Một số giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ trong cơ quan Bảo hiểm Xã hội TP.HCM

32 MÔÛ ÑAÀU 1. Lyù do nghieân cöùu ñeà taøi Töø khi ra ñôøi cho ñeán nay, cheá ñoä baûo hieåm Xaõ hoäi (BHXH) luoân phaùt huy ñöôïc taùc duïng tích cöïc cuûa mình, töøng böôùc khaúng ñònh ñaây laø bieän phaùp hoã trôï cho ngöôøi lao ñoäng moät caùch oån ñònh nhaát, chaéc chaén nhaát khi hoï bò maát hoaëc giaûm thu nhaäp. Cheá ñoä BHXH phaùt trieån cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá – xaõ hoäi cuûa ñaát nöôùc. Chính saùch BHXH hieän nay ñöôïc môû roäng ñeán moïi ngöôøi lao ñoäng thuoäc caùc thaønh phaàn kinh teá. Vì theá, soá ngöôøi lao ñoäng tham gia BHXH ngaøy caøng taêng. Trong soá caùc ñôn vò BHXH ôû Vieät Nam, BHXH Thaønh phoá Hoà Chí Minh (TP HCM) laø ñôn vò BHXH coù möùc ñoùng goùp vaøo Quyõ BHXH Vieät Nam cao nhaát. Vôùi ñòa baøn quaûn lyù roäng, soá löôïng caùc doanh nghieäp nhieàu, ña daïng vaø ngaøy caøng phaùt trieån ñang laø moät vaán ñeà khoù khaên ñaët ra cho Cô quan trong quaù trình quaûn lyù hoaït ñoäng BHXH. Taát caû caùc lyù do treân ñoøi hoûi Cô quan BHXH TP HCM phaûi coù moät heä thoáng kieåm soaùt noäi boä (KSNB) höõu hieäu. Vieäc döïa treân caùc lyù thuyeát hieän ñaïi veà KSNB ñeå hoaøn thieän heä thoáng KSNB taïi Cô quan BHXH TP HCM laø yeâu caàu taát yeáu. Thaùch thöùc cuûa ñeà taøi laø nghieân cöùu vieäc öùng duïng KSNB trong moät ñôn vò haønh chính söï nghieäp hoaït ñoäng trong heä thoáng caùc chính saùch phaùp lyù cuûa Vieät Nam. Caùc keát quaû cuûa ñeà taøi ñöôïc mong ñôïi seõ ñoùng goùp moät phaàn vaøo vieäc hình thaønh cô sôû lyù luaän vaø thöïc tieãn cho hoaøn thieän KSNB trong caùc khu vöïc coâng ôû Vieät Nam. 33 2. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu Luaän vaên naøy taâïp trung nghieân cöùu heä thoáng kieåm soaùt noäi boä taïi Cô quan BHXH Thaønh phoá Hoà Chí Minh, trong ñoù hai hoaït ñoäng ñaùng quan taâm laø thu vaø chi BHXH. 3. Muïc ñích nghieân cöùu ñeà taøi Ñeà taøi nghieân cöùu nhaèm ñeå öùng duïng vaøo hoaït ñoäng quaûn lyù taïi ñôn vò haønh chính söï nghieäp, muïc ñích chính laø: - Heä thoáng hoùa caùc lyù luaän cô baûn veà KSNB trong ñôn vò haønh chính söï nghieäp, moät vaán ñeà coøn ít ñöôïc ñeà caäp ñeán trong hoaït ñoäng quaûn lyù taïi Vieät Nam. Xem xeùt caùc yeâu caàu cuûa KSNB ñoái vôùi hoaït ñoäng BHXH. - Khaûo saùt, ñaùnh giaù thöïc traïng heä thoáng KSNB taïi Cô quan BHXH TP HCM. Ñaëc bieät ñoái vôùi hoaït ñoäng thu vaø chi BHXH taïi Cô quan BHXH TP HCM. - Treân cô sôû phaân tích caùc öu, nhöôïc ñieåm nghieân cöùu ñeà xuaát caùc giaûi phaùp hoaøn thieän heä thoáng KSNB ñoái vôùi hoaït ñoäng BHXH taïi Cô quan BHXH TP HCM. 4. Phöông phaùp luaän nghieân cöùu Trong phaàn ñaùnh giaù thöïc traïng, chuùng toâi phaûi tieán haønh caùc cuoäc khaûo saùt nhö sau: - Söû duïng Baûng caâu hoûi veà heä thoáng KSNB ñeå khaûo saùt thöïc traïng KSNB ñoái vôùi hoaït ñoäng BHXH taïi Cô quan BHXH TP HCM. - Thaûo luaän vôùi moät soá laõnh ñaïo vaø caùn boä taïi Cô quan BHXH TP HCM veà moät soá thuaän lôïi vaø khoù khaên trong vieäc quaûn lyù caùc ruûi ro hoaït ñoäng thu vaø chi BHXH. Ñoàng thôøi, trao ñoåi caùc bieän phaùp KSNB hieän taïi ñang aùp duïng taïi Cô quan vaø cuõng nhö nhöõng giaûi phaùp KSNB trong töông lai. 34 - Toång hôïp caùc taøi lieäu hoäi thaûo vaø taïp chí lieân quan ñeán ngaønh ñeå ruùt ra caùc nguyeân nhaân daãn ñeán caùc ruûi ro hoaït ñoäng BHXH vaø caùc baøi hoïc kinh nghieäm töø caùc quoác gia khaùc. Toùm laïi, toaøn boä ñeà taøi söû duïng chuû yeáu phöông phaùp quy naïp, döïa treân khaûo saùt ñeå ruùt ra nguyeân taéc chung vaø keát hôïp moät soá kyõ thuaät thoáng keâ, phaân tích ñònh löôïng ñeå laøm cô sôû cho caùc keát luaän. 5. Noäi dung ñeà taøi Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, ñeà taøi bao goàm 3 chöông: CHÖÔNG 1: NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG VEÀ HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ TRONG HOAÏT ÑOÄNG BAÛO HIEÅM XAÕ HOÄI. CHÖÔNG 2: THÖÏC TRAÏNG AÙP DUÏNG HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ TAÏI CÔ QUAN BAÛO HIEÅM XAÕ HOÄI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH. CHÖÔNG 3: MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP HOAØN THIEÄN HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ TRONG CÔ QUAN BAÛO HIEÅM XAÕ HOÄI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH. 35 CHÖÔNG 1 NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG VEÀ HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ TRONG HOAÏT ÑOÄNG BAÛO HIEÅM XAÕ HOÄI 1.1. LÒCH SÖÛ RA ÑÔØI VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ TRONG KHU VÖÏC COÂNG 1.1.1. Lòch söû ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa caùc lyù thuyeát kieåm soaùt noäi boä Ñeå thöïc hieän chöùc naêng kieåm soaùt, nhaø quaûn lyù söû duïng coâng cuï chuû yeáu laø kieåm soaùt noäi boä (KSNB) cuûa ñôn vò. Trong hôn moät theá kyû qua, khaùi nieäm KSNB ñaõ phaùt trieån töø choã ñöôïc xem laø moät phöông phaùp giuùp cho kieåm toaùn vieân ñoäc laäp xaùc ñònh phöông phaùp hieäu quaû nhaát trong vieäc laäp keá hoaïch kieåm toaùn ñeán choã ñöôïc coi laø moät boä phaän chuû yeáu cuûa heä thoáng quaûn lyù höõu hieäu. Khaùi nieäm KSNB baét ñaàu ñöôïc söû duïng vaøo ñaàu theá kyû 20 trong caùc taøi lieäu veà kieåm toaùn. Töø thaäp nieân 1940, caùc toå chöùc keá toaùn coâng vaø kieåm toaùn noäi boä Hoa Kyø ñaõ xuaát baûn moät loaït caùc baùo caùo, höôùng daãn vaø tieâu chuaån veà tìm hieåu KSNB trong caùc cuoäc kieåm toaùn. Ñeán thaäp nieân 1970, kieåm soaùt noäi boä ñöôïc quan taâm ñaëc bieät trong caùc lónh vöïc thieát keá heä thoáng vaø kieåm toaùn, chuû yeáu höôùng vaøo caùch thöùc caûi tieán heä thoáng KSNB vaø vaän duïng trong caùc cuoäc kieåm toaùn. Ñaïo luaät choáng haønh vi hoái loä ôû nöôùc ngoaøi 1977, caùc baùo caùo cuûa Cohen Commission vaø FEI (Financial Executive Institute) ñeàu ñeà caäp ñeán vieäc hoaøn thieän heä thoáng keá toaùn vaø KSNB. UÛy ban chöùng khoaùn Hoa Kyø (SEC) (1) cuõng ñöa ra caùc ñieàu luaät baét buoäc caùc nhaø quaûn trò phaûi baùo caùo veà heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa toå chöùc. Naêm 1979, (1) Securities and Exchange Commission – Vieát taét SEC 36 Hieäp hoäi keá toaùn vieân coâng chöùng Hoa Kyø (AICPA)(1) ñaõ thaønh laäp moät UÛy ban tö vaán ñaëc bieät veà kieåm toaùn noäi boä nhaèm döa ra caùc höôùng daãn veà vieäc thieát laäp vaø ñaùnh giaù heä thoáng KSNB. Giai ñoaïn töø naêm 1980 ñeán 1985, Hieäp hoäi keá toaùn vieân coâng chöùng Hoa Kyø ñaõ tieán haønh saøng loïc, ban haønh vaø söûa ñoåi caùc chuaån möïc veà söï ñaùnh giaù cuûa kieåm toaùn vieân ñoäc laäp veà KSNB vaø baùo caùo veà KSNB. Hieäp hoäi keá toaùn noäi boä (IIA)(2) cuõng ban haønh chuaån möïc vaø höôùng daãn kieåm toaùn vieân noäi boä veà baûn chaát cuûa kieåm soaùt vaø vai troø cuûa caùc beân lieân quan trong vieäc thieát laäp, duy trì vaø ñaùnh giaù heä thoáng KSNB. Töø naêm 1985 veà sau, söï quan taâm taäp trung vaøo KSNB caøng maïnh meõ hôn. Hoäi ñoàng quoác gia choáng gian laän veà baùo caùo taøi chính (Treadway Commision) ñöôïc thaønh laäp naêm 1985. Hoaït ñoäng naøy cuõng ñaõ ñöa ra moät loaït caùc vaán ñeà veà KSNB, nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa moâi tröôøng kieåm soaùt, caùc quy taéc veà ñaïo ñöùc, caùc UÛy ban Kieåm toaùn vaø chöùc naêng cuûa kieåm toaùn noäi boä. Vì theá UÛy ban toå chöùc ñoàng baûo trôï (COSO)(3) cuûa Hoâïi ñoàng quoác gia choáng gian laän veà baùo caùo taøi chính ñaõ ñöôïc thaønh laäp nhaèm nghieân cöùu KSNB: - Thoáng nhaát ñònh nghóa veà KSNB ñeå phuïc vuï cho nhu caàu cuûa caùc ñoái töôïng khaùc nhau. - Cung caáp ñaày ñuû moät heä thoáng tieâu chuaån ñeå giuùp caùc ñôn vò coù theå ñaùnh giaù heä thoáng KSNB ñeå tìm giaûi phaùp hoaøn thieän. Baùo caùo COSO naêm 1992 ñaõ taïo laäp moät neàn taûng lyù luaän cô baûn veà KSNB. Treân cô sôû ñoù, haøng loaït caùc nghieân cöùu veà KSNB ôû nhieàu lónh vöïc ra ñôøi nhö: - Phaùt trieån theo höôùng quaûn trò: naêm 2001, döïa treân Baùo caùo COSO 1992, COSO nghieân cöùu heä thoáng ñaùnh giaù ruûi ro doanh nghieäp. (1) American Institute of Certified Public Accountants – Vieát taét AICPA (2) Institute of Internal Auditor – Vieát taét IIA (3) Committee of Sponsoring Organizations – Vieát taét COSO 37 - Phaùt trieån theo höôùng chuyeân saâu vaøo nhöõng ngaønh ngheà cuï theå: Baùo caùo Basle 1998 cuûa UÛy ban Basle caùc Ngaân haøng Trung öông coâng boá veà khuoân khoå KSNB trong ngaân haøng, döïa vaøo lyù luaän cô baûn cuûa baùo caùo COSO 1992. - Phaùt trieån theo höôùng quoác gia: nhieàu quoác gia treân theá giôùi coù khuynh höôùng xaây döïng moät khuoân khoå lyù thuyeát rieâng veà KSNB. Ñieån hình laø Baùo caùo COCO 1995 (Canada), baùo caùo Turnbull 1999 (Anh). Caùc baùo caùo naøy khoâng coù söï khaùc bieät lôùn so vôùi Baùo caùo COSO 1992. 1.1.2. Lòch söû ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa KSNB trong khu vöïc coâng Trong lónh vöïc coâng, KSNB raát ñöôïc xem troïng, noù laø moät ñoái töôïng ñöôïc quan taâm ñaëc bieät cuûa kieåm toaùn vieân Nhaø nöôùc. Moät soá Quoác gia nhö Myõ hoaëc Canada ñaõ coù nhöõng coâng boá chính thöùc veà KSNB aùp duïng cho caùc cô quan haønh chính söï nghieäp. Chuaån möïc veà kieåm toaùn cuûa Toång Keá toaùn Nhaø nöôùc Hoa Kyø (GAO)(1) (1999) coù ñeà caäp ñeán vaán ñeà KSNB ñaëc thuø trong toå chöùc haønh chính söï nghieäp. GAO ñöa ra naêm yeáu toá veà KSNB bao goàm caùc quy ñònh veà moâi tröôøng kieåm soaùt, ñaùnh giaù ruûi ro, caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt, thoâng tin vaø truyeàn thoâng, giaùm saùt. Veà kieåm toaùn Nhaø nöôùc, heä thoáng chuaån möïc kieåm toaùn Nhaø nöôùc do Toå chöùc Quoác teá caùc cô quan kieåm toaùn toái cao (INTOSAI)(2) ban haønh. Toå chöùc naøy bao goàm 178 thaønh vieân. Heä thoáng chuaån möïc kieåm toaùn do INTOSAI ban haønh bao goàm quy taéc ñaïo ñöùc ngheà nghieäp vaø chuaån möïc kieåm toaùn. Naêm 1992, baûn Höôùng daãn veà chuaån möïc KSNB cuûa INTOSAI ñaõ hình thaønh moät taøi lieäu ñeà caäp ñeán vieäc naâng caáp caùc chuaån möïc KSNB, hoã trôï cho vieäc thöïc hieän vaø ñaùnh giaù KSNB. (1) United States General Accounting Office – Vieát taét GAO (2) International Organization of Supreme Audit Institutions – Vieát taét INTOSAI 38 Naêm 2001, baûn Höôùng daãn cuûa INTOSAI 1992 ñaõ caäp nhaät theâm veà caùc chuaån möïc KSNB ñeå phuø hôïp vôùi taát caû caùc ñoái töôïng vaø phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån gaàn ñaây trong KSNB. Ñieàu caàn löu yù laø taøi lieäu naøy ñaõ tích hôïp caùc lyù luaän chung veà KSNB cuûa Baùo caùo COSO. Beân caïnh vieäc caûi thieän ñònh nghóa KSNB vaø xaây döïng moät söï hieåu bieát thoâng thöôøng veà KSNB, taøi lieäu cuûa INTOSAI trình baøy nhöõng vaán ñeà ñaëc thuø veà khu vöïc coâng. 1.1.2.1. Ñònh nghóa veà kieåm soaùt noäi boä cuûa INTOSAI Höôùng daãn chuaån möïc cuûa KSNB cuûa INTOSAI 1992 ñöa ra ñònh nghóa veà KSNB nhö sau: KSNB laø cô caáu cuûa moät toå chöùc, bao goàm nhaän thöùc, phöông phaùp, quy trình vaø caùc bieän phaùp cuûa ngöôøi laõnh ñaïo nhaèm baûo ñaûm söï hôïp lyù ñeå ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa toå chöùc: - Thuùc ñaåy caùc hoaït ñoäng höõu hieäu, hieäu quaû vaø coù kyû cöông cuõng nhö chaát löôïng cuûa saûn phaåm, dòch vuï phuø hôïp vôùi nhieäm vuï cuûa toå chöùc. - Baûo veä caùc nguoàn löïc khoâng bò thaát thoaùt, laïm duïng, laõng phí, tham oâ vaø vi phaïm phaùp luaät. - Khuyeán khích tuaân thuû phaùp luaät, quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc vaø noäi boä. - Xaây döïng vaø duy trì caùc döõ lieäu taøi chính vaø hoaït ñoäng vaø laäp baùo caùo ñuùng ñaén vaø kòp thôøi. Taøi lieäu höôùng daãn cuûa INTOSAI ñöôïc caäp nhaät laïi vaøo naêm 2001, trình baøy veà ñònh nghóa veà KSNB nhö sau: KSNB laø moät quaù trình xöû lyù toaøn boä ñöôïc thöïc hieän bôûi nhaø quaûn lyù vaø caùc caù nhaân trong toå chöùc, quaù trình naøy ñöôïc thieát keá ñeå phaùt hieän caùc ruûi ro vaø 39 cung caáp moät söï ñaûm baûo hôïp lyù ñeå ñaït ñöôïc nhieäm vuï cuûa toå chöùc. Sau ñaây laø nhöõng muïc tieâu caàn ñaït ñöôïc: - Thöïc hieän caùc hoaït ñoäng moät caùch coù kyû cöôngï, coù ñaïo ñöùc, coù tính kinh teá, hieäu quaû vaø thích hôïp. - Thöïc hieän ñuùng traùch nhieäm. - Tuaân thuû theo luaät phaùp hieän haønh vaø caùc nguyeân taéc, quy ñònh. - Baûo veä caùc nguoàn löïc choáng thaát thoaùt, söû duïng sai muïc ñích vaø toån thaát. So vôùi ñònh nghóa cuûa baùo caùo COSO vaø Höôùng daãn naêm 1992, khía caïnh giaù trò ñaïo ñöùc trong hoaït ñoäng ñöôïc theâm vaøo. Muïc tieâu cuûa KSNB ñöôïc nhaán maïnh theâm, ñoù chính laø taàm quan troïng cuûa haønh vi ñaïo ñöùc cuõng nhö söï ngaên chaën vaø phaùt hieän söï gian traù vaø tham nhuõng trong khu vöïc coâng. Ngaân saùch cuûa Nhaø nöôùc ñöôïc phaân boá roäng raõi, chính vì vaäy caàn coù caùc kieåm soaùt nhaèm ñaûm baûo ngaân saùch ñöôïc söû duïng ñuùng muïc ñích, caùc taøi saûn khoâng bò thaát thoaùt hay laõng phí. Vì vaäy, vieäc baûo veä nguoàn löïc caàn ñöôïc nhaán maïnh theâm taàm quan troïng trong KSNB ñoái vôùi khu vöïc coâng. Trong taøi lieäu naøy coøn nhaán maïnh ñeán nhöõng thoâng tin phi taøi chính. Bôûi vì söï söû duïng roäng raõi cuûa heä thoáng thoâng tin ngaøy caøng taêng trong caùc toå chöùc Nhaø nöôùc, kieåm soaùt coâng ngheä thoâng tin ngaøy caøng trôû neân quan troïng hôn. Muïc tieâu cuûa taøi lieäu naøy laø thieát laäp vaø duy trì KSNB höõu hieäu trong khu vöïc coâng. Vì vaäy, caùc nhaø laõnh ñaïo cuûa Chính phuû raát quan taâm ñeán taøi lieäu naøy. Caùc nhaø laõnh ñaïo caùc toå chöùc cuûa Nhaø nöôùc xem taøi lieäu naøy laø moät neàn taûng ñeå thöïc hieän vaø giaùm saùt KSNB trong toå chöùc. INTOSAI ñöa ra hai nhoùm chuaån möïc veà KSNB: Chuaån möïc chung vaø chuaån möïc cuï theå. Chuaån möïc chung bao goàm caùc quy ñònh veà baûo ñaûm hôïp lyù, 40 tinh thaàn tuaân thuû, naêng löïc vaø phaåm chaát, muïc tieâu kieåm soaùt vaø giaùm saùt. Chuaån möïc cuï theå ñi vaøo caùc quy ñònh veà toå chöùc hoà sô, taøi lieäu; ghi cheùp kòp thôøi vaø ñuùng ñaén caùc nghieäp vuï, phaân chia traùch nhieäm, tieáp caän vaø baùo caùo veà nguoàn löïc vaø soå saùch. 1.1.2.2. Caùc yeáu toá cuûa heä thoáng KSNB theo toå chöùc INTOSAI Töông töï nhö Baùo caùo COSO, INTOSAI ñöa ra naêm yeáu toá cuûa KSNB bao goàm moâi tröôøng kieåm soaùt, ñaùnh giaù ruûi ro, caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt, thoâng tin vaø truyeàn thoâng vaø giaùm saùt. Tuy nhieân, coù nhöõng khaùc bieät nhaát ñònh veàø chi tieát. ‰ Moâi tröôøng kieåm soaùt Moâi tröôøng kieåm soaùt ñaõ taïo neân moät saéc thaùi chung cho moät toå chöùc, aûnh höôûng ñeán yù thöùc kieåm soaùt cuûa caùc nhaân vieân. Moâi tröôøng kieåm soaùt laø neàn taûng cho taát caû caùc yeáu toá khaùc trong KSNB, taïo laäp moät neà neáp kyû cöông, ñaïo ñöùc vaø cô caáu cho toå chöùc. Caùc nhaân toá trong moâi tröôøng KSNB bao goàm: • Söï lieâm chính vaø giaù trò ñaïo ñöùc caù nhaân vaø chuyeân moân cuûa nhaø laõnh ñaïo vaø ñoäi nguõ nhaân vieân Söï lieâm chính vaø toân troïng giaù trò ñaïo ñöùc cuûa nhaø laõnh ñaïo vaø ñoäi nguõ nhaân vieân xaùc ñònh thaùi ñoä cö xöû chuaån möïc trong coâng vieäc cuûa hoï. Tinh thaàn toân troïng ñaïo ñöùc theå hieän qua taát caû caùc caù nhaân, moïi caù nhaân phaûi tuaân thuû caùc ñieàu leä, quy ñònh vaø ñaïo ñöùc veà caùch thöùc öùng xöû cuûa caùn boä coâng chöùc Nhaø nöôùc. Thí duï nhö coâng khai taøi saûn, caùc vò trí kieâm nhieäm coâng vieäc beân ngoaøi, quaø taëng vaø baùo caùo caùc maâu thuaãn veà lôïi ích. Ñoàng thôøi, phaûi cho coâng chuùng thaáy ñöôïc tinh thaàn naøy trong söù meänh vaø trong tieâu chuaån ñaïo ñöùc cuûa toå chöùc coâng thoâng qua caùc vaên baûn chính thöùc. 41 • Naêng löïc nhaân vieân Naêng löïc nhaân vieân bao goàm trình ñoä hieåu bieát vaø kyõ naêng laøm vieäc caàn thieát ñeå ñaûm baûo vieäc thöïc hieän coù kyû cöông, trung thöïc, tieát kieäm, hieäu quaû vaø höõu hieäu, cuõng nhö coù moät söï am hieåu ñuùng ñaén veà traùch nhieäm cuûa baûn thaân trong vieäc thieát laäp heä thoáng KSNB. Laõnh ñaïo vaø nhaân vieân phaûi duy trì moät trình ñoä ñuû ñeå hieåu ñöôïc vieäc xaây döïng thöïc hieän, duy trì cuûa KSNB, vai troø cuûa KSNB vaø traùch nhieäm cuûa hoï trong vieäc thöïc hieän söù meänh chung cuûa toå chöùc. Moãi caù nhaân trong toå chöùc ñeàu giöõ moät vai troø trong heä thoáng KSNB bôûi traùch nhieäm cuûa hoï. Laõnh ñaïo vaø nhaân vieân cuõng caàn coù nhöõng kyõ naêng caàn thieát ñeå ñaùnh giaù ruûi ro. Vieäc ñaùnh giaù ruûi ro ñaûm baûo hoaøn thaønh traùch nhieäm cuûa hoï trong toå chöùc. Ñaøo taïo laø moät phöông thöùc höõu hieäu ñeå naâng cao trình ñoä cho caùc thaønh vieân trong toå chöùc. Moät trong nhöõng noäi dung ñaøo taïo laø höôùng daãn veà muïc tieâu KSNB, phöông phaùp giaûi quyeát nhöõng tình huoáng khoù xöû trong coâng vieäc. • Trieát lyù quaûn lyù vaø phong caùch laõnh ñaïo Trieát lyù quaûn lyù vaø phong caùch laõnh ñaïo theå hieän qua caù tính, tö caùch vaø thaùi ñoä cuûa nhaø laõnh ñaïo khi ñieàu haønh. Neáu nhaø laõnh ñaïo caáp cao cho raèng KSNB laø quan troïng thì nhöõng thaønh vieân khaùc trong toå chöùc cuõng seõ caûm nhaän ñöôïc ñieàu ñoù vaø seõ theo ñoù maø taän taâm xaây döïng heä thoáng KSNB. Tinh thaàn naøy bieåu hieän ra thaønh nhöõng quy ñònh ñaïo ñöùc öùng xöû trong cô quan. Thí duï nhö vieäc xaây döïng kieåm toaùn noäi boä trong KSNB theå hieän söï quan taâm cuûa laõnh ñaïo ñeán KSNB. 42 Ngöôïc laïi, neáu caùc thaønh vieân trong toå chöùc cho raèng KSNB khoâng quan troïng coù nghóa laø laõnh ñaïo chöa quan taâm ñuùng möùc ñeán KSNB. Keát quaû laø KSNB chæ coøn laø hình thöùc chöù khoâng coù yù nghóa thöïc söï, daãn ñeán muïc tieâu, nhieäm vuï cuûa ñôn vò khoâng coøn ñaït ñöôïc nhö mong muoán. • Cô caáu toå chöùc Cô caáu toå chöùc bao goàm: - Söï phaân chia quyeàn vaø traùch nhieäm baùo caùo. - Heä thoáng baùo caùo phuø hôïp. Trong cô caáu toå chöùc cuõng bao goàm boä phaän kieåm toaùn noäi boä, ñöôïc toå chöùc ñoäc laäp vôùi caùc ñoái töôïng kieåm toaùn vaø baùo caùo tröïc tieáp ñeán laõnh ñaïo cao nhaát trong cô quan. • Chính saùch nhaân söï Chính saùch nhaân söï bao goàm söï tuyeån duïng, huaán luyeän, giaùo duïc, ñaùnh giaù, boå nhieäm, khen thöôûng hay kyû luaät, keàm caëp nhaân vieân. Moãi caù nhaân ñoùng vai troø quan troïng trong KSNB. Khaû naêng, söï tin caäy cuûa nhaân vieân raát caàn thieát ñeå kieåm soaùt ñöôïc höõu hieäu. Vì vaäy, caùch thöùc tuyeån duïng, huaán luyeän, giaùo duïc, ñaùnh giaù, boå nhieäm, khen thöôûng hay kyû luaät laø moät phaàn quan troïng trong moâi tröôøng kieåm soaùt. Vieäc ra quyeát ñònh tuyeån duïng nhaân vieân phaûi ñaûm baûo ñöôïc veà tö caùch ñaïo ñöùc cuõng nhö kinh nghieäm ñeå thöïc hieän coâng vieäc ñöôïc giao. Nhaø laõnh ñaïo caàn thieát laäp caùc chöông trình ñoäng vieân khuyeán khích baèng caùc hình thöùc khen thöôûng vaø naâng cao möùc khuyeán khích cho caùc hoaït ñoäng cuï theå. Ñoàng thôøi, caùc hình thöùc kyû luaät nghieâm khaéc cho caùc haønh vi vi phaïm cuõng caàn ñöôïc caùc nhaø laõnh ñaïo quan taâm. 43 ‰ Ñaùnh giaù ruûi ro KSNB phuïc vuï ñeå ñaït muïc tieâu toå chöùc, vieäc ñaùnh giaù ruûi ro laø raát quan troïng vì noù ghi nhaän caùc söï kieän quan troïng ñe doïa ñeán muïc tieâu, nhieäm vuï cuûa ñôn vò. Phaân tích ñaùnh giaù ruûi ro naøy ñeå thu heïp vaøo nhöõng ruûi ro chuû yeáu maø thoâi. Vieäc nhaän daïng ruûi ro chuû yeáu heát söùc quan troïng, khoâng chæ vì noù lieân quan ñeán nhöõng ñe doïa cuûa ruûi ro maø coøn lieân quan ñeán söï phaân chia traùch nhieäm vaø nguoàn löïc ñoái phoù ruûi ro. Ñaùnh giaù ruûi ro bao goàm quaù trình nhaän daïng vaø phaân tích caùc ruûi ro moät caùch thích hôïp ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa toå chöùc vaø xaùc ñònh bieän phaùp xöû lyù phuø hôïp. • Nhaän daïng ruûi ro Nhaän daïng ruûi ro bao goàm ruûi ro töø beân ngoaøi vaø beân trong, ruûi ro ôûù caáp toaøn ñôn vò vaø töøng hoaït ñoäng, ruûi ro ñöôïc xem xeùt lieân tuïc trong suoát quaù trình hoaït ñoäng cuûa ñôn vò. Lieân quan ñeán khu vöïc coâng, caùc cô quan Nhaø nöôùc phaûi quaûn trò ruûi ro aûnh höôûng ñeán muïc tieâu giao phoù, bao goàm caû caùc chæ tieâu ñöôïc giao trong keá hoaïch cuûa ñôn vò. • Ñaùnh giaù ruûi ro Ñeå kieåm soaùt ñöôïc ruûi ro, vaán ñeà quan troïng khoâng chæ laø nhaän ra caùc ruûi ro toàn taïi, maø coøn laø ñaùnh giaù taàm quan troïng, taùc haïi maø ruûi ro gaây ra vaø khaû naêng xaûy ra ruûi ro. Coù nhieàu phöông phaùp ñaùnh giaù ruûi ro tuøy theo moãi loaïi ruûi ro, tuy nhieân, phaûi ñaùnh giaù ruûi ro moät caùch coù heä thoáng. Thí duï, phaûi xaây döïng caùc tieâu chí 44 ñaùnh giaù ruûi ro, sau ñoù saép xeáp thöù töï caùc ruûi ro, döïa vaøo ñoù nhaø laõnh ñaïo seõ phaân boå nguoàn löïc ñoái phoù ruûi ro. • Phaùt trieån caùc bieän phaùp ñoái phoù Coù boán bieän phaùp ñoái phoù vôùi ruûi ro: phaân taùn ruûi ro, chaáp nhaän ruûi ro, traùnh neù ruûi ro vaø xöû lyù haïn cheá ruûi ro. Trong phaàn lôùn caùc tröôøng hôïp caùc ruûi ro phaûi ñöôïc xöû lyù haïn cheá vaø ñôn vò duy trì KSNB ñeå coù bieän phaùp thích hôïp, bôûi vì doanh nghieäp Nhaø nöôùc phaûi laøm theo nhieäm vuï ñöôïc giao. Caùc bieän phaùp xöû lyù haïn cheá ruûi ro ôû möùc ñoä hôïp lyù vì moái lieân heä giöõa lôïi ích vaø chi phí nhöng neáu nhaän daïng ñöôïc vaø ñaùnh giaù ñöôïc ruûi ro thì coù söï chuaån bò toát hôn. Khi moâi tröôøng thay ñoåi nhö caùc ñieàu kieän veà kinh teá, cheá ñoä cuûa Nhaø nöôùc, coâng ngheä, luaät phaùp seõ laøm ruûi ro thay ñoåi thì vieäc ñaùnh giaù ruûi ro cuõng neân thöôøng xuyeân xem xeùt laïi, ñieàu chænh theo töøng thôøi kyø. ‰ Hoaït ñoäng kieåm soaùt Hoaït ñoäng kieåm soaùt laø nhöõng chính saùch vaø nhöõng thuû tuïc ñoái phoù ruûi ro vaø ñaûm baûo ñaït ñöôïc muïc tieâu, nhieäm vuï cuûa ñôn vò. Ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû, hoaït ñoäng kieåm soaùt phaûi phuø hôïp, nhaát quaùn giöõa caùc thôøi kyø, coù hieäu quaû, deã hieåu ñöôïc, ñaùng tin caäy vaø lieân heä tröïc tieáp ñeán muïc tieâu kieåm soaùt. Hoaït ñoäng kieåm soaùt coù maët xuyeân suoát trong toå chöùc, ôû caùc möùc ñoä vaø caùc chöùc naêng. Hoaït ñoäng kieåm soaùt bao goàm caùc loaïi hoaït ñoäng kieåm soaùt phoøng ngöøa vaø phaùt hieän ruûi ro. Caân baèng giöõa thuû tuïc kieåm soaùt phaùt hieän vaø phoøng ngöøa thoâng thöôøng laø phoái hôïp caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt ñeå haïn cheá, boå sung laãn nhau giöõa caùc thuû tuïc kieåm soaùt. 45 • Thuû tuïc phaân quyeàn vaø xeùt duyeät Vieäc thöïc hieän caùc nghieäp vuï chæ ñöôïc thöïc hieän bôûi ngöôøi ñöôïc uûy quyeàn theo traùch nhieäm vaø phaïm vi cuûa hoï. UÛy quyeàn laø moät caùch thöùc chuû yeáu ñeå ñaûm baûo raèng chæ coù nhöõng nghieäp vuï coù thöïc môùi ñöôïc pheâ duyeät ñuùng mong muoán cuûa ngöôøi laõnh ñaïo. Caùc thuû tuïc uûy quyeàn phaûi ñöôïc taøi lieäu hoaù vaø coâng boá roõ raøng, phaûi bao goàm nhöõng ñieàu kieän cuï theå. Tuaân thuû nhöõng quy ñònh chi tieát cuûa söï uûy quyeàn noùi treân, nhaân vieân haønh ñoäng ñuùng theo höôùng daãn, trong giôùi haïn ñöôïc quy ñònh bôûi ngöôøi laõnh ñaïo vaø phaùp luaät. • Phaân chia traùch nhieäm Ñeå giaûm ruûi ro veà vieäc sai soùt, laõng phí, nhöõng haønh ñoäng coá yù laøm sai vaø ruûi ro khoâng ngaên ngöøa ñöôïc thì khoâng moät boä phaän hay caù nhaân naøo ñöôïc giao moät coâng vieäc töø luùc baét ñaàu cho ñeán khi keát thuùc. Traùch nhieäm phaûi ñöôïc giao moät caùch coù heä thoáng cho töøng caù nhaân ñeå ñaûm baûo söï kieåm tra coù hieäu quaû. Boán traùch nhieäm chuû yeáu bao goàm uûy quyeàn, pheâ chuaån, ghi cheùp, xöû lyù vaø ñaùnh giaù caùc nghieäp vuï. Tuy nhieân, caàn löu yù söï thoâng ñoàng laøm giaûm hoaëc phaù huûy söï höõu hieäu cuûa KSNB. Trong moät soá tröôøng hôïp ñôn vò coù quy moâ nhoû, coù quaù ít nhaân vieân ñeå thöïc hieän vieäc phaân chia phaân nhieäm. Khi ñoù, nhaø laõnh ñaïo phaûi nhaän bieát ñöôïc ruûi ro vaø buø ñaép baèng nhöõng bieän phaùp kieåm soaùt khaùc nhö söï luaân chuyeån nhaân vieân. Söï luaân chuyeån nhaân vieân ñaûm baûo raèng moät ngöôøi khoâng xöû lyù moïi maët nghieäp vuï trong moät thôøi gian daøi. Cuõng nhö, vieäc khuyeán khích vaø yeâu caàu nhöõng ngaøy nghæ haøng naêm cuõng giuùp giaûm ruûi ro baèng caùch ñem laïi luaân chuyeån taïm thôøi. 46 • Kieåm soaùt vieäc tieáp caän taøi saûn vaø soå saùch Vieäc tieáp caän taøi saûn vaø soå saùch phaûi ñöôïc giôùi haïn trong nhöõng caù nhaân maø hoï ñöôïc giao traùch nhieäm baûo quaûn hoaëc söû duïng taøi saûn. Traùch nhieäm cuûa ngöôøi baûo quaûn taøi saûn theå hieän qua chöùng töø, haøng toàn kho, ghi cheùp soå saùch. Haïn cheá vieäc tieáp caän taøi saûn laøm giaûm ruûi ro laïm duïng hoaëc laøm thaát thoaùt taøi saûn cuûa Nhaø nuôùc. Möùc ñoä giôùi haïn tuøy thuoäc vaøo ruûi ro thaát thoaùt taøi saûn. Möùc ñoä giôùi haïn phaûi ñöôïc xem xeùt ñònh kyø. • Kieåm tra Caùc nghieäp vuï vaø söï kieän phaûi ñöôïc kieåm tra tröôùc vaø sau khi xöû lyù. Thí duï, khi haøng hoùa baùn ra ñöôïc kieåm tra phuø hôïp vôùi soá löôïng ñaët haøng hay khoâng. Soá löôïng treân hoaù ñôn seõ ñöôïc kieåm tra, ñoái chieáu vôùi haøng hoaù nhaän veà, soá löôïng trong kho ñoái chieáu vôùi theû kho. • Ñoái chieáu Soå saùch ñöôïc ñoái chieáu vôùi caùc chöùng töø thích hôïp moät caùch ñònh kyø. Thí duï, soå saùch ghi cheùp tieàn göûi ngaân haøng ñoái chieáu vôùi soå phuï ngaân haøng. • Raø soaùt vieäc thöïc hieän caùc hoaït ñoäng Vieäc thöïc hieän caùc hoaït ñoäng ñöôïc raø soaùt döïa treân moät loaït caùc chuaån möïc nguyeân taéc cô baûn, ñaùnh giaù hieäu quaû vaø tính höõu hieäu. Neáu söï raø soaùt cho thaáy raèng caùc hoaït ñoäng thöïc hieän khoâng phuø hôïp vôùi muïc tieâu cuûa toå chöùc hoaëc caùc tieâu chuaån, thì quy trình thöïc hieän ñeå ñaït caùc muïc tieâu caàn phaûi raø soaùt laïi ñeå ñöa ra caûi tieán caàn thieát. • Raø soaùt söï ñieàu haønh, xöû lyù vaø hoaït ñoäng Vieäc ñieàu haønh, xöû lyù vaø hoaït ñoäng neân ñöôïc raø soaùt ñònh kyø ñeå ñaûm baûo chuùng tuaân thuû nguyeân taéc, chính saùch, thuû tuïc vaø nhöõng ñoøi hoûi hieän haønh khaùc. 47 • Giaùm saùt nhaân vieân (giao vieäc, soaùt xeùt vaø chaáp thuaän, höôùng daãn vaø huaán luyeän) Vieäc giaùm saùt kyõ caøng giuùp ñaûm baûo raèng muïc tieâu cuûa toå chöùc seõ ñöôïc thöïc hieän. Söï giao vieäc, soaùt xeùt, vaø chaáp thuaän coâng vieäc cuûa nhaân vieân bao goàm: - Söï thoâng baùo roõ raøng, nghóa vuï, traùch nhieäm vaø söï chòu traùch nhieäm giao cho moãi thaønh vieân. - Ñaùnh giaù moät caùch heä thoáng coâng vieäc cuûa moãi thaønh vieân trong phaïm vi caàn thieát. - Chaáp thuaän coâng vieäc theo nhöõng tieâu chuaån ñeå ñaûm baûo coâng vieäc ñöôïc thöïc hieän theo ñuùng ñònh höôùng. Ngöôøi giaùm saùt cung caáp cho nhaân vieân nhöõng höôùng daãn caàn thieát vaø huaán luyeän hoï ñeå ñaûm baûo raèng söï sai soùt, laõng phí vaø haønh ñoäng sai traùi ñöôïc giaûm thieåu vaø laøm cho caùc nhaø laõnh ñaïo tröïc tieáp hieåu ñöôïc vaø ñaït ñöôïc keát quaû. ‰ Thoâng tin vaø truyeàn thoâng Thoâng tin vaø truyeàn thoâng caàn thieát ñeå thöïc hieän muïc tieâu cuûa KSNB. • Thoâng tin Ñieàu kieän ñaàu tieân ñaûm baûo thoâng tin thích hôïp vaø ñaùng tin caäy laø thoâng tin phaûi ñöôïc ghi cheùp kòp thôøi, phaân loaïi ñuùng ñaén caùc nghieäp vuï vaø söï kieän, ñöôïc chuyeån ñi döôùi nhöõng bieåu maãu vaø loä trình baûo ñaûm nhaân vieân thöïc hieän chöùc naêng trong KSNB. Do ñoù, heä thoáng KSNB ñoøi hoûi taát caû caùc nghieäp vuï phaûi laäp caùc chöùng töø ñaày ñuû. 48 Khaû naêng ra quyeát ñònh cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo bò aûnh höôûng bôûi caùc chaát löôïng cuûa nhöõng thoâng tin nhö tính thích hôïp, tính kòp thôøi, caäp nhaät, chính xaùc vaø coù theå söû duïng ñöôïc. Moät heä thoáng thoâng tin thích hôïp phaûi taïo ra caùc baùo caùo veà hoaït ñoäng, taøi chính, nhöõng vaán ñeà tuaân thuû hoã trôï cho vieäc ñieàu haønh vaø kieåm soaùt nhöõng hoaït ñoäng. Noù khoâng chæ bao goàm nhöõng döõ lieäu beân trong maø coøn xem xeùt caùc thoâng tin beân ngoaøi, nhöõng ñieàu kieän vaø hoaït ñoäng caàn thieát ra quyeát ñònh vaø baùo caùo. • Truyeàn thoâng Truyeàn thoâng höõu hieäu laø vieäc cung caáp thoâng tin töø caáp treân xuoáng caáp döôùi hoaëc töø caáp döôùi leân caáp treân hoaëc ngang haøng giöõa caùc boä phaän, thoâng tin xuyeân suoát toaøn boä toå chöùc. Caùc caù nhaân nhaän ñöôïc thoâng baùo roõ raøng töø nhaø laõnh ñaïo caáp cao veà traùch nhieäm cuûa baûn thaân hoï trong KSNB. Hoï phaûi hieåu ñöôïc vai troø cuûa baûn thaân ñoái vôùi heä thoáng KSNB, ñoái vôùi caùc thaønh vieân khaùc trong toå chöùc. Ngoaøi ra, cuõng caàn coù söï truyeàn thoâng hieäu quaû töø beân ngoaøi toå chöùc. ‰ Giaùm saùt Heä thoáng KSNB caàn ñöôïc giaùm saùt ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng hoaït ñoäng cuûa heä thoáng qua thôøi gian. Vieäc giaùm saùt ñöôïc thöïc hieän thöôøng xuyeân, ñònh kyø hoaëc keát hôïp caû hai. • Giaùm saùt thöôøng xuyeân Giaùm saùt thöôøng xuyeân KSNB ñöôïc thieát laäp cho nhöõng hoaït ñoäng thoâng thöôøng vaø laëp laïi cuûa toå chöùc. Bao goàm caû nhöõng hoaït ñoäng giaùm saùt vaø quaûn lyù mang tính chaát ñònh kyø ngay trong quaù trình thöïc hieän cuûa caùc nhaân vieân trong coâng vieäc haøng ngaøy. Giaùm saùt thöôøng xuyeân ñöôïc thöïc hieän treân taát caû caùc yeáu 49 toá cuûa KSNB vaø lieân quan ñeán vieäc ngaên chaën vaø phaùt hieän taát caû nhöõng hieän töôïng vi phaïm luaät leä, khoâng tieát kieäm, khoâng hieäu quaû, höõu hieäu cuûa heä thoáng. • Giaùm saùt ñònh kyø Phaïm vi vaø taàn suaát giaùm saùt ñònh kyø phuï thuoäc vaøo söï ñaùnh giaù möùc ñoä ruûi ro vaø hieäu quaû cuûa thuû tuïc giaùm saùt thöôøng xuyeân. Giaùm saùt ñònh kyø bao phuû toaøn boä söï ñaùnh giaù söï höõu hieäu heä thoáng KSNB vaø ñaûm baûo KSNB ñaït keát quaû nhö mong muoán döïa treân caùc phöông phaùp vaø thuû tuïc. Nhöõng yeáu keùm cuûa heä thoáng KSNB phaûi ñöôïc thoâng baùo cho laõnh ñaïo caáp cao. Giaùm saùt naøy bao goàm caû vieäc xem xeùt caùc phaùt hieän kieåm toaùn vaø caùc kieán nghò cuûa kieåm toaùn vieân ñeå chuùng thöïc hieän ñöôïc trong thöïc teá moät caùch höõu hieäu. 1.2. KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ TRONG HOAÏT ÑOÄNG BAÛO HIEÅM XAÕ HOÄI 1.2.1. Khaùi nieäm “Baûo hieåm xaõ hoäi laø söï ñaûm baûo ñôøi soáng vaät chaát cho ngöôøi lao ñoäng vaø gia ñình hoï khi coù nguy cô maát an toaøn veà kinh teá do bò giaûm hoaëc maát khaû naêng lao ñoäng thoâng qua söû duïng nguoàn quyõ huy ñoäng töø ngöôøi tham gia vaø söï taøi trôï cuûa Nhaø nöôùc”(1). Ñònh nghóa naøy chæ roõ muïc ñích cuûa baûo hieåm xaõ hoäi (BHXH) laø ñaûm baûo ñôøi soáng cho ngöôøi lao ñoäng vaø gia ñình hoï thoâng qua söû duïng quyõ huy ñoäng töø ngöôøi tham gia vaø söï taøi trôï cuûa Nhaø nöôùc ñeå trôï caáp cho ngöôøi lao ñoäng bò giaûm söùc lao ñoäng hoaëc maát söùc lao doäng. ._. 1.2.2. Sô löôïc lòch söû phaùt trieån cuûa baûo hieåm xaõ hoäi noùi chung BHXH laø nhu caàu khaùch quan cuûa ngöôøi lao ñoäng, noù ñaûm baûo thay theá hoaëc buø ñaép moät phaàn thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng khi hoï gaëp phaûi nhöõng söï (1) Ñònh nghóa trích töø Giaùo trình Baûo hieåm – Tröôøng ÑHKT Quoác daân – Boä moân Kinh teá Baûo hieåm – Chuû bieân TS. Nguyeãn Vaên Ñònh (Trang 14) 50 kieän baûo hieåm laøm giaûm hoaëc maát khaû naêng lao ñoäng nhaèm ñaûm baûo ñôøi soáng cho ngöôøi lao ñoäng vaø gia ñình hoï. BHXH mang tính coäng ñoàng vaø nhaân ñaïo vaø nhaân vaên saâu saéc – BHXH phaùt sinh treân cô sôû quan heä lao ñoäng vaø theå hieän moái quan heä ba beân: beân tham gia BHXH, beâân BHXH vaø beân ñöôïc BHXH. Traùch nhieäm veà quyeàn lôïi caùc beân ñöôïc luaät phaùp quy ñònh roõ raøng. Baûo hieåm y teá (BHYT) ñöôïc taùch ra töø cheá ñoä “chi phí y teá” trong heä thoáng caùc cheá ñoä BHXH. Do ñoù, noù mang ñaày ñuû cuûa tính chaát cuûa BHXH. BHYT ñaùp öùng nhu caàu khaùm vaø chöõa beänh cuûa moïi thaønh vieân trong xaõ hoäi neân noù khoâng chæ döøng laïi ôû löïc löôïng lao ñoäng maø môû roäng ñeán moïi ñoái töôïng coù nhu caàu döôùi hình thöùc töï nguyeïân. BHXH xuaát hieän khaù sôùm vaø phaùt trieån theo quaù trình phaùt trieån cuûa xaõ hoäi. Naêm 1883, ôû nöôùc Phoå (Coäng hoøa Lieân bang Ñöùc ngaøy nay) ñaõ ban haønh luaät baûo hieåm oám ñau ñaàu tieân treân theá giôùi, ñaùnh daáu söï ra ñôøi cuûa BHXH. Moät soá nöôùc chaâu AÂu vaø Baéc Myõ maõi ñeán cuoái naêm 1920 môùi coù ñaïo luaät veà BHXH. BHXH laàn löôït xuaát hieän ôû caùc nöôùc döôùi möùc ñoä khaùc nhau nhöng cuõng chung muïc ñích laø ñaûm baûo ñôøi soáng cho ngöôøi lao ñoäng vaø gia ñình hoï. BHXH ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng quyeàn cuûa con ngöôøi vaø ñöôïc xaõ hoäi thöøa nhaän. Tuyeân ngoân nhaân quyeàn cuûa Lieân Hôïp Quoác (10/08/1945) ñaõ ghi: “Taát caû moïi ngöôøi lao ñoäng vôùi tö caùch laø thaønh vieân cuûa xaõ hoäi coù quyeàn höôûng baûo hieåm xaõ hoäi…”. Ngaøy 4 thaùng 6 naêm 1952, Toå chöùc lao ñoäng quoác teá ñaõ kyù coâng öôùc Giô – ne – vô (Coâng öôùc soá 102) veà “Baûo hieåm xaõ hoäi cho ngöôøi lao ñoäng” vaø khuyeán nghò caùc nöôùc thöïc hieän BHXH cho ngöôøi lao ñoäng theo khaû naêng vaø ñieàu kieän kinh teá cuûa moãi nöôùc. Töø ñoù, caùc nöôùc vaän duïng khuyeán nghò cuûa Toå chöùc lao ñoäng quoác teá, ñaõ coù chính saùch, bieän phaùp phuø hôïp vôùi töøng ñieàu kieän cuï theå, taïo moâi tröôøng cho BHXH phaùt trieån khoâng ngöøng. 51 1.2.3. Heä thoáng caùc cheá ñoä BHXH Cheá ñoä BHXH laø söï cuï theå hoùa chính saùch BHXH, laø heä thoáng caùc quy ñònh cuï theå vaø chi tieát, laø söï boá trí, saép xeáp caùc phöông tieän ñeå thöïc hieän BHXH ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng. Theo khuyeán nghò cuûa Toå chöùc lao ñoäng quoác teá ñaõ neâu trong Coâng öôùc soá 102 thaùng 6 naêm 1952 taïi Giô – ne - vô, heä thoáng caùc cheá ñoä BHXH goàm: - Chaêm soùc y teá (1) - Trôï caáp oám ñau (2) - Trôï caáp thaát nghieäp (3) - Trôï caáp tuoåi giaø (4) - Trôï caáp tai naïn lao ñoäng vaø beänh ngheà nghieäp (5) - Trôï caáp gia ñình (6) - Trôï caáp sinh ñeû (7) - Trôï caáp khi taøn pheá (8) - Trôï caáp cho ngöôøi coøn soáng ( trôï caáp ngöôøi nuoâi döôõng) (9) Tuøy ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi maø moãi nöôùc tham gia coâng öôùc Giô – ne - vô thöïc hieän khuyeán nghò ñoù ôû möùc ñoä khaùc nhau, nhöng ít nhaát phaûi thöïc hieän ñöôïc ba cheá ñoä. Trong ñoù, ít nhaát phaûi coù moät trong naêm cheá ñoä: (3), (4), (5), (8), (9). 1.2.4. Quyõ BHXH Quyõ BHXH laø quyõ taøi chính ñoäc laäp, taäp trung naèm ngoaøi Ngaân saùch Nhaø nöôùc nhöng ñöôïc söï quan taâm, chæ ñaïo cuûa Nhaø nöôùc vaø caùc quy ñònh phaùp lyù. Quyõ coù muïc ñích vaø chuû theå rieâng. Quyõ BHXH ra ñôøi, toàn taïi vaø phaùt trieån gaén vôùi söï phaùt trieån kinh teá haøng hoùa, vôùi caùc moái quan heä thueâ muôùn nhaân coâng. Maëc duø thu vaø chi ñeàu ñöôïc Nhaø nöôùc quy ñònh baèng caùc vaên baûn phaùp luaät, 52 nhöng chuû yeáu döïa vaøo quan heä kinh teá, quan heä lôïi ích giöõa caùc beân tham gia theo nguyeân taéc coù tham gia môùi ñöôïc höôûng quyeàn lôïi BHXH. Quyõ BHXH hoaït ñoäng khoâng nhaèm muïc ñích kinh doanh kieám lôøi, thu vaø chi laø nhöõng hoaït ñoäng taøi chính chuû yeáu cuûa quyõ BHXH. Quyõ BHXH laø moät quyõ tieàn teä nhaèm muïc ñích tieâu duøng ñeå ñaûm baûo oån ñònh cuoäc soáng cho ngöôøi lao ñoäng tham gia khi gaëp ruûi ro. Möùc tieâu duøng cuûa quyõ BHXH phuï thuoäc vaøo khaû naêng nguoàn thu taïo laäp quyõ BHXH vaø chi quyõ BHXH khoâng ñöôïc vöôït quaù soá thu cuûa quyõ BHXH, ñeå thöïc hieän nguyeân taéc caân ñoái thu, chi quyõ BHXH. Vì theá trong quaù trình quaûn lyù quyõ BHXH phaûi luoân xem xeùt tính caân ñoái cuûa quyõ, ñaëc bieät laø caùc cheá ñoä daøi haïn, khoâng chæ coù bieän phaùp baûo toaøn vaø phaùt trieån soá voán taïm thôøi nhaøn roãi, maø coøn phaûi döï baùo, döï phoøng ñöôïc caùc bieán coá thay ñoåi trong töông lai laøm maát caân ñoái thu, chi quyõ BHXH. Phaàn lôùn caùc nöôùc treân theá giôùi, quyõ BHXH ñeàu ñöôïc hình thaønh töø caùc nguoàn sau ñaây: - Ngöôøi söû duïng lao ñoäng ñoùng goùp. - Ngöôøi lao ñoäng ñoùng goùp. - Nhaø nöôùc ñoùng goùp vaø hoã trôï theâm. - Caùc nguoàn khaùc (caù nhaân, toå chöùc töø thieän uûng hoä, laõi do ñaàu tö phaàn quyõ nhaøn roãi). Tuy nhieân phöông thöùc ñoùng goùp vaø möùc ñoùng goùp cuûa caùc beân tham gia BHXH coù khaùc nhau. Veà möùc ñoùng goùp BHXH, moät soá nöôùc quy ñònh ngöôøi söû duïng lao ñoäng phaûi chòu toaøn boä chi phí cho cheá ñoä tai naïn lao ñoäng. Chính phuû traû chi phí y teá vaø trôï caáp gia ñình, caùc cheá ñoä coøn laïi caû ngöôøi lao ñoäng vaø ngöôøi söû duïng lao ñoäng cuøng ñoùng goùp moãi beân moät phaàn baèng nhau. Moät soá nöôùc khaùc laïi quy ñònh Chính phuû buø thieáu cho quyõ BHXH hoaëc chòu toaøn boä chi phí quaûn lyù BHXH… 53 1.2.5. Muïc tieâu kieåm soaùt noäi boä cuûa hoaït ñoäng BHXH KSNB laø quaù trình ñöôïc thöïc hieän bôûi caùc nhaø laõnh ñaïo vaø toaøn theå caùc nhaân vieân trong toå chöùc. Caùc nhaø quaûn lyù coù traùch nhieäm taïo ra moâi tröôøng thuaän lôïi cho quaù trình KSNB ñöôïc hieäu quaû vaø vieäc theo doõi söï hieäu quaû ñoù ñöôïc dieãn ra moät caùch lieân tuïc. Moãi thaønh vieân trong toå chöùc phaûi tham gia vaøo quaù trình ñoù. Nhöõng muïc tieâu chuû yeáu cuûa quaù trình KSNB bao goàm: - Thöïc hieän caùc hoaït ñoäng coù hieäu quaû. - Cung caáp caùc thoâng tin taøi chính ñaùng tin caäy, ñaày ñuû vaø kòp thôøi. - Tuaân thuû caùc quy ñònh vaø luaät hieän haønh. - Baûo veä caùc taøi saûn, caùc nguoàn löïc ñeå choáng thaát thoaùt, laõng phí. Chính vì theá, taïi moät soá quoác gia ñaõ vaän duïng heä thoáng chuaån möïc KSNB do INTOSAI ban haønh ñeå soaïn thaûo caùc chuaån möïc, höôùng daãn rieâng veà KSNB cho caùc toå chöùc BHXH cuûa Quoác gia mình, coù theå noùi ñeán moät soá tröôøng hôïp nhö: - Yeâu caàu kieåm toaùn baùo caùo taøi chính lieân bang (Audit Requirements for Federal Financial Statement) tuaân thuû theo muïc tieâu KSNB cuûa Boä Quaûn lyù vaø Ngaân saùch (Office Management and Budget). - Chuaån möïc kieåm toaùn Nhaø nöôùc cuûa Hoa Kyø ( Government Auditing Standards) ñöôïc ban haønh bôûi Toång kieåm soaùt (Comptroller General) vaø Boä quaûn lyù vaø Ngaân saùch (Office Management and Budget). - Chuaån möïc KSNB trong Nhaø nöôùc lieân bang ( Standards for Internal Control in the Federal Government) do Toång kieåm soaùt ban haønh (Compotroller General). - Quaûn lyù chuû yeáu nhöõng ruûi ro chuông trình vaø thaùch thöùc trong quaûn lyù an ninh xaõ hoäi (Major Management Challenges and Program Risks: Social Security Administration) do GAO ban haønh veà vaán ñeà keá hoaïch nguoàn nhaân löïc. 54 - Moâ hình chieán löôïc quaûn lyù nguoàn nhaân löïc (A Model of Strategic Human Capital Management) do GAO (U.S. General Accounting Office) ban haønh. - GAO cuõng cho ra ñôøi Cheá ñoä tính baûo hieåm cho Quyõ an ninh Xaõ hoäi. 1.2.6. Nhöõng yeáu toá cô baûn cuûa heä thoáng KSNB trong hoaït ñoäng BHXH. 1.2.6.1. Moâi tröôøng kieåm soaùt Chuùng ta nhaän thaáy raèng, moâi tröôøng kieåm soaùt laø neàn taûng cuûa KSNB trong hoaït ñoäng BHXH. Caùc yeâu caàu veà moâi tröôøng kieåm soaùt trong hoaït ñoäng BHXH veà cô baûn khaù töông ñoàng vôùi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp maëc duø coù moät soá ñieåm khaùc bieät. ‰ Söï lieâm chính vaø caùc giaù trò ñaïo ñöùc Muïc tieâu phuïc vuï cuûa hoaït ñoäng BHXH khaùc vôùi caùc hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp thoâng thöôøng. Muïc ñích cuoái duøng cuûa hoaït ñoäng BHXH laø ñem laïi lôïi ích cho ngöôøi lao ñoäng khi tham gia BHXH. Hoaït ñoäng BHXH hoaït ñoäng khoâng vì muïc tieâu lôïi nhuaän, maø mong muoán ñem laïi cho ngöôøi lao ñoäng nhöõng cheá ñoä khi gaëp nhöõng tröôøng hôïp khoâng theå hoaëc ngöng taïo ra thu nhaäp. Ngöôøi laøm coâng taùc BHXH phaûi xaùc ñònh ñöôïc muïc tieâu phuïc vuï chính cuûa mình, ñoái töôïng phuïc vuï chuû yeáu cuûa mình laøm neàn taûng cho chuaån möïc ñaïo ñöùc ngheà nghieäp trong giaûi quyeát coâng vieäc. Traùnh nhöõng tröôøng hôïp maâu thuaãn veà quyeàn lôïi cuûa ngöôøi laøm coâng taùc BHXH. • Naêng löïc ñoäi nguõ nhaân vieân Hoaït ñoäng BHXH laø hoaït ñoäng coù söï tham gia cuûa ba beân: ñôn vò söû duïng lao ñoäng, ngöôøi lao ñoäng vaø Cô quan BHXH. Ñoái vôùi ñôn vò söû duïng lao ñoäng thöôøng coù xu höôùng muoán neù traùnh hoaëc tham gia BHXH vôùi möùc thaáp ñeå tieát kieäm chi phí vì muïc tieâu kinh doanh cuûa ñôn vò. Ñoái vôùi ngöôøi lao ñoäng khi tham 55 gia BHXH hoï laïi mong muoán ñöôïc höôûng ñaày ñuû caùc cheá ñoä vaø thaäm chí moät soá ngöôøi saün saøng coá yù cung caáp sai thoâng tin ñeå höôûng cheá ñoä BHXH. Töø nhöõng lyù do treân Cô quan BHXH neân naém baét ñöôïc nhöõng nhu caàu cuûa töøng ñoái töôïng tham gia BHXH vaø caàn nhaän thöùc ñuùng ñaén veà nhöõng khoù khaên trong vieäc quaûn lyù caùc ñoái töôïng ñeå ñöa ra caùc tieâu chuaån veà naêng löïc vaø ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi laøm coâng taùc BHXH. Coù theå ñoù laø nhöõng cam keát veà ñaïo ñöùc vaø naêng löïc laøm vieäc cuûa nhaân vieân khi tuyeån duïng ñeå coù theå thöïc hieän ñöôïc toát coâng vieäc ñöôïc giao. Ñoàng thôøi, Cô quan BHXH cuõng ñaûm baûo ñöôïc nhöõng ruûi ro xuaát phaùt töø söï thoâng ñoàng cuûa ngöôøi laøm coâng taùc BHXH vôùi caùc ñoái töôïng tham gia BHXH. • Phong caùch laõnh ñaïo vaø chính saùch nhaân söï Nhaø laõnh ñaïo Cô quan BHXH phaûi ñöa ra quan ñieåm roõ raøng veà muïc tieâu chung cuûa hoaït ñoäng BHXH laø chuû yeáu phuïc vuï ngöôøi lao ñoäng, thöïc hieän chính saùch chính trò xaõ hoäi cuûa Chính phuû. Töø ñoù xaùc ñònh thaùi ñoä laøm vieäc ñuùng ñaén khi giaûi quyeát coâng vieäc cho ngöôøi laøm coâng taùc BHXH ñaûm baûo giaûi quyeát ñuùng ngöôøi, ñuùng vieäc vaø baûo toàn quyõ BHXH. Nhaø laõnh ñaïo caàn coù nhöõng chính saùch khen thöôûng cho nhöõng tröôøng hôïp phaùt hieän ñöôïc caùc sai phaïm, gian laän. Beân caïnh ñoù cuõng caàn ñeà ra caùc möùc kyû luaät cuï theå ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp sai phaïm cuûa ngöôøi laøm coâng taùc BHXH. Ñoàng thôøi, cuõng caàn coù caùc chính saùch tuyeån duïng, ñaøo taïo nhaân söï phuø hôïp vôùi yeáu caàu cuûa hoaït ñoäng BHXH. • Quan heä vôùi caùc cô quan quaûn lyù Nhaø nöôùc Duy trì vaø thöïc hieän traùch nhieäm baùo caùo ñoái vôùi caùc cô quan quaûn lyù tröïc tieáp vaø giaùn tieáp cuûa Nhaø nöôùc, Chính phuû ñoái vôùi toå chöùc BHXH. 56 1.2.6.2. Ñaùnh giaù ruûi ro Vieäc nhaän daïng caùc ruûi ro vaø ñaùnh giaù taàm quan troïng cuûa caùc ruûi ro coù theå xaûy ra laø moät boä phaän quan troïng cuûa heä thoáng KSNB. Khoâng gioáng nhö caùc doanh nghieäp, hoaït ñoäng BHXH coù caùc ruûi ro chuû yeáu ñöôïc ghi nhaän ôû hoaït ñoäng thu chi BHXH. Ngoaøi caùc ruûi ro xuaát phaùt töø naêng löïc vaø ñaïo ñöùc nhaân vieân BHXH, ruûi ro thu BHXH khoâng ñuû do caùc ñôn vò söû duïng lao ñoäng khoâng cung caáp thoâng tin ñaày ñuû, ruûi ro chi BHXH khoâng ñuùng ñoái töôïng do ngöôøi lao ñoäng khai man thoâng tin. Ngoaøi ra, hoaït ñoäng BHXH coøn ñöùng tröôùc ruûi ro caân ñoái thu chi BHXH. Vôùi soá thu BHXH hieän nay trong quyõ BHXH neáu khoâng coù söï ñaàu tö thích hôïp vaø an toaøn thì trong töông lai vôùi söï taêng giaù, ñieàu chænh thu nhaäp thì lieäu Quyõ BHXH coù coøn khaû naêng chi traû caùc cheá ñoä BHXH cho ngöôøi lao ñoäng vaø coøn toàn taïi ñöôïc bao laâu. Ñieàu naøy ñaët ra söï caàn thieát cuûa moät ñoäi nguõ chuyeân vieân tính BHXH ñeå sôùm coù bieän phaùp khaéc phuïc ruûi ro xuaát phaùt töø caân ñoái thu chi BHXH. 1.2.6.3. Caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt Bao goàm caùc chính saùch, thuû tuïc, kyõ thuaät vaø cô cheá nhaèm thöïc hieän caùc chæ ñaïo cuûa ngöôøi laõnh ñaïo. Caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt cuõng hoã trôï cho vieäc ñoái phoù vôùi ruûi ro. Coù raát nhieàu caùc loaïi hoaït ñoäng kieåm soaùt khaùc nhau ôû taát caû caùc caáp quaûn lyù trong toå chöùc. Cô quan BHXH laø cô quan Nhaø nöôùc, tröïc thuoäc Chính phuû neân caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt taát nhieân seõ ñöôïc quy ñònh chaët cheõ trong heä thoáng thoâng qua caùc vaên baûn höôùng daãn, quyeát ñònh, quy ñònh,… Tuy nhieân, vaán ñeà ñaët ra laø caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt ñöôïc quy ñònh coù ñöôïc aùp duïng theo ñuùng nguyeân taéc höôùng daãn trong thöïc teá hoaït ñoäng cuûa BHXH hay khoâng. Neáu khoâng thöïc hieän 57 ñaày ñuû caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt thì chaéc chaén raèng caùc ruûi ro seõ xaûy ra. Chaúng haïn nhö vieäc thu BHXH vaø giaûi quyeát chính saùch BHXH khoâng theå ñeå moät ngöôøi naém giöõ töø ñaàu ñeán cuoái. Vieäc giaùm ñònh vaø chi BHXH cuõng khoâng ñeå cho moät ngöôøi thöïc hieän…Theo quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc, caùc chöùc naêng ñöôïc phaân ñònh raát roõ raøng nhöng vieäc coùù tuaân thuû ñuùng vôùi traùch nhieäm vaø quyeàn haïn ñöôïc giao hay khoâng laø vaán ñeà caàn quan taâm ñeå giaûm nhöõng ruûi ro xuaát phaùt töø beân trong hoaït ñoäng BHXH. Trong hoaït ñoäng BHXH, vieäc trieån khai caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt ñi vaøo caùc nghieäp vuï cuï theå seõ mang nhöõng ñaëc thuø rieâng phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm hoaït ñoäng BHXH. 1.2.6.4. Thoâng tin vaø truyeàn thoâng Heä thoáng thoâng tin phaûi baûo ñaûm cung caáp thoâng tin coù chaát löôïng ñeán ñoái töôïng phuø hôïp, kòp thôøi vaø vôùi caùc bieåu maãu baùo caùo thích hôïp. Ñoái vôùi hoaït ñoäng BHXH, vai troø cuûa heä thoáng thoâng tin raát quan troïng vì nhöõng thoâng tin naøy mang tính laâu daøi, vôùi soá löôïng ngaøy caøng nhieàu, mang tính lòch söû cuûa moät caù nhaân vaø caäp nhaät khi coù söï thay ñoåi. Caùc thoâng tin caàn thieát trong hoaït ñoäng BHXH bao goàm: - Thoâng tin veà hoaït ñoäng, bao goàm tình hình caáp phaùt soå, theû BHXH, löu tröõ, phaân boå ngaân saùch vaø thieát bò. - Thoâng tin veà taøi chính, bao goàm tình hình thu BHXH, caùc chính saùch veà chi BHXH, caùc soá lieäu cuï theå veà caùc ñôn vò tham gia BHXH, caùc ñôn vò BHXH quaän, huyeän … - Thoâng tin veà tính tuaân thuû, bao goàm caùc quy ñònh, noäi quy veà coâng vieäc, taøi chính, cheá ñoä thu, chi vaø kyû luaät,… 58 Caùc thoâng tin treân seõ phaûi ñöôïc tieáp nhaän vaø truyeàn ñaït thaønh caùc keânh truyeàn thoâng chính thöùc vaø roõ raøng ñeå moïi caáp quaûn lyù, caùn boä nhaân vieân bieát ñöôïc mình ñöôïc mong ñôïi phaûi laøm gì, keát quaû coâng vieäc ñöôïc ñaùnh giaù theá naøo vaø phaûi caûi tieán nhö theá naøo cho phuø hôïp. Hoaït ñoäng BHXH laø moät hoaït ñoäng coù moái lieân heä vôùi nhieàu toå chöùc khaùc. Yeâu caàu veà thoâng tin chi tieát, cuï theå cho töøng ñoái töôïng tham gia BHXH. Vì vaäy, vieäc xöû lyù thoâng tin raát phöùc taïp. 1.2.6.5. Giaùm saùt Nhö ñaõ trình ôû caùc phaàn tröôùc, hoaït ñoäng BHXH laø hoaït ñoäng toàn taïi khi coù söï tham gia cuûa ba beân: Cô quan BHXH, ñôn vò söû duïng lao ñoäng vaø ngöôøi lao ñoäng. Vôùi ñaëc ñieåm hoaït ñoäng naøy, vieäc giaùm saùt ñöôïc thöïc hieän khi coù yeâu caàu cuûa caùc ñoái töôïng tham gia vaø cuûa cô quan BHXH caáp treân hoaëc khi coù yeâu caàu ñoät xuaát cuûa caùc Cô quan ban ngaønh coù lieân quan. Ngöôøi lao ñoäng mong muoán coù thoâng tin veà quaù trình tham gia BHXH cuûa hoï thoâng qua ñoù giaùm saùt ñöôïc hoaït ñoäng BHXH coù thöïc hieän ñaày ñuû vaø ñuùng traùch nhieäm ñoái vôùi ñoái töôïng tham gia BHXH hay khoâng. Bao goàm coâng taùc giaùm saùt thöôøng xuyeân caùc hoaït ñoäng cuõng nhö thöïc hieän caùc giaùm saùt ñònh kyø. • Giaùm saùt thöôøng xuyeân ñöôïc thöïc hieän thoâng qua vieäc thu thaäp thoâng tin, kieåm tra, xöû lyù vaø ñieàu chænh kòp thôøi trong caùc hoaït ñoäng: - Caùc phaûn hoài töø phía caùn boä nhaân vieân ñoái vôùi cô sôû vaät chaát, thieát bò phuïc vuï coâng taùc. - Caùc phaûn hoài töø phía caùc ñoái töôïng tham gia BHXH veà nhaân vieân, cheá ñoä BHXH…. - Caùc phaûn hoài töø phía xaõ hoäi ñoái vôùi cheá ñoä thu chi BHXH,… 59 • Giaùm saùt ñònh kyø ñöôïc thöïc hieän theo keá hoaïch ñeå kieåm tra, soaùt xeùt moïi hoaït ñoäng BHXH. Cô quan BHXH ñöôïc kieåm tra giaùm saùt bôûi caùc Cô quan coù thaåm quyeàn nhö Kieåm toaùn Nhaø nöôùc. Vieäc giaùm saùt naøy cuõng ñöôïc giao cho boä phaän kieåm tra noäi boä cuûa toå chöùc. Tuy nhieân, boä phaän kieåm tra noäi boä chæ hoaït ñoäng toát khi: - Ñöôïc toå chöùc ñoäc laäp vôùi caùc hoaït ñoäng maø noù kieåm tra. - Coù moät vò trí ñuû maïnh trong toå chöùc ñeå trieån khai coâng vieäc moät caùch ñoäc laäp. - Caùc kieán nghò phaûi ñöôïc xem xeùt vaø theo doõi sau kieåm tra. 1.2.7. Caùc hoaït ñoäng cô baûn cuûa BHXH Trong taát caû caùc hoaït ñoäng cuûa BHXH, hoaït ñoäng thu vaø chi laø hai hoaït ñoäng chuû yeáu vaø quan troïng nhaát. 1.2.7.1. Hoaït ñoäng thu BHXH Nhìn chung quyõ BHXH ôû caùc nöôùc ñöôïc hình thaønh treân cô sôû ñoùng goùp bôûi ngöôøi söû duïng lao ñoäng, ngöôøi lao ñoäng vaø Nhaø nöôùc. Tuy nhieân tyû leä ñoùng goùp cuûa caùc ñoái töôïng ôû moãi nöôùc khoâng gioáng nhau, maø tuøy thuoäc vaøo hoaøn caûnh, ñieàu kieän, chính saùch xaõ hoäi vaø quan ñieåm cuûa moãi nöôùc. Phaàn ñoùng goùp cuûa ngöôøi söû duïng lao ñoäng thöôøng ñöôïc tính treân cô sôû soá löôïng lao ñoäng thueâ möôùn trong doanh nghieäp. Tyû leä trích noäp ñöôïc phaùp luaät quy ñònh. Tyû leä naøy ñöôïc tính theo moät möùc treân toång quyõ löông. Beân caïnh söï ñoùng goùp chuû yeáu cuûa ngöôøi lao ñoäng vaø ngöôøi lao ñoäng vaøo Quyõ BHXH, Nhaø nöôùc ôû nhöõng nöôùc coù neàn kinh teá thò tröôøng cuõng luoân hoã trôï quyõ khi caùc khoaûn ñoùng goùp cuûa hai ñoái töôïng treân khoâng ñuû ñaùp öùng chi tieâu cuûa quyõ hoaëc khi coù söï bieán ñoäng khuûng hoaûng laøm cho quyõ bò thaâm huït. Nguoàn buø ñaép thieáu huït quyõ BHXH ôû caùc nöôùc ñöôïc laáy töø thueá theo nhöõng tyû leä vaø möùc khaùc nhau. 60 Nhìn chung, trong ba nguoàn ñoùng goùp thì chuû yeáu laø nguoàn ñoùng goùp töø ngöôøi söû duïng lao ñoäng. Tyû leä ñoùng goùp ôû moãi nöôùc raát khaùc nhau, caùc tyû leä ñoù coù theå thích hôïp vôùi nöôùc naøy, song coù theå khoâng theå chaáp nhaän ôû nöôùc khaùc. Chính vì vaäy tyû leä ñoùng goùp cuûa moãi beân, moãi quoác gia xuaát phaùt töø nhieàu cô sôû: kinh teá, chính trò, xaõ hoäi, lòch söû cuûa chính quoác gia ñoù. Do ñoù, cô cheá hình thaønh quyõ BHXH ôû caùc nöôùc khaùc nhau. Noùi chung, ôû caùc nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån nhö Ñöùc, YÙ, Myõ,… thì aùp duïng cô cheá toïa thu toïa chi, thu trong naêm chuû yeáu chi heát trong naêm. Coøn caùc nöôùc kinh teá ñang phaùt trieån thì noùi chung aùp duïng cô cheá taïo quyõ tích luõy, soá dö haøng naêm ñöôïc söû duïng ñaàu tö taêng tröôûng. Do cô cheá taïo quyõ khaùc nhau, neân tyû leä ñoùng goùp cuûa ba beân cuõng khaùc nhau. ‰ Ruûi ro thu BHXH Ruûi ro thu BHXH thöôøng bao goàm nhöõng tröôøng hôïp sau: - Ruûi ro thu BHXH phaùt sinh khi khoâng thu ñöôïc BHXH töø caùc ñoái töôïng thuoäc dieän phaûi noääp BHXH, nhaát laø töø ngöôøi söû duïng lao ñoäng. - Ruûi ro thu BHXH coøn phaùt sinh trong tröôøng hôïp khoâng thu ñuû vaø ñuùng möùc phaûi noäp BHXH. Coù nghóa laø, ngöôøi söû duïng lao ñoäng khoâng noäp BHXH ñuû theo soá lao ñoäng thöïc phaûi noäp BHXH taïi ñôn vò vaø möùc löông laøm caên cöù ñeå noäp BHXH. - Ruûi ro thu BHXH coøn bao goàm töø vieäc thu chaäm treã do ngöôøi noäp BHXH khoâng noäp ñuùng thôøi haïn quy ñònh. Ñieàu naøy, aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng chi BHXH, maát uy tín cuûa hoaït ñoäng BHXH, aûnh höôûng ñeán quyeàn lôïi cuûa ngöôøi lao ñoäng. - Ruûi ro thu BHXH bò maát, ngöôøi ñi thu BHXH noäp khoâng ñuû, bieån thuû. Ngoaøi ra, nhìn chung treân theá giôùi soá löôïng ngöôøi tham gia BHXH ngaøy caøng taêng, vieäc kieåm soaùt hoaït ñoäng thu khoâng theå traùnh nhöõng sai soùt veà thoâng 61 tin caù nhaân vaø quaù trình tham gia BHXH daãn ñeán vieäc thu khoâng ñuùng, khoâng ñuû vaø aûnh höôûng ñeán quyeàn lôïi cuûa ngöôøi lao ñoäng. ‰ Caùc nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro • Nguyeân nhaân khaùch quan Caùc ñôn vò, doanh nghieäp khoâng muoán noäp BHXH vì tyû leä trích noäp BHXH maø doanh nghieäp phaûi noäp seõ laøm taêng chi phí hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp. Moät soá doanh nghieäp coù soá löôïng lao ñoäng ít khoâng muoán tham gia ñoùng BHXH, coù theå thaáy raèng moät soá lao ñoäng hieän nay vaãn chöa hieåu ñöôïc lôïi ích cuûa vieäc tham gia BHXH. Töø nguyeân nhaân treân cho chuùng ta thaáy raèng vieäc tuyeân truyeàn, giaûi thích yù nghóa cuûa vieäc tham gia BHXH cuûa caùc cô quan BHXH raát quan troïng. • Nguyeân nhaân chuû quan Cô quan BHXH thieáu hoaëc chöa ban haønh kòp caùc nguyeân taéc rieâng, cô sôû luaät phaùp rieâng thaät nghieâm khaéc ñeå xöû lyù vieäc coá tình noäp khoâng ñuùng thôøi haïn quy ñònh, laøm aûnh höôûng ñeán lôïi ích cuûa ngöôøi lao ñoäng Ngoaøi ra, chuùng ta caàn phaûi nhaän thaáy nguyeân nhaân xuaát phaùt töø ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi chòu traùch nhieäm quaûn lyù thu BHXH. Nhaân vieân coù theå thoâng ñoàng vôùi caùc ñôn vò noäp BHXH, cho pheùp hoï chaäm noäp BHXH ñeå tö lôïi. Kyõ naêng laøm vieäc cuûa nhaân vieân xeùt duyeät möùc ñoùng BHXH yeáu keùm, khoâng caäp nhaät thoâng tin khi coù söï thay ñoåi veà luaät phaùp, qui ñònh seõ khoâng xaùc ñònh ñuùng möùc löông laøm caên cöù noäp BHXH cuûa töøng ñoái töôïng tham gia BHXH. Soá löôïng ngöôøi tham gia BHXH raát ñoâng vaø ngaøy caøng gia taêng, vieäc kieåm soaùt thoâng tin cuûa töøng caù nhaân raát nhieàu khoù khaên. Khi coù söï thay ñoåi neáu khoâng caäp nhaät kòp thôøi seõ tính toaùn khoâng ñuùng soá lieäu thu BHXH. 1.2.7.2. Hoaït ñoäng chi BHXH 62 Quyõ BHXH ôû caùc nöôùc ñöôïc söû duïng ñeå chi tieâu vaøo caùc noäi dung quan troïng sau: chi trôï caáp BHXH theo cheá ñoä, chi quaûn lyù haønh chính, chi cho ñaàu tö taêng tröôûng quyõ. Trong ba phaàn chi thì chi traû cho caùc cheá ñoä trôï caáp BHXH laø lôùn nhaát, quan troïng nhaát. Caùc khoaûn chi quaûn lyù haønh chính vaø chi cho ñaàu tö laø khoâng coá ñònh phuï thuoäc vaøo quy moâ toå chöùc, caùch quaûn lyù cuûa moät heä thoáng BHXH ôû töøng nöôùc. Chi traû cho caùc cheá ñoä BHXH laø chi traû theo luaät ñònh ôû moãi nöôùc, phuï thuoäc vaøo phaïm vi trôï caáp cuûa töøng heä thoáng BHXH, thöôøng bao goàm caùc khoaûn sau: - Phöông thöùc chi trôï caáp höu trí xaùc ñònh ñònh möùc ñoàng nhaát, coi laø möùc toái thieåu thích hôïp vôùi maët baèng chung cuûa quoác gia. Moät soá nöôùc laïi ñònh möùc trôï caáp theo thu nhaäp ñaõ töøng coù cuûa ngöôøi lao ñoäng tröôùc khi nghæ höu. Moät nhoùm khaùc keát hôïp caû hai caùch: trong phaàn trôï caáp coù phaàn cô baûn laø moät möùc ñoàng nhaát coäng theâm phaàn tyû leä theo möùc thu nhaäp. Tuy nhieân, xu höôùng chung laø trôï caáp theo möùc thu nhaäp ñaõ töøng coù cuûa ngöôøi lao ñoäng tröôùc khi nghæ höu, phuø hôïp vôùi ña soá tröôøng hôïp laø ñoùng BHXH theo thu nhaäp. - Chi trôï caáp oám ñau cuûa quyõ BHXH nhaèm buø ñaép caùc chi phí y teá vaø thu nhaäp cho ngöôi lao ñoäng khi gaëp ruûi ro oám ñau phaûi nghæ vieäc. Ñeå ñöôïc nhaän trôï caáp naøy, ngöôøi lao ñoäng phaûi coù thôøi gian ñaõ tham gia ñoùng BHXH theo quy ñònh tuøy theo moãi nöôùc. - Chi trôï caáp thai saûn cuûa caùc nöôùc ñöôïc aùp duïng theo nhöõng cô cheá khaùc nhau, tuøy theo ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi. - Moät soá nöôùc treân theá giôùi coù quy ñònh chi trôï caáp tai naïn lao ñoäng vaø beänh ngheà nghieäp phuï thuoäc vaøo möùc ñoä thöông taät, nhöng vôùi ñieàu kieän khoâng ñöôïc 63 boû vieäc, khoâng ñöôïc phaïm loãi trong khi laøm vieäc, khoâng tham gia ñình coâng. Phöông thöùc trôï caáp coù theå laø chi moät laàn hoaëc daøi haïn. - Chi trôï caáp töû tuaát ñöôïc thöïc hieän ôû hai nhoùm nöôùc khaùc nhau vôùi hai caùch: trôï caáp cho moät möùc ñoàng nhaát hoaëc theo möùc thu nhaäp cuûa ngöôøi lao ñoäng tröôùc khi cheát. Coù nöôùc quy ñònh trôï caáp tuaát baèng 50% möùc löông höu. Moät soá nöôùc khaùc laïi quy ñònh trôï caáp tuaát baèng 40% ñeán 100% möùc thu nhaäp khi coøn soáng. Nhìn chung khi xaùc ñònh trôï caáp tuaát ngöôøi ta tính ñeán maët baèng trôï caáp höu cuûa töøng quoác gia ñeå xaùc ñònh cho phuø hôïp. ‰ Ruûi ro chi BHXH Ruûi ro chi BHXH thöôøng phaùt sinh trong caùc tröôøng hôïp sau: - Ruûi ro chi BHXH phaùt sinh khi chi khoâng ñuùng ñoái töôïng ñöôïc höôûng trôï caáp BHXH. - Ruûi ro chi BHXH coù theå xuaát hieän trong tröôøng hôïp chi trôï caáp BHXH khoâng hôïp lyù hoaëc vöôït quaù möùc trôï caáp quy ñònh ñöôïc höôûng, sai chính saùch Nhaø nöôùc quy ñònh. - Ruûi ro chi BHXH coù theå xaûy ra khi caùn boä xeùt duyeät chi BHXH tính toaùn khoâng ñuùng soá tieàn trôï caáp cho ngöôøi lao ñoäng. - Ruûi ro chi BHXH xaûy ra trong tröôøng hôïp chi truøng laép cho moät ñoái töôïng veà soá tieàn trôï caáp. - Ruûi ro chi BHXH coøn xuaát hieän trong tröôøng hôïp ñaõ chi nhöng treân thöïc teá khoâng xaûy ra do gian laän. - Ruûi ro chi BHXH coøn phuï thuoäc vaøo quaù trình giao soá tieàn trôï caáp ñeán tay ngöôøi ñöôïc höôûng coù theå khoâng ñuû, maát maùt. ‰ Caùc nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro • Nguyeân nhaân khaùch quan 64 Thoâng tin ñeå laøm caên cöù xeùt duyeät chi trôï caáp BHXH bò ngöôøi ñöôïc höôûng khai man, thieáu chính xaùc. • Nguyeân nhaân chuû quan - Chuyeân moân, nghieäp vuï cuûa caùc caùn boä xeùt duyeät, thaåm ñònh chi yeáu keùm seõ khoâng ñuû cô sôû chöùng minh ñöa ñeán keát quaû laø thoâng tin bò giaû maïo, chi khoâng hôïp lyù. - Quaù trình xeùt duyeät do moät hoaëc moät soá ngöôøi ñaûm nhaän nhöng neáu caù nhaân naøo ñoù vì lôïi ích rieâng, hoaëc moái quan heä caù nhaân naøo ñoù hoaëc coù söï thoâng ñoàng maø coù söï xeùt duyeät khoâng coâng baèng, khaùch quan seõ xaùc ñònh soá chi vuôït quaù quy ñònh cho pheùp. Thoâng thöôøng, soá löôïng ñoái töôïng tham gia BHXH raát ñoâng, trong toå chöùc phaûi phaân chia thaønh nhieàu nhoùm ñeå quaûn lyù töøng ñoái töôïng. Ñieàu naøy deã daãn ñeán söï thoâng ñoàng do coù moáâi lieân heä laâu daøi, maø khoâng coù söï kieåm soaùt laãn nhau, deã daãn ñeán coù söï chuû quan trong vaán ñeà chi traû. - Moät soá cheá ñoä coù söï chi traû tröïc tieáp baèng tieàn thoâng qua caùn boä chi traû coù theå bò maát maùt, bieån thuû vì lôïi ích caù nhaân, khoâng kieåm soaùt ñöôïc tröïc tieáp. - Vieäc xaùc ñònh möùc trôï caáp ñöôïc höôûng phaûi döïa treân quaù trình xeùt duyeät quaù trình coâng taùc vaø nhöõng giaáy tôø chöùng minh. Neáu thoâng tin khoâng ñuôïc xaùc ñònh chính xaùc, kòp thôøi seõ xeùt duyeät khoâng ñuùng möùc chi vaø ñoái töôïng ñöôïc trôï caáp. Ñoàng thôøi, soá löôïng ñoái töôïng tham gia lao ñoäng ngaøy caøng taêng, neáu khoâng coù heä thoáng thoâng tin vaø quy trình quaûn lyù chaët cheõ veà thoâng tin caù nhaân cuûa caùc ñoái töôïng vaø khoâng caäp nhaät kòp thôøi khi coù söï thay ñoåi seõ aûnh höôûng ñeán vieäc xaùc ñònh soá tieàn caàn chi hôïp lyù theo noäi dung trôï caáp quy ñònh. Heä thoáng xöû lyù thoâng tin theo doõi caùc ñoái töôïng tham gia BHXH yeáu keùm, khoâng caäp nhaät, cung caáp thoâng tin kòp thôøi cho caùc boä phaän lieân quan ñeán vieäc xeùt duyeät khi coù söï 65 thay ñoåi veà coâng taùc, caùc cheá ñoä ñaõ ñöôïc höôûng cuûa ñoái töôïng, nghieäp vuï chi traû seõ deã bò chi truøng laép moät noäi dung. - Beân caïnh ñoù, caùc quy ñònh cheá ñoä chính saùch laøm caên cöù xeùt duyeät neáu chöa ñaày ñuû seõ laø sô hôû ñeå caùc ñoái töôïng cung caáp thoâng tin sai leäch, khoâng coù thöïc ñeå höôûng trôï caáp. - Ngoaøi ra, thieáu söï kieåm tra giaùm saùt chaët cheõ cuûa moïi toå chöùc, caù nhaân coù lieân quan ñeán quyõ BHXH veà vieäc söû duïng tieàn nhaøn roãi ñeå ñaàu tö sinh lôïi coù hieäu quaû. Coâng taùc KSNB trong khu vöïc coâng taïi caùc nöôùc trong nhöõng naêm gaàn ñaây ngaøy caøng ñöôïc quan taâm ñaëc bieät. Ñieàu naøy xuaát phaùt töø vai troø quan troïng cuûa KSNB ñoái vôùi vieäc hoaøn thaønh caùc muïc tieâu cuûa BHXH. Vieäc xaây döïng vaø hoaøn thieän heä thoáng KSNB trong hoaït ñoäng BHXH beân caïnh caùc thuaän lôïi veà trình ñoä nghieäp vuï nhaân vieân vaø ñoä oån ñònh trong hoaït ñoäng, caàn tính ñeán caùc khoù khaên phaûi ñöông ñaàu bao goàm khoù khaên veà nguoàn quyõ, söï nhaän thöùc veà KSNB cuûa caùc thaønh vieân trong toå chöùc vaø caùc raøng buoäc trong quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc vaø cheá ñoä cuûa ngaønh ngheà. 66 CHÖÔNG 2 THÖÏC TRAÏNG AÙP DUÏNG HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ TAÏI CÔ QUAN BAÛO HIEÅM XAÕ HOÄI TP HOÀ CHÍ MINH Trong phaàn naøy, Luaän vaên trình baøy thöïc traïng veà KSNB taïi cô quan BHXH TP HCM thoâng qua caùc khaûo saùt vaø phaân tích thöïc teá cuûa taùc giaû döïa treân caùc lyù luaän chung veà KSNB trong khu vöïc coâng noùi chung, trong lónh vöïc BHXH noùi rieâng. Caùc keát quaû cuûa phaàn naøy seõ laø cô sôû ñeå taùc giaû ñöa ra caùc giaûi phaùp kieán nghò ôû chöông 3 nhaèm hoaøn thieän coâng taùc KSNB taïi cô quan BHXH TPHCM. Ñeå phuø hôïp vôùi vieäc ñaùnh giaù thöïc traïng hoaït ñoäng BHXH taïi Cô quan BHXH TP HCM, taùc giaû seõ trình baøy sô löôïc quaù trình phaùt trieån vaø ñaëc ñieåm ._.aø in quaù trình ñaày ñuû. Trong khi nhaän danh saùch, neáu ñôn vò noäp thieáu, maùy seõ baùo ñeå traùnh ñöôïc tröôøng hôïp ñôn vò laäp danh saùch thieáu hoaëc coá tình laäp khoâng ñuùng ñeå troán ñoùng BHXH. 106 - Ñeå coù tính toaùn ñöôïc chính xaùc, kòp thôøi, hôïp lyù chi traû (2 cheá ñoä), Phoøng cheá ñoä chính saùch coù theå söû duïng döõ lieäu do Phoøng thu nhaäp qua maïng maùy tính ñeå kieåm tra veà thôøi gian tham gia BHXH, möùc löông noäp,…Khi ñaõ coù heä thoáng maïng thích hôïp chæ caàn xaùc ñònh vaø goõ vaøo maùy soá soå ngöôøi caàn trôï caáp ñeå ñaûm baûo thoâng tin chính xaùc vaø phuø hôïp giöõa hai coâng taùc. - Khi nhöõng quy ñònh cuûa ñieàu leä ñaõ ñöôïc maõ hoùa thaønh chöông trình trong maïng seõ loaïi boû ñöôïc nhöõng tröôøng hôïp khoâng ñuû ñieàu kieän thanh toaùn (thôøi gian ñöôïc höôûng vöôït quaù quy ñònh, möùc löông khoâng khôùp vôùi nhau…) - Cuøng vôùi nhöõng soá lieäu ñaõ ñöôïc nhaäp, Phoøng quaûn lyù chi coù theå kieåm tra veà tình hình coâng nôï quyù tröôùc, tình hình taïm öùng trong quyù cuõng nhö soá phaûi thanh toaùn ôû quyù môùi. Ñoàng thôøi, coù theå chuyeån keát quaû ñeán Phoøng keá hoaïch taøi chính thoâng qua maïng cuïc boä ñeå laäp uûy nhieäm chi thanh toaùn vôùi ñôn vò. Nhöõng soá lieäu naøy seõ ñöôïc caäp nhaät thöôøng xuyeân ñeå phuïc vuï cho caùc kyø keá tieáp vaø cuõng döïa vaøo ñoù ñeå toång hôïp caùc loaïi baùo caùo ñaõ ñöôïc duyeät ñeå baùo caùo quyeát toaùn theo quy ñònh maø khoâng caàn nhaäp laïi soá lieäu. Ñieàu naøy ñaûm baûo thoâng tin giöõa caùc boä phaän cung caáp kòp thôøi, chính xaùc. - Maïng thoâng tin seõ cho pheùp söû duïng döõ lieäu ñaõ ñöôïc caùc boä phaän khaùc duyeät chi caùc cheá ñoä oám ñau, thai saûn, höu tuaát, BHXH 1 laàn… ñeå laäp caùc phieáu chi, uûy nhieäm chi… khi thanh toaùn cuõng nhö chuyeån sang ghi cheùp caùc loaïi soå, baùo caùo, maãu bieåu,… ñeå thoâng baùo keát quaû thöïc thu töø Phoøng keá hoaïch taøi chính ñeán Phoøng thu kòp thôøi vaø chính xaùc, nhaèm giaûm ruûi ro thu do thu chaäm. Trong caùc giaûi phaùp ñaõ neâu ra thì ñoái vôùi Cô quan BHXH TP HCM noùi rieâng cuõng nhö caùc ñôn vò BHXH khaùc ôû Vieät Nam noùi chung, giaûi phaùp ñöa coâng ngheä thoâng tin öùng duïng vaøo coâng taùc quaûn lyù ñaõ baét ñaàu coù söï quan taâm ñaùng keå. Thí duï, Cô quan BHXH TP HCM ñaõ coù tham gia caùc cuoäc hoäi thaûo veà lónh vöïc Anh sinh xaõ hoäi cuûa UÙc, cuûa Malaysia. Qua cuoäc hoäi thaûo cuõng trao ñoåi 107 vaø hoïc hoûi kinh nghieäm ñöa ra giaûi phaùp öùng duïng coâng ngheä thoâng tin phuø hôïp vôùi hoaït ñoäng BHXH taïi Vieät Nam. • Hoaøn thieän heä thoáng cô sôû döõ lieäu ñeå öùng duïng coâng ngheä thoâng tin Ñaây laø giaûi phaùp phaûi thöïc hieän tröôùc khi ñöa coâng ngheä thoâng tin öùng duïng vaøo hoaït ñoäng BHXH. Tröôùc tieân, xaùc ñònh caùc cô sôû döõ lieäu cô baûn caàn phaûi coù lieân quan ñeán ñoái töôïng tham gia BHXH. Cô sôû döõ lieäu naøy phaûi thoáng nhaát vì hoaït ñoäng BHXH phaûi coù khaû naêng giaûi quyeát treân qui moâ caû nöôùc ñeå theo doõi caùc ñoái töôïng tham gia khi coù söï thay ñoåi quaù trình tham gia BHXH ôû caùc ñòa phöông khaùc nhau. Cô sôû döõ lieäu naøy phaûi coù khaû naêng lieân keát giöõa caùc ñôn vò BHXH treân caû nöôùc ñeå coù theå kieåm tra vieäc giaûi quyeát cheá ñoä BHXH ñuùng ñoái töôïng. Cô sôû döõ lieäu phaùt trieån phaûi ñaûm baûo töông taùc vôùi caùc heä thoáng khaùc nhau, sau naøy môû roäng vaø phaùt trieån trong töông lai treân internet. Heä thoáng phaûi coù khaû naêng cho pheùp ñoàng thôøi nhieàu ngöôøi duøng trong khi vaãn vaän haønh vaø phaûi ñaûm baûo hoaït ñoäng lieân tuïc, do ñoù caàn phaûi coù caùc phöông aùn thích hôïp ñeå ñaûm baûo döï phoøng. Heä thoáng phaûi ñaûm baûo deã daøng caøi ñaët, trieån khai. Phuø hôïp vôùi caùc nguyeân taéc vaø nguyeân lyù vaän haønh cuûa qui trình quaûn lyù cuûa cô quan BHXH, tham soá hoùa trong caùc caáu hình caøi ñaët. Thieát keá coù tính môû, coù theå thích nghi vaø ñaùp öùng nhu caàu quaûn lyù hieän nay cuõng nhö coù theå môû roäng trong töông lai. Truy caäp cuûa ngöôøi duøng phaûi ñöôïc kieåm soaùt bôûi moät taäp hôïp bao goàm taøi khoaûn ngöôøi duøng duy nhaát vaø maät khaåu duy nhaát, ñaûm baûo chæ coù ngöôøi duøng ñuû quyeàn haïn môùi xem ñöôïc ñuùng loaïi thoâng tin. Quyeàn truy caäp thoâng tin ñöôïc gaùn vôùi töøng ñoái töôïng söû duïng theo möùc ñoä phaân caáp hay cheá ñoä nhoùm laøm vieäc. Heä thoáng phaûi coù nhaät kyù an ninh ghi nhaän toaøn boä quaù trình thao taùc, caäp nhaät soá lieäu cuûa ngöôøi söû duïng. Thoâng tin phaûi ñöôïc maõ hoùa treân ñöôøng truyeàn döõ lieäu. 108 Coù khaû naêng löu tröõ lôùn, quaûn lyù ñöôïc caû caùc döõ lieäu coù caáu truùc vaø phi caáu truùc, khaû naêng cung caáp thoâng tin nhanh choùng, chính xaùc ñaày ñuû. Heä thoáng caàn coù cô cheá haïn cheá hoûng hoùc veà kyõ thuaät, choáng maát maùt, sai soùt döõ lieäu, döõ lieäu caàn ñöôïc löu tröõ thöôøng xuyeân. Heä thoáng caàn hoã trôï vieäc sao löu döõ lieäu tröïc tuyeán. Caùc phaân heä xaây döïng môùi phaûi ñaûm baûo tích hôïp chaët cheõ vôùi nhau trong caùc qui trình trao ñoåi, chia seû, ñoái chieáu thoâng tin. Phaûi coù cô cheá baét tay, truyeàn nhaän thoâng tin, khoùa soå thoâng tin. Ñeå xaây döïng ñöôïc moät phaàn meàm thích hôïp cho coâng taùc quaûn lyù BHXH, öùng duïng coâng ngheä thoâng tin vaøo nhöõng coâng taùc theo yeâu caàu, vaán ñeà quan troïng tröôùc tieân caàn thöïc hieän ñoù laø cung caáp nhöõng döõ lieäu thích hôïp, ñaày ñuû, cuï theå. Khoái cô sôû döõ lieäu phaûi ñaùp öùng ñöôïc nhöõng ñoøi hoûi cuûa ngaønh, caàn thieát cho ngaønh. Ñaây cuõng chính laø nhöõng döõ lieäu caàn thieát cuûa caùc ngaønh quaûn lyù khaùc thuoäc khoái cô sôû döõ lieäu quoác gia. Coù theå chia khoái cô sôû döõ lieäu phuïc vuï cho coâng taùc quaûn lyù BHXH caàn thieát phaûi coù laøm hai loaïi nhö sau: - Lieân quan ñeán ñôn vò söû duïng lao ñoäng. - Lieân quan ñeán ngöôøi lao ñoäng. Baûng 3.1: Thí duï veà vieäc xaây döïng cô sôû döõ lieäu lieân quan ngöôøi lao ñoäng tham gia BHXH khi öùng duïng coâng ngheä thoâng tin vaøo quaûn lyù hoaït ñoäng BHXH. 109 • Nhaân thaân Nhöõng döõ lieäu naøy giuùp xaùc ñònh ñuùng ñoái töôïng xuyeân suoát töø luùc tham gia ñeán luùc höôûng, traùnh vieäc hoaùn ñoåi cho ngöôøi khaùc. Loaïi naøy töông ñoái oån ñònh, ñöôïc xaùc ñònh khi caáp soá BHXH. - Hoï vaø teân - Ngaøy thaùng naêm sinh - Nôi sinh - Giôùi tính, daân toäc - Soá CMND, ngaøy caáp, nôi caáp - Soá soå BHXH Veà döõ lieäu quoác tòch khoâng caàn thieát vì ñieàu leä BHXH chæ aùp duïng cho ngöôøi Vieät Nam. • Tình hình tham gia BHXH Nhöõng döõ lieäu naøy duøng ñeå xaùc ñònh ñieàu kieän höôûng trôï caáp, chuùng thöôøng xuyeân bieán ñoäng vaø ñöôïc caäp nhaät haøng quyù. - Thôøi gian tham gia ñoùng BHXH - Möùc löông noäp BHXH - Tính chaát coâng vieäc: naëng nhoïc, ñoäc haïi, nguy hieåm, nôi coù phuï caáp khu vöïc hoaëc coâng taùc ôû caùc chieán tröôøng B, C, K. • Tình hình höôûng BHXH Loaïi naøy bieán ñoäng khoâng thöôøng xuyeân, xuaát hieän khi toå chöùc xeùt duyeät trôï caáp. 110 Döïa treân heä thoáng cô sôû döõ lieäu naøy, maùy löu tröõ, quaûn lyù vaø cung caáp tình hình soå BHXH cuûa töøng ngöôøi. Maùy cuõng coù theå töï ñoäng kieåm tra vieäc truøng laép khi caáp soå theo nguyeân taéc moãi ngöôøi lao ñoäng coù tham gia BHXH chæ ñöôïc caáp moät soá soå BHXH. Töø ñoù coù theå lieät keâ caùc giai ñoaïn hoaëc toång hôïp quaù trình tham gia BHXH cuûa töøng ngöôøi ñeå phuïc vuï cho vieäc ghi cheùp, xaùc nhaän soå BHXH hoaëc laäp caùc loaïi trôï caáp BHXH. • Hoaøn thieän cheá ñoä maãu bieåu, chöùng töø, vaên baûn, baùo caùo coù caùc tieâu chuaån roõ raøng, phuø hôïp ñeå phuø hôïp vôùi vieäc aùp duïng coâng ngheä thoâng tin Giaûi phaùp naøy mang tính chaát hoã trôï ñoái vôùi giaûi phaùp ñöa öùng duïng coâng ngheä thoâng tin vaøo quaûn lyù hoaït ñoäng BHXH. Giaûi phaùp naøy yeâu caàu caùc maãu chöùng töø, baùo caùo phaûi ñöôïc chuaån hoùa ñeå coù theå thay theá cho vieäc nhaäp lieäu thuû coâng hoaëc töø baøn phím. Traùnh sai soùt khi nhaäp lieäu vôùi khoái löôïng chöùng töø ngaøy caøng nhieàu, phaân coâng coâng vieäc phuø hôïp vôùi löïc löôïng nhaân söï saün coù. Maãu bieåu phaûi thoáng nhaát aùp duïng ñoái vôùi caùc ñôn vò tham gia BHXH, phaûi coù baûn in roõ, kyù töï chuaån. Hieän nay, caùc maãu bieåu chöùng töø, baùo caùo ñaõ ñöôïc quy ñònh saün caùc tieâu thöùc caàn thieát. Tuy nhieân, muoán ñöa coâng ngheä thoâng tin hieän ñaïi vaøo aùp duïng thì caàn xaây döïng laïi ñeå phuø hôïp vôùi vieäc maõ hoùa, vi tính hoùa. Vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin vaøo quaûn lyù BHXH TP HCM coù nhieàu thuaän lôïi vaø khoâng ít khoù khaên • Thuaän lôïi - Ñaõ coù kinh nghieäm khi trao ñoåi kinh nghieäm vôùi caùc ñôn vò An sinh xaõ hoäi vôùi caùc quoác gia khaùc. - TP HCM laø thaønh phoá ñi ñaàu caû nöôùc veà vieäc aùp duïng coâng ngheä hieän ñaïi. 111 - Cuõng ñaõ coù phaàn meàm öùng duïng (chæ môùi cho pheùp nhaäp lieäu löu tröõ) chæ caàn hoaøn thieän vaø thay ñoåi cho phuø hôïp laø aùp duïng ñöôïc ngay. • Khoù khaên - Cô quan BHXH chöa trang bò ñöôïc maùy tính ñaày ñuû ñeå coù theå söû duïng phuø hôïp vôùi vieäc ñöa coâng ngheä hieän ñaïi vaøo öùng duïng quaûn lyù. Vaán ñeà naøy lieân quan ñeán Ngaân saùch ñaàu tö cho ngaønh vaø ñôn vò BHXH TP HCM. - Ña soá nhaân vieân chæ môùi qua lôùp ñaøo taïo tin hoïc caên baûn, chöa hieåu ñöôïc caùc phaàn meàm öùng duïng neân vieäc taùi taïo laïi gaëp nhieàu khoù khaên. Chính saùch tuyeån duïng vaø ñaøo taïo chöa phuø hôïp vôùi yeâu caàu naøy. Vì vaäy, khi öùng duïng coâng ngheä thoâng tin vaøo coâng taùc quaûn lyù BHXH TP HCM caàn phaûi tieán haønh ñoàng boä nhö sau: • Veà maët quaûn lyù Nhaø nöôùc Naâng cao chaát löôïng caùc hoaït ñoäng quaûn lyù Nhaø nöôùc cuûa cô quan BHXH Vieät Nam noùi chung vaø BHXH TP HCM noùi rieâng, cung caáp thoâng tin chính xaùc, ñaày ñuû, kòp thôøi, hoã trôï coâng taùc quaûn lyù, ñieàu haønh cho laõnh ñaïo cuõng nhö trao ñoåi thoâng tin vôùi caùc ban ngaønh coù lieân quan. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, Nhaø nöôùc caàn ban haønh sôùm Luaät BHXH ñeå laøm neàn taûng cho moïi hoaït ñoäng BHXH. • Veà maët nghieäp vuï Tin hoïc hoùa caùc qui trình xöû lyù nghieäp vuï chính, quaûn lyù taäp trung taøi nguyeân thoâng tin, phaân roõ traùch nhieäm giöõa caùc nhaân vieân trong toaøn heä thoáng, töï ñoäng hoùa qui trình trao ñoåi thoâng tin, baùo caùo, thoáng keâ vaø löu tröõ soá lieäu, taïo thaønh moät heä thoáng thoâng tin ñieàu haønh vaø quaûn lyù xuyeân suoát, thoáng nhaát, chính xaùc. • Veà tính keá thöøa Giaûi phaùp ñöa ra phaûi baûo ñaûm ñöôïc tính keá thöøa, traùnh gaây laõng phí. Caùc öùng duïng ñang hoaït ñoäng hieäu quaû neân tieáp tuïc duy trì nhöng phaûi xaây döïng giaûi 112 phaùp trao ñoåi thoâng tin chaët cheõ ñeå chia seû cho caùc boä phaän khaùc. Phaân heä xaây döïng môùi baét buoäc phaûi xaây döïng coâng cuï hoã trôï chuyeån ñoåi sang caáu truùc chöông trình môùi. • Veà moâ hình cô sôû döõ lieäu Caùc öùng duïng xaây döïng môùi neân trieån khai treân moâ hình cô sôû döõ lieäu tieân tieán, aùp duïng chuaån coâng ngheä môùi, baûo ñaûm caùc yeâu caàu: phuø hôïp vôùi caùc öùng duïng trieån khai treân dieän roäng, öùng duïng vaø cô sôû döõ lieäu vaän haønh treân maùy tính chuû, thôøi gian trieån khai nhanh, deã baûo trì, naâng caáp vaø ñaøo taïo, huaán luyeän söû duïng chöông trình ít toán keùm nhaát. Cuï theå giaûi phaùp tieán haønh trong töøng giai ñoaïn sau: • Giai ñoaïn töø 2006 – 2010 Naâng caáp heä thoáng chöông trình quaûn lyù chung cho toaøn boä nguoàn döõ lieäu BHXH taïi thaønh phoá, caùc phoøng vaø BHXH caùc quaän huyeän ñeàu coù khaû naêng khai thaùc söû duïng ñöôïc nguoàn döõ lieäu chung ñeå laøm caên cöù giaûi quyeát caùc cheá ñoä trôï caáp BHXH cho ngöôøi lao ñoäng. Loaïi boû vieäc kieåm tra, ñoái chieáu xaùc nhaän theo cheà ñoä baùn thuû coâng nhö hieän nay. Treân cô sôû thieát laäp heä thoáng quaûn lyù chung seõ giaûi quyeát taän goác vaán ñeà truøng laép trong xaùc nhaän vaø giaûi quyeát chi traû cheá ñoä, ñaûm baûo nguoàn quyõ BHXH luoân “thu ñuùng – chi ñuû” theo qui ñònh. Trieån khai vieäc söû duïng theû töø ñeå quaûn lyù quaù trình tham gia BHXH, loaïi boû daàn vieäc söû duïng soå BHXH . Ñaûm baûo cho moãi ngöôøi lao ñoäng chæ coù moät soá theû BHXH duy nhaát trong suoát quaù trình tham gia vaø höôûng cheá ñoä chính saùch BHXH. Thí ñieåm taïi TP HCM laøm caên cöù ñeå nhaân roäng cho toaøn boä heä thoáng BHXH Vieät Nam. 113 • Giai ñoaïn töø 2010 – 2015 Aùp duïng heä thoáng chöông trình quaûn lyù thoáng nhaát, coù khaû naêng keát noái taát caû ñòa phöông khaùc treân toaøn quoác. Treân cô sôû ñoù thay soå BHXH baèng theû töø ñeå quaûn lyù, loaïi boû vieäc xaùc nhaän thuû coâng vaøo soå. Ngöôøi lao ñoäng coù ñieàu kieän söû duïng theû ñeå quaûn lyù quaù trình tham gia BHXH cuûa mình vaø ñöôïc giaûi quyeát cheá ñoä BHXH treân phaïm vi toaøn quoác. 3.2.2.3. Hoaøn thieän boä phaän khaùc cuûa heä thoáng KSNB • Ñaùnh giaù ruûi ro Cô quan BHXH TP HCM caàn coù cô cheá phaân tích ñaùnh giaù ruûi ro ñe doïa ñeán vieäc thöïc hieän muïc tieâu, nhieäm vuï hoaït ñoäng BHXH. Cô quan BHXH TP HCM caàn coù söï quan taâm ñaùng keå ñeán vieäc ñaùnh giaù ruûi ro, coù theå xaây döïng boä phaän thöôøng xuyeân chòu traùch nhieäm giaùm saùt, phaân tích caùc loaïi ruûi ro phaùt sinh trong hoaït ñoäng BHXH vaø ñöa ra caùc giaûi phaùp quaûn lyù, khaéc phuïc caùc ruûi ro naøy. Cô quan BHXH, coù theå phaân chia traùch nhieäm ñaùnh giaù ruûi ro thu vaø chi BHXH cuï theå cho moät boä phaän hoaït ñoäng ñoäc laäp vôùi Phoøng thu vaø Phoøng cheá ñoä chính saùch ñeå coù theå ñaùnh giaù caùc ruûi ro moät caùch khaùch quan vaø ñaày ñuû. • Giaùm saùt Sau khi ñaõ nhaän thöùc töông ñoái ñaày ñuû caùc loaïi ruûi ro cuõng nhö ñaùnh giaù khaû naêng xaûy ra ruûi ro. Cô quan BHXH TP HCM caàn naâng cao coâng taùc kieåm tra, giaùm saùt cho töøng loaïi ruûi ro chuû yeáu cuûa hoaït ñoäng BHXH. Caùc nguyeân taéc giaùm saùt laø luoân phaûi coù söï kieåm tra ñoäc laäp quaù trình cuûa töøng loaïi hoaït ñoäng BHXH. Moãi khi phaùt sinh caùc vaán ñeà aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng BHXH, Cô quan BHXH TP HCM caàn phaûi phaân tích, ñaùnh giaù laïi caùc nguyeân nhaân khaùch quan vaø chuû quan gaây ra caùc ruûi ro ñoù. Vieäc phaân tích naøy coù theå do boä phaän kieåm toaùn noäi boä hoaëc boä phaän quaûn lyù ruûi ro, giaùm saùt ruûi ro cuûa hoaït ñoäng BHXH 114 thöïc hieän nhaèm soi roïi laïi chính hoaït ñoäng BHXH cuûa cô quan vaø ruùt ra nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm cho hoaït ñoäng cuûa ñôn vò. • Hoaït ñoäng kieåm soaùt Nhöõng noäi dung cô baûn cuûa hoaït ñoäng kieåm soaùt chuû yeáu naèm trong hoaït ñoäng thu chi neân phaàn naøy seõ ñöôïc trình baøy ôû phaàn 3.2.2.4. sau ñaây. 3.2.2.4. Caùc giaûi phaùp naâng cao tính höõu hieäu cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä trong vieäc ngaên ngöøa, kieåm soaùt vaø quaûn lyù ruûi ro thu chi BHXH. Vieäc hoaøn thieän caùc boä phaän KSNB cuûa cô quan BHXH veà cô baûn seõ giaûm thieåu ruûi ro trong hoaït ñoäng thu vaø chi BHXH. Döôùi ñaây laø moät soá bieän phaùp boå sung ñeå taêng cöôøng bieän phaùp KSNB trong cô quan BHXH. Thieát laäp ñöôïc heä thoáng KSNB vaø ñeå heä thoáng naøy thöïc hieän moät caùch höõu hieäu caàn xaây döïng nhöõng coâng cuï hoã trôï vieäc kieåm soaùt ruûi ro. • Thieát laäp boä phaän caûnh baùo veà vieäc thu BHXH trong hoaït ñoäng BHXH Hieän nay, Phoøng thu coù nhieäm vuï thu vaø ñoân ñoác thu BHXH. Tuy nhieân, ñeå giaûm thieåu ruûi ro do coù söï thoâng ñoàng giöõa caùn boä thu vaø caùc ñôn vò tham gia BHXH thì caàn thieát laäp boä phaän taùch bieät vôùi phoøng thu ñeå kieåm tra vieäc ñoân ñoác thu BHXH. Boä phaän naøy caàn coù caùc yeâu caàu nhö sau: Boä phaän naøy thöïc hieän coâng vieäc ñoäc laäp vôùi phoøng thu vaø phoøng keá hoaïch taøi chính. Boä phaän coù nhieäm vuï nhaéc nhôû, ñoân ñoác thu BHXH khi ñeán haïn thu hoaëc ñoái vôùi caùc ñôn vò chaäm noäp vaø nôï. Boä phaän naøy seõ tieáp nhaän hoà sô töø Phoøng thu vaø Phoøng keá hoaïch taøi chính khi coù nhöõng cô sôû ñi ñeán keát luaän ñoái töôïng tham gia BHXH chaäm noäp, khoâng noäp, noäp khoâng ñuùng BHXH. Boä phaän naøy coù nhieäm vuï caûnh caùo veà tröôøng hôïp nôï BHXH vaø ñoàng thôøi seõ kieåm tra coâng taùc thu cuûa phoøng thu ñeå kieåm soaùt söï gian laän, ruûi ro, thoâng ñoàng vôùi ñoái töôïng tham gia BHXH laøm thaát thu quyõ BHXH. 115 Boä phaän naøy coù theå naèm trong Phoøng kieåm tra nhaèm giaûm chi phí vaø söû duïng nguoàn nhaân löïc hieän coù, nhöng phaûi phaùt huy toái ña nhieäm vuï naøy hôn nöõa. Tuy nhieân, boä phaän naøy traùnh tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi ñoái töôïng tham gia BHXH, Boä phaän naøy coù traùch nhieäm caûnh baùo ñeåà tieán haønh caùc bieän phaùp xöû phaït ñoái vôùi caùc ñoái töôïng thoâng qua vaên baûn laø chuû yeáu. Caùc thaønh vieân trong boä phaän naøy phaûi laø nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm vôùi coâng vieäc, am hieåu caùc cheá ñoä vaø caùc quy ñònh ñoái vôùi coâng taùc thu. Hoï laøm vieäc ñoäc laäp khoâng bò maâu thuaãn veà quyeàn lôïi hoaëc bò aùp ñaët. Hình 3.1: Thieát laäp moái lieân heä thoâng tin cuûa Boä phaän caûnh baùo vôùi caùc boä phaän beân trong vaø ñôn vò beân ngoaøi Cô quan BHXH. Giaûi thích: (1) Phoøng thu thoâng baùo cho boä phaän caûnh baùo veà nhöõng ñôn vò chaäm noäp BHXH, nôï BHXH. (2) Boä phaän caûnh baùo sau khi ñoân ñoác ñôn vò thì thoâng baùo göûi ñeán caùc cô quan coù lieân quan ñeå phoái hôïp ñoân ñoác thu BHXH. (3) Caùc cô quan ban ngaønh lieân quan sau khi coù caùc bieän phaùp hoã trôï seõ phaûn hoài cho boä phaän caûnh b (4) Boä phaän caûnh baùo cung caáp thoâng tin cho phoøng thu ñeå kòp thôøi caäp nhaät aùo. thoâng tin cho caùc phoøng ban lieân quan söû dung soá lieäu cuûa phoøng thu. (3) (2) (4) (1) Phoøng kieåm tra Boä phaän caûnh baùo Ph oøng thu Cuïc thueá Sôû thöông maïi Sôû keá hoaïch ñaàu tö Sôû lao ñoäng thöông binh & xaõ hoäi Ban quaûn lyù Khu coâng nghieäp & Khu 116 • Hoaøn thieän quy trình thu BHXH vaø xeùt duyeät chi BHXH ñeå ñaûm baûo thu ñaày ñuû, kòp thôøi vaø giaûi quyeát ñuùng ñoái töôïng. Quy trình hoaït ñoäng BHXH hieän nay taïi Cô quan BHXH TP HCM chuû yeáu thöïc hieän thuû coâng neân neáu khoâng coù quy trình thu vaø xeùt duyeät chi roõ raøng qua töøng giai ñoaïn thì daãn ñeán tröôøng hôïp giaûi quyeát theo yù chuû quan cuûa moãi caù nhaân laøm aûnh höôûng ñeán Quyõ BHXH vaø ñoái töôïng tham gia BHXH. Xaây döïng quy trình thu BHXH theo caùc quy ñònh ban haønh ñeå caùc caùn boä thu döïa vaøo ñoù thöïc hieän coâng taùc theo ñuùng caùc böôùc quy ñònh ñaûm baûo ñöôïc quy trình laøm vieäc dieãn ra ñuùng thuû tuïc, tuaân thuû theo luaät phaùp, khoâng theo yù muoán chuû quan, coâng vieäc dieãn ra thoáng nhaát (khi coù söï thay ñoåi nhaân söï cuõng khoâng bò aûnh höôûng nhieàu), choáng gian laän, quaûn lyù ruûi ro vaø kieåm soaùt ñöôïc traùch nhieäm cuûa töøng giai ñoaïn. Xaây döïng quy trình xeùt duyeät chi BHXH theo ñuùng quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc vaø ngaønh ban haønh ñeå ñaûm baûo chi ñuùng ñoái töôïng, chi ñuû, kieåm soaùt ñöôïc quaù trình chi khoâng laøm thaát thoaùt quyõ BHXH, quaûn lyù ñöôïc ruûi ro khi caùc ñoái töôïng tham gia BHXH coá yù khai man ñeå höôûng cheá ñoä hoaëc ruûi ro khi nhaân vieân xeùt duyeät thoâng ñoàng vôùi ñoái töôïng tham gia BHXH. Ñeå laøm toát vieäc naøy caàn thieát laäp baèng vaên baûn, baûng moâ taû coâng vieäc, quy trình cuï theå cho coâng taùc thu – xeùt duyeät chi. Tuy nhieân, keát quaû coâng taùc thu vaø chi phaûi coù söï kieåm tra cuûa caáp coù thaåm quyeàn hoaëc moät boä phaän ñoäc laäp khaùc thoâng qua caùc taøi lieäu, chöùng töø lieân quan. Giaûi phaùp naøy coøn coù yù nghóa veà vieäc chuaån hoùa caùc quy trình thu chi BHXH ñeå töøng böôùc thöïc hieän coâng ngheä thoâng tin vaøo hoaït ñoäng BHXH. Giuùp vieäc giaûi quyeát caùc cheá ñoä BHXH dieãn ra moät caùch tuaàn töï, chính xaùc, kòp thôøi vaø phoøng ngöøa ñöôïc nhöõng sai soùt, gian laän do yù chuû quan vaø thieáu söï höôùng daãn. 117 • Phaân coâng caùn boä thu chi thöïc hieän coâng taùc phuø hôïp vôùi naêng löïc cuûa nhaân vieân vaø khoái löôïng coâng vieäc ñang phuï traùch. Vôùi khoái löôïng coâng vieäc ngaøy caøng taêng, nhaân löïc coù giôùi haïn bôûi chính saùch nhaân söï cuûa ñôn vò haønh chính söï nghieäp. Vieäc phaân coâng coâng vieäc phuø hôïp vôùi naêng löïc chuyeân moân, kinh nghieäm laøm vieäc cuûa caùn boä nhaân vieân seõ giuùp caùn boä nhaân vieân thöïc hieän ñuùng traùch nhieäm vaø giaûi quyeát coâng vieäc nhanh choùng, kòp thôøi. Vieän phaân coâng caàn quan taâm ñeán nhöõng yeáu toá sau: - Trình ñoä chuyeân moân vaø thôøi gian kinh nghieäm trong coâng taùc thu chi cuûa caùn boä nhaân vieân. - Möùc ñoä nhaân vieân hieåu bieát veà ñaëc ñieåm, quy ñònh cuûa ngaønh trong coâng taùc thu chi cuûa caùn boä nhaân vieân. - Khaû naêng hoã trôï laãn nhau trong coâng vieäc ñeå coâng taùc thu chi hoaøn thaønh kòp thôøi. - Phaân chia ñòa baøn ñeå quaûn lyù caùc ñôn vò tham gia BHXH döïa theo möùc thu, soá löôïng ñôn vò, möùc ñoä phöùc taïp,… - Ñoàng thôøi, quy ñònh caùc haïn möùc thôøi gian quy ñònh cho vieäc thu vaø xeùt duyeät chi cuûa töøng caùn boä thu chi. Caàn coù söï kieåm tra laïi ñoái vôùi moät soá tröôøng hôïp ñaëc bieät hoaëc taêng cöôøng theâm nhaân vieân hoã trôï. Tuy nhieân, giaûi phaùp naøy seõ ñöôïc thöïc hieän toát khi ban haønh nhöõng quy ñònh roõ raøng veà quy trình thu chi BHXH, coù tính chuaån möïc ñeå coù caùch giaûi quyeát thoáng nhaát vaø coù caùc chính saùch khaùc hoã trôï: khen thöôûng, kyû luaät… keøm theo. • Xaùc minh laïi thoâng tin cuûa caùn boä thu chi ñeå ñaûm baûo thoâng tin chính xaùc, ñuùng thöïc teá. Ñeå traùnh moät soá tröôøng hôïp vì lôïi ích caù nhaân maø caùn boä thu chi BHXH coù söï thoâng ñoàng vôùi caùc ñoái töôïng tham gia BHXH, caàn coù boä phaän kieåm tra laïi 118 caùc thoâng tin moät caùch ngaãu nhieân ñeå xaùc minh laïi nhöõng thoâng tin ñaõ ñöôïc cung caáp töø caùn boä thu chi BHXH. Caáp quaûn lyù coù thaåm quyeàn hoaëc boä phaän kieåm tra noäi boä neân ñaët ra moät soá caâu hoûi chaát vaán cho caùn boä thu chi veà caùc thoâng tin maø ñaõ cung caáp. Trong moät soá tröôøng hôïp ñaëc bieät caàn xem xeùt, kieåm tra laïi caùc chöùng töø maø caùc caùn boä thu chi ñaõ thu thaäp töø ñôn vò tham gia BHXH cung caáp thoâng qua kieåm chöùng, ñoái chieáu vôùi caùc cô quan coù lieân quan. Phaûi ñaûm baûo moät ngöôøi khoâng ñaûm nhaän moät coâng vieäc töø ñaàu cho ñeán cuoái ñeå coù theå kieåm tra cheùo, kieåm soaùt laãn nhau. KEÁT LUAÄN Qua phaàn trình baøy treân, coù theå nhaän thaáy raèng caùc giaûi phaùp ñöa ra ñeàu nhaèm giaûi quyeát vaàn ñeà giaûm thieåu vaø quaûn lyù ñöôïc caùc ruûi ro cuûa hoaït ñoäng BHXH. Nhöng, ñeå heä thoáng KSNB thöïc söï höõu hieäu vaø hieäu quaû thì hai giaûi phaùp caàn tieán haønh sôùm vaø coù tính khaû thi cao ñoù laø ban haønh Luaät BHXH vaø ñöa coâng ngheä thoâng tin vaøo quaûn lyù hoaït ñoäng BHXH. Ban haønh Luaät BHXH laø ñieàu taát yeáu. Luaät BHXH laø cô sôû vöõng chaéc ñaûm baûo vieäc thöïc hieän hoaït ñoäng BHXH taïi Vieät Nam ñuùng quy ñònh, nguyeân taéc. Vieäc cho ra ñôøi sôùm Luaät BHXH seõ giuùp heä thoáng BHXH Vieät Nam coù nhöõng quyeát ñònh thoáng nhaát, phuø hôïp treân phaïm vi caû nöôùc. Naâng cao traùch nhieäm cuûa ñôn vò BHXH vaø yù thöùc thöïc hieän nghóa vuï cuûa caùc ñoái töôïng tham gia BHXH. Cuøng vôùi söï ra ñôøi cuûa Luaät BHXH, ñeå phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån ngaøy caøng cao veà coâng ngheä, vieäc ñöa coâng ngheä thoâng tin vaøo öùng duïng trong quaûn lyù BHXH laø ñieàu caàn thieát hieän nay. 119 h 3.2: Sô ñoà toång theå giaûi phaùp hoaøn thieän heä thoáng KSNB taïi Cô quan BHXH TP HCM. NHAØ NÖÔÙC CÔ QUAN BHXH Moâi tröôøng phaùp lyù cho hoaït ñoäng BHXH Naâng cao vai troø giaùm saùt ñaùnh giaù heä thoáng KSNB hoaït ñoäng BHXH cuûa boä maùy kieåm tra phaùp cheá thuoäc BHXH Vieät Nam. Taïo laäp caùc keânh thoâng tin ñaùng tin caäy cho hoaït ñoäng BHXH vaø caùc ñoái töôïng tham gia BHXH. KSNB chung Caùc giaûi phaùp hoaøn thieän moâi tröôøng kieåm soaùt. Hoaøn thieän heä thoáng thoâng tin. Hoaøn thieän boä phaän khaùc cuûa heä thoáng KSNB (Ñaùnh giaù ruûi ro, giaùm saùt, hoaït ñoäng kieåm soaùt) Thieát laäp boä phaän caûnh baùo veà vieäc thu BHXH trong hoaït ñoäng 120 KEÁT LUAÄN 1. KSNB caàn thieát khoâng chæ ñoái vôùi caùc doanh nghieäp maø coøn cho cô quan haønh chính söï nghieäp. Trong lónh vöïc BHXH, KSNB luoân laø moät yeâu caàu ñaûm baûo quaù trình thöïc hieän muïc tieâu cuûa hoaït ñoäng BHXH. Ñi vaøo cuï theå BHXH coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng nhöng ñoàng thôøi vaãn coù nhöõng ñieåm chung cuûa KSNB. 2. KSNB trong Cô quan BHXH TP HCM trong nhöõng naêm qua ñaõ coù böôùc caûi tieán ñeå phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån cuûa hoaït ñoäng BHXH. Tuy nhieân, beân caïnh ñoù boäc loä nhieàu yeáu keùm, ñieàu naøy laøm gia taêng ruûi ro trong hoaït ñoäng thu chi BHXH. Caùc nguyeân nhaân chuû yeáu bao goàm heä thoáng phaùp lyù, veà coâng ngheä thoâng tin, qui trình thu chi, trình ñoä vaø phaåm chaát ñoäi nguõ nhaân vieân vaø söï thieáu hieåu bieát cuûa ñoái töôïng tham gia BHXH. 3. Treân cô sôû caùc phaân tích veà thöïc traïng thì caùc giaûi phaùp ñöôïc ñeà ra bao goàm caùc giaûi phaùp veà phía Nhaø nöôùc vaø Cô quan BHXH ‰ Veà phía Nhaø nöôùc caàn hoaøn thieän • Moâi tröôøng phaùp lyù cho hoaït ñoäng BHXH. • Naâng cao vai troø giaùm saùt ñaùnh giaù heä thoáng KSNB hoaït ñoäng BHXH cuûa boä maùy kieåm tra phaùp cheá thuoäc BHXH Vieät Nam. • Taïo laäp caùc keânh thoâng tin ñaùng tin caäy cho hoaït ñoäng BHXH vaø caùc ñoái töôïng tham gia BHXH. ‰ Veà phía Cô quan BHXH • Caùc giaûi phaùp hoaøn thieän moâi tröôøng kieåm soaùt. • Hoaøn thieän heä thoáng thoâng tin. • Hoaøn thieän bieän phaùp khaùc cuûa heä thoáng KSNB. 121 Ngoaøi ra, caàn taêng cöôøng hoaït ñoäng kieåm soaùt ñoái vôùi hoaït ñoäng thu chi: • Thieát laäp boä phaän caûnh baùo veà vieäc thu BHXH trong hoaït ñoäng BHXH. • Hoaøn thieän quy trình thu BHXH vaø xeùt duyeät chi BHXH ñeå ñaûm baûo thu ñaày ñuû, kòp thôøi vaø giaûi quyeát ñuùng ñoái töôïng. • Phaân coâng caùn boä thu chi thöïc hieän coâng taùc phuø hôïp vôùi naêng löïc cuûa nhaân vieân vaø khoái löôïng coâng vieäc ñang phuï traùch. • Xaùc minh laïi thoâng tin cuûa caùn boä thu chi ñeå ñaûm baûo thoâng tin chính xaùc, ñuùng thöïc teá. Chuùng toâi hy voïng nhöõng giaûi phaùp ñeà xuaát trong luaän vaên ñeà ra duø coøn nhieàu haïn cheá khi aùp duïng vaøo thöïc teá nhöng cuõng phaàn naøo goùp phaàn laøm cho heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa Cô quan BHXH TP HCM ngaøy caøng hoaøn thieän hôn. Sau khi aùp duïng, vieäc quaûn lyù seõ hieäu quaû, tieát kieäm nhaân löïc, cuûng coá vaø taêng cöôøng nieàm tin cuûa ñôn vò söû duïng lao ñoäng vaø ngöôøi lao ñoäng ñoái vôùi hoaït ñoäng BHXH cuûa nöôùc ta vaø laøm troøn nhieäm vuï baûo toaøn, taêng tröôûng Quyõ BHXH. 122 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Tieáng Vieät 1. Baùo caùo thöïc traïng quaûn lyù coâng taùc Baûo hieåm Xaõ hoäi ôû Thaønh phoá Hoà Chí Minh. 2. Giaùo trình Baûo hieåm, Ñaïi hoïc Kinh teá Quoác daân – Nhaø xuaát baûn Thoáng keâ, naêm 2005. 3. Kyû yeáu Baûo hieåm Xaõ hoäi Thaønh phoá Hoà Chí Minh 10 naêm xaây döïng vaø phaùt trieån 1995 – 2005. 4. Kieåm toaùn, Ñaïi hoïc Kinh teá Thaønh phoá Hoà Chí Minh – Nhaø xuaát baûn Thoáng keâ, naêm 2004 5. Nhöõng ñieàu caàn bieát veà xöû phaït haønh chính khi vi phaïm quy ñònh veà Baûo hieåm Xaõ hoäi - Haø Noäi thaùng 09 naêm 2005. 6. Quyeát ñònh soá 1648/QÑ – BHXH – TCCB ngaøy 17 thaùng 12 naêm 2002 veà vieäc quy ñònh heä thoáng toå chöùc Baûo hieåm xaõ hoäi Thaønh phoá Hoà Chí Minh. 7. Quyeát ñònh soá 195/2003/QÑ – BHXH ngaøy 19 thaùng 02 naêm 2003 veà vieäc quy ñònh chöùc naêng, nhieäm vuï, quyeàn haïn, traùch nhieäm vaø cheá ñoä quaûn lyù cuûa caùc phoøng tröïc thuoäc Baûo hieåm Xaõ hoäi tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc Trung öông. 8. Quyeát ñònh 286/QÑ – BHXH – TCCB ngaøy 12 thaùng 03 naêm 2003 veà vieäc quy dònh chöùc naêng, nhieäm vuï, quyeàn haïn vaø cô caáu toå chöùc cuûa Ñaïi dieän Baûo hieåm Xaõ hoäi Vieät Nam taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh. 9. Quyeát ñònh soá 279/2003/ QÑ – BHXH – TCCB ngaøy 13 thaùng 03 naêm 2003 veà vieäc quy ñònh chöùc naêng, nhieäm vuï, quyeàn haïn vaø cô caáu toå chöùc cuûa Ban Kieåm tra 123 10. Taøi lieäu Hoäi thaûo hoaøn thieän giaûi phaùp thu chi Baûo hieåm Xaõ hoäi – Chính phuû UÙc vaø Baûo hieåm Xaõ hoäi Vieät Nam, thaùng 05 naêm 2005. Tieáng Anh 11. Taøi lieäu taäp huaán thu naêm 2003, thaùng 11 naêm 2003 12. Taïp chí Nghieân cöùu Kinh teá, soá 309 thaùng 2 naêm 2004. 1. Internal Control: Integrated Framework, Evaluation Tools – COSO, Septemper 1992. 2. Internal Control: Integrated Framework, Framework – COSO, Septemper 1992. 3. Internal Control:Providing a Foundationfor Accountability in Government, International Organization of Supreme Audit Institutions, 2001. 4. Internal Control Management and Evaluation Tool, Internal Control Standards – GAO, August 2001. 5. Guidelines for Internal Control Standards, Internal Control Standards Committee of the International Organization of Supreme Audit Institutions - INTOSAI, June 1992. 6. Guidelines for Internal Control Standards for the Public Sector, INTOSAI General Secretariat 7. Guidance for Reporting on the Effectiveness of Internal Controls: SAI Experiences In Implementing and Evaluating Internal Controls - The Internal Control Standards Committee, 1997 8. The website of Social Securities : USA, Australia, Singapore, Malaysia. ._.