Một số giải pháp nhằm hoàn thiện và thúc đẩy phát triển Thị trường chứng khoán

Ch­¬ng INh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n I. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ThÞ tr­êng chøng kho¸n (TTCK) lµ yÕu tè c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i. §Õn nay, hÇu hÕt c¸c quèc gia cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®Òu cã thÞ tr­êng chøng kho¸n. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ®· trë thµnh mét ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong ®êi sèng kinh tÕ cña nh÷ng n­íc theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. Cã nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n: - ThÞ tr­êng chøng kho¸n: TiÕng la tinh lµ BURSA, nghÜa lµ c¸i vÝ ®ùng tiÒn, lµ mét thÞ tr­êng cã tæ chøc vµ ho¹t ®éng cã ®iÒu khiÓn. Theo ch÷ H¸n lµ chøng kho¸n giao dÞch së, së lµ chèn, giao dÞch lµ mua b¸n ®æi ch¸c. - ThÞ tr­êng chøng kho¸n ®­îc ®Þnh nghÜa theo Longman Dictionary of Business English, 1985 nh­ sau: " An organised market where securities are bought and sold under fixed Rules". DÞch ra tiÕng ViÖt cã nghÜa lµ: " Mét thÞ tr­êng cã tæ chøc lµ n¬i c¸c chøng kho¸n ®­îc mua b¸n tu©n theo nh÷ng quy t¾c ®· ®­îc Ên ®Þnh". §Þnh nghÜa nµy ®­a ra mét thuËt ng÷ lµ chøng kho¸n (Securities), cæ phiÕu (Share) vµ tr¸i phiÕu (Bond) còng chÝnh lµ hai d¹ng cña chøng kho¸n. Chøng kho¸n ®­îc kÕt hîp b»ng hai tõ ®ång nghÜa chøng vµ kho¸n ®Òu cã nghÜa b»ng cø (Evidence). Nh×n chung kh¸i niÖm phæ biÕn vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ : ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ mét níi mµ ë ®ã ng­êi ta mua b¸n, chuyÓn nh­îng, trao ®æi chøng kho¸n nh»m môc ®Ých kiÕm lêi. Tuy nhiªn, trong ®êi sèng kinh tÕ, thuËt ng÷ thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· tho¸t ly ®Þnh ban ®Çu vµ cã thªm néi dung míi. ThËt ra, mçi ®Þnh nghÜa chØ cung cÊp ®­îc mét kh¸i niÖm tæng qu¸t vÒ mét vÊn ®Ò nµo ®ã, cßn muèn hiÓu trän vÑn vÊn ®Ò th× ph¶i nghiªn cøu qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn l©u dµi cña nã. Vµo kho¶ng gi÷a thÕ kû 15 ë t¹i nh÷ng thµnh phè trung t©m bu«n b¸n cña ph­¬ng T©y, c¸c th­¬ng gia th­êng tô tËp t¹i c¸c qu¸n cµ phª ®Ó th­¬ng l­îng viÖc mua b¸n, trao ®æi c¸c lo¹i hµng ho¸ nh­: n«ng s¶n, kho¸ng s¶n, ngo¹i tÖ vµ gi¸ kho¸n ®éng s¶n.... §iÓm ®Æc biÖt lµ trong nh÷ng cuéc th­¬ng l­îng nµy c¸c th­¬ng gia chØ dïng lêi nãi ®Ó trao ®æi víi nhau, kh«ng cã hµng ho¸, ngo¹i tÖ, gi¸ kho¸n ®éng s¶n hay bÊt cø mét lo¹i giÊy tê nµo. Nh÷ng cuéc th­¬ng l­îng nµy nh»m thèng nhÊt víi nhau c¸c "Hîp ®ång" mua b¸n, trao ®æi thùc hiÖn ngay, kÓ c¶ nh÷ng hîp ®ång cho t­¬ng lai 3 th¸ng, 6 th¸ng hoÆc mét n¨m sau míi thùc hiÖn. Nh÷ng cuéc trao ®æi lóc nµy lóc ®Çu chØ cã mét nhãm nhá, dÇn dÇn sè ng­êi nµy t¨ng lªn. §Õn cuèi thÕ kû 15 "Khu chî riªng" nµy trë thµnh mét "thÞ tr­êng" vµ thêi gian häp chî rót xuèng hµng tuÇn vµ sau ®ã lµ hµng ngµy. Trong c¸c phiªn chî, hä thèng nhÊt víi nhau nh÷ng quy t¾c cho c¸c cuéc th­¬ng l­îng. DÇn dÇn nh÷ng quy ­íc ®· ®­îc tu bæ hoµn thµnh nh÷ng quy t¾c cã gi¸ trÞ b¾t buéc ®èi víi nh÷ng ng­êi tham gia. Tõ ®ã thÞ tr­êng chøng kho¸n b¾t ®Çu h×nh thµnh. Buæi häp ®Çu tiªn cña giai ®o¹n nµy x¶y ra n¨m 1453 trong mét l÷ qu¸n cña gia ®×nh Vanber t¹i Bruges (BØ). Tr­íc l÷ qu¸n nµy cã mét b¶ng hiÖu vÏ h×nh ba tói gia víi mét tõ tiÕng Ph¸p "Bourse", tøc lµ "MËu dÞch tr­êng" hay cßn gäi lµ "Së giao dÞch". "MËu dÞch tr­êng" lµ mét b¶ng hiÖu chung, ba tói da t­îng tr­ng cho ba néi dung cña mËu dÞch tr­êng: mËu dÞch tr­êng hµng ho¸, mËu dÞch tr­êng ngo¹i tÖ vµ mËu dÞch tr­êng gi¸ kho¸n ®éng s¶n. §Õn n¨m 1547, mËu dÞch tr­êng t¹i thµnh phå Bruges bÞ suy sôp khi Bruges mÊt h¼n sù phån vinh v× eo biÓn dÉn tµu bÌ vµo thÞ trÊn bÞ c¸t lÊp mÊt. MËu dÞch tr­êng ®­îc dêi ®Õn h¶i c¶ng Auvers (BØ). MËu dÞch tr­êng Auvers ph¸t triÓn m¹nh vµ tõ kinh nghiÖm cña nã, c¸c mËu dÞch ë c¸c n­íc kh¸c b¾t ®Çu ph¸t triÓn. T¹i London, Ph¸p, ý, §øc vµ B¾c ¢u c¸c mËu dÞch tr­êng kh¸c còng ®­îc thµnh lËp víi Ýt nhiÒu c¶i tiÕn, tuú theo ®iÒu kiÖn cña mçi quèc gia. Sau mét thêi gian ho¹t ®éng, mËu dÞch tr­êng kh«ng cßn phï hîp vµ kh«ng ®ñ søc cho c¸c giao dÞch víi ba néi dung hoµn toµn kh¸c nhau. V× vËy, giao dÞch hµng ho¸ ®­îc t¸ch ra thµnh "khu th­¬ng m¹i", giao dÞch ngo¹i tÖ t¸ch ra thµnh "thÞ tr­êng hèi ®o¸i", giao dÞch gi¸ kho¸n ®éng s¶n t¸ch ra thµnh "thÞ tr­êng chøng kho¸n" vµ c¸c hîp ®ång cho t­¬ng lai ®­îc t¸ch ra thµnh c¸c "thÞ tr­êng t­¬ng lai". Nh­ vËy, thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· xuÊt hiÖn tõ thÕ kû 15. Sù h×nh thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n còng ®ång thêi víi thÞ tr­êng hèi ®o¸i vµ c¸c lo¹i thÞ tr­êng kh¸c. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n thÕ giíi ®· tr¶i qua nh÷ng b­íc th¨ng trÇm. Thêi k× huy hoµng nhÊt lµ vµo nh÷ng n¨m 1875 - 1913, thÞ tr­êng chøng kho¸n ph¸t triÓn cïng víi sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. Nh­ng ®Õn ngµy 29/10/1929 - ®­îc gäi lµ "ngµy thø n¨m ®en tèi", tøc lµ ngµy më ®Çu cho cuéc khñng ho¶ng thÞ tr­êng chøng kho¸n New York ®· lµm cho thÞ tr­êng chøng kho¸n New York vµ c¸c thÞ tr­êng T©y ¢u, B¾c ¢u vµ NhËt B¶n khñng ho¶ng. Sau thÕ chiÕn thø hai, c¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n phôc håi vµ ph¸t triÓn m¹nh. Nh­ng råi "cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh" n¨m 1987, mét lÇn n÷a ®· lµm cho c¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n thÕ giíi suy sôp, kiÖt quÖ, lÇn nµy hËu qu¶ cña nã rÊt lín vµ nÆng nÒ h¬n cuéc khñng ho¶ng n¨m 1929, nh­ng chØ sau 2 n¨m thÞ tr­êng chøng kho¸n thÕ giíi l¹i ®i vµo æn ®Þnh, ph¸t triÓn vµ ®· trë thµnh mét ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong ®êi sèng kinh tÕ cu¶ nh÷ng quèc gia cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng chøng kho¸n vµ c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh nãi chung ®· tr¶i qua mét cuéc c¸ch m¹ng thùc sù trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y do c¸c biÕn ®éng lín trong bèi c¶nh kinh tÕ, ph¸p lý hoÆc kÜ thuËt. C¸c cuéc c¶i c¸ch cã nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh­: + C¶i c¸ch c¸c chÕ ®é thuÕ nh»m thu hót ng­êi cã tiÒn tÝch luü tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n b»ng c¸ch gi¶m thuÕ thu nhËp ®¸nh vµo c¸c kho¶n ®Çu t­ vµo c¸c cæ phiÕu. + Thµnh lËp mét thÞ tr­êng kh«ng chÝnh thøc: n¨m 1983 ë mét sè n­íc, thÞ tr­êng kh«ng chÝnh thøc ®· ®­îc thµnh lËp ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp tÇm cì trung b×nh cã thÓ tham gia trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n nh­: c¸c ®iÒu kiÖn vÒ hµnh chÝnh vµ tµi chÝnh ®­îc yªu cÇu Ýt h¬n lµ trªn thÞ tr­êng chÝnh thøc. + T¹o ra c¸c h×nh thøc chøng kho¸n míi: mét lo¹t c¸c s¶n phÈm tµi chÝnh ®· ®­îc x©y dùng ®Ó nh»m ®¸p øng tèt h¬n h×nh thøc tµi trî qua thÞ tr­êng chøng kho¸n cho c¸c nhu cÇu cña c¸c nhµ vay vèn. PhÇn lín c¸c s¶n phÈm míi vÒ chøng kho¸n nµy tån t¹i d­íi h×nh thøc "lai t¹o" b»ng c¸ch tËn dông c¸c lîi thÕ cña mét h×nh thøc ph¸p lý nµo ®ã mµ kh«ng cã c¸c ®iÓm bÊt lîi hoÆc ®Ó kÕt hîp c¸c ­u ®iÓm cña nguån vèn tù cã víi c¸c ­u ®iÓm cña c¸c chøng kho¸n ®¹i diÖn quyÒn cho vay. H×nh thøc t­ vÊn tµi chÝnh nµy kh«ng ph¶i lóc nµo còng thu hót ®­îc ng­êi cã tiÒn tÝch luü. §iÒu ®ã gi¶i thÝch cho tÝnh chÊt ng¾n h¹n hay tÝnh kh¶ dông kÐm cña mét sè lo¹i chøng kho¸n kh«ng h©m mé ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­. + HiÖn ®¹i ho¸ thÞ tr­êng vay nî cña Nhµ n­íc ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho Nhµ n­íc cã thÓ vay vèn trªn c¸c thÞ tr­êng vµ ®Ó gi¶m nhÑ bít chi phÝ, thÞ tr­êng tÝn phiÕu kho b¹c ®· ®­îc hiÖn ®¹i ho¸ rÊt nhiÒu theo m« h×nh Mü: t¹o ra t­ c¸ch ph¸p nh©n cho c¸c SVT (chuyªn gia vÒ c¸c tÝn phiÕu kho b¹c), kÜ thuËt míi vÒ ph¸t hµnh vµ ®Êu thÇu c¸c tÝn phiÕu, ®ång nhÊt c¸c ®ît ph¸t hµnh tr¸i phiÕu qua viÖc ph¸t hµnh c¸c OAT (r¸i phiÕu kho b¹c ®ång nhÊt). + §æi míi kÜ thuËt ®Ó t¹o dùng mét c¬ cÊu ®ñ hiÖn ®¹i nh»m ®¸p øng víi sù ph¸t triÓn cña viÖc tµi trî phÝ trung gian ho¸, c¸c chøc n¨ng cña ngµnh kinh doanh thÞ tr­êng chøng kho¸n ®· ®­îc tin häc ho¸ m¹nh mÏ. Hai c¶i c¸ch lín nhÊt vÒ kÜ thuËt mét mÆt liªn quan ®Õn sù giao dÞch (front-office)vµ mÆt kh¸c liªn quan ®Õ viÖc xö lý hµnh chÝnh c¸c nghiÖp vô giao dÞch (back-office), t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc l­u th«ng c¸c cæ phiÕu gi÷a c¸c tæ chøc thµnh viªn, th«ng qua c¸c nghiÖp vô chuyÓn kho¶n tõ tµi kho¶n nµy sang tµi kho¶n kh¸c. +Thµnh lËp c¸c thÞ tr­êng biÕn t­íng. N¨m 1986, ë Ph¸p thµnh lËp thÞ tr­êng MATIF, n¨m 1987 thµnh lËp thÞ tr­êng MONEP, c¸c thÞ tr­êng biÕn t­íng nµy ®­îc lËp ra ®Ó t¹o cho c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ cho c¸c nhµ qu¶n lý hå s¬ chøng kho¸n kh¶ n¨ng phßng ngõa c¸c rñi ro liªn quan ®Õn c¸c biÕn ®éng vÒ cæ phiÕu, tû lÖ l·i suÊt vµ tû gi¸ hèi ®o¸i. C¸c thÞ tr­êng nµy còng cã môc ®Ých t¨ng vèn kh¶ dông trªn thÞ tr­êng giao ngay qua c¸c kh¶ n¨ng kinh doanh chªnh lÖch gi¸. Lµ c¸c thÞ tr­êng thùc sù trong thêi ®¹i míi, c¸c thÞ tr­êng nµy ®· thóc ®Èy viÖc hiÖn ®¹i ho¸ giíi tµi chÝnh vµ tham gia vµo vµo cuéc chiÕn giµnh ng«i b¸ chñ tµi chÝnh ë ch©u ¢u. II. Vai trß cña thÞ tr­êng chøng kho¸n Sù t¹o lËp vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n cã ý nghÜa rÊt quan träng trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, cô thÓ: 1. ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ c«ng cô khuyÕn khÝch d©n chóng tiÕt kiÖm vµ sö dông nguån vèn tiÕt kiÖm vµo c«ng cuéc ®Çu t­ Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, vèn ph¶i ®­îc huy ®éng tõ mäi tÇng líp d©n c­ vµ nguån vèn nµy th­êng rÊt ph©n t¸n nªn cÇn cã nh÷ng ®Þnh chÕ ®Æc biÖt ®Ó thùc hiÖn viÖc thu hót nguån vèn nµy. Vai trß cña ng©n hµng lµ thu hót vèn vµ b¶o ®¶m sù an toµn tiÒn ký göi cña c¸ nh©n còng nh­ cña c¸c ®¬n vÞ vµ trong qu¸ tr×nh ®ã ng©n hµng cã thÓ sö dông mét tû lÖ nhÊt ®Þnh sè tiÒn ký göi ®ã ®Ó cho vay hay ®Çu t­ vµo c¸c lo¹i chøng kho¸n cã tÝnh thanh kho¶n cao. Ng©n hµng ho¹t ®éng nh»m môc tiªu lîi nhuËn nh­ng còng ph¶i ®¶m b¶o mäi nhu cÇu thanh to¸n cña kh¸ch hµng cho nªn ng©n hµng cÇn ph¶i c©n nh¾c gi÷a lîi nhuËn vµ thanh kho¶n. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, hÖ thèng c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cã chæ dùa v÷ng ch¾c lµ ng©n hµng Trung ­¬ng. §Þnh chÕ cho vay sau cïng ®Ó ®¶m b¶o tÝnh thanh kho¶n cho c¸c ng©n hµng ®Ó huy ®éng vµ cÊp tÝn dông cho c¸c c¸ nh©n hay ®¬n vÞ cã nhu cÇu. Víi sù ra ®êi cña thÞ tr­êng chøng kho¸n, mét hÖ thèng thø hai khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ cña d©n chóng còng nh­ nh÷ng ®Þnh chÕ cã kh¶ n¨ng huy ®éng hay thu hót nguån trªn cña d©n chóng nh­: Quü h­u bæng, c«ng ty b¶o hiÓm. Ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ thu hót nguån vèn lín cho c¶ khu vùc t­ còng nh­ khu vùc c«ng. Nguån vèn nµy ph¶i do thÞ tr­êng chøng kho¸n thu hót, nh­ng chÝnh nhê cã thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ ho¹t ®éng cña nã, c¸ nh©n vµ ®Þnh chÕ tµi chÝnh míi ®Çu t­, v× ng­êi ta biÕt r»ng thanh kho¶n cã thÓ ®¶m b¶o khi cã nhu cÇu. 2. ThÞ tr­êng chøng kho¸n huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n cho c¸c doanh nghiÖp. Tr­íc ®©y, khi thÞ tr­êng chøng kho¸n ch­a h×nh thµnh, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ ®Òu lÖ thuéc vµo ng©n hµng ®Ó cã vèn ho¹t ®éng cã nghÜa lµ ph¶i ®i vay víi l·i suÊt biÕn ®æi tuú theo thÞ tr­êng. Ngµy nay, t¹i hÇu hÕt c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ còng nh­ Nhµ n­íc ®· huy ®éng vèn trùc tiÕp tõ c¸c nguån tiÕt kiÖm b»ng c¸ch ph¸t hµnh cæ phiÕu hay tr¸i phiÕu. Nhê cã thÞ tr­êng chøng kho¸n mµ c¸c nhµ trung gian, c¸c nhµ m«i giíi, c¸c nhµ b¶o l·nh cæ phiÕu cña mét ®¬n vÞ kinh tÕ cã thÓ ph¸t hµnh b¸n réng r·i trong c«ng chóng ®Ó huy ®éng vèn. Do ®ã ®­îc ®¶m b¶o vµ ®­îc sö dông l©u dµi. Cµng lµm ¨n cã hiÖu qu¶, cæ phiÕu cµng cã gi¸. §¬n vÞ kinh tÕ kh«ng ph¶i lo l¾ng vÒ thêi gian hoµn tr¶ nh­ ®i vay ng©n hµng vµ còng kh«ng ph¶i bËn t©m vÒ gi¸ trÞ cæ phiÕu lªn xuèng. VÒ phÝa ChÝnh phñ còng cã thÓ huy ®éng vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh c¸c lo¹i chøng kho¸n nh­ c«ng khè phiÕu hay tÝn phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc, còng cã thÓ sö dông tËp ®oµn b¶o l·nh ph¸t hµnh hay th«ng qua ng©n hµng Trung ­¬ng. C¸c lo¹i c«ng khè phiÕu cña ChÝnh phñ lµ mét c«ng cô phæ biÕn ®Ó huy ®éng nguån vèn cÇn thiÕt cho chi tiªu vµ ®Çu t­ cña ChÝnh phñ thay v× ph¶i sö dông biÖn ph¸p ph¸t hµnh tiÒn tÖ dÔ dÉn tíi l¹m ph¸t. Kh«ng cã thÞ tr­êng chøng kho¸n th× Nhµ n­íc vÉn ph¸t hµnh ®­îc chøng kho¸n nh­ng cã thÞ tr­êng chøng kho¸n th× Nhµ n­íc b¸n ®­îc mét c¸ch dÔ dµng h¬n.V× c«ng khè phiÕu cña ChÝnh phñ còng lµ mét lo¹i chøng kho¸n chuyÓn nh­îng ®­îc, nªn khi cÇn tiÒn chñ së h÷u cã thÓ ®­a nã ra b¸n t¹i thÞ tr­êng chøng kho¸n. D©n chóng th­êng thÝch c¸c lo¹i c«ng tr¸i v× ®­îc l·i suÊt æn ®Þnh vµ ®¶m b¶o thu håi vèn khi ®¸o h¹n. Nã thÝch hîp víi c¸c nhµ ®Çu t­ kh«ng thÝch m¹o hiÓm, kh«ng chÊp nhËn rñi ro cao. 3. ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ c«ng cô lµm gi¶m ¸p lùc l¹m ph¸t Ng©n hµng Trung ­¬ng víi vai trß ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ. Khi xuÊt hiÖn hiÖn t­îng l¹m ph¸t, ng©n hµng Trung ­¬ng sÏ ®­a ra b¸n c¸c lo¹i kú phiÕu trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n víi l·i suÊt cao ®Ó thu hót bít sè tiÒn ®ang l­u th«ng vÒ. Víi chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch b»ng l·i suÊt vµ b¶o ®¶m chi tr¶, d©n chóng sÏ s½n sµng mua kú phiÕu ng©n hµng vµ tõ ®ã sÏ lµm gi¶m ¸p lùc l¹m ph¸t 4. ThÞ tr­êng chøng kho¸n t¹o thãi quen vÒ ®Çu t­ Th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n, c¸c chñ thÓ kinh tÕ ®Òu cã thÓ trë thµnh nhµ ®Çu t­ trùc tiÕp vµo nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ trë thµnh nh÷ng ng­êi chñ së h÷u mét phÇn gi¸ trÞ tµi s¶n cña c¸c doanh nghiÖp. ThÞ tr­êng chøng kho¸n, víi c¬ së ph¸p lý hoµn chØnh vµ bä m¸y qu¶n lý h÷u hiÖu, sÏ lµ m«i tr­êng thuËn lîi cho viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ c¸c lo¹i chøng kho¸n còng nh­ mäi nghiÖp vô mua b¸n ë thÞ tr­êng thø cÊp. Víi sù phæ biÕn vµ h­íng dÉn réng r·i, ng­êi d©n sÏ sö dông nguån tiÕt kiÖm cña m×nh ®Ó mua cæ phiÕu hay chøng kho¸n víi niÒm tin vÒ l¬Þ nhuËn hay tiÒn l·i b¶o ®¶m. DÜ nhiªn lµ c¸c nhµ trung gian vµ m«i giíi ph¶i lµm tèt vai trß trung gian cña m×nh ®Ó cho c¸c nhµ ®Çu t­ riªng lÎ cã ®­îc c¸c th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ ®· hoÆc ®ang chuÈn bÞ ph¸t hµnh cæ phiÕu. Nguån tiÕt kiÖm quan träng nµy nÕu kh«ng cã thÞ tr­êng chøng kho¸n sÏ tiÕp tôc n»m yªn d­íi d¹ng cÊt tr÷ kh«ng sinh lêi cho b¶n th©n ng­êi tiÕt kiÖm vµ còng ch¼ng ®ãng gãp g× cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. ThÞ tr­êng chøng kho¸n ch¼ng nh÷ng khuyÕn khÝch ®Çu t­ mµ cßn lµ n¬i t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn mäi sù mua b¸n ®­îc dÔ dµng khi cÇn thiÕt. Sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng s¬ cÊp cµng trë nªn hÊp dÉn vµ t¹o thãi quen cho mäi ng­êi tham gia vµo ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng. 5. ThÞ tr­êng chøng kho¸n gãp phÇn ®iÒu hoµ vèn gi÷a c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, do ®ã t¹o nªn sù ph¸t triÓn nhanh vµ ®ång ®Òu cña nÒn kinh tÕ Tr­íc hÕt, vèn thõa ë ngµnh nµy sÏ chuyÓn qua ngµnh kh¸c thiÕu vèn nhê vµo viÖc b¸n l¹i c¸c chøng kho¸n ë thÞ tr­êng thø cÊp ®Ó thu håi vèn vµ mua chøng kho¸n míi ë thÞ tr­êng s¬ cÊp hoÆc mua ®i b¸n l¹i chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng thø cÊp ®Ó ®iÒu hoµ vèn gi÷a c¸c ngµnh thõa víi ngµnh thiÕu vèn. Hai lµ, vèn ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh th­êng g¾n víi h×nh th¸i tù nhiªn ®· ®Þnh s½n cña c¸c nhµ x­ëng m¸y mãc thiÕt bÞ .v .v nªn rÊt khã chuyÓn h­íng ®Çu t­. Nhê vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n mµ nhµ ®Çu t­ cã thÓ chuyÓn h­íng ®Çu t­ mét c¸ch dÔ dµng, kh«ng cÇn ph¶i th«ng qua thÞ tr­êng hµng ho¸, thÞ tr­êng tÝn dông mµ b»ng c¸ch b¸n chøng kho¸n ®ã cho ng­êi kh¸c, thu håi vèn b»ng tiÒn, chuyÓn sang mua chøng kho¸n cña ngµnh ®Çu t­ míi. Nhê vµo vai trß cña thÞ tr­êng chøng kho¸n mµ “tÝnh ú” cña ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt ®· dÔ bÞ ph¸ vì, t¹o ra nh÷ng ®«ng n¨ng cho s¶n xuÊt vµ kinh doanh. Cuèi cïgn lµ vèn ®­îc tËp trung vµo ngµnh nµo cã lîi nhuËn cao ®Õn mét lóc nµo ®ã sÏ g©y nªn hiÖn t­îng thõa vèn cña ngµnh ®ã, song l¹i thiÕu vèn cña ngµnh kh¸c. §Ó b×nh qu©n ho¸ lîi nhuËn cña x· héi, c¸c ngµnh cã lîi nhuËn th©ps hoÆc thiÕu vèn ph¶i chän nhiÒu ph­¬ng c¸ch huy ®éng vèn, trong ®ã cã ph­¬ng c¸ch lµ ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu míi. Nhê vµo c¸ch nµy, mét mÆt doanh nghiÖp huy ®éng thªm ®­îc vèn, mÆt kh¸c thu hót thªm ®­îc nh÷ng nhµ ®Çu t­ míi tham gia vµo qu¶n lý doanh nghiÖp. Vèn, nh©n lùc vµ qu¶n lý lµ ®éng lùc cho sù t¨ng tr­ëng cña doanh nghiÖp, lµ c¬ së cho c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c ngµnh, do ®ã, chóng ®Èy toµn bé nÒn kinh tÕ chuyÓn ®éng theo h­íng xo¸y tr«n èc. 6. ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ kªnh thu hót vèn tõ n­íc ngoµi Nhê vµo trµo l­u quèc tÕ ho¸ thÞ tr­êng chøng kho¸n quèc gia cho nªn nã cã vai trß nh­ lµ ng­êi dÉn vèn ®Çu t­ cña ng­êi n­íc ngoµi vµo trong n­íc, ®ång thêi dÉn vèn ®Çu t­ trong n­íc ra n­íc ngoµi, nh÷ng n­íc cã c¬ héi vµ m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi h¬n. §Çu t­ vèn vµo ®©u ®Ó kh«ng bÞ mÊt vèn vµ cã lîi nhuËn cao nhÊt lµ vÊn ®Ò c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi rÊt quan t©m. ChÝnh thÞ tr­êng chøng kho¸n sÏ lµ n¬i c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi theo dâi vµ nhËn ®Þnh ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh, c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. 7.ThÞ tr­êng chøng kho¸n cã vai trß lµ phong vò biÓu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n Chóng ta ®· biÕt, kinh tÕ ph¸t triÓn th× lîi nhuËn ®em chia cho c¸c chñ ®Çu t­ t¨ng lªn. Lîi nhuËn t¨ng lµ mét yÕu tè lµm cho gi¸ c¶ chøng kho¸n t¨ng lªn, dung l­îng mua b¸n chøng kho¸n do ®ã còng t¨ng theo. Ng­îc l¹i, kinh tÕ suy tho¸i sÏ dÉn ®Õn sù ho¹t ®éng sót kÐm cña thÞ tr­êng. Nh÷ng nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ qu¶n lý th­êng quan s¸t chiÕc phong vò biÓu nµy ®Ó ph©n tÝch vµ dù ®o¸n, ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt kinh tÕ vµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý kinh tÕ thÝch hîp nh»m th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó t¸c ®éng ®Õn c¸c ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n hoÆc ng­îc l¹i. Tuy thÞ tr­êng chøng kho¸n ®ãng vai trã rÊt tÝch cùc trong viÖc huy ®éng vèn cho ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn nh­ng còng chøa ®ùng nh÷ng khÝa c¹nh tiªu cùc, ®Æc biÖt th­êng x¶y ra ë nh÷ng quèc gia ch­a cã hÖ thèng luËt ph¸p hoµn chØnh. Nh÷ng mÆt tiªu cùc ®ã lµ: a) YÕu tè ®Çu c¬: §©y lµ thuËt ng÷ dÔ g©y sù hiÓu lÇm, do ®ã chóng ta cÇn lµm râ 2 kh¸i niÖm: - Ng­êi ®Çu t­ (investor) tøc lµ ®¹i ®¹i ®a sè d©n chóng mua chøng kho¸n, lµ ng­êi mua b¸n chøng kho¸n cïng víi môc ®Ých kiÕm lêi nh­ng qua mét thêi gian nhiÒu n¨m vµ hä muèn th«ng qua c¸c cæ phiÕu ®Ó cïng lµm b¸ chñ nh÷ng c«ng ty lín m¹nh vµ næi danh. - Ng­êi ®Çu c¬ (speculator) th­êng lµ nh÷ng ng­êi nh»m ®Õn lîi Ých ngay tr­íc m¾t. B»ng sù t¸o b¹o cña m×nh, hä chíp lÊy thêi c¬ ®Ó mua hoÆc b¸n chíp nho¸ng c¸c chøng kho¸n, cho nªn hä cßn ®­îc gäi d­íi biÖt danh "nh÷ng kÎ chãng vµo chãng ra" (in and outers). Môc ®Ých cña ng­êi ®Çu c¬ lµ kiÕm lêi th«ng qua viÖc mua vµ b¸n chøng kho¸n chÊp nhËn sù rñi ro miÔn sao cã lîi cho b¶n th©n m×nh lµ ®­îc. YÕu tè ®Çu c¬ ®· t¹o nªn t×nh tr¹ng cung cÇu chøng kho¸n gi¶ t¹o, tõ ®ã g©y nªn sù khan hiÕm hay thõa th·i mét c¸ch gi¶ t¹o, dÉn ®Õn gi¸ c¶ chøng kho¸n sÏ gia t¨ng hoÆc gi¶m sót ®ét ngét lµm rèi lo¹n thÞ tr­êng cã thÓ ®­a ®Õn sù sôp ®æ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. §Çu c¬ chØ cã h¹i tíi ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n, do vËy luËt chøng kho¸n cña c¸c quèc gia ®Òu ng¨n cÊm hµnh vi nµy. b) Ngoµi ra trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n còng cã hiÖn t­îng liªn tôc mua cæ phiÕu cña mét ®¬n vÞ kinh tÕ nµo ®ã ë gi¸ cao vµ b¸n ra cïng lo¹i cæ phiÕu ®ã ë gi¸ thÊp víi môc tiªu lµm ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ trÞ cæ phiÕu ®Ó ®Çu c¬. Vµ ®Õn mét lóc nµo ®ã hä sÏ t¨ng gi¸ ®Ó kiÕm lêi cao. c) Phao tin ®ån kh«ng chÝnh x¸c hay th«ng tin lÖch l¹c vÒ ho¹t ®éng cña mét ®¬n vÞ kinh tÕ nµo ®ã. §iÒu nµy t¹o hËu qu¶ xÊu cho ®¬n vÞ kinh tÕ ®ã, cã thÓ ®em ®Õn t×nh tr¹ng cæ phiÕu ®­îc ®­a ra b¸n å ¹t lµm gi¸ trÞ cæ phiÕu gi¶m ®ét ngét. Nh÷ng ng­êi cã ý ®å xÊu cã thÓ ®øng ra mua c¸c cæ phiÕu ®ã ®Ó khèng chÕ c«ng ty vµ h­ëng mét sè l·i ®¸ng kÓ sau khi tin ®ån ®· ®­îc kiÓm chøng. d) Mua b¸n néi gi¸n: Mét c¸ nh©n nµo ®ã lîi dông th«ng tin cña néi bé trong mét ®¬n vÞ kinh tÕ ®Ó mua, b¸n cæ phiÕu cña ®¬n vÞ ®ã cã ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ trÞ cña cæ phiÕu nÕu th«ng tin ®ã ®­îc phæ biÕn réng r·i. Mua b¸n néi gi¸n ®­îc xem lµ phi ®¹o ®øc vÒ mÆt th­¬ng m¹i, v× ng­êi cã nguån th«ng tin tõ bªn trong sÏ cã mét lîi thÕ kh«ng hîp lý ®èi víi nhµ ®Çu t­ bªn ngoµi ®Ó thu hót lîi vÒ cho riªng m×nh hay tr¸nh lç vµ dÜ nhiªn ®i ng­îc l¹i nguyªn t¾c mäi nhµ ®Çu t­ ®Òu ph¶i cã c¬ héi nh­ nhau. Mua b¸n néi gi¸n ®­îc xem nh­ lµ vi ph¹m quyÒn lîi chung v× lîi dông nguån th«ng tin tõ bªn trong, ng­êi mua b¸n thu ®­îc lîi nhuËn hay tr¸nh ®­îc lç vµ hËu qu¶ sÏ do nh÷ng ng­êi kh«ng cã ®­îc nguån th«ng tin ®ã g¸nh chÞu. e) Mua b¸n cæ phiÕu ngoµi thÞ tr­êng chøng kho¸n NÕu ®Ó viÖc mua b¸n nµy ®­îc tù do thùc hiÖn sÏ g©y hËu qu¶ khã l­êng v× bé phËn qu¶n lý kh«ng thÓ nµo biÕt ®­îc viÖc nh­îng quyÒn së h÷u cæ phiÕu cña mét ®¬n vÞ nµo ®ã. Mäi sù mua b¸n bªn ngoµi cã kh¶ n¨ng t¹o ¸p lùc cho c¸c nhµ ®Çu t­ kh¸c, thËm chÝ ®­a ®Õn viÖc khèng chÕ hay thay thÕ c¶ l·nh ®¹o cña ®¬n vÞ. Do ®ã, hÇu hÕt c¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Òu quy ®Þnh mäi sù mua b¸n cæ phÇn ®· ®¨ng ký víi thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ ph¶i ®­îc thùc hiÖn th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n. NÕu kh«ng quy ®Þnh nh­ vËy th× mäi sù l¹m dông trong viÖc mua b¸n vµ chuyÓn nh­îng cã thÓ x¶y ra kh¶ n¨ng t¹o ¶nh h­ëng xÊu ®èi víi c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cã liªn quan. III. Hµng ho¸ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n 1. Ph©n lo¹i chøng kho¸n Còng t­¬ng tù nh­ thÞ tr­êng th­¬ng m¹i, thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng tiÒn tÖ, thÞ tr­êng hèi ®o¸i... mçi lo¹i thÞ tr­êng cã mét lo¹i ®èi t­îng (c«ng cô) giao dÞch riªng. §èi t­îng giao dÞch cña thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ chøng kho¸n. Chøng kho¸n lµ nh÷ng chøng chØ hoÆc bót to¸n ghi sæ x¸c nhËn c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña chñ së h÷u chøng kho¸n ®èi víi tµi s¶n hoÆc vèn cña tæ chøc ph¸t hµnh (NghÞ ®Þnh 48/1998/N§-CP ngµy 11-7-1998) Tuú thuéc vµo tiªu thøc mµ ta lùa chän, sÏ cã mét c¸ch ph©n lo¹i chøng kho¸n t­¬ng øng, ch¼ng h¹n nh­: 1.1. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm cña chøng kho¸n Chia chøng kho¸n thµnh 3 lo¹i: - Chøng kho¸n vèn (Equity Securities): lµ mét chøng tõ hay bót to¸n x¸c nhËn quyÒn së h÷u vµo phÇn vèn cña c«ng ty ph¸t hµnh ra nã, tøc lµ c¸c lo¹i cæ phiÕu. - Chøng kho¸n nî (Debt Securities): lµ mét chøng tõ hay bót to¸n x¸c ®Þnh quyÒn chñ nî cña ng­êi së h÷u chøng kho¸n ®èi víi ng­êi ph¸t hµnh, tøc lµ nãi ®Õn c¸c lo¹i tr¸i phiÕu - C¸c chøng tõ tµi chÝnh cã nguån gèc chøng kho¸n hay cßn gäi lµ chøng tõ ph¸i sinh 1.2. C¨n cø theo tiªu chuÈn ph¸p lý Chøng kho¸n cã 2 lo¹i: - Chøng kho¸n v« danh (Bearter Securities): lµ lo¹i chøng kho¸n kh«ng ghi râ hä tªn chñ së h÷u. ViÖc chuyÓn nh­îng lo¹i chøng kho¸n nµy ®­îc thùc hiÖn b»ng thñ tôc ®¨ng ký t¹i c¬ quan ph¸t hµnh, ®«i khi ®ßi hái ph¶i cã sù chÊp nhËn tr­íc. - Chøng kho¸n ký danh (Nominal/Registered Securities): lµ lo¹i chøng kho¸n cã ghi râ hä tªn chñ së h÷u. ViÖc chuyÓn nh­îng lo¹i chøng kho¸n nµy ®­îc thùc hiÖn t¹i c¬ quan ph¸t hµnh, ®«i khi ®ßi hái cã sù chÊp nhËn tr­íc. 1.3. C¨n cø vµo tÝnh chÊt tµi chÝnh Chøng kho¸n cã hai lo¹i: - Chøng kho¸n cã lîi tøc cè ®Þnh (Fixed Income Securities): lµ lo¹i chøng kho¸n cã x¸c ®Þnh tû lÖ l·i cô thÓ ph¶i tr¶ cho ng­êi së h÷u khi ®Õn h¹n. Th«ng th­êng, lo¹i nµy vèn vµ l·i ®­îc hoµn tr¶ khi ®¸o h¹n, ch¼ng h¹n nh­: c¸c lo¹i tr¸i phiÕu, cæ phiÕu ­u ®·i.... - Chøng kho¸n cã lîi tøc kh«ng cè ®Þnh (Variable Income Securities): lµ lo¹i chøng kho¸n cã x¸c ®Þnh tr­íc tû lÖ l·i ®­îc h­ëng. Lo¹i nµy tû lÖ lîi tøc cao hay thÊp tuú thuéc vµo kÕt qu¶ kinh doanh cña c«ng ty, ch¼ng h¹n nh­: cæ phiÕu th­êng. 2. Cæ phiÕu (Stock/Share) 2.1. Kh¸i niÖm cæ phiÕu Cæ phiÕu lµ lo¹i chøng th­ x¸c nhËn sù gãp vèn vµ quyÒn së h÷u phÇn vèn cña mét cæ ®«ng ®èi víi mét doanh nghiÖp cæ phÇn. Hay nãi c¸ch kh¸c, cæ phiÕu lµ giÊy chøng nhËn viÖc ®Çu t­ vèn vµo c«ng ty cæ phÇn. Cæ ®«ng lµ ng­êi cã cæ phÇn thÓ hiÖn b»ng cæ phiÕu. Cæ phiÕu lµ phÇn ®ãng gãp ®Ó cïng lµm chñ së h÷u c«ng ty. Lo¹i cæ phiÕu ra ®êi ®Çu tiªn lµ lo¹i cæ phiÕu cã ghi tªn ng­êi së h÷u, ®­îc gäi lµ cæ phiÕu ký danh. H×nh thøc nµy cã nh­îc ®iÓm lµ khi muèn chuyÓn nh­îng cho ng­êi kh¸c ph¶i ®­îc héi ®ång qu¶n trÞ cho phÐp. §iÒu ®ã ®· lµm trë ng¹i ®Õn viÖc l­u th«ng cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. §Õn thÕ kû 18 cæ phiÕu v« danh ra ®êi vµ sang thÕ kû 19 cæ phiÕu v« danh gÇn nh­ hoµn toµn thay thÕ cho cæ phiÕu ký danh. Cæ phiÕu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: - Cæ phiÕu lµ giÊy chøng nhËn sù hïn vèn vµo c«ng ty cæ phÇn. - Cæ phiÕu kh«ng cã kú h¹n, nã tån t¹i cïng víi sù tån t¹i cña c«ng ty ph¸t hµnh ra nã. - Cæ phiÕu cã thÓ ®­îc ph¸t hµnh lóc thµnh lËp c«ng ty hoÆc lóc c«ng ty cÇn gãp thªm vèn ®Ó më réng quy m«, hiÖn ®¹i ho¸ s¶n xuÊt. - Ng­êi së h÷u cæ phiÕu (th­êng) ®­îc quyÒn nhËn lîi tøc cæ phiÕu (hay cßn gäi lµ cæ tøc - Dividend) kh«ng cè ®Þnh mµ phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty. - Ng­êi mua cæ phiÕu lµ ng­êi chñ së h÷u mét phÇn tµi s¶n cña c«ng ty t­¬ng øng víi sè vèn gãp, do ®ã ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vÒ lç l·i, ph¸ s¶n cña c«ng ty vµ ®­îc quyÒn ®Çu phiÕu còng nh­ biÓu quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c«ng ty ë ®¹i héi cæ ®«ng. - Ng­êi mua cæ phiÕu ®­îc quyÒn chuyÓn nh­îng, biÕu, tÆng cæ phiÕu cho ng­êi kh¸c. - Ng­êi mua cæ phiÕu cã quyÒn tham gia kiÓm so¸t sæ s¸ch cña c«ng ty khi cã lý do chÝnh ®¸ng. - Ng­êi mua cæ phiÕu cã quyÒn ®­îc chia phÇn tµi s¶n cßn l¹i khi c«ng ty bÞ ph¸ s¶n. - ThÞ gi¸ cæ phiÕu: lµ gi¸ mua ®i b¸n l¹i cña cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng. ThÞ gi¸ cæ phiÕu kh«ng phô thuéc vµo mÖnh gi¸ mµ nã phô thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty, phô thuéc vµo yÕu tè kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi. 2.2. C¸c lo¹i cæ phiÕu C¨n cø vµo quyÒn lîi cæ ®«ng, cæ phiÕu ®­îc chia lµm 2 lo¹i: a) Cæ phiÕu th­êng (Common Stocks) §©y lµ lo¹i cæ phiÕu cã ®Æc ®iÓm lµ lîi tøc cña nã phô thuéc vµo møc lîi nhuËn thu ®­îc cña c«ng ty, tøc lµ c«ng ty kh«ng cã ®Þnh møc sè l·i sÏ ®­îc chia vµo cuèi niªn ®é quyÕt to¸n. Ng­êi mua cæ phiÕu th­êng coi nh­ chÊp nhËn rñi ro, "lêi ¨n, lç chÞu". Mçi cæ phiÕu th­êng thÓ hiÖn quyÒn lîi së h÷u cña cæ ®«ng trong c«ng ty. Sè l­îng cæ phiÕu mµ cæ ®«ng n¾m gi÷ cµng nhiÒu th× quyÒn lîi së h÷u cña anh ta trong c«ng ty cµng lín. Cæ phiÕu th­êng cã mét sè ®Æc ®iÓm nh­ sau - Kh«ng quy ®Þnh tØ suÊt cæ tøc mµ cæ ®«ng ®­îc h­ëng. ViÖc chia l·i cho cæ ®«ng th­êng ®­îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c lêi ¨n, lç chÞu - ChØ ®­îc chia l·i sau khi doanh nghiÖp ®· tr¶ tr¸i tøc, cæ tøc ­u ®·i - Thêi h¹n cña cæ phiÕu th­êng lµ v« h¹n, nã phô thuéc vµo thêi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp - Cæ ®«ng ®­îc h­ëng c¸c quyÒn lîi nh­ quyÒn bÇu cö, quyÒn ­u tiªn mua tr­íc, quyÒn nhËn cæ tøc, quyÒn së h÷u tµi s¶n cña doanh nghiÖp, quyÒn b×nh ®¼ng víi vèn dù tr÷ cña doanh nghiÖp, quyÒn b¸n, chuyÓn nh­îng, trao ®æi cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng quyÒn hoµn vèn ®Ó nhËn c¸c chøng kho¸n kh¸c. b) Cæ phiÕu ­u ®·i (Preferred Stocks) Cæ phiÕu nµy cßn ®­îc gäi lµ cæ phiÕu ®Æc quyÒn, lµ lo¹i cæ phiÕu ®­îc h­ëng nh÷ng quyÒn ­u tiªn: - §­îc h­ëng mét møc l·i cæ phÇn riªng biÖt cã tÝnh cè ®Þnh hµng n¨m. Th«ng th­êng lo¹i cæ tøc nµy ®­îc in trªn tê cæ phiÕu. - §­îc ­u tiªn chia l·i cæ phÇn tr­íc lo¹i cæ phiÕu th­êng. - §­îc ­u tiªn ph©n chia tµi s¶n cßn l¹i cña c«ng ty khi c«ng ty ph¸ s¶n tr­íc lo¹i cæ phiÕu th­êng. Tuy nhiªn, kh«ng gièng cæ phiÕu th­êng, ng­êi mua cæ phiÕu ­u ®·i th«ng th­êng kh«ng ®­îc quyÒn bá phiÕu ®Ó bÇu ra héi ®ång qu¶n trÞ, ban kiÓm so¸t c«ng ty, kh«ng cã quyÒn tham gia qu¶n lý c«ng ty. Gièng nh­ cæ phiÕu th­êng, cæ phiÕu ­u ®·i cã thÓ cã mÖnh gi¸ hoÆc kh«ng cã mÖnh gi¸. ë ®©y, mÖnh gi¸ còng kh«ng cã mèi liªn quan trùc tiÕp ®Õn gi¸ thÞ tr­êng. NÕu mét cæ phiÕu ­u ®·i cã mÖnh gi¸ th× cæ tøc cã thÓ ®­îc tÝnh theo gi¸ trÞ tuyÖt ®èi hoÆc theo tû lÖ phÇn tr¨m trªn mÖnh gi¸. Tuy nhiªn, nÕu cæ phiÕu ­u ®·i kh«ng cã mÖnh gi¸, th× cæ tøc sÏ c«ng bè tÝnh theo gi¸ trÞ tuyÖt ®èi. Th«ng th­êng, mét c«ng ty cæ phÇn chØ ph¸t hµnh mét lo¹i cæ phiÕu th­êng, nh­ng c«ng ty cã thÓ ph¸t hµnh nhiÒu lo¹i cæ phiÕu ­u ®·i. Cæ phiÕu ­u ®·i cã c¸c lo¹i sau: - Cæ phiÕu ­u ®·i kh«ng tÝch luü (Non-Cumulative Preferred) lµ lo¹i cæ phiÕu ®­îc h­ëng mét kho¶n l·i cæ phÇn ­u ®·i cè ®Þnh. §«i khi, cã n¨m c«ng ty lµm ¨n kh«ng thµnh c«ng, c«ng ty kh«ng cã tiÒn ®Ó tr¶ c¸c kho¶n l·i cæ phÇn ­u ®·i nµy. NÕu ®· tho¶ thuËn tr­íc, c«ng ty bá lu«n kho¶n l·i cæ phÇn ph¶i tr¶ nµy. - Cæ phiÕu ­u ®·i tÝch luü (Commulative Preferred Stocks) lµ l·i cæ phiÕu ­u ®·i ®­îc h­ëng mét kho¶n l·i cæ phÇn cè ®Þnh. Nh­ng trong tr­êng hîp c«ng ty lµm ¨n kh«ng thµnh c«ng, n¨m nay c«ng ty kh«ng cã l·i ®Ó tr¶ l·i cæ phÇn ­u ®·i hoÆc tr¶ kh«ng ®ñ, th× sè l·i nî ®ã ®­îc ghi cho n¨m sau vµ sÏ ®­îc tr¶ gép lu«n céng víi l·i cæ phÇn n¨m tíi hay sÏ tr¶ vµo mét n¨m nµo ®ã mµ c«ng ty cã ®ñ tiÒn tr¶. NÕu nî l·i cæ phÇn kÐo dµi nhiÒu n¨m, c«ng ty sÏ ph¶i dµnh tiÒn l·i khi cã ®­îc ®Ó ­u tiªn tr¶ cho nh÷ng kho¶n nµy tr­íc, sè cßn l¹i míi chia cho cæ phiÕu th«ng th­êng. - Cæ phiÕu ­u ®·i dù phÇn (Participating Preferred Stocks): §Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t­, ®«i khi mét c«ng ty cæ phÇn ph¸t hµnh cæ phiÕu ­u ®·i tham dù chia phÇn. §©y lµ lo¹i cæ phiÕu ­u ®·i mµ cæ ®«ng ®­îc h­ëng mét phÇn lîi tøc phô tréi theo quy ®Þnh khi c«ng ty lµm ¨n cã l·i cao. - Cæ phiÕu ­u ®·i hoµn vèn (Redeemable Preferred Stock) lµ lo¹i cæ phiÕu mµ doanh nghiÖp dµnh cho c¸c cæ ®«ng ­u ®·i quyÒn ®­îc hoµn vèn tr­íc cæ ®«ng th­êng khi doanh nghiÖp cã chñ tr­¬ng hoµn vèn. - Cæ phiÕu ­u ®·i cã quyÒn chuyÓn ®æi thµnh cæ phiÕu th­êng (covertible preferred stocks): lµ lo¹i cæ phiÕu cho phÐp chñ së h÷u ®­îc chuyÓn ®æi thµnh cæ phiÕu th­êng trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ theo mét tû gi¸ chuyÓn ®æi nhÊt ®Þnh (®· ghi râ trong cæ phiÕu). Lo¹i nµy rÊt ®­îc c¸c cæ ®«ng ­u chuéng tõ thËp niªn 50 trë ®i. Gi¸ c¶ cña lo¹i cæ phiÕu ­u ®·i chuyÓn ®æi ®­îc dao ®éng nhiÒu h¬n c¸c cæ phiÕu kh¸c v× nã lu«n g¾n liÒn víi cæ phiÕu th«ng th­êng. NÕu c«ng ty thµnh ®¹t gi¸ trÞ cæ phiÕu th«ng th­êng gia t¨ng trªn thÞ tr­êng th× gi¸ cæ phiÕu ­u ®·i chuyÓn ®æi ®­îc thµnh cæ phiÕu th­êng vµ ng­îc l¹i. - Cæ phiÕu ­u ®·i thu håi (Callable Preferred Stocks) lµ lo¹i cæ phiÕu mµ doanh nghiÖp cã quyÒn thu håi (Call back) cæ phiÕu hoÆc lµ tr¶ l¹i vèn cho cæ ®«ng hoÆc lµ ®æi lo¹i cæ phiÕu ­u ®·i kh¸c cã møc cæ tØ suÊt cæ tøc phï hîp víi l·i suÊt chiÕt khÊu trªn thÞ tr­êng. - Cæ phiÕu ­u ®·i ®¶m b¶o (Guaranteed Preferred Stocks) lµ lo¹i cæ phiÕu ®­îc mét ng­êi kh¸c ®øng ra cam kÕt b¶o l·nh thanh to¸n nÕu nh­ doanh nghiÖp ph¸t hµnh kh«ng thanh to¸n ®­îc. Ng­êi b¶o l·nh nµy th­êng lµ C«ng ty b¶o l·nh, Ng©n hµng, c«ng ty chøng kho¸n hoÆc c«ng ty b¶o hiÓm tÝn dông - Cæ phiÕu h­ëng thô (Redeemable Stocks) lµ cæ phiÕu kh«ng vèn do doanh nghiÖp ph¸t hµnh cho c¸c cæ ®«ng ®­îc hoµn vèn cña cæ phiÕu th­êng hoÆc cæ phiÕu ­u ®·i. Cæ phiÕu h­ëng thô th­êng lµ cæ phiÕu ghi danh. Cæ ®«ng còng ®­îc quyÒn ph©n chia lîi nhuËn cña doanh nghiÖp nÕu nh­ doanh nghiÖp vÉn cßn lîi nhuËn gi÷ l¹i ch­a tin. MÆc dï ®· ®­îc doanh nghiÖp hoµn vèn, nh­ng cæ ®«ng cæ phiÕu h­ëng thô vÉn ®­îc h­ëng c¸c quyÒn nhÊt ®Þnh ®Æc biÖt lµ quyÒn biÓu quyÕt. C¨n cø quyÒn tham gia bá phiÕu biÓu quyÕt trong ®¹i héi cæ ®«ng cã ba lo¹i cæ phiÕu sau: - Cæ phiÕu ®¬n phiÕu: lµ lo¹i cæ phiÕu ®­îc ph©n bæ mçi cæ phiÕu lµ mét phiÕu bÇu(Voting). Lo¹i cæ phiÕu nµy dïng cho c¸c doanh nghiÖp Ýt cæ ®«ng, bëi v×, tÊt c¶ c¸c cæ ®«ng ®Òu cã thÓ vµ cã ®iÒu kiÖn tham dù §¹i héi cæ ®«ng ®Çy ®ñ. - Cæ phiÕu ®a phiÕu : lµ lo¹i cæ phiÕu dïng cho doanh nghiÖp nhiÒu cæ ®«ng. C¸c cæ ®«ng kh«ng thÓ vÒ tham dù §¹i héi ®ång ®Ó bá phiÕu c¸c vÊn ®Ò quan träng cña ®¹i héi. §¹i héi ®ång cæ ®«ng ®­îc thùc hiÖn trªn hai cÊp: cÊp c¬ së vµ cÊp trung ­¬ng. - Cæ phiÕu l­ìng phiÕu: lµ cæ phiÕu mµ cæ ®«ng cña cæ phiÕu nµy th­êng ®­îc ph©n bæ hai phiÕu bÇu. Doanh nghiÖp ph¸t hµnh lo¹i cæ phiÕu nµy th­êng cã Ýt cæ ®«ng. QuyÒn l­ìng phiÕu nµy th­êng dµnh cho c¸c cæ ®«ng cã uy tÝn, cã danh phËn trong x· héi hoÆc trong ngµnh chuyªn m«n mµ d._.oanh nghiÖp ®ã ®ang kinh doanh. 3. Tr¸i phiÕu (bond) Tr¸i phiÕu hay cßn gäi lµ chøng kho¸n nî lµ chøng th­ x¸c nhËn mét h×nh thøc vay m­în, mét kho¶n nî cña ng­êi ph¸t hµnh ra nã, trong ®ã ng­êi vay (borrower) cam kÕt sÏ thanh to¸n vµo mét thêi h¹n x¸c ®Þnh trong t­¬ng lai. Tr¸i phiÕu ®­îc ph¸t hµnh ë c¸c thÞ tr­êng vèn kh¸c nhau bëi c¸c tæ chøc c«ng céng nh­: c¸c tæ chøc ®a quèc gia, chÝnh phñ hay c¸c c«ng ty. 3.1. Tr¸i phiÕu doanh nghiÖp (corporate bonds) Tr¸i phiÕu doanh nghiÖp lµ mét chøng th­ x¸c nhËn mét kho¶n vay nî cña doanh nghiÖp ®èi víi ng­êi cho doanh nghiÖp vay trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh, doanh nghiÖp sÏ hoµn tr¶ l·i vay vµ hoµn vèn trong h¹n hoÆc ®Õn h¹n vay quy ®Þnh trªn tr¸i phiÕu ®ã. Nh­ vËy, môc ®Ých cña tr¸i phiÕu doanh nghiÖp lµ huy ®éng vèn ®i vay hoÆc t¨ng vèn ®i vay cña doanh nghiÖp. Tr¸i phiÕu c«ng ty cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau : - Tr¸i phiÕu cã thêi gian ®¸o h¹n. Khi ®Õn thêi ®iÓm ®¸o h¹n ng­êi së h÷u chñ tr¸i phiÕu ®­îc hoµn tr¸i. - Tr¸i phiÕu cã lîi tøc cè ®Þnh, tiÒn l·i ph¶i tr· cho chñ tr¸i phiÕu kh«ng thuéc vµo møc lîi nhuËn cña c«ng ty. - Chñ tr¸i phiÕu th­êng kh«ng cã quyÒn ®Êu phiÕu. Tuy nhiªn, nÕu lµ tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn ®æi thµnh cæ phiÕu th­êng d­íi mét ®iÒu nµo ®ã, chñ tr¸i phiÕu cã thÓ gi÷ vai trß cña ng­êi cæ ®«ng thay v× ng­êi chñ nî. - Tr¸i phiÕu ®em l¹i cho chñ tr¸i phiÕu quyÒn ­u tiªn vÒ ph©n chia lîi nhuËn còng nh­ quyÒn ­u tiªn ph©n chia tµi s¶n khi gi¶i thÓ c«ng ty. - Tù do chuyÓn nh­îng quyÒn së h÷u tr¸i tr¸i phiÕu cho ng­êi kh¸c. C¸c lo¹i tr¸i phiÕu doanh nghiÖp Nhãm tr¸i phiÕu nÒn(Basic Bond) C¨n cø vµo danh tÝnh cña tr¸i phiÕu gåm - Tr¸i phiÕu v« danh (Bearer Bond) lµ lo¹i tr¸i phiÕu trªn mÆt cña nã kh«ng ghi tªn ng­êi së h÷u, mµ chØ ghi sè seri cña tr¸i phiÕu. - Tr¸i phiÕu ghi danh(Name bond, Registered bond) lµ tr¸i phiÕu trªn mÆt cã ghi tªn ng­êi së h÷u tr¸i phiÕu vµ/hoÆc ghi tªn ng­êi së h÷u trong sæ s¸ch hay phßng ®¨ng ký cña doanh nghiÖp ph¸t hµnh. b) C¨n cø vµo tr¸i phiÕu cã kÌm phiÕu tr¶ l·i hay kh«ng gåm: - Tr¸i phiÕu coupon lµ tr¸i phiÕu cã cuèng l·i (coupon) kÌm theo, trªn ®ã ghi tr¸i suÊt cïng víi thêi h¹n cña tr¸i phiÕu. - Tr¸i phiÕu Zero-coupon lµ lo¹i tr¸i phiÕu hoÆc lµ kh«ng cã phiÕu l·i ®Ýnh kÌm hoÆc lµ kh«ng cã tr¸i tøc. Nhãm tr¸i phiÕu nh¸nh a) C¨n cø vµo ph­¬ng thøc tr¶ l·i cho tr¸i chñ - Tr¸i phiÕu h­ëng l·i tr­íc tøc lµ lo¹i tr¸i phiÕu mµ doanh nghiÖp tr¶ toµn bé tr¸i tøc khi ph¸t hµnh b»ng c¸ch b¸n tr¸i phiÕu thÊp h¬n mÖnh gi¸. - Tr¸i phiÕu h­ëng l·i sau tøc lµ tr¸i phiÕu tr¶ l·i vµ vèn vµo lóc tr¸i phiÕu ®¸o h¹n. Lo¹i nµy cßn ®­îc gäi lµ tr¸i phiÕu gép (Dirty Bond) - Tr¸i phiÕu tr¶ l·i cè ®Þnh trong suèt thêi h¹n cña tr¸i phiÕu. VÝ dô 6 th¸ng mét lÇn, 1 n¨m mét lÇn. - Tr¸i phiÕu th¶ næi l·i suÊt (Floating Rate Bond) lµ tr¸i phiÕu kh«ng cã tr¸i suÊt cè ®Þnh, nã ®­îc ®iÒu chØnh theo l·i suÊt trªn thÞ tr­êng cho vay. C¨n cø vµo viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cã vËt chÊt b¶o ®¶m hay kh«ng - Tr¸i phiÕu kh«ng ®¶m b¶o lµ lo¹i tr¸i phiÕu ®­îc ®¶m b¶o b»ng uy tÝn cña doanh nghiÖp ph¸t hµnh. Cßn gäi lµ tr¸i phiÕu tr¸n(Naked Bond) - Tr¸i phiÕu ®­îc ®¶m b¶o (Secured Bond) lµ lo¹i tr¸i phiÕu ®­îc ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n cña doanh nghiÖp. NÕu kh«ng thanh to¸n ®óng h¹n tr¸i chñ cã quyÒn yªu cÇu c¸c c¬ quan chøc n¨ng ph¸t m¹i tµi s¶n ®ã ®Ó thu håi vèn vµ tr¸i phiÕu - Tr¸i phiÕu ®­îc b¶o l·nh (Guaranteed Bond) lµ lo¹i tr¸i phiÕu ®­îc doanh nghiÖp kh¸c ®øng ra b¶o l·nh thanh to¸n tr¸i tøc vµ vèn. - Tr¸i phiÕu tÝn th¸c thÕ chÊp (Collateral Trust Bond) lµ tr¸i phiÕu ®­îc ph¸t hµnh dùa vµo c¸c chøng kho¸n cña doanh nghiÖp kh¸c lµm vËt thÕ chÊp - Tr¸i phiÕu cÇm cè (Mortage Bond) lµ tr¸i phiÕu ®­îc ph¸t hµnh trªn c¬ së vËt cÇm cè cña doanh nghiÖp. VËt cÇm cè th­êng lµ bÊt ®éng s¶n. Ngoµi ra cã mét sè lo¹i tr¸i phiÕu kh¸c nh­ - Tr¸i phiÕu tµi kho¶n (Book- entry Bond) lµ c¸c lo¹i tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu c«ng tr×nh b×nh th­êng. - Tr¸i phiÕu chuyÓn ®æi (Convertible Bond) lµ lo¹i tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn ®æi sang cæ phiÕu th­êng hoÆc sang tr¸i phiÕu kh¸c, nÕu nh­ ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn chuyÓn ®æi. - Tr¸i phiÕu ho¸n ®æi (Exchangable Bond). Lµ lo¹i tr¸i phiÕu cã thÓ chuyÓn sang cæ phiÕu th­êng cña mét doanh nghiÖp kh¸c. - Tr¸i phiÕu thu nhËp (Income Bond) lµ lo¹i tr¸i phiÕu mµ viÖc thanh to¸n tr¸i tøc cho tr¸i chñ phô thuéc vµo kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp, cã l·i th× chia, kh«ng l·i th× th«i. - Tr¸i phiÕu hoµn vèn (Callable Bond) lµ lo¹i tr¸i phiÕu cã thÓ bÞ doanh nghiÖp hoµn vèn cho tr¸i chñ tr­íc h¹n. ViÖc hoµn vèn cã thÓ x¶y ra bÊt cø lóc nµo trong thêi h¹n cña tr¸i phiÕu vµ còng cã thÓ quy ®Þnh lµ sau mét thêi h¹n nµo ®ã kÓ tõ ngµy ph¸t hµnh. Thêi h¹n ®ã gäi lµ thêi h¹n b¶o vÖ chèng hoµn vèn (Period of callable protection). 3.2.Tr¸i phiÕu dµi h¹n kho b¹c (Treasury bonds) Lµ tr¸i phiÕu nî dµi h¹n tõ 5 n¨m ®Õn 30 n¨m hay h¬n n÷a, do kho b¹c ph¸t hµnh khi huy ®éng vèn ®Ó bæ xung quü ng©n s¸ch, lo¹i nµy sÏ ®­îc l­u th«ng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Nh­ng nãi chung, lo¹i tr¸i phiÕu dµi h¹n Ýt ®­îc ph¸t hµnh, kho b¹c chñ yÕu ph¸t hµnh c¸c lo¹i tÝn phiÕu ng¾n h¹n (d­íi 1 n¨m) ®­îc l­u th«ng trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. 3.3. Tr¸i phiÕu ®« thÞ (Municipal bonds). §©y lµ nh÷ng lo¹i tr¸i phiÕu nî dµi h¹n do chÝnh phñ Trung ­¬ng hay chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ph¸t hµnh nh»m huy ®éng nguån vèn tµi trî cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ h¹ tÇng nh­ x©y dùng tr­êng häc, tu bæ, ph¸t triÓn xa lé, cÇu c¶ng, phi tr­êng ... kú h¹n tr¸i phiÕu tõ 10 n¨m ®Õn 30 n¨m. C¸c tr¸i phiÕu nµy th­êng ®­îc c¸c ng©n hµng mua khi ®­îc ph¸t hµnh, sau ®ã c¸c ng©n hµng tæ chøc b¸n l¹i trªn thÞ tr­êng chøng khi¸n thø cÊp cho c¸cc c«ng ty b¶o hiÓm, c¸c c«ng ty tµi chÝnh, nh÷ng ng­êi cã tµi s¶n chÝnh, nh÷ng ng­êi cã tµi s¶n lín, thu nhËp cao. 3.4. C«ng tr¸i nhµ n­íc (State bonds) §©y lµ lo¹i tr¸i phiÕu dµi h¹n ®Æc biÖt, thêi h¹n tõ 10 n¨m trë lªn ®­îc ph¸t hµnh ®Ó bï ®¾p sù thiªó hôt cña ng©n s¸ch. Lo¹i tÝch tµi s¶n tµi chÝnh nµy, ë c¸c n­íc ph¸t triÓn lµ lo¹i ®­îc ­a chuéng nhÊt v× hÇu nh­ kh«ng cã rñi ro. MÆt kh¸c, tuy l·i suÊt t­¬ng ®èi thÊt nh­ng sè l·i nµy kh«ng ph¶i chÞu thuÕ. C¸c ®Þnh chÕ nh­ ng©n hµng, c«ng ty tµi chÝnh, c«ng ty b¶o hiÓm, xÝ nghiÖp lín vµ c¶ c¸ nh©n ®Òu thÝch tham gia mua b¸n lo¹i c«ng cô nµy thÞ tr­êng chøng kho¸n. 4. C¸c chøng tõ tµi chÝnh cã nguån gèc chøng kho¸n (chøng tõ ph¸i sinh) 4.1. Chøng quyÒn (Right Certificate) Chøng quyÒn lµ mét chøng th­ do c«ng ty ph¸t hµnh cho c¸c cæ ®«ng, trong ®ã quy ®Þnh quyÒn cña cæ ®«ng ®­îc mua mét sè l­îng cæ phiÕu míi do c«ng ty ph¸t hµnh theo mét gi¸ quy ®Þnh trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Cæ ®«ng cã thÓ thùc hiÖn quyÒn mua nh­ng còng cã thÓ chuyÓn nh­îng, b¸n quyÒn mua cho mét ng­êi kh¸c ®Ó kiÕm lêi. Chøng quyÒn cã ®Æc ®iÓm lµ ng¾n h¹n tõ 1 tuÇn ®Õn 6 tuÇn, gi¸ ®¨ng ký mua cæ phiÕu (Subscription price) ghi râ trong chøng quyÒn th­êng bÐ h¬n gi¸ thÞ tr­êng cña cæ phiÕu. Th«ng th­êng mçi cæ phÇn hiÖn t¹i ®­îc mét quyÒn, sè quyÒn cÇn cã ®Ó mua mét cæ phÇn míi thay ®æi vµ ®­îc quy ®Þnh theo chñ tr­¬ng cña c«ng ty ph¸t hµnh tr­íc khi b¸n cæ phiÕu réng r·i ra c«ng chóng. 4.2. B¶o chøng phiÕu (Warrants) B¶o chøng phiÕu lµ mét chøng tõ tµi chÝnh ph¸t hµnh cïng víi tr¸i phiÕu hay cæ phiÕu ­u ®·i. B¶o chøng phiÕu cÊp cho tr¸i chñ hoÆc cæ ®«ng khi ph¸t hµnh chøng kho¸nHîp ®ång t­¬ng lai (th­ßng viÕt lµ Futures) lµ hîp ®ång mµ trong ®ã mét ng­ßi b¸n cam kÕt giao mét sè hµng ho¸ nµo ®ã hay chøng kho¸n vµ ng­êi mua sÏ tr· tiÒn khi nhËn hµng ho¸ ®ã hay chøng kho¸n, víi mét gi¸ nhÊt ®Þnh, t¹i mét ngµy nhÊt ®Þnh trong t­¬ng lai ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc ë hiÖn t¹i, t¹i thêi ®iÓm ký kÕt hîp ®ång. VÝ dô: Mét c«ng ty cæ phÇn B cã cæ phiÕu ®ang l­u hµnh trªn thÞ tr­êng víi gi¸ 100.000® mçi cæ phiÕu vµo ngµy 1-5-1996, t¹i thêi ®iÓm nµy c«ng ty ph¸t hµnh b¶o chøng phiÕu cho phÐp ng­êi së h÷u nã ®­îc quyÒn mua cæ phiÕu th­êng cña c«ng ty víi gi¸ 200.000® mçi cæ phiÕu vµo bÊt kú thêi ®iÓm nµo cho ®ªn sngµy 31-12-1997. NÕu c«ng ty B lµ mét c«ng ty cã triÓn väng ph¸t triÓn tèt vµ c«ng chóng thÊy r»ng c¸c cæ phiÕu th«ng th­êng chØ ®¹t tíi gi¸ 200.000® mçi cæ phiÕu vµo n¨m 1997 mµ cßn cã thÓ ®­îc bu«n trªn møc gi¸ ®ã th× b¶o chøng phiÕu sÏ rÊt hÊp dÉn. C¸c b¶o chøng phiÕu th­êng ®­îc ph¸t hµnh cïng víi c¸c tr¸i phiÕu cïng víi c¸c cæ phiÕu ­u ®·i ®Ó gióp cho viÖc giao b¸n lÇn ®Çu nh÷ng chøng kho¸n t¹i së giao dÞch chøng kho¸n trë nªn hÊp dÉn h¬n. Do c¸c tr¸i phiÕu ®­îc h­ëng l·i cè ®Þnh vµ c¸c cæ phiÕu ­u ®·i ®­îc h­ëng tû lÖ cæ tøc theo quy ®Þnh, c¶ hai kho¶n nµy ®­îc thanh to¸n tr­íc khi c¸c cæ ®«ng th­êng ®­îc nhËn cæ tøc cña hä, nªn viÖc ph¸t hµnh c¸c chøng khÕ cã thÓ cho phÐp c«ng ty ph¸t hµnh cæ phiÕu ­u ®·i vµ tr¸i phiÕu víi tû lÖ thanh to¸n gi¶m, nhê ®ã tiÕt kiÖm chi phÝ cho c«ng ty. C¸c b¶o chøng phiÕu vµ c¸c cæ phiÕu ­u ®·i, hay tr¸i phiÕu th­êng ®­îc kÕt hîp tung ra thÞ tr­êng nh­ lµ thµnh phÇn cña mét ®¬n vÞ chøng kho¸n (unit), ®¬n vÞ nµy gåm tõ hai lo¹i ph¸t hµnh trë lªn. Ch¼ng h¹n, mét c«ng ty cã thÓ ph¸t hµnh kÕt hîp gi÷a c¸c tr¸i phiÕu vµ b¶o chøng phiÕu. Gi¶ sö, c«ng ty ph¸t hµnh mét ®¬n vÞ gåm mét tr¸i phiÕu 1000 USD cïng víi mét b¶o chøng phiÕu ®­îc mua 10 cæ phiÕu. C¸c tr¸i phiÕu ®­îc ph¸t hµnh d­íi h×nh thøc th«ng th­êng, cßn b¶o chøng phiÕu ®­îc sö dông nh»m gióp cho viÖc chµo b¸n hÊp dÉn h¬n. NÕu c«ng ty ph¸t hµnh cã chiÒu h­íng ph¸t triÓn tèt th× b¶o chøng phiÕu sÏ ngµy cµng hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­. B¶o chøng phiÕu th­êng cã tÝnh chÊt t¸ch rêi ®­îc, nghÜa lµ b¶o chøng phiÕu cã thÓ ®­îc mua hoÆc b¸n t¸ch rêi khái chøng kho¸n mµ nã ph¸t hµnh kÌm theo. NÕu gi¸ trÞ th­êng cña cæ phiÕu th­êng cao h¬n gi¸ ®Æt mua cña b¶o chøng phiÕu th× b¶o chøng phiÕu sÏ cã gi¸ trÞ, cßn ng­îc l¹i b¶o chøng khÕ sÏ kh«ng cã gi¸ trÞ. VÝ dô : b¶o chøng phiÕu cã gi¸ ®Æt mua cæ phiÕu A lµ 50 USD mét cæ phiÕu vµ gi¸ thÞ tr­êng hiÖn hµnh cña cæ phiÕu nµy 40 USD mçi cæ phiÕu, trong thÞ tr­êng nµy gi¸ thùc chÊt (intrinsic value) cña b¶o chøng phiÕu lµ 0 (hay chøng khÕ kh«ng cã gi¸ trÞ), bëi lÏ gi¸ ®Æt mua cæ phiÕu A cao h¬n gi¸ thÞ tr­êng. NÕu gi¸ thÞ tr­êng cña cæ phiÕu A t¨ng lªn 55USD mçi cæ phiÕu th× gi¸ trÞ thùc chÊt cña b¶o chøng phiÕu sÏ lµ 5USD. 4.2.Hîp ®ång quyÒn lùa chän (option contracts) : Lµ mét sù tho¶ thuËn mua b¸n chøng kho¸n víi mét gi¸ quy ®Þnh trong thêi gian t­¬ng lai vµ hy väng gi¸ chøng kho¸n sÏ t¨ng lªn th× thùc hiÖn quyÒn mua chøng kho¸n vµ hoÆc hy väng gi¸ sÏ gi¶m xuèng th× thùc hiÖn quyÒn b¸n chøng kho¸n ®Ó kiÕm lêi. Ng­êi së h÷u hîp ®ång cã thÓ thùc hiÖn hîp ®ång ®Ó mua vµ b¸n chøng kho¸n thùc sù, nh­ng còng cã thÓ kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång mµ lùa chän hoÆc lµ quyÒn b¸n hîp ®ång cho ng­êi kh¸c hoÆc lµ huû hîp ®ång ®ã. Hîp ®ång quyÒn lùa chän cã hai lo¹i: - Hîp ®ång quyÒn chän mua (call option contract): lµ mét kiÓu hîp ®ång gi÷a hai bªn mµ trong ®ã mét bªn cho bªn kia ®­îc quyÒn b¸n mét lo¹i hµng ho¸ cô thÓ hoÆc mét l­îng chøng kho¸n nµo ®ã, víi mét gi¸ x¸c ®Þnh trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh, ng­êi mua quyÒn mua ph¶i tr¶ cho ng­êi b¸n nã mét kho¶n tiÒn ®­îc gäi lµ phÝ chän mua(Call premiuml) - Hîp ®ång quyÒn chän b¸n (put option contract) lµ hîp ®ång trong ®ã cho phÐp ng­êi mua hîp ®ång ®­îc quyÒn b¸n mét sè cæ phiÕu nhÊt ®Þnh theo gi¸ quy ®Þnh trong mét thêi h¹n quy ®Þnh trong t­¬ng lai vµ ng­êi mua hîp ®ång ph¶i tr¶ cho ng­êi b¸n hîp ®ång mét kho¶n phÝ chän b¸n (put premium) Do tÝnh chÊt cña Hîp ®ång quyÒn lùa chän nªn ng­êi ta cã thÓ dïng hîp ®ång nµy nh­ mét c«ng cô tù b¶o hiÓm (hedging tool) ®Ó chèng l¹i rñi ro chøng kho¸n. IV. C¸c chñ thÓ thÞ tr­êng chøng kho¸n: C¸c chñ thÓ tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n bao gåm : 1.Nhµ n­íc: (lµ mét chñ thÓ quan träng). Nhµ n­íc tham gia vµo ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n víi 3 t­ c¸ch: a. Nhµ n­íc lµ ng­êi tæ chøc vµ qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. Nhµ n­íc thµnh lËp Uû ban chøng kho¸n Quèc gia ban hµnh c¸c ®¹o luËt vµ quy ®Þnh cã liªn quan ®¶m b¶o cho thÞ tr­êng chøng kho¸n ho¹t ®éng c«ng b»ng, c«ng khai, trËt tù, ®¶m b¶o quyÒn lîi cho nh÷ng nhµ ®Çu t­. b. Nhµ n­íc tham gia víi t­ c¸ch lµ ng­êi gãp vèn ®Ó n¾m gi÷ ®iÒu hµnh víi nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ n­íc cÇn n¾m gi÷, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng Doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc cæ phÇn ho¸. c. Nhµ n­íc tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n víi t­ c¸ch lµ ng­êi vay nî bao gåm c¸c cÊp ChÝnh phñ trung ­¬ng, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng vµ c¸c tæ chøc cña ChÝnh phñ. ChÝnh phñ trung ­¬ng mµ ®¹i diÖn lµ Bé tµi chÝnh hoÆc kho b¹c Nhµ n­íc ph¸t hµnh c¸c lo¹i c«ng tr¸i vµ tr¸i phiÕu nh»m môc ®Ých t×m vèn tµi trî cho c¸c c«ng tr×nh lín thuéc c¬ së h¹ tÇng, ph¸t triÓn sù nghiÖp v¨n ho¸, y tÕ, gi¸o dôc ... hoÆc bï ®¾p thiÕu hôt ng©n s¸ch Nhµ n­íc. 2. C¸c doanh nghiÖp. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã 3 h×nh thøc kinh doanh c¬ b¶n lµ : Doanh nghiÖp c¸ thÓ, c«ng ty gãp vèn, c«ng ty cæ phÇn. ë c¸c n­íc ®ang chuyÓn ®æi th× cßn cã thªm 2 lo¹i n÷a lµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ hîp t¸c x·. 2.1. Doanh nghiÖp c¸ thÓ : Lµ mét h×nh thøc kinh doanh ra ®êi sím nhÊt vµ còng lµ h×nh thøc tæ chøc ®¬n gi¶n nhÊt. Doanh nghiÖp c¸ thÓ do mét ng­êi së h÷u gäi lµ tiÓu chñ. + ¦u ®iÓm cña doanh nghiÖp c¸ thÓ : 1. Kh«ng cÇn so¹n th¶o c¸c giÊy tê ph¸p lý, kh«ng cÇn ph¶i tèn kÐm nhiÒu cho viÖc chi phÝ thµnh lËp doanh nghiÖp ngoµi viÖc ph¶i ®ãng mét kho¶n thuÕ m«n bµi ®Ó b¾t ®Çu kinh doanh. 2. ViÖc qu¶n lý dÔ dµng do cã mét ng­êi së h÷u. + Nh­îc ®iÓm : 1. Ng­êi chñ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm v« h¹n vÒ vèn ho¹t ®éng cã nghÜa lµ khi bÞ thua lç mµ vèn cña «ng ta kh«ng ®ñ ®Ó tr¶ nî th× «ng ta ph¶i dïng c¸c tµi s¶n riªng cña m×nh ®Ó thanh to¸n nèt chç nî mµ «ng ta cßn thiÕu. 2. Ng­êi chñ së h­u chÕt ®i hoÆc tõ bá kinh doanh th× ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp còng chÊm døt. 3. Vèn ®Ó b¾t ®Çu vµ duy tr× s¶n xuÊt kinh doanh lµ h¹n chÕ nªn rÊt h¹n chÕ trong c¹nh tranh vµ kh¶ n¨ng vay nî cña ng©n hµng lµ rÊt h¹n chÕ. 2.2. C«ng ty gãp vèn - Hai ng­êi trë lªn tiÕn hµnh kinh doanh víi t­ c¸ch lµ ®ång së h÷u (nh÷ng ng­êi nµy gäi lµ nh÷ng ng­êi hïn vèn) Doanh nghiÖp mµ hä së h÷u gäi lµ c«ng ty gãp vèn. - Cã hai lo¹i c«ng ty gãp vèn lµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm v« h¹n vµ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h­u h¹n. Ngµy nay trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× lo¹i c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mang tÝnh phæ biÕn h¬n. ¦u ®iÓm cña c«ng ty gãp vèn (cã thÓ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu vµ mua c¸c cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n): 1. Huy ®éng ®­îc sè vèn nhiÒu h¬n doanh nghiÖp c¸ thÓ. 2. Tæ chøc gän nhÑ nªn ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cao. Nh­îc ®iÓm: 1. ViÖc chuyÓn quyÒn së h÷u mét phÇn vèn cña c«ng ty cña mét thµnh viªn cho ng­êi kh¸c lµ rÊt khã kh¨n do ph¶i cã sù ®ång ý cña ®a sè c¸c thµnh viªn trong c«ng ty. 2. Thêi gian ho¹t ®éng cña c«ng ty kh«ng dµi chØ cÇn mét thµnh viªn rót vèn hoÆc chÕt th× c«ng ty kh«ng ho¹t ®éng ®­îc hoÆc lµ khi ho¹t ®éng gi÷a nh÷ng ng­êi hïn vèn hÕt h¹n vµ kh«ng ®­îc gia h¹n thªm. 3. Sè l­îng thµnh viªn gãp vèn bÞ giíi h¹n ë møc tèi ®a tuú vµo luËt cña c«ng ty cña tõng n­íc. 2.3 C«ng ty cæ phÇn. Lµ mét h×nh thøc phæ biÕn cña c¸c doanh nghiÖp lín ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn m¹nh ra ®êi vµo gi÷a thÕ kû 19 vµ ph¸t triÓn m¹nh vµo cuèi thÕ kû 19. C¸c ®Æc tr­ng cña c«ng ty cæ phÇn: 1. Lµ c«ng ty gãp vèn mang tÝnh ph¸p nh©n víi sè l­îng thµnh viªn tham gia kh«ng h¹n chÕ. 2. Vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty do nhiÒu chñ thÓ ®ãng gãp b»ng c¸ch ph¸t hµnh cæ phÇn mµ c«ng cô gãp vèn lµ cæ phiÕu, chñ thÓ gãp vèn lµ cæ ®«ng. 3. Mçi cæ ®«ng chØ chÞu tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vÒ sè vèn gãp th«ng qua viÖc mua cæ phiÕu vµ hä cã thÓ chuyÓn quyÒn së h÷u mét phÇn vèn cña c«ng ty b»ng c¸ch b¸n c¸c cæ phiÕu nµy trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. 4. Tæ chøc qu¶n lý: §¹i héi cæ ®«ng hoÆc ®¹i héi ®¹i biÓu cæ ®«ng lµ c¬ quan quyÒn lùc cao nhÊt cña c«ng ty, §¹i héi cæ ®«ng bÇu ra Héi ®ång qu¶n trÞ vµ ban kiÓm so¸t c«ng ty vµ qu¶n lý c¸c tµi s¶n. §øng ®Çu Héi ®ång qu¶n trÞ lµ chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ do §¹i héi cæ ®«ng trùc tiÕp bÇu ra hoÆc Héi ®ång qu¶n trÞ bÇu gi¸m ®èc ®iÒu hµnh do chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ bÇu. §iÒu hµnh trùc tiÕp cña c«ng ty lµ gi¸m ®èc ®iÒu hµnh - ¦u ®iÓm cña c«ng ty cæ phÇn. 1. C«ng ty cæ phÇn cã thÓ tån t¹i liªn tôc do cã thÓ chuyÓn nh­îng quyÒn së h÷u. 2. Trong qu¸ tr×nh kinh doanh, c«ng ty cã kh¶ n¨ng t¨ng thªm vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh cæ phiÕu míi hoÆc tr¸i phiÕu, hoÆc c¶ hai. 3. Cæ ®«ng cña c«ng ty chØ chÞu tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n trong sè vèn ®· gãp vµo c«ng ty. 4. §iÒu hµnh, qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng cña c«ng ty lµ khoa häc vµ cã hiÖu qu¶ cao h¬n c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c do t¸ch riªng quyÒn së h÷u vµ quyÒn qu¶n lý sö dông. 5. Lîi thÕ c¹nh tranh cao h¬n so víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c. - Nh­îc ®iÓm: 1. Chi phÝ cho viÖc tæ chøc thµnh lËp c«ng ty lµ t­¬ng ®èi lín, chi phÝ cho viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu cao. 2. Khã gi÷ ®­îc bÝ mËt kinh doanh v× ph¶i b¸o c¸o vÒ ho¹t ®éng tµi chÝnh trung thùc cho c¸c tæ chøc cã thÈm quyÒn Nhµ n­íc vµ cho c¸c cæ ®«ng cña m×nh. Trong ba lo¹i h×nh tæ chøc doanh nghiÖp c¬ b¶n trªn th× c«ng ty cæ phÇn lµ chñ thÓ quan träng nhÊt ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n v× sè l­îng hµng ho¸ cña thÞ tr­êng chøng kho¸n chñ yÕu lµ do c¸c c«ng ty cæ phÇn t¹o ra ®ã lµ c¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu. C«ng ty cæ phÇn kh«ng chØ t¹o ra c¸c chøng kho¸n mµ lµ cßn ng­êi mua c¸c chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. 3. C¸ nh©n vµ hé gia ®×nh. §©y lµ lo¹i chñ thÓ tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n víi t­ c¸ch lµ ng­êi ®Çu t­ (ng­êi mua chøng kho¸n) quan träng nhÊt lµ nh÷ng ng­êi cã tiÒn nhµn rçi muèn ®Çu t­ vµo mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ®Ó h­ëng lîi tøc hµng n¨m. §ång thêi hä còng lµ ng­êi b¸n trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó rót vèn ra tr­íc h¹n hoÆc ®Ó h­ëng mét kho¶n lîi tøc. Ng­êi ®Çu t­ cã thÓ tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n b»ng hai c¸ch lµ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp. Sù tham gia cña lo¹i chñ nµy vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ë Ph¸p . Thµnh phÇn tµi s¶n tµi chÝnh cña c¸c gia ®×nh ë Ph¸p: 1977 1980 1988 1989 1992 1994 1. TiÒn mÆt 65.0 60.0 43.5 40.0 34.0 32.0 2. Chøng kho¸n 17.5 24.0 40.0 43.5 44.0 50.0 3. C¸c s¶n phÈm b¶o hiÓm kh¸c 7.0 7.0 10.5 11.5 14.0 15.0 4. C¸c lo¹i kh¸c 10.5 9.0 6.0 5.0 8.0 3.0 5. Tæng céng 100 100 100 100 100 100 Qua ®ã ta thÊy c¸c gia ®×nh ë Ph¸p n¾m gi÷ chøng kho¸n víi gi¸ trÞ ngµy cµng lín trong tæng sè tµi s¶n tµi chÝnh cña hä ®Æc biÖt t¨ng nhanh vµo giai ®o¹n 1988 - 1994. 4. C¸c tæ chøc ®Çu t­: Bao gåm c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, c¸c quü h­u trÝ, c¸c tæ chøc t­¬ng kÕ kh¸c. ë Ph¸p c¸c tæ chøc nµy chiÕm tû lÖ vÒ n¾m gi÷ c¸c cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu nh­ sau: 1979 1986 1991 1. Cæ phiÕu 20% 23,5% 17,5% 2. Tr¸i phiÕu 50,5% 46,9% 56.5% 5. C¸c tæ chøc tµi chÝnh trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. ViÖc mua b¸n chøng kho¸n liªn quan ®Õn mét sè tæ chøc tµi chÝnh sau: 5.1. Ng©n hµng §Çu t­: Tham gia vµo viÖc b¸n chøng kho¸n ë thÞ tr­êng cÊp 2 khi mµ c¸c c«ng ty muèn huy ®éng vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh chøng kho¸n th× th­êng c¸c c«ng ty ®ã th­êng ph¶i dùa vµo c¸c Ng©n hµng §Çu t­ b»ng c¸ch thuª c¸c ng©n hµng ®ã b¸n chøng kho¸n cña c«ng ty m×nh cho c«ng chóng. Tuy nhiªn tªn gäi lµ Ng©n hµng §Çu t­ song kh«ng ph¶i ng©n hµng §Çu t­ theo nghÜa th«ng th­êng tøc lµ kh«ng ph¶i chØ ®¬n thuÇn lµ mét trung t©m tµi chÝnh nhËn c¸c kho¶n tiÒn göi råi cho vay. Ng©n hµng §Çu t­ cã thÓ gãp ý kiÕn cho c«ng ty vÒ vÊn ®Ò ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu vÒ c¸c mÆt sau: vÒ thêi gian, sè l­îng, mÖnh gi¸, l·i suÊt... sau ®ã c«ng ty quyÕt ®Þnh ph¸t hµnh th× Ng©n hµng §Çu t­ nhËn b¸n hé chøng kho¸n b»ng hai c¸ch: §¶m b¶o hoµn toµn vµ b¶o l·nh cao nhÊt. 5.2. Nh÷ng ng­êi m«i giíi vµ bu«n b¸n chøng kho¸n (gäi chung lµ c«ng ty chøng kho¸n): Nh÷ng ng­êi nµy mua b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng thø cÊp. Nh÷ng ng­êi m«i giíi chøng kho¸n lµ nh÷ng ng­êi trung gian thuÇn tuý, hä hµnh ®éng nh­ c¸c nhµ ®¹i lý cho nh÷ng ng­êi mua b¸n chøng kho¸n vµ hä ®­îc h­ëng c¸c kho¶n hoa hång m«i giíi kh¸c víi ng­êi m«i giíi, ng­êi kinh doanhck nèi gi÷a ng­êi b¸n vµ ng­êi mua b»ng c¸ch ®øng ra s½n sµng mua cña ng­êi b¸n (khi ng­êi b¸n ch­a t×m ®­îc ng­êi mua) vµ sau ®ã b¸n c¸c chøng kho¸n nµy cho nh÷ng ng­êi mua víi mét gi¸ cao h¬n gi¸ hä ®· mua vµo ®Ó cã thu nhËp do chªnh lÖch gi÷a gi¸ mua vµ gi¸ b¸n. V. C¬ cÊu tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n: 1. C¬ cÊu tæ chøc cña thÞ tr­êng chøng kho¸n: 1.1. XÐt vÒ ph­¬ng diÖn ph¸p lý thÞ tr­êng chøng kho¸n ®­îc chia lµm 2 lo¹i: a) ThÞ tr­êng chøng kho¸n chÝnh thøc (The Stock Exchange) Hay cßn gäi lµ thÞ tr­êng chøng kho¸n tËp trung lµ thÞ tr­êng ho¹t ®éng theo c¸c quy luËt ph¸p ®Þnh, lµ n¬i mua b¸n c¸c lo¹i chøng kho¸n ®· ®­îc ®¨ng biÓu (listed registered securities) hay ®­îc biÖt lÖ. Chøng kho¸n ®¨ng biÓu lµ lo¹i chøng kho¸n ®· ®­îc c¬ quan cã thÈm quyÒn cho phÐp ®¶m b¶o, ph©n phèi vµ mua b¸n qua trung gian c¸ kinh kû vµ c«ng ty kinh kû, tøc lµ ®· héi ®ñ c¸c tiªu chuÈn ®· ®Þnh. Chøng kho¸n biÖt lÖ lµ lo¹i ®­îc miÔn giÊy phÐp cña c¬ quan cã thÈm quyÒn do ChÝnh phñ trong c¸c c¬ quan c«ng quyÒn, thµnh phè, tØnh, quËn, huyÖn, thÞ ph¸t hµnh vµ ®¶m b¶o. ThÞ tr­êng chøng kho¸n chÝnh thøc cã ®Þa ®iÓm vµ thêi gian mua b¸n cô thÓ vµ gi¸ c¶ ®­îc tÝnh theo thÓ thøc ®Êu gi¸ c«ng khai, cã sù kiÓm so¸t cña héi ®ång chøng kho¸n. thÞ tr­êng chøng kho¸n chÝnh thøc chñ yÕu ®­îc thÓ hiÖn b»ng c¸c Së giao dÞch chøng kho¸n (Stock Exchange). b) ThÞ tr­êng chøng kho¸n phi chÝnh thøc (Over The Counter Market viÕt t¾t lµ OTC): Hay cßn gäi lµ thÞ tr­êng chøng kho¸n phi tËp trung, lµ thÞ tr­êng mua b¸n chøng kho¸n bªn ngoµi së giao dÞch chøng kho¸n, kh«ng cã ®Þa chØ tËp trung nh÷ng ng­êi m«i giíi,nh÷ng ng­êi kinh doanh chøng kho¸n nh­ Së giao dÞch chøng kho¸n. ë ®©y kh«ng cã sù kiÓm so¸t tõ bªn ngoµi (Héi ®ång chøng kho¸n), kh«ng cã ngµy giê hay thñ tôc nhÊt ®Þnh mµ do sù tho¶ thuËn cña ng­êi mua vµ b¸n. C¸c chøng kho¸n mua b¸n ë ®©y lµ lo¹i kh«ng cã ®¨ng biÓu, Ýt ng­êi biÕt ®Õn hay Ýt ®­îc mua b¸n. 1.2.XÐt vÒ qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn cña chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n bao gåm 2 bé phËn cÊu thµnh: a. ThÞ tr­êng s¬ cÊp (Primary Market): Cßn gäi lµ thÞ tr­êng cÊp mét hay thÞ tr­êng ph¸t hµnh, hµm ý chØ n¬i diÔn ra ho¹t ®éng giao dÞch mua b¸n nh÷ng chøng kho¸n míi ph¸t hµnh lÇn ®Çu, kÐo theo sù gia t¨ng quy m« ®Çu t­ vèn. Nguån cung øng chñ yÕu t¹i thÞ tr­êng nµy lµ nguån tiÕt kiÖm cña d©n chóng còng nh­ cña mèt sè tæ chøc phi t×a chÝnh. ThÞ tr­êng s¬ cÊp lµ ®¬n vÞ t¹o vèn cho ®¬n vÞ ph¸t hµnh. b. ThÞ tr­êng thø cÊp (Secondary market) Cßn gäi lµ thÞ tr­êng cÊp hai hay thÞ tr­êng l­u th«ng, lµ nãi dÕn n¬i diÔn ra ho¹t ®éng giao dÞch mua b¸n ®Çu tiªn. nãi c¸ch kh¸c, thÞ tr­êng thø cÊp lµ thÞ tr­êng mua ®i b¸n l¹i c¸c chøng kho¸n ®· ph¸t hµnh qua thÞ tr­êng s¬ cÊp. §iÓm kh¸c nhau c¨n b¶n vÒ h×nh thøc gi÷a thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp kh«ng ph¶i lµ sù kh¸c nhau vÒ h×nh thøc mµ lµ sù kh¸c nhau vÒ néi dung, vÒ môc ®Ých cña tõng lo¹i thÞ tr­êng. Bëi lÏ, viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu hay tr¸i phiÕu ë thÞ tr­êng s¬ cÊp lµ nh»m thu hót mäi nguån vèn ®Çu t­ vµ tiÕt kiÖm vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ. Cßn ë thÞ tr­êng thø cÊp, dï viÖc giao dÞch rÊt nhén nhÞp, cã hµng chôc hµng tr¨m thËm chÝ hµng tr¨m ngh×n tû ®« la chøng kho¸n ®­îc mua ®i b¸n l¹i, nh­ng kh«ng lµm t¨ng thªm quy m« vèn ®Çu t­, kh«ng thu hót thªm c¸c nguån tµi chÝnh míi. Nã chØ cã t¸c dông ph©n phèi l¹i quyÒn sö h÷u chøng kho¸n tõ chñ thÓ nµy sang chñ thÓ kh¸c, ®¶m b¶o tÝnh thanh to¸n cña chøng kho¸n. ThÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp gép l¹i ®­îc gäi lµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. hai thÞ tr­êng nµy tån t¹i quan hÖ mËt thiÕt víi nhau ®­îc vÝ nh­ hai b¸nh xe cña mét chÕc xe, trong ®ã thÞ tr­êng s¬ cÊp lµ c¬ së lµ tiÒn ®Ò. ThÞ tr­êng thø cÊp lµ ®éng lùc. NÕu kh«ng cã thÞ tr­êng s¬ cÊp th× sÏ kh«ng cã thÞ tr­êng thø cÊp vµ ng­îc l¹i, nÕu kh«ng cã thÞ tr­êng thø cÊp th× viÖc ho¸n chuyÓn c¸c chøng kho¸n thµnh tiÒn sÏ bÞ khã kh¨n, khiÕn cho ®Çu t­ sÏ dÌ dÆt khi mua chøng kho¸n. Do ®ã, th× tr­êng s¬ cÊp sÏ bÞ tru nhá l¹i , h¹n chÕ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng kinh tÕ. ViÖc ph©n biÖt thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp chØ cã ý nghÜa vÒ mÆt lý thuyÕt . trong thùc tÕ tæ chøc TTCK kh«ng cã sù sù ph©n biÖt ®©u lµ thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ ®©u lµ thÞ tr­êng thø cÊp. NghÜa lµ, trong mét TTCK võa cã giao dÞch cña thÞ tr­êng s¬ cÊp võa cã giao dÞch cña thÞ tr­êng thø cÊp. Võa cã viÖc mua b¸n c¸c lo¹i chøng kho¸n theo tÝnh chÊt mua ®i b¸n l¹i. Tuy nhiªn, ®iÓm cÇn chó ý lµ ph¶i coi träng thÞ tr­êng s¬ cÊp, v× ®©y lµ thÞ tr­êng ph¸t hµnh, lµ ho¹t ®éng t¹o vèn cho ®¬n vÞ ph¸t hµnh ®ång thêi ph¶i gi¸m s¸t chÆt chÏ thÞ tr­êng thø cÊp, kh«ng ®Ó t×nh tr¹ng ®Çu c¬ lòng ®o¹n thÞ tr­êng ®Ó ®¶m b¶o thÞ tr­êng trë thµnh c«ng cô h÷u dông cña nÒn kinh tÕ. 1.3. C¨n cø vµo ph­¬ng thøc giao dÞch,TTCK ®­îc chia lµm hai lo¹i: a. ThÞ tr­êng giao ngay; (Spot Market) Cßn gäi lµ thÞ tr­êng thêi ®iÓm, tøc lµ thÞ tr­êng mua b¸n chøng kho¸n theo gi¸ cña ngµy giao dÞch nh­ng viÖc thanh to¸n vµ giao ho¸n sÏ diÔn ra trong mét kú h¹n nhÊt ®Þnh. b.ThÞ tr­êng t­¬ng lai (Future Market) Lµ thÞ tr­êng mua b¸n chøng kho¸n theo mét lo¹i hîp ®ång ®· ®Þnh s½n, gi¸ c¶ ®­îc tho¶ thuËn trong ngµy giao dÞch, nh­ng viÖc thanh to¸n vµ giao ho¸n sÏ diÔn ra trong mét kú h¹n nhÊt ®Þnh ë t­¬ng lai. Ngoµi nh÷ng tiªu thøc ®· nªu trªn, nÕu c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm c¸c lo¹i s¶n phÈm l­u hµnh trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng chøng kho¸n ®­îc chia lµm 3 lo¹i: - ThÞ tr­êng cæ phiÕu - ThÞ tr­êng tr¸i phiÕu ThÞ tr­êng c¸c c«ng cô cã nguån gèc chøng kho¸n V. Kinh nghiÖm cña mét sè n­íc vÒ viÖc x©y dùng, vËn hµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ThÞ tr­êng chøng kho¸n §µi Loan ThÞ tr­êng chøng kho¸n §µi Loan lµ thÞ tr­êng n¨m trong nhãm hÖ thèng c¸c thÞ tr­êng míi næi vµ ho¹t ®éng t­¬ng ®èi hiÖu qu¶. Së giao dÞch chøng kho¸n §µi Loan ®­îc thµnh lËp vµo th¸ng 10-1961, tæ chøc d­íi d¹ng c«ng ty cæ phÇn, trong ®ã cã sù tham gia cña së h÷u vèn cña chÝnh quyÒn, c¸c ng©n hµng vµ c¸c nhµ ®Çu t­. Së giao dÞch chøng kho¸n §µi Loan thµnh lËp víi môc tiªu cung cÊp ®Þa ®iÓm vµ ph­¬ng tiÖn cho c¸c giao dÞch, thanh to¸n, bï trõ vµ l­u ký chøng kho¸n; ®Çu t­ vµ kinh doanh c¸c dÞch vô kh¸c cã liªn quan ®Õn chøng kho¸n. Khi míi thµnh lËp, së giao dÞch chøng kho¸n §µi Loan( TSE) thùc hiÖn hÖ thèng giao dÞch theo ph­¬ng ph¸p thñ c«ng, sau ®ã ®Õn th¸ng 8-1995 ®­îc thay thÕ b»ng hÖ thèng giao dÞch m¸y mãc b¸n tù ®éng, ®Õn n¨m 1993 th× ®­îc thay thÕ b»ng hÖ thèng giao dÞch tù ®éng hoµn toµn( kh«ng cã sµn giao dÞch). C¸c tæ chøc ph¸t hµnh muèn niªm yÕt chøng kho¸n cña m×nh trªn së giao dÞch ®ßi hái ph¶i tr¶i qua mét thñ tôc s¸t h¹ch tr­íc khi héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó hoµn tÊt hå s¬ xin niªm yÕt chøng kho¸n t¹i së giao dÞch. Ch¼ng h¹n nh­ c«ng ty ph¶i ký hîp ®ång víi nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh theo nh÷ng yªu cÇu niªm yÕt vµ kÕ ho¹ch trî gióp cña nhµ b¶o l·nh ®Ó th«ng qua së giao dÞch. Trong qu¸ tr×nh phª duyÖt hå s¬, së giao dÞch chøng kho¸n tiÕn hµnh ph©n lo¹i chøng kho¸n theo c¸c chuÈn mùc ®· quy ®Þnh tõ lo¹i A, B, C theo c¸c tiªu thøc vÒ vèn kinh doanh, lîi nhuËn rßng, qu¸ tr×nh thµnh lËp, c¬ cÊu së h÷u vèn,v.v.. nh»m ®¶m b¶o tÝnh an toµn cho c¸c lo¹i chøng kho¸n ®­îc giao dÞch t¹i së giao dÞch. C¸c ho¹t ®éng giao dÞch chøng kho¸n t¹i së giao dÞch chøng kho¸n ®­îc tiÕn hµnh dùa trªn cë së LuËt giao dÞch cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu, ®ång thêi ®­îc qu¶n lý gi¸m s¸t cña Uû ban chøng kho¸n vµ giao dÞch chøng kho¸n §µi Loan. HiÖn nay, c¸c giao dÞch chøng kho¸n t¹i së giao dÞch chøng kho¸n ®­îc thùc hiÖn th«ng qua hÖ thèng giao dÞch tù ®éng hoµn toµn, víi quy ®Þnh biªn ®é giao ®éng gi¸ trong ngµy so víi gi¸ ®ãng cöa cña ngµy h«m tr­íc, ¸p dông cho c¸c cæ phiÕu lµ 7% vµ tr¸i phiÕu lµ 5%. §©y lµ biÖn ®é gi¸ kh¸ thÊp ®èi víi nh÷ng thay ®æi vÒ gi¸ chøng kho¸n, ®iÒu nµy sÏ lµm gi¶m tÝnh biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. Thêi gian thanh to¸n ¸p dông t¹i Së giao dÞch chøng kho¸n lµ T+2, tøc lµ viÖc hoµn tÊt c¸c giao dÞch vµ thanh to¸n tiÒn cho ng­êi së h÷u ®­îc hoµn tÊt trong vßng hai ngµy kÓ tõ ngµy giao dÞch. §©y lµ thêi gian thanh to¸n nhanh nhÊt ®èi víi c¸c giao dÞch chøng kho¸n hiÖn nay trªn thÕ giíi. Ph­¬ng ph¸p giao dÞch t¹i Së giao dÞch chøng kho¸n ®· chuyÓn hoµn toµn tõ giao dÞch thñ c«ng sang giao dÞch tù ®éng ho¸. ViÖc tù ®éng ho¸ kh«ng nh÷ng cung cÊp cho c¸c nhµ ®Çu t­ tÝnh hiÖu qu¶ cña thÞ tr­êng, mµ cßn lµm t¨ng tÝnh thanh kho¶n cña c¸c chøng kho¸n vµ ®¸p øng yªu cÇu cña c¸c nhµ ®Çu t­. Trong t­¬ng lai, Së giao dÞch chøng kho¸n §µi Loan sÏ tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖt thèng giao dÞch, nghiªn cøu tÝnh kh¶ thi cña viÖc thay ®æi giíi h¹n lªn xuèng hai ®¬n vÞ( ticks) trong giao dÞch vµ ®­a ra th«ng tin sæ lÖnh cho nhµ ®Çu t­, vµ thiÕt lËp hÖ thèng giao dÞch ngang( cross- trading) víi c¸c së giao dÞch n­íc ngoµi. ®Ó cã ®­îc hÖ thèng giao dÞch tù ®éng hoµn toµn, Së giao dÞch chøng kho¸n §µi Loan ®· ®Çu t­ kh¸ lín vµo hÖ thèng thiÕt bÞ còng nh­ ®éi ngò nh÷ng ng­êi vËn hµnh. TÊt c¶ c¸c chøng kho¸n niªm yÕt giao dÞch (c¶ thÞ tr­êng phi tËp trung còng nh­ c¸c hîp ®ång t­¬ng lai) ®Òu ®­îc xö lü qua hÖ thèng m¸y vi tÝnh Tendem Nonstop, gåm 32 bé xö lý Himalaya K20000, trong ®ã bao gåm hai trung t©m Main DP Center víi 18 bé K20000 vµ City DP Center víi 14 bé K20000. Ngoµi ra, hÖ thèng giao dÞch c¸c tr¸i phiÕu vµ gi¸m s¸t thÞ tr­êng còng ®­îc th«ng qua bé xö lý víi c¸c m¸y chñ STRATUS vµ AT&T. c¸c m¸y tÝnh c¸ nh©n ®­îc sö dông ®Ó xö lý c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña c«ng ty niªm yÕt chuyÓn giao d÷ liÖu thÞ tr­êng tíi c¸c ®¹i lý th«ng tin vµ cung cÊp dÞch vô th«ng tin World Wide Web. ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, tõ th¸ng 3-1996, Së giao dÞch chøng kho¸n §µi Loan ®· cho phÐp c¸c nhµ ®Çu t­ trùc tiÕp tham gia giao dÞch t¹i Së giao dÞch, sau khi ®· ®­îc Uû ban chøng kho¸n chÊp nhËn cho giao dÞch còng nh­ cho më tµi kho¶n ë mét c«ng ty chøng kho¸n trong n­íc. ThÞ tr­êng chøng kho¸n §µi Loan chØ cã duy nhÊt mét së giao dÞch chøng kho¸n ®­îc x©y dùng t¹i thñ ®« ®Ó giao dÞch c¸c chøng kho¸n ®­îc ph¸t hµnh t¹i §µi Loan, cho ®Õn n¨m 1997 míi thµnh lËp thªm mét së giao dÞch c¸c hîp ®ång t­¬ng lai. §iÒu nµy rÊt phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n trªn thÕ giíi. C¸c chøng kho¸n giao dÞch t¹i mét së giao dÞch duy nhÊt sÏ h¹n chÕ tÝnh c¹nh tranh hai gi¸ ®èi víi mét lo¹i chøng kho¸n gi÷a c¸c Së giao dÞch, do ®ã dÔ g©y nªn rèi lo¹n thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng chøng kho¸n trung quèc Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n Trung Quèc diÔn ra nh­ sau: Giai ®o¹n khëi ®Çu (tõ ._.inh phÝ ®Çu t­ , ngay sau ®ã thay thÕ b»ng hÖ thèng tù ®éng th× sÏ tèn kÐm rÊt nhiÒu. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, chØ nªn l¾p ®Æt hÖ thèng thiÕt bÞ víi bé xö lý cã phÇn cøng vµ phÇn mÒm ®¸p øng ®­îc nh÷ng giao dÞch hiÖn t¹i vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng trong t­¬ng lai. C¸c thiÕt bÞ l¾p ®Æt nªn ë tr¹ng th¸i hë ®Ó khèi l­îng giao dÞch t¨ng lªn cã thÓ n©ng cÊp, më réng c«ng suÊt xö lý cña hÖ thèng. C¸ch lµm nh­ vËy sÏ cho phÐp tiÕt kiÖm ®­îc c¸c chi phÝ ban ®Çu, ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o tÝnh liªn tôc cña hÖ thèng khi thÞ tr­êng ph¸t triÓn. 2. HÖ thèng ®¨ng ký, thanh to¸n, bï trõ vµ l­u ký chøng kho¸n HÖ thèng thanh to¸n, bï trõ vµ l­u gi÷ chøng kho¸n cã hai chøc n¨ng c¬ b¶n lµ chøc n¨ng thanh to¸n bï trõ b»ng tiÒn, b»ng chøng kho¸n vµ chøc n¨ng l­u gi÷ chøng khãan, thùc hiÖn viÖc chuyÓn giao chøng kho¸n b¨ng h×nh thøc thÝch hîp gi÷a c¸c bªn. Do yÕu tè lÞch sö vµ ®Þa lý, nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi cã mét hoÆc nhiÒu trung t©m thanh to¸n, bï trõ, l­u gi÷ chøng kho¸n t¸ch rêi so víi hÖ thèng ®¨ng ký chøng kho¸n. ë mét sè n­íc, viÖc thanh to¸n, bï trõ vµ viÖc l­u gi÷ chøng kho¸n do c¸c tæ chøc kh¸c nhau ®¶m nhiÖm. Tuy nhiªn còng cã mét vµi n­íc mµ chñ yÕu lµ c¸c n­íc ®i sau, c¶ 4 chøc n¨ng trªn do mét trung t©m ®¶m nhËn. Trªn thùc tÕ c¸c trung t©m nµy lu«n ph¶i ho¹t ®éng g¾n bã víi nhau. Bëi vËy viÖc thµnh lËp mét trung t©m ®¶m nhËn c¶ 4 chøc n¨ng: ®¨ng ký, thanh to¸n, bï trõ vµ l­u tr÷ chøng kho¸n sÏ cã nhiÒu ­u ®iÓm trong viÖc thanh to¸n, chuyÓn giao chøng kho¸n còng nh­ quyÒn së h÷u chøng kho¸n. Mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cã nªn thµnh lËp mét trung t©m cho tÊt c¶ c¸c lo¹i chøng kho¸n hay cã hai trung t©m (mét trung t©m cho tÝn phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu ChÝnh phñ vµ mét trung t©m cho cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu, tr¸i phiÕu c«ng ty). ThÝ dô nh­ ë Mü cã trung t©m l­u gi÷ (CSD) cho cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu c«ng ty, ®ång thêi cã trung t©m do ng©n hµng dù tr÷ liªn bang ®¶m nhËn chuyªn l­u tr÷ tÝn phiÕu. Kho b¹c vµ tr¸i phiÕu chÝnh phñ. ë Anh còng cã trung t©m Gilt chuyªn l­u gi÷ kho b¹c vµ tr¸i phiÕu ChÝnh phñ. Tuy nhiªn, mét sè n­íc nh­ §øc, Trung Quèc l¹i x©y dùng mét trung t©m cho tÊt c¶ c¸c lo¹i chøng kho¸n. ViÖc tån t¹i hai trung t©m t¸ch rêi nh­ trªn lµ do vÊn ®Ò lÞch sö còng nh­ liªn quan ®Õn quyÒn h¹n qu¶n lý cña ng©n hµng TW. ViÖc ph©n chia nh­ vËy th­êng cã nh­îc ®iÓm lµ l·ng phÝ vµ chång chÐo. Bëi vËy mét sè n­íc nh­ óc, ph¸p ®ang cã kÕ ho¹ch hîp nhÊt c¸c trung t©m lµm mét. VÒ viÖc tËp trung chøng kho¸n vµ bót to¸n ghi sæ: tr­íc ®©y viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ®­îc thùc hiÖn d­íi h×nh thøc chøng chØ hiÖn vËt (v« danh hoÆc chi danh). Cïng víi viÖc ph¸t triÓn hÖ thèng thanh to¸n, bï trõ vµ l­u gi÷ chøng kho¸n, rÊt nhiÒu n­íc ®· chuyÓn sang h×nh thøc ghi sæ b»ng c¸ch h¹ch to¸n trªn tµi kho¶n trong hÖ thèng ®· ®­îc ®iÖn tö ho¸. Ph­¬ng thøc nµy ®· ®­îc c¶ thÕ giíi chÊp nhËn, nã cho phÐp phi vËt chÊt ho¸ chøng kho¸n (kh«ng dïng giÊy tê) hoÆc tËp trung (l­u gi÷ c¸c chøng chØ t¹i mét trung t©m). HiÖn nay Ph¸p, §an M¹ch, Na Uy ®· gÇn nh­ phi vËt chÊt ho¸ hoµn toµn. C¸c n­íc nh­ §øc, Anh, Mü, NhËt, Hµn Quèc, Trung Quèc, Ên §é còng ®ang trong qu¸ tr×nh phi vËt chÊt ho¸ hoµn toµn chøng kho¸n. ViÖc phi vËt chÊt chøng kho¸n cã nh÷ng lîi Ých sau ®©y: 1. Gi¶m bít chi phÝ in Ên, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn chøng kho¸n 2. Gi¶m bít thêi gian vµ chi phÝ thanh to¸n, chuyÓn giao 3. Gi¶m bít nh÷ng rñi ro trong thanh to¸n HÖ thèng thanh to¸n, bï trõ vµ l­u tr÷ chøng kho¸n cña ViÖt Nam nªn x©y dùng theo m« h×nh sau: - Cung cÊp dÞch vô cho mäi lo¹i chøng kho¸n (cæ phiÕu, tr¸i phiÕu vµ tÝn phiÕu). Kh«ng thµnh lËp trung t©m riªng cho tÝn phiÕu kho b¹c nhµ n­íc vµ tr¸i phiÕu chÝnh phñ nh­ mét sè n­íc ®· lµm. - KÕt hîp chøc n¨ng ®¨ng ký, bï trõ, thanh to¸n vµ l­u tr÷ vµo mét trung t©m. - ChØ x©y dùng mét hÖ thèng vïng th× ph¶i nèi m¹ng coi nh­ chi nh¸nh cña hÖ thèng chÝnh. - ViÖc tù ®éng ho¸ kh©u ®¨ng ký, thanh to¸n, bï trõ ph¶i ®i tr­íc mét b­íc. - H×nh thøc ph¸t hµnh chøng kho¸n : chØ ph¸t hµnh chøng chØ cho lo¹i chøng kho¸n ghi danh. Tr­êng hîp ph¸t hµnh v« danh th× ph¶i l­u gi÷ t¹i mét trung t©m. - Ngay tõ ®Çu cÇn më réng vµ khuyÕn khÝch h×nh thøc chøng kho¸n ghi sæ, théng qua viÖc gi¶m phÝ víi viÖc l­u gi÷ tËp trung vµ ¸p dông phÝ cao ®èi víi ng­êi cÇn chøng chØ cÇm tay. Ng­êi cã chøng kho¸n ghi sæ sÏ ®­îc cÊp sæ chøng kho¸n (nh­ sæ tiÕt kiÖm) ®Ó lµm b»ng chøng së h÷u vµ theo dâi mäi giao dÞch cña hä vÒ chøng kho¸n. - Cho phÐp c¶ ng©n hµng vµ c«ng ty chøng kho¸n trë thµnh c«ng ty l­u ký. C¸c kh¸ch hµng sÏ më tµi kho¶n t¹i c«ng ty l­u ký, c¸c c«ng ty l­u ký l¹i më tµi kho¶n vµ l­u tr÷ t¹i trung t©m. viÖc l­u tr÷ ph¶i t¸ch rêi tµi s¶n gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng. Trung t©m sÏ më tiÓu kho¶n cho tõng kh¸ch hµng cña c«ng ty l­u ký chøng kho¸n. 3. Møc ®é tù ®éng ho¸ ThÞ tr­êng chøng kho¸n c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®· vµ ®ang tr¶i qua 3 cÊp tù ®éng ho¸ nh­ sau: + HÖ thèng giao dÞch thñ c«ng, ®ã lµ h×nh thøc giao dÞch b»ng tay, b»ng miÖng. H×nh thøc nay ®· tån t¹i rÊt nhiÒu n¨m trong lÞch sö ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ë c¸c n­íc truyÒn thèng. Cho ®Õn thêi ®iÓm hiÖn nay kh«ng cßn mét së giao dÞch chøng kho¸n nµo ¸p dông hoµn toµn h×nh thøc thñ c«ng nh­ tr­íc ®©y. + HÖ thèng b¸n tù ®éng, tøc lµ h×nh thøc kÕt hîp mét phÇn nhá thñ c«ng víi trî gióp cña m¸y tÝnh. HÇu nh­ thanh to¸n kh©u truyÒn lÖnh vµ hÖ thèng th«ng tin ®· ®­îc tù ®éng ho¸, cßn kh©u giao dÞch còng chØ tån t¹i mét phÇn nhá d­íi h×nh thøc giao thñ c«ng. H×nh thøc nµy rÊt phæ biÕn víi së giao dÞch c¸c n­íc truyÒn thèng nh­(Mü, §øc, NhËt..). Tuy nhiªn c¸c n­íc nµy còng ®ang cã kÕ ho¹ch tù ®éng ho¸ hoµn toµn trong vµi n¨m tíi. +HÖ thèng tù ®éng ho¸ hoµn toµn, lµ hÖ thèng trong ®ã c¸c kh©u ®· ®­îc tù ®éng ho¸ hoµn toµn. Gi÷a c¸c kh©u(kh©u thanh to¸n, l­u gi÷, kh©u truyÒn lÖnh, kh©u ghÐp lÖnh, kh©u th«ng tin) ®· cã sù liªn kÕt thµnh hÖ thèng. NhiÒu n­íc nh­ Malaixia, Th¸i Lan, §µi Loan... møc tù ®éng ho¸ ®· ®¹t ®Õn tr×nh ®é kh«ng cßn cã sµn giao dÞch. Mäi giao dÞch ®Òu ®­îc thùc hiÖn th¼ng tõ c«ng ty m«i giíi th«ng tin qua hÖ thèng xö lý trung t©m t¹i së giao dÞch. ViÖc tù ®éng ho¸ mang l¹i rÊt nhiÒu ­u thÕ cho viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n nã cho phÐp : - T¨ng tèc ®é, khèi l­îng giao dÞch - Gi¶m chi phÝ giao dÞch - Gi¶m bít rñi ro vµ t¨ng kh¶ n¨ng thanh to¸n cña thÞ tr­êng - T¨ng kh¶ n¨ng thanh tra, gi¸m s¸t,®iÒu tra. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn chi phÝ cho hÖ thèng tù ®éng ho¸ ngµy cµng cã xu h­íng gi¶m th× ViÖt Nam nªn tiÕn hµnh ch­¬ng tr×nh tù ®éng hãa ngay trong giai ®o¹n ®Çu. NÕu b»ng giao dÞch thñ c«ng th× sÏ tèn kÐm. Qu¸ tr×nh tù ®éng ho¸ nµy kÐo dµi kho¶ng 1-2 n¨m vµ cã thÓ khëi ®éng tõng phÇn ngay sau 6 th¸ng ®Çu. Trong nh÷ng n¨m ®Çu tËp trung chñ yÕu vµo tù ®éng ho¸ kh©u thanh to¸n, bï trõ vµ l­u gi÷ chøng kho¸n sau ®ã chuyÓn sang truyÒn lÖnh vµ cuèi cïng lµ kh©u giao dÞch. Ngoµi ra trong thêi gian ®Çu chØ cÇn l¾p ®Æt thiÕt bÞ víi c«ng suÊt xö lý thÊp, gi¸ rÎ. C¸c thiÕt bÞ l¾p ®Æt nªn ®Ó ë tr¹ng th¸i më ®Ó khèi l­îng giao dÞch t¨ng lªn cã thÓ l¾p ®Æt thªm nh»m më réng c«ng suÊt xö lý cña hÖ thèng. C¸ch lµm nh­ vËy sÏ cho phÐp tiÕt kiÖm chi phÝ thiÕt bÞ ban ®Çu ®ång thêi vÉn b¶o ®¶m tÝnh liªn tôc cña hÖ thèng khi thÞ tr­êng ph¸t triÓn. IV. Gi¶i ph¸p vÒ thµnh lËp tæ chøc trung gian Trªn thÕ giíi hiÖn nay cã nhiÒu lo¹i m« h×nh tæ chøc trung gian tµi tÝnh tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n. ë mét sè n­íc nh­ Mü , NhËt b¶n , Canada, Hµn Quèc, c¸c ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ cña ng©n hµng nh»m ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp trong kinh doanh vµ tr¸nh bít rñi ro cho ho¹t ®éng ng©n hµng. Cßn ë mét sè n­íc kh¸c nh­ Céng hoµ liªn bang §øc, ¤xtr©ylia th× c¸c ho¹t ®éng chøng kho¸n l¹i ®­îc gép chung víi c¸c nghiÖp vô tÝn dông vµ thanh to¸n cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. M« h×nh ho¹t ®éng nµy cã ­u ®iÓm lµ gi÷a c¸c lÜnh vùc kinh doanh chøng kho¸n, b¶o hiÓm, th­¬ng m¹i, tÝn dông, ngo¹i hèi cã thÓ san ®i bï l¹i lîi nhuËn cho nhau, h¹n chÕ bít rñi ro trong mét sè mÆt nghiÖp vô vµo tõng thêi gian nhÊt ®Þnh. §©y lµ lo¹i m« h×nh ho¹t ®éng cã tÝnh chÊt tËp ®oµn, nªn cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®èi phã víi nguy c¬ ph¸ s¶n h¬n m« h×nh ®éc lËp. M« h×nh nµy còng cho phÐp c¸c ng©n hµng th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cÊp tÝn dông cho c¸c kh¸ch hµng, hiÓu râ ®­îc t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, trªn c¬ së ®ã gióp cho viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ chøng kho¸n ®­îc t«t h¬n. tuy nhiªn, m« h×nh nµy còng cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh lµ kh«ng chuyªn s©u nªn kü n¨ng chuyªn doanh kh«ng m¹nh vµ ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng chÞu sù chi phèi cña kinh doanh chøng kho¸n. ë ViÖt Nam, nhê cã mét hÖ thèng ng©n hµng víi nh÷ng kinh nghiÖm nhÊt ®Þnh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng vÒ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp ®· ho¹t ®éng theo tÝn hiÖu cña thÞ tr­êng, cã ®éi ngò qu¶n lý vµ nh©n viªn t¸c nghiÖp ®­îc ®µo t¹o kh¸ c¬ b¶n, nhanh nh¹y víi c¬ chÕ thÞ tr­êng, cã hÖ thèng giao dÞch b­íc ®Çu ®­îc hiÖn ®¹i ho¸ theo c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, nªn c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tham gia vµo ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n lµ cÇn thiÕt, ®¶m b¶o ®­îc sù hç trî vÒ chuyªn m«n. Tuy nhiªn, ®Ó phßng ngõa rñi ro vµ tr¸nh nh÷ng t¸c ®éng ¶nh h­ëng cña kinh doanh chøng kho¸n ®Õn ho¹t ®éng tiÒn tÖ - tÝn dông cña ng©n hµng, nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña nh÷ng ng­êi göi tiÒn th× nªn cho c¸c ng©n hµng kinh doanh chøng kho¸n d­íi h×nh thøc mét doanh nghiÖp ®éc lËp lµ c¸c C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hoÆc tham gia gãp vèn theo m« h×nh C«ng ty cæ phÇn. Bªn c¹nh ®ã, Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc nªn cho phÐp thµnh lËp c¸c C«ng ty chøng kho¸n. §iÒu kiÖn b¾t buéc chung ®èi víi c¸c C«ng ty chøng kho¸n ph¶i lµ C«ng ty cæ phÇn hoÆc lµ C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n nh»m môc ®Ých b¶o vÖ quyÒn lîi hîp ph¸p cña kh¸ch hµng, tr¸nh t×nh tr¹ng th©u tãm vµ thao tóng doanh nghiÖp phôc vô lîi Ých cña mét sè ng­êi. HiÖn nay, ë ViÖt Nam c¸c doanh nghiÖp ®ang chÞu sù chi phèi vµ ®iÒu chØnh cña nhiÒu bé luËt kh¸c nhau nh­: LuËt doanh nghiÖp, LuËt doanh nghiÖp Nhµ n­íc, LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi, LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc, LuËt th­¬ng m¹i, LuËt Ng©n hµng Nhµ n­íc, LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông.... Trong t×nh h×nh nh­ vËy, chØ nªn cho phÐp hai lo¹i doanh nghiÖp lµ C«ng ty cæ phÇn vµ C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n (kÓ c¶ liªn doanh) ®­îc tham gia kinh doanh chøng kho¸n. C¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh hay c¸c Tæng c«ng ty m¹nh trùc thuéc ChÝnh phñ muèn kinh doanh chøng kho¸n ph¶i thµnh lËp cac c«ng ty ®éc lËp ho¹t ®éng theo LuËt doanh nghiÖp. C«ng ty chøng kho¸n cã thÓ ®­îc thµnh lËp 100% vèn Nhµ n­íc d­íi h×nh thøc thµnh lËp C«ng ty con cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh hoÆc gãp vèn cña nhiÒu doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµo mét c«ng ty. C¸ch lµm nh­ vËy cho phÐp thèng nhÊt m« h×nh tæ chøc ho¹t ®éng cña C«ng ty chøng kho¸n, ®ång thêi t¹o ra sù tin t­ëng ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc. 1. C«ng ty chøng kho¸n TÝnh ®Õn nay ViÖt Nam ®· cã 7 C«ng ty chøng kho¸n ®­îc thµnh lËp. Tuy vËy, viÖc ph¸t hµnh c¸c tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, tr¸i phiÕu c«ng ty vµ cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty cæ phÇn vÉn ®­îc thùc hiÖn trªn thÞ tr­êng. C¸c chøng kho¸n nµy ®­îc ph¸t hµnh trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp phÇn lín kh«ng th«ng qua c¸c tæ chøc b¶o l·nh mµ ®­îc b¸n lÎ trùc tiÕp ra c«ng chóng. Do vËt, c¸c chøng kho¸n nµy rÊt khã chuyÓn nh­îng. 1.1. C¸c mÆt ho¹t ®éng cña C«ng ty chøng kho¸n - Ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp: C«ng ty chøng kho¸n ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp víi vai trß lµ ng­êi b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n. §©y lµ ho¹t ®éng nh»m hç trî cho C«ng ty ph¸t hµnh hoÆc chñ së h÷u chøng kho¸n trong viÖc ph©n phèi chøng kho¸n th«ng qua tho¶ thuËn mua chøng kho¸n ®Ó b¸n l¹i. Ho¹t ®éng cña tæ chøc b¶o l·nh ph¸t hµnh bao gåm c¸c nghiÖp vô sau: nghiªn cøu vµ t­ vÊn cho nhµ ph¸t hµnh chøng kho¸n c¸ch thøc ph¸t hµnh, c¬ cÊu ph¸t hµnh vµ c¸ch thøc ®Æt gi¸ chøng kho¸n; hoµn tÊt c¸c thñ tôc ph¸p lý cÇn thiÕt cho ®ît ph¸t hµnh; tho¶ thuËn cho c¸c nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh kh¸c ®Ó thùc hiÖn nghiÖp vô ®ång b¶o l·nh phat hµnh; tiÕn hµnh th¨m dß thÞ tr­êng vµ ph©n phèi chøng kho¸n ra c«ng chóng; thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc hç trî cho thÞ tr­êng vµ c¸c dÞch vô sau khi ph¸t hµnh.... Ngoµi ra, c¸c C«ng ty chøng kho¸n cßn ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp trong vai trß lµ nhµ ®¹i lý ph©n phèi chøng kho¸n. - Ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng thø cÊp: Ho¹t ®éng cña C«ng ty chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng giao dÞch mua b¸n l¹I (thÞ tr­êng thø cÊp) gåm c¸c nghiÖp vô sau: + M«i giíi chøng kho¸n, lµ ho¹t ®éng trung gian hoÆc ®¹i diÖn cho kh¸ch hµng ®Ó thùc hiÖn c¸c giao dÞch mua, b¸n chøng kho¸n vµ h­ëng hoa hång m«i giíi. + Giao dÞch chøng kho¸n cho b¶n th©n (tù doanh), lµ c¸c ho¹t ®éng mua, b¸n chøng kho¸n cho chÝnh c«ng ty nh»m thu ®­îc lîi nhuËn trªn c¬ së biÕn ®éng cña thÞ gi¸ chøng kho¸n. + T­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n, lµ c¸c ho¹t ®éng t­ vÊn liªn quan ®Õn ph¸t hµnh, chµo b¸n vµ giao dÞch c¸c lo¹i chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng nh»m t¨ng kh¶ n¨ng sinh lêi vµ h¹n chÕ bít rñi ro cho chÝnh c¸c nhµ ®Çu t­ còng nh­ c¸c tæ chøc ph¸t hµnh. + Qu¶n lý danh môc ®Çu t­ chøng kho¸n, lµ ho¹t ®éng qu¶n lý vèn cña kh¸ch hµng th«ng qua viÖc mua, b¸n, n¾m gi÷ c¸c chøng kho¸n v× quyÒn lîi cña kh¸ch hµng theo hîp ®ång ®· tho¶ thuËn. + Ho¹t ®éng l­u ký chøng kho¸n lµ viÖc l­u gi÷, b¶o qu¶n vµ chuyÓn quyÒn së h÷u chøng kho¸n cho kh¸ch hµng, ngoµi ra tæ chøc l­u ký cã thÓ thùc hiÖn thªm c¸c dÞch vô ®¹i diÖn së h÷u chøng kho¸n cho kh¸ch hµng, dÞch vô chi tr¶ cæ tøc.... §èi víi ViÖt Nam trong giai ®o¹n ®Çu x©y dùng thÞ tr­êng chøng kho¸n, c¸c mÆt nghiÖp vô nµy cã thÓ kÕt hîp trong mét C«ng ty chøng kho¸n hoÆc chuyªn doanh cho tõng nghiÖp vô. ViÖc quy ®Þnh cho tõng lo¹i h×nh nghiÖp vô vÒ vèn kinh doanh còng nh­ rµng buéc ph¸p lý kh¸c cÇn dùa trªn møc ®é, ph¹m vi vµ t¸c ®éng cña c¸c lÜnh vùc nµy mang l¹i. 1.2. M« h×nh c«ng ty chøng kho¸n ë ViÖt Nam ViÖc lùa chän m« h×nh C«ng ty chøng kho¸n ViÖt Nam cÇn ®­îc c¨n cø vµo c¸c ®iÒu kiÖn hiÖn t¹i cña nÒn kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn trong t­¬ng lai theo xu h­íng quèc tÕ hãa. Trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam hiÖn nay, khi thÞ tr­êng vèn ch­a ph¸t triÓn, viÖc cho phÐp c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, c«ng ty tµi chÝnh, b¶o hiÓm, c¸c Tæng c«ng ty m¹nh tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ viÖc lµm cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, ®Ó h¹n chÕ rñi ro cña thÞ tr­êng chøng kho¸n ®èi víi c¸c nghiÖp vô ng©n hµng, b¶o vÖ lîi Ých cña c¸c nhµ ®Çu t­ chøng kho¸n vµ nh÷ng ng­êi göi tiÒn trong c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, chØ nªn cho phÐp thµnh lËp d­íi h×nh thøc c¸c C«ng ty chøng kho¸n ®éc lËp ®Ó tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n. VÒ sè l­îng C«ng ty chøng kho¸n tham gia thÞ tr­êng, trong thêi gian ®Çu do sè l­îng chøng kho¸n còng nh­ doanh sè giao dÞch ch­a cao, chóng ta nªn h¹n chÕ thµnh lËp c¸c C«ng ty chøng kho¸n, chØ nªn thµnh lËp kho¶ng tõ 10 - 15 C«ng ty vµ tËp trung vµo c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ C«ng ty tµi chÝnh, B¶o hiÓm. Muèn ®­îc thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng, c¸c C«ng ty chøng kho¸n ®Òu ph¶i héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ vèn kinh doanh, giÊy phÐp hµnh nghÒ cña c¸c nh©n viªn vµ giÊy phÐp thµnh lËp do Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc cÊp. C¸c tiªu chuÈn nµy ®­îc quy ®Þnh tèi thiÓu cho tõng lo¹i h×nh nghiÖp vô kinh doanh (vèn ph¸p ®Þnh); t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n vèn (3 tû ®ång); m«i giíi chøng kho¸n (3 tû ®ång); tù doanh (12 tû ®ång); qu¶n lý danh môc ®Çu t­ (3 tû ®ång); b¶o l·nh ph¸t hµnh (22 tû ®ång). C¸c C«ng ty chøng kho¸n cã thÓ ho¹t ®éng tõng lo¹i h×nh nghiÖp vô vµ còng cã thÓ ho¹t ®éng cho tÊt c¶ c¸c lo¹I h×nh nghiÖp vô. Trong tr­êng hîp ho¹t ®éng tæng hîp sè vèn tèi thiÓu ®­îc tÝnh cho tæng céng c¸c nghiÖp vô nªu trªn. Ngoµi ra, C«ng ty chøng kho¸n ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh vÒ thuÕ vµ thùc hiÖn c¸c nghÜa vô tµi chÝnh ®èi víi Nhµ n­íc theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, chÞu sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña Së giao dÞch, Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc vµ tu©n thñ c¸c quy ®Þnh vÒ kÕ to¸n, kiÓm to¸n ®éc lËp.... 2. Quü ®Çu t­ chøng kho¸n ë ViÖt Nam, trong thêi kú ®Èy m¹nh céng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, viÖc huy ®éng vèn cho ph¸t triÓn ®Êt n­íc lµ rÊt cÇn thiÕt, ®Æc biÖt lµ nguån vèn trung vµ dµi h¹n. Nguån vèn nµy sÏ ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n dµi h¹n thuéc c¸c lÜnh vùc ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng cña nÒn kinh tÕ. Trong thêi gian qua, c«ng chóng ®· quªn thuéc víi lo¹i h×nh ®Çu t­ th«ng qua tiÕt kiÖm ng©n hµng, cßn víi lo¹i h×nh quü ®Çu t­ th× tá ra cßn míi mÎ (mÆc dï chóng ta ®· cã mét sè lo¹i h×nh quü ho¹t ®éng gÇn gièng víi quü ®Çu t­ nh­ quü b¶o hiÓm, quü h­u trÝ...). Quü ®Çu t­ ra ®êi sÏ t¹o ra mét kªnh huy ®éng vèn míi, thu hót c¸c nguån vèn dµi h¹n cho ph¸t triÓn kinh tÕ. Huy ®éng vèn th«ng qua quü ®Çu t­ sÏ ®¶m b¶o lîi Ých cho c¶ ng­êi ®Çu t­ lÉn ng­êi nhËn ®Çu t­. Quü ®Çu t­ lµ mét lo¹i quü chung cña nhiÒu ng­êi cïng gãp vèn nh»m t¨ng c­êng tÝnh hiÖu qu¶ cña vèn ®Çu t­, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng dù ¸n quy m« lín cÇn nhiÒu vèn ®Çu t­. ¦u ®iÓm cña quü ®Çu t­ lµ tËp hîp nh÷ng nguån vèn nhá cña c¸c ®¬n vÞ, c¸ nh©n ®Ó ®­a vµo ho¹t ®éng kinh doanh, ®ång thêi quy tô ®­îc ®éi ngò nh÷ng ng­êi qu¶n lý quü ®Çu t­ cã tr×nh ®é chuyªn m«n, cã kh¶ n¨ng ph©n tÝch c¸c lÜnh vùc ®Çu t­ ®Ó ®Çu t­ vèn vµo nh÷ng n¬I cã kh¶ n¨ng sinh lîi cao nhÊt. HiÖn nay trªn thÕ giíi c¸c quü ®Çu t­ ®­îc thµnh lËp theo c¸c m« h×nh kh¸c nhau, cã thÓ lµ mét quü ®Çu t­ tæ chøc d­íi d¹ng C«ng ty cæ phÇn hoÆc ®­îc tæ chøc d­íi h×nh thøc quü tÝn kh¸c. Nh­ng nh×n chung c¸c n­íc cã thÞ tr­êng chøng kho¸n míi næi th­êng ¸p dông m« h×nh tÝn kh¸c. Theo m« h×nh nµy, c¸c quü chØ ®­îc phÐp ph¸t hµnh c¸c chøng chØ ®Çu t­ tham gia vµo quü, c¸c chøng chØ nµy chØ cã quyÒn h­ëng lîi nhuËn tõ c¸c kho¶n thu nhËp do quü ®Çu t­ mang l¹i vµ tµi s¶n rßng cña quü chø kh«ng cã quyÒn biÓu quyÕt nh­ cæ phiÕu. C¸c quü ®Çu t­ nµy sÏ ®­îc mét C«ng ty qu¶n lý quü ®øng ra thµnh lËp, ph¸t hµnh chøng chØ quü ®Çu t­ vµ sö dông nguån vèn cña quü ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc sinh lîi, chø kh«ng ®­îc phÐp ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó vay vèn thÞ tr­êng vµ chØ ®­îc phÐp vay vèn ng¾n h¹n ng©n hµng ®Ó trang tr¶I mét sè kho¶n chi cÇn thiÕt t¹m thêi khi ch­a cã kh¶ n¨ng thu håi vèn ngay. Ph¹m vi ho¹t ®éng cña quü ®Çu t­ th­êng rÊt réng mÆc dï chñ yÕu c¸c quü ®Çu t­ th­êng chØ ®Çu t­ vµo c¸c chøng kho¸n lµ nh÷ng tµi s¶n cã tÝnh thanh kho¶n cao nh­ng quü cßn cã thÓ ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc kh¸c nh­ bÊt ®éng s¶n, c¸c c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng.... §Ó ®¶m b¶o viÖc qu¶n lý c¸c tµi s¶n cña quü ®Çu t­ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, C«ng ty qu¶n lý quü ph¶i thuª mét ng©n hµng gi¸m s¸t thùc hiÖn viÖc ®Çu t­ cña quü vµ viÖc tu©n thñ cña C«ng ty qu¶n lý quü ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ theo ®iÒu lÖ ho¹t ®éng cña quü ®Çu t­. Trong thêi gian qua, ViÖt Nam ®· cã mét sè quü ho¹t ®éng, trong ®ã phÇn lín lµ chi nh¸nh c¸c quü ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ mét sè quü ®Çu t­ liªn doanh. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng cña c¸c quü nµy chØ míi ë møc th¨m dß thÞ tr­êng vµ chuÈn bÞ c¬ héi cho viÖc ®Çu t­ vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n nªn kh«ng ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶, thËm chÝ mét sè quü ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· chÊm døt ho¹t ®éng. HiÖn chØ cã quü ®Çu t­ Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®ang trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ ph¸t hµnh c¸c chøng chØ ®Çu t­ vµo ph¸t triÓn khu ®« thÞ míi ë t¹i Thµnh phè vµ dù kiÕn niªm yÕt c¸c chøng chØ nµy t¹i Së giao dÞch chøng kho¸n Hång K«ng. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n, chóng ta cÇn ph¶i sím thµnh lËp c¸c quü ®Çu t­ trªn c¬ së c¸c giÊy phÐp ®­îc cÊp tõ C«ng ty qu¶n lý quü ®Çu t­ nh»m t¹o ra c¬ héi thu hót vèn vµo c¸c dù ¸n ®Çu t­ dµi h¹n vµ t¨ng cung hµng ho¸ chøng kho¸n cho thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. 3. C«ng ty qu¶n lý quü ®Çu t­ Mét trong nh÷ng yÕu tè then chèt cña viÖc thµnh lËp vµ ®¶m b¶o thµnh c«ng ho¹t ®éng cña c¸c quü ®Çu t­ lµ ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý quü. ViÖc thµnh lËp C«ng ty qu¶n lý t¸ch khái quü ®· nh»m t¨ng c­êng tÝnh chuyªn nghiÖp cña qu¶n lý quü vµ khi mét C«ng ty qu¶n lý quü qu¶n lý nhiÒu quü kh¸c nhau th× kh¶ n¨ng ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ cña hä sÏ tæng hîp h¬n nhiÒu so víi viÖc tõng quü tù ®øng ra tæ chøc ban qu¶n lý riªng cho m×nh. §Ó thùc sù lµ ng­êi qu¶n lý vèn tin cËy cña kh¸ch hµng, C«ng ty qu¶n lý quü ph¶i lµ mét ph¸p nh©n ®Çy ®ñ do Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng, ph¶i ®¹t ®­îc c¸c tiªu chuÈn quy ®Þnh vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n, vèn ho¹t ®éng vµ t­ chÊt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp ®Ó tr¸nh nh÷ng xung ®ét lîi Ých cã thÓ x¶y ra ®èi voøi c¸c nhµ ®Çu t­ còng nh­ c¸c quü ®Çu t­. ViÖc thµnh lËp C«ng ty qu¶n lý quü ë ViÖt Nam lµ mét c«ng viÖc míi mÎ, mÆc dï tr­íc ®©y chóng ta ®· cã c¸c quü ®Çu t­ nh­ng vÉn ch­a cã C«ng ty qu¶n lý quü. V× vËy, ®Ó tËn dông kh¶ n¨ng vÒ vèn, chóng ta nªn thµnh lËp c¸c C«ng ty qu¶n lý quü d­íi h×nh thøc c¸c C«ng ty cæ phÇn hay C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mµ cæ ®«ng lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c C«ng ty tµi chÝnh, B¶o hiÓm, c¸c Tæng c«ng ty m¹nh cã kh¸ n¨ng tham gia ®Çu t­ chøng kho¸n vµ cã thÓ lµ C«ng ty tµi chÝnh n­íc ngoµI cã kinh nghiÖm vÒ qu¶n lý quü. Cßn ®èi víi c¸c C«ng ty chøng kho¸n th× cã thÓ tham gia C«ng ty qu¶n lý quü víi mét tû lÖ cæ phÇn h¹n chÕ, nh»m tËn dông ®­îc ®éi ngò c¸n bé, c¬ së vËt chÊt t¹o ra nguån thu, tr¸nh ®­îc xung ®ét vÒ lîi Ých gi÷a c¸c nghiÖp vô qu¶n lý quü víi c¸c nghiÖp vô m«i giíi ®Çu t­, giao dÞch cho b¶n th©n. Nh»m b¶o vÖ an toµn cho quü ®Çu t­, viÖc ®Çu t­ vµo c¸c chøng kho¸n cña c¸c C«ng ty qu¶n lý quü còng ®­îc quy ®Þnh chÆt chÏ, ch¼ng h¹n nh­ khèng chÕ møc tû lÖ sö dông sè tiÒn cña mét quü ®Çu t­ vµo mét lo¹i chøng kho¸n naß ®ã vµ tû lÖ ®Çu t­ qu¸ lín vµo sè chøng kho¸n cña mét c«ng ty ph¸t hµnh. HiÖn nay, chóng ta ®· cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ cho viÖc thµnh lËp C«ng ty qu¶n lý quü vµ quü ®Çu t­ chøng kho¸n (NghÞ ®Þnh sè 48/N§-CP cña ChÝnh phñ vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n). Theo ®ã, C«ng ty qu¶n lý quü chØ ®­îc thµnh lËp d­íi h×nh thøc C«ng ty cæ phÇn hay C«ng ty tr¸ch nhiÖm h­ò h¹n, cã vèn ®iÒu lÖ tèi thiÓu lµ 5 tû ®ång, c¸c nh©n viªn ho¹t ®éng trong C«ng ty qu¶n lý quü ph¶i cã giÊy phÐp hµnh nghÒ do Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc cÊp. Ho¹t ®éng cña C«ng ty qu¶n lý quü ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c: C«ng ty qu¶n lý quü chØ ®­îc ®Çu t­ vèn cña quü ®Çu t­ chøng kho¸n vµo chøng kho¸n hoÆc tµi s¶n kh¸c phï hîp víi ®iÒu lÖ quü; C«ng ty qu¶n lý quü kh«ng ®­îc phÐp dïng vèn vµ tµi s¶n cña mét quü ®Çu t­ chøng kho¸n ®Ó ®Çu t­ qu¸ 15% tæng gi¸ trÞ chøng kho¸n ®ang l­u hµnh cña mét tæ chøc ph¸t hµnh, kh«ng ®­îc qu¸ 10% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cña mét quü ®Çu t­ chøng kho¸n vµo chøng kho¸n ®ang l­u hµnh cña mét tæ chøc ph¸t hµnh; C«ng ty qu¶n lý quü kh«ng ®­îc phÐp dïng vèn vµ tµi s¶n cña tÊt c¶ c¸c quü ®Çu t­ chøng kho¸n do m×nh qu¶n lý ®Ó ®Çu t­ qua 49% t«ngr gi¸ trÞ chøng kho¸n ®ang l­u hµnh cña mét tæ chøc ph¸t hµnh; ngoµi ra C«ng ty qu¶n lý quü kh«ng ®­îc dïng vèn vµ tµi s¶n cña quü ®Çu t­ chøng kho¸n ®Ó cho vay vµ b¶o l·nh cho bÊt kú kho¶n vay nµo... 4. Gi¶i ph¸p thµnh lËp c¸c c«ng ty kiÓm to¸n HiÖn nay, trªn thÞ tr­êng ®· cã c¸c C«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp trong vµ ngoµi n­íc ®ang ho¹t ®éng trªn c¸c lÜnh vùc kinh doanh, ngµnh nghÒ kh¸c nhau. Tuy nhiªn, do chóng ta tr­íc ®©y ch­a cã thÞ trêng chøng kho¸n cho nªn c¸c mÆt ho¹t ®éng nµy cßn diÔn ra tÎ nh¹t vµ kh«ng thùc sù mang nhiÒu ý nghÜa. §Ó chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn cho viÖc ph¸t hµnh c¸c cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ra c«ng chóng ®ßi hái c¸c chñ thÓ ph¸t hµnh ph¶i cã x¸c nhËn cña c¸c ®¬n vÞ kiÓm to¸n ®éc lËp, do vËy khi thÞ tr­êng chøng kho¸n ®i vµo ho¹t ®éng, c¸c doanh nghiÖp ph¸t hµnh chøng kho¸n t¨ng lªn, lóc nµy ®ßi hái ph¶i cã mét sè l­îng lín c¸c C«ng ty kiÓm to¸n ®ñ m¹nh, cã uy tÝn ®øng ra kiÓm to¸n c¸c doanh nghiÖp. Qua ®ã c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ cã mét c¬ së nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ kh¸ch quan t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng nh­ nÒn kinh tÕ n­íc ta tr­íc khi ®­a ra quyÕt ®Þnh ®Çu t­. Do ®ã, viÖc thµnh lËp c¸c C«ng ty kiÓm to¸n lµ hÕt søc cÇn thiÕt. V. HÖ thèng qu¶n lý - gi¸m s¸t thÞ tr­êng ë bÊt kú mét m« h×nh tæ chøc vµ ph­¬ng thøc ho¹t ®éng nµo cña Së giao dÞch chøng kho¸n nãi riªng vµ toµn bé thÞ tr­êng chøng kho¸n nãi chung. §Ó ®¶m b¶o cho thÞ tr­êng chøng kho¸n ho¹t ®éng mét c¸ch an toµn, c«ng b»ng vµ b¶o vÖ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cho c¸c nhµ ®Çu t­ còng nh­ viÖc gi¸m s¸t thÞ tr­êng, nh»m môc tiªu ph¸t triÓn thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa Nhµ n­íc cÇn ph¶i tham gia vµo qu¸ tr×nh tæ chøc x©y dùng vµ qu¶n lý, gi¸m s¸t thÞ tr­êng. Tõ nghiªn cøu m« h×nh hÖ thèng kiÓm so¸t chøng kho¸n cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi, xin ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ sau: - HÖ thèng gi¸m s¸t cÇn ®­îc tæ chøc gän nhÑ, ho¹t ®éng h÷u hiÖu, cã kÕ thõa vµ hoµn thiÖn tiÕp theo thêi gian vµ cã sù ph©n cÊp qu¶n lý ë c¸c møc ®é kh¸c nhau: + CÊp gi¸m s¸t t¹i tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n, c¸c c«ng ty chøng kho¸n, c¸c tæ chøc phô trî trªn thÞ tr­êng ®Òu ph¶i thµnh lËp c¸c bé phËn gi¸m s¸t, ®iÒu tra vµ kiÓm to¸n néi bé. Ngoµi ra, c¸c tæ chøc nµy cßn chÞu sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña c¸c tæ chøc cã chøc n¨ng qu¶n lý, gi¸m s¸t cÊp trªn. §ã lµ Së giao dÞch chøng kho¸n,Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc thanh tra, kiÓm to¸n cña Nhµ n­íc. + CÊp gi¸m s¸t t¹i thÞ tr­êng giao dÞch tËp trung: Së giao dÞch chøng kho¸n ph¶i thµnh lËp c¸c bé phËn gi¸m s¸t th­êng xuyªn vµ bé phËn thanh tra riªng. Ngoµi ra, cßn ph¶i cã bé phËn thanh tra, gi¸m s¸t vµ kiÓm to¸n ®èi víi c¸c C«ng ty chøng kho¸n thµnh viªn, c¸c C«ng ty niªm yÕt vµ bé phËn nµy ph¶i chÞu sù qu¶n lý, gi¸m s¸t cña Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc. + CÊp gi¸m s¸t t¹i Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc, ngoµi viÖc theo dâi c¸c vô chuyªn m«n, vô thanh tra ph¶i gi¸m s¸t vµ thanh tra toµn bé c¸c ho¹t ®éng cã liªn quan ®Õn chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. C¸c vi ph¹m ph¸p luËt sÏ ®­îc tiÕn hµnh xö lý theo quy ®Þnh ph©n cÊp cô thÓ, tõ h×nh thøc xö ph¹t hµnh chÝnh, ®×nh chØ ho¹t ®éng mét thêi gian, ®×nh chØ vÜnh viÔn, thu håi giÊy phÐp hoÆc truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù. - VÒ c¬ quan qu¶n lý, gi¸m s¸t: Trªn thÕ giíi vÒ c¬ b¶n cã mét sè m« h×nh sau: + Nhµ n­íc trùc tiÕp ®iÒu hµnh, kiÓm so¸t thÞ tr­êng chøng kho¸n (Hµ Lan, Bå §µo Nha...). + Giao tr¸ch nhiÖm qu¶n lý thÞ tr­êng chøng kho¸n cho mét bé phËn cña ChÝnh phñ (NhËt B¶n, Hµn Quèc, §µi Loan...), tr¸ch nhiÖm nµy ®­îc giao cho Bé Tµi chÝnh. + Giao tr¸ch nhiÖm qu¶n lý, gi¸m s¸t thÞ tr­êng chøng kho¸n cho c¸c c¬ quan chuyªn m«n thùc hiÖn theo luËt ®Þnh (Anh, Mü, Ph¸p, ý, Hy L¹p, Th¸i Lan...). Kh«ng cã mét m« h×nh s½n cã nµo vÒ c¬ chÕ qu¶n lý, ®iÒu hµnh, gi¸m s¸t thÞ tr­êng chøng kho¸n cho c¶ thÕ giíi. Mçi n­íc tuú theo chÕ ®é chÝnh trÞ, cÊu tróc cña ngµnh c«ng nghiÖp chøng kho¸n mµ hÖ thèng qu¶n lý b¾t buéc ph¶i phï hîp víi thùc tr¹ng mçi n­íc vÒ thÞ tr­êng vµ m«i tr­êng chÝnh trÞ. §èi víi ViÖt Nam, Nhµ n­íc ®ãng vai trß chÝnh trong viÖc kiÓm so¸t giao dÞch chøng kho¸n vµ Së giao dÞch chøng kho¸n th«ng qua c¸c c¬ quan vµ tæ chøc nhÊt ®Þnh. Nh÷ng tæ chøc nµy ®Æt d­íi sù qu¶n lý ph¸p lý cña mét bé m¸y nµo ®Êy hoÆc trùc thuéc ChÝnh phñ nh­ng ph¶i ®­îc ®éc lËp vÒ chøc n¨ng kiÓm so¸t vµ gi¸m s¸t. Trong thêi kú ®Çu t¹o dùng tiÒn ®Ò ®Ó x©y d­ng Së giao dÞch chøng kho¸n ë ViÖt Nam, chøc n¨ng nµy cã thÓ giao cho Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc. §iÒu cÇn thiÕt lµ c¬ quan nµy oh¶i cã mét bé phËn chuyªn tr¸ch ®Æt ngay trong sµn giao dÞch cña Së giao dÞch chøng kho¸n ®Ó kiÓm so¸t vµ gi¸m s¸t t¹i n¬i, t¹i chæ. Trong vÊn ®Ò nµy cã thÓ tham kh¶o c¸ch tæ chøc cña §øc ®Ó tËn dông c¬ së h¹ tÇng vÇ kü thuËt vµ nh©n sù. VI. VÊn ®Ò ®µo t¹o Ngoµi nh÷ng vÊn ®Ò trªn, vÊn ®Ò con ng­êi trong ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n lµ vÊn ®Ò cèt lâi vµ lµ nÒn t¶ng cho sù thµnh c«ng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. §Ó thÞ tr­êng chøng kho¸n ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cÇn ph¶i cã nh÷ng con ng­êi hiÓu biÕt, cã kiÕn thøc ®Çy ®ñ vÒ qu¶n lý, ®iÒu hµnh, ph©n tÝch vµ kinh doanh chøng kho¸n; ®ång thêi ph¶i phæ cËp kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n cho c«ng chóng, c¸c nhµ ®Çu t­ vµ c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi r»ng, nÕu nh­ yÕu tè kinh tÕ lµ nÒn t¶ng, yÕu tè ph¸p lý lµ c«ng cô, yÕu tè t©m lý lµ ®éng lùc th× yÕu tè con ng­êi bao trïm lªn tÊt c¶ c¸c yÕu tè ®ã. Cã nh÷ng con ng­êi hiÓu biÕt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n sÏ cã ph¸p luËt vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n, sÏ cã ng­êi mua, ng­êi b¸n chøng kho¸n vµ sÏ cã c«ng nghÖ chøng kho¸n. Sù hiÓu biÕt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n trong c«ng chóng ViÖt Nam hiÖn nay cßn ë møc rÊt thÊp. Nh÷ng kh¸i niÖm c¨n b¶n vÒ chøng kho¸n, cæ phiÕu, m«i giíi chøng kho¸n, b¶o l·nh ph¸t hµnh, vv... ch­a ®­îc phæ cËp vµ luËt ph¸p ho¸ ë møc tèi thiÓu cÇn thiÕt. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, ®ßi hái chóng ta ph¶i cã gi¶i ph¸p ®µo t¹o nh÷ng kiÕn thøc c¨n b¶n cña kinh tÕ thÞ tr­êng nãi chung vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n nãi riªng cho ®éi ngò c¸c nhµ ®Çu t­ vµ ®«ng ®¶o c«ng chóng. §ång thêi ph¶i tuyªn truyÒn gi¶i thÝch, phæ cËp kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. ë ViÖt Nam hiÖn nay ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy cÇn ph¶i: - Thèng nhÊt ch­¬ng tr×nh, néi dung ®µo t¹o vµo mét mèi lµ Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc. Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc trªn c¬ së néi dung, yªu cÇu cña ®µo t¹o mµ x©y dùng hÖ thèng gi¸o tr×nh, tiªu chuÈn, néi dung ®µo t¹o thèng nhÊt trong c¶ n­íc. - §ång thêi tiÕn hµnh ®µo t¹o c¸c lo¹i c¸n bé sau: + C¸n bé qu¶n lý cña Uû ban chøng kho¸n . + C¸n bé vËn hµnh t¹i Së giao dÞch chøng kho¸n. + C¸n bé kinh doanh chøng kho¸n. Trong ®ã ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý cña Uû ban chøng kho¸n vµ ®éi ngò gi¸o viªn cho thÞ tr­êng chøng kho¸n cÇn ®i tr­íc mét b­íc. - Néi dung ®µo t¹o: + Tæ chøc ®µo t¹o c¬ b¶n chung, sau ®ã chuyÓn sang ®µo t¹o chuyªn s©u cho tõng c¸n bé. Trªn c¬ së ®ã tiÕn hµnh tæ chøc ®µo t¹o thùc hµnh cho c¸c ®èi t­îng ®· qua lo¹i h×nh ®µo t¹o c¬ b¶n vµ chuyªn s©u. + KÕt hîp ®µo t¹o trong n­íc víi ®µo t¹o thùc hµnh ë n­íc ngoµi. + Bªn c¹nh ®µo t¹o chuyªn m«n sÏ tiÕn hµnh ®µo t¹o qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vµ qua ch­¬ng tr×nh häc cña c¸c tr­êng §¹i häc, tr­êng Phæ th«ng ®Ó phæ cËp cho d©n chóng hiÓu vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n. TÊt c¶ c¸c c¸ nh©n muèn lµm viÖc trong ngµnh chøng kho¸n ph¶i qua ®µo t¹o, thi tuyÓn vµ ®­îc Uû ban chøng kho¸n cÊp b»ng hµnh nghÒ. - Kinh phÝ ®µo t¹o: Trong thêi gian ®Çu Nhµ n­íc hç trî ®Çu t­ kinh phÝ cho qu¸ tr×nh ®µo t¹o (c¬ së, gi¸o tr×nh, gi¶ng viªn...), kÕt hîp tËn dông triÖt ®Ó nguån kinh phÝ viÖn trî gióp ®ì cña c¸c n­íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c C«ng ty chøng kho¸n ®ång thêi thu hót thªm phÝ ®ãng gãp cña c¸c tæ chøc cã ng­êi ®­îc cö ®i häc vµ cña c¸ nh©n ®Ó ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn l©u dµi cña c«ng t¸c ®µo t¹o. Môc Lôc Lêi nãi ®Çu KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o ._.