ñòa töø 4 giôø ñeán hai ngaøy (tuøy khoaûng caùch töø nôi thu hoaïch ñeán nôi tieâu thuï) , töø 5 –7 ngaøy neáu xuaát haøng ñi Trung Quoác. - Caùc phöông tieän vaän chuyeån thöôøng söû duïng laø: xuoàng, gaùnh boä, xe ba gaùc, xe gaén maùy ,xe taûi, xe laïnh, maùy bay vaø taøu bieån. - Tyû leä hoûng do vaän chuyeån chieám ñeán 27% (Theo ñaùnh giaù cuûa Hieäp hoäi Traùi caây Vieät Nam) * Ñoùng goùi: Noâng daân chuû yeáu duøng bao PE ñeå boïc, thuøng goã, thuøng moùp, roã muõ, thuøng carton, soït tre, ñeå chöùa caùc loaïi traùi caây khi ñi tieâu thuï. Noùi chung maãu maõ ñôn giaûn, chöa ñaûm baûo an toaøn cho traùi caây phía trong (deã bò daäp, khoâng thoaùng khí, khoâng hoaù chaát giöõ traùi caây laâu hö…) vaø khoâng ñöôïc ñeïp maét. Haàu heát caùc hoä noâng daân chöa ñöôïc huaán luyeän vaø höôùng daãn kyõ thuaät thu hoaïch, nhö veà ñoä chín thu hoaïch thích hôïp cho töøng loaïi traùi, cho nhöõng muïc ñích khaùc nhau, cho caùc thò tröôøng khaùc nhau, chuû yeáu hoï döïa vaøo kinh nghieäm. Thôøi gian thu hoaïch trong ngaøy cuõng chöa ñöôïc chuù yù nhö haùi traùi quaù tröa seõ daãn ñeán naéng noùng quaù , traùi deã maát maøu vaø hö. Khi thu hoaïch noâng daân thöôøng ñoå xuoáng ñaát , deã nhieãm vi sinh vaät, baàm daäp. Duïng cuï thu hoaïch chöa ñöôïc caûi tieán, raát laïc haäu . 2.1.7. Nhaän xeùt. - Dieän tích caây aên traùi cuûa Beán Tre töông ñoái lôùn, chuûng loaïi ña daïng, phong phuù. Tuy nhieân chöa hình thaønh caùc vuøng chuyeân canh lôùn. Vaán ñeà naøy laø do Tænh chöa laäp baûn ñoà caây aên traùi, troàng caây gì ôû ñaâu xuaát thò tröôøng naøo. Ñònh höôùng phaùt trieån chöa roõ. - Nhaõn (töôi, khoâ) vaø choâm choâm töôi vaø chieám tyû troïng cao (46%) trongkhi xu höôùng tieâu thuï caây aên traùi treân theá giôùi coù söï chuyeån höôùng (tieâu thuï nöôùc hoa quaû coâ ñaëc vaø ñoùng hoäp). Caùc nöôùc treân theá giôùi khoâng chuoäng laém hai loaïi traùi caây naøy. - Hieän nay traùi caây xuaát khaåu vaø tieâu thuï noäi ñòa chuû yeáu laø saûn phaåm töôi. Saûn phaåm ñaõ qua cheá bieán khoâng cao. Trong khi ñoù, trình ñoä cheá bieán, baûo quaûn saûn phaåm töôi khoâng ñöôïc chuù yù, chöa öùng duïng tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät vaøo khaâu naøy. - Giaù thaønh traùi caây coøn khaù cao do naêng suaát keùm vaø saûn xuaát manh muùn. - Chaát löôïng traùi caây Beán Tre ngoaøi moät vaøi loaïi ñaëc bieät nhö saàu rieâng haït leùp, nhaõn tieâu da boø, xuoàng côm vaøng… coøn laïi caùc loaïi khaùc chöa thuaàn gioáng, ñoä ñoàng ñeàu vaø kích côõ khoâng ñöôïc tieâu chuaån hoaù, maøu saéc voû vaø ñoä ngoït khoâng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu. - Thôøi vuï thu hoaïch phaàn lôùn traùi caây Beán Tre chöa ñaùp öùng nhu caàu tieâu thuï cuûa khaùch haøng (soá löôïng lôùn taäp trung vaøo moät thôøi ñieåm). - Heä thoáng kho trung chuyeån haàu nhö chöa coù gì. - Thôøi gian vaän chuyeån aûnh höôûng ñeán chaát löôïng traùi caây, tyû leä hoûng do vaän chuyeån cao, chöa coù phöông tieän chuyeân duøng ñeå vaän chuyeån traùi caây . - Heä thoáng baûo quaûn vaø cheá bieán chuû yeáu laø thuû coâng cuûa hoä daân, chöa ñöôïc nhaø nöôùc xaây döïng vaø hoaøn thieän. - Coâng taùc khuyeán noâng, cung caáp thoâng tin veà kyõ thuaät canh taùc, coâng taùc caûi taïo gioáng coøn thöïc hieän chöa roäng khaép, chöa caäp nhaät ñöôïc nhöõng coâng ngheä cuûa nöôùc ngoaøi vaø trieån khai coøn chaäm. - Thu nhaäp cuûa noâng daân töø traùi caây coøn chöa oån ñònh do giaù caû thò tröôøng coøn baáp beânh. - YÙ thöùc cuûa ngöôøi daân trong vieäc choïn gioáng, bình tuyeån gioáng vaø boùn caùc loaïi phaân hoaù hoïc chöa ñöôïc cao. - Nhieàu loaïi gioáng khoâng xaùc nhaän, khoâng qua kieåm ñònh ñöôïc söû duïng traøn lan. - Phaân boùn hoaù hoïc ñöôïc söû duïng phoå bieán gaây thoaùi hoaù ñaát. Phaân höõu cô chöa ñöôïc coi troïng. 2.2. THÖÏC TRAÏNG THÒ TRÖÔØNG VAØ KHAÙCH HAØNG CUÛA TRAÙI CAÂY BEÁN TRE : 2.2.1. Thò tröôøng tieâu thuï traùi caây Beán Tre: 2.2.1.1. Phaân theo khu vöïc ñòa lyù: Traùi caây Beán Tre ñöôïc tieâu thuï treân thò tröôøng noäi ñòa vaø xuaát khaåu, trong ñoù chuû yeáu laø noäi ñòa. Thò tröôøng tieâu thuï noäi ñòa cuûa Beán Tre bao goàm: taïi choã vaø ngoaøi ñòa phöông. Theo soá lieäu cuûa Sôû Thöông Maïi – Du lòch Beán Tre, vaøo naêm 2001 toaøn tænh coù khoaûng 200 ñieåm baùn leû traùi caây taïi chôï vaø khoaûng 1000 hoä nhaø vöôøn mang saûn phaåm ra chôï baùn tröïc tieáp cho ngöôøi tieâu duøng. Treân toaøn tænh coù 300 vöïa traùi caây theo nhieàu quy moâ khaùc nhau taäp trung taïi huyeän Chaâu Thaønh, Chôï Laùch, Moû Caøy. - Vieäc toå chöùc thu mua taïi caùc vöïa traùi caây heát söùc linh hoaït theo nhieàu phöông thöùc: + Mua theo soá löôïng thöïc teá taïi nhaø vöôøn. + Mua taïi caùc vöïa do nhaø vöôøn mang ñeán. + Veä tinh thu gom ôû nhöõng nôi khoâng thuaän lôïi giao thoâng. - Tuyø theo ñaëc ñieåm caùc vuøng traùi caây maø vöïa coù theå thu mua nhieàu maët haøng traùi caây hoaëc chuyeân doanh moät maët haøng. Chaúng haïn nhö caùc vöïa Chôï Laùch mua nhaõn, choâm choâm, saàu rieâng, maêng cuït…., caùc vöïa Moû Caøy chuyeân mua cam, vöïa Gioàng Troâm chuyeân mua chanh, chuoái…. - Giaù caû thu mua chuû yeáu chòu söï khoáng cheá ñieàu tieát cuûa caùc vöïa traùi caây lôùn nhö chôï Caàu Muoái (TPHCM), chôï An Höõu (Tieàn Giang) hoaëc giaù cuûa caùc thöông laùi ñöôøng daøi ñi Haø Noäi, Trung Quoác. - Thò tröôøng tieâu thuï ngoaøi tænh laø: Tieàn Giang, TPHCM. Töø ñaây, caùc vöïa lôùn seõ phaân phoái haøng ñi mieàn Trung, caùc tænh phía Baéc. Ngay taïi Beán Tre, cuõng coù moät soá vöïa ñoùng haøng ñi caùc tænh Kieân Giang, Laâm Ñoàng, Vuõng Taøu, Ñaéc Laéc. - Theo soá lieäu ñieàu tra cuûa chuùng toâi , vaøo naêm 2002 tyû troïng tieâu thuï traùi caây ngoaøi tænh khoaûng 95% (368.686 taán), 5% tieâu thuï trong tænh (19.404 taán) . Trong saûn löôïng traùi caây tieâu thuï ngoaøi tænh coù khoaûng 15-20% ñöôïc xuaát khaåu sang Trung Quoác. Ngoaøi ra, vaøo cuoái naêm 2002, ñaàu naêm 2003 caùc thöông laùi ñaõ xuaát khoaûng 1.000 taán choâm choâm vaø nhaõn qua thò tröôøng Campuchia. - Theo döï baùo cuûa Sôû Thöông Maïi Du lòch, moät soá thò tröôøng xuaát khaåu traùi caây tieàm naêng cuûa Beán Tre laø: + Trung Quoác: nhaõn töôi, chuoái khoâ, döøa traùi. + EU: xoaøi, nöôùc eùp töø xoaøi, chuoái, nöôùc eùp traùi caây chuoái. + Myõ, Canada: nöôùc traùi caây, caùc saûn phaåm töø nhaõn vaø chuoái. + Nga vaø caùc nöôùc Ñoâng AÂu: caùc loaïi traùi caây cheá bieán, chuoái khoâ, keïo… 2.2.1.2 Theo coâng duïng Traùi caây ñöôïc tieâu thuï döôùi hai hình thöùc: aên töôi vaø laøm nguyeân lieäu cho caùc nhaø maùy cheá bieán. Do hieän nay, caùc loaïi traùi caây cuûa Beán Tre coù quanh naêm, muøa naøo thöùc naáy, neân nhu caàu tieâu thuï taïi choã vaãn laø aên töôi. Maët khaùc, saûn phaåm tieâu thuï ngoaøi tænh vaãn laø traùi caây töôi neân tyû troïng tieâu thuï cuûa traùi caây töôi laø lôùn nhaát (treân 90%). Song song ñoù naêng löïc cheá bieán caùc loaïi traùi caây cuûa tænh haàu nhö khoâng coù, khoâng coù khaû naêng höôùng daãn nhu caàu cho ngöôøi tieâu duøng. Coâng nghieäp cheá bieán traùi caây chæ môùi phaùt trieån ôû daïng sô cheá coøn manh nha, naêng suaát, chaát löôïng thaáp. (Xem Bieåu 11: Danh muïc traùi caây cheá bieán hieän coù taïi Beán Tre ) 2.2.1.3. Theo khaùch haøng Khaùch haøng cuûa caùc hoä noâng daân canh taùc traùi caây goàm caùc ñoái töôïng nhö thöông laùi, ngöôøi mua leû hoaëc nhaø maùy cheá bieán. Thôøi gian qua , khaùch haøng cuûa traùi caây Beán Tre chuû yeáu laø caùc thöông laùi , caùc doanh nghieäp lôùn cuûa nhaø nöôùc chæ quan taâm cheá bieán vaøo moät vaøi loaïi traùi caây (nhö döùa , döøa ), ít chuù yù ñeán caùc loaïi traùi caây coøn laïi. Theo döï kieán cuûa Toång coâng ty rau quaû Vieät Nam, ñeán naêm 2010 soá löôïng caùc nhaø maùy cheá bieán rau quaû taäp trung ôû Kieân Giang, Caàn Thô, Tieàn Giang, Long An. TPHCM, Bình Döông, Ñoàng Nai, Ñoàng Thaùp, Vónh Long vôùi toång coâng suaát vaøo khoaûng 150.000taán/naêm. Nhö vaäy, taïi ñòa baøn Beán Tre seõ khoâng coù nhaø maùy cheá bieán rau quaû naøo. Xu höôùng phaùt trieån cuûa coâng nghieäp cheá bieán traùi caây ôû Beán Tre laø laøm caùc cô sôû cheá bieán ôû quy moâ vöøa vaø nhoû. Taïi tænh Beán Tre, caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc haàu nhö chæ taäp trung cheá bieán caùc saûn phaåm töø döøa, coøn traùi caây giao haún cho caùc thaønh phaàn kinh teá khaùc, chuû yeáu laø caùc thöông laùi. Hieän traïng tieáp thò traùi caây Beán Tre dieãn ra theo caùc keânh khaùc nhau nhö sau: - Keânh tieáp thò ngaén khoâng qua trung gian, nhaø vöôøn ® ngöôøi tieâu duøng. Keânh naøy ñöôïc thöïc hieän trong tröôøng hôïp nhaø vöôøn mang traùi caây cuûa mình ra chôï, saïp ven ñöôøng baùn. Khaùch tham quan du lòch mua taïi vöôøn. Keânh naøy coù giaù baùn leû cao hôn so vôùi giaù baùn só nhöng chi phí lao ñoäng cho vieäc baùn haøng cao, haøng hoaù tieâu thuï ít. - Keânh phaân phoái giaûn ñôn chæ qua moät khaâu trung gian: . Ngöôøi baùn leû ôû chôï Nhaø vöôøn . Sieâu thò Ngöôøi tieâu duøng . Cöûa haøng traùi caây Keânh naøy ñöôïc thöïc hieän ñoái vôùi caùc vuøng saûn xuaát gaén vôùi thò tröôøng tieâu thuï taïi choã (trong tænh, trong huyeän…) hoaëc ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp nhaø vöôøn coù ñieàu kieän veà phöông tieän vaän chuyeån, coù kinh nghieäm trong mua baùn tieáp thò. Keânh naøy do qua ít khaâu trung gian, lôïi nhuaän khoâng bò phaân phoái cho nhieàu khaâu trung gian. Tuy nhieân phaïm vi aùp duïng khoâng lôùn do ñaëc ñieåm saûn xuaát traùi caây phaân boá khoâng ñoàng ñeàu theo vuøng saûn xuaát vaø thò tröôøng tieâu thuï. - Keânh phaân phoái qua nhieàu khaâu trung gian: Ñaây laø keânh phaân phoái phoå bieán nhaát hieän nay. Caùc khaâu trung gian goàm: thöông laùi, vöïa ñaàu moái, ngöôøi baùn buoân, ngöôøi baùn leû ôû chôï, nhaø haøng, khaùch saïn…. Nhaø vöôøn Vöïa, Loø saáy Toå chöùc xuaát khaåu, Sieâu thò, Saïp baùn leû Ngöôøi tieâu duøng Nhaø maùy cheá bieán Thöông laùi ñöôøng daøi Ngöôøi thu gom Chôï ñaàu moái 2.2.2 Moái quan heä vôùi khaùch haøng: Treân thò tröôøng traùi caây Beán Tre, quan heä giöõa caùc theå nhaân, phaùp nhaân mua baùn laãn nhau töông ñoái loûng leõo. Nhö caùc phaàn treân ñaõ phaân tích, giaù caû treân thò tröôøng chi phoái giaù mua, baùn traùi caây taïi vöôøn. Hoaëc khi thò tröôøng xuaát khaåu coù nhu caàu thì caùc thöông laùi seõ tính toaùn giaù mua phuø hôïp vôùi giaù baùn cuûa mình. Do caùc nhu caàu khoâng oån ñònh neân moái quan heä mua baùn giöõa nhaø vöôøn vaø caùc thöông laùi cuõng khoâng oån ñònh. Tuy nhieân, trong mua baùn, giöõa chuû vöïa, caùc thöông laùi vaø caùc nhaø vöôøn thöôøng giao nhaän haøng cuûa nhau vôùi giaù caû thöôøng hôïp lyù khi buoân baùn cho khaùch quen bieát. Ñoái vôùi khaùch haøng laï (khaùch vaõng lai ), thöôøng hoï bò eùp giaù. Ñoái vôùi ngöôøi baùn (nhaø cung caáp) vaõng lai, khoâng quen bieát, ngöôøi mua thöôøng eùp giaù, mua vôùi giaù thaáp hôn raát nhieàu so vôùi baïn haøng thaân thuoäc. Theo söï khaûo saùt cuûa chuùng toâi, haàu heát caùc quan heä mua baùn traùi caây ñeàu baèng hôïp ñoàng mieäng qua ñieän thoaïi hoaëc gaëp tröïc tieáp. Sau khi thöông löôïng, beân mua thöôøng ñaët coïc vaø ñeán moät thôøi haïn sau ñoù trong muøa vuï hoï seõ ñeán nhaän haøng taïi vöôøn hoaëc nhaø vöôøn thu hoaïch xong chôû traùi caây ñeán vöïa hoaëc ñieåm ñoùng goùi. Giöõa caùc thöông laùi vôùi nhau cuõng töông töï. Nhöõng hôïp ñoàng mieäng naøy ít khi bò huyû boû. 2.2.3. Nhaän xeùt: Qua tìm hieåu vaø phaân tích thöïc traïng thò tröôøng vaø khaùch haøng cuûa traùi caây Beán Tre chuùng ta thaáy noåi leân caùc vaán ñeà sau ñaây: - Traùi caây Beán Tre chuû yeáu laø tieâu thuï noäi ñòa vaø tieâu thuï ngoaøi tænh. - Ñaûm nhaän coâng vieäc töø nôi saûn xuaát ñeán nôi tieâu thuï laø do caùc cô sôû tö nhaân vaø thöông laùi chòu traùch nhieäm. Giaù caû cuõng do thaønh phaàn naøy quyeát ñònh. - Chöa coù chôï ñaàu moái hoaëc vöïa phaân phoái lôùn taïi Beán Tre, nhaát laø taïi vuøng troïng ñieåm traùi caây nhö Chôï Laùch. - Khoâng coù cô sôû cheá bieán naøo ñuû lôùn, coù taàm côõ ñeå giaûi quyeát löôïng traùi caây eá thöøa khi vaøo vuï. - Tieâu thuï traùi caây töôi laø chuû yeáu. - Moái quan heä giöõa nhaø vöôøn vaø caùc thöông laùi khoâng baèng caùc hôïp ñoàng mua baùn oån ñònh, daøi haïn (veà giaù, veà löôïng…) 2.3. HIEÄN TRAÏNG CAÙC CHÍNH SAÙCH ÑÒNH HÖÔÙNG VAØ HOÃ TRÔÏ CUÛA ÑÒA PHÖÔNG ÑOÁI VÔÙI VIEÄC SAÛN XUAÁT VAØ TIEÂU THUÏ TRAÙI CAÂY TREÂN ÑÒA BAØN TÆNH BEÁN TRE. 2.3.1 Coâng Taùc Quy Hoaïch Vuøng Traùi Caây Chuyeân Canh. Theo ñaùnh giaù thöïc traïng phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi thôøi kyø 1991 – 2000 cuûa UBND tænh Beán Tre coù caùc vaán ñeà noåi leân nhö sau : - Veà söû duïng ñaát coù söï chuyeån dòch cô caáu khaù roõ neùt: dieän tích luùa giaûm maïnh vaø dieän tích troàng caây ngaén ngaøy, caây aên traùi taêng. Caây aên traùi taêng töø 9.050ha (naêm 1991) leân 32.379 ha (naêm 2000). Tyû troïng veà giaù trò caây aên quaû taêng töông öùng töø 6,9% leân 29,1%. - Veà cô baûn, tænh coù chuû tröông quy hoaïch caùc vuøng coù nöôùc ngoït thöôøng xuyeân nhö Chôï Laùch, Chaâu Thaønh, moät phaàn nhoû Moû Caøy vaø Gioàng Troâm baèng caùch ngaên maën, caûn luõ, tieáp ngoït ñeå caùc vuøng naøy taêng thaâm canh, naêng suaát veà caây aên traùi. - Coù keá hoaïch boá trí muøa vuï, cô caáu caây troàng nhaát laø caùc loaïi traùi caây ñaëc saûn cuûa tænh nhö : döøa , chanh, saàu rieâng, nhaõn, choâm choâm, xoaøi. Tuy nhieân, thôøi gian qua tình hình saûn xuaát noâng nghieäp coøn moät soá haïn cheá sau: - Chuyeån ñoåi cô caáu chöa ñi vaøo chieàu saâu, cuï theå laø naêng suaát chöa cao, cô caáu chöa oån ñònh, chöa chuù yù phaùt trieån noâng nghieäp beàn vöõng. - Heä thoáng cô sôû haï taàng phuïc vuï saûn xuaát vaø ñôøi soáng ôû noâng thoân chöa ñöôïc ñaàu tö ñoàng boä. Qua tình hình treân (töø 1991 ñeán 2000), coù theå ñaùnh giaù raèng coâng taùc quy hoaïch vuøng traùi caây chuyeân canh môùi khôûi ñaàu baèng chuû tröông, ñònh höôùng, chöa phaân vuøng quy hoaïch cuï theå, vuøng naøo troàng caây gì, troàng bao nhieâu ha. Hieän chæ coù huyeän Chaâu Thaønh xaây döïng ñöôïc baûn ñoà traùi caây cho huyeän. Caùc huyeän khaùc thì chöa thöïc hieän coâng vieäc naøy. Trong phöông höôùng töø 2001-2010 cuûa quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi cuûa Beán Tre ñaõ ñònh höôùng cho aây aên traùi moät soá vaán ñeà nhö sau: - Phaân vuøng kinh teá : + Vuøng ngoït: toaøn boä huyeän Chôï Laùch vaø chín xaõ phí Taây cuûa Chaâu Thaønh ® phuø hôïp vôùi vieäc phaùt trieån kinh teá vöôøn. + Vuøng lôï. + Vuøng maën. - Caûi taïo vaø phaùt trieån vuøng chuyeân caây aên traùi vôùi cô caáu caây, vöôøn ña daïng hôïp lyù, cho pheùp khai thaùc toång hôïp taøi nguyeân kinh teá vöôøn moät caùch beàn vöõng, ñoàng thôøi ñaùp öùng nhu caàu phong phuù cuûa thò tröôøng vaø xem kinh teá vöôøn laø moät trong nhöõng nguoàn löïc chính trong quaù trình phaùt trieån noâng nghieäp vaø gia taêng thu nhaäp noâng daân. - Döï kieán toác ñoä taêng tröôûng cuûa nhoùm caây aên traùi laø 39% trong 10 naêm tôùi. - Caây aên traùi seõ taäp trung ôû Chôï Laùch, Taây Chaâu Thaønh môû roäng theâm moät phaàn ôû huyeän khaùc. 2.3.2. Vieäc xaây döïng thöông hieäu traùi caây trong tænh Töø naêm 2002 trôû veà tröôùc, noâng daân laãn caùc caáp quaûn lyù Nhaø nöôùc, chính quyeàn chöa coi troïng coâng taùc xaây döïng quaûn lyù thöông hieäu cho caùc saûn phaåm traùi caây. Ngoaïi tröø moät vaøi tröôøng hôïp ñaêng kyù quyeàn sôû höõu coâng nghieäp cho gioáng saàu rieâng haït leùp, coøn laïi haàu nhö chöa coù nhaø vöôøn naøo ñaêng kyù thöông hieäu cho caùc loaïi traùi caây cuûa mình duø Beán Tre coù moät soá saûn phaåm noåi tieáng nhö: böôûi da xanh, saàu rieâng côm vaøng haït leùp, cam saønh, choâm choâm, maêng cuït… Baét ñaàu töø ñaàu naêm 2003, yù thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa vieäc ñaêng kyù thöông hieäu nhieàu toå chöùc, caù nhaân chuaån bò ñaêng kyù nhaõn hieäu cho caùc loaïi traùi caây cuûa mình. 2.3.3. Caùc Chính Saùch Öu Ñaõi Khaùc: - Coâng taùc khuyeán noâng ñöôïc Tænh ñaàu tö vaø quan taâm töø nhieàu naêm qua. Taäp trung vaøo nhieàu loaïi caây troàng troïng ñieåm cuûa Tænh. Ñaõ höôùng daãn cho noâng daân aùp duïng nhieàu bieän phaùp kyõ thuaät troàng troït nhö bieän phaùp kích thích sinh tröôûng, ra hoa traùi vuï. Caùn boä khuyeán noâng ñaõ phoå bieán caùc phoøng tröø dòch beänh, saâu haïi vôùi nhieàu bieän phaùp baûo veä thöïc vaät, töø ñoù noâng daân ñaõ tieáp caän ñöôïc nhieàu thaønh töïu kyõ thuaät hieän ñaïi. - Tænh ñaõ thaønh laäp trung taâm xuùc tieán thöông maïi ñeå khai thaùc thò tröôøng ñaàu ra cho noâng saûn noùi chung, traùi caây noùi rieâng. Hoaït ñoäng böôùc ñaàu ñi vaøo neà neáp, coâng taùc quaûng baù, khueách tröông thöông maïi cho caùc doanh nghieäp ñöôïc coi troïng. Qua ñoù, hình aûnh traùi caây Beán Tre ñöôïc caùc thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc bieát ñeán vaø böôùc ñaàu tìm hieåu ñeå buoân baùn vôùi soá löôïng lôùn. - Chính saùch hoã trôï tín duïng cuûa Tænh theo Quyeát ñònh 133/QÑ-TTg cuûa Thuû töôùng Chính Phuû nhaèm hoã trôï tín duïng trung, daøi haïn cho vay ñaàu tö hoã trôï laõi suaát sau ñaàu tö vaø baûo laõnh tín duïng ñaàu tö. Vieäc cho vay öu ñaõi naøy daønh cho caùc maët haøng xuaát khaåu trong ñoù coù traùi caây. Chính saùch naøy taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho moïi thaønh phaàn kinh teá ñaàu tö vaøo phaùt trieån traùi caây. - Tænh cuõng khuyeán khích caùc thaønh phaàn kinh teá taäp trung vaøo vieäc hình thaønh caùc trang traïi troàng caây aên traùi taäp trung, hình thaønh caùc vuøng chuyeân canh (theo keá hoaïch 969/KH-UB ngaøy 30/7/2003 cuûa UBND tænh Beán Tre) 2.3.4 Nhaän Xeùt: - Tænh chöa ñònh höôùng quy hoaïch cuï theå vuøng traùi caây chuyeân canh treân cô sôû nghieân cöùu vuøng naøo thích hôïp cho loaïi caây troàng naøo, troàng khoaûng bao nhieâu ha laø vöøa, ñieàu chænh thôøi vuï ra sao. - Coâng taùc khuyeán noâng ñaõ ñöôïc trieån khai töø nhieàu naêm qua, nhöng vieäc taäp huaán höôùng daãn coøn thieáu lieân tuïc, chöa coù caùc chuyeân gia ñaàu ñaøn trong lónh vöïc naøy ñeå höôùng daãn noâng daân. Phöông tieän tuyeân truyeàn, kinh phí hoã trôï coøn nhieàu thieáu thoán. Coâng taùc khuyeán noâng chæ taäp trung vaøo phoøng tröø dòch beänh, höôùng daãn söû duïng phaân boùn … - Vieäc xaây döïng thöông hieäu traùi caây môùi trong giai ñoaïn khôûi ñaàu. Thò tröôøng chöa bieát nhieàu ñeán caùc loaïi ñaëc saûn cuûa traùi caây Beán Tre . - Caùc chính saùch öu ñaõi cuûa tænh ñeå ñaàu tö vaøo caây aên traùi haàu nhö khoâng coù gì: chöa öu ñaõi veà thueá, hoã trôï veà giaù, cô sôû haï taàng coøn yeáu keùm, kinh phí nghieân cöùu thò tröôøng raát haïn heïp. CHÖÔNG III MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NHAÈM PHAÙT TRIEÅN THÒ TRÖÔØNG TIEÂU THUÏ TRAÙI CAÂY BEÁN TRE 3.1. NHAÄN DIEÄN NHÖÕNG CÔ HOÄI, THAÙCH THÖÙC, ÑIEÅM MAÏNH, ÑIEÅM YEÁU CHO VIEÄC MÔÛ ROÄNG THÒ TRÖÔØNG TRAÙI CAÂY TÆNH BEÁN TRE. 3.1.1 Nhöõng cô hoäi cho ngaønh traùi caây Beán Tre. - Thò tröôøng tieâu thuï roäng lôùn, raát nhieàu tieàm naêng: Trung Quoác, Myõ, Nhaät, Chaâu AÂu. - Ñöôïc caùc caáp, ban ngaønh Nhaø nöôùc quan taâm hoã trôï: + Chính saùch Nhaø nöôùc coù thay ñoåi nhaèm taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån ngaønh traùi caây cuûa Tænh . + Vieäc thaønh laäp Hieäp hoäi Traùi caây Vieät Nam, chuaån bò tieàn ñeà cho caùc chi hoäi ôû caùc tænh coù saûn löôïng traùi caây lôùn vaø taäp trung. + Caùc toå chöùc phi Chính Phuû, caùc döï aùn quoác teá, caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi baét ñaàu khaûo saùt thò tröôøn._.