Một số giải pháp nhằm hạn chế rủi ro trong hoạt động tín dụng đối với các Ngân hàng Thương mại Việt Nam tại TP.HCM

1 MUÏC LUÏC Trang MÔÛ ÑAÀU CHÖÔNG 1: LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ RUÛI RO VAØ QUAÛN LYÙ RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI 1.1 Ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM ............................................. 1 1.1.1 Khaùi nieäm tín duïng .............................................................................................. 1 1.1.2 Tín duïng ngaân haøng ............................................................................................. 1 1.1.3 Phaân loaïi tín duïng ................................................................................................ 2 1.1.4 Ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng ......................................................... 3 ƒ Khaùi nieäm ruûi ro tín duïng ..................................................................................... 3 ƒ Caùc hình thöùc ruûi ro tín duïng ................................................................................ 3 ƒ Nhöõng bieåu hieän cuûa ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng .......................................... 4 ƒ Haäu quaû do ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng.......................................................... 5 ƒ Nguyeân nhaân phaùt sinh ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng ..................... 7 1.2 Quaûn lyù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng ........................................... 9 1.2.1 Khaùi nieäm quaûn lyù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ............................................. 9 1.2.2 Caùc nguyeân taéc ñaûm baûo an toaøn tín duïng ........................................................ 10 1.2.3 Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù chaát löôïng tín duïng ngaân haøng ....................................... 12 1.2.4 Moät soá moâ hình ñaùnh giaù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng................................. 14 ƒ Moâ hình ñònh tính................................................................................................ 14 ƒ Caùc moâ hình löôïng hoùa ....................................................................................... 19 2 CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM TAÏI TP. HCM 2.1 Tình hình kinh teá - xaõ hoäi 22 2.1.1 Tình hình kinh teá - xaõ hoäi Vieät Nam 22 2.1.2 Tình hình kinh teá - xaõ hoäi TP. HCM 23 2.2 Thöïc traïng ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTM VN taïi TP. HCM 25 2.2.1 Söï hình thaønh vaø phaùt trieån heä thoáng NHVN 25 2.2.2 Thöïc traïng veà huy ñoäng voán 29 ƒ Nhöõng öu ñieåm veà huy ñoäng voán........................................................................ 29 ƒ Nhöõng toàn taïi ...................................................................................................... 31 2.2.3 Thöïc traïng veà cho vay 33 ƒ Nhöõng öu ñieåm veà cho vay ................................................................................. 33 ƒ Nhöõng toàn taïi ...................................................................................................... 38 2.2.4 Thöïc traïng veà ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTM VN taïi TP. HCM trong thôøi gian qua 39 2.2.5 Nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTM VN taïi TP. HCM trong thôøi gian qua 41 ƒ Nguyeân nhaân khaùch quan ................................................................................... 41 ƒ Nguyeân nhaân chuû quan ....................................................................................... 43 2.2.6 Coâng taùc quaûn lyù ruûi ro tín duïng cuûa caùc NHTMVN trong thôøi gian qua ........... 46 CHÖÔNG 3: MOÄT SOÁ BIEÄN PHAÙP NHAÈM HAÏN CHEÁ RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG CUÛA CAÙC NHTM VN TAÏI TP. HCM 3 3.1 Ñònh höôùng phaùt trieån heä thoáng NHTM VN trong xu theá hoäi nhaäp 49 3.1.1 Ñònh höôùng phaùt trieån heä thoáng NHTM VN töø naêm 2006 – 2010 ...................... 49 3.1.2 Muïc tieâu cuûa heä thoáng NHTMVN töø nay ñeán naêm 2010.................................... 50 3.2 Caùc giaûi phaùp haïn cheá ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTM VN taïi TP. HCM ................................................................................................................ 51 3.2.1 Caùc giaûi phaùp mang tính vó moâ cuûa nhaø nöôùc .................................................... 51 ƒ Hoaøn thieän moâi tröôøng kinh teá, phaùp lyù trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng..................................................................................................................... 51 ƒ Cuûng coá vaø cô caáu laïi cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam ...................................... 55 ƒ Caûi thieän vaø ñoåi môùi hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ...................... 56 3.2.2 Caùc giaûi phaùp mang tính vó moâ cuûa NHNN......................................................... 56 ƒ Phaùt huy toái ña hieäu quaû hoaït ñoäng Trung taâm thoâng tin tín duïng ..................... 56 ƒ Naâng cao hieäu quaû coâng taùc thanh tra, kieåm soaùt cuûa NHNN............................ 58 ƒ Nhanh choùng thöïc hieän baûo hieåm ruûi ro tín duïng ............................................... 58 3.2.3 Caùc giaûi phaùp mang tính chaát vi moâ cuûa NHTM VN .......................................... 58 ƒ Chuù troïng coâng taùc boài döôõng, tuyeån choïn caùn boä tín duïng............................... 58 ƒ Taêng cöôøng coâng taùc kieåm tra, kieåm soaùt noäi boä ............................................... 59 ƒ Thöôøng xuyeân kieåm tra, kieåm soaùt sau khi cho vay ........................................... 60 ƒ Xaây döïng moái quan heä laâu daøi vôùi khaùch haøng.................................................. 61 ƒ Ngaân haøng phaûi coù boä phaän caäp nhaät thoâng tin thò tröôøng, caùc ngaønh ngheà saûn xuaát kinh doanh, thoâng tin caûnh baùo ruûi ro ......................................................... 61 ƒ Thaønh laäp caùc coâng ty quaûn lyù nôï vaø khai thaùc taøi saûn ...................................... 62 Keát luaän ...................................................................................................................... 63 4 DANH MUÏC CAÙC KYÙ HIEÄU, CHÖÕ VIEÁT TAÉT NHTMVN Ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam NHTM Ngaân haøng thöông maïi TSBÑ Taøi saûn ñaûm baûo NHTMNN Ngaân haøng thöông maïi nhaø nöôùc NHTMCP Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn NHLD Ngaân haøng lieân doanh C. nhaùnh NHNN Chi nhaùnh ngaân haøng nöôùc ngoaøi NH Chính Saùch Ngaân haøng Chính Saùch DNNQD Doanh nghieäp ngoaøi quoác doanh DNNN Doanh nghieäp nhaø nöôùc TCTD Toå chöùc tín duïng NHNN Ngaân haøng nhaø nöôùc NQH Nôï quaù haïn 5 DANH MUÏC BAÛNG SOÁ LIEÄU Trang Baûng 2.1: Toác ñoä taêng tröôûng cuûa caû nöôùc qua caùc naêm ............................................. 22 Baûng 2.2: Toác ñoä taêng tröôûng cuûa TP. HCM qua caùc naêm .......................................... 24 Baûng 2.3: Heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam................................................. 26 Baûng 2.4: Lôïi nhuaän cuûa moät soá ngaân haøng tieâu bieåu ................................................. 28 Baûng 2.5: Tình hình huy ñoäng voán cuûa caùc NHTM taïi TP. HCM................................ 29 Baûng 2.6: Tình hình dö nôï tín duïng cuûa caùc NHTM taïi TP. HCM............................... 34 Baûng 2.7: Dö nôï cho vay trung daøi haïn ñoái vôùi caùc thaønh phaàn kinh teá ...................... 36 Baûng 2.8: Dö nôï cho vay ñoái vôùi caùc thaønh phaàn kinh teá ............................................ 37 Baûng 2.9: Nôï quaù haïn cuûa caùc thaønh phaàn kinh teá taïi NHTM TP. HCM .................... 39 6 LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. Söï caàn thieát cuûa ñeà taøi Xu höôùng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá vaø vieäc chuaån bò gia nhaäp Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi (WTO) nhaèm xoùa boû daàn chính saùch baûo hoä nhaø nöôùc, thuùc ñaåy caïnh tranh giöõa caùc ñoái taùc treân thò tröôøng Vieät Nam ñaõ taïo cô hoäi vaø thaùch thöùc cho hoaït ñoäng cuûa caùc NHTMVN. Ñaây cuõng laø cô hoäi ñeå caùc NHTMVN coù ñieàu kieän phaùt trieån caû chieàu roäng laãn chieàu saâu, ñoàng thôøi saün saøng ñoái phoù tröôùc söï caïnh tranh gay gaét cuûa caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi vôùi tieàm löïc maïnh veà voán, coâng ngheä tieân tieán vaø dòch vuï ña daïng. Trong thôøi gian qua, hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp voâ cuøng to lôùn trong vieäc cung öùng nguoàn voán cho neàn kinh teá, nhöng tröôùc söï phaùt trieån kinh teá nhanh cuûa ñaát nöôùc ñoøi hoûi hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng phaûi ñöôïc caûi thieän hôn nöõa veà löôïng laãn veà chaát. Laø moät doanh nghieäp kinh doanh tieàn teä neân ngaân haøng cuõng coù theå gaëp ruûi ro vaø coù theå bò maát voán. Ngöôøi ta ñaõ phaân ra nhieàu loaïi ruûi ro trong hoaït ñoäng ngaân haøng, nhöng ruûi ro lôùn nhaát, tieâu bieåu nhaát laø ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng. Hoaït ñoäng naøy ñoøi hoûi ngaân haøng phaûi coù nhöõng bieän phaùp ñeå kieåm soaùt khaû naêng hoaøn traû nôï cuûa khaùch haøng. Do ñoù, vieäc nghieân cöùu thöïc traïng ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTMVN coù yù nghóa raát quan troïng, vieäc nghieân cöùu naøy cho pheùp chuùng ta thöïc thi vaø ñaùnh giaù ñuùng vò trí vai troø hoaït ñoäng tín duïng trong neàn kinh teá ñeå töø ñoù coù nhöõng kieán nghò nhaèm giaûm bôùt ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng. Vì theá, toâi maïnh daïn choïn ñeà taøi “MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NHAÈM HAÏN CHEÁ RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG ÑOÁI VÔÙI CAÙC NHTMVN TAÏI TP. HCM” ñeå nghieân cöùu nhaèm muïc ñích goùp phaàn naâng cao chaát löôïng tín duïng treân ñòa baøn TP. Hoà Chí Minh noùi rieâng vaø heä thoáng NHTMVN noùi chung trong giai ñoaïn hieän nay. 7 2. Muïc ñích nghieân cöùu 9 Laøm roõ lyù luaän veà hoaït ñoäng tín duïng vaø ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng. 9 Phaân tích thöïc traïng hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTMVN treân ñòa baøn TP. Hoà Chí Minh. Xaùc ñònh nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng, xem xeùt caùc bieän phaùp haïn cheá ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng trong thôøi gian qua, ñeå töø ñoù ñöa ra moät soá giaûi phaùp vaø kieán nghò nhaèm naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTMVN trong thôøi gian tôùi. 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu 9 Nghieân cöùu lyù luaän tín duïng vaø ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng. 9 Nghieân cöùu moâi tröôøng hoaït ñoäng tín duïng vaø nhöõng nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro hoaït ñoäng tín duïng cuûa ngaân haøng, nhöõng haïn cheá cuûa coâng taùc phoøng ngöøa ruûi ro hoaït ñoäng tín duïng thôøi gian qua. 9 Troïng taâm cuûa luaän vaên chuû yeáu tìm ra nhöõng giaûi phaùp nhaèm haïn cheá ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ñoái vôùi caùc NHTMVN trong giai ñoaïn tôùi. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu Döïa vaøo lyù thuyeát chuyeân ngaønh taøi chính – tieàn teä ngaân haøng cuøng vôùi caùc phöông phaùp thoáng keâ, phaân tích, toång hôïp, ñoái chieáu, so saùnh vaø ñaùnh giaù treân cô sôû soá lieäu thöïc teá, trao ñoåi kinh nghieäm cuûa caùc caùn boä coâng taùc trong ngaønh taøi chính - ngaân haøng. 5. Keát caáu cuûa luaän vaên Chöông 1: Lyù luaän chung veà ruûi ro vaø quaûn lyù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa Ngaân haøng thöông maïi Chöông 2: Thöïc traïng ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTMVN taïi TP. HCM Chöông 3: Moät soá giaûi phaùp nhaèm haïn cheá ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTMVN taïi TP. Hoà Chí Minh 8 CHÖÔNG 1 LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ RUÛI RO VAØ QUAÛN LYÙ RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THUÔNG MAÏI 1.1 RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG CUÛA CAÙC NHTM 1.1.1 Khaùi nieäm tín duïng Tín duïng laø quan heä vay möôïn, quan heä söû duïng voán laãn nhau giöõa ngöôøi ñi vay vaø ngöôøi cho vay döïa treân nguyeân taéc hoaøn traû caû goác vaø laõi trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh ñaõ thoûa thuaän. Tín duïng laø moät phaïm truø cuûa kinh teá haøng hoùa, tín duïng gaén lieàn vôùi saûn xuaát vaø löu thoâng haøng hoùa. ÔÛ ñaâu coù saûn xuaát vaø löu thoâng haøng hoùa thì ôû ñoù coù hoaït ñoäng tín duïng toàn taïi vaø söï vaän ñoäng cuûa noù luoân mang tính thuùc ñaåy caùc quan heä kinh teá. Maëc duø hoaït ñoäng tín duïng coù moät quaù trình toàn taïi vaø phaùt trieån laâu daøi qua nhieàu phöông thöùc saûn xuaát xaõ hoäi, vôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau, song ñeàu coù chung tính chaát quan troïng nhö sau: 9 Tín duïng tröôùc heát chæ laø söï chuyeån giao quyeàn söû duïng moät soá tieàn (hieän kim) hoaëc taøi saûn (hieän vaät) töø chuû theå naøy sang chuû theå khaùc chöù khoâng laøm thay ñoåi quyeàn sôû höõu cuûa chuùng. 9 Tín duïng bao giôø cuõng coù thôøi haïn vaø phaûi ñöôïc hoaøn traû. 9 Giaù trò tín duïng khoâng nhöõng ñöôïc baûo toàn maø coøn ñöôïc naâng cao nhôø lôïi töùc tín duïng. 1.1.2 Tín duïng ngaân haøng Tín duïng ngaân haøng laø quan heä tín duïng giöõa ngaân haøng vôùi caùc toå chöùc, caù nhaân ñöôïc thöïc hieän döôùi hình thöùc ngaân haøng söû duïng nguoàn voán huy ñoäng vaø nguoàn voán töï coù ñeå cho vay caùc ñoái töôïng noùi treân. 9 Theo Ñieàu 20 cuûa Luaät caùc toå chöùc tín duïng, ñöùng treân goùc ñoä quan heä giöõa caùc Toå chöùc tín duïng (TCTD) vôùi khaùch haøng ta coù theå hieåu tín duïng theo nghóa sau: “Caáp tín duïng laø vieäc toå chöùc tín duïng thoûa thuaän ñeå khaùch haøng söû duïng moät khoaûn tieàn theo nguyeân taéc hoaøn traû baèng caùc nghieäp vuï cho vay, chieát khaáu, cho thueâ taøi chính, baûo laõnh vaø caùc nghieäp vuï khaùc”. 1.1.3 Phaân loaïi tín duïng ngaân haøng Toå chöùc tín duïng cung caáp caùc loaïi tín duïng moät caùch ña daïng vôùi nhöõng ñaëc ñieåm khaùc nhau, do ñoù möùc ñoä ruûi ro cuõng coù nhöõng ñieåm khaùc bieät töông öùng. Vieäc phaân loaïi tín duïng coù cô sôû khoa hoïc giuùp thieát laäp quy trình tín duïng hôïp lyù, treân cô sôû ñoù naâng cao hieäu quaû quaûn trò ruûi ro vaø chaát löôïng tín duïng, bao goàm caùc loaïi tín duïng nhö sau: ¾ Caên cöù vaøo thôøi haïn cho vay 9 Cho vay ngaén haïn ñeå phuïc vuï saûn xuaát kinh doanh cho caùc ñôn vò kinh teá. 9 Cho vay trung, daøi haïn giuùp caùc ñôn vò thöïc hieän caùc döï aùn ñaàu tö, ñoåi môùi thieát bò .v.v.. ¾ Caên cöù vaøo tính chaát luaân chuyeån cuûa voán 9 Cho vay voán löu ñoäng 9 Cho vay voán coá ñònh ¾ Caên cöù vaøo tính chaát ñaûm baûo 9 Cho vay baèng tín chaáp 9 Cho vay coù ñaûm baûo tröïc tieáp (theá chaáp, caàm coá, baûo laõnh) ¾ Caên cöù vaøo moái quan heä giöõa caùc chuû theå 9 Cho vay tröïc tieáp: ngöôøi ñi vay vaø ngöôøi traû nôï laø moät chuû theå 9 Cho vay giaùn tieáp (chieát khaáu): ngöôøi ñi vay laø moät chuû theå, coøn ngöôøi traû nôï (ngöôøi thanh toaùn) laø moät chuû theå khaùc. ¾ Caên cöù vaøo phöông phaùp caáp tieàn vay vaø thu nôï 9 Cho vay luaân chuyeån 10 9 Cho vay töøng laàn ¾ Caên cöù muïc ñích söû duïng voán 9 Cho vay saûn xuaát kinh doanh 9 Cho vay tieâu duøng 1.1.4 Ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng 1.1.4.1 Khaùi nieäm ruûi ro tín duïng Ruûi ro tín duïng laø loaïi ruûi ro phaùt sinh trong quaù trình cho vay cuûa ngaân haøng, bieåu hieän treân thöïc teá qua vieäc khaùch haøng khoâng traû ñöôïc nôï hoaëc traû nôï khoâng ñuùng haïn cho ngaân haøng. Ruûi ro tín duïng coøn ñöôïc goïi laø ruûi ro maát khaû naêng chi traû vaø ruûi ro sai heïn. 1.1.4.2 Caùc hình thöùc ruûi ro tín duïng ¾ Ruûi ro do nôï vay chaäm traû Loaïi ruûi ro naøy xaûy ra khi khaùch haøng hoaøn traû nôï chaäm treã so vôùi thoûa thuaän trong hôïp ñoàng tín duïng vaø thöôøng xuaát hieän khi khaùch haøng taïm thôøi khoù khaên veà nguoàn voán töï coù hoaëc trong quaù trình saûn xuaát kinh doanh coù nhöõng söï vieäc xaûy ra ngoaøi yù muoán chuû quan cuûa khaùch haøng. Tröôøng hôïp naøy ngaân haøng vaãn coù khaû naêng thu hoài ñöôïc nôï thoâng qua bieän phaùp gia haïn nôï hay caáu truùc laïi thôøi gian traû nôï cho khaùch haøng bôûi khaùch haøng vaãn mong muoán traû nôï. Tuy nhieân, ngaân haøng caàn coù bieän phaùp theo doõi vaø giaùm saùt nhöõng khoaûn nôï naøy moät caùch chaët cheõ ñeå khoâng daãn ñeán ruûi ro ôû möùc ñoä cao hôn, ñoù laø ruûi ro khaùch haøng khoâng coù khaû naêng traû ñöôïc nôï. ¾ Ruûi ro do nôï vay khoâng ñöôïc hoaøn traû Hình thöùc naøy thöôøng ñöôïc ñaùnh giaù vôùi möùc ñoä ruûi ro cao. ÔÛ möùc ñoä naøy thì khaùch haøng khoâng coøn khaû naêng traû nôï cho ngaân haøng, nguyeân nhaân coù theå khaùch haøng laøm aên thaát baïi hoaëc khaùch haøng khoâng coù thieän chí traû nôï. Trong tröôøng hôïp naøy, ngaân haøng coù theå phaùt maõi taøi saûn ñaûm baûo khoaûn vay, neáu khoâng coù taøi saûn ñaûm baûo thì ngaân haøng phaûi gaùnh chòu ruûi ro hoaøn toaøn maát voán cho vay naøy. 11 1.1.4.3 Nhöõng bieåu hieän cuûa ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng Ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng thöôøng tìm thaáy ôû caùc khoaûn vay coù vaán ñeà, noù khoâng xaûy ra theo moät moâ hình nhaát ñònh naøo caû, maø dieãn ra moät caùch ña daïng vaø phöùc taïp. Caùc daáu hieäu ñeå nhaän bieát ruûi ro ñoâi khi ñöôïc phaùt hieän qua moät quaù trình chöù khoâng haún laø moät thôøi ñieåm, do ñoù, ngaân haøng caàn phaûi nhaïy beùn ñeå nhaän bieát chuùng moät caùch khaùch quan cuï theå. Moät soá ñaëc ñieåm phoå bieán cho haàu heát caùc khoaûn tín duïng hoaït ñoäng coù vaán ñeà, coù theå neâu ra nhö sau: 9 Söï chaäm treå baát thöôøng maø khoâng coù lyù do trong vieäc cung caáp caùc baùo caùo taøi chính vaø traû nôï theo lòch ñaõ thoaû thuaän, hoaëc chaäm treå trong vieäc lieân laïc vôùi ngaân haøng maø chuû yeáu laø caùn boä tín duïng, caùn boä keá toaùn. 9 Söï thay ñoåi baát thöôøng trong phöông phaùp hoaïch toaùn khaáu hao taøi saûn coá ñònh, keá hoaïch traû löông nhaân vieân, giaù trò haøng toàn kho, taøi khoaûn thueá vaø thu nhaäp. 9 Vieäc cô caáu laïi nôï hay haïn cheá thanh toaùn coå töùc, hoaëc coù söï thay ñoåi vò trí xeáp haïng tín nhieäm. 9 Giaù coå phieáu cuûa coâng ty thay ñoåi theo chieàu höôùng baát lôïi. 9 Thu nhaäp roøng giaûm trong moät hoaëc nhieàu naêm, ñaëc bieät laø caùc chæ tieâu nhö: Tyû leä sinh lôøi treân toång taøi saûn (Return On Total Assets - ROA), tyû leä sinh lôøi treân voán coå phaàn (Return On Equity - ROE) hay lôïi töùc tröôùc thueá vaø laõi vay (Earning Before Incom Tax - EBIT). 9 Nhöõng thay ñoåi baát lôïi trong cô caáu nguoàn voán (chæ tieâu voán coå phaàn treân toång dö nôï vay), thanh khoaûn (chæ tieâu thanh khoaûn hieän haønh), hay möùc ñoä hoaït ñoäng (doanh thu / haøng toàn kho .v.v..). 9 Ñoä leäch doanh thu hay luaân chuyeån tieàn teä so vôùi keá hoaïch tín duïng ñaõ ñöôïc caáp. 9 Nhöõng thay ñoåi baát ngôø ñoái vôùi soá dö tieàn göûi cuûa khaùch haøng taïi ngaân haøng. 12 1.1.4.4 Haäu quaû do ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng Hoaït ñoäng kinh doanh trong ngaønh ngaân haøng laø lónh vöïc raát “nhaïy caûm” ñoái vôùi neàn kinh teá, ngöôøi ta thöôøng ví nhö laø heä “thaàn kinh” trung taâm cuûa neàn kinh teá. Do ñoù, ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa ngaân haøng khoâng nhöõng gaây thieät haïi cho chính baûn thaân ngaân haøng maø coøn aûnh höôûng ñeán toaøn boä neàn kinh teá, quyeát ñònh söï taêng tröôûng hay kìm haõm kinh teá cuûa moät ñaát nöôùc. ¾ Trong quan heä ñoái noäi 9 Ñoái vôùi baûn thaân ngaân haøng bò ruûi ro * Veà maët taøi chính: Do doanh nghieäp khoâng coù khaû naêng thanh toaùn khieán ngaân haøng khoâng thu hoài ñöôïc nôï laøm cho nguoàn voán cuûa ngaân haøng bò ñoùng baêng khoâng theå sinh laõi. Trong khi ñoù ngaân haøng vaãn phaûi traû laõi tieàn göûi cho nguoàn voán huy ñoäng ñöôïc, töø ñoù laøm cho lôïi nhuaän cuûa ngaân haøng bò giaûm suùt, nguoàn voán kinh doanh cuûa ngaân haøng bò thu heïp. Neáu tình traïng naøy keùo daøi coù theå daãn ñeán tröôøng hôïp ngaân haøng maát khaû naêng thanh toaùn vaø bò phaù saûn. * Veà maët taâm lyù xaõ hoäi: Töø ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng, ngaân haøng coù theå daãn ñeán tình traïng maát khaû naêng thanh toaùn vaø ñaùnh maát loøng tin trong daân chuùng, cuï theå laø ngöôøi göûi tieàn oà aït ruùt tieàn veà khi coù moät bieán coá xaûy ra, chaúng haïn tình traïng ruùt tieàn oà aït xaûy ra vaøo thaùng 10/2003 taïi Ngaân haøng TMCP AÙ Chaâu. Tình traïng ruùt tieàn haøng loaït naøy khoâng chæ xaûy ra taïi moät ngaân haøng maø coù theå xaûy ra taïi caùc ngaân haøng khaùc, gaây taâm lyù hoang mang vaø baát oån cho xaõ hoäi. 9 Ñoái vôùi toaøn boä heä thoáng ngaân haøng Hoaït ñoäng kinh doanh cuûa moät ngaân haøng nhö nhöõng maéc xích coù lieân quan ñeán toaøn boä heä thoáng ngaân haøng, caùc toå chöùc kinh teá, xaõ hoäi vaø caù nhaân trong neàn kinh teá. Vì khi moät ngaân haøng hoaït ñoäng kinh doanh keùm hieäu quaû daãn ñeán maát khaû naêng thanh toaùn vaø phaù saûn seõ coù nhöõng taùc ñoäng daây chuyeàn baát lôïi ñeán caû heä thoáng ngaân haøng vaø caùc boä phaän kinh teá khaùc. Neáu khoâng coù söï can thieäp vaø giuùp ñôõ töø Ngaân haøng trung öông vaø caùc ngaân haøng khaùc thì taâm lyù sôï maát tieàn seõ laây 13 lan ñeán toaøn boä ngöôøi göûi tieàn, vaø hoï seõ ñoàng loaït ruùt tieàn taïi caùc ngaân haøng khaùc laøm cho caùc ngaân haøng naøy cuõng coù theå rôi vaøo tình traïng maát khaû naêng thanh toaùn. 9 Ñoái vôùi neàn kinh teá Ngaân haøng laø ngaønh kinh teá toång hôïp coù moái quan heä chaët cheõ vôùi taát caû caùc ngaønh kinh teá khaùc, laø keânh thu huùt vaø bôm tieàn vaøo ñeå ñaàu tö phaùt trieån saûn xuaát kinh doanh cho moïi ngaønh kinh teá. Vì vaäy, khi hoaït ñoäng tín duïng gaëp ruûi ro, gaây neân söï phaù saûn cuûa moät ngaân haøng hay thaäm chí gaây aûnh höôûng xaáu ñeán caùc ngaân haøng khaùc seõ laøm cho neàn kinh teá bò roái loaïn, hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh bò ngöng treä, maát caân ñoái veà quan heä cung caàu tieàn teä, gaây neân laïm phaùt, thaát nghieäp, teä naïn xaõ hoäi gia taêng, tình hình an ninh chính trò baát oån. ¾ Trong quan heä ñoái ngoaïi Ngaøy nay vôùi xu höôùng hoäi nhaäp vaø môû cöûa, moät quoác gia muoán phaùt trieån veà kinh teá khoâng chæ phuï thuoäc vaøo naêng löïc saún coù cuûa mình maø coøn phuï thuoäc vaøo kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi. Vì vaäy, khi ruûi ro hoaït ñoäng tín duïng mang tính chaát daây chuyeàn (hieäu öùng Domino) seõ gaây ra söï khuûng hoaûng kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi, nhaát laø khi khuûng hoaûng kinh teá xaûy ra ôû moät cöôøng quoác. Thöïc teá cho thaáy söï khuûng hoaûng neàn kinh teá taøi chính-tieàn teä ôû nöôùc Mexico ñaõ gaây aûnh höôûng tieâu cöïc ñeán khu vöïc Baéc Myõ. Ñeå cöùu vaõn tình theá, traùnh aûnh höôûng toaøn khu vöïc cuõng nhö taïi chính quoác gia cuûa mình, Quoác hoäi Myõ buoäc loøng phaûi chi treân 40 tyû USD goùp phaàn khoâi phuïc tình hình ñoù. Hieän töôïng phaù saûn cuûa ngaân haøng laø vaán ñeà maø Chính phuû caùc nöôùc quan taâm vaø lo ngaïi, do ñoù, Ngaân haøng Trung öông luoân thöôøng xuyeân kieåm tra khuyeán caùo caùc ngaân haøng haõy thöïc hieän bieän phaùp taøi trôï voán ñeå cöùu nguy taïm thôøi khi ngaân haøng gaëp khoù khaên veà khaû naêng chi traû. Tuy nhieân, ñeå haïn cheá caùc ruûi ro vaø thieät haïi trong kinh doanh, caùc ngaân haøng phaûi chính laø ngöôøi tröïc tieáp quaûn lyù phoøng ngöøa ruûi ro. 14 1.1.4.5 Nguyeân nhaân phaùt sinh ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng Thieät haïi do ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng gaây ra laø raát lôùn, laøm cho lôïi nhuaän cuûa ngaân haøng giaûm xuoáng, thu heïp nguoàn voán kinh doanh cuûa ngaân haøng, thaäm chí ôû möùc ñoä nguy hieåm laø laøm cho ngaân haøng maát khaû naêng chi traû caùc loaïi tieàn göûi ñaõ kyù thaùc. Söï kieän naøy coù theå aûnh höôûng daây chuyeàn ñeán caùc ngaân haøng khaùc, do ñoù, vieäc tìm hieåu, phaân tích nguyeân nhaân gaây ra ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng vaø bieän phaùp phoøng ngöøa raát quan troïng ñoái vôùi ngaân haøng. 1.1.4.5.1 Nguyeân nhaân khaùch quan ¾ Töø phía khaùch haøng 9 Khaùch haøng laø phaùp nhaân Trong cô cheá thò tröôøng, caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh gaëp nhieàu ruûi ro vaø caïnh tranh gay gaét laø ñieàu taát yeáu khoâng theå traùnh khoûi. Nhieàu doanh nghieäp khoâng naém baét ñöôïc cô cheá vaän haønh cuûa kinh teá thò tröôøng coäng vôùi naêng löïc ngöôøi ñieàu haønh doanh nghieäp keùm veà chuyeân moân, quaûn lyù .v.v.. ñaõ ñöa ñeán nhöõng phöông aùn hoaït ñoäng kinh doanh keùm khaû thi, sai soùt veà nghieäp vuï laøm cho hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh bò sa suùt daãn ñeán doanh nghieäp bò thua loã, phaù saûn, khoâng traû ñöôïc nôï, gaây neân nôï quaù haïn laøm maát khaû naêng chi traû ñoái vôùi ngaân haøng. 9 Khaùch haøng laø theå nhaân Quan heä tín duïng giöõa ngaân haøng vôùi khaùch haøng chuû yeáu laø thöïc hieän nghieäp vuï cho vay theo muïc ñích tieâu duøng hoaëc saûn xuaát nhoû. Nhö vaäy, caùc nguyeân nhaân daãn ñeán nôï quaù haïn khi cho vay ñoái vôùi ñoái töôïng naøy laø: - Do quaûn lyù keùm, naëng veà tính gia tröôûng, coù tính caùch gia ñình. - Khaùch haøng söû duïng voán vay sai muïc ñích, nhö vay tieâu duøng hoaëc saûn xuaát nhoû laïi ñem chôi huïi, cho vay ñeå höôûng cheânh leäch laõi suaát, neân khi vôõ huïi thì khoâng coù khaû naêng traû nôï. 15 - Do hoaøn caûnh khaùch quan nhö ñau oám, gaëp tai naïn, gia ñình coù ngöôøi thaân bò beänh naëng, thieân tai v.v.. ¾ Moâi tröôøng kinh doanh 9 Moâi tröôøng kinh doanh chöa oån ñònh, caùc cô cheá chính saùch quaûn lyù vó moâ Nhaø nöôùc ñang trong quaù trình ñoåi môùi hoaøn thieän neân coøn nhieàu vaán ñeà baát caäp, caùc Luaät doanh nghieäp, Luaät ñaàu tö v.v. coøn nhieàu khaäp kheånh, nhieàu doanh nghieäp chöa chuû ñoäng ñieàu chænh keá hoaïch kinh doanh cho phuø hôïp vôùi söï thay ñoåi chính saùch kinh teá. Vì theá coù khoâng ít doanh nghieäp laøm aên thua loã, maø haäu quaû laø Ngaân haøng phaûi gaùnh chòu. Maët khaùc, thieân tai, baõo luït xaûy ra lieân tuïc ñaõ taùc ñoäng xaáu ñeán hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. 9 Do muïc tieâu yeâu caàu phaùt trieån kinh teá ñaõ taïo söùc eùp ñaàu tö oà aït, trong khi neàn kinh teá laïi thieáu voán traàm troïng, ñaëc bieät laø voán trung daøi haïn. Do ñoù, moät soá doanh nghieäp vôùi soá voán ít oûi ñaønh phaûi vay ngaén haïn ñeå söû duïng vaøo nhöõng coâng trình ñaàu tö mang tính chaát trung vaø daøi haïn, nhö ñaàu tö vaøo cô sôû haï taàng, mua saém taøi saûn coá ñònh. Ñaây laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân chính daãn ñeán gia taêng caùc khoaûn nôï quaù haïn taïi ngaân haøng. 9 Vai troø quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc coøn haïn cheá, ñaõ caáp pheùp cho caùc doanh nghieäp kinh doanh quaù nhieàu chöùc naêng, vöôït khoûi khaû naêng veà voán, trình ñoä kyõ thuaät vaø khaû naêng quaûn lyù. Beân caïnh ñoù coâng taùc kieåm tra, thanh tra non keùm khoâng phaùt hieän kòp thôøi ñeå ngaên chaën caùc haønh vi hoaït ñoäng kinh doanh traùi pheùp, löøa ñaûo gaây haäu quaû nghieâm troïng. 1.1.4.5.2 Nguyeân nhaân chuû quan ¾ Töø phía ngaân haøng 9 Do thieáu thoâng tin veà khaùch haøng Ñeå ñaûm baûo thoâng tin coù chaát löôïng, caùn boä tín duïng phaûi khai thaùc thoâng tin töø nhieàu nguoàn cung caáp khaùc nhau. Phaàn lôùn thoâng tin maø caùn boä tín duïng thu thaäp ñöôïc chuû yeáu töø phía hoà sô vay voán, soå saùch keá toaùn, caùc baùo caùo taøi chính cuûa 16 khaùch haøng vay voán cung caáp vaø Trung taâm thoâng tin ruûi ro tín duïng CIC (Credit Information Center). Neáu soá lieäu thieáu chính xaùc vaø khoâng phaûn aùnh ñaày ñuû, kòp thôøi tình hình taøi chính cuûa khaùch haøng, ngaân haøng coù theå ñöa ra nhöõng nhaän ñònh sai laàm veà khaùch haøng vay voán, daãn ñeán ruûi ro tín duïng laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi. 9 Xuaát phaùt töø söï haïn cheá veà naêng löïc thaåm ñònh cuûa caùn boä tín duïng Nhieàu caùn boä tín duïng vaãn coøn coù nhöõng haïn cheá nhaát ñònh veà trình ñoä, kieán thöùc neân khoâng theå tö vaán cho khaùch haøng vaø thaåm ñònh Hoà sô vay moät caùch chính xaùc. Do ñoù, khoâng theå löôøng ñöôïc tröôøng hôïp khaùch haøng qua maët, coá tình löøa ñaûo gaây neân nhöõng khoaûn thaát thoaùt voán tín duïng. 9 Do Ngaân haøng quaù coi troïng TSBÑ tieàn vay Xem TSÑB nhö laø ñieàu kieän tieân quyeát khi cho vay maø khoâng quan taâm ñuùng möùc ñeán phöông aùn vay voán, hieäu quaû kinh doanh, tö caùch vaø uy tín cuûa khaùch haøng. 9 Thieáu kieåm tra trong khi cho vay Cuï theå laø sau khi phaùt vay, hieän töôïng khaùch haøng vay ngaân haøng naøy traû Ngaân haøng khaùc maø caùc toå chöùc tín duïng khoâng kieåm soaùt ñöôïc. 9 Nhöõng tieâu cöïc phaùt sinh do moät soá caùn boä tín duïng ngaân haøng Caùn boä tín duïng bieán chaát bò khaùch haøng mua chuoäc, hoái loä, coá tình laøm sai nhöõng quy ñònh tín duïng, bao che sai phaïm khaùch haøng. ¾ Töø phía khaùch haøng Khaùch haøng coá tình söû duïng voán sai muïc ñích, coá tình löøa ñaûo, laäp hoà sô giaû ñeå vay. Thöïc teá thôøi gian qua ñaõ xaûy ra nhieàu tröôøng hôïp löøa ñaûo gaây nhöõng thieät haïi to lôùn cho ngaân haøng (vuï aùn Tamexco, Minh Phuïng – Epco ..) 17 1.2 QUAÛN LYÙ RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG 1.2.1 Khaùi nieäm quaûn lyù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng Quaûn lyù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng laø moät quaù trình lieân tuïc töø ñaàu ñeán cuoái trong coâng taùc phoøng choáng, xöû lyù ruûi ro hoaït ñoäng tín duïng cuûa ngaân haøng thöông maïi. 1.2.2 Caùc nguyeân taéc ñaûm baûo an toaøn tín duïng Nhaèm phoøng ngöøa ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng, moät soá nguyeân taéc ñaûm baûo an toaøn tín duïng maø hieän nay ñöôïc caùc ngaân haøng treân theá giôùi ñaõ vaø ñang aùp duïng cuï theå nhö sau: ¾ Chaát löôïng tín duïng Moät caâu ngaïn ngöõ coå “Baát kyø moät thaèng ngoác naøo cuõng coù theå cho vay tieàn, nhöng ñeå thu ñöôïc nôï thì laïi caàn moät caùi ñaàu thoâng minh”. Ngaân haøng khoâng neân kinh doanh cho vay theo hình thöùc maïo hieåm vaø ruûi ro cao bôûi neáu laøm nhö vaäy thì ngaân haøng coù khaû naêng maát khoaûn tín duïng naøy vaø gaây toån thaát lôùn do khoâng thu hoài ñöôïc nôï trong khi caùc khoaûn phí, laõi suaát maø ngaân haøng thu ñöôïc töø hoaït ñoäng kinh doanh khoâng ñuû buø ñaép cho khoaûn maát maùt naøy. ¾ Phöông aùn traû nôï vay Phöông aùn traû nôï th._.öù nhaát laø döïa treân hoaït ñoäng kinh doanh cuûa coâng ty dieãn ra troâi chaûy vaø vieäc cho vay thaønh coâng theo nhö ngaân haøng ñaõ phaân tích, thaåm ñònh döï aùn vay. Phöông aùn traû nôï thöù hai laø döï phoøng trong tröôøng hôïp döï aùn saûn xuaát kinh doanh thöïc hieän khoâng thaønh coâng thì doanh nghieäp phaûi laáy taøi saûn ñaûm baûo theá chaáp cuûa hoï ra ñeå traû nôï vay. ¾ Phaåm chaát caàn phaûi coù vôùi ngöôøi vay tieàn (chuû doanh nghieäp) Neáu ngaân haøng coøn nghi ngôø söï trung thöïc, tö caùch ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi ñi vay (doanh nghieäp) thì toát hôn caû laø ngaân haøng khoâng neân tieán haønh cho vay. Ngaân 18 haøng caàn kieåm tra ñaïo ñöùc ngheà nghieäp, phöông thöùc kinh doanh cuûa ngöôøi ñi vay tröôùc khi vaøo ñaøm phaùn ñeå traùnh ruûi ro veà sau. ¾ Ngaân haøng phaûi hoaøn toaøn tin töôûng khi quyeát ñònh cho vay Quyeát ñònh cho vay laø quyeát ñònh mang tính ñoäc laäp, ngöôøi ta khoâng theå ñöa ra quyeát ñònh naøy maø chæ döïa treân nhöng vaên baûn höôùng daãn hay nhöõng kyõ thuaät phaân tích. Moãi caùn boä tín duïng phaûi coù söï nhaïy caûm, khaû naêng ñaùnh giaù chính xaùc vaø phaûi chaéc chaén raèng ñoù laø quyeát ñònh cuûa rieâng mình trong moãi giao dòch, khoâng heà bò aûnh höôûng bôûi nhöõng ngöôøi coù lieân quan hay bôûi aùp löïc naøo, bôûi vì caùn boä tín duïng laø ngöôøi phaûi chòu traùch nhieäm haäu quaû veà vieäc cho vay naøy. ¾ Ngaân haøng caàn coù nhieàu cô sôû döõ lieäu thoâng tin veà khoaûn cho vay Caùn boä tín duïng ngaân haøng caàn quan taâm nhieàu ñeán doanh nghieäp xin vay ñeå naém baét thoâng tin cuûa doanh nghieäp. Cô sôû döõ lieäu thoâng tin raát höõu ích vaø neáu ñöôïc saép xeáp, toå chöùc phuø hôïp seõ taïo ñieàu kieän toát cho vieäc thoáng nhaát ra quyeát ñinh cho vay deã daøng hôn. ¾ Caàn ñaùnh giaù ñuùng chaát löôïng quaûn lyù cuûa doanh nghieäp Chaát löôïng quaûn lyù theå hieän treân nhieàu phöông dieän nhö: Söï löïa choïn phong caùch laõnh ñaïo coù thích hôïp vôùi ngaønh ngheà coâng ty ñang hoaït ñoäng, söï deã daøng hoaëc khaéc khe trong vieäc cho pheùp ngöôøi ngoaøi coâng ty naém giöõ nhöõng chöùc vuï quan troïng, tö caùch ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi ñieàu haønh, trình ñoä chuyeân moân vaø khaû naêng quaûn lyù cuûa hoï. ¾ Caàn xem xeùt thaùi ñoä noân noùng xin vay tieàn cuûa doanh nghieäp Baát kyø khaùch haøng naøo thuùc giuïc ngaân haøng sôùm ra quyeát ñònh cho vay ñeàu neân ñöôïc xem kyõ löôõng. Coù theå khaùch haøng naøy ñang thöïc söï gaëp khoù khaên trong hoaït ñoäng kinh doanh neân khaû naêng thanh khoaûn raát yeáu, khoâng loaïi tröø tröôøng hôïp khaùch haøng coá ñònh löøa ñaûo ngaân haøng. 19 ¾ Khoaûn tieàn maø ngaân haøng cho vay ñöôïc doanh nghieäp söû duïng ñuùng muïc ñích Caùn boä tín duïng phaûi thöôøng xuyeân kieåm tra, theo doõi ñeå naém baét tình hình hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp nhaèm ngaên chaën tình traïng khaùch haøng söû duïng voán sai muïc ñích ñeå coù bieän phaùp kòp thôøi xöû lyù ñaûm baûo khoaûn vay ñöôïc hoaøn traû. 1.2.3 Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù chaát löôïng tín duïng ngaân haøng Chaát löôïng tín duïng phaûi ñöôïc xem xeùt treân caû hai phöông dieän: Hieäu quaû kinh teá–xaõ hoäi, vaø lôïi nhuaän cuûa beân ñi vay cuõng nhö beân cho vay. Thöïc teá, maët ñònh tính raát khoù xaùc ñònh phaàn ñoùng goùp cuûa tín duïng ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá–xaõ hoäi ñòa phöông. Do ñoù, ñaùnh giaù chaát löôïng tín duïng thoâng thöôøng ngöôøi ta söû duïng chæ tieâu nôï quaù haïn vaø voøng quay voán tín duïng. ¾ Tyû leä nôï quaù haïn 9 Nôï quaù haïn: Laø khoaûn nôï maø moät phaàn hoaëc toaøn boä nôï goác vaø/hoaëc laõi ñaõ quaù haïn. 9 Tyû leä NQH (%) = 100x nôï dö Toång NQHDö Neáu tyû leä naøy caøng cao thì chaát löôïng cuûa tín duïng ngaân haøng caøng thaáp vaø ngöôïc laïi. Tuy nhieân, vieäc ñònh löôïng moät tyû leä NQH bao nhieâu laø phuø hôïp noù coøn tuyø thuoäc vaøo toång dö nôï cuûa TCTD, bôûi coù quan nieäm cho raèng moät tyû leä NQH chaáp nhaän ñöôïc thì chöa theå xem laø chaát löôïng tín duïng cuûa TCTD ñoù thaáp. Ñeå thuaän lôïi cho coâng taùc phaân tích chaát löôïng tín duïng, cuõng nhö ñeå phuïc vuï toát cho coâng taùc quaûn lyù chaát löôïng vaø ruûi ro tín duïng, caùc nhaø quaûn trò thöôøng phaân loaïi nôï, ñaùnh giaù khaû naêng traû nôï cuûa khaùch haøng. Theo quyeát ñònh soá 493/2005/QÑ-NHNN ngaøy 22/04/2005 cuûa Thoáng ñoác NHNN ban haønh quy ñònh caùc TCTD thöïc hieän phaân loaïi nôï thaønh 5 nhoùm nôï, cuï theå nhö sau: Trích laäp vaø söû duïng döï phoøng ñeå söû lyù ruûi ro tín duïng 20 * Nhoùm 1 (nôï ñuû tieâu chuaån) bao goàm: - Caùc khoaûn nôï trong haïn maø TCTD ñaùnh giaù laø coù ñuû khaû naêng thu hoài ñaày ñuû caû goác vaø laõi ñuùng haïn; - Caùc khoaûn nôï khaùc ñöôïc phaân loaïi vaøo nhoùm 1 theo quy ñònh taïi khoaûn 2 ñieàu naøy. 1 *Nhoùm 2 (nôï caàn chuù yù) bao goàm: - Caùc khoaûn NQH döôùi 90 ngaøy; - Caùc khoaûn nôï cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï trong haïn theo thôøi haïn nôï ñaõ cô caáu laïi; - Caùc khoaûn nôï khaùc ñöôïc phaân loaïi vaøo nhoùm 2 theo quy ñònh taïi khoaûn 3 vaø 4 ñieàu naøy.2 *Nhoùm 3 (nôï döôùi tieâu chuaån) bao goàm: - Caùc khoaûn NQH töø 90 ñeán 180 ngaøy; - Caùc khoaûn nôï cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï quaù haïn döôùi 90 ngaøy theo thôøi haïn ñaõ cô caáu laïi; - Caùc khoaûn nôï khaùc ñöôïc phaân loaïi vaøo nhoùm 3 theo quy ñònh taïi khoaûn 3 vaø 4 ñieàu naøy. *Nhoùm 4 (nôï nghi ngôø) bao goàm: - Caùc khoaûn NQH töø 181 ñeán 360 ngaøy; - Caùc khoaûn nôï cô caáu laïi thôøi gian traû nôï quaù haïn töø 90 ngaøy ñeán 180 ngaøy theo thôøi haïn ñaõ cô caáu laïi; - Caùc khoaûn nôï khaùc ñöôïc phaân loaïi vaøo nhoùm 4 theo quy ñònh taïi khoaûn 3 khoaûn 4 ñieàu naøy. *Nhoùm 5 (nôï coù khaû naêng maát voán) bao goàm: - Caùc khoaûn NQH treân 360 ngaøy; - Caùc khoaûn nôï khoanh chôø Chính phuû xöû lyù; 21 - Caùc khoaûn nôï ñaõ cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï quaù haïn treân 180 ngaøy theo thôøi haïn ñaõ cô caáu laïi; - Caùc khoaûn nôï khaùc ñöôïc phaân loaïi vaøo nhoùm 5 theo quy ñònh taïi khoaûn 3 vaø khoaûn 4 ñieàu naøy. Trong 5 nhoùm nôï treân, NQH laø caùc khoaûn nôï ñöôïc phaân loaïi töø nhoùm 2 ñeán nhoùm 5, vaø nôï xaáu laø caùc khoaûn nôï thuoäc nhoùm 2, 4 vaø nhoùm 5. 1.2.4 Moät soá moâ hình ñaùnh giaù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng Caùc chuyeân gia kinh teá, caùc nhaø phaân tích ngaân haøng ñaõ söû duïng nhieàu moâ hình khaùc nhau ñeå ñaùnh giaù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng. Caùc moâ hình raát ña daïng, bao goàm caùc moâ hình phaûn aùnh veà maët ñònh löôïng vaø ñònh tính. Caùc moâ hình naøy khoâng loaïi tröø laãn nhau, neân moät ngaân haøng coù theå söû duïng nhieàu moâ hình ñeå phaân tích ñaùnh giaù möùc ñoä ruûi ro tín duïng cuûa khaùch haøng. 1.2.4.1 Moâ hình ñònh tính veà ruûi ro tín duïng 1.2.4.1.1 Phaân tích tín duïng ¾ Muïc tieâu cuûa vieäc phaân tích tín duïng Muïc tieâu chính cuûa vieäc phaân tích tín duïng laø xaùc ñònh khaû naêng vaø yù muoán cuûa ngöôøi vay trong vieäc hoaøn traû tieàn vay phuø hôïp vôùi caùc ñieàu khoaûn cuûa hôïp ñoàng tín duïng. Moät ngaân haøng phaûi xaùc ñònh ñöôïc möùc ñoä ruûi ro coù theå chaáp nhaän trong moãi tröôøng hôïp vaø möùc ñoä cho vay töông öùng. Phaân tích tín duïng veà cô baûn ñeàu gioáng nhau ñoái vôùi caùc toå chöùc tín duïng, nhöng vaãn tuøy thuoäc vaøo suy nghó vaø caùch laøm moät soá toå chöùc tín duïng. Noùi chung phaân tích tín duïng bao goàm vieäc thu nhaäp thoâng tin coù yù nghóa ñoái vôùi vieäc ñaùnh giaù tín duïng. 1_Khoaûn 2: Tröôøng hôïp khaùch haøng traû ñaày ñuû nôï goác vaø laõi theo kyø haïn ñaõ ñöôïc cô caáu laïi toái thieåu trong voøng 1 naêm ñoái vôùi caùc khoaûn nôï trung vaø daøi haïn, 3 thaùng ñoái vôùi caùc khoaûn nôï ngaén haïn vaø ñöôïc TCTD ñaùnh giaù laø coù khaû naêng traû ñaày ñuû 22 nôï goác vaø laõi ñuùng thôøi haïn theo thôøi haïn ñaõ ñöôïc cô caáu laïi, TCTD coù theå phaân loaïi khoaûn nôï ñoù vaøo nhoùm 1. 2_Khoaûn 3: Tröôøng hôïp moät khaùch haøng coù nhieàu hôn moät khoaûn nôï vôùi TCTD maø coù baát kyø khoaûn nôï chuyeån sang nhoùm nôï ruûi ro cao hôn thì TCTD baét buoäc phaûi phaân loaïi caùc khoaûn nôï coøn laïi cuûa khaùch haøng ñoù vaøo caùc nhoùm ruûi ro cao hôn töông öùng vôùi möùc ñoä ruûi ro. _Khoaûn 4: Tröôøng hôïp caùc khoaûn nôï (keå caû khoaûn nôï trong haïn vaø caùc khoaûn nôï cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï trong haïn theo thôøi haïn ñaõ cô caáu laïi) maø TCTD coù ñuû cô sôû ñeå ñaùnh giaù laø khaû naêng traû nôï cuûa khaùch haøng bò suy giaûm thì TCTD chuû ñoäng töï quyeát phaân loaïi khoaûn nôï ñoù vaøo caùc nhoùm nôï ruûi ro cao hôn töông öùng vôùi möùc ñoä ruûi ro. ¾ Caùc yeáu toá caàn ñöôïc xem xeùt khi phaân tích tín duïng Coù raát nhieàu yeáu toá ñeå caùc ngaân haøng xem xeùt phaân tích, ñaùnh giaù moät phöông aùn vay, nhöng nhìn chung, caùc yeáu toá sau ñaây thöôøng ñöôïc quan taâm nhieàu hôn caû ñoù laø: Capacity – naêng löïc; Character – uy tín; Capital – voán; Collateral – taøi saûn theá chaáp vaø Conditions – nhöõng ñieàu kieän. 9 Naêng löïc vay nôï (Capacity) Caùc ngaân haøng khoâng chæ quan taâm ñeán khaû naêng hoaøn traû cuûa ngöôøi vay maø coøn quan taâm ñeán naêng löïc phaùp lyù cuûa hoï khi ñi vay. Ñoái vôùi ñoái töôïng vay laø caù nhaân, caùc ngaân haøng phaûi xaùc ñònh tö caùch theå nhaân, naêng löïc haønh vi nhaân söï cuûa ngöôøi vay. Ñoái vôùi ñoái töôïng vay laø coâng ty, caùc ngaân haøng phaûi xaùc ñònh tö caùch phaùp nhaân cuûa coâng ty, ngoaøi ra coøn phaûi xem xeùt ñieàu leä coâng ty ñeå xaùc ñònh ai laø ngöôøi ñuû tö caùch ñaïi dieän coâng ty ñi vay voán. Ngaân haøng yeâu caàu khaùch haøng phaûi ñöa ra moät quyeát ñònh taäp theå cuûa caùc thaønh vieân coù thaåm quyeàn cuûa coâng ty ñeå xaùc ñònh roõ veà maët phaùp lyù caùc vaán ñeà lieân quan ñeán hoà sô vay nhö thoáng nhaát soá tieàn vay; taøi saûn ñaûm baûo cho khoaûn vay vaø cöû ai laø ngöôøi ñaïi dieän coâng ty ñöùng ra quan heä vay voán, kyù keát caùc hôïp ñoàng vay voán vôùi ngaân haøng. 9 Uy tín (Character) 23 Khaùi nieäm veà uy tín coù lieân quan ñeán caùc giao dòch tín duïng, khoâng chæ coù nghóa laø söï saün loøng traû nôï maø coøn nghóa laø phaûn aùnh yù muoán kieân quyeát thöïc hieän taát caû caùc giao öôùc trong hôïp ñoàng tín duïng. Moät ngöôøi coù tö caùch thöôøng coù ñöùc tính thaät thaø, lieâm chính, sieâng naêng vaø ñöùc haïnh. Nhöng uy tín vaãn laø ñieàu khoù ñaùnh giaù ñöôïc bôûi coù khaû naêng moät ngöôøi hoaøn toaøn khoâng coù nhöõng phaåm chaát treân nhöng vaãn coù theå traû nôï nhö ñaõ thoaû thuaän. Khi ñaùnh giaù veà uy tín tín duïng cuûa khaùch haøng, ngaân haøng thöôøng xem xeùt hoà sô quaù khöù cuûa khaùch haøng. Tuy nhieân, vieäc ñaùnh giaù moät ngöôøi chuû yeáu laø phaùn ñoaùn chöù khoâng theå hieän treân cô sôû caùc thoâng tin thöïc teá ñaày ñuû. 9 Khaû naêng taïo ra lôïi töùc (Capital) Neáu khoaûn vay ñöôïc tính töø lôïi nhuaän ñeå hoaøn traû thì ñieàu quan troïng laø phaûi ñaùnh giaù ñöôïc khaû naêng cuûa ngöôøi vay trong kinh doanh nhaèm kieám ñuû soá lôøi ñeå traû nôï. Moät soá khoaûn vay ñöôïc thöïc hieän vôùi hy voïng vieäc hoaøn traû töø caùc tích saûn hoaëc töø vieäc phaùt haønh caùc coå phieáu, nhöng nguoàn chi traû chính ñoái vôùi haàu heát caùc khoaûn cho vay laø khaû naêng kieám lôïi cuûa ngöôøi vay. 9 Quyeàn sôû höõu caùc tích saûn (Collateral) Quyeàn sôû höõu caùc tích saûn töông töï nhö voán, taøi saûn theá chaáp laø moät trong caùc tieâu chuaån tín duïng. Caùc nhaø saûn xuaát phaûi coù maùy moùc vaø trang thieát bò hieän ñaïi neáu hoï muoán trôû thaønh nhöõng nhaø saûn xuaát coù söùc caïnh tranh. Nhaø baùn leû phaûi coù nguoàn haøng hoùa, cöûa tieäm vaø tieän nghi haáp daãn neáu hoï muoán thu huùt khaùch haøng. Tín duïng seõ khoâng ñöôïc cung caáp cho caùc doanh nghieäp tröø khi ngöôøi chuû coù voán baûo ñaûm cho khoaûn nôï. Giaù trò thöïc cuûa moät doanh nghieäp (voán chuû sôû höõu) laø moät tieâu chuaån ño löôøng söùc maïnh taøi chính cuûa chính ñôn vò vaø thöôøng laø moät trong nhöõng yeáu toá quyeát ñònh ñeán khoái löôïng tín duïng maø moät ngaân haøng saün loøng cho doanh nghieäp ñoù vay. Khoái löôïng vaø chaát löôïng cuûa caùc tích saûn cuûa moät doanh nghieäp noùi leân söï thaän troïng vaø tính thaùo vaùt cuûa nhaø quaûn trò. Moät soá hoaëc taát caû caùc tích saûn coù theå ñaûm baûo cho khoaûn vay vaø nhö vaäy khaúng ñònh raèng khoaûn cho 24 vay ñöôïc hoaøn traû neáu khaû naêng kieám lôïi cuûa ngöôøi vay khoâng ñuû ñeå thu hoài. Tuy nhieân, ta neân bieát raèng, trong khi taøi saûn ñaûm baûo laø nhaèm giaûm bôùt ruûi ro tín duïng (nguoàn traû thöù hai) nhöng caùc ngaân haøng vaãn mong muoán voán vay seõ ñöôïc traû töø lôïi nhuaän vaø nguoàn thu töø hoaït ñoäng kinh doanh (nguoàn traû thöù nhaát). 9 Caùc ñieàu kieän kinh teá (conditons) Caùc ñieàu kieän kinh teá aûnh höôûng khaû naêng hoaøn traû cuûa ngöôøi vay vaø thöôøng vöôït quaù söï kieåm soaùt cuûa ngöôøi vay cuõng nhö ngöôøi cho vay. Ngöôøi ñi vay coù uy tín toát, khaû naêng taïo ra lôïi nhuaän roõ raøng vaø ñaày ñuû caùc tích saûn, nhöng ñeå töø ñoù phaùn xeùt caùc quyeát ñònh hoaëc ñöa ra caùc ñeà xuaát tín duïng laø khoâng khoân ngoan. Chính ôû ñieåm naøy, nhaân vieân tín duïng trôû thaønh nhaø döï toaùn kinh teá. Kyø haïn cuûa khoaûn nôï caøng daøi thì vieäc döï baùo kinh teá caøng trôû neân quan troïng vì coù theå coù nhieàu bieán coá ruûi ro xaûy ra tröôùc khi moùn nôï ñaõ ñöôïc hoaøn traû toaøn boä. ¾ Taàm quan troïng cuûa caùc yeáu toá tín duïng Trong phaân tích tín duïng, caùc yeáu toá treân ñeàu quan troïng, nhöng haàu heát caùc nhaø quaûn trò ngaân haøng ñeàu cho raèng: Taøi saûn theá chaáp cho moät khoaûn vay khoâng quan troïng baèng uy tín cuûa khaùch haøng. Khoaûn tín duïng ñöôïc caáp vôùi hy voïng laø seõ ñöôïc hoaøn traû nhö thoaû thuaän chöù khoâng phaûi laø caùc tích saûn theá chaáp seõ baùn ñeå traû nôï. Trong haàu heát caùc tröôøng hôïp, ngöôøi ta giöõ taøi saûn baûo ñaûm laø nhaèm haïn cheá nhöõng thieáu soùt lieân quan ñeán moät hoaëc nhieàu yeáu toá veà tín duïng, chaúng haïn nhö khaû naêng taïo ra lôïi nhuaän. Uy tín cuûa khaùch haøng noåi leân nhö laø yeáu toá quan troïng nhaát. Neáu moät ngöôøi vay khoâng coù thieän chí, khoâng coù khaû naêng thì vaøo moät luùc naøo ñoù ngöôøi aáy seõ khoâng tuaân theo caùc ñieàu khoaûn cuûa hôïp ñoàng tín duïng. 1.2.4.1.2 Heä thoáng chæ tieâu taøi chính ñaùnh giaù khaùch haøng Heä thoáng chæ tieâu taøi chính duøng ñeå phaân tích ñaùnh giaù tín duïng doanh nghieäp ñöôïc chia thaønh boán nhoùm nhö sau: 25 ¾ Nhoùm chæ tieâu thanh khoaûn 9 Chæ tieâu thanh toaùn nhanh = haïnngaén Nôï thôøi töùctieànthaønhchuyeånTSLÑ Neáu chæ tieâu thanh toaùn töùc thôøi caøng cao thì doanh nghieäp coù khaû naêng chi traû nôï töùc thôøi caøng lôùn. 9 Chæ tieâu thanh toaùn ngaén haïn = haïnngaén Nôï TSLÑ Phaûn aùnh khaû naêng cuûa doanh nghieäp trong vieäc chuyeån ñoåi taøi saûn löu ñoäng thaønh tieàn ñeå traû caùc khoaûn nôï ngaén haïn. Ñeå ñaûm baûo, chæ tieâu naøy cuûa doanh nghieäp caàn phaûi lôùn hôn 1. ¾ Nhoùm chæ tieâu hoaït ñoäng 9 Voøng quay haøng toàn kho = quaân bình khotoàn Haøng thuaànthuDoanh So vôùi chæ tieâu bình quaân ngaønh maø chuùng ta coù theå bieát ñöôïc tình hình döï tröõ haøng toàn kho ñaõ hôïp lyù chöa? nhieàu quaù hay ít quaù ñeàu khoâng toát ñoái vôùi doanh nghieäp. 9 Kyø thu nôï bình quaân = chòu baùnthu Doanh quaânbìnhthuphaûiKhoaûn Phaûn aùnh thôøi haïn tín duïng thöông maïi bình quaân (baùn chòu) maø doanh nghieäp ñaõ caáp cho khaùch haøng laø bao nhieâu ngaøy. 9 Voøng quay toång taøi saûn = saûn taøi Toång thuaànthuDoanh Phaûn aùnh naêng löïc cuûa doanh nghieäp trong vieäc söû duïng toång taøi saûn ñeå taïo doanh thu nhö theá naøo. ¾ Nhoùm chæ tieâu ñoøn baåy 9 Tyû soá nôï = saûn taøi Toång nôï dö Toång Döïa vaøo chæ soá naøy, ngaân haøng coù theå bieát hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp döïa vaøo voán chuû sôû höõu nhö theá naøo ñeå töø ñoù xem xeùt vieäc cho vay coù ñaûm baûo an toaøn hay khoâng. 26 9 Khaû naêng traû laõi tieàn vay = vay laõi phíChi vay laõi vaøthueátröôùcnhuaänLôïi ¾ Nhoùm chæ tieâu coù khaû naêng sinh lôøi 9 Tyû leä sinh lôøi treân doanh thu = thuDoanh thueásaunhuaänLôïi Phaûn aùnh tyû leä laõi phaùt sinh treân moät ñôn vò doanh thu laø bao nhieâu 9 Lôïi nhuaän treân voán chuû sôû höõu (ROE) = höõusôû chuûVoán thueá saunhuaänLôïi 9 Lôïi nhuaän treân toång taøi saûn (ROA) = saûn taøi Toång thueásaunhuaänLôïi 1.2.4.2 Caùc moâ hình löôïng hoaù ruûi ro tín duïng 1.2.4.2.1 Moâ hình ñieåm soá Z Moâ hình ñieåm soá Z do E.I. Altman hình thaønh ñeå cho ñieåm tín duïng ñoái vôùi caùc coâng ty saûn xuaát cuûa Myõ. Ñaïi löôïng Z laø thöôùc ño toång hôïp ñeå phaân tích ruûi ro tín duïng ñoái vôùi ngöôøi vay vaø phuï thuoäc vaøo: - Trò soá cuûa caùc chæ soá taøi chính cuûa ngöôøi vay (Xi) - Taàm quan troïng cuûa caùc chæ soá naøy trong vieäc xaùc ñònh xaùc suaát vôõ nôï cuûa ngöôøi vay trong quaù khöù. Töø ñoù Altman ñi ñeán moâ hình cho ñieåm nhö sau: Z = 1,2X1 + 1,4X2 + 3,3X3 + 0,6X4 + 1,0X5 Trong ñoù: X1 = Tyû soá “voán löu ñoäng roøng / toång taøi saûn” X2 = Tyû soá “lôïi nhuaän giöõ laïi / toång taøi saûn” X3 = Tyû soá “lôïi nhuaän tröôùc thueá vaø tieàn laõi / toång taøi saûn” X4 = Tyû soá “thò giaù coå phieáu / giaù trò ghi soå cuûa nôï daøi haïn” X5 = Tyû soá “doanh thu / toång taøi saûn” 27 Trò soá Z caøng cao thì ngöôøi vay coù xaùc suaát vôõ nôï caøng thaáp. Ngöôïc laïi, khi trò soá Z thaáp hoaëc laø moät soá aâm seõ laø caên cöù ñeå xeáp khaùch haøng vaøo nhoùm coù nguy cô vôõ nôï cao. Theo moâ hình cho ñieåm Z cuûa Altman, baát cöù coâng ty naøo coù ñieåm soá Z thaáp hôn 1,81 phaûi ñöôïc xeáp vaøo nhoùm coù nguy cô ruûi ro tín duïng cao. Caên cöù vaøo keát luaän naøy, ngaân haøng seõ khoâng caáp tín duïng cho khaùch haøng naøy cho ñeán khi caûi thieän ñöôïc ñieåm soá Z lôùn hôn 1,81. 1.2.4.2.2 Caùc moâ hình tính ñieåm tín duïng Caùc moâ hình tính ñieåm tín duïng thöôøng söû duïng caùc soá lieäu phaûn aùnh ñaëc ñieåm cuûa ngöôøi vay ñeå tính toaùn xaùc suaát cuûa ruûi ro tín duïng hoaëc ñeå phaân loaïi khaùch haøng caên cöù vaøo möùc ñoä ruûi ro ñöôïc xaùc ñònh. Baèng vieäc löïa choïn vaø keát hôïp caùc ñaëc ñieåm taøi chính vaø kinh doanh cuûa ngöôøi vay, caùc toå chöùc tín duïng coù theå: 1. Xaùc ñònh möùc aûnh höôûng cuûa caùc nhaân toá ñeán ruûi ro tín duïng 2. So saùch möùc ñoä quan troïng giöõa caùc nhaân toá 3. Caûi thieän vieäc ñònh giaù ruûi ro tín duïng 4. Coù caên cöù chính xaùc hôn trong vieäc saøng loïc caùc ñôn xin vay 5. Tính toaùn chính xaùc hôn möùc döï tröõ caàn thieát cho caùc ruûi ro tín duïng döï tính Ñeå söû duïng caùc moâ hình naøy, caùc toå chöùc tín duïng phaûi xaùc ñònh ñöôïc caùc chæ tieâu phaûn aùnh caùc ñaëc ñieåm taøi chính vaø kinh doanh coù lieân quan ñeán ruûi ro tín duïng cho töøng ñoái töôïng vay cuï theå. Ñoái vôùi cho vay tieâu duøng, caùc ñaëc ñieåm cuûa ngöôøi vay trong moâ hình tính ñieåm tín duïng coù theå bao goàm: thu nhaäp, taøi saûn, löùa tuoåi, ngheà nghieäp vaø ñòa ñieåm. Ñoái vôùi caùc khoaûn tín duïng caáp cho caùc doanh nghieäp thì tyû leä giöõa voán nôï vaø voán töï coù thöôøng laø chæ tieâu chuû yeáu. Sau khi caùc döõ lieäu ñaõ ñöôïc xaùc ñònh, kyõ thuaät thoáng keâ seõ ñöôïc söû duïng ñeå tính toaùn xaùc suaát ruûi ro tín duïng hoaëc ñeå phaân loaïi ruûi ro tín duïng. Moâ hình tính ñieåm tín duïng bao goàm 4 loaïi sau: - Moâ hình xaùc suaát tuyeán tính 28 - Moâ hình loâgit - Moâ hình probit - Moâ hình phaân bieät tuyeán tính Toùm laïi, trong chöông naøy cuûa luaän vaên chæ giôùi thieäu caùc khaùi nieäm veà tín duïng, ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng vaø taàm quan troïng cuûa quaûn lyù ruûi ro tín duïng trong hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng. Ñoàng thôøi cuõng neâu leân nhöõng nguyeân nhaân laøm phaùt sinh ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng, nhöõng haäu quaû maø ruûi ro hoaït ñoäng tín duïng phaûi gaùnh chòu. Nhöõng bieän phaùp quaûn lyù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng maø caùc ngaân haøng coù theå vaän duïng trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình vaø cuoái cuøng laø heä thoáng moät soá moâ hình ñaùnh giaù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng. Treân cô sôû naém vöõng lyù thuyeát keát hôïp vôùi thöïc traïng ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng hieän nay (trình baøy ôû chöông 2) ñeå coù theå ñöa ra giaûi phaùp phuø hôïp cho vieäc quaûn lyù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTMVN noùi chung vaø NHTMVN taïi TP. HCM noùi rieâng hieän nay. 29 CHÖÔNG 2 THÖÏC TRAÏNG RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG CUÛA CAÙC NHTM VIEÄT NAM TAÏI TP. HOÀ CHÍ MINH 2.1 TÌNH HÌNH KINH TEÁ – XAÕ HOÄI 2.1.1 Tình hình kinh teá – xaõ hoäi Vieät Nam Theo ñaùnh giaù cuûa caùc toå chöùc kinh teá theá giôùi Word Bank, United Nations Development Program, Vieät Nam laø moät trong nhöõng quoác gia oån ñònh vaø coù neàn kinh teá phaùt trieån thuoäc haøng nhanh nhaát treân theá giôùi. Trong naêm 2004, maëc duø phaûi chòu nhieàu taùc ñoäng bôûi tình hình chính trò an ninh ôû nhieàu nöôùc trong khu vöïc, giaù daàu bieán ñoäng maïnh, chuû nghóa khuûng boá lan roäng, thaûm hoïa moâi tröôøng cuøng vôùi nhöõng khoù khaên trong nöôùc ñaõ taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán moïi maët ñôøi soáng xaõ hoäi nhö: Dòch cuùm gia caàm buøng phaùt, haïn haùn, thieân tai baõo luït, soùng thaàn, giaù caû caùc maët haøng nhaäp khaåu taêng cao nhö saét, theùp, nhöïa v.v.. nhöng neàn kinh teá Vieät Nam vaãn ñaït ñöôïc moät soá keát quaû khaû quan nhö sau: Baûng 2.1: Toác ñoä taêng tröôûng cuûa caû nöôùc qua caùc naêm TT Caùc chæ tieâu thöïc hieän 2002 2003 2004 1 Toác ñoä taêng GDP (%) 7,04 7,24 7,7 2 Toác ñoä taêng GTSX noâng, laâm vaø ngö nghieäp (%) 6,5 4,7 4,9 3 Toác ñoä taêng giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp (%) 14,8 15,8 15,6 4 Toác ñoä taêng caùc ngaønh dòch vuï (%) 6,5 6,6 7,5 5 Kim ngaïch xuaát khaåu (tæ USD) 16,7 19,5 26 6 Kim ngaïch nhaäp khaåu ( tæ USD) 19,7 24 31,5 7 Ñaàu tö nöôùc ngoaøi (tæ USD) 1,6 2,7 4 Nguoàn: Taïp chí ngaân haøng soá 7 (7/2005) Haàu heát caùc chæ tieâu ñeàu ñaït so vôùi keá hoaïch ñaët ra vaø cao hôn so vôùi naêm 2003. Vieät Nam ñöôïc ñaùnh giaù laø nöôùc coù moâi tröôøng chính trò oån ñònh, an ninh, an 30 toaøn xaõ hoäi ñöôïc ñaûm baûo. Trong tình hình theá giôùi veà chính trò coù nhieàu bieán ñoäng nhö hieän nay, coäng vôùi chuû nghóa khuûng boá coù nguy cô lan roäng thì Vieät Nam ñöôïc ñaùnh giaù raát cao veà ñieåm maïnh an toaøn nhaát ñaõ taïo thuaän lôïi cho vieäc thu huùt ñaàu tö vaø phaùt trieån. Nguoàn voán FDI coù xu höôùng taêng trôû laïi, naêm 2004 voán ñaàu tö toaøn xaõ hoäi ñaït ñöôïc gaàn 36% GDP, laø moät minh chöùng cho hieäu quaû cuûa vieäc caûi thieän moâi tröôøng ñaàu tö thoâng thoaùng ôû Vieät Nam. 2.1.2 Tình hình kinh teá – xaõ hoäi TP. Hoà Chí Minh Thaønh phoá Hoà Chí Minh laø moät thaønh phoá lôùn, laø trung taâm taøi chính – ngaân haøng kinh teá cuûa caû nöôùc, coù taàm quan troïng khoâng nhöõng ôû treân bình dieän quoác gia maø coøn caû quoác teá. Vôùi vò theá vaø vai troø laø trung taâm kinh teá cuûa caû nöôùc, TP. Hoà Chí Minh ñaõ ñaït nhieàu thaønh töïu trong moïi lónh vöïc, toác ñoä taêng tröôûng GDP bình quaân moãi naêm laø 10,3% (giai ñoaïn 1997 – 2004), cao hôn toác ñoä taêng tröôûng GDP bình quaân cuûa caû nöôùc laø 7%. Trong naêm 2004 vôùi taêng tröôûng GDP bình quaân/ngöôøi ñaït gaàn 10 trieäu ñoàng/naêm, taêng 2,5 laàn so vôùi caû nöôùc; Toång kim ngaïch xuaát khaåu ñaït xaáp sæ 10 tyû USD; Thu ngaân saùch nhaø nöôùc treân ñòa baøn thaønh phoá ñaït 49.000 tyû ñoàng, taêng 17,7% so vôùi naêm tröôùc; Ñaàu tö tröïc tieáp töø nöôùc ngoaøi taêng thöôøng xuyeân töø naêm 1988 ñeán naêm 1996, sau ñoù ñaõ giaûm xuoáng do aûnh höôûng cuoäc khuûng hoaûng kinh teá chaâu AÙ vaø ñaõ taêng trôû laïi trong nhöng naêm gaàn ñaây. Naêm 2004, thaønh phoá ñaõ thu huùt ñöôïc hôn 755 trieäu USD töø FDI (cao hôn so vôùi keá hoaïch laø 55 trieäu USD). Tính ñeán naêm 2004, TP. HCM ñaõ thu huùt ñöôïc 1.755 döï aùn ñaàu tö nöôùc ngoaøi vôùi toång soá voán ñaàu tö leân tôùi 14,16 tyû ñoâ la Myõ. Voán ñaêng kyù taêng 275 trieäu USD so vôùi cuøng kyø naêm ngoaùi hay taêng 31% (theo thoáng keâ cuûa Sôû Keá Hoaïch vaø Ñaàu Tö TP. HCM). Lónh vöïc thöông maïi dòch vuï chieám 50% trong toång GDP cuûa toaøn thaønh phoá. Doanh thu baùn leû taêng nhanh thoâng qua caùc keânh phaân phoái nhö sieâu thò, caùc ñaïi lyù baùn haøng. Vaøo quyù I naêm 2005, doanh thu cuûa lónh vöïc naøy ñaït 8.349 tyû ñoàng, taêng 12,8% so vôùi quyù I naêm 2004; Doanh thu xuaát khaåu cuûa thaønh phoá ñaït 760 trieäu 31 USD taêng 10% so vôùi quyù I naêm 2004; Giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp taêng 40%, ñaït 16.524 tyû ñoàng. Tín duïng ngaân haøng thaønh phoá HCM ñaõ coù böôùc phaùt trieån caû veà quy moâ vaø chaát löôïng. Maïng löôùi hoaït ñoäng lieân tuïc môû roäng, nhieàu loaïi hình dòch vuï môùi xuaát hieän, vieäc öùng duïng khoa hoïc coâng ngheä mang laïi nhieàu tieän ích vaø tieát kieäm thôøi gian. Heä thoáng thanh toaùn ñieän töû lieân ngaân haøng cuøng vôùi caùc dòch vuï chuyeån tieàn ñieän töû, thanh toaùn theû, thanh toaùn tröïc tieáp vaø qua maïng, ATM ñaõ thu huùt ñöôïc nhieàu khaùch haøng. Chaát löôïng quaûn lyù ñöôïc naâng cao, mang phong caùch hieän ñaïi. Beân caïnh ñoù, cô cheá chính saùch linh hoaït thoâng thoaùng cuûa ngaân haøng trung öông ñaõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi ñaåy maïnh hoaït ñoäng cuûa heä thoáng ngaân haøng. Tình hình huy ñoäng voán khaû quan do laõi suaát VNÑ trong naêm 2004 coù xu höôùng taêng vôùi nhieàu hình thöùc huy ñoäng voán haáp daãn, voán huy ñoäng naêm 2004 ñaït 150.337 tyû ñoàng, taêng 21,2% so vôùi naêm 2003. Song song ñoù thì toång dö nôï tín duïng ñaït 136.624 tyû ñoàng, taêng 35,3% so vôùi naêm 2003. Baûng 2.2: Toác ñoä taêng tröôûng cuûa TP. HCM qua caùc naêm TT Caùc chæ tieâu thöïc hieän 2002 2003 2004 1 Toác ñoä taêng GDP (%) 10.2 11.2 11.7 2 Toác ñoä taêng GTSX noâng, laâm vaø ngö nghieäp (%) 4.7 9.1 9.7 3 Toác ñoä taêng giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp (%) 15.1 15.4 15 4 Toác ñoä taêng caùc ngaønh dòch vuï (%) 9.3 9.7 16 5 Kim ngaïch xuaát khaåu (tæ USD) 6,4 7,3 9,8 6 Kim ngaïch nhaäp khaåu (tæ USD) 4 4,7 5,6 7 Ñaàu tö nöôùc ngoaøi (tæ USD) 0.502 0.528 0.5 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ TP.HCM vaø toång hôïp thoâng tin baùo chí Veà maët xaõ hoäi, TP. Hoà chí Minh cuõng ñaït ñöôïc nhöõng thaønh quaû raát khaû quan trong vieäc naâng cao chaát löôïng cuoäc soáng cuøng vôùi chöông trình xoùa ñoùi giaûm ngheøo, giaûi quyeát vieäc laøm cho 211 ngaøn löôït ngöôøi, ñaït 100,47% so vôùi keá hoaïch 32 naêm, taêng 1,37% so vôùi naêm tröôùc, trong ñoù coù 185,7 ngaøn ngöôøi coù vieäc laøm oån ñònh. Söï taêng tröôûng vaø phaùt trieån neàn kinh teá ñaát nöôùc noùi chung vaø kinh teá thaønh phoá HCM noùi rieâng trong thôøi gian qua ñaõ taïo moâi tröôøng thuaän lôïi cho hoaït ñoäng ngaân haøng treân ñòa baøn thaønh phoá. Naêm 2004 coù theå xem laø moät naêm thaønh coâng ñoái vôùi ngaønh ngaân haøng xeùt rieâng veà maët lôïi töùc. Theo ñaùnh giaù cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc, haàu heát caùc ngaân haøng thöông maïi töø quoác doanh, coå phaàn, lieân doanh vaø nöôùc ngoaøi ñeàu ñaït lôïi nhuaän cao. 2.2 THÖÏC TRAÏNG RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI TAÏI TP. HOÀ CHÍ MINH 2.2.1 Söï hình thaønh vaø phaùt trieån heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam 2.2.1.1 Ñoái vôùi heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam noùi chung Töø khi Ngaân haøng quoác gia Vieät Nam (nay laø Ngaân haøng Nhaø nöôùc Vieät Nam) ñöôïc thaønh laäp ngaøy 06/05/1951, heä thoáng Ngaân haøng Vieät Nam toå chöùc theo moâ hình moät caáp ôû mieàn Baéc tröôùc naêm 1975 vaø caû nöôùc töø naêm 1975 tôùi naêm 1990. Moâ hình naøy raäp khuoân theo Lieân Xoâ vaø caùc nöôùc XHCN (cuõ), theo ñoù chæ toàn taïi NHNN do Nhaø nöôùc ñoäc quyeàn naém giöõ, vöøa laøm chöùc naêng quaûn lyù cuûa ngaân haøng trung öông vöøa tröïc tieáp kinh doanh tieàn teä tín duïng cuûa ngaân haøng thöông maïi. Ngoaøi ra coøn coù moät loaïi hình tín duïng khaùc ñoù laø Hôïp Taùc Xaõ Tín Duïng – moät loaïi hình kinh teá taäp theå ñöôïc Nhaø nöôùc baûo trôï vaø chæ ñaïo, ñöôïc huy ñoäng vaø cho vay voán trong ñòa baøn heïp chuû yeáu ôû khu vöïc noâng thoân. Heä thoáng ngaân haøng moät caáp phuø hôïp vôùi cô cheá quaûn lyù taäp trung bao caáp vôùi quan ñieåm Nhaø nöôùc phaûi naém ñoäc quyeàn veà ngaân haøng vaø ngoaïi thöông. Nhaèm thöïc hieän toát coâng cuoäc ñoåi môùi kinh teá theo Nghò quyeát ñaïi hoäi VI cuûa Ñaûng (thaùng 12/1986) chuyeån neàn kinh teá töø cô cheá taäp trung bao caáp sang cô cheá thò tröôøng vôùi nhieàu thaønh phaàn kinh teá coù söï quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc theo ñònh höôùng XHCN, ñoåi môùi heä thoáng ngaân haøng ñöôïc coi laø böôùc ñoät phaù, then choát vì ngaân 33 haøng laø huyeát maïch, ñoàng thôøi laø taám göông phaûn aùnh neàn kinh teá. Ñeán naêm 1988, thöïc hieän Nghò ñònh 53/HÑBT cuûa Chính phuû, thaønh laäp caùc ngaân haøng chuyeân traùch, taùch khoûi NHNN. Sau ñoù tôùi thaùng 5/1990 Phaùp leänh Ngaân haøng Nhaø nöôùc vaø Phaùp leänh ngaân haøng, hôïp taùc xaõ tín duïng vaø coâng ty taøi chính ra ñôøi, chính thöùc ñaùnh daáu söï hình thaønh ngaân haøng hai caáp. Ngaân haøng Nhaø nöôùc laø cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc veà tieàn teä vaø tín duïng, laø ngaân haøng phaùt haønh, ñoàng thôøi laø ngaân haøng cuûa caùc ngaân haøng treân laõnh thoå Vieät Nam. Ngaân haøng thöông maïi vaø toå chöùc tín duïng hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä vaø dòch vuï ngaân haøng theo cô cheá thò tröôøng trong khuoân khoå phaùp luaät. Keå töø khi phaùp leänh ngaân haøng ra ñôøi ñeán nay, chính thöùc xaây döïng moâ hình ngaân haøng 2 caáp, vò theá cuûa NHNN töøng böôùc khaúng._. dòch vuï laø 25% treân toång dö nôï. 9 Tyû leä an toaøn voán ñoái vôùi caùc NHTM (voán töï coù treân toång taøi saûn coù) ñaït tôùi thoâng leä quoác teá ≥ 8%. 9 Ñaûm baûo naâng cao hieäu quaû tín duïng, kieåm soaùt ruûi ro tín duïng, phaán ñaáu tyû suaát lôïi nhuaän bình quaân 14%, giaûm tyû leä nôï quaù haïn cho pheùp khoâng quaù 3%. Ñeå ñaït nhöõng muïc tieàu ñeà ra, Chính phuû, caùc Boä Ngaønh lieân quan vaø caùc NHTM phaûi ñöa ra nhieàu giaûi phaùp khaùc nhau, moät trong nhöõng giaûi phaùp khoâng theå thieáu ñoù laø caùc giaûi phaùp quaûn lyù ruûi ro tín duïng trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng. 3.2 CAÙC GIAÛI PHAÙP HAÏN CHEÁ RUÛI RO TRONG HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG CUÛA CAÙC NHTMVN TAÏI TP. HOÀ CHÍ MINH 3.2.1 Caùc giaûi phaùp mang tính chaát vó moâ cuûa nhaø nöôùc 3.2.1.1 Hoaøn thieän moâi tröôøng kinh teá, phaùp lyù trong hoaït ñoäng kinh doanh ngaân haøng Moïi hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá phaûi ñöôïc chuaån möïc trong khuoân khoå phaùp luaät nhaø nöôùc cho pheùp ñeå giuùp cho neàn kinh teá vaän haønh troâi chaûy an toaøn vaø traùnh ñöôïc ruûi ro. Moâi tröôøng kinh teá, phaùp lyù laø moät trong nhöõng yeáu toá taïo ñieàu kieän cho heä thoáng ngaân haøng hoaït ñoäng an toaøn, hieäu quaû vaø ñaït chaát löôïng cao. Vì vaäy, hoaøn thieän moâi tröôøng kinh teá, phaùp lyù laø moät nhieäm vuï caáp baùch vaø caàn thieát trong boái caûnh caùc NHTMVN ñang trong quaù trình hoäi nhaäp, cuï theå nhö sau: 59 ¾ Luaät doanh nghieäp nhaø nöôùc 9 Tö caùch phaùp nhaân cuûa DNNN ñaõ ñöôïc ghi roõ taïi Ñieàu 2 Luaät doanh nghieäp nhaø nöôùc nhö sau: “DNNN coù tö caùch phaùp nhaân, coù caùc quyeàn vaø nghóa vuï daân söï, töï chòu traùch nhieäm veà toaøn boä hoaït ñoäng kinh doanh trong phaïm vi soá voán do doanh nghieäp quaûn lyù”. Theo quy ñònh cuûa boä Luaät daân söï Ñieàu 94, vôùi tö caùch laø moät phaùp nhaân, DNNN phaûi coù taøi saûn rieâng, taùch bieät khoûi phaàn taøi saûn cuûa chuû sôû höõu doanh nghieäp. Hay noùi caùch khaùc, DNNN phaûi coù quyeàn sôû höõu ñoái vôùi caùc taøi saûn ñaõ ñöôïc chuû sôû höõu doanh nghieäp giao khi thaønh laäp doanh nghieäp vaø chòu traùch nhieäm höõu haïn veà caùc nghóa vuï taøi chính cuûa mình trong phaïm vi taøi saûn cuûa doanh nghieäp. Ñaây laø caên cöù phaùp lyù quan troïng khaúng ñònh söï toàn taïi ñoäc laäp, naêng löïc chòu traùch nhieäm veà taøi saûn cuûa DNNN khi tham gia vaøo caùc coâng vieäc lieân quan ñeán quan heä daân söï, kinh teá. Tuy nhieân, khi cuï theå hoaù quyeàn sôû höõu cuûa DNNN ñoái vôùi caùc taøi saûn cuûa chính doanh nghieäp, Luaät DNNN ñaõ theå hieän nhöõng baát caäp: 9 Theo quy ñònh cuûa Luaät doanh nghieäp nhaø nöôùc, Nghò ñònh 59/CP ngaøy 03/10/1996, DNNN chæ coù quyeàn quaûn lyù, söû duïng voán vaø caùc taøi saûn khaùc do Nhaø nöôùc giao thay vì coù quyeàn sôû höõu (goàm quyeàn chieám höõu, söû duïng vaø ñònh ñoaït) ñoái vôùi taøi saûn cuûa mình nhö nhöõng phaùp nhaân khaùc. Quy ñònh naøy khoâng phuø hôïp vôùi chính quy ñònh veà tö caùch phaùp nhaân cuûa DNNN. 9 Thuû tuïc caàm coá, theá chaáp taøi saûn cuûa DNNN ñeå vay voán ngaân haøng phaûi ñöôïc caùc cô quan quyeát ñònh thaønh laäp doanh nghieäp cho pheùp, nhaát laø khi theá chaáp caùc taøi saûn laø toaøn boä daây chuyeàn saûn xuaát chính cuûa doanh nghieäp theo quy ñònh cuûa cô quan quaûn lyù ngaønh kinh teá – kyõ thuaät. Trong khi ñoù, caùc cô quan quaûn lyù ngaønh kinh teá – kyõ thuaät vaãn chöa ban haønh caùc quy ñònh xaùc ñònh “toaøn boä daây chuyeàn chính cuûa DNNN” trong töøng ngaønh laø taøi saûn naøo? Ñieàu naøy coù theå gaây ruûi ro cho ngaân haøng khi xöû lyù caùc taøi saûn ñaûm baûo cuûa DNNN, neáu vieäc theá chaáp bò voâ hieäu do caùc taøi saûn naøy ñöôïc xaùc ñònh laø “ toaøn boä daây chuyeàn chính cuûa doanh nghieäp” 60 taïi thôøi ñieåm xöù lyù taøi saûn, doanh nghieäp chöa ñöôïc pheùp theá chaáp cuûa cô quan quyeát ñònh thaønh laäp doanh nghieäp. ¾ Luaät ñaát ñai 9 Moät trong nhöõng quy ñònh cuûa Luaät ñaát ñai coù theå gaây ruûi ro raát lôùn cho caùc ngaân haøng khi cho vay maø nhaän taøi saûn theá chaáp ñaûm baûo tieàn vay baèng giaù trò quyeàn söû duïng ñaát (giaáy chöùng nhaän quyeàn söû duïng ñaát), ñöôïc caáp hôïp phaùp cho ngöôøi söû duïng ñaát coù theå huyû boû baèng quyeát ñònh cuûa toaø aùn hay cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn. Treân thöïc teá, nhieàu NHTM ñaõ phaùt sinh nôï xaáu do nhaän taøi saûn theá chaáp ñaûm baûo tieàn vay baèng giaù trò quyeàn söû duïng ñaát. Taïi thôøi ñieåm theá chaáp, beân theá chaáp coù giaáy chöùng nhaän quyeàn söû duïng ñaát vaø coù ñuû ñieàu kieän khaùc theo quy ñònh. Nhöng sau ñoù, toaø aùn, cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn ra quyeát ñònh huûy boû giaáy chöùng nhaän quyeàn söû duïng ñaát vì ñaõ bò caáp sai thaåm quyeàn, sai quy hoaïch hoaëc do tranh chaáp veà thöøa keá töø nhieàu naêm tröôùc. Thöïc teá naøy ñaõ ñaët caùc ngaân haøng cho vay nhaän taøi saûn theá chaáp baèng giaù trò quyeàn söû duïng ñaát laâm vaøo tình traïng coù theå phaûi gaùnh chòu nhöõng ruûi ro phaùp lyù tieàm aån raát lôùn. Ñeå khaéc phuïc tình traïng naøy, Luaät ñaát ñai caàn phaûi coù quy ñònh boài thöôøng thieät haïi cho ngaân haøng khi cho vay nhaän theá chaáp ñaûm baûo tieàn vay baèng giaù trò quyeàn söû duïng ñaát trong tröôøng hôïp bò toaø aùn hoaëc cô quan nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn huûy boû giaáy chöùng nhaän quyeàn söû duïng ñaát maø ngaân haøng ñaõ nhaän theá chaáp hôïp phaùp tröôùc ñoù. 9 Moät baát caäp khaùc cuûa Luaät ñaát ñai laø vieäc haïn cheá quyeàn chuû ñoäng xöû lyù taøi saûn ñaûm baûo laø quyeàn söû duïng ñaát theá chaáp taïi ngaân haøng. Theo quy ñònh Luaät ñaát ñai, vieäc phaùt maõi taøi saûn ñaûm baûo laø quyeàn söû duïng ñaát phaûi ñöôïc thöïc hieän theo trình töï baùn ñaáu giaù vaø phaûi xin pheùp cô quan Nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn tröôùc khi thöïc hieän baùn ñaáu giaù. Quy ñònh naøy laøm cho thôøi gian xöû lyù bò keùo daøi vaø laøm taêng chi phí chôø xöû lyù taøi saûn. Ñeå khaéc phuïc tình traïng naøy, thieát nghó Luaät ñaát ñai neân söûa ñoåi theo höôùng cho pheùp ngaân haøng nhaän theá chaáp coù quyeàn chuû ñoäng phaùt maõi quyeàn söû duïng ñaát sau khi ñöôïc toøa aùn coâng nhaän vaø khi baùn ñaáu giaù quyeàn söû 61 duïng ñaát ñaõ theá chaáp hôïp phaùp, ngaân haøng khoâng phaûi laøm thuû tuïc xin pheùp ñöôïc baùn ñaáu giaù nhö hieän nay. ¾ Cô cheá thöïc thi xöû lyù taøi saûn ñaûo ñaûm tieàn vay Cô cheá phaùt maõi taøi saûn hieän nay theo Thoâng tö lieân boä soá 03/2001/TTLT- NHNN –BTP-BCA-BTC-TCÑC ngaøy 29/04/2001 (goïi taét laø thoâng tö 03) qui ñònh TCTD khoâng ñöôïc tröïc tieáp baùn hay ñöôïc tröïc tieáp nhaän quyeàn söû duïng ñaát ñeå thay theá cho nghóa vuï ñöôïc ñaûm baûo tieàn vay. Vaø theo khoaûn 2-Muïc III cuûa thoâng tö naøy thì TCTD phaûi ñöa ra baùn ñaáu giaù hay khôûi kieän ra toøa, trong khi ñoù Nghò ñònh 178/1999/NÑ-CP ngaøy 29/12/1999 cuûa Thuû töôùng Chính phuû laïi cho pheùp TCTD coù quyeàn xöû lyù TSÑB noùi chung vaø TSÑB laø quyeàn söû duïng ñaát noùi rieâng neáu khoâng ñaït söï thoûa thuaän giöõa caùc beân. Vieäc naøy ñaõ gaây trôû ngaïi raát nhieàu cho caùc NHTM khi xöû lyù TSÑB trong thöïc teá: - NHTM phaûi chuyeån hoà sô phaùt maõi TSÑB sang Trung taâm ñaáu giaù ñeå chôø xöû lyù, nhöng thöïc teá, hoaït ñoäng cuûa Trung taâm ñaáu giaù thuoäc Sôû Tö phaùp coøn keùm hieäu quûa vaø maát nhieàu thôøi gian, thaäm chí coù tröôøng hôïp khoâng theå xöû lyù ñöôïc. - Theo Khoaûn 3-Muïc III, phaàn B cuûa Thoâng tö 03 thì NHTM phaûi xin pheùp UBND caáp thaåm quyeàn cho pheùp ñaáu giaù vôùi quy trình nhieàu thuû tuïc vaø maát nhieàu thôøi gian, cuï theå: 15 ngaøy xin cô quan coù thaåm quyeàn cho pheùp baùn ñaáu giaù taøi saûn; 15 ngaøy thöïc hieän vieäc ñaêng kyù baùn ñaáu giaù; 30 ngaøy nieâm yeát taøi saûn baùn ñaáu giaù; 60 naøy chôø caáp giaáy chöùng nhaän cho ngöôøi mua taøi saûn. Moãi laàn ñaáu giaù khoâng thaønh coâng thì thuû tuïc ñònh giaù taøi saûn vaø ñaêng kyù baùn ñaáu giaù quay trôû laïi ban ñaàu. - Coâng taùc thuï lyù hoà sô khôûi kieän, laáy lôøi khai, hoøa giaûi, xeùt xöû caùc tranh chaáp hôïp ñoàng tín duïng laø nhöõng daõy thuû tuïc, maø moãi laàn xaûy ra truïc traëc thì vuï aùn laïi keùo daøi tôùi nhieàu thaùng tieáp theo. Trong thöïc teá coù nhieàu baûn aùn, quyeát ñònh cuûa Toaø aùn ñaõ coù hieäu löïc thi haønh vaø ñaõ coù ñôn yeâu caàu thi haønh aùn cuûa Ngaân haøng nhöng cô quan thi haønh aùn vaãn chöa thi thöïc hieän vôùi nhieàu lyù do khaùc nhau. Trong 62 tröôøng hôïp naøy ngaân haøng phaûi chôø cô quan thi haønh aùn laøm vieäc vôùi toøa aùn vaø thôøi gian chôø ñôïi cöù keùo daøi. Hieän traïng xöû lyù TSÑB nhö vaäy, neân nôï toàn ñoäng khoâng theå xöû lyù nhanh ñöôïc laøm gaây ra tình traïng ñoïng voán luaân chuyeån trong xaõ hoäi. Do vaäy, Chính phuû caàn coù nhöõng bieän phaùp ñoàng boä vaø thoâng thoaùng hôn, cuï theå: - Cho pheùp caùc NHTM ñöôïc troïn quyeàn quyeát ñònh xöû lyù caùc taøi saûn ñaûm baûo theá chaáp tieàn vay laø quyeàn söû duïng ñaát vaø caùc taøi saûn gaén lieàn vôùi ñaát. Trong khi chôø ñöôïc Chính phuû xem xeùt chaáp thuaän, thì vieäc xöû lyù taøi saûn theá chaáp naøy vaãn thuoäc quyeàn cuûa Trung taâm baùn ñaáu giaù chuyeân traùch. Tuy nhieân, khoaûng thôøi gian thöïc hieän baùn ñaáu taøi saûn caàn ruùt laïi baèng 1/3 thôøi gian quy ñònh treân, vaø ñeå giaûm söï quaù taûi trong vieäc xöû lyù taøi saûn theá chaáp, vieäc thaønh laäp theâm caùc Trung taâm baùn ñaáu giaù naøy ôû caùc tænh, thaønh phoá lôùn laø caàn thieát. - Caàn quy ñònh caùc khaâu xöû lyù cuûa Toaø aùn goïn laïi, vaø thôøi haïn toái ña qui ñònh töø khi thuï lyù vuï aùn tôùi khi xeùt xöû caùc tranh chaáp kinh teá. - Caàn quy ñònh thôøi gian thi haønh aùn toái ña cuûa cô quan thi haønh aùn ñeå thu hoài taøi saûn giao laïi cho caùc ngaân haøng töï baùn ñaáu giaù theo trình töï neâu treân. 3.2.1.2 Cuûng coá vaø cô caáu laïi heä thoáng NHTM Vieät Nam Ñoái vôùi NHTMCP, yeâu caàu Chính phuû nhanh choùng saép xeáp laïi ñeå baûo ñaûm tính an toaøn, naêng löïc veà taøi chính, quy moâ lôùn vaø hoaït ñoäng kinh doanh coù hieäu quaû baèng caùch tieán haønh saùp nhaäp caùc ngaân haøng yeáu keùm, maát khaû naêng thanh toaùn, chaát löôïng tín duïng thaáp, quy moâ nhoû hoaëc khuyeán khích caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi mua coå phaàn vôùi tyû leä ñoái ña khoâng quaù 30% voán ñieàu leä cuûa ngaân haøng. Ñieån hình vöøa qua caùc NHTM Coå Phaàn Saøi Goøn Thöông Tín vaø AÙ Chaâu ñaõ thöïc hieän thaønh coâng. Ñoái vôùi NHTMNN, Chính phuû caàn coù giaûi phaùp nhanh choùng taêng cöôøng voán ñaûm baûo ñaùp öùng ñöôïc tyû leä an toaøn voán töï coù theo tyû leä quy ñònh. Caàn maïnh daïn trieån khai coå phaàn hoùa moät soá NHTMNN coù uy tín treân thöông tröôøng quoác teá, phaùt 63 haønh theâm coå phieáu nhaèm taêng voán ñieàu leä. Xöû lyù döùt ñieåm caùc khoaûn nôï toàn ñoïng, nôï khoanh töø thôøi bao caáp, haïn cheá ngaên ngöøa nôï xaáu phaùt sinh khai thoâng voán cho heä thoáng ngaân haøng. 3.2.1.3 Caûi tieán vaø ñoåi môùi hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc Hieäu quaû hoaït ñoäng tín duïng khoâng chæ phuï thuoäc vaøo quy cheá do NHNN ban haønh maø coøn phuï thuoäc vaøo tình traïng hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Vì theá, vieäc caûi thieän moâi tröôøng hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp seõ laø yeáu toá cô baûn goùp phaàn laønh maïnh hoùa heä thoáng ngaân haøng. 9 Taäp trung saép xeáp, ñoåi môùi ñaåy maïnh heä thoáng doanh nghieäp nhaø nöôùc. Kieân quyeát giaûi theå, phaù saûn, baùn hoaëc cho thueâ caùc doanh nghieäp thua loã keùo daøi. Coå phaàn hoùa nhöõng doanh nghieäp kinh doanh hieäu quaû nhöng quy moâ nhoû nhaèm thu huùt theâm nguoàn voán kinh doanh, giaûm vay voán tín duïng, caûi tieán phöông thöùc quaûn trò ñieàu haønh nhaèm naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng. 9 Thöïc hieän chính saùch vaø bieän phaùp ñieàu chænh cô caáu kinh teá theo höôùng phaùt trieån caùc ngaønh kinh teá muõi nhoïn, caùc ngaønh coù lôïi theá so saùnh töông ñoái vaø ña daïng hoùa caùc loaïi hình hoaït ñoäng nhaèm phaùt huy caùc nguoàn löïc trong xaõ hoäi vaøo coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá. 9 Xaây döïng chieán löôïc phaùt trieån coâng ngheä phuø hôïp vôùi ñieàu kieän saûn xuaát, trình ñoä cuûa ngöôøi lao ñoäng nhaèm toái ña caùc nguoàn löïc, haï giaù thaønh saûn phaåm, naâng cao hieäu quaû kinh doanh. Ñaåy maïnh hôn nöõa söï lieân keát hôïp taùc giöõa caùc doanh nghieäp vaø caùc tröôøng ñaïi hoïc, vieän nghieân cöùu ñeå thöïc thi coù hieäu quaû chieán löôïc phaùt trieån coâng ngheä. 3.2.2 Caùc giaûi phaùp mang tính chaát vó moâ cuûa NHNN 3.2.2.1 Phaùt huy toái ña hieäu quaû hoaït ñoäng Trung taâm thoâng tin tín duïng Maëc duø Trung Taâm thoâng tin tín duïng (CIC) laø nôi cung caáp thoâng tin chính thöùc cho caùc ngaân haøng thöông maïi. Tuy nhieân ñeå CIC trôû thaønh nôi tin caäy, cung caáp nhöõng thoâng tin chính xaùc, ñaày ñuû vaø kòp thôøi cho caùc Ngaân haøng thöông maïi 64 nhaèm phuïc vuï coâng taùc phoøng ngöøa, quaûn lyù ruûi ro tín duïng caàn thöïc hieän nhöõng bieän phaùp sau: 9 Hieän ñaïi hoùa vaø hoaøn thieän quy ñònh xöû lyù thoâng tin lieân tuïc töø khaâu thu thaäp, löïa choïn, phaân tích xöû lyù vaø döï ñoaùn thoâng tin ñeå kòp thôøi cung caáp thoâng tin ñaày ñuû chính xaùc, chaát löôïng hieäu quaû. 9 NHNN caàn coù quy ñònh baét buoäc ñoái vôùi taát caû caùc TCTD phaûi laø thaønh vieân cuûa trung taâm CIC vaø phaûi tham gia trong vieäc cung caáp, caäp nhaät thoâng tin, soá lieäu veà khaùch haøng. Coù bieän phaùp cheá taøi, xöû lyù nghieâm minh ñoái vôùi ngaân haøng naøo coá tình che daáu thoâng tin veà khaùch haøng cuûa mình khi coù söï coá ruûi ro tín duïng xaûy ra. 9 CIC caàn môû roäng maïng löôùi thoâng tin, coù söï phoái hôïp chaët vôùi caùc cô quan chöùc naêng lieân quan nhö: Chi Cuïc Thueá, Chi Cuïc Thoáng Keâ, Boä Keá Hoaïch Ñaàu Tö .v.v.. qua noái maïng tröïc tieáp. Töø nhöõng thoâng tin thu thaäp ñöôïc, boä phaän CIC phaûi coù nhieäm vuï saøng loïc thoâng tin, thöôøng xuyeân hoaøn thieän caäp nhaät caùc soá lieäu veà kinh teá, taøi chính doanh nghieäp nhaèm cung caáp cho caùc NHTM. 9 Vaán ñeà thoâng tin CIC cung caáp chính xaùc vaø kòp thôøi laø vaán ñeà maø caùc ngaân haøng quan taâm haøng ñaàu. Do vaäy, CIC caàn phaûi ñöa ra nhöõng thoâng tin coù ích cho caùc toå chöùc tín duïng ñeå chöùng minh trung taâm thoâng tin cuûa mình laø ñòa chæ ñaùng tin caäy. 3.2.2.2 Naâng cao hieäu quaû coâng taùc thanh tra, kieåm soaùt cuûa NHNN Nhaèm ñaûm baûo cho heä thoáng NHTM hoaït ñoäng kinh doanh hieäu quaû, vôùi muïc ñích duy trì vaø baûo veä quyeàn lôïi cho ngöôøi göûi tieàn vaø traùnh cho neàn kinh teá khoûi nhöõng chaán ñoäng, khuûng hoaûng do heä thoáng NHTM gaây ra, ñoàng thôøi ngaên chaën vaø xöû lyù kòp thôøi nhöõng haønh vi tieâu cöïc gaây thaát thoaùt trong vieäc söû duïng voán tín duïng, coâng taùc thanh tra, kieåm soaùt cuûa NHNN caàn phaûi coù nhöõng bieän phaùp: 9 Thanh tra NHNN phaûi coù lòch kieåm tra ñònh kyø taïi caùc NHTM theo chuyeân ñeà kieåm tra. Sau ñoù phaûi coù nhöõng phaân tích cuï theå, caûnh baùo veà ruûi ro trong cho vay cuõng nhö trong caùc nghieäp vuï khaùc. 65 9 Khi coù nguy cô ruûi ro môùi ñöôïc phaùt hieän thì phaûi thoâng tin caûnh baùo ñeán taát caû caùc NHTM. 9 Naâng cao hieäu löïc caùc kieán nghò, bieän phaùp cuûa Thanh tra, traùnh tình traïng coù nhieàu kieán nghò cuûa Thanh tra nhöng khoâng coù cheá taøi buoäc caùc NHTM thöïc hieän. 9 Caàn phaûi lieân tuïc ñaøo taïo ñoäi nguõ Thanh tra coù kieán thöùc, chuyeân moân gioûi, ñaïo ñöùc toát vaø ñöôïc trang bò heä thoáng laøm vieäc hieän ñaïi vôùi cheá ñoä ñaõ ngoä töông xöùng. 3.2.2.3 Nhanh choùng thöïc hieän baûo hieåm ruûi ro tín duïng Baèng nhieàu bieän phaùp vaø kyõ thuaät phoøng ngöøa ruûi ro khaùc nhau nhö: Hoaøn thieän quy trình cho vay, taêng cöôøng coâng taùc kieåm tra giaùm saùt voán vay, xeáp loaïi vaø löïa choïn khaùch haøng, trích laäp quyõ döï phoøng ruûi ro. Tuy nhieân, nhöõng phöông phaùp treân chæ phaùt huy trong moät giôùi haïn nhaát ñònh. Moät giaûi phaùp mang tính khaû thi maø caùc nöôùc treân theá giôùi ñaõ vaø ñang thöïc hieän ñoù laø baûo hieåm ruûi ro tín duïng. Vieäc thöïc hieän baûo hieåm ruûi ro tín duïng ñöôïc thöïc hieän ngay sau khi moät hôïp ñoàng tín duïng ñöôïc kyù keát, cuøng vôùi söï tham gia cuûa caùc coâng ty baûo hieåm chuyeân nghieäp. Vieäc löïa choïn hôïp ñoàng tín duïng chaát löôïng ñeå baûo hieåm seõ gaây söùc eùp vôùi caùc NHTM buoäc phaûi thay ñoåi phöông thöùc kinh doanh cuûa mình, ñoàng thôøi chuyeån ruûi ro cuûa mình cho caùc coâng ty baûo hieåm. Baûo hieåm tín duïng trôû thaønh laù chaén kinh teá thaät söï cho caùc NHTM buø ñaép kòp thôøi nhöõng ruûi ro tín duïng xaûy ra vaø ñaûm nhaän coâng vieäc coøn laïi lieân quan ñeán xöû lyù nôï thay cho NHTM, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho NHTM yeân taâm kinh doanh. 3.2.3 Caùc giaûi phaùp mang tính chaát vi moâ cuûa NHTMVN 3.2.3.1 Chuù troïng coâng taùc boài döôõng, tuyeån choïn caùn boä tín duïng Vaán ñeà quan taâm hieän nay ñoái vôùi caùc ngaân haøng laø caàn phaûi chuù troïng coâng taùc tuyeån choïn caùn boä tín duïng coù phaåm chaát ñaïo ñöùc toát vaø trình ñoä nghieäp vuï cao, ñaây laø tieâu chuaån löïa choïn ngöôøi taøi ñöùc ñeå quaûn lyù taøi saûn cuûa ngaân haøng. Ruûi ro tín duïng xaûy ra do trình ñoä nhaän thöùc cuûa caùn boä tín duïng yeáu keùm, khoâng naém baét 66 ñöôïc baûn chaát cuûa vaán ñeà daãn ñeán nhöõng quyeát ñònh cho vay sai laàm. Ngoaøi ra, trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc ngaân haøng, cho duø caùc quy ñònh, quy cheá cho vay chaët cheõ ñeán ñaâu maø con ngöôøi coá tình vi phaïm, laøm traùi nguyeân taéc thì nguy cô khoâng thu hoài ñöôïc nôï daãn ñeán thaát thoaùt taøi saûn cuûa ngaân haøng laø ñieàu taát yeáu. Do vaäy, moät soá giaûi phaùp nhaèm goùp phaàn ngaên ngöøa, quaûn lyù ruûi ro lieân quan ñeán yeáu toá con ngöôøi caàn ñöôïc NHTM quan taâm ñuùng möùc, ñoù la(: 9 Coâng taùc tuyeån choïn caùn boä ngaân haøng caàn caên cöù treân ñaïo ñöùc, chuyeân moân vaø khaû naêng nhaän thöùc. Ñaïo ñöùc toát quyeát ñònh haønh vi vaø muïc ñích haønh ñoäng. Khaû naêng nhaän thöùc seõ ñaùp öùng söï thích nghi vôùi hoaït ñoäng ña daïng vaø luoân phaùt trieån cuûa ngaønh ngaân haøng, ñaây laø ñieàu kieän caàn thieát cuûa moät ngaân haøng trong moâi tröôøng caïnh tranh. 9 Caàn ñaëc bieät quan taâm ñaøo taïo vaø naâng cao chaát löôïng nguoàn nhaân löïc, khoâng ngöøng ñaøo taïo ñoäi nguõ caùn boä gioûi nghieäp vuï, coù ñaïo ñöùc ngheà nghieäp ñeå baûo ñaûm thöïc hieän toát caùc nghieäp vuï kinh doanh ngaøy caøng phaùt trieån vôùi yeâu caàu cao hôn. 9 Cheá ñoä löông, thöôûng hôïp lyù, taïo cô hoäi thaêng tieán, ñaûm baûo cho caùn boä tín duïng thoûa maõn ñöôïc nhu caàu cuoäc soáng vaø yeân taâm trong coâng vieäc. 9 Döùt khoaùt xöû lyù nghieâm caùc tröôøng hôïp vi phaïm, khoâng coù söï phaân bieät hay gia giaûm vôùi baát kyø ñoái töôïng naøo. 3.2.3.2 Taêng cöôøng coâng taùc kieåm tra, kieåm soaùt noäi boä Coâng taùc kieåm tra, kieåm soaùt noäi boä phaûi ñöôïc thöïc hieän treân nguyeân taéc kieåm tra tính chaát coâng vieäc trong töøng quy trình nghieäp vuï cuûa ngaân haøng, caùn boä kieåm soaùt caàn phaûi keát hôïp vôùi caùn boä nghieäp vuï vaø keá toaùn kieåm tra tröôùc, trong vaø sau khi thöïc hieän caùc nghieäp vuï nhaèm ñaûm baûo tính chaát ñuùng ñaén, ñaày ñuû cuûa caùc hoà sô vay, ñoàng thôøi chaán chænh nhöõng thieáu xoùt trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng. Toå chöùc kieåm tra, kieåm soaùt chaët cheõ cô caáu toå chöùc hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng vôùi phöông thöùc linh hoaït, theo chöông trình ñònh kyø, hoaëc ñoät xuaát, keát hôïp töï toå 67 chöùc kieåm soaùt taïi choã vaø hoaùn ñoåi coâng vieäc ñeå phaùt hieän vaø xöû lyù nhöõng vi phaïm leäch laïc tieâu cöïc trong hoaït ñoäng kinh doanh NHTM. Ban giaùm ñoác caàn xaây döïng vaø taïo ñieàu kieän cho boä phaän kieåm soaùt coù naêng löïc chuyeân moân ñeå hoã trôï laõnh ñaïo quaûn lyù ruûi ro tín duïng NHTM coù hieäu quaû. 3.2.3.3 Thöôøng xuyeân kieåm tra, kieåm soaùt sau khi cho vay Sau khi caáp tín duïng, ngaân haøng phaûi thöôøng xuyeân toå chöùc kieåm tra, kieåm soaùt tình hình hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Muïc ñích cuûa vieäc kieåm tra söû duïng voán vay ñoái vôùi khaùch haøng nhaèm phaùt hieän vaø ngaên chaën kòp thôøi vieäc khaùch haøng söû duïng voán sai muïc ñích nhö ñaõ cam keát trong HÑTD. Ñoàng thôøi vieäc thöïc hieän thöôøng xuyeân kieåm tra seõ giuùp ngaân haøng giaùm saùt vaø quaûn lyù ñöôïc doøng luaân chuyeån voán vay ñeå thu hoài nôï sau chu kyø luaân chuyeån nhaèm ñaûm baûo cho hoaït ñoäng tín duïng chaát löôïng cao. Baát cöù moät bieåu hieän naøo khoâng bình thöôøng, khoâng ñuùng vôùi ñieàu kieän khi phaân tích, thaåm ñònh phöông aùn vay ñeàu aûnh höôùng ñeán khaû naêng hoaøn traû nôï cuûa khaùch haøng. Do vaäy caùc NHTM caàn ñöa ra heä thoáng tín duïng baùo tröôùc ruûi ro ñeå coù bieän phaùp ñieàu chænh kòp thôøi. Thöôøng coù nhöõng daáu hieäu sau: 9 Khoâng taïo ñieàu kieän cho nhaân vieân ngaân haøng tham quan nôi saûn xuaát kinh doanh. 9 Trò giaù mua haøng traû chaäm lôùn hôn so vôùi voán töï coù. 9 Luoân thieáu huït tieàn chi traû, phaûi vay nôï ngaân haøng. 9 Nôï tieàn löông nhaân vieân keùo daøi. 9 Nôï tieàn thueá keùo daøi. 9 Chi phí quaûn lyù cao. 9 Chaäm treã baùo caùo taøi chính cho ngaân haøng, khoâng thuyeát minh hoaëc thuyeát minh khoâng roõ raøng caùc soá lieäu trong baùo caùo taøi chính, trì hoaõn trong vieäc giao tieáp vôùi ngaân haøng, keå caû vieäc hôïp taùc vôùi kieåm tra thöôøng xuyeân cuûa ngaân haøng. 68 3.2.3.4 Xaây döïng moái quan heä laâu daøi vôùi khaùch haøng Xaây döïng moái quan heä laâu daøi vôùi khaùch haøng laø moät trong nhöõng nguyeân lyù quan troïng trong quaûn lyù ruûi ro tín duïng. Khi khaùch haøng môû taøi khoaûn taïi ngaân haøng, caùn boä tín duïng coù theå tìm hieåu nhu caàu vaø khaû naêng thanh toaùn cuûa khaùch haøng ñoù thoâng qua caùc giao dòch phaùt sinh töø taøi khoaûn thanh toaùn vaø taøi khoaûn tieát kieäm, tieàn gôûi. Caùc khoaûn thanh toaùn cho nhaø cung caáp cuûa khaùch haøng cho bieát khaùch haøng khaùch haøng thuoäc hoaït ñoäng kinh doanh naøo? Neáu moät khaùch haøng ñaõ töøng coù caùc khoaûn vay tröôùc ñaây thì caùc döõ lieäu veà moùn vay, thôøi ñieåm thanh toaùn vaø vieäc hoaøn traû nôï phaàn naøo noùi leân tö caùch vaø uy tín vay nôï cuûa khaùch haøng. Xaây döïng moái quan heä laâu daøi vôùi khaùch haøng seõ giuùp cho caùc toå chöùc tín duïng thu thaäp thoâng tin chính xaùc ñaùnh giaù tieàm naêng vaø ruûi ro tín duïng cuøng vôùi vieäc phaân loaïi khaùch haøng seõ trôû neân deã daøng hôn. 3.2.3.5 Ngaân haøng phaûi coù boä phaän caäp nhaät thoâng tin veà thò tröôøng, caùc ngaønh ngheà saûn xuaát kinh doanh vaø nhöõng thoâng tin caûnh baùo ruûi ro Caùc khoù khaên chuû yeáu cuûa caùn boä tín duïng hieän nay laø thieáu thoâng tin veà thò tröôøng veà ngaønh ngheà saûn xuaát kinh doanh cuûa khaùch haøng, neân baûn thaân NHTM phaûi coù boä phaän caäp nhaät thoâng tin thò tröôøng, caùc ngaønh ngheà saûn xuaát kinh doanh, thoâng tin caûnh baùo ruûi ro, doanh nghieäp phaù saûn v.v.. laø ñieàu heát söùc caàn thieát. Thöïc teá cho thaáy trong thôøi gian vöøa qua, vieäc taäp trung ñaàu tö cho vay quaù möùc vaøo caùc ngaønh nhö: Nhaäp khaåu phaân boùn, saét, theùp, nhaø maùy ñöôøng v.v.. laø nhöõng minh chöùng cho thaáy caùc ngaân haøng chöa coù moät chieán löôïc kinh doanh döïa treân thoâng tin döï baùo taêng tröôûng, phaùt trieån cuûa ngaønh ngheà. Vieäc ngaân haøng coù boä phaän caäp nhaät thoâng tin thò tröôøng, caùc ngaønh ngheà saûn xuaát kinh doanh seõ laø cô sôû vöõng chaéc ñeå caùc NHTM xaây döïng cho mình moät chính saùch tín duïng ñuùng ñaén. Ñeå caäp nhaät kòp thôøi thoâng tin thò tröôøng veà caùc ngaønh ngheà saûn xuaát kinh doanh, thoâng tin caûnh baùo ruûi ro, doanh nghieäp phaù saûn, caùc vaên baûn phaùp luaät v.v.. coù hieäu quaû thì NHTM caàn phaûi laøm ngay nhöõng coâng vieäc sau: 69 9 Hieän ñaïi hoaù coâng ngheä ngaân haøng, truy caäp töï ñoäng caùc thoâng tin môùi nhaát veà xu höôùng giaù caû, thò tröôøng xuaát nhaäp khaåu vaø caùc ngaønh haøng lieân quan ñeán khaùch haøng. 9 Ñaêng kyù mua caùc taïp chí ñieän töû chuyeân ngaønh, phaân thö muïc quaûn lyù döõ lieäu thoâng tin kinh teá. 9 Ñaêng kyù mua caùc vaên baûn chính saùch phaùp luaät, caäp nhaät caùc vaên baûn nghieäp vuï noäi boä theo thôøi gian vaø phaân thö muïc theo töøng nghieäp vuï. 9 Caàn coù nhöõng caùn boä chuyeân phaân tích thò tröôøng vaø ñöa ra nhöõng yù kieán döï baùo taêng tröôûng vaø phaùt trieån, ñoàng thôøi caûnh baùo nhöõng ruûi ro. 9 Caùc doanh nghieäp môùi thaønh laäp vaø nhöõng doanh nghieäp phaù saûn cuõng ñöôïc caäp nhaät ñeå taïo nguoàn thoâng tin tìm kieám tieáp thò nhöõng khaùch haøng tieàm naêng môùi thaønh laäp, cuõng nhö tra cöùu ñeå caûnh giaùc nhöõng doanh nghieäp phaù saûn. 3.2.3.6 Thaønh laäp caùc coâng ty quaûn lyù nôï vaø khai thaùc taøi saûn Quaûn lyù ruûi ro tín duïng laø moät quaù trình lieân tuïc dieãn ra töø ñaàu cho ñeán cuoái trong coâng taùc phoøng choáng, xöû lyù ruûi ro trong thôøi gian hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTM. Caùc ngaân haøng thöông maïi khi quyeát ñònh cho vay luoân thaåm ñònh kyõ khaùch haøng, döï baùo caùc loaïi ruûi ro coù theå xaûy ra vaø ñöa ra caùc bieän phaùp haïn cheá phoøng ngöøa. Tuy nhieân, treân thöïc teá ruûi ro tín duïng vaãn xaûy ra xuaát phaùt töø nhöõng nguyeân nhaân khaùch quan laãn chuû quan. Do ñoù, vieäc xöû lyù khoaûn vay khi coù ruûi ro laø raát caàn thieát vaø söï ra ñôøi cuûa moät thò tröôøng mua baùn khoaûn nôï cuõng nhö vieäc thaønh laäp caùc coâng ty mua baùn nôï cuûa chính caùc ngaân haøng hay coâng ty mua baùn nôï ñoäc laäp seõ goùp phaàn giaûi quyeát hieäu quaû vaán ñeà naøy. Toùm laïi, treân cô sôû phaân tích nhöõng öu nhöôïc ñieåm veà tình hình huy ñoäng voán, dö nôï cho vay, caùc nguyeân nhaân chuû quan vaø khaùch quan, luaän vaên ñaõ coá gaéng taäp trung ñöa ra moät soá giaûi phaùp mang tính vó moâ vaø vi moâ nhaèm haïn ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng moät caùch hieäu quaû hôn. 70 KEÁT LUAÄN Hoaït ñoäng cuûa heä thoáng caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam noùi chung vaø caùc ngaân haøng thöông maïi taïi TP. HCM noùi rieâng trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñaõ taêng tröôûng vôùi möùc ñoä cao, cuï theå laø nguoàn voán huy ñoäng ngaøy caøng taêng, vieäc cung öùng nhu caàu voán cho neàn kinh teá ngaøy caøng lôùn. Beân caïnh ñoù, söï taêng tröôûng tín duïng luoân ñi ñoâi vôùi söï gia taêng ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng. Maëc duø trong thôøi gian qua ruûi ro naøy cuûa caùc ngaân haøng taïi TP. Hoà Chí Minh coù xu höôùng giaûm daàn, tyû leä nôï quaù haïn treân toång dö nôï giaûm xuoáng döôùi möùc 5%. Tuy nhieân tyû leä naøy seõ cao hôn neáu ta phaân loaïi nôï theo tieâu chuaån quoác teá. Qua thöïc traïng neâu treân cho thaáy heä thoáng caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam vaãn ñang hoaït ñoäng trong khuoân khoå phaùp lyù chöa hoaøn thieän, moâi tröôøng kinh teá vó moâ vaãn chöa oån ñònh vaø caùc bieän phaùp quaûn lyù ruûi ro cuûa chính baûn thaân caùc ngaân haøng vaãn coøn nhieàu baát caäp neân khaû naêng xaûy ra ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng laø khaù cao. Vôùi xu theá hoäi nhaäp khu vöïc vaø toaøn caàu hoùa neàn kinh teá, ñaëc bieät laø hieäp ñònh thöông maïi Vieät – Myõ ñaõ coù hieäu löïc thì möùc ñoä caïnh tranh seõ khoác lieät hôn trong thôøi gian tôùi, khoâng chæ giöõa caùc ngaân haøng thöông maïi trong nöôùc maø coøn laø giöõa caùc ngaân haøng trong nöôùc vôùi ngaân haøng nöôùc ngoaøi. Luùc naøy neáu caùc ngaân haøng thöông maïi trong nöôùc khoâng coù nhöõng bieän phaùp höõu hieäu nhaèm naâng cao chaát löôïng tín duïng thì caùc ngaân haøng khoù coù theå taêng toác ñoä huy ñoäng voán cuõng nhö phaân boå tín duïng moät caùch coù hieäu quaû. Nhìn chung, quaûn lyù ruûi ro trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTM laø vieäc laøm voâ cuøng phöùc taïp maø moãi ngaân haøng caàn coù moät caáu truùc veà toå chöùc quaûn lyù ruûi ro phuø hôïp. NHTM caàn caên cöù chieán löôïc kinh doanh cuûa mình ñeå xaùc ñònh phöông höôùng quaûn trò ruûi ro, töø ñoù coù phöông phaùp tieáp caän phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro coù theå xaûy ra. 71 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 1. TSõ Hoà Dieäu, Tín duïng ngaân haøng, NXB Thoáng keâ 2001 2. TS Nguyeãn Ñaêng Dôøn, Tieàn teä – Ngaân haøng, NXB Thoáng keâ 2003 3. PTS Ngoâ Höôùng, PTS Leâ Vaên Teà, PTS Ñoã Linh Hieäp, Hoà Dieäu, Leâ Thaåm Döông, Nghieäp vuï ngaân haøng thöông maïi, NXB TP. HCM 4. TS. Traàn Huy Hoaøng, Quaûn trò ngaân haøng, NXB Thoáng keâ 2003 5. PGS.TS Phaïm Vaên Naêng (chuû bieân), Töï do hoùa taøi chính vaø hoäi nhaäp quoác teá cuûa heä thoáng NHVN, Cuïc xuaát baûn - Boä vaên hoùa thoâng tin 2003 6. TSõ Nguyeãn Vaên Tieán, Ñaùnh giaù vaø phoøng ngöøa ruûi ro tín duïng, NXB Thoáng keâ 2002 7. TSõ Nguyeãn Vaên Tieán (chuû bieân), Quaûn trò ruûi ro trong kinh doanh ngaân haøng, NXB Thoáng keâ Haø Noäi 1999 8. Peter S. Rose, Quaûn trò ngaân haøng thöông maïi, NXB Taøi chính 2001 9. Quy cheá cho vay cuûa toå chöùc tín duïng ban haønh theo quyeát ñònh soá 493/2005/QÑ-NHNN ngaøy 22/04/2005 cuûa thoáng ñoác NHNN 10. Nghò ñònh cuûa Chính phuû 178/1999/NÑ-CP ngaøy 29/12/1999. 11. Thoâng tö lieân boä soá 03/2001/TTLT-NHNN-BTP-BCA-TCDC ngaøy 29/04/2001. 12. Taøi lieäu veà chöông trình muïc tieâu phaùt trieån dòch vuï taøi chính – ngaân haøng treân ñòa baøn TP. HCM giai ñoaïn 2001 –2005. 13. Baùo caùo thöôøng nieân cuûa ngaân haøng nhaø nöôùc TP. HCM caùc naêm 2000 - 2005 14. Luaät doanh nghieäp nhaø nöôùc, luaät ñaát ñai vaø boä luaät daân söï 15. Taïp chí ngaân haøng caùc naêm 2000 – 2005 16. Kinh teá phaùt trieån caùc naêm 2001 - 2005 17. Thôøi baùo kinh teá Vieät Nam caùc naêm 2001 - 2005 ._.