Một số giải pháp nhằm hoàn thiện mô hình Công ty mẹ - Công ty con tại Tổng Công ty Bến Thành

1 MUÏC LUÏC MÔÛ ÑAÀU trang 1 Chöông I Moâ hình coâng ty meï-coâng ty con vaø söï caàn thieát chuyeån ñoåi caùc toång coâng ty Nhaø nöôùc hoaït ñoäng theo moâ hình coâng ty meï-coâng ty con 1.1 Toång quan veà moâ hình coâng ty meï-coâng ty con 4 1.1.1 Khaùi nieäm veà moâ hình coâng ty meï - coâng ty con 4 1.1.2 Caùc ñaëc tröng cuûa quan heä coâng ty meï-coâng ty con 6 1.1.3 Caùc moái lieân keát chi phoái giöõa coâng ty meï-coâng ty con 7 1.1.3.1 Moái lieân keát chuû yeáu baèng voán 7 1.1.3.2 Moái lieân keát theo daây chuyeàn SXKD 7 1.1.3.3 Moái lieân keát giöõa nghieân cöùu khoa hoïc vôùi SXKD 7 1.1.4 Caùc hình thöùc hình thaønh moái quan heä meï-con 8 1.1.4.1 Hình thöùc thöù nhaát 8 1.1.4.2 Hình thöùc thöù hai 8 1.1.4.3 Hình thöùc thöù ba 9 1.1.5 Öu ñieåm cuûa moâ hình 9 1.1.6 Nhöôïc ñieåm cuûa moâ hình 10 1.2 Thöïc traïng caùc Toång coâng ty Nhaø nöôùc Vieät Nam 12 1.2.1 Quaù trình hình thaønh caùc TCT Nhaø nöôùc Vieät Nam 12 1.2.2 Caùc öu ñieåm vaø haïn cheá cuûa moâ hình TCT Nhaø nöôùc hieän nay 13 1.2.2.1 Caùc öu ñieåm 13 1.2.2.2 Caùc haïn cheá 14 1.3 So saùnh söï khaùc bieät giöõa moâ hình coâng ty meï-coâng ty con vaø moâ hình TCT Nhaø nöôùc hieän nay 16 1.3.1 Veà quan heä sôû höõu 16 1.3.2 Veà baûn chaát vaø phaïm vi lieân keát 16 1.3.3 Cô cheá vaän haønh 17 1.3.4 Veà ñòa vò phaùp lyù 18 1.3.5 Ñaëc ñieåm hình thaønh vaø ñònh höôùng phaùt trieån cuûa toå chöùc 19 1.3.6 Moái qua heä giöõa coâng ty con-coâng ty meï vaø giöõa TCT vôùi caùc DNTV 19 1.4 Söï caàn thieát phaûi chuyeån ñoåi moâ hình hoaït ñoäng TCT Nhaø nöôùc 20 Keát luaän Chöông I 22 2 Chöông II Toång coâng ty Beán Thaønh vaø moâ hình coâng ty meï-coâng ty con 2.1 Giôùi thieäu toång coâng ty Beán Thaønh 23 2.1.1 Quaù trình hình thaønh 23 2.1.2 Lónh vöïc hoaït ñoäng 23 2.1.2.1 Hoaït ñoäng dòch vuï 23 2.1.2.2 Hoaït ñoäng saûn xuaát 23 2.1.2.3 Hoaït ñoäng lieân doanh lieân keát 24 2.1.3 Heä thoáng toå chöùc 24 2.1.3.1 Nhaân söï 24 2.1.3.2 Toå chöùc boä maùy 25 2.1.3.3 Toå chöùc chính trò 25 2.2 Nhöõng thaønh quaû ñaït ñöôïc vaø caùc maët toàn taïi trong quaù trình hoaït ñoäng 2.2.1 Keát quaû hoaït ñoäng SXKD 25 2.2.1.1 Nguoàn voán taïi thôøi ñieåm 31/12/2003 25 2.2.1.2 Hieäu quaû kinh doanh 26 2.2.1.3 Hieäu quaû ñoàng voán 27 2.2.2 Ñaùnh giaù hoaït ñoäng caùc lónh vöïc 27 2.2.2.1 Lónh vöïc dòch vuï 27 2.2.2.2 Lónh vöïc saûn xuaát 28 2.2.2.3 Lónh vöïc ñaàu tö lieân doanh lieân keát 28 2.2.3. Caùc maët coøn toàn taïi 29 2.2.3.1 Do ñaëc ñieåm thaønh laäp 29 2.2.3.2 Trong quaûn lyù ñieàu haønh SXKD 29 2.3 Muïc ñích - cô sôû phaùp lyù ñeå chuyeån ñoåi 31 2.3.1 Muïc ñích 31 2.3.2 Cô sôû phaùp lyù 31 2.3.3 Thuaän lôïi khi chuyeån sang moâ hình coâng ty meï-coâng ty con 32 2.3.3.1 Coù doanh nghieäp noøng coát 32 2.3.3.2 Heä thoáng toå chöùc vaø maïng löôùi 32 2.4 Moâ hình coâng ty meï coâng ty con ôû TCT Beán Thaønh 33 2.4.1 Coâng ty meï 33 2.4.2 Caùc coâng ty con 34 2.4.2.1 Coâng ty TNHH moät thaønh vieân 34 2.4.2.2 Caùc coâng ty coù voán goùp coå phaàn chi phoái 34 2.4.3 Caùc coâng ty lieân keát 34 2.4.4 Moái quan heä giöõa coâng ty meï coâng ty con 34 3 2.5 Nhöõng khaùc bieät khi chuyeån ñoåi sang moâ hình coâng tymeï-coâng ty con so vôùi TCT 90 35 2.5.1 Moái quan heä giöõa Nhaø nöôùc (vôùi tö caùch chuû sôû höõu) vôùi TCT 36 2.5.1.1 Quyeàn veà taøi saûn 36 2.5.1.2 Quyeàn haïn vaø chöùc naêng cuûa HÑQT 36 2.5.1.3 Quyeàn kinh doanh ñöôïc môû roäng 37 2.5.2 Moái quan heä giöõa HÑQT vôùi Toång giaùm ñoác 37 2.5.3 Moái quan heä giöõa TCT (coâng ty meï) vôùi coâng ty con, DNTV 38 2.5.3.1 Chöùc naêng quaûn lyù 38 2.5.3.2 Hoaït ñoäng SXKD 39 2.5.3.3 Veà cô cheá taøi chính 39 Baûng toùm taét nhöõng ñieåm khaùc bieät giöõa hai moâ hình 41 Keát luaän Chöông II 43 Chöông III Moät soá giaûi phaùp nhaèm hoaøn thieän moâ hình coâng ty meï coâng ty con taïi TCT Beán Thaønh 3.1 Caùc giaûi phaùp ñoái vôùi TCT Beán Thaønh 44 3.1.1 Xaây döïng chieán löôïc TCT 44 3.1.2 Xaùc ñònh giaù trò doanh nghieäp vaø löôïng coå phieáu baùn ra beân ngoaøi trong CPH caùc DNTV 44 3.1.2.1 Giaù trò thöông hieäu 45 3.1.2.2 Taêng löôïng coå phieáu baùn ra beân ngoøai 46 3.1.3. Thay ñoåi caùch haïch toaùn vaø laäp baùo caùo taøi chính 47 3.1.3.1 Thay ñoåi caùch haïch toaùn 47 3.1.3.2 Thay ñoåi caùch laäp baùo caùo taøi chính 47 3.1.4 Taïo moái lieân keát trong noäi boä TCT 48 3.1.4.1 Lieân keát ngang 48 3.1.4.2 Lieân keát doïc 48 3.1.5 Ñöa hoaït ñoäng dòch vuï thöông maïi ñi vaøo chieàu saâu 49 3.1.6 Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc 50 3.2 Moät soá kieán nghò ñoái vôùi caùc chính saùch cuûa Nhaø nöôùc 52 3.2.1 Phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn 52 3.2.2 Veà quyeàn haïn vaø traùch nhieäm cuûa HÑQT coâng ty meï trong ñaàu tö goùp voán vaø baùn taøi saûn ôû coâng ty TNHH moät thaønh vieân 53 3.2.3 Xaùc ñònh laïi voán Nhaø nöôùc khi ñaàu tö goùp voán taïi caùc doanh nghieäp khaùc 54 3.2.4 Xaùc ñònh laïi chuû sôû höõu cuûa caùc coâng ty con do caùc DNTV 4 thaønh laäp 54 3.2.5 Naâng cao naêng löïc Ban kieåm soùat 55 3.2.6 Quyeàn chi phoái cuûa coâng ty meï ñoái vôùi caùc coâng ty con 56 3.2.7 Veà cô cheá ñaàu tö trong noäi boä coâng ty meï-coâng ty con 57 3.2.8 Caùc cô cheá chính saùch khaùc 57 Baûng toùm taét caùc giaûi phaùp kieán nghò 58 Keát luaän chöông III 61 KEÁT LUAÄN 63 Phuï luïc Taøi lieäu tham khaûo 5 MÔÛ ÑAÀU 1. TÍNH CAÁP THIEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI Quaù trình chuyeån ñoåi neàn kinh teá Vieät nam, töø cô cheá quaûn lyù keá hoaïch hoùa taäp trung sang cô cheá thò tröôøng ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa, ñaõ vaø ñang taïo ra nhöõng bieán ñoåi saâu saéc trong ñôøi soáng kinh teá-xaõ hoäi. Caùc thay ñoåi cô baûn trong cô cheá quaûn lyù ñaõ taïo ra nhöõng yeáu toá coù aûnh höôûng mang tính quyeát ñònh ñeán töông lai vaø söï phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp, ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Yeâu caàu cuûa neàn kinh teá thò tröôøng vaø xu höôùng hoäi nhaäp vôùi neàn kinh teá theá giôùi ñang ñaët ra caùc thaùch thöùc ñoái vôùi caùc doanh nghieäp trong nöôùc. Ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån caùc doanh nghieäp khoâng coøn caùch naøo khaùc hôn laø phaûi thay ñoåi caùch thöùc quaûn lyù, phaùt trieån quy moâ, ña daïng hoùa hoaït ñoäng. Caùc doanh nghieäp trong nöôùc ñaõ xuaát hieän quaù trình tích tuï voán vaø giöõa caùc doanh nghieäp ñaõ phaùt trieån caùc moái quan heä gaén keát kinh teá vaø hoaït ñoäng theo höôùng ña lónh vöïc, ña ngaønh. Ñoù chính laø nhöõng ñoøi hoûi taát yeáu cuûa söï ra ñôøi caùc toå chöùc kinh teá döôùi hình thöùc taäp ñoaøn trong neàn kinh teá Vieät nam. Söï ra ñôøi cuûa caùc toång coâng ty (TCT) 90, TCT 91 laø keát quaû cuûa chuû tröông caûi caùch doanh nghieäp Nhaø nöôùc vaø thí ñieåm thaønh laäp caùc taäp ñoaøn kinh doanh. Sau möôøi naêm hoaït ñoäng, caùc TCT ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû nhaát ñònh nhö goùp phaàn thuùc ñaåy quaù trình tích tuï, taäp trung voán; naâng cao vò theá cuõng nhö khaû naêng caïnh tranh cuûa kinh teá Vieät nam trong quaù trình hoäi nhaäp. Beân caïnh nhöõng thaønh töïu ñoù, moâ hình quaûn lyù TCT hieän nay coøn nhieàu baát caäp nhö vieäc hình thaønh caùc TCT mang naëng tính laép gheùp cô hoïc, caùc doanh nghieäp thaønh vieân (DNTV) trong TCT thoâng qua moái quan heä haønh chính hôn laø kinh teá. Töø ñoù daãn ñeán vieäc khoâng thöïc hieän ñöôïc muïc tieâu ban ñaàu ñeà ra laø naâng cao hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh döïa treân lôïi theá veà quy moâ. Nhöõng toàn taïi cuûa caùch thöùc quaûn lyù hieän nay trong caùc TCT Nhaø nöôùc ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng thay ñoåi cô baûn trong hoaït ñoäng toå chöùc vaø quaûn lyù. Moät trong nhöõng bieän phaùp ñoåi môùi maø chuùng ta ñang thí ñieåm thöïc hieän laø chuyeån ñoåi caùc TCT Nhaø nöôùc hoaït ñoäng theo moâ hình coâng ty meï-coâng ty con. Coâng ty meï-coâng ty con laø hình thöùc hoaït ñoäng phoå bieán cuûa caùc coâng ty lôùn hieän nay treân theá giôùi, döôùi hình thöùc coâng ty meï chi phoái caùc coâng ty con baèng voán goùp, bí quyeát coâng ngheä, thöông hieäu, thò tröôøng. Ñaây cuõng laø moâ hình maø ôû Trung Quoác, nôi coù neàn kinh teá chuyeån ñoåi töø keá hoaïch taäp trung sang kinh teá thò tröôøng nhö ôû nöôùc ta, ñang tieán haønh aùp duïng. 6 Toång coâng ty Beán Thaønh laø moät trong nhöõng TCT Nhaø nöôùc ñang tieán haønh chuyeån ñoåi sang moâ hình coâng ty meï-coâng ty con. Cho neân vieäc nghieân cöùu moâ hình coâng ty meï-coâng ty con laø vaán ñeà mang tính thöïc tieãn cao, caáp thieát trong ñoåi môùi hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc noùi chung vaø ñoái vôùi TCT Beán Thaønh noùi rieâng. 2. MUÏC ÑÍCH CUÛA ÑEÀ TAØI Töø nhöõng vaán ñeà neâu treân muïc ñích cuûa vieäc nghieân cöùu ñeà taøi: - Laøm roõ cô sôû lyù luaän veà moâ hình coâng ty meï-coâng ty con. - Söï caàn thieát phaûi chuyeån ñoåi moâ hình hoaït ñoäng cuûa caùc TCT Nhaø nöôùc sang moâ hình coâng ty meï-coâng ty con. - Nghieân cöùu moâ hình hieän taïi cuûa TCT Beán Thaønh so vôùi moâ hình coâng ty meï-coâng ty con. - Neâu leân moät soá giaûi phaùp vaø kieán nghò nhaèm hoaøn thieän moâ hình coâng ty meï-coâng ty con taïi TCT Beán Thaønh. 3. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU Ñeà taøi nghieân cöùu toå chöùc quaûn lyù, moái quan heä giöõa TCT Nhaø nöôùc vaø caùc DNTV hieän nay; nghieân cöùu moái quan heä giöõa coâng ty meï vaø coâng ty con, coâng ty lieân keát. Nghieân cöùu hoaït ñoäng cuûa TCT Beán Thaønh töø khi thaønh laäp cho ñeán naêm 2003 vaø khi chuyeån ñoåi sang moâ hình coâng ty meï-coâng ty con. Moät soá caùc boä luaät (Luaät Doanh nghieäp, Luaät DNNN) vaø caùc Nghò ñònh, Quyeát ñònh lieân quan ñeán moâ hình hoaït ñoäng cuûa TCT Nhaø nöôùc vaø ñoåi môùi DNNN cuõng ñöôïc xem xeùt trong ñeà taøi naøy. 4. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Phöông phaùp nghieân cöùu coù yù nghóa quan troïng trong vieäc giaûi quyeát vaán ñeà maø ñeà taøi ñaët ra. Coù nhieàu phöông phaùp nghieân cöùu, song löïa choïn phöông phaùp naøo laø do ñaëc thuø cuûa ñoái töôïng nghieân cöùu, do kinh nghieäm cuûa ngöôøi nghieân cöùu maø choïn löïa. Phöông phaùp nghieân cöùu söû duïng trong luaän vaên naøy bao goàm phöông phaùp duy vaät bieän chöùng, nhaèm xem xeùt hieän töôïng vaø quy luaät phaùt trieån kinh teá trong moái quan heä taùc ñoäng laãn nhau vaø trong traïng thaùi vaän ñoäng phaùt trieån cuûa chuùng; phöông phaùp phaân tích toång hôïp, suy luaän dieãn dòch vaø quy naïp, phöông phaùp so saùnh, thoáng keâ moâ taû. Treân cô sôû nhöõng thoâng tin, coù phaân tích vaø toång hôïp, luaän vaên ñöa ra nhöõng nhaän xeùt vaø kieán nghò cuûa mình. 5. BOÁ CUÏC CUÛA LUAÄN VAÊN 7 Luaän vaên goàm coù phaàn môû ñaàu, phaàn noäi dung vaø phaàn keát luaän. Phaàn noäi dung cuûa luaän vaên ñöôïc chia laøm ba chöông sau: Chöông I: Moâ hình coâng ty meï-coâng ty con vaø söï caàn thieát chuyeån ñoåi TCT Nhaø nöôùc sang hoaït ñoäng theo moâ hình coâng ty meï-coâng ty con. Chöông II: Toång coâng ty Beán Thaønh vaø moâ hình coâng ty meï-coâng ty con. Chöông III: Moät soá giaûi phaùp hoaøn thieän moâ hình coâng ty meï-coâng ty con taïi TCT Beán Thaønh. Vieäc phaân chia caùc chöông treân cô sôû moãi chöông coù moät chuû ñeà rieâng, coù tính ñoäc laäp töông ñoái nhöng laïi laø moät phaàn phuïc vuï cho chuû ñeà chung cuûa luaän vaên. 8 CHÖÔNG I MO HÌNH COÂNG TY MEÏ- COÂNG TY CON VAØ SÖÏ CAÀN THIEÁT CHUYEÅN ÑOÅI CAÙC TOÅNG COÂNG TY NHAØ NÖÔÙC HOAÏT ÑOÄNG THEO MO HÌNH COÂNG TY MEÏ- COÂNG TY CON 1.1 TOÅNG QUAN VEÀ MO HÌNH COÂNG TY MEÏ-COÂNG TY CON 1.1.1 Khaùi nieäm veà moâ hình coâng ty meï-coâng ty con Theo chuaån möïc keá toaùn quoác teá ISA (International Accouting Standard) coâng ty meï (Parent company) laø moät thöïc theå phaùp lyù coù ít nhaát moät ñôn vò tröïc thuoäc – coâng ty con (Subsidiary). Coâng ty con cuõng laø thöïc theå phaùp lyù nhöng bò kieåm soaùt bôûi coâng ty meï. Kieåm soaùt ôû ñaây ñöôïc hieåu laø: - Sôû höõu tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp nhieàu hôn 50% phieáu baàu. - Sôû höõu 50% phieáu baàu hoaëc ít hôn nhöng naém quyeàn ñoái vôùi hôn 50% soá phieáu baàu theo söï thoûa thuaän vôùi caùc coå ñoâng khaùc; hoaëc naém quyeàn laõnh ñaïo, ñieàu haønh lieân quan ñeán caùc chính saùch taøi chính hay saûn xuaát kinh doanh (SXKD) cuûa coâng ty vaø ñöôïc qui ñònh taïi ñieàu leä theo söï thoûa thuaän hay hôïp ñoàng; hoaëc coù quyeàn boå nhieäm hay mieãn nhieäm phaàn lôùn caùc thaønh vieân cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò (HÑQT), Ban laõnh ñaïo; hay coù quyeàn quyeát ñònh, ñònh höôùng ñeán phaàn lôùn soá phieáu baàu taïi caùc cuoäc hoïp HÑQT, Ban laõnh ñaïo. Theo Luaät Coâng ty cuûa Anh naêm 1985, coâng ty meï ñöôïc hieåu laø coâng ty naém coå phaàn khoáng cheá (treân 50%) ôû coâng ty khaùc (coâng ty con). Tuy nhieân theo tu chính naêm 1989 ñeå phuø hôïp vôùi “Höôùng daãn chính thöùc laàn thöù 7 veà luaät coâng ty“ (Seventh Company Law Directive) cuûa Coäng ñoàng Chaâu Aâu (EC) thì (A) laø coâng ty meï cuûa coâng ty con (B) khi:(1) A laø coå ñoâng naém giöõ ña soá phieáu baàu ôû B; (2) A laø coå ñoâng vaø coù quyeàn boå nhieäm, mieãn nhieäm phaàn lôùn thaønh vieân HÑQT cuûa B; (3) A coù quyeàn quyeát ñònh veà chính saùch taøi chính vaø saûn xuaát kinh doanh (SXKD) cuûa B baèng söï thoûa thuaän chính thöùc hay hôïp ñoàng; (4) A laø coå ñoâng cuûa B vaø coù quyeàn kieåm soaùt phaàn lôùn phieáu baàu moät caùch ñoäc laäp hay lieân keát vôùi caùc coå ñoâng khaùc; (5) A coù quyeàn lôïi tham gia ñieàu haønh (Participating interest- ñöôïc hieåu laø naém giöõ töø 20% coå phaàn) vaø treân thöïc teá thöïc hieän quyeàn chi phoái ñoái vôùi B hoaëc A vaø B coù cuøng moät cô cheá 9 quaûn lyù thoáng nhaát. Ngoaøi ra, neáu giöõa B vaø C coù quan heä töông töï nhö A vaø B thì A vaø C coù quan heä nhö moâ hình treân (coâng ty meï-coâng ty con). Theo Luaät Coâng ty cuûa Lieân Bang Nga naêm 1995, moät coâng ty ñöôïc goïi laø coâng ty con (tieáng Nga goïi laø Dotchemie) neáu do moät coâng ty khaùc – ccâng ty meï (Osnovnoe) naém giöõ coå phaàn khoáng cheá trong voán ñieàu leä, hoaëc bò coâng ty khaùc chi phoái caùc quyeát ñònh cuûa mình, hoaëc baèng moät thoûa thuaän chính thöùc hay döôùi hình thöùc naøo ñoù. Luaät khoâng qui ñònh moät caùch cuï theå theá naøo laø coå phaàn khoáng cheá vaø khoâng neâu cuï theå hình thöùc hôïp ñoàng, thoûa thuaän nhö theá naøo lieân quan ñeán vieäc chi phoái caùc quyeát ñònh cuûa coâng ty con. 1 Coøn ôû Trung Quoác, coâng ty meï laø moät doanh nghieäp coù caùc quyeàn vaø nghóa vuï cuûa moät phaùp nhaân ñoäc laäp vaø coù söï phaân bieät töông ñoái roõ giöõa caùc loaïi hình coâng ty con (coøn goïi laø DNTV) bao goàm: - DNTV lieân keát chaët: Laø caùc coâng ty con do coâng ty meï ñaàu tö toaøn boä voán ñieàu leä vaø coù toaøn quyeàn quyeát ñònh ñoái vôùi coâng ty ñoù. Coâng ty meï tröïc tieáp quyeát ñònh caùc vaán ñeà quan troïng cuûa coâng ty con töø chieán löôïc phaùt trieån, keá hoaïch kinh doanh daøi vaø ngaén haïn... - DNTV lieân keát loûng (DNTV chòu söï chi phoái cuûa coâng ty meï): Laø caùc coâng ty con coù voán coå phaàn hoaëc voán goùp chi phoái cuûa coâng ty meï. Thoâng qua voán ñaàu tö chi phoái, coâng ty meï coù caùc quyeàn quyeát ñònh ñoái vôùi doanh nghieäp nhöõng vaán ñeà ñoøi hoûi coù bieåu quyeát cuûa chuû sôû höõu phaàn voán hay coå phaàn chi phoái. Quyeàn chi phoái ñöôïc thoâng qua ñaïi dieän tröïc tieáp cuûa coâng ty meï ôû caùc cô quan quaûn lyù doanh nghieäp ñoù. Caùc quyeàn naøy ñöôïc quy ñònh trong ñieàu leä cuï theå cuûa töøng doanh nghieäp. - DNTV chòu söï ñieàu phoái cuûa coâng ty meï. Loaïi doanh nghieäp naøy khoâng coù coå phaàn hoaëc voán goùp chi phoái cuûa coâng ty meï, thaäm chí hoaøn toaøn khoâng coù voán ñaàu tö cuûa coâng ty meï song töï nguyeän chòu söï ñieàu phoái cuûa coâng ty meï thoâng qua caùc hôïp ñoàng lieân keát. Cô sôû cuûa vaán ñeà xuaát phaùt töø lôïi ích veà thò tröôøng, coâng ngheä, thöông hieäu... Caùc DNTV treân ñeàu phaûi coù tö caùch phaùp nhaân, haïch toaùn ñoäc laäp vôùi coâng ty meï. Moái lieân keát ñöôïc duy trì hoaëc chaám döùt baèng caùch coâng ty meï duy trì voán ñaàu tö hoaëc ruùt voán ra khoûi coâng ty con. Töøng DNTV ñeàu coù theå coù caùc coâng ty con, hoaëc coù coå phaàn, voán goùp chi phoái ôû caùc doanh nghieäp khaùc. ÔÛ Vieäât Nam theo Ñieàu 55 Luaät Doanh nghieäp Nhaø nöôùc (DNNN) naêm 2003 thì: Coâng ty Nhaø nöôùc giöõ quyeàn chi phoái doanh nghieäp khaùc goïi laø coâng ty meï; caùc coâng ty con bao goàm caùc coâng ty do coâng ty meï naém giöõ toaøn boä voán 1 TS Voõ Taán Phong -Taïp chí Kinh teá phaùt trieån thaùng 8/2003 10 ñieàu leä hoaëc caùc coâng ty coù voán goùp chi phoái cuûa coâng ty meï. Caùc coâng ty coù voán goùp khoâng chi phoái cuûa coâng ty meï laø coâng ty lieân keát. Quyeàn chi phoái ñöôïc cuï theå hoùa trong Luaät DNNN laø “ Quyeàn ñònh ñoaït ñoái vôùi ñieàu leä hoaït ñoäng, vieäc boå nhieäm, mieãn nhieäm, caùch chöùc caùc chöùc danh quaûn lyù chuû choát, vieäc toå chöùc quaûn lyù vaø caùc quyeát ñònh quaûn lyù quan troïng khaùc cuûa doanh nghieäp ñoù”.2 Nhö vaäy, coù theå neâu khaùi nieäm chung veà moâ hình coâng ty meï-coâng ty con nhö sau: Coâng ty meï-coâng ty con laø moät toå hôïp goàm nhieàu doanh nghieäp coù tö caùch phaùp nhaân ñoäc laäp, trong ñoù doanh nghieäp coù tieàm löïc maïnh nhaát veà voán, coâng ngheä, thò tröôøng ñaàu tö vaø chi phoái doanh nghieäp khaùc trôû thaønh coâng ty meï; doanh nghieäp nhaän voán ñaàu tö vaø bò doanh nghieäp khaùc chi phoái trôû thaønh coâng ty con. Vieäc chi phoái, kieåm soaùt chuû yeáu laø veà voán, coâng ngheä, thò tröôøng, thöông hieäu. Moät coâng ty meï vôùi nhieàu coâng ty con hoaït ñoäng trong nhieàu lónh vöïc khaùc nhau, nhieàu ñòa baøn khaùc nhau, taïo neân moät theá maïnh chung goïi laø ‘taäp ñoaøn”ø. Caùc moái quan heä veà voán, veà quyeàn, nghóa vuï, lôïi ích giöõa coâng ty meï vaø caùc coâng ty con ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng treân cô sôû voán ñaàu tö. Ñaây laø ñieåm maáu choát trong moâ hình coâng ty meï-coâng ty con. 1.1.2 Caùc ñaëc tröng cuûa quan heä coâng ty meï- coâng ty con Tuy caùch dieãn giaûi khaùc nhau nhöng coù theå ruùt ra moät soá ñaëc tröng cuûa quan heä coâng ty meï-coâng ty con nhö sau: - Coâng ty meï vaø coâng ty con ñeàu laø doanh nghieäp ñoäc laäp, coù tö caùch phaùp nhaân ñaày ñuû, coù voán vaø taøi saûn rieâng, bình ñaúng vôùi nhau veà ñòa vò phaùp lyù. - Moái quan heä giöõa coâng ty meï-coâng ty con khoâng mang tính caáp treân caáp döôùi, maø laø moái quan heä veà sôû höõu voán vôùi doanh nghieäp coù voán ñaàu tö cuûa mình vaø ñöôïc xaùc ñònh theo caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät vaø ñieàu leä cuûa coâng ty. Ngoaøi moái quan heä veà sôû höõu thì caùc moái quan heä khaùc veà kinh teá nhö mua- baùn, thueâ-cho thueâ ñeàu laø moái quan heä giöõa hai phaùp nhaân kinh teá. - Coâng ty meï thöïc hieän quyeàn kieåm soaùt, chi phoái coâng ty con töông öùng vôùi tyû leä voán goùp, voán coå phaàn ñaàu tö ôû coâng ty con vaø baèng caùc hình thöùc nhö quyeàn boû phieáu chi phoái ñoái vôùi caùc quyeát ñònh cuûa coâng ty con, quyeàn boå nhieäm vaø mieãn nhieäm HÑQT, Ban laõnh ñaïo hoaëc quyeàn tham gia quaûn lyù, ñieàu haønh. 2 Khoaûn 8 Ñieàu 3 Luaät DNNN naêm 2003 11 - Vò trí coâng ty meï vaø coâng ty con chæ trong moái quan heä giöõa hai coâng ty vôùi nhau vaø mang tính töông ñoái, nghóa laø coâng ty con naøy hoâm nay laø coâng ty con cuûa coâng ty meï song ngaøy mai coù theå chæ laø coâng ty lieân keát hoaëc hoaøn toaøn ñoäc laäp vôùi coâng ty meï, hay coâng ty con naøy coù theå laø coâng ty meï cuûa coâng ty con khaùc. - Traùch nhieäm cuûa coâng ty meï ñoái vôùi coâng ty con laø traùch nhieäm höõu haïn trong phaïm vi phaàn voán goùp hay coå phaàn cuûa coâng ty meï ôû coâng ty con. - Caáu truùc trong moâ hình quan heä naøy thöôøng coù nhieàu caáp: coâng ty meï, coâng ty con, coâng ty chaùu...ÔÛ moãi caáp ñeàu coù caùc ñôn vò haïch toaùn ñoäc laäp vaø phuï thuoäc. 1.1.3 Caùc moái lieân keát chi phoái giöõa coâng ty meï- coâng ty con Coù ba moái lieân keát chuû yeáu chi phoái laø lieân keát chuû yeáu baèng voán, lieân keát theo daây chuyeàn SXKD vaø lieân keát giöõa nghieân cöùu khoa hoïc vôùi SXKD. 1.1.3.1 Moái lieân keát chuû yeáu baèng voán Coâng ty meï (thöôøng laø caùc ngaân haøng hoaëc coâng ty taøi chính coù tieàm löïc taøi chính to lôùn) chæ thuaàn tuùy ñaàu tö voán vaøo caùc coâng ty con, khoâng toå chöùc hoaït ñoäng SXKD maø chuû yeáu chæ taäp trung vaøo vieäc giaùm saùt taøi chính vôùi muïc tieâu laø nhaän ñöôïc nhieàu coå töùc töø hoaït ñoäng ñaàu tö ñoù, vaø khi coù thôøi cô thì coù theå baùn laïi coå phieáu ñeå kieám lôøi. Qua vieäc naém coå phaàn chi phoái, coâng ty meï thöïc hieän quyeàn laõnh ñaïo ñoái vôùi caùc coâng ty con baèng vieäc ñöa ra caùc quyeát saùch veà nhaân löïc, vaät löïc, saûn xuaát, cung öùng, tieâu thuï saûn phaåm ... Ñôn cöû thöïc hieän theo moâ hình naøy laø caùc Chaebol cuûa Haøn Quoác nhö Samsung, Daewoo, caùc taäp ñoaøn cuûa Trung Quoác nhö Liem Sioe Liong, nhöõng taäp ñoaøn laáy ngaân haøng laøm trung taâm ôû Nhaät Baûn nhö Fuji, Mitsubishi, Sanwa.... 1.1.3.2 Moái lieân keát theo daây chuyeàn saûn xuaát kinh doanh Coâng ty meï laø doanh nghieäp ñaàu ñaøn trong lónh vöïc kinh doanh ôû moät ngaønh ngheà naøo ñoù, maïnh veà voán, taøi saûn; coù tieàm naêng lôùn veà coâng ngheä vaø kyõ thuaät; coù nhieàu uy tín; ñi tieân phong trong vieäc khai thaùc thò tröôøng; lieân keát, lieân doanh, laøm ñaàu moái thöïc hieän caùc döï aùn lôùn. Coâng ty meï thöïc hieän chöùc naêng trung taâm nhö xaây döïng chieán löôïc, nghieân cöùu phaùt trieån, huy ñoäng vaø phaân boå voán ñaàu tö; ñaøo taïo nhaân löïc, saûn xuaát nhöõng saûn phaåm noåi tieáng, phaùt trieån caùc moái quan heä ñoái ngoaïi; toå chöùc phaân coâng giao vieäc cho caùc coâng ty con treân cô sôû hôïp ñoàng kinh teá... Nhö vaäy coâng ty meï vöøa hoaït ñoäng SXKD, vöøa thöïc hieän hoaït ñoäng ñaàu tö voán vaøo caùc coâng ty con khaùc; vöøa laø ñôn vò tröïc tieáp SXKD, vöøa coù chöùc naêng chæ ñaïo vaø hôïp taùc vôùi caùc coâng ty con veà thò tröôøng, kyõ thuaät vaø ñònh höôùng phaùt trieån. Söï phoái hôïp vaø kieåm soaùt giöõa coâng ty meï vaø coâng ty con ñöôïc thöïc hieän thoâng qua chieán löôïc saûn phaåm vaø keá 12 hoaïch kinh doanh ñoàng boä töø treân xuoáng döôùi. Ví duï cho loaïi hình naøy laø coâng ty Honda, coâng ty Volvo coù 73 coâng ty tröïc thuoäc. 1.1.3.3 Moái lieân keát giöõa nghieân cöùu khoa hoïc vaø saûn xuaát kinh doanh Laáy lieân keát khoa hoïc - coâng ngheä môùi laøm cô sôû lieân keát, taïo ra söï hoøa nhaäp giöõa nghieân cöùu khoa hoïc vôùi SXKD. Coâng ty meï laø cô quan nghieân cöùu khoa hoïc, caùc coâng ty con laø cô sôû SXKD coù nhieäm vuï öùng duïng nhanh keát quaû nghieân cöùu caùc coâng ngheä môùi cuûa coâng ty meï, bieán noù thaønh saûn phaåm coù öu theá treân thò tröôøng. Töø ñoù naâng cao ñöôïc naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc coâng ty con, ñoàng thôøi thu hoài voán ñeå tieáp tuïc ñaàu tö trôû laïi cho coâng taùc nghieân cöùu, saûn xuaát thöû nghieäm. Naêng löïc caïnh tranh cuûa caû taäp ñoaøn chính laø khaû naêng lieân keát töø nghieân cöùu ñeán öùng duïng. Ñieån hình cho vieäc thöïc hieän lieân keát loaïi naøy laø taäp ñoaøn Chaán Quoác cuûa Trung Quoác. Maëc duø moái lieân keát giöõa coâng ty meï vôùi caùc coâng ty con döïa treân nhöõng neàn taûng khaùc nhau nhöng ñeàu laø söï chi phoái baèng caùc yeáu toá taøi saûn, trong ñoù bao goàm caû taøi saûn höõu hình vaø voâ hình nhö sôû höõu coâng nghieäp, uy tín thò tröôøng, phaùt minh khoa hoïc, thöông hieäu. Söï chi phoái cuûa coâng ty meï ñoái vôùi coâng ty con phuï thuoäc raát nhieàu vaøo khaû naêng naém giöõ taøi saûn treân, taïo cô sôû vöõng chaéc ñeå cuûng coá, taêng cöôøng quan heä hôïp taùc vì lôïi ích kinh teá chung cuûa caùc doanh nghieäp. 1.1.4 Caùc hình thöùc hình thaønh moái quan heä coâng ty meï-coâng ty con Caùc coâng ty lôùn thöôøng thaønh laäp caùc coâng ty con trong caùc tröôøng hôïp: thöïc hieän moät döï aùn coù ruûi ro cao nhaèm muïc ñích haïn cheá ruûi ro cho coâng ty meï; thaâm nhaäp thò tröôøng môùi, gaày döïng uy tín treân thò tröôøng môùi; môû roäng kinh doanh sang moät lónh vöïc, ngaønh ngheà môùi; taïo söùc eùp caïnh tranh noäi boä (ñaây laø tröôøng hôïp ít khi gaëp hôn so vôùi caùc tröôøng hôïp treân). Ngoaøi ra trong tröôøng hôïp moät coâng ty tieán haønh caùc hoaït ñoäng maø khoâng muoán coâng khai, ngöôøi ta cuõng thaønh laäp moät (hoaëc thaäm chí moät soá) coâng ty con. Haàu heát nhöõng coâng ty naøy chæ hoaït ñoäng taïm thôøi, nhöng cuõng coù tröôøng hôïp chuùng hoaït ñoäng coù hieäu quaû, taïo ñöôïc uy tín coâng khai vaø ñöôïc giöõ laïi. Trong nhieàu tröôøng hôïp, ngöôøi ta thaäm chí thaønh laäp caùc coâng ty con qua nhieàu taàng, daãn ñeán khoù phaùt hieän coâng ty meï thöïc söï. Caùc hình thöùc thaønh laäp moái quan heä coâng ty meï-coâng ty con laø: 1.1.4.1 Hình thöùc thöù nhaát Khi moät coâng ty phaùt trieån maïnh veà qui moâ, coù tieàm löïc taøi chính vaø muoán môû roäng ñòa baøn hoaït ñoäng treân nhieàu vuøng laõnh thoå, ngaønh ngheà môùi. 13 Ñeå thöïc hieän vieäc môû roäng quy moâ, coâng ty meï boû voán ra thaønh laäp caùc ñôn vò ñoäc laäp môùi coù tö caùch phaùp nhaân tröïc thuoäc mình. 1.1.4.2 Hình thöùc thöù hai Hình thaønh quan heä coâng ty meï-con töø vieäc mua coâng ty (thoân tín –take over). Moät coâng ty thoân tín caùc coâng ty khaùc baèng caùch mua taøi saûn hoaëc coå phaàn vôùi soá löôïng ñuû ñeå naém quyeàn chi phoái, ñöa caùc coâng ty naøy (hoaëc phaàn bò baùn cuûa noù) thaønh moät “coâng ty con” cuûa coâng ty mua. Hình thöùc naøy ñang laø hình thöùc phoå bieán nhaát. Ñoùng moät vai troø ñaëc bieät quan troïng ôû ñaây laø caùc ngaân haøng-toå hôïp ngaân haøng. Töø choã mua baùn caùc coå phieáu cuûa caùc coâng ty moät caùch thuï ñoäng, mang naëng tính ñaàu cô coå phieáu, caùc ngaân haøng ñaõ chuû ñoäng mua vaø sôû höõu coå phieáu cuûa caùc coâng ty, ñaëc bieät laø caùc coâng ty lôùn coù khaû naêng chi phoái (hoaëc ít nhaát cuõng coù thò phaàn lôùn treân thò tröôøng veà moät ngaønh haøng, moät ngaønh coâng nghieäp) ñeå taùc ñoäng, khoáng cheá hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty naøy. 1.1.4.3 Hình thöùc thöù ba Xuaát phaùt töø söï töï nguyeän lieân keát giöõa caùc coâng ty treân cô sôû söï saùp nhaäp vaø hôïp nhaát caùc coâng ty. Vôùi hình thöùc saùp nhaäp (consolidation), moät hoaëc nhieàu coâng ty töø boû phaùp nhaân cuûa mình ñeà gia nhaäp vaøo coâng ty khaùc coù ñieàu kieän hôn vaø söû duïng phaùp nhaân cuûa coâng ty naøy ñeå hoaït ñoäng. Coøn hôïp nhaát (merger) laø hình thöùc caùc coâng ty thoûa thuaän keát hôïp vôùi nhau döôùi moät phaùp nhaân hoaøn toaøn môùi.Vieäc saùp nhaäp vaø hôïp nhaát seõ ñaït muïc tieâu laø taêng voán hoaït ñoäng, giaûm soá löôïng coâng ty ñeå taäp trung hoã trôï khi caàn thieát, taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh vôùi caùc coâng ty khaùc vaø taïo söï tín nhieäm cao hôn ñoái vôùi khaùch haøng. Baèng söï khoáng cheá voán goùp ôû nhieàu möùc ñoä khaùc nhau doanh nghieäp trôû thaønh coâng ty meï cuûa nhieàu loaïi coâng ty con, töø ñoù hình thaønh moái lieân keát nhieàu taàng giöõa coâng ty meï vôùi caùc coâng ty con: chaët cheõ, nöûa chaët cheõ, loûng leûo. Coâng ty meï coù theå sôû höõu hoaøn toaøn coâng ty con (sôû höõu 100% voán) hoaëc chæ sôû höõu moät phaàn. Trong tröôøng hôïp coâng ty meï chæ sôû höõu moät phaàn voán cuûa coâng ty con thì tyû leä ñoù cuõng khaùc nhau, coù theå laø sôû höõu ña soá, sôû höõu tyû leä coå phaàn chi phoái hoaëc sôû höõu coå phaàn khoâng chi phoái. Tyû leä cuï theå baét buoäc maø coâng ty meï phaûi naém giöõ ñeå coù ñöôïc quyeàn chi phoái ñöôïc xaùc ñònh trong ñieàu leä cuûa töøng coâng ty. Thoâng thöôøng, ñeå naém quyeàn vaø vò trí chi phoái, tyû leä sôû höõu cuûa coâng ty meï phaûi khoâng döôùi 1/3 toång soá coå phieáu cuûa coâng ty con. Sôû dó coâng ty meï khoâng nhaát thieát phaûi sôû höõu treân 50% voán cuûa coâng ty con cuõng ñaõ coù theå chi phoái hoaït ñoäng cuûa coâng ty con vì trong thöïc tieãn quaûn lyù, coâng ty meï bao giôø cuõng tìm caùch thu huùt, taäp hôïp coå phaàn cuûa caùc coå ñoâng nhoû, taïo ra 14 moät “lieân minh “ sôû höõu ña soá voán cuûa coâng ty con, duøng tyû leä phieáu baàu töông öùng vôùi soá voán ñoù quyeát ñònh caùc vaán ñeà cuûa coâng ty con. Vôùi hình thöùc naøy, coâng ty meï khoâng tröïc tieáp naém coå phieáu vôùi tyû leä nhö quy ñònh, maø cuøng vôùi moät coâng ty con khaùc do mình chi phoái naém coå phaàn vôùi tyû leä voán cho pheùp coù quyeàn chi phoái ñoái vôùi coâng ty con. 1.1.5 Öu ñieåm moâ hình coâng ty meï-coâng ty con Caùc nghieân cöùu veà moâ hình coâng ty meï-coâng ty con cho thaáy coù nhöõng öu ñieåm sau: - Söï gaén keát giöõa coâng ty meï-coâng ty con chuû yeáu baèng ñaàu tö taøi chính, goùp voán, phaân ñònh ñöôïc traùch nhieäm vaø quyeàn haïn cuûa coâng ty meï caên cöù treân soá voán ñaàu tö vaøo caùc coâng ty con. - Qua vieäc ñaàu tö voán vaøo nhieàu coâng ty, nhieàu lónh vöïc ngaønh ngheà khaùc nhau, coâng ty meï phaân chia ñöôïc ruûi ro trong SXKD baûo toaøn nguoàn löïc taøi chính cuûa mình. - Caùc doanh nghieäp chuû ñoäng hôn trong vieäc boá trí vaø taùi boáâ trí laïi cô caáu ñaàu tö vaøo caùc lónh vöïc khaùc nhau theo chieán löôïc phaùt trieån cuûa doanh nghieäp baèng vieäc mua, baùn coå phaàn cuûa mình trong caùc coâng ty con. - Baèng caùch naém coå phaàn, voán goùp khoáng cheá ñeå chi phoái caùc coâng ty con, coâng ty meï laïi duøng quyeàn chi phoái coâng ty con ñeå laáy voán ñaàu tö vaøo coâng ty khaùc (coâng ty chaùu), naém quyeàn chi phoái caùc coâng ty naøy. Cöù theo kieåu moùc xích nhö vaäy, coâng ty meï vôùi löôïng voán ít, coù theå chi phoái moät löôïng voán lôùn hôn raát nhieàu so vôùi löôïng voán cuûa coâng ty meï. - Cho pheùp doanh nghieäp huy ñoäng voán töø beân ngoaøi ñeå môû roäng SXKD trong ñieàu kieän vöøa coù theå kieåm soaùt ñöôïc doanh nghieäp môùi thaønh laäp moät caùch höõu hieäu thoâng qua voán goùp, coå phaàn khoáng cheá, vöøa khoâng bò caùc nhaø ñaàu tö chi phoái ñoái vôùi caùc doanh nghieäp cuõ. - Cho pheùp caùc doanh nghieäp coù theå huy ñoäng voán noäi boä trong moät thôøi ._. gian ngaén vaø chi phí thaáp hôn so vôùi caùc taøi trôï töø beân ngoaøi. Do ñoù coù theå khai thaùc caùc cô hoäi kinh doanh nhanh hôn vaø hieäu quaû hôn. - Caùc doanh nghieäp coù theå thöïc hieän ñöôïc söï lieân keát vôùi caùc doanh nghieäp khaùc nhaèm giaûm caïnh tranh, taêng ñoäc quyeàn cuûa thieåu soá, cuøng phoái hôïp hay chia seû caùc nguoàn löïc, taän duïng caùc theá maïnh cuûa caùc coå ñoâng baèng caùch cuøng nhau ñaàu tö thaønh laäp caùc coâng ty con. - Vôùi moái quan heä theo moâ hình coâng ty meï-coâng ty con, coâng ty meï coøn coù theå thöïc hieän ñöôïc chieán löôïc chuyeån giaù (price-transfered strategy) nhaát laø trong nhöõng tröôøng hôïp doanh nghieäp laäp cô sôû kinh doanh ôû nöôùc ngoaøi. 15 - Vôùi moâ hình naøy, doanh nghieäp coù khaû naêng hôïp taùc hoaëc töï thaønh laäp caùc cô sôû nghieân cöùu khoa hoïc ñeå thay ñoåi tình traïng thieáu lieân keát giöõa khoa hoïc vôùi saûn xuaát vaø thieáu naêng löïc nghieân cöùu, phaùt trieån caùc coâng ngheä môùi cuûa caùc doanh nghieäp ñoäc laäp. Töø ñoù coù theå tieán haønh nghieân cöùu vaø phaùt trieån saûn phaåm môùi, naâng cao trình ñoä coâng ngheä ñeå gia taêng vaø thöïc hieän vieäc ñöa caùc keát quaû nghieân cöùu vaøo saûn xuaát. Ñoàng thôøi caùc cô sôû nghieân cöùu cuõng coù ñieàu kieän (chaúng haïn veà voán, coâng ngheä...) ñeå nghieân cöùu vaø phaùt trieån toaøn dieän hôn. 1.1.6 Nhöôïc ñieåm cuûa moâ hình coâng ty meï-coâng ty con Tuy moâ hình coâng ty meï-coâng ty con coù nhöõng öu ñieåm treân nhöng cuõng phaùt sinh moät soá nhöôïc ñieåm: - Do bò chi phoái bôûi coâng ty meï neân tính töï chuû trong hoaït ñoäng vaø tính töï chòu traùch nhieäm coøn ôû möùc töông ñoái, do ñoù hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty con seõ khoâng cao nhö caùc coâng ty hoaït ñoäng rieâng reõ ngoaøi taäp ñoaøn. - Khi coâng ty meï taùi boá trí laïi cô caáu ñaàu tö thì coâng ty con coù theå bò gaït boû ra khoûi taäp ñoaøn thoâng qua vieäc baùn phaàn voán goùp cuûa coâng ty meï. - Coù theå naûy sinh moät soá maâu thuaãn giöõa caùc coâng ty con vaø caû taäp ñoaøn. Moät soá hoaït ñoäng cuûa moät coâng ty con seõ coù lôïi cho coâng ty ñoù, nhöng laïi baát lôïi cho caû taäp ñoaøn. Moät coâng ty con coù theå muoán ñaàu tö phaùt trieån saûn phaåm môùi, môû roäng saûn xuaát nhöng xeùt treân bình dieän caû taäp ñoaøn thì ñieàu naøy khoâng coù lôïi, vì coù theå caùc hoaït ñoäng naøy ñöôïc thöïc hieän ôû coâng ty khaùc coù lôïi hôn. Trong thöïc teá, coù nhöõng tröôøng hôïp lôïi ích cuûa moät coâng ty seõ giaûm ñi ñeå ñem laïi lôïi ích kinh teá cho toaøn taäp ñoaøn, nhö vaäy thì lieäu coâng ty naøo seõ chòu giaûm lôïi ích cuûa mình? Moät coâng ty con coù theå muoán theo chieán löôïc phaùt trieån nhanh, nhöng coâng ty meï laïi muoán coâng ty con ñoù theo chieán löôïc duy trì, vì ñaõ coù moät soá coâng ty con khaùc coù trieån voïng phaùt trieån toát hôn theo chieán löôïc phaùt trieån nhanh. Khoâng theå ñeå taát caû caùc coâng ty con ñeàu theo chieán löôïc phaùt trieån nhanh, vì nhö vaäy seõ daãn ñeán khoù khaên veà caân ñoái tieàn maët vaø caêng thaúng veà khaû naêng thanh toaùn cho caû taäp ñoaøn. Tuy nhieân, vôùi nhöõng öu ñieåm vöôït troäi neân coâng ty meï-coâng ty con laø moâ hình hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa caùc doanh nghieäp trong caùc nöôùc theo neàn KTTT vaø nhaát laø trong caùc taäp ñoaøn kinh teá. Ngay caû neàn KTTT ôû Trung Quoác, nôi coù neàn kinh teá chuyeån ñoåi töø kinh teá keá hoaïch sang KTTT gioáng nhö ôû Vieät Nam, cuõng xaùc ñònh quan heä coâng ty meï-coâng ty con laø quan heä chuû ñaïo trong lieân keát taäp ñoaøn. 16 Hình 1.1 : Moái quan heä coâng ty meï-coâng ty con vaø taäp ñoaøn COÂNG TY A COÂNG TY B COÂNG TY C COÂNG TY G COÂNG TY H COÂNG TY D COÂNG TY E TAÄP ÑOAØN Quan heä chi phoái Quan heä khoâng chi phoái 1.2 THÖÏC TRAÏNG CAÙC TOÅNG COÂNG TY NHAØ NÖÔÙC VIEÄT NAM 1.2.1 Quaù trình hình thaønh caùc toång coâng ty Nhaø nöôùc Vieät Nam Caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc (DNNN) töø laâu ñaõ thöïc hieän caùc lieân keát kinh teá döôùi hình thöùc phoå bieán laø lieân hieäp caùc xí nghieäp. Tuy nhieân, thöïc teá hoaït ñoäng cuûa caùc lieân hieäp xí nghieäp tröôùc ñaây cho thaáy tính chaát hình thöùc vaø thieáu hieäu quaû cuûa caùc lieân hieäp xí nghieäp. Nhöôïc ñieåm chính cuûa moâ hình naøy laø söï lieân keát mang tính haønh chính. Maët khaùc, trong ñieàu kieän kinh teá keá hoaïch 17 hoùa taäp trung, lieân keát kinh teá chöa thöïc söï laø nhu caàu noäi taïi cuûa doanh nghieäp. Vieäc chuyeån sang neàn kinh teá thò tröôøng ñaõ laøm phaùt sinh nhu caàu lieân keát kinh teá ñeå taêng khaû naêng caïnh tranh. Naêm 1994, caùc lieân keát kinh teá theo moâ hình TCT Nhaø nöôùc ra ñôøi theo quyeát ñònh soá 91/TTg vaø 90/TTg ngaøy 7-3- 1994 cuûa Thuû Töôùng Chính phuû. Hai loaïi TCT thaønh laäp theo caùc quyeát ñònh treân khaùc nhau veà möùc voán phaùp ñònh vaø soá löôïng thaønh vieân. Vôùi TCT 91 thì möùc voán phaùp ñònh laø 1.000 tyû ñoàng trôû leân vaø soá löôïng thaønh vieân toái thieåu laø 7; TCT 90 thì voán phaùp ñònh treân 500 tyû ñoàng. Vieäc thaønh laäp caùc TCT Nhaø nöôùc nhaèm: - Ñoåi môùi cô caáu toå chöùc, cô cheá quaûn lyù caùc TCT ñaõ hình thaønh tröôùc ñaây vaø caùc lieân hieäp xí nghieäp ñaõ khoâng coøn phuø hôïp vôùi neàn kinh teá thò tröôøng. - Thuùc ñaåy quaù trình tích tuï vaø taäp trung voán, hình thaønh caùc ñôn vò chuû löïc cuûa neàn kinh teá taïo ñieàu kieän ta ñôøi caùc taäp ñoaøn kinh teá maïnh. - Tieán haønh xoùa boû cheá ñoä Boä chuû quaûn, caáp haønh chính chuû quaûn ñoái vôùi DNNN, nhaèm taùch haún chöùc naêng quaûn lyù haønh chính cuûa Nhaø nöôùc ra khoûi chöùc naêng SXKD cuûa doanh nghieäp. - Naâng cao söùc caïnh tranh treân thò tröôøng trong nöôùc vaø treân theá giôùi cuûa caùc doanh nghieäp. - Xoùa boû söï phaân bieät doanh nghieäp trung öông vaø doanh nghieäp ñòa phöông. - Taïo ra nhöõng phöông tieän kinh teá taäp trung ñeå Nhaø nöôùc chuû ñoäng hôn trong vieäc thöïc hieän chöùc naêng ñieàu tieát kinh teá, laøm noøng coát thöïc hieän coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa. 1.2.2 Caùc öu ñieåm vaø haïn cheá cuûa moâ hình toång coâng ty Nhaø nöôùc hieän nay 1.2.2.1 Caùc öu ñieåm Qua 10 naêm ra ñôøi caùc TCT Nhaø nöôùc ñaõ toû roõ tính öu vieät cuûa mình so vôùi caùc moâ hình lieân keát doanh nghieäp tröôùc ñaây (lieân hieäp caùc xí nghieäp, TCT moâ hình cuõ) theå hieän ôû nhöõng ñieåm sau: - Thöù nhaát: Söï ra ñôøi cuûa caùc TCT ñaõ laøm giaûm ñaàu moái quaûn lyù cho caùc caáp chuû quaûn, giuùp cho caùc boä ngaønh quaûn lyù ngaønh kinh teá kyõ thuaät saâu hôn qua vieäc xaây döïng caùc chieán löôïc phaùt trieån ngaønh, quaûn lyù caùc hoaït ñoäng ñaàu tö... Taùch quaûn lyù Nhaø nöôùc ra khoûi quaûn lyù kinh doanh. Chöùc naêng quaûn lyù Nhaø nöôùc do caùc cô quan Nhaø nöôùc ñaûm nhaän, coøn chöùc naêng quaûn lyù kinh doanh ñöôïc chuyeån giao cho caùc doanh nghieäp. 18 - Thöù hai: Coù theå khaúng ñònh raèng caùc TCT laø löïc löôïng chuû löïc trong vieäc thöïc hieän caùc caân ñoái lôùn cuûa neàn kinh teá, vì haàu heát caùc TCT ñeàu giöõ thò phaàn lôùn trong ngaønh mình ñang hoaït ñoäng. Khi caàn can thieäp vaøo neàn kinh teá nhaèm höôùng daãn, ñieàu tieát neàn kinh teá ñi theo ñuùng höôùng, Nhaø nöôùc söû duïng nhöõng TCT nhö laø moät coâng cuï ñeå thöïc hieän caùc chính saùch kinh teá, nhaát laø chính saùch bình oån giaù caû nhö ñieän, than, daàu khí, xi maêng, saét theùp... - Thöù ba: Nhieàu TCT ñaõ huy ñoäng ñöôïc nguoàn löïc noäi boä cuõng nhö beân ngoaøi, ñaåy nhanh vieäc tích tuï vaø taäp trung voán ñeå ñaàu tö môû roäng vaø ñaàu tö theo chieàu saâu naâng cao khaû naêng caïnh tranh. Trong quaù trình SXKD caùc TCT ñaõ thöïc hieän vai troø chæ ñaïo vaø ñònh höôùng hoaït ñoäng cho töøng DNTV cuõng nhö taäp trung thaùo gôõ khoù khaên khi caàn thieát nhö: giaûi phoùng vaät tö, haøng hoùa. - Thöù tö: Khaéc phuïc tình traïng caïnh tranh gaây thieät haïi laãn nhau do vieäc tranh giaønh ñoái taùc nöôùc ngoaøi nhö naâng giaù mua, haï giaù baùn, taêng chi phí giao dòch quoác teá vaø nhöõng sô hôû trong vieäc kyù keát caùc hôïp ñoàng thöông maïi. Moät soá TCT böôùc ñaàu ñaõ taïo ñöôïc söï lieân keát noäi boä trong caùc hoaït ñoäng nghieân cöùu, giao dòch treân thò tröôøng. Töø nhöõng keát quaû treân ñaõ khaúng ñònh chuû tröông thaønh laäp caùc TCT laø ñuùng ñaén, caàn thieát vaø phuø hôïp vôùi xu theá phaùt trieån cuûa doanh nghieäp trong cô cheá thò tröôøng. 1.2.2.2 Caùc haïn cheá cuûa toång coâng ty Nhaø nöôùc Maëc duø ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû khoâng nhoû nhöng caùc TCT Nhaø nöôùc vaãn coøn nhieàu maët haïn cheá : - Thöù nhaát: Quaù trình toå chöùc chöa thöïc söï taïo ra söï gaén keát veà taøi chính, coâng ngheä, thò tröôøng, do ñoù hoaït ñoäng cuûa caùc TCT coù phaàn rôøi raïc, chöa phaùt huy ñöôïc hieäu quaû söùc maïnh toång hôïp cuûa toaøn TCT. Caùc TCT ñöôïc thaønh laäp chuû yeáu baèng caùch taäp hôïp caùc DNNN ñeå coù ñuû soá löôïng DNTV (7 DNTV ñoái vôùi TCT 91 vaø 5 ñoái vôùi TCT 90), khoâng hoaøn toaøn döïa treân cô sôû töï nguyeän vaø lieân keát kinh teá. Vì vaäy, caùc TCT chöa thöïc söï laø moät thöïc theå kinh teá thoáng nhaát, chöa khaéc phuïc tình traïng hoaït ñoäng rôøi raïc cuûa caùc DNTV baèng caùc cô cheá, toå chöùc, ñieàu haønh nhaát laø veà taøi chính vaø nhaân söï. - Thöù hai: Moái quan heä giöõa TCT vaø caùc DNTV trong nhieàu TCT thöïc chaát laø quan heä haønh chính, chöa thaät söï döïa treân söï raøng buoäc veà quyeàn lôïi vaø lôïi ích, trong khi ñieàu naøy laïi chính laø yeáu toá coù aûnh höôûng quyeát ñònh ñeán söï toàn taïi beàn vöõng cuûa caùc TCT. Caâu hoûi “ñöôïc gì khi vaøo caùc TCT“ cuûa moãi doanh nghieäp chöa ñöôïc traû lôøi roõ raøng vaø coù tính thuyeát phuïc ñoái vôùi caùc DNTV. Caùc DNTV trích laäp quyõ taäp trung leân TCT, nhöng laïi khoâng nhaän ñöôïc söï hoã trôï moät caùch thích ñaùng töø TCT, daãn ñeán caùc DNTV laøm aên coù hieäu quaû 19 coi TCT laø moät gaùnh naëng, coøn caùc DNTV yeáu keùm laïi döïa daãm vaøo TCT ñeå toàn taïi. Ñieàu ñoù laøm trieät tieâu ñoäng löïc phaùt trieån cuûa töøng DNTV cuõng nhö toaøn TCT. - Thöù ba: Quy moâ, möùc ñoä tích tuï vaø taäp trung saûn xuaát kinh doanh chöa cao. Ñieàu naøy theå hieän qua voán kinh doanh ôû caùc TCT. Voán cuûa TCT thöïc teá naèm ôû caùc DNTV tröôùc khi coù TCT, laïi thieáu caùc raøng buoäc veà kinh teá, neân vieäc ñieàu hoøa, thay ñoåi cô caáu voán giöõa caùc DNTV trong noäi boä TCT khoù thöïc hieän ñöôïc. TCT tuy coù giao voán cho caùc DNTV nhöng laïi khoâng ñöôïc höôûng quyeàn lôïi ñoái vôùi phaàn lôïi nhuaän sau thueá do caùc DNTV laøm ra, laøm aûnh höôûng ñeán tích tuï vaø taäp trung voán cho caû TCT. Nhu caàu voán cuûa TCT raát cao nhöng TCT laïi khoâng coù phöông thöùc huy ñoäng voán coù hieäu quaû, do bò raøng buoäc bôûi vaán ñeà sôû höõu. Hieän nay taát caû TCT ñeàu thuoäc sôû höõu Nhaø nöôùc, chöa coù moät thaønh phaàn kinh teá naøo khaùc ñöôïc quyeàn goùp voán vaøo TCT. Caùc hình thöùc vay nôï laø phöông aùn giaûi quyeát duy nhaát trong tröôøng hôïp naøy nhöng laïi ñoái ñaàu vôùi ruûi ro taøi chính cao. Chính quy cheá veà vaán ñeà sôû höõu ñaõ keàm cheá söï phaùt trieån cuûa TCT nhaát laø trong moâi tröôøng kinh teá caïnh tranh soâi ñoäng hieän nay. - Thöù tö: Quyeàn töï chuû cuûa caùc DNTV coøn bò haïn cheá, nhieàu vaán ñeà quan troïng nhö keá hoaïch SXKD haøng naêm, caùc döï aùn ñaàu tö, bieân cheá lao ñoäng, ñôn giaù tieàn löông, nhieàu vaán ñeà veà thanh lyù taøi saûn, giaûi quyeát coâng nôï toàn ñoïng ... ñeàu phaûi chôø yù kieán pheâ duyeät cuûa TCT môùi ñöôïc thöïc hieän, do ñoù ñaõ boû lôõ nhieàu cô hoäi kinh doanh. - Thöù naêm: Hieäu quaû SXKD cuûa caùc TCT coù cao hôn so vôùi toaøn boä khu vöïc DNNN song chöa töông xöùng vôùi nhöõng öu ñaõi maø Nhaø nöôùc daønh cho chuùng. Ñaëc bieät nhieàu TCT ñöôïc kinh doanh vôùi vò theá ñoäc quyeàn vaø vì theá giaù saûn phaåm, dòch vuï maø caùc coâng ty naøy ñöa ra khoâng phuø hôïp vôùi quy luaät cuûa thò tröôøng. Chính vì lyù do ñoù, söï toàn taïi cuûa moät soá TCT khoâng taïo ñöôïc moâi tröôøng caïnh tranh laønh maïnh cho neàn kinh teá. - Thöù saùu: Chöùc naêng quaûn lyù cuûa HÑQT vaø chöùc naêng ñieàu haønh cuûa Toång giaùm ñoác chöa ñöôïc quy ñònh roõ raøng. Chính ñieàu naøy gaây khoâng ít khoù khaên cho HÑQT vaø caû Toång giaùm ñoác. Chuû tòch HÑQT vaø Toång giaùm ñoác cuøng do moät caáp ñeà nghò, cuøng do moät caáp quyeát ñònh boå nhieäm, cuøng kyù nhaän voán do Nhaø nöôùc giao neân khoâng xaùc ñònh ñöôïc quyeàn haïn vaø traùch nhieäm cuõng nhö ñòa vò phaùp lyù cuûa moãi chöùc danh naøy. Keát quaû laø coù nôi chuû tòch HÑQT can thieäp vaøo vieäc ñieàu haønh TCT, coù nôi Toång giaùm ñoác xem nheï HÑQT. - Thöù baûy: Trình ñoä cuûa moät soá ngöôøi quaûn lyù ñieàu haønh doanh nghieäp chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa neàn KTTT. Theo baùo caùo cuûa Boä Taøi chính naêm 2002 thì coù ñeán 67% giaùm ñoác doanh nghieäp khoâng hieåu ñöôïc noäi dung cuûa baûng caân ñoái keá toaùn vaø baùo caùo taøi chính doanh nghieäp. Vieäc ñaøo taïo, 20 höôùng daãn nghieäp vuï quaûn lyù TCT theo höôùng ñoåi môùi chaäm ñöôïc trieån khai neân khi thöïc hieän thieáu tính thoáng nhaát, nhieàu nôi vaãn coøn aûnh höôûng cuûa caùch quaûn lyù coù tính chaát haønh chính trung gian cuûa moâ hình TCT, lieân hieäp xí nghieäp cuûa thôøi kyø keá hoaïch hoùa taäp trung. - Thöù taùm: Moät haïn cheá nöõa laø caùch haïch toaùn coäng soå ôû caùc TCT, nghóa laø doanh thu vaø chi phí cuûa toaøn TCT bao goàm doanh thu vaø chi phí cuûa caùc DNTV coäng laïi, lôïi nhuaän cuõng töông töï. Caùch haïch toaùn naøy ñaõ khoâng loaïi tröø caùc giao dòch noäi boä trong TCT daãn ñeán söï truøng laép ôû keát quaû sau cuøng. Ñieàu naøy cuõng daãn ñeán söï voâ lyù trong vaán ñeà sôû höõu veà taøi saûn vaø voán giöõa TCT vôùi caùc DNTV. Trong khi TCT chæ giao moät phaàn voán vaø taøi saûn cuûa Nhaø nöôùc cho caùc DNTV, phaàn coøn laïi laø cuûa chính baûn thaân caùc DNTV hình thaønh töø nhieàu hình thöùc nhö vay, ñi thueâ, hoaëc töø nguoàn boå sung baèng lôïi nhuaän giöõ laïi, do ñoù noù thuoäc sôû höõu cuûa DNTV chöù khoâng phaûi cuûa TCT nhö vôùi caùch haïch toaùn coäng soå hieän nay. Töø nhöõng haïn cheá treân ñoøi hoûi caùc TCT Nhaø nöôùc caàn phaûi ñöôïc ñoåi môùi ñeå naâng cao söùc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá thò tröôøng ñaëc bieät trong xu theá hoäi nhaäp vôùi neàn kinh teá theá giôùi. Nghò quyeát Hoäi nghò laàn thöù 3 Ban chaáp haønh Trung öông Ñaûng (khoùa IX) ñaõ chæ roõ:”Ñoåi môùi vaø naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc TCT Nhaø nöôùc, hình thaønh moät soá taäp ñoaøn kinh teá maïnh. Thí ñieåm, ruùt kinh nghieäm ñeå nhaân roäng vieäc thöïc hieän chuyeån TCT Nhaø nöôùc sang hoaït ñoäng theo moâ hình coâng ty meï-coâng ty con” 1.3 SO SAÙNH SÖÏ KHAÙC BIEÄT GIÖÕA MO HÌNH COÂNG TY MEÏ-COÂNG TY CON VAØ MO HÌNH TOÅNG COÂNG TY NHAØ NÖÔÙC HIEÄN NAY 1.3.1 Veà quan heä sôû höõu Ñoái vôùi TCT, voán vaø taøi saûn cuûa TCT vaø caùc DNTV thuoäc sôû höõu Nhaø nöôùc; TCT chöa xaùc ñònh ñöôïc laø ngöôøi ñaïi dieän chuû sôû höõu voán vaø taøi saûn Nhaø nöôùc giao maø chæ ñöôïc thöïc hieän moät soá raát haïn cheá quyeàn cuûa ñaïi dieän chuû sôû höõu Nhaø nöôùc; TCT nhaän voán vaø taøi saûn Nhaø nöôùc giao ñeå giao laïi cho caùc DNTV mang tính hình thöùc (vì thöïc teá haàu heát soá voán vaø taøi saûn naøy ñaõ ñöôïc caùc DNTV quaûn lyù vaø söû duïng töø tröôùc khi thaønh laäp TCT). Do vieäc giao voán cho caùc ñôn vò caáp döôùi theo phöông thöùc khoâng thanh toaùn neân chöa gaén quyeàn lôïi, traùch nhieäm cuûa TCT vôùi hieäu quaû SXKD trong moãi DNTV vaø taïo ra tính yû laïi cho caùc DNTV. Vieäc thay ñoåi cô caáu voán ñaàu tö trong caùc DNTV khoù thöïc hieän. Trong moâ hình coâng ty meï-coâng ty con, voán vaø taøi saûn cuûa coâng ty meï vaø coâng ty con thuoäc nhieàu sôû höõu khaùc nhau, thuoäc nhieàu thaønh phaàn kinh teá khaùc 21 nhau (ña sôû höõu). Ñaây laø moâ hình keát hôïp haøi hoøa caùc loaïi hình sôû höõu trong phaïm vi moät doanh nghieäp, giöõa caùc DNNN, coâng ty coå phaàn, coâng ty TNHH, caùc hình thöùc lieân doanh lieân keát hoã trôï cho nhau phaùt trieån. Coâng ty meï tham gia goùp voán ôû nhöõng möùc ñoä khaùc nhau, hình thaønh caùc möùc ñoä chi phoái khaùc nhau veà quaûn lyù, ñieàu haønh vaø phaân phoái keát quaû SXKD ñoái vôùi caùc coâng ty con. Coâng ty meï chuû ñoäng tính toaùn, löïa choïn caùc phöông aùn ñaàu tö voán coù hieäu quaû trong töøng thôùi kyø vaø ñöôïc höôûng phaân phoái hieäu quaû töông öùng vôùi möùc voán ñoùng goùp. Döïa treân quan heä taøi chính vôùi caùc möùc ñoä khaùc nhau, vieäc huy ñoäng voán giöõa caùc thaønh phaàn kinh teá ñöôïc thuaän lôïi, quaù trình tích tuï vaø taäp trung voán ñöôïc ñaåy maïnh. 1.3.2 Veà baûn chaát vaø phaïm vi lieân keát Ñoái vôùi TCT, sôïi daây lieân keát giöõa TCT vaø caùc DNTV chuû yeáu thoâng qua caùc bieän phaùp haønh chính. Moái quan heä naøy khaù göôïng eùp vaø ñoâi khi caûn trôû söï naêng ñoäng saùng taïo cuûa caùc DNTV. Phaïm vi lieân keát giôùi haïn theo ngaønh, lónh vöïc, ñòa baøn, cô caáu TCT chuû yeáu bao goàm caùc doanh nghieäp coù moái quan heä maät thieát vôùi nhau veà coâng ngheä vaø hoaït ñoäng chuyeân ngaønh, vieäc môû roäng ngaønh ngheà kinh doanh phaûi ñöôïc cô quan Nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn cho pheùp . Veà cô caáu toå chöùc, TCT khoâng phaùt trieån veà maët chieàu saâu chæ coù theå phaùt trieån theo chieàu roäng. Theo moâ hình TCT chæ toàn taïi 3 caáp laø TCT, coâng ty vaø ñôn vò tröïc thuoäc hoaëc chi nhaùnh, trong ñoù chæ coù TCT vaø coâng ty laø haïch toaùn ñoäc laäp. Trong quaù trình phaùt trieån, cô cheá quaûn lyù vaø cô caáu toå chöùc seõ kìm haõm söï phaùt trieån cuûa ñôn vò tröïc thuoäc hoaëc chi nhaùnh. Bôûi haïch toaùn phuï thuoäc, caùc yeâu caàu töï chuû trong kinh doanh nhö vay voán, kyù keát hôïp ñoàng kinh teá, quyeát ñònh SXKD... khoâng ñaùp öùng ñöôïc do phuï thuoäc vaøo söï phaân caáp, uûy quyeàn cuûa TCT (hay coâng ty). Neáu caàn chuyeån thaønh moät ñôn vò kinh doanh chieán löôïc vôùi cô cheá hoaøn toaøn töï chuû, haïch toaùn ñoäc laäp, thì ñôn vò naøy phaûi taùch ra khoûi coâng ty ñeå tröïc thuoäc TCT vaø coâng ty môùi seõ ngang caáp vôùi coâng ty maø töø ñoù noù taùch ra. Nhö vaäy giöõa hai coâng ty naøy khoâng coøn gaén keát tröïc tieáp vôùi nhau veà maët chieán löôïc nöõa maø phaûi thoâng qua TCT. Ñieàu naøy laøm caûn trôû nhöõng chieán löôïc phaùt trieån doanh nghieäp theo höôùng hoäi nhaäp doïc veà phía tröôùc vaø phía sau, haïn cheá taàm hoaït ñoäng vaø qui moâ hoaït ñoäng cuûa DNTV. Vôùi moâ hình coâng ty meï-coâng ty con, sôïi daây lieân keát giöõa coâng ty meï- coâng ty con laø taøi saûn (goàm taøi saûn höõu hình vaø voâ hình nhö :thò phaàn, uy tín, sôû höõu coâng nghieäp). Vieäc lieân keát baèng taøi saûn seõ gaén ñöôïc lôïi ích kinh teá giöõa coâng ty meï vaø caùc coâng ty con vaø laøm cho moái quan heä naøy hình thaønh moät caùch khaùch quan, khoâng bò göôïng eùp. 22 Maët khaùc xuaát phaùt töø muïc tieâu hieäu quaû kinh teá, phaïm vi lieân keát cuûa coâng ty meï vôùi caùc coâng ty con raát roäng. Coâng ty meï coù theå tham gia goùp voán vôùi caùc doanh nghieäp thuoäc nhieàu thaønh phaàn kinh teá ñeå hình thaønh caùc coâng ty con hoaït ñoäng vöôït phaïm vi ngaønh, lónh vöïc vaø ñòa baøn; ñoàng thôøi khai thaùc vaø suû duïng coù hieäu quaû lôïi theá cuûa caùc coâng ty con veà caùc maët: coâng ngheä, kinh nghieäm quaûn lyù, vò trí, ñòa ñieåm, nguoàn nguyeân lieäu, thò tröôøng tieâu thuï, thò tröôøng voán, lao ñoäng... vaøo vieäc naâng cao hieäu quaû kinh teá, naâng cao naêng löïc caïnh tranh treân thò tröôøng. Taàng naác cô caáu toå chöùc trong coâng ty meï-coâng ty con, veà maët lyù thuyeát laø khoâng giôùi haïn: Coâng ty meï, coâng ty con, coâng ty chaùu ... 1.3.3 Cô cheá vaän haønh TCT vaø caùc DNTV ñeàu laø caùc DNNN chòu söï ñieàu tieát cuûa Luaät DNNN. Vieäc thöïc hieän nhieäm vuï Nhaø nöôùc giao laø muïc tieâu haøng ñaàu cuûa TCT vaø caùc DNTV, muïc tieâu kinh doanh vaø muïc tieâu xaõ hoäi chöa ñöôïc phaân ñònh roõ raøng, coøn thieáu nhöõng cô cheá phuø hôïp ñeå taïo ñoäng löïc cho doanh nghieäp phaùt trieån. Trong moâ hình coâng ty meï-coâng ty con, thoâng qua möùc ñoä goùp voán khaùc nhau cuûa coâng ty meï vôùi coâng ty con, seõ taïo ñöôïc nhieàu taàng lieân keát khaùc nhau, do ñoù keát hôïp ñöôïc yeâu caàu cuûa coâng taùc keá hoaïch hoùa vôùi yeâu caàu cuûa cô cheá thò tröôøng. Coâng ty meï ñoùng vai troø haït nhaân chi phoái hoaït ñoäng cuûa caùc coâng ty con thoâng qua tieàm löïc veà voán, coâng ngheä, kyõ naêng quaûn lyù, uy tín, thò phaàn. Hôn nöõa, xuaát phaùt töø muïc tieâu haøng ñaàu laø hieäu quaû kinh teá, coâng ty meï seõ linh hoaït trong vieäc ñieàu tieát voán ñoái vôùi caùc coâng ty con theo nguyeân taéc öu tieân ñaàu tö cho caùc coâng ty con naøo laøm aên coù hieäu quaû hôn, töø ñoù gaén ñöôïc quyeàn lôïi, traùch nhieäm cuûa coâng ty meï vôùi hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc coâng ty con. Cuõng chính vì ñaàu tö vaøo nhieàu coâng ty neân coâng ty meï ñaõ phaân chia ruûi ro cho nhieàu coâng ty con nhaèm baûo toaøn nguoàn taøi chính cuûa mình. Caùc coâng ty con laø coâng ty TNHH, coâng ty coå phaàn hoaït ñoäng theo luaät doanh nghieäp. Caùc qui ñònh naøy raát thuaän lôïi cho caùc coâng ty con hoaït ñoäng thích öùng vôùi cô cheá thò tröôøng. Caùc coâng ty con moät maët vöøa hoaït ñoäng ñoäc laäp töï chuû, töï thaân hoaït ñoäng theo thò tröôøng, xaây döïng chieán löôïc knh doanh nhöng vaãn phaûi chòu söï raøng buoäc, chi phoái ôû nhöõng möùc ñoä khaùc nhau cuûa coâng ty meï theo qui ñònh trong ñieàu leä toå chöùc vaø hoaït ñoäng ñöôïc cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn quyeát ñònh. 23 1.3.4 Veà ñòa vò phaùp lyù ÔÛ moâ hình TCT, TCT laø moät phaùp nhaân doanh nghieäp, nhöng trong phaùp nhaân doanh nghieäp naøy laïi goàm nhieàu phaùp nhaân doanh nghieäp khaùc (caùc DNNN hoaït ñoäng ñoäc laäp). Vì vaäy tuy coù ñòa vò phaùp lyù nhö caùc DNNN thaønh vieân haïch toaùn ñoäc laäp, nhöng trong thöïc teá, hoaït ñoäng cuûa TCT mang hình thöùc cuûa moät cô quan quaûn lyù haønh chính hôn laø cuûa moät doanh nghieäp bôûi vì: taïi haàu heát caùc TCT hieän nay, voán kinh doanh cuûa TCT laø toång soá voán kinh doanh cuûa caùc DNTV coäng laïi; TCT khoâng giöõ nhieàu voán, maëc duø treân soå saùch soá voán khaù lôùn; nhieàu TCT khoâng coù saûn phaåm vaät chaát cuï theå; nguoàn kinh phí ñeå chi cho caùc hoaït ñoäng cuûa TCT vaãn ñöôïc hình thaønh chuû yeáu töø caùc khoaûn noäp cuûa caùc DNTV. Caùc DNTV haïch toaùn ñoäc laäp tuy coù tö caùch phaùp nhaân, nhöng laïi chòu söï chi phoái veà nhieàu maët cuûa TCT neân khoù coù theå chuû ñoäng hoaøn toaøn trong lónh vöïc toå chöùc, nhaân söï vaø ñaëc bieät trong lónh vöïc taøi chính. Vôùi moâ hình coâng ty meï-coâng ty con, coâng ty meï vaø coâng ty con laø caùc phaùp nhaân ñaày ñuû, coù ñòa vò phaùp lyù roõ raøng, hoaït ñoäng töï chuû theo söï ñieàu chænh cuûa phaùp luaät töông öùng vôùi töøng loaïi hình coâng ty. Ngoaøi ra, caùc thaønh vieân trong moâ hình toå chöùc naøy coøn chòu söï raøng buoäc vôùi coâng ty meï chuû yeáu thoâng qua möùc ñoä chi phoái veà voán, uy tín vaø thò phaàn... vaø thoâng qua söï phaân coâng, hôïp taùc ñeå thöïc hieän nhöõng muïc tieâu theo chieán löôïc phaùt trieån kinh doanh ñaõ ñöôïc thoáng nhaát. 1.3.5 Ñaëc ñieåm hình thaønh vaø ñònh höôùng phaùt trieån cuûa toå chöùc Ñoái vôùi caùc TCT, haàu heát caùc TCT hieän coù ñöôïc hình thaønh treân cô sôû taäp hôïp baèng bieän phaùp haønh chính caùc DNNN hoaït ñoäng trong cuøng ngaønh, lónh vöïc, ñòa baøn hoaït ñoäng ñeå coù ñuû soá löôïng thaønh vieân vaø voán phaùp ñònh toái thieåu theo qui ñònh. Caùc DNTV haïch toaùn ñoäc laäp khoâng phaûi do TCT quyeát ñònh thaønh laäp, maëc duø veà maët phaùp lyù TCT laø chuû sôû höõu. Vôùi moâ hình Coâng ty meï-coâng ty con, ñöôïc hình thaønh treân neàn taûng phaùt trieån cuûa chính baûn thaân doanh nghieäp sau moät thôøi gian hoaït ñoäng, vaø söï ra ñôøi moâ hình toå chöùc môùi laø nhu caàu böùc xuùc cuûa doanh nghieäp nhaèm giaûi phoùng söùc saûn xuaát ñang bò kìm haõm bôûi quan heä saûn xuaát chöa phuø hôïp. Qui moâ cuûa toå chöùc ñöôïc phaùt trieån tuaàn töï töø nhoû ñeán lôùn, töø yeáu ñeán maïnh vaø ñöôïc thöïc hieän theo moät quaù trình phaùt trieån töø haït nhaân laø coâng ty meï coù thöïc löïc veà voán, coâng ngheä, thöông hieäu sau ñoù ñöôïc tieáp tuïc môû roäng thoâng qua caùc phöông thöùc: ñaàu tö môùi, khoáng cheá coå phaàn, lieân keát döôùi hình thöùc saùp nhaäp hoaëc tham gia goùp voán vôùi caùc coâng ty khaùc ñeå hình thaønh caùc coâng ty con, coâng ty chaùu ... 24 1.3.6 Moái quan heä giöõa coâng ty con vôùi coâng ty meï vaø giöõa doanh nghieäp thaønh vieân vôùi toång coâng ty Caùc coâng ty con coù gì khaùc vôùi caùc coâng ty thaønh vieân trong moâ hình TCT hieän nay ? - Ñieàu khaùc bieät cô baûn ñoù laø caùc coâng ty con lieân heä vaø chòu söï chi phoái cuûa coâng ty meï tröôùc heát laø veà voán vaø sau ñoù laø chieán löôïc phaùt trieån, chieán löôïc thò tröôøng vaø thöông hieäu. Tuy nhieân sôïi daây lieân laïc aáy heát söùc soøng phaúng: quan heä vôùi nhau theo hôïp ñoàng kinh teá vaø caùc chuû theå hôïp ñoàng ñeàu bình ñaúng vôùi nhau. - Coâng ty meï khoâng thu phí quaûn lyù coâng ty con maø seõ höôûng lôïi nhuaän phaân chia töø keát quaû SXKD cuûa caùc coâng ty con theo tyû leä goùp voán (ñoái vôùi caùc coâng ty coå phaàn vaø Coâng ty TNHH hai thaønh vieân trôû leân), coøn ñoái vôùi caùc coâng ty con 100% voán Nhaø nöôùc thì sôû höõu ôû ñaây laø Nhaø nöôùc vaø coâng ty meï laø ngöôøi thay maët cho chuû sôû höõu ñeå quaûn lyù voán Nhaø nöôùc taïi coâng ty con. - Caùc coâng ty con coù theå döïa vaøo coâng ty meï khi caàn hoã trôï veà baûo laõnh tín duïng ñoái vôùi caùc khoaûn tín duïng voán vöôït quaù khaû naêng cuûa coâng ty con, coù theå söû duïng thöông hieäu cuûa coâng ty meï, coù theå khai thaùc nhöõng thoâng tin thò tröôøng vaø aùp duïng caùc chieán löôïc thò tröôøng cuûa coâng ty meï.. Tuy nhieân, veà maët taùc nghieäp coâng ty con ñoäc laäp coù quyeàn töï chuû trong hoaït ñoäng SXKD cuûa mình keå caû khi kyù hôïp ñoàng vôùi coâng ty meï; coâng ty con coù quyeàn töø choái neáu thaáy coù ruûi ro, ñoàng thôøi phaûi chòu traùch nhieäm daân söï trong phaàn voán ñöôïc giao. Vôùi nhöõng quy ñònh nhö vaäy phaàn naøo caùc quan heä trong noäi boä coâng ty meï vaø coâng ty con seõ ñöôïc coâng ty hoùa vaø giaûm bôùt tính haønh chính meänh leänh nhö hieän nay. - Trong moâ hình hieän höõu, TCT laø chuû sôû höõu cuûa caû saûn nghieäp cuûa DNTV, töùc laø vöøa sôû höõu voán vöøa sôû höõu taøi saûn vaø taøi saûn cuûa cuûa DNTV laø taøi saûn cuûa TCT. Quan heä giöõa TCT vaø DNTV laø traùch nhieäm voâ haïn. Coøn trong moâ hình coâng ty meï-coâng ty con, coâng ty meï chæ sôû höõu phaàn voán ñaàu tö trong coâng ty con, vaø voán goùp vaøo coâng ty con laø taøi saûn cuûa coâng ty meï (ñaàu tö daøi haïn). Quan heä coâng ty meï ñoái vôùi coâng ty con laø traùch nhieäm höõu haïn trong phaïm vi phaàn voán goùp cuûa coâng ty meï. Ña daïng hoùa sôû höõu caùc doanh nghieäp vaø cô cheá ñaàu tö voán ñaõ taïo neân söï khaùc bieät giöõa moâ hình coâng ty meï-coâng ty con vaø TCT Nhaø nöôùc hieän nay, theå hieän ôû: caùc moái quan heä veà voán, veà quyeàn, nghóa vuï, lôïi ích giöõa coâng ty meï (TCT) vaø caùc coâng ty con (DNTV). Ñaây cuõng laø nhöõng haïn cheá cuûa caùc TCT Nhaø nöôùc hieän nay. 25 1.4 SÖÏ CAÀN THIEÁT PHAÛI CHUYEÅN ÑOÅI MO HÌNH HOAÏT ÑOÄNG CUÛA CAÙC TOÅNG COÂNG TY NHAØ NÖÔÙC Töø nhöõng phaân tích treân cho thaáy moâ hình coâng ty meï-coâng ty con coù nhöõng öu ñieåm cô baûn so vôùi moâ hình TCT hieän nay veà tính linh hoaït trong toå chöùc, vaän haønh, veà tính ña daïng trong quan heä sôû höõu; veà tính raønh maïch trong quan heä giöõa lôïi ích vaø traùch nhieäm vaø raønh maïch trong phaân phoái hieäu quaû SXKD. Vieäc chuyeån ñoåi TCT Nhaø nöôùc sang moâ hình coâng ty meï con seõ khaéc phuïc ñöôïc moät soá haïn cheá cuûa moâ hình TCT hieän nay theå hieän: - Cô cheá ñaàu tö voán ñaõ phaân ñònh roõ veà voán, taøi saûn, quyeàn lôïi, nghóa vuï giöõa caùc ñôn vò trong TCT; taïo cô sôû ñeå giaûi quyeát moái quan heä trong noäi boä DNNN theo höôùng naâng cao quyeàn haïn vaø traùch nhieäm cuûa caùc DNTV. Caùc quan heä böôùc ñaàu ñi vaøo thöïc chaát hôn chöù khoâng chæ mang tính haønh chính, ñieàu nay khaéc phuïc ñöôïc haïn cheá cuûa moâ hình TCT ñang aùp duïng hieän nay. Moái quan heä giöõa caùc DNTV bình ñaúng, cuøng coù lôïi thoâng qua hôïp ñoàng kinh teá. - Thuùc ñaåy coå phaàn hoùa DNNN, ña daïng hoùa sôû höõu Nhaø nöôùc. Coå phaàn hoùa cho pheùp huy ñoäng theâm nguoàn löïc xaõ hoäi ñaàu tö vaøo SXKD maø vai troø chuû ñaïo cuûa kinh teá Nhaø nöôùc vaãn ñöôïc ñaûm baûo.Vieäc cho pheùp caùc DNNN ñoäc laäp coù theå töï nguyeän tham gia vaøo toå chöùc moâ hình coâng ty meï-coâng ty con môû ra höôùng ñeå ñoåi môùi caùc DNNN yeáu keùm veà hieäu quaû, nhoû beù veà quy moâ. - Quaù trình tích tuï vaø taäp trung voán ñöôïc thöïc hieän toát hôn khaéc phuïc tình traïng phaân taùn voán nhö hieän nay, thoâng qua vieäc thu lôïi nhuaän sau moãi naêm hoaït ñoäng cuûa coâng ty con öùng vôùi soá voán maø coâng ty meï ñaõ ñaàu tö. - Ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø quoác teá ñoái vôùi caùc DNNN. Nhôø cô cheá goùp voán linh hoaït, thoâng qua hình thaønh moái quan heä giöõa coâng ty meï vôùi caùc coâng ty con, ñeå hình thaønh moät chænh theå höõu cô caùc phaùp nhaân doanh nghieäp hoaït ñoäng theo nhöõng chieán löôïc phaùt trieån chung nhaát ñònh, vaø ñoù cuõng laø cô sôû ñeå hình thaønh caùc taäp ñoaøn kinh doanh sau naøy. - Moâ hình coâng ty meï-coâng ty con taïo ñieàu kieän cho caùc doanh nghieäp vöøa ._. aùn ñaàu tö, goùp voán, mua coå phaàn cuûa caùc coâng ty khaùc, baùn taøi saûn cuûa coâng ty coù giaù trò ñeán 50% toång giaù trò taøi saûn ñöôïc ghi trong soå keá toaùn cuûa coâng ty”. Ñeå traùnh söï nghòch lyù naøy neân chaêng caàn chænh laïi “...giaù trò baèng hoaëc lôùn hôn 50% toång giaù trò taøi saûn ñöôïc ghi trong soå keá toaùn cuûa coâng ty vôùi ñieàu kieän khoâng ñöôïc vöôït quaù toång möùc voán ñieàu leä”. Coù nhö theá môùi traùnh ñöôïc nhöõng xaùo troän xaûy ra khi coâng ty con vaøo tình traïng maát khaû naêng chi traû. 3.2.3 Xaùc ñònh laïi voán Nhaø nöôùc khi ñaàu tö goùp voán taïi caùc doanh nghieäp khaùc Theo khoaûn 1c Ñieàu 37 Nghò ñònh 153/2004/NÑ-CP ngaøy 9/8/2004 (sau ñaây goïi laø Nghò ñònh 153), Voán ñieàu leä cuûa coâng ty meï ñöôïc hình thaønh töø chuyeån ñoåi TCT, coâng ty thaønh vieân haïch toaùn ñoäc laäp cuûa TCT, coâng ty nhaø nöôùc ñoäc laäp laø soá voán Nhaø nöôùc ñaàu tö vaø ghi trong Ñieàu leä coâng ty meï goàm “Voán nhaø nöôùc ñöôïc TCT, coâng ty thaønh vieân haïch toaùn ñoäc laäp cuûa TCT, coâng ty Nhaø nöôùc ñoäc laäp goùp vaøo caùc coâng ty coå phaàn, coâng ty TNHHtöø hai thaønh vieân trôû leân, coâng ty lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi vaø ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi”. Nhöng thöïc teá khi doanh nghieäp ñem goùp voán, mua coå phaàn lieân doanh vôùi caùc ñoái taùc, ngoaøi voán Nhaø nöôc coøn coù voán doanh nghieäp töï huy ñoäng. Do ñoù caàn thay ñoåi caùch xaùc ñònh voán Nhaø nöôùc ôû caùc doanh nghieäp lieân doanh, lieân keát theo tyû leä voán Nhaø nöôùc treân toång voán, chöù khoâng theå laø toaøn boä soá voán maø doanh nghieäp tham gia lieân doanh, lieân keát. 60 3.2.4 Xaùc ñònh laïi chuû sôû höõu cuûa caùc coâng ty con do caùc doanh nghieäp thaønh vieân thaønh laäp Theo Quyeát ñònh soá 1848/QÑ-UB ngaøy 19/5/2003 cuûa UBND TP HCM v/v toå chöùc laïi TCT Beán Thaønh hoaït ñoäng theo moâ hình coâng ty meï-coâng ty con, thì coâng ty con laø caùc doanh nghieäp do TCT sôû höõu toaøn boä hoaëc moät phaàn voán ñieàu leä nhöng coù quyeàn chi phoái. Ñaëc ñieåm cuûa TCT laø coù nhöõng doanh nghieäp TCT hoaëc do moät DNTV tham gia goùp voán ñaàu tö, nhöng cuõng coù nhöõng doanh nghieäp do nhieàu coâng ty thaønh vieân vaø TCT cuøng goùp voán ñaàu tö vôùi caùc ñoái taùc beân ngoaøi thaønh laäp. Neáu theo Quyeát ñònh treân thì caùc coâng ty con cuûa caùc DNTV haïch toaùn ñoäc laäp trôû thaønh coâng ty con cuûa TCT (coâng ty meï) maø leõ ra noù seõ ôû vò trí laø coâng ty con cuûa coâng ty thaønh vieân (coâng ty chaùu). Do ñoù caàn ñieàu chænh theo höôùng chæ coù doanh nghieäp naøo do TCT tröïc tieáp ñaàu tö vaø naém coå phaàn, voán goùp chi phoái thì môùi trôû thaønh coâng ty con cuûa TCTï sau khi chuyeån ñoåi; coøn ñoái vôùi caùc doanh nghieäp do caùc DNTV ñaàu tö thì seõ trôû thaønh coâng ty con cuûa caùc DNTV, tröø tröôøng hôïp DNTV ñoàng yù chuyeån giao cho TCT giöõ quyeàn chi phoái. 3.2.5 Naâng cao vai troø cuûa Ban kieåm soaùt Taïi caùc coâng ty coå phaàn, Ban kieåm soaùt do coå ñoâng (chuû sôû höõu) baàu ra nhaèm thöïc hieän chöùc naêng kieåm soaùt ñoäc laäp caùc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa coâng ty. Theo quy ñònh hieän haønh, Ban kieåm soaùt do HÑQT thaønh laäp giuùp HÑQT “kieåm tra, giaùm saùt tính hôïp phaùp, chính xaùc vaø trung thöïc trong quaûn lyù, ñieàu haønh hoaït ñoäng kinh doanh, trong ghi cheùp soå saùch keá toaùn, baùo caùo taøi chính vaø vieäc chaáp haønh Ñieàu leä coâng ty, nghò quyeát, quyeát ñònh cuûa HÑQT, quyeát ñònh cuûa Chuû tòch HÑQT” (khoaûn 1 Ñieàu 37 – Luaät DNNN). Maët khaùc theo Quyeát ñònh soá 271/2003/QÑ-TTg ngaøy 31/12/2003 cuûa Thuû Töôùng Chính phuû, vieäc giaùm saùt cuûa chuû sôû höõu bao goàm giaùm saùt tröôùc, trong, vaø sau hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Nhö vaäy vieäc ñaàu tö taøi saûn cho TCT nhöng khoâng cöû ñaïi dieän tham gia vaøo Ban kieåm soaùt, chuû sôû höõu seõ khoù naém baét kòp thôøi caùc vaán ñeà naûy sinh trong quaù trình SXKD cuûa doanh nghieäp, chæ thöïc hieän vieäc giaùm saùt tröôùc vaø sau hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp, töùc laø chæ giaûi quyeát haäu quaû khi söï vieäc ñaõ xaûy ra. Hôn nöõa khi Ban kieåm soaùt chòu söï chæ ñaïo tröïc tieáp töø HÑQT thì lieäu coù khaùch quan trong thöïc hieän ñuùng chöùc traùch nhieäm vuï cuûa mình laø:“kieåm tra, giaùm saùt tính hôïp phaùp, chính xaùc vaø trung thöïc trong quaûn lyù”, töùc laø kieåm tra giaùm saùt nhieäm vuï quaûn lyù cuûa HÑQT. Nhieäm vuï, quyeàn haïn, traùch nhieäm cuûa Ban kieåm soaùt raát lôùn nhöng 61 khoâng quy ñònh möùc ñoä xöû phaït khi vi phaïm maø chæ ghi chung chung laø chòu traùch nhieäm tröôùc HÑQT vaø Phaùp luaät. Bôûi seõ coù tình traïng Ban kieåm soaùt thoâng ñoàng vôùi doanh nghieäp baùo caùo khoâng trung thöïc tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp, nhaát laø khi thaønh vieân ban kieåm soaùt coâng ty meï laøm thaønh vieân kieåm soaùt ôû coâng ty con. Töø nhöõng phaân tích treân, ñeå naâng cao hoaït ñoäng giaùm saùt cuûa chuû sôû höõu thì Ban kieåm soaùt caàn hoaït ñoäng moät caùch ñoäc laäp hoaëc chuû sôû höõu caàn cöû ñaïi dieän vaøo Ban kieåm soaùt. Beân caïnh ñoù caàn quy ñònh roõ vieäc xöû lyù caùc vi phaïm cuûa thaønh vieân Ban kieåm soaùt. 3.2.6 Quyeàn chi phoái cuûa coâng ty meï ñoái vôùi coâng ty con Khoaûn 8 Ñieàu 3 Luaät DNNN quy ñònh “Quyeàn chi phoái laø quyeàn ñònh ñoaït ñoái vôùi ñieàu leä hoaït ñoäng, vieäc boå nhieäm, mieãn nhieäm, caùch chöùc caùc chöùc danh quaûn lyù chuû choát, vieäc toå chöùc quaûn lyù vaø caùc quyeát ñònh quaûn lyù quan troïng khaùc cuûa doanh nghieäp ñoù”. Nhö vaäy ôû ñaây quyeàn chi phoái ñöôïc xem nhö laø quyeàn ñònh ñoaït. Treân thöïc teá quyeàn chi phoái laø quyeàn töông ñoái, coøn quyeàn ñònh ñoaït laø quyeàn quyeát ñònh cuûa chuû sôû huõu taøi saûn, khoâng theå ñoàng nhaát quyeàn chi phoái laø quyeàn ñònh ñoaït Taïi khoaûn 5 Ñieàu 3 Luaät DNNN : “Doanh nghieäp coù coå phaàn, voán goùp chi phoái cuûa Nhaø nöôùc laø Doanh nghieäp maø coå phaàn hoaëc voán goùp cuûa Nhaø nöôùc chieám treân 50% voán ñieàu leä, Nhaø nöôùc giöõ quyeàn chi phoái ñoái vôùi doanh nghieäp ñoù”. Nhöng taïi khoaûn 2b Ñieàu 77 Luaät Doanh nghieäp thì “Ñoái vôùi quyeát ñònh veà loaïi coå phaàn vaø soá löôïng coå phaàn ñöôïc quyeàn chaøo baùn cuûa töøng loaïi, söûa ñoåi boå sung Ñieàu leä coâng ty; toå chöùc giaûi theå coâng ty; baùn hôn 50% toång giaù trò taøi saûn ñöôïc ghi trong soå saùch keá toaùn cuûa coâng ty thì phaûi ñöôïc soá coå ñoâng ñaïi dieän ít nhaát 65% toång soá phieáu bieåu quyeát cuûa taát caû coå ñoâng döï hoïp chaáp thuaän. Tyû leä cuï theå do ñieàu leä coâng ty quy ñònh”. Töông töï taïi khoaûn 2b Ñieàu 39 ñeà caäp ñeán quyeát ñònh cuûa Hoäi ñoàng thaønh vieân ñöôïc thoâng qua taïi cuoäc hoïp:”Ñoái vôùi quyeát ñònh baùn taøi saûn coù giaù trò baèng hoaëc lôùn hôn 50% toång giaù trò taøi saûn ñöôïc ghi trong soå saùch keá toaùn cuûa coâng ty hoaëc tyû leä nhoû hôn quy ñònh taïi ñieàu leä coâng ty, söûa ñoåi, boå sung ñieàu leä coâng ty, toå chöùc laïi giaûi theå coâng ty thì phaûi ñöôïc soá phieáu ñaïi dieän cho ít nhaát 75% soá voán cuûa caùc thaønh vieân döï hoïp chaáp thuaän”. Taïi khoaûn 3 Ñieàu 39 quyeát ñònh cuûa Hoäi ñoàng thaønh vieân ñöôïc thoâng qua baèng vaên baûn khi ñöôïc soá thaønh vieân ñaïi dieän ít nhaát 65% voán ñieàu leä. Nhö vaäy veà quyeàn chi phoái cuûa chuû sôû höõu giöõa hai boä luaät ñaõ coùù ñoä “cheânh”. TCT hoaït ñoäng theo Luaät DNNN coù quyeàn chi phoái doanh nghieäp 62 khaùc (coâng ty con) khi coù voán goùp coå phaàn chi phoái treân 50% voán ñieàu leä. Nhöng do caùc coâng ty con hoaït ñoäng theo Luaät Doanh nghieäp, neân TCT khoâng theå thöïc hieän ñöôïc quyeàn chi phoái ñoái vôùi coâng ty con neáu coù soá phieáu bieåu quyeát thaáp hôn 65% trong Ñaïi hoäi ñoàng coå ñoâng (ñoái vôùi coâng ty coå phaàn); hoaëc soá phieáu ñaïi dieän thaáp hôn 75% soá voán cuûa caùc thaønh vieân döï hoïp hay 65% voán ñieàu leä (coâng ty TNHH hai thaønh vieân trôû leân). Cho neân vôùi tyû leä naém giöõ treân 50% voán ñieàu leä thì quyeàn chi phoái ñeán möùc naøo ñoù chöù khoâng theå laø quyeàn ñònh ñoaït. Do ñoù trong thôøi gian tôùi, khaùi nieäm veà quyeàn chi phoái cuûa doanh nghieäp trong Luaät DNNN vaø caùc ñieàu khoaûn cuûa Luaät Doanh nghieäp caàn ñöôïc ñieàu chænh sao cho coù söï ñoàng boä vaø nhaát quaùn, ñeå cho coâng ty meï thöïc söï theå hieän ñöôïc quyeàn chi phoái ñoái vôùi coâng ty con. Vieäc ñieàu chænh theo höôùng coâng ty meï naém giöõ tyû leä voán ñieàu leä caøng cao thì quyeàn chi phoái caøng roäng; khi tyû leä voán ñieàu leä ñaït ñeán möùc naøo ñoù (chaúng haïn treân 85%) thì quyeàn chi phoái trôû thaønh quyeàn ñònh ñoaït. 3.2.7 Cô cheá ñaàu tö trong noäi boä coâng ty meï-coâng ty con Quan troïng nhaát trong moái quan heä theo moâ hình coâng ty meï-coâng ty con, ñoù laø moái quan heä veà voán vaø keøm theo ñoù laø söï töï chuû hoaøn toaøn trong moái quan heä choàng cheùo, qua laïi giöõa coâng ty meï vaø coâng ty con, giöõa caùc coâng ty con vôùi nhau, giöõa noäi boä coâng ty meï-coâng ty con vôùi beân ngoaøi. Caùc quy ñònh hieän haønh môùi neâu leân vieäc goùp voán xuoâi coâng ty meï ñaàu tö vaøo coâng ty con, chöa ñeà caäp ñeán vieäc ñaàu tö ngöôïc coâng ty con ñaàu tö vaøo coâng ty meï, hay ñaàu tö ngang caùc coâng ty con ñaàu tö laãn nhau. Trong quan heä ñaàu tö voán, caùc coâng ty coù theå ñaàu tö laãn nhau vaø ñaàu tö vaøo coâng ty meï, khi coâng ty meï vaø coâng ty con ña daïng hoùa sôû höõu, neáu vieäc ñaàu tö ñoù mang laïi hieäu quaû. Quyeát ñònh soá 155/2004/QÑ-TTg ngaøy 24/8/2004 cuûa Thuû töôùng veà ban haønh tieâu chí, danh muïc TCT Nhaø nöôùc, soá ngaønh ngheà lónh vöïc kinh doanh Nhaø nöôùc naém giöõ toaøn boä voán ñieàu leä hay coå phaàn chi phoái ñaõ giaûm xuoáng, vôùi chuû tröông CPH caùc TCT keå caû coâng ty meï, thì vieäc caùc coâng ty con ñaàu tö vaøo coâng ty meï vaø ñaàu tö laãn nhau hoaøn toaøn coù theå xaûy ra trong thôøi gian tôùi. Vaán ñeà ôû ñaây laø neân ñöa ra moät hình thöùc ñaàu tö noäi boä nhö theá naøo ñeå traùnh tình traïng ñaàu tö aûo, voøng vo khoù kieåm soaùt. Do ñoù caùc cô quan chöùc naêng neân nghieân cöùu, chænh söûa vaán ñeà ñaàu tö voán trong noäi boä coâng ty meï- coâng ty con sao cho moâ hình môùi hoaït ñoäng phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thöïc teá. 3.2.8 Caùc cô cheá chính saùch khaùc TCT hoaït ñoäng theo moâ hình coâng ty meï-coâng ty con laø moät böôùc chuyeån ñeå tieán tôùi hình thaønh taäp ñoaøn kinh teá. Qua nghieân cöùu kinh nghieäm 63 caùc nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån cho thaáy, quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån taäp ñoaøn kinh teá caàn coù söï hoã trôï cuûa Nhaø nöôùc. Tuy nhieân Nhaø nöôùc phaûi caên cöù vaøo möùc ñoä phaùt trieån, nhu caàu cuûa neàn kinh teá, nhu caàu lieân keát cuûa caùc doanh nghieäp vaø aùp duïng nguyeân taéc cuûa neàn kinh teá thò tröôøng ñeå hoã trôï quaù trình tích tuï, taäp trung voán vaø quaù trình hôïp taùc hoùa, phaân coâng chuyeân moân hoùa giöõa caùc doanh nghieäp ñeå hoã trôï vieäc hình thaønh vaø thuùc ñaåy söï phaùt trieån caùc taäp ñoaøn kinh teá. Ñoàng thôøi Nhaø nöôùc caàn ban haønh khuoân khoå phaùp luaät veà saùp nhaäp, ñaàu tö goùp voán, mua coå phaàn, mua baùn doanh nghieäp; khuyeán khích hôïp taùc giöõa doanh nghieäp quy moâ lôùn vaø doanh nghieäp quy moâ nhoû, taïo haønh lang phaùp lyù cho caùc coâng ty töï taùi cô caáu phuø hôïp vôùi neàn kinh teá thò tröôøng. Töø ñoù giuùp cho doanh nghieäp coù theå ñoái phoù vôùi nhöõng thay ñoåi cuûa thò tröôøng; caïnh tranh coù hieäu quaû vôùi caùc taäp ñoaøn nöôùc ngoaøi ôû caû trong vaø ngoaøi nöôùc. Trong quaù trình naøy khoâng neân duøng giaûi phaùp haønh chính thuaàn tuùy ñeå hình thaønh vaø phaùt trieån taäp ñoaøn kinh teá. Phöông phaùp meänh leänh haønh chính chæ ñöôïc söû duïng nhö moät bieän phaùp hoã trôï coù hieäu quaû cho caùc giaûi phaùp kinh teá vaø theå cheá khaùc khi caàn thieát. Coù nhö vaäy môùi khaéc phuïc nhöõng toàn taïi cuûa moâ hình TCT hieän nay vaø phuø hôïp vôùi xu höôùng chung treân theá giôùi veà phaùt trieån taäp ñoaøn kinh teá. Nhöõng giaûi phaùp kieán nghò ôû treân coù theå toùm taét trong baûng sau: Caùc giaûi phaùp, kieán nghò Noäi dung Kyø voïng I Ñoái vôùi Sunimex 1. Xaây döïng chieán löôïc kinh doanh. - Xaùc ñònh caùc ngaønh haøng, maët haøng chuû löïc. -Döï kieán caùc muïc tieâu cô baûn vaø giaûi phaùp thöïc hieän caùc muïc tieâu. - Caên cöù vaøo noäi löïc vaø döï baùo tình hình ñeå xaây döïng chieán löôïc. - Xaùc ñònh thò tröôøng muïc tieâu vaø lôïi theá caïnh tranh cuûa TCT. - Giaûm ñaàu tö daøn traûi - Taêng chuû ñoäng cuûa TCT tröôùc nhöõng bieán ñoäng cuûa thò tröôøng. - Taïo moái lieân keát beàn chaët caùc coâng ty. 2. Ñoái vôùi vieäc CPH caùc DNTV. - Ñöa giaù trò thöông hieäu khi ñònh giaù doanh nghieäp. - Taêng löôïng coå phieáu baùn ra ngoaøi. - Taêng voán thu veà töø caùc ñôn vò CPH. - Taêng tính thanh khoaûn coå phieáu. 3. Thay ñoåi caùch haïch toaùn vaø laäp baùo caùo - Voán cuûa coâng ty con laø taøi saûn ñaàu tö daøi haïn cuûa - Taùch baïch quyeàn vaø nghóa vuï veà taøi saûn cuûa 64 taøi chính. coâng ty meï. - Loaïi tröø caùc giao dòch trong noäi boä TCT trong baùo caùo taøi chính. TCT vaø caùc coâng ty con. - Ñaùnh giaù thöïc chaát tình hình cuûa TCT trong kyø hoaït ñoäng. 4. Ñöa hoaït ñoäng dòch vuï thöông maïi ñi vaøo chieàu saâu, taïo moái lieân keát vôùi caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû, hình thaønh moái lieân keát baèng voán voâ hình. -Phaùt trieån dòch vuï thöông maïi theo höôùng lieân keát, hôïp taùc vôùi caùc doanh nghieäp, ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû. - Ñaåy maïnh coâng taùc xuùc tieán thöông maïi. Xaây döïng maïng thoâng tin giao dòch thöông maïi, xaây döïng ngaân haøng döõ lieäu thoâng tin. - Taêng theâm giaù trò cho haøng hoùa. -Phaùt huy theá maïnh cuûa töøng loaïi hình doanh nghieäp, töøng vuøng laõnh thoå. - Giaûm daàn voán höõu hình baèng voán voâ hình khi tham gia ñaàu tö goùp voán. -Ñaûm baûo nguoàn haøng hoùa oån ñònh. 5. Taêng cöôøng moái lieân keát trong noäi boä TCT -Taïo moái lieân keát ngang giöõa caùc ñôn vò coù saûn phaåm dòch vuï gioáng nhau. -Taïo moái lieân keát doïc giöõa caùc ñôn vò coù quan heä chaët cheõ trong quaù trình SXKD. -Taêng söï lieân keát giöõa caùc coâng ty. - Khaéc phuïc tình traïng hoaït ñoäng manh muùn, choàng cheùo, caïnh tranh laãn nhau. 6.Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc - Treân neàn taûng moâ hình môùi xaùc ñònh nhu caàu veà soá löôïng chaát löôïng. - Xaây döïng caùc tieâu chí vaø qui trình tuyeån choïn caùn boä. -Ñaøo taïo, ñaøo taïo laïi ñoäi nguõ lao ñoäng, coâng nhaân kyõ thuaät. - Chính saùch thu huùt ngöôøi coù trình ñoä töø beân ngoaøi vaø quy hoaïch ñaøo taïo löïc löôïng keá thöøa. - Xaây döïng ñoäi nguõ caùn boä quaûn lyù, lao ñoäng kyõ thuaät ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu nhieäm vuï khi TCT chuyeån sang moâ hình môùi. - Khaéc phuïc tình traïng kieâm nhieäm quaûn lyù voán Nhaø nöôùc ôû nhieàu ñôn vò. II Ñoái vôùi Nhaø nöôùc 1.Phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn -Ban haønh luaät veà thò tröôøng chöùng khoaùn vaø caùc - Taêng tính thanh khoaûn cho coå phieáu. 65 chính saùch hoã trôï, khuyeán khích thò tröôøng chöùng khoaùn phaùt trieån - Khuyeán khích caùc coâng ty coå phaàn nieâm yeát baèng caùc chính saùch : giaûm thueá, giaûm phí haønh chính lieân quan ñeán phaùt haønh mua baùn chöùng khoaùn. - Khôi thoâng keânh huy ñoäng voán cho neàn kinh teá, voán seõ di chuyeån töø nôi coù hieäu quaû thaáp sang nôi coù hieäu quaû cao - TCT coù theå thöïc hieän taùi cô caáu voán ôû caùc coâng ty con, coâng ty lieân keát. - Caùc nhaø ñaàu tö an taâm ñaàu tö vaøo coå phieáu. 2. Quyeàn haïn vaø traùch nhieäm cuûa HÑQT trong vieäc ñaàu tö goùp voán vaø baùn taøi saûn Söûa ñoåi caùc ñieàu khoaûn lieân quan ñeán vieäc ñaàu tö goùp voán vaø baùn taøi saûn cuûa HÑQT(chuû sôû höõu) taïi Luaät Doanh nghieäp vaø Luaät DNNN “..trong soå keá toaùn cuûa coâng ty vôùi ñieàu kieän khoâng ñöôïc vöôït quaù toång möùc voán ñieàu leä” Xoùa nghòch lyù veà quyeàn haïn vaø traùch nhieäm, nghóa vuï veà taøi saûn cuûa chuû sôû höõu ñoái vôùi doanh nghieäp. 3. Xaùc ñònh laïi voán Nhaø nöôùc khi ñaàu tö goùp voán, mua coå phaàn ôû doanh nghieäp khaùc. Xaùc ñònh voán Nhaø nöôùc ôû caùc doanh nghieäp lieân doanh lieân keát theo tyû leä voán Nhaø nöôùc/ toång nguoàn voán. Xaùc ñònh roõ voán Nhaø nöôùc vaø voán cuûa doanh nghieäp khi lieân doanh lieân keát ra beân ngoaøi. 4. Xaùc ñònh laïi chuû sôû höõu cuûa caùc coâng ty con do caùc DNTV thaønh laäp. Ñieàu chænh quyeát ñònh 1848/QÑ-UB veà xaùc ñònh caùc coâng ty con sau khi chuyeån ñoåi. Caùc coâng ty con do DNTV thaønh laäp tröôùc khi chuyeån ñoåi vaãn thuoäc DNTV sau khi chuyeån ñoåi (tröø tröôøng hôïp DNTV ñoàng yù chuyeån veà TCT). 5. Naâng cao naêng löïc Ban kieåm soaùt Ban kieåm soaùt caàn hoaït ñoäng moät caùch ñoäc laäp, hoaëc chuû sôû höõu cöû ñaïi dieän vaøo Ban kieåm soaùt Baûo ñaûm tính khaùch quan trong hoaït ñoäng cuûa Ban kieåm soaùt. 6 Quyeàn chi phoái cuûa Khoâng neân ñoàng nhaát giöõa Khaùi nieäm veà quyeàn chi 66 coâng ty meï ñoái vôùi coâng ty con quyeàn chi phoái vaø quyeàn ñònh ñoaït. Caàn ñieàu chænh theo höôùng coâng ty meï naém giöõ tyû leä voán ñieàu leä caøng cao thì quyeàn chi phoái caøng roäng; khi tyû leä voán ñieàu leä ñaït ñeán möùc naøo ñoù (chaúng haïn treân 85%) thì quyeàn chi phoái môùi trôû thaønh quyeàn ñònh ñoaït phoái trong Luaät DNNN vaø caùc ñieàu khoaûn cuûa Luaät DN caàn ñöôïc ñieàu chænh sao cho coù söï ñoàng boä vaø nhaát quaùn ñeå coâng ty meï thöïc söï theå hieän ñöôïc quyeàn chi phoái ñoái vôùi coâng ty con. 7.Cô cheá ñaàu tö trong noäi boä coâng ty meï- coâng ty con. Caàn coù cô cheá ñaàu tö töø coâng ty con vaøo coâng ty meï vaø giöõa caùc coâng ty con vôùi nhau. - Phuø hôïp vôùi tình hình thöïc teá khi thöïc hieän ña daïng hoùa sôû höõu caùc doanh nghieäp. - Traùnh tình traïng ñaàu tö aûo, khoù kieåm soaùt. 8. Caùc cô cheá chính saùch khaùc. Ban haønh caùc khuoân khoå phaùp luaät veà saùp nhaäp, mua baùn doanh nghieäp. - Khuyeán khích söï hôïp taùc giöõa caùc doanh nghieäp. - Taïo haønh lang phaùp lyù cho caùc coâng ty töï taùi ñaàu tö. KEÁT LUAÄN CHÖÔNG III Chuyeån ñoåi moâ hình hoaït ñoäng TCT Nhaø nöôùc sang moâ hình coâng ty meï- coâng ty con thöïc chaát laø chuyeån töø giao voán sang ñaàu tö voán. Heä quaû cuûa cô cheá ñaàu tö voán laøm phaùt sinh quan heä kinh teá, quan heä hôïp ñoàng thay quan heä haønh chính phaùt sinh töø cô cheá giao voán. Maët khaùc vieäc ña daïng hoùa sôû höõu taùc ñoäng tôùi moïi maët cuûa hoaït ñoäng quaûn lyù trong DNNN caû ôû taàm vó moâ Nhaø nöôùc vaø quaûn lyù vi moâ trong caùc doanh nghieäp. Vôùi cô cheá ñaàu tö voán, ña daïng hoùa sôû höõu, hoaït ñoäng quaûn lyù caùc DNNN khoâng theå giöõ nguyeân caùch thöùc quaûn lyù nhö khi Nhaø nöôùc giao voán hay naém giöõ 100% sôû höõu vaø vieäc giaûi quyeát caùc moái quan heä kinh teá, taøi chính cuõng phaûi tuaân thuû theo caùc quy luaät kinh teá chung cuûa thò tröôøng. Trong caùc TCT Nhaø nöôùc hieän nay, hoaït ñoäng quaûn lyù khoâng chæ tuaân theo moät Luaät DNNN duy nhaát maø coøn phaûi tuaân thuû theo caùc luaät khaùc nhö Luaät Doanh nghieäp ñoái vôùi caùc coâng ty coå phaàn, coâng 67 ty TNHH, Luaät Ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñoái vôùi caùc coâng ty lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi. Do ñoù ñoøi hoûi giöõa caùc boä luaät caàn coù söï ñoàng boä, khoâng maâu thuaãn nhau, haïn cheá quaù trình hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp. Treân ñaây laø nhöõng giaûi phaùp vaø nhöõng kieán nghò ñeå coù theå aùp duïng moâ hình coâng ty meï coâng ty con taïi Sunimex. Tuy nhieân deå moâ hình vaän haønh coù hieäu quaû, ñoøi hoûi coâng ty meï vaø caùc coâng ty con caàn phaûi coù söï thay ñoåi trong caùch laøm, neáp nghó ñeå phuø hôïp vôùi ñòa lyù phaùp lyù môùi vaø phuø hôïp vôùi cô cheá thò tröôøng. Cô caáu toå chöùc cuûa coâng ty meï phaûi ñöôïc thay ñoåi ñeå thích öùng vôùi coâng vieäc môùi: vöøa tröïc tieáp kinh doanh, phaùt trieån quy moâ, vöøa ñònh höôùng caùc coâng ty con ñi theo chieán löôïc chung cuûa TCT. Caùc coâng ty con hoaït ñoäng ñoäc laäp hôn trong quaûn lyù ñieàu haønh, khoâng coøn phuï thuoäc vaøo TCT nhö tröôùc. 68 KEÁT LUAÄN Moâ hình TCT Nhaø nöôùc ra ñôøi trong boái caûnh ñaát nöôùc ñang quaù trình chuyeån ñoåi sang neàn kinh teá thò tröôøng, trình ñoä phaùt trieån kinh teá coøn thaáp, trình ñoä taäp trung vaø hôïp taùc chöa cao, haønh lang phaùp lyù coøn thieáu vaø chöa ñoàng boä. Nhöõng haïn cheá treân ñaõ caûn trôû söï phaùt trieån cuûa caùc TCT thaønh caùc taäp ñoaøn kinh teá maïnh nhö muïc tieâu ban ñaàu; maët khaùc laøm giaûm söùc caïnh tranh cuûa caùc TCT trong quaù trình Vieät Nam hoäi nhaäp khu vöïc vaø theá giôùi. Vaán ñeà ñaët ra laø phaûi coù söï thay ñoåi caûi tieán trieät ñeå phöông thöùc quaûn lyù, ñieàu haønh töø baûn thaân moãi TCT cuõng nhö caùc chính saùch cô cheá cuûa Nhaø nöôùc ñoái vôùi caùc TCT noùi rieâng vaø cuûa neàn kinh teá noùi chung. Vôùi moâ hình coâng ty meï-coâng ty con ñaõ phaân tích treân ñaây vaø cuï theå taïi Sunimex coù theå giaûi quyeát ñöôïc phaàn naøo nhöõng haïn cheá treân. Hy voïng raèng neáu moâ hình coâng ty meï-coâng ty con aùp duïng thaønh coâng seõ thuùc ñaåy Sunimex taêng tröôûng beàn vöõng, trôû thaønh moät taäp ñoaøn kinh teá maïnh trong töông lai. Vaø xa hôn nöõa seõ hình thaønh neân caùc taäp ñoaøn cuûa Vieät nam ñuû söùc caïnh tranh vôùi caùc taäp ñoaøn huøng maïnh treân theá giôùi. Khi chuyeån ñoåi TCT Nhaø nöôùc sang moâ hình coâng ty meï-coâng ty con seõ chòu nhieàu yeáu toá taùc ñoäng vaø seõ coù nhöõng aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán hieäu quaû thöïc hieän moâ hình naøy: heä thoáng luaät phaùp, caùc cô cheá chính saùch veà quaûn lyù, taøi chính, lao ñoäng… Vôùi trình ñoä vaø kieán thöùc coøn haïn cheá, nhöõng vaán ñeà neâu trong luaän vaên coøn coù mang tính khaùi quaùt vaø coù nhöõng thieáu soùt khoâng traùnh khoûi. Trong thôøi gian tôùi, toâi döï ñònh seõ tieáp tuïc nghieân cöùu saâu hôn veà moâ hình naøy cuõng nhö tính khaû thi trong vieäc thöïc hieän. Toâi raát mong nhaän ñöôïc nhöõng yù kieán ñoùng goùp quyù baùu cuûa quyù thaày coâ vaø cuûa Hoäi ñoàng giaùm khaûo, caùc chuyeân gia trong ngaønh vaø caùc anh chò quan taâm ñeán ñeà taøi naøy ñeå luaän vaên ñöôïc hoaøn thieän hôn. 69 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. Luaät Doanh nghieäp soá 13/1999/QH10 ngay30 thaùng 9 naêm 1999 2. Luaät Doanh nghieäp Nhaø nöôùc naêm 1995 3. Luaät Doanh nghieäp Nhaø nöôùc soá 14/2003/QH11 ngaøy 26 thaùng 11 naêm 2003 4. Nghò quyeát Hoäi nghò laàn thöù ba Ban chaáp haønh Trung öông Ñaûng khoùa IX ngaøy 24 thaùng 9 naêm 2001 5. Nghò ñònh 59/CP ngaøy 3/10/1996 cuûa Chính phuû ban haønh quy cheá quaûn lyù taøi chính vaø haïch toaùn kinh doanh ñoái vôùi doanh nghieäp Nhaø nöôùc. 6. Nghò ñònh 63/2001/NÑ-CP ngaøy 14/9/2001 cuûa Chính phuû veà chuyeån doanh nghieäp Nhaø nöôùc, doanh nghieäp cuûa toå chöùc chính trò, toå chöùc chính trò - xaõ hoäi thaønh coâng ty traùch nhieäm höõu haïn moät thaønh vieân. 7. Nghò ñònh 153/2004/NÑ-CP ngaøy 9/8/2004 cuûa Chính phuû veà toå chöùc, quaûn lyù toång coâng ty Nhaø nöôùc vaø chuyeån ñoåi toång coâng ty nhaø nöôùc ñoäc laäp theo moâ hình coâng ty meï-coâng ty con. 8. Nghò ñònh 187/2004/NÑ-CP ngaøy 16/11/2004 cuûa Chính phuû veà vieäc chuyeån coâng ty nhaø nöôùc thaønh coâng ty coå phaàn. 9. Quyeát ñònh soá 90/TTG ngaøy 7/3/1994 cuûa Thuû töôùng Chính phuû veà vieäc tieáp tuïc saép xeáp doanh nghieäp Nhaø nöôùc. 10. Quyeát ñònh soá 91/TTG ngaøy 7/3/1994 cuûa Thuû töôùng Chính phuû veà vieäc thí ñieåm thaønh laäp taäp ñoaøn kinh doanh. 11. Quyeát ñònh soá 271/2003/QÑ-TTg ngaøy 31/12/2003 cuûa Thuû töôùng Chính phuû veà vieäc ban haønh Quy cheá giaùm saùt vaø ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa DNNN 12. Quyeát ñònh soá 155/2004/QÑ-TTG ngaøy 24/8/2004 cuûa Thuû töôùng Chính phuû veà ban haønh tieâu chí, danh muïc phaân loaïi TCT Nhaø nöôùc vaø coâng ty thaønh vieân haïch toaùn ñoäc laäp thuoäc TCT Nhaø nöôùc. 13. Ban chæ ñaïo ñoåi môùi vaø phaùt trieån doanh nghieäp “Caùc vaên baûn veà ñoåi môùi DNNN” Haø Noäi 2003 14. TS Leâ Duy Anh chuû bieân (1999)”Cuûng coá vaø hoaøn thieän caùc toång coâng ty nhaø nöôùc theo höôùng töøng böôùc xaây döïng thaønh caùc taäp ñoaøn kinh teá maïnh” Vieän kinh teá Tp Hoà Chí Minh 15. Ñoaøn Vaên Tröôøng (2004),”Ñaàu tö noäi boä giöõa caùc coâng ty thaønh vieân ôû caùc chaebol Haøn Quoác “ Taïp chí Nghieân cöùu kinh teá soá 310 thaùng 3-2004 GS.TSKH Vuõ Huy Töø (2002) “ Moâ hình taäp ñoaøn kinh teá trong coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa” Nxb Chính trò Quoác gia , Haø Noäi 70 16. PGS.TS Nguyeãn Thò Dieãm Chaâu -TS. Nguyeãn Ngoïc Thanh (2001) “ Cô cheá taøi chính trong moâ hình Toång coâng ty, taäp ñoaøn kinh teá” Nxb Taøi chính 17. PGS. TS. Leâ Hoàng Haïnh (2004) “Coå phaàn hoùa doanh nghieäp nhaø nöôùc – nhöõng vaán ñeà lyù luaän vaø thöïc tieãn” Nxb Chính trò Quoác gia, Haø Noäi 18. TS.Phan Thò Nhi Hieáu (2001) “Hoaïch ñònh chieán löôïc vaø toå chöùc taøi chính cho moâ hình coâng ty meï coâng ty con” Phoøng Thöông maïi vaø coâng nghieäp Vieät Nam 19. TS Nguyeãn Taán Cöôøng “Veà moâ hình TCT vaø ñònh höôùng chuyeån ñoåi TCT sang hoaït ñoäng theo moâ hình coâng ty meï-coâng ty con” Hoäi thaûo coâng ty meï- coâng ty con naêm 2001 20. TS Voõ Taán Phong “Moâ hình coâng ty meï-coâng ty con ñieàu kieän caàn ñeå ñoåi môùi cô caáu toå chöùc vaø cô cheá quaûn lyù DNNN” Taïp chí phaùt trieån kinh teá thaùng 8-2003 21. Th.S. Nguyeãn Thieàng Ñöùc “Veà cô cheá haïch toaùn trong toång coâng ty theo moâ hình meï-con” Noäi san kinh teá –thaùng 6/2004. 22. Th.S. Ñoã Xuaân Tröôøng “Maâu thuaãn veà thaåm quyeàn vaø lôïi ích trong moâ hình coâng ty meï coâng ty con” Taïp chí Kinh teá vaø phaùt trieån thaùng 10-2002. 23. TS. Traàn Ngoïc Thô, TS Nguyeãn Thò Ngoïc Trang “Ñoåi môùi tö duy vaø xaùc laäp yeáu toá thò tröôøng trong vieäc chuyeån ñoåi theo moâ hình coâng ty meï-coâng ty con” Taïp chí phaùt trieån kinh teá thaùng 6-2003 24. Th.S Leâ Vaên Taùm” Quaù trình xaây döïng coâng ty meï-coâng ty con taïi Vieät Nam” Taïp chí phaùt trieån kinh teá thaùng 6-2003. 25. Nguyeãn Ñöùc Taëng”Vaán ñeà chuyeån toång coâng ty nhaø nöôùc sang moâ hình coâng ty meï coâng ty con” Taïp chí Taøi chính Doanh nghieäp thaùng 10/2002 26. TS Phaïm Quang Trung “Caáu truùc coâng ty meï-coâng ty con vaø moâ hình caáu truùc taøi chính cuûa caùc TCT Nhaø nöôùc” Taïp chí kinh teá phaùt trieån thaùng 6/2002 27. Hoà sô thí ñieåm moâ hình toå chöùc “Coâng ty meï – coâng ty con“ taïi coâng ty xaây laép , xuaát nhaäp khaåu vaät lieäu vaø kyõ thuaät xaây döïng (CONSTREXIM) Boä Xaây döïng. 28. TS Nguyeãn Vaên Phuùc “ Moät soá vaán ñeà toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa moâ hình coâng ty meï-coâng ty con” Hoäi thaûo coâng ty meï-coâng ty con naêm 2001 29. Nguyeãn Quoác Hieäp “ Vaøi yù kieán veà vaán ñeà chuyeån ñoåi DNNN thaønh coâng ty meï-coâng ty con” Hoäi thaûo coâng ty meï-coâng ty con naêm 2001 30. TS Traàn Du Lòch “Moät soá suy nghó veà ñoåi môùi TCT Nhaø nöôùc theo moâ hình coâng ty meï-coâng ty con” Hoäi thaûo coâng ty meï-coâng ty con naêm 2001 71 31. Nguyeãn Troïng Duõng “Thöïc traïng moâ hình toå chöùc vaø hoaït ñoäng , ñònh höôùng ñoåi môùi kieän toøan , naâng cao hieäu quaû hoïat ñoäng cuûa caùc TCT Nhaø nöôùc” Hoäi thaûo coâng ty meï-coâng ty con naêm 2001 32. Baùo caùo hoaït ñoäng kinh doanh caùc naêm 1998-2003 cuûa Toång coâng ty Beán Thaønh. 33. Ñieàu leä hoaït ñoäng TCT Beán Thaønh theo moâ hình TCT 90 naêm 1999 34. Ñeà aùn chuyeån ñoåi TCT Beán Thaønh sang moâ hình coâng ty meï- coâng ty con 35. Döï thaûo Ñieàu leä hoaït ñoäng TCT Beán Thaønh theo moâ hình coâng ty meï coâng ty con naêm 2004 36. Hoàng phuùc “Doïn ñöôøng cho coâng ty meï ñeå vöïc daäy DNNN” Trang web VietnamNet ngaøy 29/9/2003 37. “Phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn : kinh nghieäm töø moät soá nöôùc Chaâu AÙ” Trang Web Coâng nghieäp Vieät Nam (www.industry.gov) ngaøy 1/9/2004 38. “Ñeå coå phieáu leân saøn” baùo ñieän töû Vietnam economy (wwww.vneconomy.com.vn) ngaøy 25/9/2004. 39. “Chuyeån ñoåi sang moâ hình meï-con: Toång coâng ty khoâng neân theo caáu truùc cuõ” baùo ñieän töû Vietnam economy (wwww.vneconomy.com.vn) ngaøy 05/8/2004 40. “Ñieàu haønh baèng voán voâ hình “ trang web baùo Ñaàu tö ñieän töû – Boä Keá hoïach Ñaàu tö (www.vir.com) 41. “Khuoân khoå phaùp lyù cho chuyeån ñoåi caùc Toång coâng ty theo moâ hình coâng ty meï coâng ty con” Trang Web Coâng nghieäp Vieät Nam (www.industry.gov.vn) ngaøy 1/9/2004 42. Moät soá tö lieäu ñöôïc laáy töø caùc trang web treân khoâng ghi teân taùc giaû, raát chaân thaønh caûm ôn vaø xin loãi caùc taùc giaû do khoâng bieát roõ teân taùc giaû. 72 SÔ ÑOÀ TOÅ CHÖÙC MAÏNG LÖÔÙI TOÅNG COÂNG TY BEÁN THAØNH THEO MO HÌNH COÂNG TY MEÏ COÂNG TY CON HOÄI ÑOÀNG QUAÛN TRÒ BAN TOÅNG GIAÙM ÑOÁC BAN KIEÅM SOAÙT CAÙC ÑÔN VÒ KINH DOANH TRÖÏC TIEÁP CAÙC PHOØNG BAN CAÙC ÑÔN VÒ COÙ VOÁN GOÙP CHI PHOÁI (COÂNG TY CON) 73 SÔ ÑOÀ TOÅ CHÖÙC MAÏNG LÖÔÙI TOÅNG COÂNG TY BEÁN THAØNH ÑEÁN NGAØY 31/12/2003 HOÄI ÑOÀNG QUAÛN TRÒ TOÅNG GIAÙM ÑOÁC PHOØNG TOÅ CHUÙC -HAØNH CHÍNH CAÙC ÑÔN VÒ HAÏCH TOÙAN ÑOÄC LAÄP (DNTV) BAN KIEÅM SOAÙT PHOÙ TOÅNG GIAÙM ÑOÁC PHOÙ TOÅNG GIAÙM ÑOÁC PHOÙ TOÅNG GIAÙ PHOØNG KEÁ TOÙAN - TAØI CHÍNH PHOØNG KEÁ HOA CAÙC ÑÔN VÒ HAÏCH TOÙAN PHUÏ THUOÄC (KHOÁI TRUÏC) CAÙC LIEÂN DOANH TRONG NÖÔÙC (HOAÏT ÑOÄNG THEO LUAÄT DN) ._.