Một số giải pháp nhằm mở rộng thị trường Nhật Bản cho ngành thủy sản Việt Nam đến năm 2010

1 MUÏC LUÏC MÔÛ ÑAÀU: Chöông I : CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA ÑEÀ TAØI -------------------------------------------- 01 I.1. CAÙC HOÏC THUYEÁT VEÀ LÔÏI THEÁ SO SAÙNH--------------------------------------- 01 I.1.1. Noäi dung caùc lyù thuyeát--------------------------------------------------------- 01 I.1.2. ÖÙng duïng cho ngaønh Thuyû saûn Vieät Nam -------------------------------- 01 1.2. LYÙ THUYEÁT VEÀ THÒ TRÖÔØNG ------------------------------------------------------- 01 1.2.1. Khaùi nieäm veà thò tröôøng------------------------------------------------------ 01 1.2.2. Nghieân cöùu thò tröôøng ñeå phaân khuùc, löïa choïn thò tröôøng muïc tieâu, ñònh vò thò tröôøng----------------------------------------------------------------------- 02 I.3. GIÔÙI THIEÄU SÔ LÖÔÏC VEÀ NHAÄT BAÛN --------------------------------------------- 02 I.3.1.Vò trí ñòa lyù Nhaät Baûn----------------------------------------------------------- 02 I.3.2.Daân soá vaø con ngöôøi Nhaät Baûn----------------------------------------------- 02 I.3.3.Kinh teá Nhaät Baûn---------------------------------------------------------------- 03 I.3.4. Quan heä thöông maïi giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn --------------------- 05 I.4. VAI TROØ CUÛA NGAØNH THUYÛ SAÛN ÑOÁI VÔÙI VIEÄC PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ XAÕ HOÄI-------------------------------------------------------------------------------------------- 07 I.4.1. Ñoùng goùp cuûa ngaønh trong Toång saûn phaåm quoác daân----------------- 07 I.4.2.Ñoùng goùp cuûa ngaønh ñoái vôùi hoaït ñoäng xuaát khaåu ôû nöôùc ta -------- 07 I.4.3. Vai troø cuûa ngaønh thuyû saûn trong taïo coâng aên vieäc laøm-------------- 08 Chöông II : THÖÏC TRAÏNG CUÛA NGAØNH THUYÛ SAÛN VIEÄT NAM TAÏI THÒ TRÖÔØNG NHAÄT BAÛN------------------------------------------------------------------------- 09 II.1. QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA NGAØNH THUYÛ SAÛN VIEÄT NAM --------------------------------------------------------------------------------------- 09 II.1.1. Ñaëc thuø cuûa ngaønh thuyû saûn Vieät Nam ---------------------------------- 09 II.1.2. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa ngaønh Thuyû saûn Vieät Nam09 II.2. KEÁT QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG TRONG THÔØI GIAN QUA CUÛA NGAØNH THUYÛ SAÛN VIEÄT NAM -------------------------------------------------------------------------------- 11 II.2.1. Veà maët cheá bieán vaø quaûn lyù chaát löôïng saûn phaåm -------------------- 11 II.2.2. Veà maët hoaït ñoäng Marketing ---------------------------------------------- 12 II.2.2.1. Veà saûn phaåm thuûy saûn Vieät Nam xuaát khaåu vaøo Nhaät Baûn12 II.2.2.2. Veà giaù caû saûn phaåm xuaát khaåu ---------------------------------- 17 II.2.2.3. Veà phaân phoái saûn phaåm xuaát khaåu----------------------------- 18 II.2.2.4. Veà xuùc tieán thöông maïi ------------------------------------------- 19 II.2.3. Veà maët Thoâng tin thöông maïi---------------------------------------------- 19 2 II.2.4. Veà tình hình lao ñoäng trong ngaønh thuyû saûn --------------------------- 20 II.2.5. Veà maët Taøi chính -------------------------------------------------------------- 21 II.2.6. Ñaùnh giaù ñieåm maïnh, ñieåm yeáu ------------------------------------------- 21 II.3.CAÙC YEÁU TOÁ BEÂN NGOAØI AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN HOAÏT ÑOÄNG XUAÁT KHAÅU THUÛY SAÛN VIEÄT NAM TAÏI NHAÄT BAÛN -------------------------------------- 22 II.3.1. Caùc yeáu toá thuoäc moâi tröôøng Vó moâ -------------------------------------- 22 II.3.1.1. Veà cô cheá quaûn lyù --------------------------------------------------- 22 II.3.1.2. Veà boä maùy toå chöùc ngaønh ---------------------------------------- 23 II.3.1.3.Veà caùc chính saùch kinh teá vó moâ hoã trôï cho phaùt trieån thuûy saûn --------------------------------------------------------------------------------- 23 II.3.2. Caùc yeáu toá thuoäc moâi tröôøng Vi moâ ------------------------------------- 24 II.3.2.1.Vaøi neùt veà thò tröôøng thuûy saûn Nhaät Baûn --------------------- 24 II.3.2.2. Caùc ñoái thuû caïnh tranh-------------------------------------------- 33 II.3.2.3. Ñaùnh giaù veà nguoàn cung caáp cho xuaát khaåu thuûy saûn ----- 37 II.3.3. Ñaùnh giaù cô hoäi vaø nguy cô ------------------------------------------------- 42 II.4. Ñaùnh giaù chung ---------------------------------------------------------------------------- 43 II.4.1. Öu ñieåm ------------------------------------------------------------------------- 43 II.4.2. Nhöôïc ñieåm --------------------------------------------------------------------- 43 Chöông III: MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NHAÈM MÔÛ ROÄNG THÒ TRÖÔØNG NHAÄT BAÛN CHO NGAØNH THUYÛ SAÛN VIEÄT NAM ÑEÁN NAÊM 2010 -------------------- 44 III.1.MUÏC TIEÂU NHIEÄM VUÏ CUÛA NGAØNH THUYÛ SAÛN ÑEÁN NAÊM 2010 ------ 44 III.1.1. Nhöõng quan ñieåm veà muïc tieâu ,nhieäm vuï cuûa ngaønh thuûy saûn Vieät Nam --------------------------------------------------------------------------------- 44 III.1.2. Nhöõng muïc tieâu--------------------------------------------------------------- 45 III.2. MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP-------------------------------------------------------------------- 46 III.2.1. Giaûi phaùp phaùt huy nhöõng öu ñieåm saün coù ---------------------------- 46 III.2.2. Giaûi phaùp khaéc phuïc nhöôïc ñieåm toàn taïi ------------------------------ 49 III.2.3. Caùc giaûi phaùp hoã trôï khaùc ------------------------------------------------- 54 III.3. KIEÁN NGHÒ ------------------------------------------------------------------------------- 58 KEÁT LUAÄN TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 3 MÔÛ ÑAÀU Trong nhöõng naên gaàn ñaây, thuûy saûn Vieät Nan ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån khaû quan, kim ngaïch xuaát khaåu khoâng ngöøng taêng leân vaø töø choã ñöùng vò trí thöù ba sau daàu thoâ vaø deät may, nay ñaõ tieán leân ñöùng vò trí thöù hai chæ sau daàu thoâ, ñoùng goùp nhieàu vaøo nguoàn ngoïai teä cho ñaát nöôùc vaø goùp phaàn giaûi quyeát vieäc laøm cho haøng trieäu lao ñoäng ngheà caù treân caû nuôùc, nhaát laø caùc vuøng ven bieån. Ñoùng goùp vaøo kim ngaïch xuaát khaåu cuûa ngaønh thuûy saûn Vieät Nam, coù phaàn raát quan troïng cuûa thuûy saûn xuaát khaåu vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn. Tuy nhieân xuaát khaåu thuûy saûn vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn trong thôøi gian qua cuõng ñang ñaët ra nhieàu vaán ñeà caàn giaûi quyeát, ñoù laø maët haøng xuaát khaåu coøn haïn cheá, chaát löôïng saûn phaåm chöa oån ñònh , giaù trò gia taêng chöa cao, giaù caû saûn phaåm so vôùi caùc ñoái thuû caïnh tranh coøn thaáp, caùc raøo caûn kyõ thuaät vaø thueá quan gia taêng, hieåu bieát veàø khaùch haøng coøn haïn cheá, vieäc xuùc tieán thöông maïi chöa ñöôïc chuù troïng laøm cho thuûy saûn xuaát khaåu vaøo Nhaät Baûn chöa taêng ñuùng vôùi naêng löïc coù theå. Ñeå môû roäng thò tröôøng Nhaät Baûn cho ngaønh thuûy saûn Vieät Nam caàn xaây ñöïng moät ñònh höôùng phaùt trieån laâu daøi coù tính ñeán nhöõng lôïi theá vaø baát lôïi , töø ñoù ñöa ra nhöõng giaûi phaùp coù tính chaát toøan dieän, phaùt trieån theo höôùng beàn vöõng vaø hieäu quaû. Muïc ñích nghieân cöùu: Ñeà taøi nghieân cöùu vôùi muïc ñích neâu leân thöïc traïng vaø toàn taïi cuûa xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam taïi thò tröôøng Nhaät baûn, töø ñoù ñöa ra moät soá giaûi phaùp nhaèm môû roäng, phaùt trieån hôn nöõa saûn phaåm thuûy saûn vaøo thò tröôøng naøy ñeán naêm 2010 . Ñoái töôïng nghieân cöùu : Trong khuoân khoå nghieân cöùu, ñeà taøi taäp trung vaøo vieäc nghieân cöùu caùc vaán ñeà lieân quan ñeán thöïc traïng xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn qua vieäc phaân tích, ñaùnh giaù söï phaùt trieån cuûa cheá bieán thuûy saûn, veà marketing, xuùc tieán thöông maïi, thoâng tin thi tröôøng, veà taøi chính, veà khaùch haøng, veà ñoái thuû caïnh tranh… YÙ nghóa khoa hoïc vaø thöïc tieãn: Phaân tích thöïc traïng ngaønh thuûy saûn vaø xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn. Ñaùnh giaù ñuùng vaø phaân tích moät caùch khaùch quan nhöõng öu ñieåm, nhöôïc ñieåm cuûa lónh vöïc xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam vaøo thò tröôøng Nhaät baûn. Xaùc ñònh ñöôïc moät heä thoáng nhöõng quan ñieåm, ñònh höôùng vaø möïc tieâu nhaèm phaùt trieån ngaønh thuûy saûn Vieät Nam noùi chung, lónh vöïc xuaát khaåu vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn noùi rieâng ñeán naêm 2010. 4 Ñöa ra caùc giaûi phaùp coù tính chaát toaøn dieän vaø ñoàng boä ñeå phaùt trieån vaø môû roäng thò tröôøng Nhaät Baûn cho ngaønh Thuûy saûn Vieät Nam ñeán naêm 2010. Phöông phaùp nghieân cöùu: Ñeà taøi nghieân cöùu söû duïng phöông phaùp nghieân cöùu duy vaät bieän chöùng, vaø caùc phöông phaùp cuï theå khaùc nhö: Ñieàu tra phaân tích kinh teá, phöông phaùp heä thoáng, phöông phaùp toång hôïp, phöông phaùp ñoà thò, phöông phaùp phaân tích thoáng keâ, nghieân cöùu thò tröôøng, Marketing Mix . Keát caáu cuûa ñeà taøi: Ngoaøi phaàn môû ñaàu, keát luaän, phuï luïc vaø taøi lieâu tham khaûo, ñeà taøi coù keát caáu nhö sau: Chöông I : Cô sôû lyù luaän cuûa ñeà taøi Chöông II: Thöïc traïng cuûa thuûy saûn Vieät Nam taïi thò tröôøng Nhaät Baûn. Chöông III: Moät soá giaûi phaùp nhaèm môû roäng thò tröôøng Nhaät Baûn cho ngaønh Thuûy saûn Vieät Nam. 5 CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA ÑEÀ TAØI. I.1.- CAÙC HOÏC THUYEÁT VEÀ LÔÏI THEÁ SO SAÙNH VAØ ÖÙNG DUÏNG CHO THUÛY SAÛN VIEÄT NAM: I.1.1.- Noäi dung caùc hoïc thuyeát: I.1.1.1.- Lyù thuyeát lôïi theá so saùnh tuyeät ñoái cuûa Adam Smith: Adam Smith (1723 - 1790) laø nhaø kinh teá hoïc coå ñieån ngöôøi Anh, ngöôøi ñöôïc suy toân laø “cha ñeû cuûa kinh teá hoïc” A. Smith khuyeán khích töï do thöông maïi. OÂng cho raèng, neáu moãi quoác gia chuyeân moân hoùa vaøo saûn xuaát vaø xuaát khaåu nhöõng maët haøng maø mình coù lôïi theá tuyeät ñoái (töùc chi phí lao ñoäng thaáp hôn so vôùi caùc nöôùc khaùc) vaø nhaäp khaåu nhöõng maët haøng maø mình khoâng coù lôïi theá tuyeät ñoái thì taát caû caùc quoác gia ñeàu coù lôïi. Lôïi theá tuyeät ñoái coù ñöôïc laø do söï khaùc bieät veà nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân töø vò trí ñòa lyù maø coù. I.1.1.1.- Lyù thuyeát lôïi theá so saùnh töông ñoái cuûa David Ricardo: David Ricardo (1772 - 1823) laø nhaø kinh teá hoïc noåi tieáng ngöôøi Anh, ngöôøi ñaõ ñöôïc C. Maùc ñaùnh giaù laø ngöôøi ñaõ “ñaït tôùi ñænh cao nhaát cuûa kinh teá chính trò tö saûn coå ñieån”. Theo D.Ricardo, neáu moãi quoác gia chuyeân moân hoùa vaøo saûn xuaát vaø xuaát khaåu nhöõng saûn phaåm maø mình coù lôïi theá so saùnh vaø nhaäp khaåu nhöõng saûn phaåm maø mình khoâng coù lôïi theá so saùnh thì taát caû caùc quoác gia ñeàu coù lôïi. Tuy nhieân, lôïi theá so saùnh ôû ñaây khoâng phaûi laø döïa vaøo söï khaùc bieät veà taøi nguyeân thieân nhieân nhö quan ñieåm cuûa A.Smith, maø döïa vaøo trình ñoä phaùt trieån cuûa yeáu toá saûn xuaát cuûa moãi quoác gia (ví duï nhö: trình ñoä cuûa nguoàn nhaân löïc, trình ñoä coâng ngheä, cô sôû vaät chaát kyõ thuaät….) vaø lôïi theá so saùnh khoâng phaûi laø baát di baát dòch maø noù seõ thay ñoåi tuøy thuoäc vaøo thôøi gian vaø trình ñoä phaùt trieån cuûa moãi quoác gia/ñòa phöông. I.1.2.- ÖÙng duïng caùc hoïc thuyeát veà lôïi theá so saùnh cho thuûy saûn Vieät Nam: -Vaän duïng lyù thuyeát lôïi theá so saùnh tuyeät ñoái cuûa A.Smith ñeå phaùt trieån cho saûn xuaát vaø xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam, chuùng toâi thaáy Vieät Nam coù ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå phaùt trieån ngaønh thuûy saûn, (coù daõi bôø bieån daøi suoát thuaän lôïi cho vieäc ñaùnh baét thuûy saûn, coù ñieàu kieän khí haäu vaø ñaát ñai ñeå phaùt trieån nuoâi troàng thuûy saûn, coù ñoäi nguõ lao ñoäng ñoâng ñaûo, caàn cuø, chi phí lao ñoäng thaáp) vì vaäy neân taêng cöôøng phaùt trieån nuoâi troàng, ñaùnh baét vaø cheá bieán thuûy saûn ñeå xuaát khaåu qua Nhaät Baûn vaø caùc nöôùc khaùc. -Vaän duïng lyù thuyeát lôïi theá so saùnh cuûa David Ricardo ñeå phaùt trieån saûn xuaát vaø xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam, theo chuùng toâi ngaønh Thuyû saûn Vieät nam neân tieáp tuïc hoaøn thieän caùc döï aùn ñaùnh baét xa bôø, caùc chöông trình nuoâi troàng thuûy saûn, caûi thieän moâi tröôøng … ñeå taêng naêng suaát lao ñoäng, naâng cao chaát löôïng saûn phaåm ñeå coù theå naâng cao söùc caïnh tranh treân thò tröôøng theá giôùi. 6 I.2.- LYÙ THUYEÁT VEÀ THÒ TRÖÔØNG: I.2.1.Khaùi nieäm thò tröôøng: Theo quan ñieåm thöông maïi , thò tröôøng laø nôi gaëp gôõ giöõa cung vaø caàu cuûa saûn phaåm. Caùc doanh nghieäp “cung öùng “ caùc saûn phaåm cuûa mình cho ngöôøi tieâu thuï nhaèm thoûa maõn nhu caàu cuûa hoï ñöôïc theå hieän döôùi hình thöùc “möùc caàu”. Thò tröôøng laø toång theå caùc moái quan heä xaõ hoäi kinh teá ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån tröôùc, trong vaø sau quaù trình taùi saûn xuaát môû roäng cuûa xaõ hoäi bao goàm boán giai ñoaïn; saûn xuaát, phaân phoái, trao ñoåi, tieâu duøng. I.2.2. Nghieân cöùu thò tröôøng ñeå phaân khuùc, löïa choïn thò tröôøng muïc tieâu, ñònh vò saûn phaåm: Ñeå hoïat ñoäng saûn xuaát kinh doanh thaønh coâng, doanh nghieäp phaûi nghieân cöùu, nhaän daïng nhöõng thò tröôøng haáp daãn vaø döï ñoùan tieàm naêng tieâu thuï cho caùc saûn phaåm cuûa noù caøng chính xaùc caøng toát. Moät doanh nghieäp phaûi ñaùnh giaù quy moâ cuûa thò tröôøng, caùc ñaëc tính cuûa nhu caàu, caùc yeâu caàu cuûa ngöôøi tieâu duøng, caùc keânh thöông maïi cuõng nhö nhöõng khaùc bieät veà vaên hoùa vaø xaõ hoäi coù theå aûnh höôûng ñeán vieäc kinh doanh treân thò tröôøng. Nhieàu ñôn vò baùn haøng treân thò tröôøng ñeàu nhaän thaáy khoâng theå thu huùt heát moïi khaùch haøng cuûa thò tröôøng. Ngöôøi mua ñoâng ñaûo, ôû raûi raùc, khaùc bieät trong sôû thích vaø nhu caàu, thoùi quen mua haøng neân moãi doanh nghieäp phaûi xaùc ñònh ñöôïc caùc phaân khuùc thò tröôøng haáp daãn maø hoï coù theå phuïc vuï höõu hieäu nhaát. Phaân khuùc thò tröôøng laø söï phaân chia thò tröôøng thaønh caùc nhoùm ngöôøi mua saém khaùc bieät nhau baèng vieäc xaùc ñònh caùc caên baûn cho phaân khuùc thò tröôøng vaø phaùc hoïa caùc neùt khaùi quaùt veà caùc phaân khuùc ñaõ nhaän ra. Löïa choïn thò tröôøng muïc tieâu laø ñaùnh giaù möùc loâi cuoán cuûa moãi phaân khuùc vaø choïn moät hay nhieàu phaân khuùc ñeå xaâm nhaäp. Ñònh vò thò tröôøng laø hình thaønh vò theá caïnh tranh cho saûn phaåm cuûa mình cuøng vôùi moät Marketing Mix thaät chi tieát. I.3.- GIÔÙI THIEÄU SÔ LÖÔÏC VEÀ NHAÄT BAÛN: I.3.1.- Vò trí ñòa lyù: Nhaät Baûn laø moät quaàn ñaûo naèm ôû phía Ñoâng Baéc Chaâu AÙ, goàm 4 ñaûo lôùn laø Honsu, Hokkaido, Shikoku, Kyushu vaø khoaûng 6.850 caùc ñaûo nhoû. Dieän tích Nhaät Baûn khoaûng 377.835 km2, trong ñoù nuùi chieám 71% toång dieän tích, ñaát ñai canh taùc noâng nghieäp chæ chieám 1/6 toàng dieän tích. I.3.2.- Daân soá vaø con ngöôøi Nhaät Baûn: Daân soá Nhaät Baûn tính ñeán thaùng 7/2003, vaøo khoaûng 127.500.000 ngöôøi, ñöùng thöù baûy treân theá giôùi, maät ñoä daân soá khoaûng 331 n/km2. Veà toân giaùo, 84% ngöôøi Nhaät theo Thaàn Ñaïo vaø Ñaïo Phaät. Coøn laïi caùc toân giaùo khaùc chieám 16%.. Tuoåi thoï bình quaân cuûa Nhaät Baûn naêm 2003 laø 82,5 tuoåi (cao nhaát theá giôùi), ñieàu naøy phaûn aùnh phaàn naøo möùc soáng, phuùc lôïi xaõ hoäi cuûa nöôùc Nhaät raát cao. Tuy nhieân, vieäc chæ coù 18% daân soá coù ñoä tuoåi döôùi 15, trong khi ñoù cöù 6 ngöôøi 7 Nhaät coù ñeán moät ngöôøi lôùn hôn 65 tuoåi ñaõ gaây ra moái quan ngaïi: Tyû leä ngöôøi sung söùc saùng taïo laøm nhieàu cuûa caûi vaät chaát cho xaõ hoäi thaáp hôn soá ngöôøi ñöôïc xaõ hoäi chaêm lo phuùc lôïi. Nöôùc Nhaät raát ngheøo veà taøi nguyeân thieân nhgieân, laïi phaân boå raûi raùc vôùi tröõ löôïng thaáp, ña soá caùc nguyeân lieäu chieán löôïc phuïc vuï cho phaùt trieån kinh teá ñeàu döïa vaøo nhaäp khaåu: Daàu moû, gang, saét theùp, cao su… Trong khi ñoù, nöôùc Nhaät khoâng ñöôïc tieáp quaûn caùc thaønh töï kinh teá sau chieán tranh theá giôùi thöù hai, nhöng baây giôø ñaây Nhaät Baûn trôû thaønh cöôøng quoác thöù hai treân theá giôùi vaø ñöùng ñaàu chaâu AÙ veà phaùt trieån kinh teá. Thaønh töïu kinh teá kyø dieäu naøy coù söï ñoùng goùp quan troïng baäc nhaát, ñoù laø nguoàn nhaân löïc, con ngöôøi Nhaät Baûn. Laø daân cö coù truyeàn thoáng noâng nghieäp neân löông thöïc chính cuûa ngöôøi Nhaät Baûn laø côm (gaïo). Ngoaøi nguoàn cung caáp dinh döôõng töø gaïo vaø caùc loaïi rau quaû. Töø xa xöa ngöôøi Nhaät Baûn ñaõ coù caùi nhìn höôùng bieån vaø coù naêng löïc khai thaùc bieån. Do vaäy, nguoân cung caáp chaát ñaïm chuû yeáu cuûa daân cö Nhaät Baûn laø haûi saûn chöù khoâng phaûi thòt nhö nhieàu daân toäc khaùc. Naêm 1999, trong cuoán “saùch traéng veà ngheà ñaùnh caù” do chính phuû Nhaät Baûn coâng boá thì nöôùc naøy vaãn laø quoác gia chieám vò trí thöù tö veà möùc tieâu thuï haûi saûn haøng naêm tíunh theo ñaàu ngöôøi. Haøng naêm moãi ngöôøi tieâu thuï ñeán 70,6kg haûi saûn. Nhö vaäy, haøng naêm moãi ngöôøi Nhaät Baûn tieâu thuï moät löôïng haûi saûn coù troïng löôïng trung bình naëng hôn cô theå hoï vaø vôùi quy moâ daân soá nhö treân, chaéc chaén Nhaät Baûn laø quoác gia ñöùng ñaàu veà möùc tieâu thuï haûi saûn treân theá giôùi. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, trung bình moãi naêm Nhaät Baûn coù theå khai thaùc ñöôïc 6,626 trieäu taán caù, nhöng saûn löôïng khai thaùc ñang giaûm daàn. Nguyeân nhaân chuû yeáu laø söï ñaùnh baét quaù möùc tröôùc ñaây ñaõ gaây thieät haïi veà nguoàn cung caáp haûi saûn. Ñeå ñaùp öùng nhu caàu tieâu duøng trong nöôùc, moät maët Nhaät Baõn thöïc hieän chính saùch nhaäp khaåu, maët khaùc môû roäng naêng löïc khai thaùc ôû nhieàu vuøng bieån quoác teá, nhöng vaáp phaûi söï phaûn ñoái cuûa caùc toå chöùc baûo veä moâi tröôøng hoaëc hoï cuøng ñaåy maïnh vieäc nuoâi troàng thuûy saûn theo phöông phaùp nhaân taïo vaø baùn nhaân taïo nhöng khoâng nhieàu. I.3.3.- Kinh teá cuûa Nhaät Baûn: Nhaät Baûn laø nöôùc duy nhaát chòu haäu quaû bom nguyeân töû truùt treân ñaát nöôùc cuûa mình. Sau Theá chieán thöù hai (naêm 1945), Nhaät Baûn laø nöôùc baïi traän, ñaát nöôùc laâm vaøo thaûm hoïa suy vong: söï ñoå vôõ vaø hoang taøn sau cuoäc chieán vôùi quaân Ñoàng Minh, neàn kinh teá bò teâ lieät, soá ngöôøi thaát nghieäp chieám ñeán 1/3 toång löïc löôïng lao ñoäng. Nhöng do söï noã löïc cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo, cuûa nhaân daân Nhaät, neàn kinh teá Nhaät Baûn chaúng nhöõng phuïc hoài maø coøn taêng tröôûng vôùi toác ñoä nhanh vaø lieân tuïc suoát moät thaäp kyû röôõi töø 1956 – 1970 toác ñoä taêng tröôûng kinh teá bình quaân cuûa nöôùc Nhaät laø 10,9% vaø tieáp theo trong hai thaäp nieân sau ñoù 1970 - 1990 do chòu aûnh höôûng cuûa hai cuoäc khuûng hoaûng daàu moû, toác ñoä taêng tröôûng giaûm, nhöng toác ñoä bình quaân vaãn gia taêng. Söï taêng tröôûng kinh teá oån ñònh gaàn 45 naêm ñaõ ñöa vò theá kinh teá cuûa Nhaät Baûn ñöùng haøng thöù hai theá giôùi sau Hoa Kyø (xem baûng 1.1) 8 Baûng 1.1: GNP cuûa caùc nöôùc G8 naêm 2002. STT QUOÁC GIA TOÅNG GNP (TYÛ USD) 1 Myõ 10.100 2 Nhaät Baûn 4.200 3 Ñöùc 2.200 4 Anh 1.600 5 Phaùp 1.500 6 Italy 1.300 7 Canada 780 8 Nga 310 Töø naêm 1990 ñeán nay, gaàn 15 naêm troâi qua, neàn kinh teá Nhaät Baûn traûi qua 3 thôøi kyø suy thoaùi, giaûm suùt veà toác ñoä taêng tröôûng, ñöa möùc taêng tröôûng xuoáng thaáp döôùi 1%, thaäm chí naêm 1998 laø -1,7% (xem bieåu ñoà 1.1) Bieåu ñoà 1.1: Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá Nhaät Baûn: 2.90 0.40 0.60 0.60 0.60 2.90 -1.70 0.30 0.60 2.20 -0.20 -0.70 -0.50 -2.00 -1.00 0.00 1.00 2.00 3.00 4.00 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 East Nguoàn” Vieän Nghieân Cöùu Nhaät Baûn”. Maëc daàu coù söï suy giaûm kinh teá lieân tuïc, nhöng do nhieàu maët haøng xuaát khaåu cuûa Nhaät Baûn vaãn ñöùng ñaàu theá giôùi: xe hôi, haøng ñieän töû, haøng ñieän, saûn phaåm cô khí chính xaùc… maø vò theá cöôøng quoác thöù hai treân theá giôùi veà kinh teá cuûa Nhaät Baûn vaãn chöa bò ñe doïa. Ngoaøi ra, vai troø quan troïng cuûa neàn kinh teá Nhaät Baûn ñoái vôùi theá giôùi ñöôïc cuûng coá khi Nhaät Baûn laø nöôùc xuaát khaåu tö nhaân ra nöôùc ngoaøi lôùn nhaát theá giôùi: 50 naêm qua (1951 – 2001) caùc doanh nghieäp Nhaät Baûn ñaàu tö 92.107 döï aùn ra nöôùc ngoaøi vôùi toång soá voán ñaàu tö 111.624.100 trieäu Yeân. Nöôùc Nhaät coù möùc döï tröõ ngoaïi teä cao nhaát theá giôùi 200 tyû USD vaø laø ñaát nöôùc xaây döïng moâ hình phaùt trieån kinh teá “döïa vaøo thöông maïi”, caùn caân thöông maïi xuaát sieâu lôùn (trong khi ñoù, neàn thöông maïi cuûa Hoa Kyø nhaäp sieâu lôùn) (minh hoaï ôû baûng 1.2) 9 Baûng 1.2: Tình hình thöông maïi cuûa Nhaät Baûn 1997 – 2003 Ñôn vò tính : Trieäu ñoâ la Myõ Tieâu thöùc 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Xuaát khaåu 387.927 419.367 479.249 403.496 416.726 430.352 Nhaäp khaåu 280.484 311.262 379.511 349.089 337.194 341.945 Xuaát sieâu 107.443 108.105 99.738 60.407 79.532 79.532 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ Vieät Nam 2003 Theo soá lieäu cuûa baûng 1.2, caû xuaát khaåu vaø nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn ñeàu ñaït ñænh cao vaøo naêm 2000 nhöng laïi suït giaûm vaøo naêm 2001, tuy nhieân 2 naêm gaàn ñaây tình hình laïi coù chieàu höôùng taêng leân chöùng toû neàn kinh teá Nhaät Baûn ñang trong giai ñoïan phuïc hoài. Vò trí quan troïng cuûa Nhaät Baûn trong neàn kinh teá theá giôùi ñöôïc naâng leân khi Nhaät Baûn trôû thaønh nhaø taøi trôï ODA lôùn nhaát theá giôùi vôùi möùc taøi trôï bình quaân moãi naêm laø 12 tyû USD vaø laø nöôùc ñoùng goùp nhieàu nhaát veà taøi chính cho hoaït ñoäng cuûa caùc toå chöùc cuûa Lieân Hieäp Quoác. I.3.4.Quan heä thöông maïi giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn Ngaøy 21/10/1973, Hieäp ñònh Paris ñöôïc kyù keát, chaám döùt cuoäc chieán tranh cuûa Myõ ôû Vieät Nam, thì ñeán ngaøy 21/9/1973 sau nhieàu noã löïc, Chính phuû Vieät Nam vaø Nhaät Baûn kyù keát Hieäp ñònh chính thöùc thieát laäp quan heä ngoaïi giao giöõa hai nöôùc vaø cuõng töø moái quan heä ñoù, quan heä thöông maïi giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn môû sang moät trang môùi. Vaø hôn 30 naêm qua, quan heä thöông maïi giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn chia laøm 3 giai ñoaïn: Giai ñoaïn 1973-1975: Giai ñoaïn tröôùc khi thoáng nhaát ñaát nöôùc Vieät Nam: maëc duø hai nöôùc Vieät Nam vaø Nhaät Baûn ñaõ thieát laäp quan heä ngoaïi giao chính thöùc, nhöng do ñoàng thôøi toàn taïi hai theå cheá chính trò khaùc nhau ôû Mieàn Baéc vaø Mieàn Nam neân quan heä hôïp taùc noùi chung vaø hieäu quaû thöông maïi noùi rieâng giöõa Nhaät Baûn vaø Mieàn Baéc Vieät Nam chæ phaùt trieån ôû möùc ñoä nhaát ñònh Khoái löôïng buoân baùn hai chieàu giöõa Mieàn Baéc Vieät Nam vôùi Nhaät Baûn ñaït 50 trieäu USD naêm 1974 vaø taêng leân 70 trieäu USD trong naêm 1975. Giai ñoaïn 1976-1986: Ngay töø naêm 1976, Nhaät Baûn ñaõ chieám lónh vò trí baïn haøng lôùn thöù hai (sau Lieân Xoâ cuõ) veà xuaát khaåu haøng hoùa sang Vieät Nam. Naêm 1978, kim ngaïch xuaát nhaäp khaåu cuûa hai nöôùc ñaït 267,65 trieäu USD. Trong thôøi kyø 1979 – 1982, quan heä thöông maïi giöõa hai nöôùc khoâng bò giaùn ñoaïn nhöng giaûm xuoáng coøn 161,71 trieäu USD naêm 1980 vaø 128,36 trieäu USD naêm 1982. Töø naêm 1983 ñeán naêm 1986, thöông maïi giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn phaùt trieån trôû laïi vaø taêng leân 272,11 trieäu USD trong naêm 1986 vaø Nhaät Baûn laø moät trong 5 baïn haøng lôùn nhaát cuûa Vieät Nam.. Giai ñoaïn 1987 ñeán nay: Quan heä giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn böôùc vaøo moät giai ñoaïn môùi vôùi hai ñaëc tröng laø söï taêng leân vöõng chaéc veà khoái löôïng buoân baùn vaø söï quan taâm ngaøy caøng cao cuûa caùc nhaø kinh doanh vaø caùc coâng ty Nhaät Baûn ñoái vôùi thò tröôøng Vieät Nam. Trong giai ñoaïn naøy, Nhaät Baûn ñöùng ñaàu trong soá 10 baïn haøng lôùn nhaát cuûa Vieät Nam, goàm: Nhaät Baûn, Singapore, HongKong, 10 Haøn Quoác, Ñaøi Loan, Thaùi Lan, Trung Quoác, CHLB Ñöùc, Thuïy Só vaø Myõ. Chuùng ta coù theå hình dung tình hình hoaït ñoäng thöông maïi giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn ôû nhöõng naêm gaàn ñaây qua bieåu ñoà soá 1.2 sau: Bieåu ñoà 1.2: Tình hình hoaït ñoäng thöông maïi giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn trong nhöõng naêm gaàn ñaây. ÑVT: Trieäu USD 9 1 5 . 7 1 , 4 6 1 1 , 6 1 8 . 3 0 1 ,7 8 6 2 , 3 0 0 .9 0 2 , 5 7 5 .2 0 2 ,1 8 3 . 1 0 2 , 5 0 9 . 8 0 2 , 5 0 4 . 7 0 2 , 4 3 8 . 1 0 2 , 9 9 3 . 9 02 , 9 0 9 0 5 0 0 1 0 0 0 1 5 0 0 2 0 0 0 2 5 0 0 3 0 0 0 1 9 9 5 1 9 9 9 2 0 0 0 2 0 0 1 2 0 0 2 2 0 0 3 N h a äp l h a åu X u a át k h a åu Nhìn vaøo bieåu ñoà soá 1.2, ta thaáy kim ngaïch xuaát nhaäp khaåu giöõa Vieät Nam vaø Nhaät Baûn trong caùc naêm trôû veà ñaây ñaït gaàn 5 tyû USD, chieám 13,74% toång kim ngaïch thöông maïi quoác teá cuûa Vieät Nam. Nhö vaäy, theo coâng boá cuûa Boä Thöông maïi Vieät Nam thì tính ñeán thaùng 12/2003, Vieät Nam ñaõ coù quan heä thöông maïi vôùi 180 nöôùc vaø khu vöïc laõnh thoå vaø Nhaät Baûn ñaõ trôû thaønh thò tröôøng quan troïng thöù hai cuûa Vieät Nam (sau thò tröôøng Hoa Kyø) veà caû hoaït ñoäng xuaát khaåu laãn nhaäp khaåu. Nhöõng maët haøng xuaát khaåu chuû yeáu cuûa Vieät Nam sang thò tröôøng Nhaät Baûn theå hieän qua baûng 1.3 Baûng 1.3: Caùc maët haøng xuaát khaåu chính cuûa Vieät Nam sang Nhaät Baûn TT Maët haøng 1995 2000 2001 2002 1 Deät may 22.600 60.391 74.021 76.607 2 Thuûy saûn 15.304 46.780 52.561 57.690 3 Daàu thoâ 23.759 37.420 58.939 52.534 4 Ñoà noäi thaát, thuû coâng myõ ngheä 1.879 10.674 11.592 16.593 5 Saûn phaåm goã 1.200 3.703 4.383 6.210 6 Than ña’ 2.799 5.903 5.427 5.810 Nguoàn: Japan-ASEAN Import- Export Statistical Booklet Theo soá lieäu baûng 1.3 cho thaáy caùc maët haøng thuyû saûn töø vò trí thöù ba ñaõ vöôn leân chieám vò trí thöù hai trong caùc maët haøng cuûa Vieät nam xuaát khaåu sang Nhaät Baûn vaø ngaøy caøng khaúng ñònh vò trí vöõng chaéc cuûa mình. Nhöõng maët haøng Vieät Nam nhaäp khaåu chuû yeáu töø Nhaät Baûn (xem baûng 1.4) 11 Baûng 1.4: Cô caáu haøng nhaäp khaåu cuûa Vieät Nam töø Nhaät Baûn: Loaïi haøng Tyû leä (%) + Phöông tieän giao thoâng vaän taûi (nhö oâtoâ, xe maùy) 22,6 + Maùy moùc (thieát bò ñoäng cô, maùy deät, maùy xaây döïng) 20,7% + Saûn phaåm vaø nguyeân lieäu deät 11,5 + Saûn phaåm khaùc 45,2 Toång coäng 100,0 Nguoàn: JETRO Qua 2 baûng treân ta thaáy: Vieät Nam xuaát khaåu sang Nhaät Baûn nhöõng maët haøng mang lôïi theá cuûa Vieät Nam, trong khi ñoù nhaäp khaåu nhöõng maët haøng chuû yeáu phuïc vuï saûn xuaát. Tuy nhieân, neáu so saùnh vôùi baûng 1.2 ta thaáy xuaát khaåu cuûa Vieät Nam sang Nhaät Baûn chæ chieám 0,6% thò phaàn nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn, moät con soá khieâm toán so vôùi tieàm naêng lôïi theá cuûa Vieät Nam vaø söï nhieät tình hoã trôï cuûa Chính phuû Nhaät Baûn. Vaø vieäc nghieân cöùu caùc giaûi phaùp ñeå ñaåy maïnh xuaát khaåu sang thò tröôøng Nhaät Baûn coù yù nghóa quan troïng trong chieán löôïc hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa Vieät Nam. Toùm laïi, Nhaät Baûn laø nöôùc coù neàn kinh teá lôùn nhaát chaâu AÙ, söï phaùt trieån quan heä toaøn dieän vôùi Nhaät Baûn laø cô sôû ñeå neàn kinh teá Vieät Nam caát caùnh vaø hoäi nhaäp nhanh vôùi neàn kinh teá theá giôùi. I.4.- VÒ TRÍ, VAI TROØ CUÛA NGAØNH THUÛY SAÛN ÑOÁI VÔÙI VIEÄC PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ XAÕ HOÄI Xuaát phaùt töø tieàm naêng thieân nhieân to lôùn, ngaønh thuûy saûn ñoùng vai troø quan troïng trong söï phaùt trieån KTXH, nhaát laø hôn 20 naêm qua vôùi toác ñoä phaùt trieån nhanh choùng caû veà saûn löôïng vaø giaù trò xuaát khaåu, ngaønh kinh teá thuûy saûn ñang ngaøy caøng khaúng ñònh vò theá laø moät ngaønh kinh teá muõi nhoïn cuûa ñaát nöôùc vaø laø moät trong nhöõng höôùng öu tieân cuûa söï nghieäp CNH-HÑH hieän nay. Ngaønh thuûy saûn bao goàm nhöõng hoaït ñoäng SXKD, gioáng nhö nhöõng ngaønh saûn xuaát vaø kinh doanh khaùc noù laø moät boä phaän kinh teá naèm trong toång theå KTXH cuûa ñaát nöôùc. Do ñoù, noù chòu söï taùc ñoäng cuûa taát caû caùc ngaønh khaùc trong heä thoáng KTXH. Maët khaùc noù cuõng taùc ñoäng trôû laïi tôùi heä thoáng coù tính toång theå cuõng nhöõng töøng thaønh phaàn cuûa heä thoáng ñoù tuøy thuoäc ôû vò trí vaø vai troø cuûa noù trong neàn KTQD vaø coäng ñoàng xaõ hoäi. Ngaønh thuûy saûn coù vò trí, vai troø quan troïng nhöng hieän nay vaãn chöa ñöôïc öu tieân trong neàn kinh teá , möùc ñaàu tö coøn chöa töông xöùng vôùi tieàm naêng cuûa ngaønh. Vì vaäy, vôùi tieàm naêng nguoàn lôïi phong phuù vaø ña daïng ngaønh thuûy saûn muoán phaùt trieån thì moät ñieàu quan troïng laø ngaønh phaûi ñöôïc nhìn nhaän nhö laø moät trong nhöõng ngaønh caàn öu tieân phaùt trieån. Vai troø quan troïng cuûa ngaønh thuûy saûn ñöôïc theå hieän ôû caùc maët sau: I.4.1.- Ñoùng goùp cuûa ngaønh trong toång saûn phaåm quoác daân: Tyû troïng GDP bình quaân haøng naêm cuûa ngaønh thuûy saûn trong toång thu nhaäp quoác noäi (GDP) thôøi kyø 1990 – 2003 khoaûng 3 – 3,5%. Trong hôn 12 naêm qua, ngaønh thuûy saûn ñaõ taêng tröôûng vôùi toác ñoä nhanh hôn caùc ngaønh khaùc trong khoái Noâng – Laâm – Ngö nghieäp (Thuûy saûn 1,95 laàn, Noâng nghieäp 1,66 laàn; Laâm 12 nghieäp: 1,16 laàn) neân ñaõ goùp phaàn ñaùng keå cho quaù trình chuyeån dòch cô caáu ngaønh Noâng-Laâm-Ngö nghieäp. Tyû troïng cuûa ngaønh thuûy saûn trong noâng ngö nghieäp ngaøy caøng taêng, naêm 1990 laø 10%, naêm 2003 laø 21,3%. I.4.2.- Ñoùng goùp cuûa ngaønh thuûy saûn ñoái vôùi hoaït ñoäng XK ôû nöôùc ta. Ngaønh thuûy saûn cuõng nhö caùc ngaønh kinh teá khaùc tham gia vaøo hoaït ñoäng xuaát khaåu nhaèm tieâu thuï moät boä phaän cuûa toång saûn phaåm xaõ hoäi ôû thò tröôøng nöôùc ngoaøi. Thoâng qua hoaït ñoäng xuaát khaåu ngaønh thuûy saûn goùp phaàn cuøng vôùi caùc ngaønh kinh teá khaùc taïo neân söùc maïnh vaät chaát cuûa neàn ngoaïi thöông nöôùc ta, thu veà moät löôïng ngoaïi teä ñaùng keå cho ñaát nöôùc, taïo ñieàu kieän cho neàn KTQD môû roäng saûn xuaát treân cô sôû chuyeân moân hoùa vaø hôïp taùc quoác teá, taïo theâm coâng aên vieäc laøm, taïo theâm GTGT vaø môû roäng thò tröôøng tieâu thuï ra nöôùc ngoaøi. Maët khaùc, ngaønh thuûy saûn tieán haønh xuaát khaåu laø nhaèm ñöa chaát löôïng vaø trình ñoä kyõ thuaät saûn phaåm cuûa ngaønh ra ñoï söùc vôùi thò tröôøng quoác teá, môû roäng giao löu kinh teá. Trong nhöõng naêm qua, ngaønh thuûy saûn Vieät Nam ñaõ trôû thaønh ngaønh xuaát khaåu chuû löïc, kim ngaïch xuaát khaåu naêm 1997 laø 776 trieäu US._.D ñaõ taêng leân 2,240 tyû USD vaøo naêm 2003 vaø luoân giaønh vò trí thöù 3 chæ sau daàu khí vaø deät may. Theo coâng boá môùi ñaây cuûa FAO, xuaát khaåu thuûy saûn cuûa Vieät Nam ñaït möùc taêng tröôûng kyû luïc tôùi 64,4%, möùc taêng tröôûng cao nhaát theá giôùi, töø vò trí thöù 19 naêm 1999 ñaõ vöôït qua 8 baäc leân vò trí thöù 11 treân theá giôùi vaøo naêm 2000. Ñaây chính laø ñoùng goùp lôùn nhaát cuûa ngaønh thuûy saûn ñoái vôùi hoaït ñoäng xuaát khaåu cuûa Vieät Nam vaø ñoù cuõng laø ñoäng löïc thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa ñaùnh baét, nuoâi troàng, cheá bieán vaø dòch vuï haäu caàn cuûa ngaønh. I.4.3.- Vai troø cuûa ngaønh thuûy saûn trong vieäc taïo coâng aên vieäc laøm. Daân soá nöôùc ta khoaûng 84 trieäu vaøo naêm 2003, rieâng 29 tænh ven bieån chieám tôùi gaàn 42.5 trieäu ngöôøi, khoaûng 52% daân soá toaøn quoác. Trong ñoù, daân soáng ôø 116 huyeän thò ven bieån vaø haûi ñaûo chieám 38%. Do nöôùc ta coù bôø bieån daøi, nhieàu soâng suoái neân coù tieàm naêng phaùt trieån ngaønh thuûy saûn. Maët khaùc, ngaønh thuûy saûn coù nhieàu khaâu saûn xuaát töø nuoâi troàng, khai thaùc ñeán cheá bieán coäng theâm coù nhieàu thaønh phaàn kinh teá tham gia: kinh teá hoä gia ñình, tieåu chuû, DNNN, HTX, Lieân doanh, vì vaäy giaûi quyeát moät soá löôïng lôùn coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng ôû caùc vuøng ven bieån, trong ñoù ñaëc bieät phaûi keå ñeán thaønh phaàn kinh teá hoä gia ñình. 13 CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG THUÛY SAÛN VIEÄT NAM TAÏI THÒ TRÖÔØNG NHAÄT BAÛN II.1.- QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA THUÛY SAÛN VIEÄT NAM II.1.1.- Ñaëc thuø cuûa ngaønh thuûy saûn Vieät Nam: Xeùt moät caùch toång theå thì ngaønh thuûy saûn coù caùc ñaëc thuø sau: -Laø moät ngaønh vöøa mang tính coâng nghieäp, noâng nghieäp, thöông maïi laïi vöøa chòu söï chi phoái raát lôùn cuûa thieân nhieân. -Laø moät ngaønh coù nhieàu thaønh phaàn kinh teá tham gia, hoaït ñoäng saûn xuaát raát ña daïng: Tö baûn Nhaø nöôùc (100% voán nöôùc ngoaøi, lieân doanh, coå phaàn) taäp theå (HTX, taäp ñoaøn), tö nhaân (hoä gia ñình, tieåu chuû, tö baûn tö nhaân). -Laø ngaønh saûn xuaát coù lieân quan tôùi vieäc söû duïng dieän tích maët nöôùc cuõng nhö khai thaùc caùc saûn phaåm coù lieân quan ñeán maët nöôùc. Caùc saûn phaåm thuûy saûn coù khaåu vò ngon, deã cheá bieán, löôïng ñaïn khoâng tích môõ, ña daïng, coù giaù trò dinh döôõng vaø kinh teá cao. -Laø ngaønh coù khaû naêng thu hoài voán nhanh, coù theå thu ñöôïc saûn phaåm vaø tieâu thuï trong thôøi gian ngaén. Thöïc tieãn ñaõ chöùng minh raèng vieäc ñaàu tö lao ñoäng soáng vaø lao ñoäng vaät hoùa vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát thuûy saûn moät caùch hôïp lyù seõ ñöa laïi hieäu quaû kinh teá cao. Moät ngö daân bình quaân haøng naêm ñaùnh baét ñöôïc töø 2,04 – 2,07 taán caù bieån, trò giaù töông ñöông vôùi khoaûng 10 taán thoùc. Trong khi ñoù, moät lao ñoäng noâng nghieäp neáu thöïc hieän 1 ha gieo troàng luùa chæ ñaït ñöôïc 3-4 taán thoùc/naêm. -Hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa ngaønh dieãn ra trong phaïm vi roäng lôùn: caùc cô sôû cheá bieán, beán caûng, bieån, ao, soâng, hoà….. -Laø ngaønh coù taøi nguyeân phong phuù vôùi tröõ löôïng lôùn taïo khaû naêng khai thaùc quy moâ lôùn nhöng phaûi coù söï taùc ñoäng cuûa con ngöôøi ñeå taùi taïo nguoàn taøi nguyeân naøy. II.1.2.- Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa ngaønh thuûy saûn Vieät Nam: Vieäc khai thaùc caùc nguoàn lôïi thuûy saûn ñeå phuïc vuï nhöõng nhu caàu ña daïng cuûa con ngöôøi ñaõ coù töø laâu ñôøi cuøng vôùi söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa daân toäc Vieät Nam. Tuy vaäy, traûi qua haøng nghìn naêm, ngheà caù Vieät Nam, tröôùc heát laø ngheà ñaùnh baét vaãn mang naëng neùt ñaëc tröng cuûa moät neàn saûn xuaát töï caáp, töï tuùc vaø chæ ñoùng vai troø moät ngheà phuï cho daân cö. Maõi cho ñeán nöûa ñaàu theá kyû naøy, ngheà caù vaãn heát söùc thoâ sô, laïc haäu vaø chöa ñöôïc xem nhö moät ngaønh kinh teá. II.1.2.1.- Giai ñoaïn Töø 1954 ñeán 1975: Töø sau 1954 xaùc ñònh khaû naêng ñoùng goùp maø ngheà caù mang laïi cho neàn KTQD, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñaõ chuù troïng phaùt trieån ngheà caù. Vuï Ngö nghieäp thuoäc Boä Noâng laâm ñaõ ñöôïc thaønh laäp. Ñaây laø cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc ñaàu tieân cuûa ngheà caù mieàn Baéc vaø söï ra ñôøi cuûa noù ñaõ ñaùnh daáu moät caùch nhìn nhaän môùi ñoái vôùi ngheà caù nöôùc ta. 14 Thaùng 4 naêm 1960, Boä Noâng Laâm saép xeáp laïi, chia thaønh 4 toå chöùc môùi laø Boä Noâng nghieäp, Boä Noâng tröôøng quoác doanh, Toång cuïc Laâm nghieäp vaø Toång cuïc Thuûy saûn. Ngaøy 5 thaùng 10 naêm 1961, Chính phuû Vieät Nam daân chuû coäng hoøa ban haønh nghò ñònh 150CP quy ñònh nhieäm vuï, quyeàn haïn vaø toå chöùc boä maùy cuûa Toång cuïc Thuûy saûn. Ñaây laø thôøi ñieåm ra ñôøi cuûa Ngaønh Thuûy saûn Vieät Nam nhö moät chính theå ngaønh kinh teá kyõ thuaät, phaùt trieån toaøn dieän veà khai thaùc, nuoâi troàng, haäu caàn dòch vuï, cheá bieán, nghieân cöùu khoa hoïc vaø môû roäng hôïp taùc quoác teá ñeå phaùt trieån. II.1.2.2.- Giai ñoaïn 1975-1980: Sau ngaøy mieàn Nam hoaøn toaøn giaûi phoùng, Ngaønh Thuûy saûn Vieät Nam böôùc sang giai ñoaïn phaùt trieån môùi treân phaïm vi caû nöôùc, Boä Haûi saûn ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1976 vaø toå chöùc laïi thaønh Boä Thuûy saûn vaøo naêm 1981, bao goàm caû caùc hoaït ñoäng nuoâi troàng thuûy saûn nöôùc ngoït vaø kinh doanh XNK thuûy saûn. Söï suy giaûm phöông tieän khai thaùc haûi saûn dieãn ra lieân tuïc suoát töø naêm 1975-1980. Neáu naêm 1976 toång soá taøu thuyeàn ñaùnh caù cuûa toaøn quoác coù 51.520 chieác, trong ñoù coù 34.833 chieác thuyeàn coù ñoäng cô vôùi toång coâng suaát 543.431 CV thì ñeán naêm 1980 caû nöôùc chæ coøn 39.500 thuyeàn ñaùnh caù trong ñoù thuyeàn maùy coøn laïi 28.021 chieác vôùi toång coâng suaát 453-431 CV vaø thuyeàn thuû coâng 11.479 chieác. Kinh nghieäm vieäc phaùt trieån ngheà caù ôû mieàn Nam tröôùc naêm 1975 vaø böôùc ñaàu cô giôùi hoùa taøu thuyeàn ngheà caù ôû mieàn Baéc cho thaáy vieäc söû duïng cô giôùi hoùa nhoû trong böôùc ñi ban ñaàu laø con ñöôøng phuø hôïp ñoái vôùi coâng nghieäp hoùa ngheà caù bieån cuûa Vieät Nam. II.1.2.3.- Giai ñoaïn 1981-1995: Nghò quyeát Hoäi nghò TW laàn thöù VI khoùa 4 ñaõ baét ñaàu “côûi troùi”, ngaønh Thuûy saûn laø moät trong nhöõng ngaønh ñaàu tieân ñöôïc Nhaø nöôùc cho pheùp aùp duïng thöû nghieäm moâ hình “töï caân ñoái, töï trang traûi”. Do vaäy, caùc coâng ty xuaát khaåu thuûy saûn ñaõ laáy XNK laøm ñieåm xuaát phaùt, laáy thu nhaäp töø XNK ñeå töï caân ñoái ñoàng thôøi xaây döïng theâm nhaø xöôûng, thieát bò nhaèm phaùt trieån saûn xuaát laøm cho ngay trong keá hoaïch 5 naêm 1981-1985 ngaønh thuûy saûn ñaõ chaän ñöùng ñöôïc söï sa suùt vaø nhöõng naêm sau ñoù tieáp tuïc taêng tröôûng moät caùch vöõng chaéc. Nhòp ñoä taêng tröôûng cuûa ngaønh thuûy saûn haøng naêm 7%, trong ñoù khai thaùc haûi saûn taêng töø 416.000 taán naêm 1981 leân 582.000 taán naêm 1986; 700.000 taán naêm 1990; 928.000 taán naêm 1995 vaø 1.078.000 taán naêm 1997. Saûn phaåm cheá bieán ñaõ khoâng ngöøng taêng leân, giaù trò ngoaïi teä thu ñöôïc ngaøy moät taêng nhanh, naêm 1981 môùi ñaït 15,2 trieäu USD, naêm 1985 ñaït 105 trieäu USD, naêm 1990 ñaït 205 trieäu USD, naêm 1995 ñaït 550 trieäu USD. Tuy nhieân phaàn lôùn caùc nhaø maùy ñoâng laïnh thôøi kyø naøy laø caùc xí nghieäp nhoû laøm nhieäm vuï saûn xuaát sô cheá nguyeân lieäu laø chính, chöa coù caùc xí nghieäp saûn xuaát caùc maët haøng coù GTGT. II.1.2.4.- Giai ñoaïn töø 1995 ñeán nay: Ngaønh thuûy saûn ñaõ trieån khai ñoàng boä caùc chöông trình KTXH muïc tieâu: Chöông trình phaùt trieån nuoâi troàng thuûy saûn; Chöông trình phaùt trieån XK thuûy saûn: Chuû tröông phaùt trieån haûi saûn xa bôø vaø oån ñònh khai thaùc vuøng gaàn bôø; taêng cöôøng thu huùt vaø naâng cao hieäu quaû ñaàu tö, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa 15 ngaønh thuûy saûn Vieät Nam treân thò tröôøng quoác teá, ñöa ngaønh thuûy saûn thöïc söï laø moät ngaønh kinh teá XK muõi nhoïn cuûa ñaát nöôùc, ñöa Vieät Nam thaønh moät cöôøng quoác thuûy saûn cuûa theá giôùi. Giai ñoaïn naøy cuõng ñaõ chöùng toû söï lôùn maïnh cuûa ngaønh, saûn löôïng khai thaùc taêng bình quaân 6%/naêm. Saûn löôïng nuoâi troàng thuûy saûn ñaït 976 nghìn taán vaøo naêm 2002, ñaëc bieät kim ngaïch xuaát khaåu thuûy saûn trong moät thôøi gian ngaén ñaõ vöôït qua ñöôïc con soá 2 tyû USD ñoùng goùp ñaùng keå vaøo toång thu nhaäp quoác daân, naâng cao ñôøi soáng vaät chaát vaø tinh thaàn cho coäng ñoàng noâng ngö daân ven bieån. Giai ñoaïn naøy cuõng ñaùnh daáu söï hoäi nhaäp cuûa ngaønh thuûy saûn Vieät Nam vôùi khu vöïc vaø theá giôùi. Vieäc Vieät Nam gia nhaäp ASEAN, trôû thaønh thaønh vieân cuûa APEC vaø ñang phaán ñaáu gia nhaäp vaøo WTO ñaõ môû nhieàu cô hoäi veà thò tröôøng vaø coâng ngheä cho ngaønh cuõng nhö taïo ra moät ñoäi nguõ caùn boä ngaøy caøng naêng ñoäng trong hoäi nhaäp vaø caïnh tranh. II.2.- Keát quaû hoaït ñoäng trong thôøi gian qua cuûa ngaønh thuûy saûn Vieät Nam: Ñeå coù theå coù nhöõng giaûi phaùp môû roäng thò tröôøng Nhaät baûn cho ngaønh thuûy saûn Vieät Nam, ta caàn ñaùnh giaù ñuùng ñaén, khaùch quan hieän traïng vaø tieàm naêng cuûa ngaønh. II.2.1. Cheá bieán thuûy saûn vaø quaûn lyù chaát löôïng: Ñeán nay, nhìn chung ngaønh cheá bieán thuûy saûn xuaát khaåu cuûa Vieät Nam ñaõ ñöôïc ñoåi môùi vaø hoaøn thieän veà nhieàu maët, trong ñoù ñaùng keå nhaát laø vieäc naâng caáp vaø caûi thieän ñieàu kieän saûn xuaát cuûa caùc cô sôû cheá bieán vaø aùp duïng heä thoáng quaûn lyù chaát löôïng theo nguyeân lyù phoøng ngöøa HACCP nhaèm ñaït caùc yeâu caàu veà ñaûm baûo an toaøn thöïc phaåm cuûa caùc thò tröôøng nhaäp khaåu quoác teá vaø vieäc taêng cöôøng kieåm soaùt chaát löôïng haøng thuûy saûn xuaát khaåu keát hôïp vôùi caûi tieán caùc thuû tuïc trong caùc khaâu quaûn lyù Nhaø nöôùc. Naêm 2002, caû nöôùc coù khoaûng 275 doanh nghieäp cheá bieán thuûy saûn ñoâng laïnh, trong ñoù coù 68 doanh nghieäp coù code xuaát khaåu vaøo Chaâu AÂu vaø 128 doanh nghieäp aùp duïng HACCP, ñuû tieâu chuaån xuaát khaåu vaøo Myõ. Ñeán naêm 2003, ñaõ coù 100 doanh nghieäp ñöôïc caáp code xuaát khaåu vaøo Chaâu AÂu, trong toång soá gaàn 300 doanh nghieäp, vôùi coâng suaát thieát bò laø 3147 taán / ngaøy. Ñieàu naøy ñaõ chuùng toû söï chuyeån bieán tích cöïc veà nhaän thöùc cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam ñoái vieäc quaûn lyù chaát löôïng. Ñoù cuõng laø keát quaû cuûa phong traøo naâng caáp, caûi taïo maët baèng, ñaàu tö thieát bò tieân tieán vaø ñoåi môùi coâng ngheä cheá bieán, aùp duïng heä thoáng quaûn lyù chaát löôïng theo GMP, SSOP, HACCP dieãn ra raát raàm roä treân haàu khaép caû nöôùc, nhaát laø caùc tænh coù nguoàn nguyeân lieäu doài daøo nhö Caø Mau, Baïc Lieâu, Kieân Giang, Ñoàng Thaùp, Khaùnh Hoøa, Bình Ñònh…. Cuïm töø “saûn xuaát saïch hôn “ ñöôïc aùp duïng taïi nhieàu doanh nghieäp cheá bieán thuûy saûn vaø ñaõ mang laïi nhöõng keát quaû khaû quan, naâng cao hieäu quaû saûn xuaát kinh doanhcho caùc doanh nghieäp thuûy saûn Vieät Nam. -Veà tình hình trang thieát bò: Do maát caân ñoái giöõa coâng suaát thieát bò vaø khaû naêng cung caáp nguyeân lieäu, khieán nhieàu nhaø maùy cheá bieán chöa söû duïng heát naêng löïc thieát bò, chuû yeáu do phaùt trieån coâng nghieäp cheá bieán chöa gaén vôùi vuøng nguyeân lieäu. Gaàn ñaây nhieàu nhaø maùy ñaõ trang bò caùc daây chuyeàn thieát bò hieän ñaïi, song 16 vieäc thieáu nguyeân lieäu khieán cho chöa phaùt huy hieäu quaû, thaäm chí nhieàu khi coøn trôû thaønh gaùnh naëng do voán taøi saûn coá ñònh bò öù ñoïng maø phaûi traû laõi vay. -Veà tình hình baûo quaûn nguyeân lieäu vaø thaønh phaåm : Heä thoáng kho laïnh baûo quaûn haøng thuyû saûn coù söùc chöùa treân 83 ngaøn taán, naêng löïc saûn xuaát nöôùc ñaù gaàn 4 ngaøn taán… Nhieàu caûng caù ñaõ vaø ñang ñöôïc xaây ñöïng treân phaïm vi caû nöôùc, phaàn naøo phuïc vuï cho söï phaùt trieån cuûa ngaønh thuyû saûn. - Veà tæ leä saûn phaåm soáng maø ngö daân ñaùnh baét ñöôïc: Baûng 2.1: Tæ leä saûn phaåm soáng maø ngö daân ñaùnh baét ñöôïc naêm 2002 Vuøng, mieàn Toång soá Baéc Trung Nam Nhoùm Soá ñeám % Soá ñeám % Soá ñeám % Soá ñeám % < 20 16 36,4 37 82,2 83 92,2 136 76,0 20 - 40 13 29,5 13 7,3 40 – 60 12 27,3 1 2,2 13 7,3 > 80 3 6,8 7 15,6 7 7,8 17 9,5 Toång coäng 44 100 45 100 90 100 179 100 Nguoàn: Döï aùn nghieân cöùu veà thò tröôøng vaø tín duïng ngheà caù taïi Vieät Nam.(12/2002) Vôùi con soá thoáng keâ treân, coù theå thaáy tæ leä saûn phaåm soáng sau khi khai thaùc laø raát thaáp, nhoùm thaáp nhaát (coù tæ leä saûn phaåm soáng döôùi 20%) chieám ñeán 76% trong toång soá, ñieàu naøy cho thaáy kyõ thuaät baûo quaûn sau thu hoaïch cuûa chuùng ta coøn nhieàu haïn cheá, ñaây laø moät trong nhöõng trôû ngaïi lôùn khi maø xu höôùng tieâu duøng cuûa theá giôùi hieän nay vaø cuûa ngöôøi Nhaät noùi rieâng höôùng veà söû duïng caùc saûn phaåm töôi soáng. II.2.2.- Veà maët hoaït ñoäng marketing II.2.2.1. Veà caùc maët haøng thuûy saûn xuaát khaåu vaøo Nhaät Baûn: Baûng 2.2: Tình hình xuaát khaåu thuûy saûn cuûa Vieät Nam sang thò tröôøng Nhaät STT NAÊM CHÆ TIEÂU 1997 1998 1999 2000 2003 1 Khoái löôïng (taán) 02,1 80,0 00,0 2 Giaù trò (trieäu USD) 78 10 13 63 00 3 Toác ñoä taêng giaûm (%) 2 3 5 30 4 Giaù trò xuaát khaåu bình quaân • Nguoàn: Boä Thuûy saûn Qua baûng 2.2, ta thaáy khoái löôïng xuaát khaåu thuûy saûn cuûa Vieät Nam sang thò tröôøng Nhaät Baûn coù xu höôùng giaûm, nhöng giaù trò xuaát khaåu taêng nhanh trong ba naêm gaàn ñaây, ñaëc bieät ôû hai maët haøng toâm vaø caù vì trò giaù xuaát khaåu bình quaân gia taêng. 17 Theo nguoàn tin töø Boä Thuûy saûn : Naêm 2003, Vieät Nam xuaát sang Nhaät Baûn ñöôïc gaàn 104 nghìn taán thuûy saûn caùc loaïi, kim ngaïch ñaït 575 trieäu USD. Nhö vaäy, naêm naøy kim ngaïch xuaát khaåu sang thò tröôøng Nhaät baûn ñaõ taêng hôn naêm 2002 gaàn 5,5%. Trong cô caáu XK, maët haøng chieám tyû troïng cao caû veà löôïng vaø trò giaù laø toâm ñoâng laïnh (chieám 57,3% veà löôïng, 81,8% veà trò giaù), möïc ñoâng laïnh (10,3% veà löôïng, 9,4% veà trò giaù). Chieám tyû troïng cao veà löôïng tieáp ñoù laø baïch tuoäc ñoâng laïnh (5,9%), caù töôi, öôùp ñaù vaø ñoâng laïnh (4,9%) ngheâu ñoâng laïnh (4,6%), möïc khoâ (2,7%), ghe ñoâng laïnh (2,0%),… Tuy vaäy, ngoaøi toâm ñoâng laïnh, caùc maët haøng chieám tyû troïng cao veà trò giaù khoâng nhieàu, bao goàm: caù töôi, öôùp ñaù vaø ñoâng laïnh (3,2%), baïch tuoäc ñoâng laïnh (2,4%), gheï ñoâng laïnh (1,6%), möïc khoâ (0,4%),… • Veà maët haøng toâm: Naêm 2003, trong giaù trò thuûy saûn cuûa Vieät Nam xuaát khaåu sang thò tröôøng Nhaät Baûn ñaït 575 trieäu USD thì rieâng toâm ñaït giaù trò treân 300 trieäu USD, taêng 8,1% so vôùi naêm 2002. Ta coù theå hình dung phaàn naøo ñoái thuû caïnh tranh cuûa maët haøng toâm xuaát khaåu cuûa Vieät Nam treân thò tröôøng Nhaät Baûn qua baûng 2.3 sau ñaây: Baûng 2.3: Caùc nöôùc xuaát khaåu toâm chuû yeáu sang Nhaät Baûn ÑVT: Taán, trieäu Yeân 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Quoác gia Löôïng Löôïng Löôïng Löôïng Trò giaù Löôïng TG (%) Löôïng TG (%) Indonesia 57.495 54.247 50.688 49.916 68.729 55.778 21,8 70.664 23,5 Aán Ñoä 59.997 51.128 53.430 50.970 59.957 43.593 17,1 47.477 15,8 Vieät Nam 31.134 26.711 30.271 33.105 32.766 35.676 14,0 34.856 15,8 Thaùi Lan 24.104 17.783 19.328 18.657 28.870 20.580 8,1 27.249 9,1 Trung Quoác 15.249 12.198 13.672 16.654 15.248 14.981 5,9 13.344 4,4 Nöôùc khaùc 93.410 88.963 91.674 90.264 119.301 85.005 33,3 106.863 35,6 Toång coång 281.388 251.031 259.062 259.565 324.871 255.613 100,0 300.453 100,0 EU 1.311 1.076 1.362 1.375 1.483 1.775 0,7 2.052 0,7 Nguoàn: Japan Exports and Imports Tính toång löôïng caû naêm 2003, Nhaät Baûn ñaõ nhaäp khaåu töø Vieät Nam 47.626 taán toâm ñoâng laïnh, kim ngaïch ñaït 44,55 tyû yeân, taêng 14,7% veà löôïng vaø 8,4% veà trò giaù so vôùi naêm tröôùc. Veà thò phaàn, toâm Vieät Nam ñaõ chieám 22,42% trong toång löôïng cung caáp cho thò tröôøng Nhaät Baûn, giuùp Vieät Nam giöõ vöõng vò trí thöù hai trong soá nöôùc cung caáp toâm lôùn cho thò tröôøng naøy (sau Indonexia). Theo caùc chuyeân gia thì khoái löôïng xuaát khaåu toâm cuûa Vieät Nam xuaát sang thò tröôøng Nhaät Baûn khaù lôùn trong naêm 2002 vaø naêm 2003, nhöng giaù trò vaãn thaáp vì toâm cuûa Vieät Nam ñöa vaøo Nhaät Baûn chuû yeáu döôùi daïng nguyeân lieäu, ít qua cheá bieán, trong khi ñoù, Indonesia vaø Thaùi Lan coù tyû leä Toâm cheá bieán coù giaù trò cao raát lôùn neân coù lôïi theá hôn (xuaát ít nhöng giaù trò cao). Coù theå khaúng ñònh Nhaät Baûn laø moät thò tröôøng raát quan troïng cho xuaát khaåu thuûy saûn noùi chung vaø toâm ñoâng laïnh noùi rieâng cuûa chuùng ta. Chuùng ta caàn ñaåy 18 maïnh xuaát khaåu tôùi thò tröôøng naøy trong khi thò tröôøng vaãn ñang oån ñònh vaø caùc ñoái thuû caïnh tranh khaùc chöa coù ñöôïc vò trí ñaùng keå. Vì vaäy, ngay töø ñaàu naêm 2004 naøy, beân caïnh vieäc khoâng ngöøng naâng cao chaát löôïng, baûo ñaûm an toaøn veä sinh saûn phaåm, chuùng ta caàn noã löïc xuùc tieán môû roäng caùc moái quan heä baïn haøng vôùi caùc ñoái taùc Nhaät Baûn. • Veà maët haøng cua, gheï: Chuû yeáu Vieät Nam xuaát khaåu gheï vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn, laø nhaø cung caáp gheï lôùn thöù hai (sau Trung Quoác). Gheï cuûa Vieät Nam ñöôïc öa chuoäng vì ngoït vaø thôm. Tuy nhieân, khaû naêng cung öùng cuûa Vieät Nam vaãn coøn haïn cheá. Baûng 2.4: Caùc nhaø xuaát khaåu cua, gheï haøng ñaàu vaøo Nhaät Baûn trong naêm 2000 ÑVT: Taán Chuûng loaïi Daïng saûn phaåm Saûn löôïng Vò trí thöù nhaát Thò phaàn Vò trí thöù hai Thò phaàn (%) Ñoâng laïnh 22.190 Nga 84,5 Myõ 12,5 Cua Huyønh ñeá Soáng, töôi, öôùp laïnh 20.948 Nga 99,9 Myõ 0,1 Ñoâng laïnh 33.807 Canada 47,4 Nga 34,6 Cua tuyeát Soáng, töôi, öôùp laïnh 27.113 Nga 82,2 Trieàu Tieân 17,4 Ñoâng laïnh 12.886 Trung Quoác 54,0 Vieät Nam 22,8 Gheï caùc loaïi Soáng, töôi, öôùp laïnh 1.506 Trung Quoác 77,1 Haøn Quoác 21,8 Nguoàn: Soá lieäu xuaát nhaäp khaåu – JETRO Trong chuûng loaïi maët haøng naøy, Vieät Nam chæ coù khaû naêng xuaát khaåu chính laø gheï ñoâng laïnh. Xuaát khaåu gheï ñoâng laïnh cuûa Vieät Nam sang Nhaät Baûn trong naêm 2003 ñaït 1.636 taán, ñaït kim ngaïch 854 trieäu yeân, taêng hôn naêm 2002 laø 1,4% veà trò giaù. Trong cô caáu xuaát khaåu, ghe chieám 2,0% veà löôïng vaø 1,6% veà trò giaù. Coøn trong soá caùc nöôùc xuaát khaåu gheï ñoâng laïnh vaøo Nhaät, Trung Quoác cung caáp tôùi 52,5% trong toång löôïng nhaäp khaåu cuûa Nhaät Baûn, tieáp tho laø Vieät Nam ñöùng thöù hai vôùi thò phaàn 25,5%. Trong naêm 2003, Nhaät Baûn nhaäp khaåu raát ít maët haøng soø ñoâng laïnh, giaûm hôn raát nhieàu so vôùi naêm tröôùc. Trong thaùng 12/2003, Vieät Nam xuaát sang Nhaät 16,6 nghìn taán soø ñoâng laïnh, cao hôn caùc thaùng tröôùc ñoù vaø naâng toång caû naêm leân 42,97 taán. Vôùi maët haøng ngheâu ñoâng laïnh, naêm 2003, xuaát khaåu taêng leân gaàn 1.000 taán, trò giaù xuaát khaåu 78 trieäu yeân. Beân caïnh ñoù, maët haøng thòt ngheâu muoái vaø thòt gheï ñoùng hoäp trong naêm qua khoâng xuaát ñöôïc sang thò tröôøng Nhaät Baûn. Baûng 2.5: Tình hình xuaát khaåu gheï, ngheâu vaø soø cuûa Vieät Nam vaøo Nhaät Baûn Naêm 2002 Naêm 2003 Maët haøng Löôïng (taán) Trò giaù (nghìn yeân) Löôïng (taán) Trò giaù (nghìn yeân) Naêm 2003 so vôùi naêm 2002 (taán) Gheï ñoâng laïnh 1.459,67 842,111 1.636,02 853,903 +176, 35 Ngheâu ñoâng laïnh 2.838,70 58,037 3.805,27 78,041 +966,57 Soø ñoâng laïnh 114,03 35,653 42,97 6,442 -71,06 Soø khoâ 0,21 13 10,47 494 +10,26 Nguoàn: Taïp chí thoâng tin thuûy saûn 19 • Veà maët haøng nhuyeãn theå (möïc vaø baïch tuoäc) Naêm 2003, chuùng ta xuaát sang Nhaät baûn 8.584 taán möïc ñoâng laïnh, kim ngaïch ñaït 5,12 tyû yeân. Maëc duø caùc thaùng cuoái naêm, xuaát khaåu möïc ñoâng laïnh cuûa Vieät Nam vaøo Nhaät ñaõ taêng nheï, nhöng toång löôïng xuaát khaåu cuûa caû naêm vaãn thaáp hôn so vôùi möùc 9.304 taán, kim ngaïch 5,74 tyû yeân xuaát khaåu trong naêm 2002. Tính ñeán thôøi ñieåm thaùng 11/2003, Nhaät Baûn trôû thaønh thò tröôøng tieâu thuï möïc vaø baïch tuoäc lôùn nhaát cuûa Vieät Nam, chieám 37% toång trò giaù xuaát khaåu ôû maët haøng naøy cuûa Vieät Nam. Coâng ty Xuaát Nhaäp khaåu Thuûy saûn An Giang laø nhaø cung caáp lôùn nhaát ôû maët haøng naøy. Naêm 2003, maët haøng baïch tuoäc ñöôïc xuaát khaåu chuû yeáu ôû daïng ñoâng laïnh, ñaït 4.927 taán, thu ñöôïc kim ngaïch gaàn 1,31 tyû yeân, taêng hôn 4,1% veà löôïng vaø taêng 3,6% veà trò giaù so vôùi naêm 2002. Baûng 2.6: Tình hình nhaäp khaåu nhuyeãn theå cuûa Vieät Nam vaøo Nhaät Baûn Naêm 2002 Naêm 2003 Maët haøng Löôïng (taán) Trò giaù (nghìn yeân) Giaù TB (yeân/kg) Löôïng (taán) Trò giaù (nghìn yeân) Giaù TB (yeân/kg) Möïc oáng ñoâng laïnh 4.557,13 3.025.920 664 4.482,99 2.729,430 609 Möïc nang ñoâng laïnh 4.731,47 2.706.343 572 4.100,63 2.386,499 582 Möïc oáng loligo ñoâng laïnh 15,15 8.915 588 0 0 0 Möïc khoâ 263.79 261.674 992 220.17 218.573 993 Baïch tuoäc ñoâng laïnh 4.734,12 1.262,669 267 4.926,56 1.308,441 266 Baïch tuoäc khoâ 42,03 25,771 613 25,60 15,787 617 Nguoàn: Taïp chí thoâng tin thuûy saûn • Veà caù töôi, öôùp ñaù vaø ñoâng laïnh caùc loaïi: Xuaát khaåu saûn phaåm caù caùc loaïi sang Nhaät Baûn naêm 2003 ñaït khoaûng 8.086 taán, kim ngaïch thu ñöôïc 2,02 tyû yeân. So vôùi naêm tröôùc, xuaát khaåu taêng 5,87% veà löôïng vaø taêng 15,41% veà trò giaù. Tuy nhieân so vôùi toâm, kim ngaïch thu ñöôïc töø xuaát khaåu caù töôi, öôùp ñaù vaø ñoâng laïnh thaáp hôn raát nhieàu. Veà löôïng xuaát khaåu, caùc maët haøng coù löôïng xuaát khaåu naêm 2003 taêng hôn naêm 2002 laø caù ngöø vaây vaøng töôi, töø möùc 780,04 taán leân 1.079,91 taán, surimi ñoâng laïnh (taêng 4,3 laàn), caù ngöø fillet ñoâng laïnh, caù kieám fillet ñoâng laïnh, … Nhieàu maët haøng giaûm löôïng xuaát nhö caù soøng ñoâng laïnh (187,4 taán), caù ngöø maét to töôi (33,54 taán), caù ngöø vaèn ñoâng laïnh, caù daûi ñoâng laïnh… Xeùt cuï theå moät soá maët haøng ñaït kim ngaïch cao tôùi Nhaät baûn trong naêm qua thì caù ngöø vaây vaøng töôi laø maët haøng coù löôïng xuaát khaåu lôùn. Theo thoáng keâ, Vieät Nam laø nöôùc ñöùng thöù 8 trong soá caùc nöôùc coù löôïng xuaát khaåu maët haøng naøy tôùi Nhaät Baûn trong naêm 2003. Caù ngöø maét to töôi cuõng laø loaïi caù coù ñöôïc choã ñöùng taïi thò tröôøng Nhaät Baûn. Vieät Nam ñöùng thöù 9 trong soá caùc nöôùc thu ñöôïc kim ngaïch xuaát khaåu cao loaïi caù naøy tôùi Nhaät Baûn. Maëc duø veà löôïng xuaát khaåu, chuùng 20 ta thua keùm nhieàu so vôùi Aán Ñoä vaø Ñaøi Loan-hai quoác gia ñöùng ñaàu veà xuaát khaåu caù ngöø tôùi Nhaät Baûn, song chuùng ta laïi baùn ñöôïc giaù cao hôn hoï. Naêm 2003, Vieät Nam xuaát khaåu ñöôïc 42,9 taán caù thu sang Nhaät, ñöùng sau caùc nöôùc Haøn Quoác, Trung Quoác, New Zealand. Haøn Quoác laø nöôùc coù löôïng caù thu xuaát khaåu raát lôùn (tôùi 1,327 taán) tôùi thò tröôøng naøy. Vaø maëc duø maët haøng caù daûi ñoâng laïnh bò giaûm suùt veà löôïng xuaát khaåu, song Vieät Nam laø nöôùc ñöùng thöù 6 trong soá caùc nöôùc coù löôïng xuaát khaåu lôùn nhaát vaøo Nhaät vôùi giaù baùn cao nhaát, ñaït 383,6 yeân/kg. 21 Baûng 2.7: Moät soá saûn phaåm caù cuûa Vieät Nam xuaát tôùi thò tröôøng Nhaät Baûn (nguoàn: Taïp chí thoâng tin thuûy saûn) Naêm 2002 Naêm 2003 Maët haøng Löôïng (taán) Trò giaù (nghìn yeân) Löôïng (taán) Trò giaù (nghìn yeân) Naêm 2003 so vôùi 2002 (taán) Caù ngöø vaây vaøng töôi 780,04 574,558 1.079,91 720,563 +299.87 Caù ngöø maét to töôi 756,69 587,050 723,15 598,450 -33,54 Susimi ñoâng laïnh 214,18 27592 921,52 137,705 +707,34 Caù ngöø fillet ñoâng laïnh 236,28 88,670 332,55 118,891 +96,27 Caù soøng ñoâng laïnh 860,77 117,423 673,39 89,756 -187,38 Caù kieám fillet ñoâng laïnh 55,70 18,620 158,25 50,480 +102,55 Caù ngöø vaèn ñoâng laïnh 826,91 77,319 488,07 43,101 -338,84 Caù daûi ñoâng laïnh 162,57 54,552 95,12 36,487 -67,45 Tröùng caù trích ñoâng laïnh 15,04 19,236 48,61 55,815 +33,57 Tröùng caù tuyeát ñoâng laïnh 0 0 28,10 30,699 +28,10 Caù deït ñoâng laïnh 75,53 26,276 60,81 21,145 -14,72 Caù thu ñoâng laïnh 67,50 25,882 42,89 13,099 -24,61 Caù traùp ñoâng laïnh 39,50 13,363 11,26 5,791 -28,24 Caù hoài baïc ñoâng laïnh 0 0 11,37 5,358 +11,37 Caù ngöø ñoùng hoäp 357,23 5,519 343,91 4,871 -13,32 Caù bôn ñoâng laïnh 1,01 1,083 0,04 3,201 -0,97 Chaû caù ñoâng laïnh 984,33 12,745 1.506,79 13,629 +522,46 Caù khoâ 2.204,20 98,210 1.554,81 71,041 -649,39 Tröùng caù muoái 4,57 312 4,57 312 +4,57 Vi caù khoâ 0,33 33 0,45 33 +0,42 Qua baûng 2.7, ta thaáy caùc maët haøng ngöø vaây vaøng, susimi ñoâng laïnh, chaû caù ñoâng laïnh taêng leân ñoät bieán trong khi caùc maët haøng caù soøng, caù ngöø vaèn ñoâng laïnh laïi giaûm ñoät bieán chöùng toû söï bieán ñoäng raát lôùn, khoù döï ñoaùn nhu caàu ôû caùc maët haøng caù Moät soá ñaùnh giaù sau khi nghieân cöùu maët haøng xuaát khaåu thuûy saûn cuûa Vieät Nam ôû thò tröôøng Nhaät Baûn : ¾ Maëc duø Nhaät Baûn laø thò tröôøng xuaát khaåu thuûy saûn lôùn nhaát cuûa Vieät Nam, nhöng trong 10 maët haøng thuûy saûn nhaäp khaåu lôùn nhaát vaøo Nhaät Baûn thì Vieät Nam chæ tham gia maïnh vaøo 2-3 maët haøng ¾ Tyû leä xuaát khaåu thuûy saûn giaù trò gia taêng treân thò tröôøng Nhaät Baûn coøn khaù thaáp, khoaûng treân 20% toång giaù trò xuaát khaåu. Vieäc xuaát khaåu thuûy saûn döôùi daïng thoâ ít qua cheá bieán khieán nhieàu maët haøng xuaát khaåu sang thò tröôøng Nhaät Baûn gaëp nhieàu khoù khaên nhö maët haøng möïc oáng ñoâng laïnh ôû thò tröôøng Nhaät Baûn ñöôïc quaûn lyù baèng haïn ngaïch, nhöng naêm 2000 Boä Coâng nghieäp vaø Ngoaïi thöông Nhaät Baûn giaûm haïn ngaïch nhaäp khaåu möïc oáng töø Vieät Nam ñeán 10 laàn laøm cho moät soá coâng ty thuûy saûn Vieät Nam gaëp khoù khaên, trong khi ñoù neáu möïc 22 oáng, möïc nang ñöôïc cheá bieán thaønh sushi, sashimi thì nhaäp khaåu vaøo Nhaät Baûn khoâng bò haïn cheá bôûi haïn ngaïch maø giaù trò xuaát khaåu cao hôn 4 laàn so vôùi xuaát khaåu thoâ. ¾ Hieän nay, Vieät Nam ñöùng thöù hai sau Thaùi Lan veà cung caáp möïc nang cho thò tröôøng Nhaät Baûn, nhöng tyû leä khaù lôùn trong soá naøy ñöôïc caùc nhaø cheá bieán Nhaät Baûn saáy khoâ vaø taùi xuaát sang thò tröôøng khaùc vôùi khoái löôïng lôùn hôn. Ñaây cuõng laø moät hieän töôïng ñaët ra cho caùc nhaø xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam phaûi suy ngaãm. Ñieàu naøy môû ra moät höôùng ñi môùi cho caùc doanh nghieäp Vieät Nam laø lieân keát vôùi caùc doanh nghieäp Nhaät Baûn ñeå thöïc hieän cheá bieán taïi Vieät Nam, sau ñoù xuaát khaåu thuûy saûn ñaõ qua cheá bieán sang caùc thò tröôøng khaùc. Hình thöùc lieân keát naøy coù theå laø doanh nghieäp Vieät Nam seõ söû duïng maùy moùc vaø coâng ngheä Nhaät Baûn ñeå saûn xuaát vaø sau ñoù phía Nhaät Baûn seõ bao tieâu toaøn boä saûn phaåm. II.2.2.2.- Veà giaù caû caùc maët haøng thuûy saûn xuaát khaåu vaøo Nhaät Baûn: Saûn phaåm thuûy saûn Vieät Nam coù giaù töông ñoái caïnh tranh treân thò tröôøng Nhaät Baûn. Tuy nhieân, ôû moät soá maët haøng, ñaëc bieät laø toâm, giaù töông ñoái cao so vôùi caùc nöôùc khaùc. Maët haøng toâm ñoâng laïnh naêm 2003 giaù XK trung bình ñaït 935 yeân/kg thaáp hôn Indonexia (1.072 yeân/kg) vaø Thaùi Lan (1.039yeân/kg) nhöng vaãn cao hôn AÁn Ñoä (849 yeân/kg) vaø Trung Quoác (768 yeân/kg) so vôùi naêm 2002 giaûm 0,6%. Maët haøng möïc, baïch tuoät ñoâng laïnh giaù XK trung bình ôû möùc (266 yeân/kg) thaáp hôn nhieàu so vôùi caùc nöôùc XK lôùn khaùc nhö Maroác (718 yeân/kg), Trung Quoác (672 yeân/kg), Thaùi Lan (316 yeân/kg) so vôùi naêm 2002 giaù maët haøng naøy cuõng giaûm ñi. Maët haøng caù töôi, öôùp ñaù vaø ñoâng laïnh caùc loaïi: veà giaù trung bình, caùc maët haøng ñaït giaù XK cao hôn so vôùi naêm tröôùc bao goàm: caù taùp ñoâng laïnh (52%), caù daûi ñoâng laïnh (14,3%), caù ngöø maét to töôi (6,67%), Surimi ñoâng laïnh (16%). Tuy nhieân ña soá caùc maët treân ñeàu bò giaûm giaù, trong ñoù: caù ngöø vaây vaøng töôi (9,4%), caù ngöø fillet ñoâng laïnh (3,6%), caù soøng ñoâng laïnh (2,3%), tröùng caù trích ñoâng laïnh (10,2%), caù thu ñoâng laïnh (20,3%), caù traùp ñoâng laïnh (52%), caù ngöø vaèn ñoâng laïnh (5,6%). Xeùt cuï theå: - Maët haøng caù ngöø vaây vaøng töôi giaù XK trung bình ñaït (667,2 yeân/kg) thaáp hôn nhieàu so vôùi caùc nöôùc khaùc nhö Trung Quoác (913,2 yeân/kg), Ñaøi Loan (707,4 yeân/kg), AÁn ñoä (701,7 yeân/kg), nhöng cao hôn Thaùi Lan (570,9 yeân/kg). - Maët haøng caù ngöø maét to töôi giaù baùn trung bình laïi cao, ñaït (827,6 yeân/kg), coøn AÁn ñoä (781,5 yeân/kg) vaø Ñaøi Loan laø (683,3 yeân/kg). - Maët haøng caù thu xuaát sang Nhaät giaù trung bình laø (305,4 yeân/kg), trong khi ñoù cuûa Haøn Quoác laø (363,6 yeân/kg) vaø Trung Quoác laø (241 yeân/kg). - Maët haøng gheï ñoâng laïnh giaù baùn trung bình sang Nhaät laø (522 yeân/kg), cao hôn so vôùi caùc nöôùc Trung Quoác (438 yeân/kg) vaø AÁn Ñoä (398 yeân/kg). Toùm laïi, tröø hai maët haøng caù ngöø maét to töôi vaø gheï ñoâng laïnh coù giaù XK trung bình vaøo Nhaät Baûn cao hôn so vôùi caùc nöôùc khaùc vì ñaây laø nhöõng maët haøng cuûa Vieät Nam môùi xuaát sang Nhaät, nhu caàu tieâu duøng cao nhöng khaû naêng cung caáp coøn thaáp. Coøn laïi caùc maët haøng khaùc giaù xuaát khaåu trung bình vaøo Nhaät Baûn ñaït möùc töø thaáp ñeán trung bình so vôùi caùc nöôùc XK khaùc do chaát löôïng saûn phaåm coøn thaáp, chuûng loaïi ñôn ñieäu, veä sinh an toaøn thöïc phaåm thaáp, qui caùch vaø maãu 23 Nhaø baùn buoân Nhaø maùy Vieät Nam/Nhaø xuaát khaåu N._. raøo caûn thöông maïi thuûy saûn khaùc; am hieåu veà heä thoáng baùn leû ñeå löïa choïn ñoái taùc thích hôïp; am hieåu veà nhu caàu vaø yeâu caàu cuûa thò tröôøng... - Doanh nghieäp xuaát khaåu thuûy saûn coù khaû naêng phaân tích vaø ñöa ra caùc döï baùo veà thò tröôøng Nhaät Baûn ñeå chuû ñoäng ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp ñoái phoù. Caùc böôùc ñi thích hôïp ñeå trieån khai: - Laäp vaên phoøng ñaïi dieän. - Phaân phoái tröïc tieáp vaøo caùc nhaø haøng, sieâu thò Nhaät Baûn, tröôùc heát phaân phoái thuûy saûn ñeán caùc nhaø haøng Vieät Nam taïi Nhaät Baûn. Hieän nay, caùc nhaø haøng Vieät Nam taïi Nhaät Baûn leân tôùi 100 nhaø haøng aåm thöïc Vieät Nam ñang ñaét khaùch taïi Nhaät. - Phaùt trieån theo kieåu “lan toûa” sang caùc heä thoáng baùn leû khaùc taïi Nhaät Baûn. Vaø ñeå toå chöùc chuyeån sang thöïc hieän “ Chuaån bò ñieàu kieän ñeå thaâm nhaäp tröïc tieáp vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn “ phía sau naøy, thì caùc nhaø xuaát khaåu thuûy saûn phaûi thöïc hieän thaønh coâng böôùc “tieáp tuïc kinh doanh xuaát khaåu nhö hieän nay” ñeå ruùt ra caùc kinh nghieäm höõu ích vaø caùc kieán nghò hoã trôï doanh nghieäp xuùc tieán thöông maïi thuaän lôïi vaø taïo moâi tröôøng kinh doanh thuaän lôïi ñeå thuûy saûn thaâm nhaäp maïng vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn. 60 III.2.2.2.OÅn ñònh vaø taêng tröôûng nguoàn nguyeân lieäu vôùi chaát löôïng ngaøy caøng taêng Nguoàn nguyeân lieäu cho cheá bieán vaø xuaát khaåu chính laø khai thaùc vaø nuoâi troàng. Ñeå taïo nguoàn nguyeân lieäu moät caùch oån ñònh, nhöõng vaán ñeà caàn chuù yù trong caùc khaâu khai thaùc vaø nuoâi troàng ñeå baûo ñaûm chaát löôïng nguoàn nguyeân lieäu cho cheá bieán vaø xuaát khaåu laø: Tröôùc heát laø veà khai thaùc. Nhö ñaõ phaân tích tyû leä hao huït trong ñaùnh baét quaù cao laøm cho chi phí saûn xuaát taêng, hieäu quaû keùm. Vôùi quy moâ saûn xuaát ñaõ ñaït ñöôïc, neáu thöïc hieän caùc giaûi phaùp giaûm hao huït, giaûm chaát löôïng sau thu hoaïch thì vaãn coù theå ñaûm baûo ñaùp öùng ñöôïc nguyeân lieäu cho cheá bieán. Vì vaäy, ñònh höôùng ôû ñaâylaø öu tieân cho vieäc naâng cao chaát löôïng hoaït ñoäng cuûa naêng löïc saûn xuaát saün coù. Ñaùnh baét xa bôø laø moät höôùng ñi ñuùng nhaèm baûo veä nguoàn lôïi thuûy saûn, tuy nhieân ñeå coù chöông trình naøy thöïc hieän moät caùch hieäu quaû thì ñieàu quan troïng nhaát khoâng phaûi naèm trong vieäc gia taêng caùc taøu ñaùnh baét maø laø trang thieát bò vaø phöông tieän baûo quaûn thuûy saûn treân caùc taøu caù, nhaát laø caùc taøu khai thaùc daøi ngaøy, saûn phaåm khai thaùc caàn ñöôïc tieán haønh phaân loaïi vaø baûo quaûn ngay treân taøu. Caùc taøu ñoùng môùi cuûa chöông trình nhaát thieát phaûi ñöôïc trang bò coâng ngheä tieân tieán ngay töø khaâu thieát keá. Beân caïnh ñoù, coù theå nghieân cöùu ñoùng môùi (tröôùc maét coù theå nhaäp khaåu hoaëc thueâ, lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi), moät soá taøu haäu caàn lôùn coù ñuû caùc dòch vuï veà nöôùc ñaù, nöôùc ngoït, daàu môõ, ñoâng laïnh, cheá bieán taïi choã … ñeå laøm ñaàu moái cho caùc taøu veä tinh. Ñoàng thôøi toå chöùc ngö daân, caùc xí nghieäp ñaùnh caù thaønh cuïm ra khôi ñaùnh baét ñeå hoã trôï cho nhau trong saûn xuaát kinh doanh vaø ñaûm baûo an ninh treân bieån. Ñeå gia taêng giaù trò xuaát khaåu, caàn xaùc ñònh cô caáu saûn phaåm ñaùnh baét xa bôø, neân taäp trung vaøo ngheà khai thaùc caù noåi di cö, caù noåi ñaïi döông, caù ñaùy, nhuyeãn theå ôû ñoä saâu 30-200m. Ñaëc bieät, caàn ñaàu tö khai thaùc caùc loaïi möïc ñaïi döông, caùc loaøi caù ngöø, laø nhöõng saûn phaåm coù giaù trò xuaát khaåu cao, nhu caàu theá giôùi taêng. Ñoái vôùi caùc loaïi haøng naøy caàn ñaàu tö coâng ngheä baûo quaûn caù nguyeân con ôû treân taøu vaø coâng ngheä laøm ñoâng laïnh cuõng nhö phöông phaùp vaän chuyeån ñeå saûn phaåm nhanh choùng ñeán tay ngöôøi tieâu duøng. Veà nuoâi troàng ñeå taêng giaù trò xuaát khaåu, caàn xaùc ñònh moät cô caáu loaøi nuoâi theo thöù töï öu tieân nhö sau : + Caùc loaïi toâm: khoâng taêng nhieàu dieän tích nuoâi toâm suù maø giaûi quyeát vaán ñeà chaát löôïng nuoâi. Taêng tyû leä nuoâi baùn thaâm canh, thaâm canh trong nhaân daân ñeå taêng naêng suaát nuoâi (töø mieàn Trung ñoå vaøo). Xaây döïng caùc khu nuoâi toâm coâng nghieäp taäp trung trong toång theå khu coâng nghieäp thuûy saûn. Quy hoaïch baûo ñaûm an toaøn veä sinh moâi tröôøng ; coi troïng xöû lyù caùc nguoàn nöôùc thaûi cuûa caùc vuøng nuoâi tröôùc khi ñoå trôû laïi moâi tröôøng; baûo toàn sinh thaùi ñeå taïo theá caïnh tranh beàn vöõng. Taêng dieän tích nuoâi toâm he ôû caùc tænh ven bieån mieàn Baéc, toâm caøng xanh. Phaùt trieån nuoâi toâm huøm baèng loàng ôû caùc tænh mieàn Trung, vuøng ñaûo. 61 + Nhuyeãn theå hai maûnh voû : ngheâu, ngao, soø huyeát, trai ngoïc, ñieäp, baøo ngö, haàu. Quaûn lyù khai thaùc caùc baõi gioáng töï nhieân. Hình thöùc nuoâi : quaûng canh caûi tieán, chuyeån tôùi nuoâi thaâm canh ôû caùc vuøng cöûa soâng, baõi ngaøn vaø nuoâi baèng loàng ôû eo vònh bieån. Vuøng nuoâi troïng ñieåm : Beán Tre, Tieàn Giang, Kieân Giang, Caø Mau, Vuõng Taøu, Quaûng Ninh, Haûi Phoøng. + Caù ñaùy : caù gioø, caù muù, hoàng, vöôïc, caù baùnh ñöôøng. Phaùt trieån nuoâi troàng vôùi coâng ngheä thaâm canh trong moâi tröôøng töï nhieân, gaén vôùi phaùt trieån coâng ngheä löu giöõ saûn phaåm soáng ñeå xuaát khaåu tröïc tieáp vaøo caùc thò tröôøng öa tieâu duøng ôû daïng töôi soáng. + Caù nöôùc ngoït : basa, tra, boáng töôïng, cheùp, roâ phi, ba ba, caù saáu, löôn, eách. Beân caïnh vieäc taän duïng caùc loaïi maët nöôùc ôû taát caû caùc ñòa phöông, nuoâi quaûng canh caûi tieán tieán tôùi baùn thaâm canh vaø thaâm canh, vôùi muïc ñích taïo nguoàn haøng hoùa phong phuù vaø xoùa ñoùi giaûm ngheøo, phaùt trieån nuoâi thaâm canh vaø coâng nghieäp caùc loaïi caù nöôùc ngoït coù giaù trò xuaát khaåu cao gaén vôùi cô sôû saûn xuaát vaø vuøng thuaän lôïi veà löu thoâng, thöông maïi. Phaùt trieån nuoâi loàng beø ôû caùc vuøng maët nöôùc lôùn, nhaát laø ñoàng baèng soâng Cöûu Long. III.2.2.3. Naâng caáp nhaø maùy cheá bieán thuûy saûn Ñeå phaùt trieån heä thoáng doanh nghieäp saûn xuaát cheá bieán thuûy saûn thaønh moät ngaønh coâng nghieäp hieän ñaïi coù ñuû söùc caïnh tranh treân thò tröôøng theá giôùi, caàn phaûi xaây döïng moät löïc löôïng lôùn veà quy moâ, maïnh veà chaát löôïng. Tuy nhieân, ngay tröôùc maét, naêng löïc saûn xuaát cheá bieán hieän coù ñöôïc ñaùnh giaù laø dö thöøa so vôùi nguoàn nguyeân lieäu, nhöng laïi quaù yeáu keùm veà maët coâng ngheä, khoâng ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu saûn xuaát saûn phaåm xuaát khaåu. Vì vaäy, phöông höôùng phaùt trieån doanh nghieäp thuûy saûn neân taäp trung tröôùc heát cho vieäc naâng cao chaát löôïng soá doanh nghieäp hieän coù, haïn cheá ñaàu tö xaây döïng môùi (chæ xaây döïng môùi cho caùc phöông aùn taïo khu coâng nghieäp thuûy saûn hoaøn chænh). OÅn ñònh coâng suaát caáp ñoâng cuûa caùc doanh nghieäp vôùi quy moâ vöøa vaø nhoû (5-10 taán/ngaøy), ñeå ñaùp öùng yeâu caàu veà an toaøn moâi tröôøng, taäp trung nguyeân lieäu vaø aùp duïng coâng ngheä môùi. Giai ñoaïn tieáp theo, khi ñaõ hình thaønh caùc khu coâng nghieäp thuûy saûn, seõ tieáp tuïc xaây döïng nhaø maùy môùi gaén vôùi quy hoaïch. Caùc giaûi phaùp cuï theå laø: - Naâng caáp coâng ngheä cheá bieán cuûa doanh nghieäp: Öu tieân ñaàu tö daây chuyeàn ñoâng nhanh rôøi IQF hieän ñaïi vaø ñoàng boä ñeå naâng cao chaát löôïng, baûo ñaûm veä sinh an toaøn thöïc phaåm thuûy saûn ñoâng laïnh. Nhôø quy trình caáp ñoâng kheùp kín, kieåm soaùt ñöôïc nhieät ñoä, troïng löôïng lôùp aùo baêng beân ngoaøi saûn phaåm, ñoä maát nöôùc cuûa saûn phaåm neân saûn phaåm khoâng bò hao huït vaø giöõ ñöôïc chaát löôïng cao. Hieän nay treân theá giôùi söû duïng chuû yeáu maùy caáp ñoâng gioù ñeå caáp ñoâng caùc saûn phaåm ñoâng rôøi IQF (khoâng duøng tuû ñoâng tieáp xuùc). Öu ñieåm cuûa noù laø coù theå caáp ñoâng nhieàu loaïi thuûy saûn coù hình daïng khaùc nhau nhöng vaãn ñaûm baûo ñöôïc chaát löôïng cao. Nhöng caùc doanh nghieäp caàn chuù yù, caùc thieát bò IQF raát ña daïng veà tính naêng cuõng nhö giaù caû. Do ñoù, caàn naém vöõng thoâng tin coâng ngheä cuõng nhö giaù maùy moùc thieát bò ñeå ñaàu tö ñöôïc hieäu quaû nhaát. - Coâng ngheä bao goùi: Cuõng laø vaán ñeà caàn quan taâm. Hieän nay, maãu maõ bao bì saûn phaåm thuûy saûn cheá bieán cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam coøn keùm saéc neùt, thieáu ña daïng so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc. Ñeå caùc saûn phaåm tinh cheá cuûa 62 Vieät Nam vaøo thaúng caùc nhaø haøng, sieâu thò, taêng khaû naêng caïnh tranh, caùc doanh nghieäp phaûi quan taâm ñaàu tö caùc thieát bò saûn phaåm bao bì cao caáp, caùc maùy ñoùng goùi töï ñoäng; caûi tieán maãu maõ, kích côõ bao bì. Thôøi gian qua vaãn coøn tình traïng caùc loâ haøng xuaát khaåu cuûa Vieät Nam bò töø choái do loãi naøy. - Ñaàu tö ñoåi môùi coâng ngheä ñoàng thôøi phaûi ñi ñoâi vôùi naâng caáp ñieàu kieän saûn xuaát, baûo ñaûm veä sinh an toaøn thöïc phaåm theo ñuùng quy ñònh cuûa ngaønh cuõng nhö caùc tieâu chuaån quoác teá. Phaûi baûo ñaûm caùc yeâu caàu kyõ thuaät vaø veä sinh cuûa heä thoáng nhaø xöôûng, trang thieát bò, kho laïnh, caáp thoaùt nöôùc, baûo hoä lao ñoäng... Xaây döïng cheá ñoä giaùm saùt kieåm tra thöôøng xuyeân. Caùc doanh nghieäp phaûi ñaët muïc tieâu caáp baùch thöïc hieän chöôøng trình quaûn lyù chaát löôïng theo GMP, SSOP vaø HACCP, nhaèm baûo ñaûm an toaøn veä sinh thöïc phaåm cho ngöôøi tieâu duøng trong nöôùc vaø hoäi ñuû ñieàu kieän ñeå xuaát khaåu vaøo caùc thò tröôøng khoù tính nhö tieàm naêng. III.2.2.4. Taêng tính caïnh tranh cuûa saûn phaåm thuûy saûn xuaát khaåu Ñeå saûn phaåm thuûy saûn cuûa ta coù theå caïnh tranh ñöôïc treân thò tröôøng theá giôùi, moät maët phaûi khoâng ngöøng naâng cao chaát löôïng saûn phaåm bao goàm vieäc ñaûm baûo nguoàn nguyeân lieäu coù chaát löôïng cao (nhö ñaõ trình baøy ôû phaàn treân), thöïc hieän nghieâm tuùc quy trình coâng ngheä ñaûm baûo tính an toaøn veä sinh thöïc phaåm trong quaù trình cheá bieán (cuõng ñaõ trình baøy ôû phaàn treân), maët khaùc phaûi haï giaù thaønh saûn phaåm bao goàm giaûm toån thaát sau khi thu hoaïch, ñôn giaûn hoùa moïi thuû tuïc haønh chính lieân quan ñeán xuaát khaåu. III.2.2.5.Veà taêng cöôøng voán ñaàu tö: Ñeå thöïc hieän caùc muïc tieâu phaùt trieån ngaønh (nhö ñaõ trình baøy trong muïc III.1.2) theo tính toaùn cuûa Vieän Chieán löôïc, Boä Keá hoaïch - ñaàu tö thoâng qua “Quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá bieån”, vaø cuûa Boä Thuûy saûn thoâng qua “Quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi ngaønh Thuûy saûn thôøi kyø 2000 - 2010”, vaø “Baùo caùo boå sung vaø ñieàu chænh keá hoaïch 5 naêm 2001 - 2005 cuûa Boä Thuûy saûn” thì nhu caàu veà voán cho ngaønh töø nay ñeán naêm 2010 phaûi ñaït töø 2,3 - 3,8 tyû USD, töùc laø môùi chæ chieám 4,75% so vôùi toång nhu caàu voán ñaàu tö cho caùc ngaønh kinh teá bieån. Noäi dung cuûa giaûi phaùp : • Veà thu huùt voán ñaàu tö: (keânh ñaàu tö) * Nguoàn voán trong nöôùc: - Ngaân saùch Nhaø nöôùc: Hieän taïi, ñaàu tö töø nguoàn naøy chieám khoaûng 12% nhöng trong töông lai, vôùi vieäc xaùc ñònh laø moät ngaønh muõi nhoïn, Nhaø nöôùc caàn ñaàu tö hôn nöõa vaø nguoàn naøy coù xu höôùng taêng nheï. - Voán tín duïng: Hieän taïi voán tín duïng chieám tyû troïng cao nhaát, khoaûng gaàn 60%, tuy nhieân vieäc söû duïng nguoàn voán naøy chöa hieäu quaû, nhaát laø ñoái vôùi khai thaùc ñaùnh baét coù tình traïng nôï daây döa, keùo daøi. Xu höôùng tôùi, nguoàn voán naøy coù theå giaûm nheï. 63 - Voán huy ñoäng töø daân vaø doanh nghieäp: Ñaây laø nguoàn voán raát quan troïng theå hieän tính xaõ hoäi hoùa trong phaùt trieån thuûy saûn, ñeán naêm 2010, tyû leä cuûa nguoàn voán naøy seõ chieám 28 - 30%. Naêm 2001 nguoàn voán naøy ñaõ taêng gaàn gaáp ñoâi so vôùi naêm 2000. * Nguoàn voán nöôùc ngoaøi: hieän chieám khoaûng 5% bao goàm: - Voán vay ODA: Trong nhöõng naêm qua, nguoàn voán naøy chieám khoaûng 3 - 4% trong toång nguoàn voán ñaàu tö cho ngaønh. Thoâng qua caùc nhaø taøi trôï nhö WB, ADB, Nhaät… ñaõ cam keát trong caùc Hoäi nghò taøi trôï vöøa qua, theo xu höôùng taäp trung cho noâng nghieäp vaø noâng thoân, tyû troïng nguoàn voán naøy trong nhöõng naêm tôùi ñaây coù theå taêng leân. - Nguoàn voán FDI: Nguoàn voán naøy hieän chieám khoaûng 1 - 2% trong toång voán ñaàu tö cho toaøn ngaønh. Trong töông lai, vôùi caùc hình thöùc lieân doanh vaø 100% voán nöôùc ngoaøi, nguoàn voán naøy coù theå taêng leân ñaït 2 - 3% trong toång ñaàu tö cho toaøn ngaønh. Nhö vaäy, toaøn boä nguoàn voán vaø cô caáu nguoàn voán döï kieán ñeán naêm 2010 ñöôïc bieåu thò qua baûng 3.2 Baûng 3.2: Cô caáu nguoàn voán ñaàu tö cho ngaønh thuûy saûn giai ñoaïn 2001 - 2010 (tyû ñoàng) Thöïc hieän 1996 - 2000 2001 - 2005 2006 - 2010 Toång soá 9185,640 24907,6 36692,4 Trong ñoù: - Ngaân saùch Nhaø nöôùc 1235,9 4120 6237 - Tín duïng 5400 12987,6 17685,7 - Huy ñoäng cuûa daân 2082,456 6600 10017 - Ñaàu tö cuûa nöôùc ngoaøi 467,284 1200 2751 Nguoàn: Tính toaùn töø “Quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá bieån cuûa Vieän chieán löôïc, Boä Keá hoaïch ñaàu tö; “Quy hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi ngaønh thuûy saûn thôøi kyø 2000 - 2010” cuûa Boä Thuûy saûn vaø “Baùo caùo boå sung vaø ñieàu chænh keá hoaïch 5 naêm 2001 - 2005” cuûa Boä Thuûy saûn. • Veà söû duïng voán: Ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu taêng tröôûng, ñònh höôùng ñaàu tö cuûa ngaønh thuûy saûn phaûi laø : - Ñaàu tö ñoàng boä hôn cho caùc höông trình ñaõ ñöôïc thaåm ñònh nhö ñaùnh baét xa bôø, nuoâi troàng thuûy saûn, xuaát khaåu thuûy saûn. - Chuyeån dòch cô caáu ñaàu tö theo höôùng- Coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ngaønh thuûy saûn, phaùt trieån beàn vöõng, hieäu quaû ñaùp öùngyeâu caàu hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi vaø khu vöïc. - Öu tieân ñaàu tö vaøo lónh vöïc taïo ra giaù trò saûn phaåm haøng hoùa cao, giaûi quyeát vieäc laøm, oån ñònh ñôøi soáng cho ngö daân vaø coù tích luõy ñeå khoâng ngöøng môû roäng saûn xuaát. - Ñaàu tö coù troïng ñieåm cho coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc , coâng ngheä vaø ñaøo taïo coâng nhaân kyõ thuaät, hình thaønh caùc cuïm coâng nghieäp thuûy saûn töø khai thaùc , nuoâi troàng, cheá bieán vaø tieâu thuï saûn phaåm. 64 III.2.3. Caùc giaûi phaùp hoã trôï khaùc III.2.3.1. Hoã trôï doanh nghieäp xuùc tieán thöông maïi thuaän lôïi : * Hoã trôï Hieäp hoäi VASEP laäp vaên phoøng ñaïi dieän taïi Nhaät Baûn : Nhieäm vuï cuûa vaên phoøng ñaïi dieän : ¾ Thu thaäp thoâng tin veà thò tröôøng, thoâng tin veà cô cheá quaûn lyù nhaäp khaåu thuûy saûn, thoâng tin veà bieán ñoäng cung caàu vaø giaù caû cuûa thò tröôøng, thoâng tin veà ñoái thuû caïnh tranh. ¾ Tìm kieám ñoái taùc mua thuûy saûn. ¾ Phoái hôïp vôùi trong nöôùc toå chöùc trieån laõm, hoäi nghò khaùch haøng, tieáp thò tröïc tieáp. ¾ Tìm kieám hình thöùc phaân phoái thuûy saûn coù hieäu quaû. ¾ Hoã trôï caùc doanh nghieäp naâng cao hieäu quaû kieåm soaùt caùc khaâu lieân quan ñeán xuaát khaåu : uy tín cuûa ñoái taùc; tieáp nhaän haøng hoùa töø Vieät Nam; hoã trôï kieåm soaùt khaâu thanh toaùn quoác teá. * Boä Thöông maïi phoái hôïp vôùi Boä thuûy saûn cöû chuyeân gia thöông maïi chuyeân traùch veà ngaønh haøng thuûy saûn : Chuyeân gia thöông maïi chuyeân traùch veà ngaønh haøng thuûy saûn naèm trong Ñaïi söù quaùn Vieät Nam taïi Nhaät Baûn hoã trôï caùc doanh nghieäp vöôït qua caùc raøo caûn kyõ thuaät taïi Nhaät Baûn; cung caáp thoâng tin veà thò tröôøng, veà ñoái taùc … Ñaïi dieän cuûa Nhaø nöôùc khaùc vôùi ñaïi dieän ngaønh haøng laø söï chuyeân saâu thöïc hieän caùc chöùc naêng ngoaïi giao ñeå hoã trôï doanh nghieäp phaùt trieån. * Boä thuûy saûn, Hieäp hoäi VASEP phoái hôïp vôùi Toång cuïc Du lòch, Haõng haøng khoâng quoác gia Vieät Nam toå chöùc quaûng baù caùc moùn aên Vieät Nam töø thuûy saûn taïi Nhaät Baûn : Thoâng qua hình thöùc hoäi chôï hoaëc lieân hoan vaên hoùa (trong ñoù coù vaên hoùa aåm thöïc). * Xaây döng website thuûy saûn Vieät Nam baèng tieáng Nhaät Baûn : Noäi dung cuûa trang web chaúng nhöõng quaûng baù veà tieàm naêng thuûy saûn Vieät Nam; söï thaønh coâng trong chieám lónh thò tröôøng cuûa ngaønh; vaên hoùa aåm thöïc thuûy saûn cuûa Vieät Nam; maø coøn giôùi thieäu nhöõng tieàm naêng cô hoäi ñaàu tö maø caùc nhaø kinh doanh thuûy saûn Nhaät Baûn coù theå quan taâm. III.2.3.2. Taïo moâi tröôøng kinh doanh thuaän lôïi ñeå thuûy saûn thaâm nhaäp maïnh thò tröôøng Nhaät Baûn : * Taïo theå cheá baèng Nghò ñònh hoaëc Thoâng tö vaø tieán tôùi baèng luaät : Baét buoäc caùc doanh nghieäp coù thuûy saûn xuaát khaåu sang thò tröôøng Nhaät Baûn noùi rieâng vaø caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt trieån noùi chung phaûi ñaït ñöôïc tieâu chuaån HACCP vaø khuyeán khích xaây döïng tieâu chuaån ISO - 9000. Muïc tieâu cuûa giaûi phaùp : Duy trì baét buoäc uy tín cuûa saûn phaåm thuûy saûn cuûa Vieät Nam treân thò tröôøng Nhaät Baûn vì chaát löôïng vaø veä sinh an toaøn thuûy saûn laø coâng cuï quan troïng nhaát, chinh phuïc ngöôøi tieâu duøng Nhaät Baûn. 65 Ñeå chöông trình HACCP coù hieäu quaû ôû caùc doanh nghieäp cheá bieán thuûy saûn thì Boä thuûy saûn caàn xaây döïng quy cheá höôùng daãn doanh nghieäp : ¾ Doanh nghieäp phaûi coù chöông trình saûn xuaát oån ñònh vaø phaûi kieåm soaùt ñöôïc quaù trình ñoù. ¾ Toaøn boä nhaân vieân tham gia vaøo heä thoáng HACCP phaûi ñöôïc ñaøo taïo. ¾ Doanh nghieäp phaûi coù rieâng heä thoáng kieåm soaùt taøi lieäu vaø döõ lieäu ñeå ñaûm baûo cung caáp vaø phaân tích thoâng tin chính xaùc. ¾ Chaát löôïng saûn phaåm phaûi oån ñònh vaø ñoàng nhaát. ¾ Caùc thieát bò ño löôøng kieåm tra phaûi chính xaùc. ¾ Phaûi xaây döïng tieâu chí ñeå ñaùnh giaù ñöôïc saûn phaåm toát hay xaáu. ¾ Coù heä thoáng kòp thôøi phaùt hieän maàm beänh vaø moái nguy coù lieân quan ñeán cheá bieán thöïc phaåm. Tuy nhieân, tieâu chuaån HACCP khoâng nhaèm muïc ñích thoûa maõn nhu caàu cuûa ngöôøi tieâu duøng neân noù khoâng tính ñeán vieäc duy trì cô sôû haï taàng cho vieäc kinh doanh thuûy saûn. Cho neân ñeå duy trì uy tín saûn phaåm, laøm cho thuûy saûn Vieät Nam ñaùp öùng ñöôïc cao nhaát yeâu caàu cuûa khaùch haøng ôû nöôùc nhaäp khaåu noùi chung vaø thò tröôøng Nhaät Baûn noùi rieâng, thì tieán tôùi doanh nghieäp phaûi xaây döïng tieâu chuaån ISO 9000, vì ISO 9000 khoâng chæ quan taâm ñeán kieåm soaùt quaù trình cheá bieán thuûy saûn maø coøn quan taâm ñeán cô sôû haï taàng phuïc vuï cho hoaït ñoäng kinh doanh, ñeán nhu caàu vaø yeâu caàu cuûa ngöôøi tieâu duøng vaø hieäu quaû kinh doanh xuaát khaåu. Qua nghieân cöùu taøi lieäu, ta thaáy so vôùi ISO 9000, HACCP keùm hoaøn chænh hôn ôû caùc ñieåm sau : - Quy ñònh traùch nhieäm cuûa nhaø quaûn trò ñoái vôùi chaát löôïng thuûy saûn cheá bieán; - Thuû tuïc mua haøng; - Xaùc ñònh vaø nhaän bieát nguoàn goác thuûy saûn cheá bieán; - Kieåm soaùt vaø loaïi tröø caùc saûn phaåm khoâng phuø hôïp; - Ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä; - Ñaøo taïo vaø huaán luyeän coâng nhaân. Toùm laïi, khuyeán khích caùc doanh nghieäp ñaõ ñaït ñöôïc tieâu chuaån HACCP xaây döïng tieâu chuaån ISO 9000 seõ giuùp doanh nghieäp vöôït qua nhöõng raøo caûn kyõ thuaät trong hoaït ñoäng kinh doanh quoác teá; giuùp thoûa maõn toát hôn caùc nhu caàu cuûa khaùch haøng, taêng uy tín, taêng thò phaàn; quaûn lyù doanh nghieäp coù hieäu quaû cao hôn, giaûm chi phí kinh doanh thuûy saûn, taêng söùc caïnh tranh. Tuy nhieân, chi phí ñaàu tö ñeå thöïc hieän HACCP ôû doanh nghieäp khaù cao: 5000 - 50,000 USD (tuøy vaøo khoaûng caùch giöõa cô sôû vaät chaát kyõ thuaät hieän taïi cuûa doanh nghieäp vôùi caùc yeâu caàu ñeå ñaûm baûo thöïc hieän chöông trình HACCP), trong khi raát nhieàu doanh nghieäp cheá bieán thuûy saûn coù quy moâ nhoû, ít voán. Cho neân ñeå chöông trình naøy thöïc thi trong thöïc teá coù moät soá kieán nghò sau ñaây : • Sôû Khoa hoïc vaø Coâng ngheä tænh, thaønh phoá phoái hôïp vôùi Cuïc xuùc tieán thöông maïi hoã trôï moät phaàn kinh phí thöïc hieän HACCP. • Trong naêm thöïc hieän chöông trình HACCP, Nhaø nöôùc mieãn hoaëc giaûm thueá thu nhaäp doanh nghieäp; mieãn hoaëc hoaøn thueá VAT trong thöïc hieän HACCP. 66 Ñaây cuõng laø bieän phaùp kích thích vaø hoã trôï caùc nhaø kinh doanh cheá bieán thuûy saûn. * Ñôn giaûn hoùa thuû tuïc haønh chính lieân quan ñeán kieåm tra, kieåm soaùt thuûy saûn xuaát khaåu goùp phaàn giaûm chi phí kinh doanh xuaát khaåu : Thuû tuïc giaùm ñònh chaát löôïng vaø veä sinh an toaøn thöïc puaåm coøn röôøm raø, toán keùm, coù hieän töôïng tieâu cöïc phaùt sinh. Ngoaøi ra, ôû khaâu kieåm hoùa haûi quan cuõng gaây phieàn haø cho caùc doanh nghieäp, hieän töôïng voøi vónh, ñoøi hoûi khaùch haøng xuaát khaåu thuûy saûn phaûi chi boài döôõng coøn phoå bieán. Ngoaøi ra, thuû tuïc hoaøn thueá xuaát khaåu trò giaù gia taêng coøn phöùc taïp khieán doanh nghieäp bò öù ñoïng voán, chi phí laõi suaát nhieàu, thieáu voán hoaït ñoäng (nhieàu doanh nghieäp coù haøng xuaát khaåu sang thò tröôøng Nhaät Baûn, haøng chuïc tyû ñoàng cuûa hoï bò ghim laiï ôû khaâu thueá VAT chöa ñöôïc hoaøn laïi). Ñaây cuõng laø nguyeân nhaân taïi sao haøng thuûy saûn Vieät Nam tính caïnh tranh veà giaù chöa cao so vôùi thuûy saûn cuøng loaïi cuûa Trung Quoác, AÁn Ñoä, Thaùi Lan… treân thò tröôøng Nhaät Baûn. Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy, Boä thuûy saûn neân xaây döïng nhöõng quy trình kieåm soaùt veä sinh an toaøn thöïc phaåm ñoái vôùi thuûy saûn xuaát khaåu mang tính khoa hoïc, ñôn giaûn, vôùi chi phí thaáp vaø theå cheá hoùa baèng caùc vaên baûn mang tính phaùp quy, coâng khai thoâng baùo ñeán caùc doanh nghieäp xuaát khaåu thuûy saûn vaø nhöõng cô quan thöïc thi vaø ñoàng thôøi phaûi coù caùc bieän phaùp maïng ñoái vôùi caùc taäp theå caù nhaân coù haønh vi “haønh doanh nghieäp”. Ngoaøi ra, Boä thuûy saûn phoái hôïp vôùi Boä Noâng - Laâm - Ngö nghieäp Nhaät Baûn in aán taøi lieäu, toå chöùc caùc lôùp taäp huaán giôùi thieäu veà heä thoáng tieâu chuaån vaø quy trình giaùm ñònh chaát löôïng vaø veä sinh an toaøn ñoái vôùi thuûy saûn nhaäp khaåu vôùi caùc nhaø xuaát khaåu thuûy saûn Vieät Nam. Vieäc laøm naøy giuùp naâng cao nhaän thöùc cuûa caùc doanh nghieäp veà thò tröôøng Nhaät Baûn, taïo ñieàu kieän ñeå caùc doanh nghieäp xaây döïng chieán löôïc thaâm nhaäp tröïc tieáp vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn. III.2.3.3. Nhanh choùng ñieän töû hoùa trong thöông maïi thuûy saûn (e- commerce) Trong thôøi ñaïi coâng ngheä thoâng tin, vieäc nhanh choùng ñieän töû hoùa thöông maïi trong thuûy saûn laø phöông thöùc höõu hieäu vaø reû nhaát, taïo ñöôïc cô hoäi lôùn nhaát cho caùc nhaø cheá bieán vaø XK thuûy saûn ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Ngaøy nay, ai coù tieáp caän e-commerce toát hôn, nhanh hôn, hieäu quaû hôn, ngöôøi ñoù coù nhieàu cô hoäi ñeå chieán thaéng. Chaúng bao laâu nöõa e-commerce vaø internet seõ taùc ñoäng ñeán vieäc baùn haøng vôùi tö caùch laø taùc nhaân taïo ñieàu kieän thay ñoåi trong caùch kinh doanh. Rieâng ñoái vôùi ngaønh thuûy saûn, döï ñoaùn thò tröôøng e-commerce giöõa DN vôùi DN seõ taêng ít nhaát 7 laàn trong voøng 3 naêm tôùi vaø ôû 4 daïng chuû yeáu: 1) catolog treân maïng cho pheùp ngöôøi mua tìm kieám saûn phaåm vaø so saùnh giaù caû cuõng nhö soá löôïng cung caáp; 2) baùn ñaáu giaù cho pheùp baùn caùc loaïi haøng ñoäc ñaùo nhö haøng hoùa dö thöøa, thieát bò ñaõ söû duïng vaø haøng mau hoûng; 3) trao ñoåi traû giaù / hoûi giaù theo thôøi gian thöïc ñeå giao haøng ngay; 4) caùc ñòa chæ mua baùn döïa treân vieäc giao tieáp cung caáp tin töùc, thoâng tin, göûi thö, tìm ngöôøi tìm vieäc. 67 III.3.KIEÁN NGHÒ : Ñeå thöïc hieän toát caùc giaûi phaùp neâu treân, taùc giaû xin ñeà xuaát moät soá kieán nghò ñoái vôùi Chính phuû vaø Boä Thuûy saûn: III.3.1.Kieán nghò ñoái vôùi chính phuû: - Chính phuû caàn yeâu caàu caùc Boä phaûi ban haønh ñaày ñuû vaên baûn quy phaïm phaùp luaät vaø caùc vaên baûn höôùng daãn thi haønh tröôùc khi baét buoäc caùc doanh nghieäp thöïc hieän. - Ñeán naêm 2005 Chính phuû caàn daønh moät khoûan ngaân saùch ít nhaát baèng 0,1 – 0.15% toång kim ngaïch xuaát khaåu thuûy saûn caû nöôùcñeå hoã trôï chocoâng taùc xuùx tieán thöông maïi, phaùt trieån thò tröôøng xuaát khaåu thuûy saûn. - Chính phuû neân nghieân cöùu thaønh laäp toå chöùc phaùt trieån xuaát khaåu thuûy saûn ñeå chuyeân traùch coâng taùc phaùt trieån thò tröôøng xuaát khaåu. Ñaây seõ laø toå chöùc phi chính phuû, bao goàm ñaïi dieän cuûa caùc nhaø saûn xuaát, nuoâi troàng, cheá bieán vaø xuaát khaåu thuûy saûn, coù söï tham gia cuûa Boä Thuûy saûn. III.3.2. Kieán nghò ñoái vôùi Boä Thuûy saûn: - Kieän toøan heä thoáng caùc tôø tin vaø maïng thoâng tin ñeå ñaùp öùng nhanh nhaïy caùc nhu caàu veà thoâng tin thò tröôøng cho doanh nghieäp. - Keát hôïp vôùi Boä Noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng thoân, Boä ngoïai giao ñeå thöïc hieän coâng taùc marketing quoác teá cho thuûy saûn. 68 KEÁT LUAÄN Phaân tích, ñaùnh giaù thöïc traïng phaùt trieån ñeå ñöa ra nhöõng giaûi phaùp cho töông lai laø coâng vieäc caàn thieát vaø coù yù nghóa ñoái vôùi caùc ngaønh, caùc lónh vöïc trong cô cheá thò tröôøng. Ñoái vôùi ngaønh Thuûy saûn, nhaát laø trong lónh vöïc xuaát khaåu thuûy saûn vaøo thò tröôøng Nhaät Baûn, nôi ñang coù nhöõng cô hoäi vaø nguy cô ñan xen nhau, coù nhöõng maët maïnh vaø maët yeáu cuøng toàn taïi thì vieäc phaân tích thöïc traïng vaø ñöa ra giaûi phaùp ñeå phaùt trieån laïi caøng trôû neân caàn thieát. Nhöõng giaûi phaùp nhaèm môû roäng thò tröôøng Nhaät Baûn cho ngaønh thuûy saûn Vieät Nam bao goàm : nhöõng giaûi phaùp phaùt huy nhöõng öu ñieåm saün coù nhö 1)Môû roäng chuûng loaïi vaø öu tieân taêng tröôûng khoái löôïng cheá bieán caùc maët haøng coù giaù trò gia taêng.2) Naâng cao chaát löôïng vaø veä sinh an toaøn saûn phaåm thuûy saûn xuaát khaåu sang Nhaät Baûn.3) Naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng tieáp thò; nhöõng giaûi phaùp khaéc phuïc nhöôïc ñieåm toàn taïi nhö 1) Xaây döïng chieán löôïc thaâm nhaäp thò tröôøng Nhaät Baûn.2) OÅn ñònh vaø taêng tröôûng nguoàn nguyeân lieäu vôùi chaát löôïng ngaøy caøng taêng. 3) Naâng caáp nhaø maùy cheá bieán thuûy saûn. 4) Taêng tính caïnh tranh cuûa saûn phaåm thuûy saûn xuaát khaåu. 5) Veà taêng cöôøng voán ñaàu tö vaø nhöõng giaûi phaùp hoã trôï khaùc nhö 1) Hoã trôï doanh nghieäp xuùc tieán thöông maïi thuaän lôïi. 2) Taïo moâi tröôøng kinh doanh thuaän lôïi ñeå thuûy saûn thaâm nhaäp maïnh thò tröôøng Nhaät Baûn. 3) Nhanh choùng ñieän töû hoùa trong thöông maïi thuûy saûn - cuøng vôùi nhöõng ñieàu kieän ñeå thöïc hieän thaønh coâng nhöõng giaûi phaùp naøy- taùc giaû tin raèng caùc doanh nghieäp vaø ngaønh Thuûy saûn seõ ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû to lôùn hôn, vöõng chaéc hôn trong saûn xuaát vaø xuaát khaåu thuûy saûn vaøo thò tröôøng Nhaät baûn Chuùng ta coù theå hy voïng raèng vôùi tieàm naêng saün coù, vôùi nhöõng kinh nghieäm cuûa töøng doanh nghieäp tröôùc nhöõng khoù khaên thaùch thöùc cuûa thò tröôøng, vôùi söï giuùp ñôõ cuûa Nhaø nöôùc, cuøng vôùi söï quyeát taâm cuûa töøng doanh nghieäp vaø toaøn ngaønh, ngaønh Thuûy saûn Vieät Nam seõ tieáp tuïc phaùt trieån vaø phaùt trieån vöõng chaéc, ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu cuûa ngaønh thuûy saûn Vieät Nam noùi chung, muïc tieâu cuï theå veà kim ngaïch xuaát khaåu noùi rieâng ñeán naêm 2010. 69 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1 - PGS-TS Nguyeãn Thò Lieân Dieäp “ Chieán löôïc vaø chính saùch kinh doanh”- NXB Thoáng keâ ,1999 2 - Michael E. Porter “ Chieán löôïc caïnh tranh”- NXB Khoa hoïc kyõ thuaät Haø noäi , 1996 3 - PGS-TS Voõ Thanh Thu , KS Nguyeãn Cöông, CN Nguyeãn Vaên Minh, ThS Nguyeãn Thò Döôïc, TS Ñoaøn Thò Hoàng vaân, PGS-TS Hoaøng Thò Chænh “ Nhöõng giaûi phaùp veà thò tröôøng cho saûn phaåm xuaát khaåu thuyû saûn cuûa Vieät nam” – NXB Thoáng keâ, naêm 2002 4 - PGS-TS Hoaøng Thò Chænh “ Xuaát khaåu thuyû saûn Vieät Nam naêm 2001- Böôùc ñoät phaù” – Taïp chí phaùt trieån kinh teá soá 137, thaùng 3/2002 5 - Qui hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ngaønh thuyû saûn thôøi kyø 1996- 2010, Boä Thuyû saûn naêm 1998 6 - Qui hoaïch toång theå phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi ngaønh thuyû saûn thôøi kyø 1996- 2010, Boä Thuyû saûn naêm 2000 7 - Baùo caùo boå sung vaø ñieàu chænh keá hoaïch 5 naêm 2001- 2005 vaø xaáy döïng keá hoaïch phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi naêm 2002 cuûa Boä Thuyû saûn , Boä Thuyû saûn naêm 2001 8- Chöông trình khai thaùc haûi saûn xa bôø htôøi kyø 1999-2010, Boä Thuyû saûn , 1999 9 - Chöông trình phaùt trieån nuoâi troàng thuyû saûn 1999-2010, Boä Thuyû saûn, 1999 10- Nieân giaùm thoáng keâ naêm 2003, NXB Thoáng keâ , naêm 2004 11 - Ngheà caù Vieät Nam- Soá lieäu vaø tö lieäu, Ñeà aùn soá 45 cuûa Boä Thuyû saûn , thaùng 8/1999 12- Taïp chí Xuaát nhaäp khaåu thuyû saûn Vieät Nam, soá Xuaân Canh Thìn naêm 2000, trang 42, 43, 44 13- Taïp chí Thuyû saûn, Xuaân Taân Tî 2001, trang 12, 13 14- Taïp chí Thuyû saûn soá 3 naêm 2001trang 3, 4, 21, 22 15- Taïp chí Thuyû saûn soá naêm 2001, trang 3, 4, 5 16- Taïp chí Thuyû saûn soá 6 naêm 2003 trang 27, 28, 29, 30 17- Taïp chí Thuyû saûn soá 7 naêm 2003 trang 5, 6, 7 18- Taïp chí Thuyû saûn soá 8 naêm 2003 trang 5, 6, 7, 8 19- Taïp chí Thuyû saûn soá 10 naêm 2003 trang 10, 11, 30, 31, 32 20- Thoâng tin Khoa hoïc vaø Coâng ngheä thuyû saûn – Trung taâm thoâng tin khoa hoïc kyõ thuaät thuyû saûn , Boä Thuyû saûn , caùc soá : 2/2001; 4/2001 ;5/2001; 7/2001 , 8/2001, 9/2001, 1/2002, 2/2002, 4/2002, 6/2002, 9/2002 , caùc soá naêm 2003, 2004 21- Moät soá ñòa chæ Website ñaõ söû duïng : www.fistenet.gov.vn www.vasep.com.vn www.surefish.com 70 71 Sô ñoà 2.2: Keânh phaân phoái haøng caù ngöø taïi Nhaät Baûn ._.