Một số giải pháp hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ đối với nghiệp vụ tín dụng trong các Ngân hàng Thương mại Việt Nam

1 MUÏC LUÏC Trang phuï bìa Trang Lôøi cam ñoan ....................................................................................................... i Muïc luïc ................................................................................................................ ii Danh muïc caùc kyù hieäu, caùc chöõ vieát taét ............................................................ vi Danh muïc caùc baûng ............................................................................................. vii Danh muïc caùc hình veõ, ñoà thò ............................................................................. vii Danh muïc caùc phuï luïc ........................................................................................ viii MÔÛ ÑAÀU Chöông 1: NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG VEÀ HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ TRONG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VAØ KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ ÑOÁI VÔÙI NGHIEÄP VUÏ TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG............. 1 1.1 TOÅNG QUAN VEÀ KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ TRONG CAÙC NGAÂN HAØNG ...... 1 1.1.1 Lòch söû phaùt trieån cuûa heä thoáng lyù luaän veà kieåm soaùt noäi boä trong ngaân haøng: ........................................................................................................... 1 1.1.1.1 Lòch söû phaùt trieån cuûa heä thoáng lyù luaän veà kieåm soaùt noäi boä noùi chung:......................................................................................... 1 1.1.1.2 Söï hình thaønh heä thoáng lyù luaän veà kieåm soaùt noäi boä cuûa ngaân haøng thöông maïi:.............................................................................. 5 1.1.2 Heä thoáng lyù luaän veà kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng theo Baùo caùo Basle: .................................................................................................................... 9 1.1.2.1. Muïc tieâu vaø vai troø cuûa caùc nguyeân taéc kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng: ........................................................................................... 9 1.1.2.2. Caùc nguyeân taéc cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng:............ 9 1.1.3 Thöïc tieãn vaän duïng Baùo caùo Basle taïi caùc quoác gia treân theá giôùi: ... 12 1.2 KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ ÑOÁI VÔÙI NGHIEÄP VUÏ TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG:. 14 1.2.1 Tín duïng vaø vai troø cuûa nghieäp vuï tín duïng trong ngaân haøng thöông maïi: ............................................................................................................. 15 2 1.2.1.1. Khaùi nieäm tín duïng vaø caùc loaïi hình nghieäp vuï tín duïng ngaân haøng:................................................................................................. 15 1.2.1.2. Vai troø cuûa nghieäp vuï tín duïng ngaân haøng: ....................... 15 1.2.2 Ruûi ro tín duïng: ................................................................................. 16 1.2.2.1. Ruûi ro tín duïng:.................................................................... 16 1.2.2.2. Caùc nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro tín duïng:......................... 16 1.2.3 Kieåm soaùt noäi boä ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng ngaân haøng vaø quaûn lyù ruûi ro tín duïng: .................................................................................................. 18 1.2.3.1. Thieát laäp quy trình tín duïng chaët cheõ: ................................. 19 1.2.3.2. Thieát keá heä thoáng kieåm soaùt noäi boä tín duïng vaø heä thoáng quaûn lyù ruûi ro tín duïng hieäu quaû: .............................................................. 21 Chöông 2: THÖÏC TRAÏNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ ÑOÁI VÔÙI NGHIEÄP VUÏ TÍN DUÏNG TRONG CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM.............................................................. 27 2.1 SÖÏ PHAÙT TRIEÅN VAØ ÑAËC ÑIEÅM CUÛA NGHIEÄP VUÏ TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG TAÏI VIEÄT NAM:....................................................................................... 27 2.1.1 Söï phaùt trieån cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi vaø hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng taïi Vieät Nam: ................................................................... 27 2.1.2 Ñaëc ñieåm cuûa nghieäp vuï tín duïng ngaân haøng taïi Vieät Nam:............. 30 2.2 THÖÏC TRAÏNG HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ ÑOÁI VÔÙI NGHIEÄP VUÏ TÍN DUÏNG TRONG CAÙC NGAÂN HAØNG VIEÄT NAM:....................................... 31 2.2.1 Muïc ñích vaø phöông phaùp khaûo saùt: .................................................. 31 2.2.1.1 Muïc ñích khaûo saùt: ............................................................... 31 2.2.1.2 Phöông phaùp khaûo saùt: ......................................................... 32 2.2.2 Nhaän daïng vaø phaân tích caùc nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro tín duïng taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam: ........................................................ 33 2.2.2.1 Nhaän daïng caùc nguyeân nhaân:............................................... 33 2.2.2.2 Phaân tích caùc nguyeân nhaân: ................................................ 38 2.2.3 Nhöõng öu ñieåm vaø toàn taïi cuûa kieåm soaùt noäi boä ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng trong caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam hieän nay:....................... 43 3 2.2.3.1 Veà moâi tröôøng kieåm soaùt: .................................................... 43 2.2.3.2 Phaân tích vaø ñaùnh giaù ruûi ro: ............................................... 45 2.2.3.3 Caùc hoaït ñoäng kieåm soaùt:.................................................... 46 2.2.3 4 Thoâng tin vaø truyeàn thoâng:.................................................. 48 2.2.3.5 Hoaït ñoäng giaùm saùt: ............................................................ 49 2.2.4 Ñaùnh giaù caùc toàn taïi cuûa KSNB ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng taïi caùc NHTM ôû Vieät Nam:.................................................................................... 52 2.2.4.1 Baøi hoïc kinh nghieäm töø caùc vuï aùn tín duïng lôùn: .................. 52 2.2.4.2 Ñaùnh giaù cuûa caùc kieåm toaùn vieân ñoäc laäp: .......................... 54 2.2.4.3 Nhaän xeùt veà caùc toàn taïi hieän höõu:....................................... 55 Chöông 3: MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP HOAØN THIEÄN HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ ÑOÁI VÔÙI NGHIEÄP VUÏ TÍN DUÏNG TRONG CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM ............................................. 57 3.1 PHÖÔNG HÖÔÙNG:......................................................................................... 57 3.2 MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP HOAØN THIEÄN HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ ÑOÁI VÔÙI NGHIEÄP VUÏ TÍN DUÏNG TRONG CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM: ..................................................................................................................... 59 3.2.1 Veà phía Nhaø Nöôùc: ............................................................................ 59 3.2.1.1. Hoaøn thieän moâi tröôøng phaùp lyù cho hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng:................................................................................................. 59 3.2.1.2. Naâng cao vai troø giaùm saùt, ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng vaø caùc ruûi ro ngaân haøng cuûa boä maùy thanh tra thuoäc Ngaân haøng Nhaø nöôùc: ...................................................................... 60 3.2.1.3. Taïo laäp caùc keânh thoâng tin ñaùng tin caäy cho caùc ngaân haøng vaø doanh nghieäp:................................................................................... 61 3.2.2 Veà phía caùc Ngaân haøng thöông maïi: ................................................. 61 3.2.2.1. Caùc giaûi phaùp hoaøn thieän moâi tröôøng kieåm soaùt:................ 61 3.2.2.2. Caùc giaûi phaùp naâng cao tính höõu hieäu cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä trong vieäc ngaên ngöøa, kieåm soaùt vaø quaûn lyù ruûi ro tín duïng: .......................................................................................................... 63 4 3.2.2.3. Caùc giaûi phaùp ñeå thöïc hieän quy trình kieåm soaùt tín duïng chaët cheõ nhöng vaãn ñaûm baûo yeáu toá veà chaát löôïng phuïc vuï khaùch haøng: .......................................................................................................... 76 3.2.2.4. Caùc giaûi phaùp naâng cao chaát löôïng heä thoáng baùo caùo tín duïng vaø hieäu quaû phaân tích hoaït ñoäng tín duïng: ...................................... 76 3.2.2.5. Caùc giaûi phaùp quaûn lyù coù hieäu quaû vieäc xöû lyù cuûa caùc khoaûn nôï xaáu:.............................................................................................. 78 3.2.2.6. Caùc giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû cuûa hoaït ñoäng kieåm tra ñònh kyø ñoái vôùi hoaït ñoäng tín duïng: ......................................................... 78 3.2.2.7. Caùc giaûi phaùp naâng cao tính hieäu quaû cuûa heä thoáng trao ñoåi thoâng tin trong ngaân haøng: ............................................................... 83 3.3.3 Ñaùnh giaù söï phuø hôïp cuûa caùc giaûi phaùp vôùi caùc tieâu chuaån cuûa COSO vaø Basle veà kieåm soaùt noäi boä vaø quaûn lyù ruûi ro tín duïng: .......................... 84 KEÁT LUAÄN TAØI LIEÄU THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC 5 MÔÛ ÑAÀU 1. Lyù do nghieân cöùu ñeà taøi: Ngaân haøng thöông maïi (NHTM) laø moät doanh nghieäp ñaëc bieät, laø trung gian taøi chính cuûa neàn kinh teá. Noù thöïc hieän huy ñoäng caùc nguoàn voán trong neàn kinh teá vaø söû duïng caùc nguoàn voán huy ñoäng naøy ñeå thöïc hieän cung öùng voán tín duïng cho neàn kinh teá vaø caùc dòch vuï ngaân haøng nhaèm taïo ra lôïi nhuaän. Trong caùc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng, nghieäp vuï tín duïng laø nghieäp vuï söû duïng voán quan troïng nhaát cuûa NHTM vì noù giuùp quay voøng nguoàn voán huy ñoäng ñaàu vaøo vaø taïo ra lôïi nhuaän cao nhaát cho NHTM. Tuy nhieân, ñaây cuõng laø hoaït ñoäng tieàm aån ruûi ro cao nhaát. Ruûi ro tín duïng laø ruûi ro phaùt sinh do khaùch haøng vay khoâng traû ñöôïc nôï goác vaø laõi vay cho ngaân haøng ñuùng haïn nhö ñaõ cam keát. Ruûi ro tín duïng laø loaïi ruûi ro nguy hieåm nhaát ñoái vôùi NHTM vì noù keùo caùc loaïi ruûi ro khaùc cuõng phaùt sinh theo vaø coù theå daãn ñeán söï phaù saûn cuûa NHTM vì maát khaû naêng thanh toaùn caùc khoaûn huy ñoäng ñaàu vaøo do khoâng thu hoài ñöôïc voán ñaõ söû duïng ñeå cho vay. Ñeå haïn cheá vaø ngaên ngöøa ruûi ro tín duïng, ngoaøi caùc bieän phaùp kyõ thuaät nghieäp vuï tín duïng thì vieäc thieát keá moät heä thoáng kieåm soaùt noäi boä hieäu quaû cuûa NHTM ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng seõ goùp phaàn raát quan troïng trong vieäc kieåm soaùt vaø giaùm saùt ruûi ro tín duïng, haïn cheá ñöôïc söï thaát thoaùt voán tín duïng cho ngaân haøng. Keå töø khi thöïc hieän chuyeån heä thoáng ngaân haøng moät caáp sang moâ hình ngaân haøng hai caáp, heä thoáng NHTM Vieät Nam baét ñaàu hình thaønh vaø phaùt trieån lôùn maïnh, ña daïng veà loaïi hình. Tuy nhieân, quy moâ cuûa caùc NHTM Vieät Nam coøn nhoû beù, naêng löïc quaûn trò, ñieàu haønh chöa cao vaø trình ñoä nghieäp vuï coøn thaáp. Maëc duø chaát löôïng hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM Vieät Nam ñaõ ñöôïc caûi thieän ñaùng keå sau quaù trình thanh tra, taùi cô caáu, chaán chænh vaø saép xeáp laïi nhöng vaãn coøn toàn taïi nhöõng yeáu keùm vaø caùc ruûi ro tieàm aån do moâi tröôøng kinh doanh khoâng oån ñònh, taïo nhieàu sô hôû cho söï löøa ñaûo chieám ñoaït voán cuûa ngaân haøng, do haønh lang phaùp lyù baát caäp vaø do söï thieáu toân troïng ñaïo ñöùc ngheà nghieäp cuûa caùc caùn boä nghieäp vuï vaø moät soá laõnh ñaïo NHTM ñaõ gaây ra caùc sai phaïm veà nhöõng quy taéc hoaït ñoäng ngaân haøng. Caùc söï kieän coù lieân quan ñeán hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng taïi Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây cho thaáy chaát löôïng tín duïng cuûa caùc ngaân haøng Vieät Nam chöa cao, khaû naêng quaûn lyù ruûi ro tín duïng coøn yeáu keùm. Töø ñoù coù theå thaáy raèng, trong ñieàu kieän moâi tröôøng kinh doanh nhieàu baát lôïi coäng vôùi baûn chaát ruûi ro tieàm taøng cuûa hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng ñoøi hoûi caùc NHTM Vieät Nam khoâng ngöøng naâng cao naêng löïc quaûn lyù ruûi ro tín duïng – ñaëc bieät phaûi xaây döïng heä thoáng kieåm soaùt noäi boä höõu hieäu nhaèm giaûm thieåu vaø kieåm soaùt ruûi ro. 6 Töø tröôùc ñeán nay, caùc NHTM Vieät Nam chæ chuù troïng ñeán vieäc thieát laäp caùc chính saùch tín duïng phuø hôïp vôùi muïc tieâu phaùt trieån cuûa töøng ngaân haøng, söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh kinh teá vaø tính an toaøn trong cho vay vaø thieát keá caùc quy trình tín duïng phuø hôïp vôùi caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät veà hoaït ñoäng tín duïng nhöng chöa chuù troïng hoaøn thieän kieåm soaùt noäi boä ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng. Chính söï khieám khuyeát naøy ñaõ taïo ra sô hôû cho caùc sai phaïm veà nghieäp vuï vaø ñaïo ñöùc cuûa nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc tín duïng vaø khoâng taïo ra söï caûnh baùo kòp thôøi veà caùc khoaûn tín duïng coù vaán ñeà cho caùc caáp laõnh ñaïo cuûa ngaân haøng. Chính vì theá, caàn phaûi coù söï nghieân cöùu veà kieåm soaùt noäi boä ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng cuûa caùc NHTM Vieät Nam ñeå ñaùnh giaù vaø khaéc phuïc nhöõng toàn taïi cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä trong vai troø kieåm soaùt vaø giaûm thieåu ruûi ro tín duïng. Maët khaùc, trong ñieàu kieän ngaøy nay, khi neàn kinh teá theá giôùi ñaõ vaø ñang trong quaù trình toaøn caàu hoùa, xu theá hoäi nhaäp kinh teá quoác teá laø yeâu caàu khaùch quan ñoái vôùi neàn kinh teá Vieät Nam noùi chung vaø ñoái vôùi caùc NHTM Vieät Nam noùi rieâng. Hoäi nhaäp ñoøi hoûi caùc NHTM phaûi naâng cao naêng löïc caïnh tranh, naêng löïc quaûn lyù vaø ñaûm baûo hoaït ñoäng an toaøn, hieäu quaû. Vì vaäy, moät trong caùc giaûi phaùp naâng cao chaát löôïng hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM Vieät Nam laø hoaøn thieän heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng, ñaëc bieät laø ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng nhaèm ñaûm baûo söï an toaøn vaø laønh maïnh trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM Vieät Nam. 2. Muïc tieâu cuûa ñeà taøi: Muïc tieâu nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø ñaùùnh giaù caùc öu ñieåm vaø toàn taïi cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng trong caùc NHTM Vieät Nam noùi chung. Töø caùc öu – nhöôïc ñieåm ñöôïc ruùt ra naøy, nghieân cöùu ñeà xuaát caùc giaûi phaùp hoaøn thieän heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng taïi caùc NHTM Vieät Nam. 3. Phöông phaùp luaän nghieân cöùu: Ñeå naém moät caùch ñaày ñuû thöïc traïng, taùc giaû phaûi tieán haønh thöïc hieän caùc cuoäc khaûo saùt nhö sau: • Söû duïng Baûng caâu hoûi veà Heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ñeå khaûo saùt thöïc traïng kieåm soaùt noäi boä ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng taïi moät soá NHTM tieâu bieåu cuûa Vieät Nam. Ñoù laø nhöõng ngaân haøng coù quy moâ lôùn vaø coù tyû troïng dö nôï tín duïng cao trong toång dö nôï tín duïng cuûa toaøn ngaønh ngaân haøng. 7 • Thaûo luaän vôùi moät soá nhaø quaûn lyù, kieåm toaùn vieân noäi boä vaø moät soá caùn boä tín duïng taïi moät soá ngaân haøng thöông maïi quoác doanh vaø coå phaàn cuûa Vieät Nam veà caùc vaán ñeà veà ruûi ro tín duïng taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam, caùc bieän phaùp kieåm soaùt noäi boä ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng hieän ñang aùp duïng vaø haïn cheá cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä trong caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. • Toång hôïp vaø phaân tích caùc baøi vieát, caùc baùo caùo veà moät soá vuï aùn lieân quan ñeán hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng maø nguyeân nhaân chuû quan do söï yeáu keùm cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng. • Phoûng vaán caùc kieåm toaùn vieân ñoäc laäp coù kinh nghieäm kieåm toaùn lónh vöïc ngaân haøng vaø ñaõ töøng tham gia caùc cuoäc kieåm toaùn chuyeân ñeà veà tín duïng. Thoâng qua ñaùnh giaù cuûa caùc chuyeân gia ngaân haøng veà chaát löôïng tín duïng vaø naêng löïc quaûn trò, ñieàu haønh cuûa caùc NHTM Vieät Nam vaø keát quaû thu thaäp ñöôïc töø caùc cuoäc khaûo saùt, taùc giaû ruùt ra caùc ruùt ra nhöõng öu ñieåm vaø toàn taïi cuûa kieåm soaùt noäi boä ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng trong caùc NHTM Vieät Nam hieän nay. 4. Phaïm vi nghieân cöùu: Phaïm vi giôùi haïn cuûa ñeà taøi naøy laø nghieân cöùu vaán ñeà kieåm soaùt noäi boä ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng trong caùc NHTM Vieät Nam noùi chung. 5. YÙ nghóa cuûa vieäc nghieân cöùu: Muïc ñích cuûa vieäc nghieân cöùu kieåm soaùt noäi boä ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng trong NHTM laø ñaùnh giaù tính höõu hieäu cuûa heä thoáng kieåm soaùt vaø nhöõng yeáu keùm, nhöôïc ñieåm cuûa noù laøm cho heä thoáng khoâng phaùt hieän, khoâng haïn cheá ñöôïc caùc gian laän vaø sai soùt daãn ñeán ruûi ro tín duïng. Töø ñoù, nghieân cöùu caùc giaûi phaùp khaéc phuïc caùc nhöôïc ñieåm cuûa heä thoáng nhaèm ñem laïi khaû naêng kieåm soaùt toái öu cuûa NHTM veà hoaït ñoäng tín duïng. Vì hoaït ñoäng tín duïng laø hoaït ñoäng kinh doanh chuû yeáu ñem laïi nguoàn thu nhaäp cao nhaát cho caùc NHTM vaø cuõng laø hoaït ñoäng ruûi ro cao neân neáu kieåm soaùt toát hoaït ñoäng naøy seõ goùp phaàn naâng cao chaát löôïng hoaït ñoäng cuûa NHTM vaø ñem laïi hieäu quaû söû duïng voán cho NHTM. Keát quaû nghieân cöùu cuûa ñeà taøi coù yù nghóa quan troïng nhö sau: ƒ Ñoái vôùi Nhaø nöôùc: Keát quaû nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø moät tö lieäu ñeå Nhaø nöôùc hoaøn thieän hôn caùc chính saùch, caùc quy ñònh phaùp luaät veà hoaït ñoäng tín duïng 8 cuûa caùc NHTM vaø coù nhöõng bieän phaùp giaùm saùt thích hôïp ñoái vôùi caùc NHTM veà hoaït ñoäng tín duïng noùi rieâng vaø ñaët ra vaán ñeà veà ñaùnh giaù ruûi ro cuûa caùc NHTM noùi chung. ƒ Ñoái vôùi caùc NHTM: Giuùp caùc NHTM Vieät Nam soi roïi laïi caùc toàn taïi, yeáu keùm trong heä thoáng kieåm soaùt noäi boä veà hoaït ñoäng tín duïng cuûa mình. Caùc kieán nghò cuûa ñeà taøi coù yù nghóa ñoái vôùi caùc NHTM trong vieäc hoaøn thieän moâi ttröôøng kieåm soaùt noäi boä noùi chung vaø KSNB ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng noùi rieâng ñoàng thôøi thöïc hieän caùc bieän phaùp quaûn lyù ruûi ro tín duïng toát hôn. ƒ Ñoái vôùi caùc nghieân cöùu tieáp theo: Keát quaû cuûa ñeà taøi goùp phaàn taïo theâm cô sôû lyù luaän cho vieäc nghieân cöùu veà kieåm soaùt noäi boä ñoái vôùi hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTM vaø quaûn lyù ruûi ro tín duïng. 6. Noäi dung cuûa ñeà taøi: Vôùi muïc tieâu vaø phöông phaùp luaän trình baøy ôû treân, noäi dung cuûa ñeà taøi ñöôïc chia laøm 03 chöông lôùn: ™ Chöông 1: Khaùi quaùt quaù trình hình thaønh caùc lyù luaän veà heä thoáng kieåm soaùt noäi boä noùi chung vaø heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng noùi rieâng. Trong chöông naøy, taùc giaû cuõng giôùi thieäu Baùo caùo cuûa Uûy ban Basle veà caùc tieâu chuaån ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä trong caùc ngaân haøng. Cuoái cuøng, baøn veà hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng bao goàm vai troø cuûa nghieäp vuï tín duïng ngaân haøng, ruûi ro tín duïng vaø kieåm soaùt noäi boä ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng ngaân haøng. ™ Chöông 2: Trong chöông naøy, taùc giaû giôùi thieäu quaù trình hình thaønh, phaùt trieån vaø caùc ñaëc ñieåm cuûa nghieäp vuï tín duïng ngaân haøng taïi Vieät Nam. Troïng taâm cuûa chöông 2 laø nhaän ñònh vaø phaân tích caùc nguyeân nhaân gaây ra ruûi ro tín duïng taïi caùc NHTM Vieät Nam vaø ñaùnh giaù caùc öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa kieåm soaùt noäi boä ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng trong caùc NHTM Vieät Nam töø keát quaû caùc cuoäc khaûo saùt veà KSNB trong caùc NHTM Vieät Nam. ™ Chöông 3: Neâu ra moät soá giaûi phaùp hoaøn thieän heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng trong caùc NHTM Vieät Nam. 9 CHÖÔNG 1 NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG VEÀ HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ TRONG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VAØ KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ ÑOÁI VÔÙI NGHIEÄP VUÏ TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG 1.1 TOÅNG QUAN VEÀ KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ TRONG CAÙC NGAÂN HAØNG 1.1.1 Lòch söû phaùt trieån cuûa heä thoáng lyù luaän veà kieåm soaùt noäi boä trong ngaân haøng: 1.1.1.1 Lòch söû phaùt trieån cuûa heä thoáng lyù luaän veà kieåm soaùt noäi boä noùi chung: Khaùi nieäm kieåm soaùt noäi boä ñaõ hình thaønh vaø phaùt trieån daàn trôû thaønh moät heä thoáng lyù luaän veà vaán ñeà kieåm soaùt trong toå chöùc, ñaëc bieät coù lieân quan maät thieát ñeán vaán ñeà quaûn trò doanh nghieäp. Quaù trình nhaän thöùc vaø nghieân cöùu veà kieåm soaùt noäi boä ñaõ daãn ñeán caùc ñònh nghóa khaùc nhau töø giaûn ñôn ñeán phöùc taïp veà heä thoáng naøy. Ñeán nay, ñònh nghóa ñöôïc chaáp nhaän khaù roäng raõi laø:1 “Kieåm soaùt noäi boä laø moät quaù trình do ngöôøi quaûn lyù, hoäi ñoàng quaûn trò, caùc nhaân vieân cuûa ñôn vò chi phoái, noù ñöôïc thieát laäp ñeå cung caáp moät söï ñaûm baûo hôïp lyù nhaèm thöïc hieän ba muïc tieâu döôùi ñaây: ƒ Baùo caùo taøi chính ñaùng tin caäy. ƒ Caùc luaät leä vaø quy ñònh ñöôïc tuaân thuû. ƒ Hoaït ñoäng höõu hieäu vaø hieäu quaû.” Ñònh nghóa treân ñöôïc ñöa ra bôûi COSO2 trong baùo caùo cuûa COSO coù töïa ñeà laø “Kieåm soaùt noäi boä:Khuoân khoå hôïp nhaát” ñöôïc coâng boá laàn ñaàu tieân vaøo naêm 1992. Tröôùc khi baùo caùo cuûa COSO veà kieåm soaùt noäi boä ra ñôøi, ñaõ coù raát nhieàu lyù luaän khaùc nhau veà kieåm soaùt noäi boä nhöng chöa hoaøn chænh vaø thoáng nhaát. 1 Nguoàn: Internal Control:Intergrated framework – COSO, September 1992 2 COSO (Committee of Sponsoring Organizations) laø moät Uyû ban cuûa Hoäi ñoàng quoác gia Hoa Kyø veà choáng gian laän veà baùo caùo taøi chính(National Commission on Financial Reporting, hay coøn goïi laø Treadway Commission). Uyû ban naøy bao goàm ñaïi dieän cuûa Hieäp hoäi keá toaùn vieân coâng chöùng Hoa Kyø (AICPA), Hieäp hoäi Kieåm toaùn vieân noäi boä (IIA), Hieäp hoäi quaûn trò vieân taøi chính (FEI), Hieäp hoäi keá toaùn Hoa Kyø (AAA), Hieäp hoäi keá toaùn vieân quaûn trò (IMA). 10 Töø thaäp nieân 1940, caùc toå chöùc keá toaùn coâng vaø kieåm toaùn noäi boä taïi Hoa Kyø ñaõ xuaát baûn moät loaït caùc baùo caùo, höôùng daãn vaø tieâu chuaån veà tìm hieåu kieåm soaùt noäi boä trong caùc cuoäc kieåm toaùn. Ñeán giöõa thaäp nieân 1970, kieåm soaùt noäi boä đđñược quan tâm ñaëc bieät trong caùc lónh vöïc thieát keá heä thoáng vaø kieåm toaùn, chuû yeáu höôùng vaøo caùch thöùc caûi tieán heä thoáng kieåm soaùt noäi boä vaø vaän duïng trong caùc cuoäc kieåm toaùn. Ñaïo luaät choáng haønh vi hoái loä ôû nöôùc ngoaøi 1977 (Foreign Corrupt Practices Act of 1977), caùc baùo caùo cuûa Cohen Commission vaø FEI (Financial Executives Institute) ñeàu ñeà caäp ñeán vieäc hoaøn thieän heä thoáng keá toaùn vaø kieåm soaùt noäi boä. UÛy ban chöùng khoaùn Hoa Kyø (SEC) cuõng ñöa ra caùc ñieàu luaät baét buoäc caùc nhaø quaûn trò phaûi baùo caùo veà heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa toå chöùc3. Naêm 1979, Hiệp hội Keá toaùn vieân coâng chöùng Hoa Kyø – AICPA ñaõ thaønh laäp moät Uyû ban tö vaán ñaëc bieät veà kieåm soaùt noäi boä nhaèm ñöa ra caùc höôùng daãn veà vieäc thieát laäp vaø ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä. Höôûng öùng vôùi Ñaïo luaät choáng haønh vi hoái loä ôû nöôùc ngoaøi 1977, Vieän Nghieân cöùu taøi chính (Financial Executives Research Foundation – FERF) ñaõ tieán haønh moät cuoäc khaûo saùt veà phöông phaùp kieåm soaùt noäi boä trong caùc coâng ty Hoa Kyø. Ñoùng goùp chuû yeáu cuûa keát quaû nghieân cöùu naøy laø aán phaåm xuaát baûn naêm 19804 - lieät keâ caùc ñaëc tính cuûa kieåm soaùt noäi boä, caùc ñieàu kieän, thuû tuïc vaø söï nhaän thöùc moät loaït caùc quan ñieåm ña daïng, roäng raõi lieân quan ñeán ñònh nghóa, baûn chaát, muïc ñích cuûa kieåm soaùt noäi boä vaø kieåm soaùt noäi boä caàn phaûi ñaït ñeán söï hieäu quaû nhö theá naøo. Giai ñoaïn töø naêm 1980 ñeán 1985 ñaõ chæ ra söï phaùt trieån vaø söï saøng loïc cuûa caùc chuaån möïc kieåm toaùn lieân quan ñeán kieåm soaùt noäi boä thoâng qua caùc laàn ban haønh vaø söûa ñoåi cuûa Hieäp hoäi Keá toaùn vieân coâng chöùng Hoa Kyø veà caùc chuaån möïc veà söï ñaùnh giaù cuûa kieåm toaùn vieân ñoäc laäp veà kieåm soaùt noäi boä vaø baùo caùo veà kieåm soaùt noäi boä5. Hieäp hoäi Kieåm toaùn noäi boä (Institute of Internal Audit – IIA) cuõng ban haønh chuaån möïc vaø höôùng daãn kieåm toaùn vieân noäi boä veà baûn chaát cuûa kieåm soaùt vaø vai troø cuûa caùc beân lieân quan trong vieäc thieát laäp, duy trì vaø ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä6. 3 Baùo caùo cuûa nhaø quaûn lyù veà heä thoáng kieåm soaùt keá toaùn noäi boä (SEC Release No.34-15772, 1979). 4 Internal Control in U.S Corporations:The State of Art (New York:Financial Execuitves Research Foundation, 1980). 5 Statement on Auditing Standards No.30, Reporting on Internal Accounting Control (New York, AICPA, 1980); Statement on Auditing Standards No.43:Omnibus Statement on Auditing Standards (New York, AICPA, 1982. 6 Statement on Internal Auditing Standards No.1: Control:Concepts and Responsibilities (Altamonte Springs FL: The Institute of Internal Auditors, Inc, 1983). 11 Töø naêm 1985 trôû ñi, söï quan taâm taäp trung vaøo kieåm soaùt noäi boä theå hieän vôùi cöôøng ñoä maïnh meõ hôn. Hoäi ñoàng quoác gia choáng gian laän veà baùo caùo taøi chính (National Commission on Financial Reporting, hay coøn goïi laø Treadway Commission) ñöôïc thaønh laäp naêm 1985. Hoaït ñoäng cuûa Hoäi ñoàng naøy laø nhaèm muïc tieâu xaùc ñònh caùc yeáu toá gian laän treân baùo caùo taøi chính vaø ñöa ra caùc ñeà xuaát ñeå giaûm thieåu phaïm vi aûnh höôûng cuûa chuùng. Hoäi ñoàng naøy cuõng ñaõ ñöa ra moät loaït caùc vaán ñeà veà kieåm soaùt noäi boä. Noù nhaán maïnh ñeán taàm quan troïng cuûa moâi tröôøng kieåm soaùt, caùc quy taéc veà ñaïo ñöùc, caùc Uyû ban Kieåm toaùn vaø chöùc naêng cuûa kieåm toaùn noäi boä. Vì theá, Uyû ban caùc toå chöùc ñoàng baûo trôï (COSO – Committee of Sponsoring Organizations) cuûa Hoäi ñoàng quoác gia choáng gian laän veà baùo caùo taøi chính ñaõ ñöôïc thaønh laäp nhaèm nghieân cöùu veà kieåm soaùt noäi boä, cuï theå laø: - Thoáng nhaát ñònh nghóa veà kieåm soaùt noäi boä ñeå phuïc vuï cho nhu caàu cuûa caùc ñoái töôïng khaùc nhau. - Cung caáp ñaày ñuû moät heä thoáng tieâu chuaån ñeå giuùp caùc ñôn vò coù theå ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ñeå tìm giaûi phaùp ñeå hoaøn thieän. Ñeán naêm 1992, sau quaù trình xaây döïng, hoaøn chænh lyù luaän veà kieåm soaùt noäi boä, Baùo caùo cuûa COSO ñöôïc coâng boá döôùi tieâu ñeà: Kieåm soaùt noäi boä – Khuoân khoå hôïp nhaát (Internal Control – Integrated Framework). Noäi dung cuûa baùo caùo naøy ñeà caäp ñeán caùc vaán ñeà sau: a. Ñònh nghóa veà heä thoáng kieåm soaùt noäi boä (ñaõ neâu ra ôû phaàn treân). b. Caùc boä phaän caáu thaønh heä thoáng kieåm soaùt noäi boä: Theo COSO, duø ñaëc ñieåm hoaït ñoäng cuûa moãi toå chöùc coù khaùc nhau thì vaãn coù 05 boä phaän caáu thaønh heä thoáng kieåm soaùt noäi boä, bao goàm7: • Moâi tröôøng kieåm soaùt • Ñaùnh giaù ruûi ro • Hoaït ñoäng kieåm soaùt • Thoâng tin vaø truyeàn thoâng • Giaùm saùt. c. Caùc haïn cheá cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä: Heä thoáng kieåm soaùt noäi boä khoâng theå baûo ñaûm tuyeät ñoái maø chæ baûo ñaûm hôïp lyù trong vieäc ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu cuûa mình vì noù luoân toàn taïi caùc haïn cheá tieàm taøng xuaát phaùt töø nhöõng nguyeân nhaân sau ñaây: 7 Xem phaàn Phuï luïc 1. Caùc boä phaän caáu thaønh heä thoáng kieåm soaùt noäi boä theo COSO. 12 ƒ Nhöõng haïn cheá xuaát phaùt töø baûn thaân con ngöôøi nhö söï baát caån, voâ yù …; ƒ Söï gian laän cuûa nhaân vieân thoâng qua söï thoâng ñoàng vôùi nhau hay vôùi caùc boä phaän beân ngoaøi toå chöùc; ƒ Hoaït ñoäng kieåm soaùt thöôøng chæ nhaèm vaøo caùc ngieäp vuï thöôøng xuyeân phaùt sinh maø ít chuù yù nhöõng nghieäp vuï khoâng thöôøng xuyeân, do ñoù nhöõng sai phaïm trong caùc nghieäp vuï naøy thöôøng hay bò boû qua; ƒ Yeâu caàu thöôøng xuyeân vaø treân heát cuûa ngöôøi quaûn lyù laø chi phí boû ra cho hoaït ñoäng kieåm soaùt phaûi nhoû hôn giaù trò thieät haïi öôùc tính do sai soùt hay gian laän gaây ra; ƒ Luoân coù khaû naêng laø caùc caù nhaân chòu traùch nhieäm kieåm soaùt ñaõ laïm duïng quyeàn haïn cuûa mình nhaèm phuïc vuï cho möu ñoà rieâng; ƒ Ñieàu kieän hoaït ñoäng cuûa toå chöùc thay ñoåi neân daãn tôùi nhöõng thuû tuïc kieåm soaùt khoâng coøn phuø hôïp. d. Vai troø vaø traùch nhieäm cuûa caùc beân coù lieân quan trong heä thoáng kieåm soaùt noäi boä: Baùo caùo COSO cho raèng moãi thaønh vieân trong toå chöùc ñeàu coù moät soá vai troø vaø traùch nhieäm nhaát ñònh ñoái vôùi heä thoáng kieåm soaùt noäi boä, trong ñoù: ƒ Caùc nhaø quaûn lyù caáp cao chòu traùch nhieäm chính ñoái vôùi heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa toå chöùc. ƒ Caùc chuyeân vieân taøi chính, keá toaùn laø trung taâm ñeå thöïc thi kieåm soaùt, vaø thoâng qua töøng caáp quaûn lyù ñoùng vai troø quan troïng vieäc kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng cuûa töøng ñôn vò. ƒ Kieåm toaùn noäi boä goùp phaàn cho söï hieäu quaû lieân tuïc cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä nhöng hoï khoâng chòu traùch nhieäm chính trong vieäc thieát laäp cuõng nhö duy trì noù. ƒ Hoäi ñoàng quaûn trò vaø UÛy ban Kieåm toaùn quy ñònh söï giaùm saùt quan troïng ñoái vôùi heä thoáng kieåm soaùt noäi boä. ƒ Moät soá caùc ñoái töôïng beân ngoaøi toå chöùc, chaúng haïn nhö caùc kieåm toaùn vieân ñoäc laäp cuõng goùp phaàn cho vieäc ñaït ñeán caùc muïc tieâu cuûa toå chöùc vaø cung caáp caùc thoâng tin höõu ích cho vieäc vaän haønh heä thoáng kieåm soaùt noäi boä nhöng khoâng chòu traùch nhieäm veà tính höõu hieäu cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä vaø khoâng phaûi laø moät boä phaän cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä. Baùo caùo COSO veà kieåm soaùt noäi boä ñaõ ñoùng goùp heát söùc to lôùn trong vieäc taïo ra khuoân khoå chung veà kieåm soaùt noäi boä vaø noù ñaõ ñöôïc vaän duïng linh hoaït taïi 13 nhieàu quoác gia treân theá giôùi. Ñoù cuõng laø coâng cuï ñeå caùc kieåm toaùn vieân ñoäc laäp ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä khi tieán haønh caùc cuoäc kieåm toaùn. Töø neàn taûng baùo caùo cuûa COSO, ngöôøi ta ñaõ phaùt trieån theâm caùc lyù luaän khaùc veà kieåm soaùt noäi boä ôû caáp ñoä naâng cao hôn nhö kieåm soaùt noäi boä trong moâi tröôøng tin hoïc, kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng, coâng ty chöùng khoaùn … 1.1.1.2 Söï hình thaønh heä thoáng lyù luaän._. veà kieåm soaùt noäi boä cuûa ngaân haøng thöông maïi: a. Khaùi nieäm ngaân haøng thöông maïi: “Ngaân haøng thöông maïi laø loaïi ngaân haøng giao dòch tröïc tieáp vôùi caùc toå chöùc kinh teá vaø caù nhaân baèng caùch huy ñoäng voán roài söû duïng soá voán ñoù ñeå cho vay, chieát khaáu, cung caáp caùc phöông tieän thanh toaùn vaø cung öùng dòch vuï ngaân haøng cho caùc ñoái töôïng noùi treân”8. b. Söï caàn thieát khaùch quan veà heä thoáng lyù luaän kieåm soaùt noäi boä cuûa ngaân haøng thöông maïi: Maëc duø, theo nhö baùo caùo cuûa COSO veà kieåm soaùt noäi boä, baát kyø toå chöùc naøo duø khaùc nhau veà quy moâ, ñaëc ñieåm hoaït ñoäng thì cuõng ñeàu toàn taïi naêm yeáu toá caáu thaønh heä thoáng kieåm soaùt noäi boä vaø baùo caùo COSO ñaõ taïo ra moät khuoân khoå chung veà kieåm soaùt noäi boä nhöng hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng thöông maïi laïi coù nhöõng ñaëc ñieåm ñaëc thuø ñoøi hoûi phaûi coù theâm nhöõng tieâu chuaån khaùc veà kieåm soaùt noäi boä daønh rieâng cho noù. ™ Xeùt döôùi goùc ñoä aûnh höôûng ñeán neàn kinh teá quoác gia, hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHTM coù nhöõng ñieåm khaùc bieät ñoái vôùi caùc doanh nghieäp khaùc. Tröôùc heát, ñoù laø lónh vöïc kinh doanh cuûa NHTM bao goàm tieàn teä, tín duïng vaø dòch vuï ngaân haøng, nhöõng lónh vöïc naøy lieân quan ñeán taát caû caùc ngaønh vaø moïi maët cuûa ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi. Maët khaùc, tieàn teä ngaân haøng laø lónh vöïc raát “nhaïy caûm” neân noù ñoøi hoûi moät söï thaän troïng trong hoaït ñoäng ñieàu haønh ngaân haøng ñeå traùnh nhöõng thieät haïi cho neàn kinh teá xaõ hoäi. Ñoái töôïng kinh doanh cuûa ngaân haøng laø tieàn teä maø tieàn teä laø moät coâng cuï ñöôïc Nhaø nöôùc söû duïng ñeå quaûn lyù vó moâ neàn kinh teá, noù quyeát ñònh ñeán söï phaùt trieån vaø suy thoaùi cuûa caû moät neàn kinh teá, do ñoù noù ñöôïc Nhaø nöôùc kieåm soaùt raát chaët cheõ.9 8 Quaûn trò Ngaân haøng thöông maïi, TS.Traàn Huy Hoaøng – NXB Thoáng keâ – naêm 2003 (trang 5). 9 Quaûn trò Ngaân haøng thöông maïi, TS.Traàn Huy Hoaøng – NXB Thoáng keâ – naêm 2003 (trang 7) 14 ™ Xeùt döôùi goùc ñoä hoaït ñoäng nghieäp vuï ngaân haøng, nhöõng ñaëc ñieåm cuûa hoaït ñoäng ngaân haøng aûnh höôûng ñeán vieäc thieát keá heä thoáng kieåm soaùt noäi boä nhö sau10: ƒ NHTM thöôøng coù soá löôïng lôùn caùc nghieäp vuï vaø giao dòch tröïc tieáp baèng tieàn maët, chöùng töø coù giaù. Ñieàu naøy daãn ñeán ruûi ro veà thaát thoaùt taøi saûn vaø gian laän caû trong coâng vieäc baûo quaûn taøi saûn vaø thöïc hieän giao dòch. Do ñoù, caùc ngaân haøng thöôøng thieát laäp nhöõng quy trình hoaït ñoäng vaø keá toaùn thoáng nhaát, haïn cheá quyeàn haïn caù nhaân vaø duy trì heä thoáng kieåm soaùt noäi boä höõu hieäu; ƒ NHTM thöôøng coù soá löôïng lôùn caùc nghieäp vuï vaø giao dòch caû veà soá löôïng vaø giaù trò. Ñieàu naøy ñoøi hoûi caùc ngaân haøng phaûi thieát laäp heä thoáng keá toaùn vaø kieåm soaùt noäi boä phöùc taïp cuøng vôùi vieäc aùp duïng coâng ngheä thoâng tin hieän ñaïi trong xöû lyù nghieäp vuï; ƒ NHTM thöôøng coù maïng löôùi hoaït ñoäng roäng lôùn nhieàu chi nhaùnh vaø phoøng giao dòch traûi khaép quoác gia, phaân taùn veà maët ñòa lyù. Ñieàu naøy ñoøi hoûi vieäc phaân caáp traùch nhieäm vaø quyeàn haïn lôùn trong chöùc naêng keá toaùn vaø giaùm saùt nhöng vaãn ñaûm baûo tuaân thuû heä thoáng keá toaùn vaø kieåm soaùt thoáng nhaát. Ngoaøi ra, ñaëc ñieåm naøy cuõng aûnh höôûng ñaùng keå ñeán yeáu toá thoâng tin vaø truyeàn thoâng trong toaøn heä thoáng cuûa ngaân haøng; ƒ Caùc NHTM thöôøng phaûi tuaân thuû chaët cheõ caùc quy ñònh veà phaùp lyù trong hoaït ñoäng. Caùc quy ñònh naøy cuõng thöôøng xuyeân ñöôïc thay ñoåi vaø ñieàu chænh. Ngoaøi ra, NHTM thöôøng gaëp phaûi nhieàu ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh. Caùc loaïi ruûi ro gaén lieàn vôùi hoaït ñoäng cuûa NHTM coù theå keå ñeán nhö: ruûi ro tín duïng, ruûi ro laõi suaát, ruûi ro thanh khoaûn, ruûi ro ngoaïi hoái, ruûi ro hoaït ñoäng ngoaïi baûng vaø ruûi ro taùc nghieäp bao goàm ruûi ro an toaøn chung, ruûi ro giao dòch, ruûi ro laïm duïng thoâng tin, ruûi ro kieåm soaùt, ruûi ro do caùc nhaø quaûn lyù khoâng nhaän ñöôïc ñaày ñuû, chính xaùc, kòp thôøi caùc thoâng tin, ruûi ro nhaân söï, ruûi ro heä thoáng coâng ngheä thoâng tin, ruûi ro thay ñoåi boä maùy quaûn lyù … Töø nhöõng ñaëc ñieåm treân, coù theå thaáy raèng heä thoáng KSNB ñoái vôùi ngaân haøng thöông maïi caàn ñaëc bieät chuù troïng ñeán nhöõng vaán ñeà sau: o Baûo ñaûm an toaøn taøi saûn cuûa ngaân haøng, haïn cheá toái ña söï bieån thuû tieàn vaø tình traïng thaát thoaùt voán tín duïng thoâng qua cô cheá phaân coâng, phaân nhieäm ñoäc laäp treân phaïm vi roäng vaø moät loaït caùc thuû tuïc kieåm soaùt chaët cheõ quaù trình xöû lyù 10 Giaùo trình Kieåm toaùn Ngaân haøng – Tröôøng Ñaïi hoïc Ngaân haøng Tp.HCM, naêm 2003 (trang 37). 15 nghieäp vuï, tuaân thuû nghieâm ngaët vieäc kieåm tra, ñoái chieáu haøng ngaøy vaø kieåm soaùt vaät chaát ñònh kyø. o Baûo ñaûm heä thoáng ghi cheùp, xöû lyù thoâng tin cuûa Ngaân haøng chính xaùc, an toaøn vaø cung caáp thoâng tin kòp thôøi, ñaëc bieät laø kieåm soaùt chaët cheõ heä thoáng quaûn lyù veà thôøi gian ñaùo haïn vaø khaû naêng thanh khoaûn cuûa caùc loaïi taøi saûn taøi chính; o Ñaûm baûo söï tuaân thuû phaùp luaät nhöng coù theå deã daøng ñieàu chænh khi coù söï thay ñoåi cuûa caùc luaät leä, quy ñònh; o Giaùm saùt, kieåm soaùt vaø ngaên ngöøa caùc ruûi ro coù theå phaùt sinh trong hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng thoâng qua vieäc phaân tích kyõ löôõng caùc khaû naêng xaûy ra ruûi ro, loaïi hình ruûi ro, möùc ñoä ruûi ro vaø caùch thöùc quaûn lyù ruûi ro cuûa töøng loaïi nghieäp vuï. Nhöõng vaán ñeà treân maëc duø cuõng ñöôïc quan taâm trong thieát keá heä thoáng KSNB ñoái vôùi caùc doanh nghieäp khaùc, nhöng do ñaëc ñieåm hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng thöông maïi, chuùng thöôøng ñöôïc ñaëc bieät chuù troïng thoâng qua vieäc xaùc laäp moät möùc ruûi ro cho pheùp raát thaáp töông öùng vôùi caùc nguoàn löïc ñöôïc huy ñoäng ôû möùc cao nhaát trong khaû naêng. c. Quaù trình hình thaønh Baùo caùo Basle veà kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng vaø söï phaùt trieån cuûa caùc chuaån möïc höôùng daãn coù lieân quan: Song song vôùi söï toàn taïi cuûa caùc lyù luaän chung veà kieåm soaùt noäi boä töø giai ñoaïn tieàn COSO ñeán naêm 1997, moät soá ngaân haøng thöông maïi vaø vieän nghieân cöùu taøi chính, tieàn teä treân theá giôùi cuõng ñaõ soaïn thaûo nhöõng nguyeân taéc, höôùng daãn veà kieåm soaùt noäi boä trong caùc ngaân haøng thöông maïi, toå chöùc taøi chính. Noåi baät laø: ƒ Ngaân haøng Bank of England ñaõ cho ra ñôøi taøi lieäu mang töïa ñeà “Banks Internal Control and the Section 39 Process” vaøo thaùng 2/1997; ƒ Chính phuû Phaùp ñaõ ban haønh “Chæ thò 97 -02 ngaøy 21/02/1997 veà kieåm soaùt noäi boä trong caùc toå chöùc tín duïng” (France: Directive 97 – 02 of February 21, 1997 on Internal Controls in Credit Institutions); ƒ Vieän Tieàn teä Chaâu Aâu (European Monetary Institute) ñaõ coâng boá taøi lieäu veà “Heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa caùc toå chöùc tín duïng” (Internal Control Systems of Credit Institutions) vaøo thaùng 7/1997. Maët khaùc, baùo caùo COSO sau khi ñöôïc coâng boá ñaõ ñöôïc chaáp nhaän vaø vaän duïng ñeå xaây döïng heä thoáng kieåm soaùt noäi boä taïi nhieàu toå chöùc, keå caû caùc ngaân haøng thöông maïi. Thaäp nieân 1990 laø thôøi kyø maø raát nhieàu ngaân haøng lôùn, thaäm chí laâu ñôøi treân theá giôùi laâm vaøo tình traïng khuûng hoaûng vaø toån thaát. Trong ñoù, phaûi keå ñeán nhöõng 16 söï thaát baïi cuûa nhieàu ngaân haøng maø nguyeân nhaân baét nguoàn töø söï yeáu keùm cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä, chaúng haïn nhö Ngaân haøng Barings Plc (Anh) vaø Daiwa Bank Trust Company New York (chi nhaùnh taïi Hoa Kyø cuûa Daiwa Bank Limited, Nhaät Baûn) 11. Tröôùc tình traïng nhieàu ngaân haøng treân theá giôùi bò nhöõng toån thaát ñaùng keå trong hoaït ñoäng kinh doanh, UÛy ban Basle12, cuøng vôùi caùc thanh tra ngaân haøng töø nhieàu nôi treân theá giôùi ñaõ toå chöùc caùc cuoäc nghieân cöùu, khaûo saùt vaø keát quaû ñaõ chæ ra raèng nhöõng toån thaát naøy nguyeân nhaân laø do ngaân haøng ñaõ khoâng duy trì ñöôïc moät heä thoáng kieåm soaùt noäi boä coù hieäu quaû – moät heä thoáng coù theå ngaên chaën toån thaát hoaëc coù theå phaùt hieän sôùm nhöõng daáu hieäu coù theå daãn ñeán nhöõng toån thaát nhaèm haïn cheá thieät haïi cho ngaân haøng. Ñeå phaùt trieån nhöõng nguyeân taéc naøy, UÛy ban ñöa ra nhöõng baøi hoïc ñöôïc ruùt ra töø nhöõng tình huoáng, nhöõng vaán ñeà cuûa caùc quoác gia thaønh vieân. Ñeå coù theâm taøi lieäu veà vaán ñeà kieåm soaùt hoaït ñoäng ngaân haøng vaø taêng cöôøng kieåm soaùt thoâng qua vieäc höôùng daãn vaø khuyeán khích thöïc haønh quaûn lyù ruûi ro, thaùng 9/1998, UÛy ban Basle ñaõ phaùt haønh taøi lieäu Khuoân khoå cho Heä Thoáng Kieåm Soaùt Noäi Boä trong caùc Ngaân haøng13. Khuoân khoå kieåm soaùt noäi boä trong taøi lieäu naøy ñöôïc thieát keá cho caùc ngaân haøng quoác teá. Noäi dung höôùng daãn nhaát quaùn vôùi baùo caùo cuûa COSO veà Kieåm soaùt noäi boä – Khuoân khoå hôïp nhaát maø ñaõ ñöôïc aùp duïng taïi caùc ngaân haøng lôùn cuûa Hoa Kyø14. Baùo caùo cuûa Basle veà Khuoân khoå cho heä thoáng kieåm soaùt noäi boä trong caùc ngaân haøng moâ taû nhöõng yeáu toá chuû yeáu cuûa moät heä thoáng kieåm soaùt noäi boä laønh maïnh, neâu ra nhöõng kinh nghieäm cuûa nhöõng quoác gia thaønh vieân vaø nhöõng nguyeân taéc ñaõ ñöôïc trình baøy trong caùc taøi lieäu tröôùc ñaây cuûa UÛy ban. Muïc tieâu cuûa baùo caùo naøy laø neâu ra moät soá nguyeân taéc maø cô quan thanh tra söû duïng ñeå ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa ngaân haøng. Moät heä thoáng kieåm soaùt noäi boä coù hieäu quaû laø moät thaønh phaàn quan troïng cuûa quaûn trò ngaân haøng vaø laø neàn taûng cho hoaït ñoäng laønh maïnh vaø an toaøn cuûa caùc Ngaân haøng. Baùo caùo naøy cuûa Basle cuõng khoâng taäp trung vaøo nhöõng ñieåm hoaëc hoaït ñoäng cuï theå cuûa moät ngaân haøng. Söï aùp duïng 11 Xem Phuï luïc 2. Ví duï ñieån hình veà caùc ngaân haøng treân theá giôùi bò toån thaát trong thaäp nieân 90 – theá kyû XX. 12 UÛy ban Balse veà hoaït ñoäng giaùm saùt Ngaân haøng (Balse Committee on Banking Supervision) laø moät uûy ban goàm nhieàu quan chöùc thanh tra ngaân haøng do caùc Thoáng ñoác Ngaân haøng Trung öông cuûa 10 quoác gia thaønh laäp vaøo naêm 1975. UÛy ban naøy goàm nhöõng ñaïi ñieän cao caáp cuûa caùc Cô quan thanh tra ngaân haøng vaø Ngaân haøng Trung öông cuûa Bæ, Canada, Phaùp, Ñöùc, YÙ, Nhaät, Luxembourg, Haø Lan, Thuïy Ñieån, Thuïy Só, Vöông Quoác Anh, Hoa Kyø. UÛy ban thöôøng toå chöùc hoïp taïi Ngaân haøng Thanh toaùn quoác teá ôû Basle, laø nôi ñaët truï sôû cuûa Ban chaáp haønh. 13 Publication No.40: Framework for Internal Control in Banking Organisations – Basle Committee 1998. 14 Federalreserve.gov/boarddocs/press/general/1998/19980922/default.htm 17 nhöõng nguyeân taéc neâu ra trong baùo caùo phuï thuoäc vaøo baûn chaát, söï phöùc taïp vaø ruûi ro trong hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng15. Söï ra ñôøi cuûa baùo caùo Basle veà “Khuoân khoå cho Heä Thoáng Kieåm Soaùt Noäi Boä taïi caùc ngaân haøng” ñaõ trôû thaønh moät coâng cuï ñeå caùc thanh tra vieân taïi nhieàu ngaân haøng quoác gia treân theá giôùi ñaùnh giaù tính hieäu quaû cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi taïi quoác gia hoï. Treân cô sôû baùo caùo naøy, Balse cuõng ñaõ phaùt trieån raát nhieàu taøi lieäu höôùng daãn chi tieát hôn cho moãi loaïi hình ruûi ro cuûa ngaân haøng. 1.1.2 Heä thoáng lyù luaän veà kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng theo Baùo caùo Basle: Heä thoáng lyù luaän veà kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng theo baùo caùo Basle goàm 02 phaàn: 1.1.2.3. Muïc tieâu vaø vai troø cuûa caùc nguyeân taéc kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng: Theo Balse16: “Kieåm soaùt noäi boä laø quaù trình ñöôïc thöïc hieän bôûi Hoäi ñoàng quaûn trò, Ban ñieàu haønh vaø toaøn theå nhaân vieân. Ñoù khoâng chæ laø moät thuû tuïc hoaëc moät chính saùch ñöôïc thöïc hieän taïi moät thôøi ñieåm naøo ñoù, maø coøn tieáp dieãn ôû taát caû caùc caáp trong ngaân haøng. Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban ñieàu haønh chòu traùch nhieäm thieát laäp moâi tröôøng vaên hoaù taïo thuaän lôïi cho quaù trình kieåm soaùt noäi boä ñöôïc hieäu quaû vaø vieäc theo doõi söï hieäu quaû ñoù ñöôïc dieãn ra lieân tuïc. Moãi caù nhaân trong moät toå chöùc phaûi tham gia vaøo quaù trình ñoù. Nhöõng muïc tieâu chuû yeáu cuûa quaù trình kieåm soaùt noäi coù theå ñöôïc phaân loaïi nhö sau: ƒ Nhöõng hoaït ñoäng coù höõu hieäu vaø hieäu quaû (muïc tieâu hoaït ñoäng); ƒ Söï ñaùng tin caäy, ñaày ñuû vaø kòp thôøi cuûa caùc thoâng tin quaûn trò vaø taøi chính (muïc tieâu thoâng tin); ƒ Tuaân thuû caùc qui ñònh vaø luaät hieän haønh (muïc tieâu tuaân thuû)”. 1.1.2.4. Caùc nguyeân taéc cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng: Balse ñeà ra 13 nguyeân taéc thieát keá vaø ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng. Veà cô baûn, caùc nguyeân taéc naøy töông töï nhö caùc yeáu toá caáu thaønh heä thoáng kieåm soaùt noäi boä theo baùo caùo cuûa COSO. Cuï theå nhö sau: 15 Phaàn naøy ñöôïc toùm löôïc töø ñoaïn soá 1 ñeán ñoaïn soá 5 phaàn Giôùi thieäu – Taøi lieäu Framework for Internal Control in Banking Organisations – Basle Committee 1998. 16 Nguoàn: Ñoaïn 4 - Phaàn II. Muïc tieâu vaø vai troø cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä – Taøi lieäu Framework for Internal Control in Banking Organisations – Basle Committee 1998. 18 Giaùm saùt ñieàu haønh vaø vaên hoùa kieåm soaùt (1) Nguyeân taéc 1: Hoäi ñoàng quaûn trò coù traùch nhieäm xeùt duyeät vaø kieåm tra ñònh kyø toaøn boä chieán löôïc kinh doanh vaø nhöõng chính saùch quan troïng cuûa ngaân haøng, hieåu roõ nhöõng ruûi ro troïng yeáu cuûa ngaân haøng, xaây döïng nhöõng möùc ñoä coù theå chaáp nhaän ñöôïc ñoái vôùi caùc ruûi ro naøy vaø ñaûm baûo raèng Ban ñieàu haønh ñaõ thöïc hieän caùc coâng vieäc caàn thieát ñeå xaùc ñònh, ño löôøng, theo doõi vaø kieåm tra nhöõng ruûi ro naøy; xeùt duyeät cô caáu toå chöùc; ñaûm baûo raèng Ban ñieàu haønh ñang giaùm saùt söï hieäu quaû cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä. Hoäi ñoàng quaûn trò chòu traùch nhieäm sau cuøng veà vieäc thieát laäp vaø duy trì moät heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ñaày ñuû vaø hieäu quaû. (2) Nguyeân taéc 2: Ban ñieàu haønh chòu traùch nhieäm thöïc hieän nhöõng chieán löôïc vaø chính saùch maø Hoäi ñoàng quaûn trò ñaõ pheâ duyeät; naâng cao vieäc xaùc ñònh, ño löôøng, theo doõi vaø kieåm soaùt nhöõng ruûi ro phaùt sinh trong hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng; duy trì moät cô caáu toå chöùc trong ñoù coù söï phaân coâng roõ raøng veà traùch nhieäm, quyeàn haïn vaø caùc moái quan heä giöõa caùc boä phaän; ñaûm baûo raèng ñaõ thöïc hieän nhieäm vuï moät caùch hieäu quaû; thieát laäp nhöõng chính saùch kieåm soaùt noäi boä thích hôïp; kieåm tra söï ñaày ñuû vaø hieäu quaû cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä. (3) Nguyeân taéc 3: Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban ñieàu haønh chòu traùch nhieäm naâng cao ñaïo ñöùc vaø tính lieâm chính, thieát laäp vaên hoùa trong ñoù nhaán maïnh vaø laøm cho taát caû nhaân vieân thaáy roõ taàm quan troïng cuûa kieåm soaùt noäi boä. Taát caû nhaân vieân ngaân haøng caàn hieåu vai troø cuûa mình trong quaù trình kieåm soaùt noäi boä vaø thöïc söï tham gia vaøo quaù trình ñoù. Nhaän bieát vaø ñaùnh giaù ruûi ro (4) Nguyeân taéc 4: Moät heä thoáng kieåm soaùt noäi boä hieäu quaû ñoøi hoûi raèng phaûi nhaän bieát vaø ñaùnh giaù lieân tuïc nhöõng ruûi ro troïng yeáu coù theå aûnh höôûng ñeán vieäc hoaøn thaønh keá hoaïch cuûa ngaân haøng. Söï ñaùnh giaù naøy phaûi bao truøm taát caû caùc ruûi ro trong hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng (ruûi ro tín duïng, ruûi ro chính saùch quoác gia, ruûi ro thò tröôøng, ruûi ro laõi suaát, ruûi ro thanh khoaûn, ruûi ro vaän haønh, ruûi ro phaùp lyù vaø ruûi ro thöông hieäu). Kieåm soaùt noäi boä caàn xem laïi nhöõng ruûi ro chöa ñöôïc kieåm soaùt tröôùc ñaây cuõng nhö môùi phaùt sinh. 19 Hoaït ñoäng kieåm soaùt vaø söï phaân coâng, phaân nhieäm (5) Nguyeân taéc 5: Hoaït ñoäng kieåm soaùt phaûi laø moät coâng vieäc quan troïng trong caùc hoaït ñoäng haøng ngaøy cuûa ngaân haøng. Moät heä thoáng kieåm soaùt hieäu quaû ñoøi hoûi thieát laäp moät cô caáu kieåm soaùt thích hôïp, trong ñoù söï kieåm soaùt ñöôïc xaùc ñònh ôû moãi möùc ñoä hoaït ñoäng. Nhöõng ñieàu naøy bao goàm kieåm tra ôû möùc ñoä cao nhaát, kieåm tra hoaït ñoäng ñoái vôùi caùc boä phaän, phoøng ban khaùc nhau, kieåm keâ, kieåm tra söï tuaân thuû nhöõng qui ñònh ban haønh vaø theo doõi söï khoâng tuaân thuû; moät heä thoáng ñaõ ñöôïc pheâ duyeät; moät heä thoáng kieåm tra vaø ñoái chieáu. (6) Nguyeân taéc 6: Moät heä thoáng kieåm soaùt noäi boä hieäu quaû ñoøi hoûi phaân coâng hôïp lyù, caùc coâng vieäc cuûa moät nhaân vieân khoâng maâu thuaãn nhau. Nhöõng xung ñoät veà quyeàn lôïi phaûi ñöôïc nhaän bieát, giaûm thieåu toái ña vaø tuøy thuoäc vaøo söï kieåm soaùt ñoäc laäp vaø thaän troïng. Thoâng tin vaø truyeàn thoâng (7) Nguyeân taéc 7: Moät heä thoáng kieåm soaùt noäi boä hieäu quaû ñoøi hoûi coù döõ lieäu ñaày ñuû vaø toång hôïp veà söï tuaân thuû, veà tình hình hoaït ñoäng vaø tình hình taøi chính, cuõng nhö laø nhöõng thoâng tin veà thò tröôøng beân ngoaøi coù theå aûnh höôûng ñeán vieäc ñöa ra quyeát ñònh. Thoâng tin phaûi ñaùng tin caäy, kòp thôøi, coù theå söû duïng ñöôïc vaø ñöôïc trình baøy theo bieåu maãu. (8) Nguyeân taéc 8: Moät heä thoáng kieåm soaùt noäi boä hieäu quaû ñoøi hoûi moät heä thoáng thoâng tin ñaùng tin caäy, coù theå ñaùp öùng cho haàu heát caùc hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa ngaân haøng. Heä thoáng naøy phaûi löu tröõ vaø söû duïng döõ lieäu baèng maùy tính, an toaøn, ñöôïc theo doõi ñoäc laäp vaø ñöôïc kieåm tra ñoät xuaát, ñaày ñuû. (9) Nguyeân taéc 9: Moät heä thoáng kieåm soaùt noäi boä hieäu quaû ñoøi hoûi keânh trao ñoåi thoâng tin hieäu quaû ñeå ñaûm baûo raèng taát caû nhaân vieân ñaõ hieåu ñaày ñuû vaø tuaân thuû trieät ñeå caùc chính saùch vaø caùc thuû tuïc coù lieân quan ñeán traùch nhieäm vaø nhieäm vuï cuûa hoï vaø ñaûm baûo raèng nhöõng thoâng tin caàn thieát khaùc cuõng ñaõ ñöôïc phoå bieán ñeán caùc nhaân vieân coù lieân quan. 20 Giaùm saùt vaø söûa chöõa nhöõng sai soùt (10) Nguyeân taéc 10: Hieäu quaû toaøn dieän cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä laø vieäc theo doõi, kieåm tra phaûi lieân tuïc. Vieäc theo doõi nhöõng ruûi ro troïng yeáu phaûi laø coâng vieäc haøng ngaøy cuûa ngaân haøng, cuõng nhö laø vieäc ñaùnh giaù ñònh kyø cuûa boä phaän kinh doanh vaø kieåm toaùn noäi boä. (11) Nguyeân taéc 11: Phaûi coù kieåm toaùn noäi boä toaøn dieän, hieäu quaû vaø ñöôïc thöïc hieän bôûi nhöõng ngöôøi coù naêng löïc, ñöôïc ñaøo taïo thích hôïp vaø coù theå laøm vieäc ñoäc laäp. Coâng vieäc kieåm toaùn noäi boä, cuõng laø vieäc theo doõi heä thoáng kieåm soaùt noäi boä, phaûi ñöôïc baùo caùo tröïc tieáp cho Hoäi ñoàng quaûn trò hoaëc Ban kieåm soaùt vaø Ban ñieàu haønh. (12) Nguyeân taéc 12: Nhöõng sai soùt cuûa heä thoáng kieåm soaùt ñöôïc phaùt hieän bôûi boä phaän kinh doanh, kieåm toaùn noäi boä, hoaëc caùc nhaân vieân khaùc thì phaûi ñöôïc baùo caùo kòp thôøi cho caáp quaûn lyù thích hôïp vaø ghi nhaän ngay laäp töùc. Nhöõng sai soùt troïng yeáu cuûa kieåm soaùt noäi boä phaûi ñöôïc baùo caùo cho Ban ñieàu haønh vaø Hoäi ñoàng quaûn trò. Ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä thoâng qua cô quan thanh tra ngaân haøng (13) Nguyeân taéc 13: Caùn boä thanh tra ñoøi hoûi raèng taát caû caùc ngaân haøng caàn coù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä hieäu quaû, phuø hôïp vôùi baûn chaát, söï phöùc taïp, ruûi ro voán coù cuûa hoaït ñoäng ngaân haøng vaø thích nghi ñöôïc vôùi söï thay ñoåi moâi tröôøng, ñieàu kieän cuûa ngaân haøng. Caùc thanh tra seõ xaùc ñònh heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa ngaân haøng coù hieäu quaû vaø ñaày ñuû hay khoâng, khi ñoù caùc thanh tra ngaân haøng seõ ñöa ra caùch xöû lyù thích hôïp. 1.1.3 Thöïc tieãn vaän duïng Baùo caùo Basle taïi caùc quoác gia treân theá giôùi: Taïi caùc nöôùc, heä thoáng giaùm saùt ngaân haøng (bank supervision) tröïc thuoäc ngaân haøng trung öông hoaëc Boä Taøi chính hoaëc laø moät cô quan ñoäc laäp ñöôïc thieát laäp ñeå giaùm saùt hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM, caùc toå chöùc taøi chính nhaèm ñoái phoù vôùi caùc cuoäc khuûng hoaûng taøi chính, caùc bieán ñoäng kinh teá vaø chính trò aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng taøi chính ngaân haøng17. Hoaït ñoäng giaùm saùt ngaân haøng thöôøng thöïc hieän 17 Nguoàn: Baùo caùo veà Bank Supervision and its Application in Developing Countries, Governor – Federal Reserve, June, 2002. 21 treân phöông dieän xem xeùt tính tuaân thuû, ñaùnh giaù taøi saûn noäi vaø ngoaïi baûng taïi moät thôøi ñieåm vaø theo xu höôùng hieän ñaïi, noù coøn taäp trung vaøo vieäc ñaùnh giaù heä thoáng quaûn lyù ruûi ro vaø kieåm soaùt ruûi ro cuûa caùc NHTM. Duø hình thöùc cuûa heä thoáng giaùm saùt ngaân haøng cuûa caùc quoác gia coù söï khaùc bieät, noäi dung vaø phöông phaùp thanh tra ngaân haøng cuõng ñeàu taäp trung vaøo muïc tieâu kieåm soaùt hoaït ñoäng cuûa NHTM, vaø trong ñoù moät trong nhöõng troïng taâm laø heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa NHTM. Chính vì lyù do treân, söï ra ñôøi baùo caùo cuûa Basle veà “Khuoân khoå cho heä thoáng kieåm soaùt noäi boä trong caùc ngaân haøng” ñaõ trôû thaønh coâng cuï ñeå caùc cô quan giaùm saùt ngaân haøng taïi caùc nöôùc laø thaønh vieân cuûa Basle söû duïng ñeå ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä khi tieán haønh kieåm tra caùc NHTM taïi quoác gia cuûa hoï. Ngoaøi ra, sau cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä taïi Ñoâng Nam AÙ (1997 – 1998), caùc ngaân haøng quoác gia cuûa moät soá nöôùc chaâu AÙ nhö Vieät Nam, Thaùi Lan, Bangladesh, … cuõng nhaän thöùc roõ taàm quan troïng cuûa coâng taùc giaùm saùt ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi, trong ñoù, ñaùnh giaù tính hieäu quaû cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä trong vieäc ngaên ngöøa caùc ruûi ro vaø toån thaát laø moät vaán ñeà heát söùc caàn thieát ñeå ñaùnh giaù söï laønh maïnh vaø an toaøn cuûa ngaân haøng thöông maïi. Vì theá, caùc tieâu chuaån cuûa Basle veà giaùm saùt ngaân haøng, ñaùnh giaù tyû leä an toaøn voán, quaûn lyù caùc loaïi ruûi ro vaø baùo caùo cuûa Basle veà kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng gaàn nhö laø caùc caåm nang chuû ñaïo khi thöïc hieän thanh tra caùc ngaân haøng thöông maïi. Taïi moät soá quoác gia, ngöôøi ta cuõng vaän duïng baùo caùo cuûa Basle ñeå soaïn thaûo caùc chuaån möïc, höôùng daãn rieâng veà kieåm soaùt noäi boä cho caùc ngaân haøng thöông maïi taïi quoác gia mình. Trong ñoù, coù theå keå ñeán nhö: ƒ Taøi lieäu Quaûn lyù caùc ruûi ro trong ngaân haøng: Kieåm soaùt noäi boä vaø tuaân thuû Khuoân khoå veà Heä thoáng Kieåm soaùt noäi boä trong caùc Ngaân haøng18 do Ngaân haøng Bangladesh ban haønh. Veà cô baûn, taøi lieäu naøy hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi baùo caùo cuûa Basle vaø coù keøm theâm höôùng daãn caùc thuû tuïc kieåm soaùt ñoái vôùi töøng loaïi nghieäp vuï chuû yeáu cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi. ƒ Taøi lieäu Kieåm soaùt noäi boä: Soå tay Kieåm soaùt vieân19 do Boä Kieåm soaùt tieàn teä – Hoa Kyø (the Office of Comptroller of the Currency) ban haønh aùp duïng cho hoaït ñoäng giaùm saùt ngaân haøng vaø ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng. Ñaây laø moät söï vaän duïng keát hôïp haøi hoaø giöõa baùo caùo cuûa Basle vaø COSO veà kieåm soaùt noäi boä. 18 Managing Core Risks in banking: Internal Control and Compliance Framework for Internal Control in Banking Organisations – Bangladesh Bank 2002. 19 Internal Control:Comptroller’s Handbook, January 2001 – Comptroller of the Currency, Administrator of National Banks. 22 ƒ Malta Financial Services Authority – moät toå chöùc ñöôïc thaønh laäp töø thaùng 10/2002 vôùi chöùc naêng ñieàu chænh vaø giaùm saùt hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng taïi Malta – moät nöôùc thuoäc Ñòa Trung Haûi ñaõ ban haønh moät baûn thoâng caùo veà heä thoáng kieåm soaùt noäi boä aùp duïng cho caùc toå chöùc tín duïng hoaït ñoäng theo Ñaïo luaät Ngaân haøng 1994 (Malta)20. Noäi dung cuûa thoâng caùo naøy cuõng hoaøn toaøn ñöôïc xaây döïng theo caùc tieâu chuaån cuûa Basle veà kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng. ƒ Caùc toå chöùc tö vaán veà taøi chính, quaûn trò, ngaân haøng taïi caùc nöôùc cuõng khuyeán khích caùc ngaân haøng vaän duïng caùc nguyeân taéc cuûa Basle ñeå ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa ngaân haøng mình. Ví duï, toå chöùc FSA (Financial Service Authority) – Nhaät Baûn ñaõ thieát keá moät baûng checklist bao goàm caùc tieâu chí söû duïng ñeå ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng theo baùo caùo cuûa Basle21; CARD decisions Inc. (Hoa Kyø) – moät toå chöùc chuyeân kinh doanh caùc phaàn meàm veà quaûn lyù ruûi ro, cung öùng dòch vuï tö vaán, ñaøo taïo veà lónh vöïc naøy – cuõng vaän duïng caùc nguyeân taéc veà kieåm soaùt noäi boä cuûa Basle ñeå thieát keá phaàn meàm quaûn lyù ruûi ro coù teân goïi laø: Collaborative Assurance & Risk DesignTM Enablers22… Toùm laïi, baùo caùo Basle ñaõ coù moät yù nghóa thöïc tieãn ñoái vôùi vieäc xaây döïng vaø ñaùnh giaù heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ngaân haøng. Tuy nhieân, söï vaän duïng noù phaûi döïa treân söï ñaùnh giaù veà caùc yeáu toá sau: ƒ Söï caân ñoái giöõa lôïi ích ñaït ñöôïc vaø chi phí boû ra cho vieäc thieát keá heä thoáng kieåm soaùt noäi boä; ƒ Möùc ñoä phöùc taïp vaø möùc ñoä ruûi ro trong hoaït ñoäng cuûa töøng ngaân haøng. 1.2 KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ ÑOÁI VÔÙI NGHIEÄP VUÏ TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG: Trong taát caû caùc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng thöông maiï, hoaït ñoäng chuû yeáu vaø quan troïng nhaát laø hoaït ñoäng tín duïng. Vì theá, ñeà taøi naøy taäp trung nghieân cöùu veà kieåm soaùt noäi boä ñoái vôùi nghieäp vuï tín duïng ngaân haøng. 20 Banking Notices: Notice on the Internal Cotrol Systems in Credit Institutions authorised under the Banking Act 1994 – Malta Financial Services Authority. 21 Risk Checklist: coù saün trong trang web: http:// www.fsa.go.jp. 22 Collaborative Assurance & Risk DesignTM Enablers: A Comprehensive Response to Basle Committee Control requirements coù saün taïi ñòa chæ: http:// www.carddecisions.com. 23 1.2.1 Tín duïng vaø vai troø cuûa nghieäp vuï tín duïng trong ngaân haøng thöông maïi: 1.2.1.1. Khaùi nieäm tín duïng vaø caùc loaïi hình nghieäp vuï tín duïng ngaân haøng: a. Khaùi nieäm tín duïng: Tín duïng laø moät giao dòch veà taøi saûn (tieàn hoaëc haøng hoùa) giöõa beân cho vay (ngaân haøng vaø caùc ñònh cheá taøi chính khaùc) vaø beân ñi vay (caù nhaân, doanh nghieäp vaø caùc chuû theå khaùc), trong ñoù, beân cho vay chuyeån giao taøi saûn cho beân ñi vay söû duïng trong moät thôøi haïn nhaát ñònh theo thoûa thuaän, beân ñi vay coù traùch nhieäm hoaøn traû voâ ñieàu kieän voán goác vaø laõi cho beân cho vay khi ñeán haïn thanh toaùn. 23 b. Caùc loaïi hình tín duïng ngaân haøng: Veà cô baûn, hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng bao goàm caùc loaïi hình sau: 24 - Cho vay (Loans). - Chieát khaáu (Discount). - Cho thueâ taøi chính (Financial Leasing). - Baûo laõnh Ngaân haøng (Bank Guarantee). - Nghieäp vuï bao thanh toaùn (Factoring). 1.2.1.2. Vai troø cuûa nghieäp vuï tín duïng ngaân haøng: Ñoái vôùi baûn thaân ngaân haøng thöông maïi, tín duïng laø nghieäp vuï truyeàn thoáng. Nghieäp vuï tín duïng maø chuû yeáu laø cho vay ñöôïc xem laø nghieäp vuï söû duïng voán quan troïng nhaát, quyeát ñònh ñeán khaû naêng toàn taïi vaø hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng thöông maïi. Veà maët taøi chính, ñaây laø nghieäp vuï taïo thaønh boä phaän chuû yeáu vaø quan troïng cuûa Taøi saûn Coù cuûa NHTM. Nhöõng yeáu keùm trong nghieäp vuï naøy seõ laøm cho tình hình taøi chính cuûa NHTM bò ñe doïa. Veà maët kinh doanh, cho vay laø nghieäp vuï söû duïng voán quan troïng nhaát do noù luoân chieám tyû troïng cao nhaát trong toång thu nhaäp ngaân haøng. Vì hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng thöông maïi laø kinh doanh tieàn teä töùc laø huy ñoäng voán tieàn teä töø beân ngoaøi vaø söû duïng voán huy ñoäng ñeå kinh doanh taïo ra lôïi nhuaän töø cheânh leäch thu nhaäp laõi ñaàu ra vaø chi phí huy ñoäng voán ñaàu vaøo neân ngaân haøng luoân phaûi tính toaùn vieäc söû duïng voán sao cho coù hieäu quaû cao nhaát. Nghieäp vuï cho vay khoâng nhöõng ñem laïi thu nhaäp veà tieàn laõi cho ngaân haøng maø coøn laø tieàn ñeà keùo theo caùc dòch vuï 23 Ñònh nghóa treân ñöôïc ruùt ra töø nguoàn: Tín duïng Ngaân haøng (trang 19) – Chuû bieân: TS. Hoà Dieäu – NXB Thoáng Keâ, naêm 2003 24 Xem Phuï luïc 3. Caùc ñònh nghóa veà caùc loaïi hình tín duïng 24 khaùc cuûa ngaân haøng phaùt trieån nhö: thanh toaùn quoác teá thoâng qua nghieäp vuï taøi trôï ngoaïi thöông, theû thanh toaùn vaø giao dòch taøi khoaûn tieàn göûi. Ñoái vôùi xaõ hoäi, hoaït ñoäng tín duïng cuûa ngaân haøng thöông maïi coøn coù vai troø raát to lôùn trong vieäc thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi thoâng qua vieäc cung öùng moät khoái löôïng voán lôùn cho neàn kinh teá nhaèm phuïc vuï cho saûn xuaát kinh doanh, xaây döïng cô sôû haï taàng, môû roäng ñaàu tö, taïo vieäc laøm, hoã trôï tieâu duøng vaø nhu caàu nhaø ôû cho daân cö. Taïi nhieàu quoác gia, tyû leä dö nôï so vôùi GDP xaáp xæ töø 70% ñeán 100%. 1.2.2 Ruûi ro tín duïng: 1.2.2.1. Ruûi ro tín duïng: Ruûi ro tín duïng phaùt sinh trong tröôøng hôïp ngaân haøng khoâng thu hoài ñöôïc ñaày ñuû caû voán goác vaø laõi cuûa khoaûn vay hoaëc laø vieäc thanh toaùn nôï goác vaø laõi khoâng ñuùng kyø haïn ñaõ tho._.aän xeùt Coù? Khoâng ? Nhaän xeùt 1. Thaønh phaàn cuûa ban Kieåm tra, kieåm toaùn ƒ Caùc Kieåm toaùn vieân noäi boä. ƒ Caùc chuyeân vieân hoã trôï veà phaùp lyù, phaân tích Y Y Soá löôïng nhaân söï thöïc hieän cuoäc kieåm toaùn taïi 01 Chi nhaùnh thöôøng khoaûng 05 ngöôøi 2. Muïc ñích (1) Kieåm tra tính tuaân thuû Y Thöôøng khoâng 165 kieåm tra (2) Kieåm tra tính höõu hieäu vaø hieäu quaû cuûa hoaït ñoäng (3) Kieåm tra tính xaùc thöïc cuûa thoâng tin trong hoà sô tín duïng. (4) Tìm ra caùc ñieåm yeáu cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä veà tín duïng vaø kieán nghò caùc bieän phaùp caûi tieán. Y Y N thoûa maõn muïc tieâu thöù (4) ƒ Caùc hoà sô cho vay, baûo laõnh, phaùt haønh theû tín duïng ñang phaùt sinh. Y ƒ Caùc hoà sô ñaõ chuyeån sang xöû lyù nôï. N Boû qua vieäc theo doõi quaù trình xöû lyù nôï. ƒ Kieåm tra vieäc ñònh giaù taøi saûn ñaûm baûo coù ñuùng phöông phaùp vaø hôïp lyù. Y 3. Ñoái töôïng kieåm tra ƒ Khaûo saùt thöïc traïng cuûa khaùch haøng. N ƒ Phaân tích toång theå danh muïc cho vay cuûa ñôn vò. N ƒ Xaùc ñònh caùc vuøng caàn taäp trung kieåm tra. N ƒ Choïn maãu kieåm tra theo thöù töï öu tieân. Y Theo danh saùch lieät keâ caùc khaùch haøng coù dö nôï töø cao ñeán thaáp ƒ Kieåm tra toaøn boä 100%. N ƒ Tính toaùn laïi caùc soá lieäu. N ƒ Phoûng vaán nhaân vieân phuï traùch veà noäi dung hoà sô. Y 4. Phöông phaùp kieåm tra ƒ Quan saùt quaù trình thöïc hieän thuû tuïc cho vay, baûo laõnh taïi ñôn vò. N 166 ƒ Ñoái chieáu caùc nguoàn thoâng tin khaùc nhau ñeå xaùc minh tính coù thöïc vaø hôïp lyù cuûa hoà sô tín duïng. N ƒ Kieåm keâ kho löu tröõ hoà sô taøi saûn ñaûm baûo. Y ƒ Phaân loaïi hoà sô thaønh töøng nhoùm. Phaân tích vaø ñaùnh giaù ruûi ro cuûa töøng nhoùm roài ñöa ra tyû leä choïn maãu thích hôïp cho töøng nhoùm. N 5. Caùch choïn maãu kieåm tra ƒ Choïn maãu ngaãu nhieân laø chuû yeáu. Y ƒ Kieåm tra tính ñaày ñuû, hôïp leä cuûa caùc taøi lieäu trong hoà sô tín duïng. Y ƒ Xaùc minh thoâng tin. N ƒ Kieåm tra vieäc ghi cheùp, phaûn aùnh nghieäp vuï tín duïng vaø caùc thoâng tin coù lieân quan vaøo heä thoáng xöû lyù. N ƒ Kieåm tra vieäc tuaân thuû quy trình, quy cheá tín duïng. Y 6. Noäi dung kieåm tra ƒ Phaân tích laïi khoaûn vay (neáu caàn) vaø ñaùnh giaù ruûi ro. N 7. Caùc tieâu chí ñaùnh giaù ƒ Möùc ñoä sai soùt cuûa töøng hoà sô. ƒ Nguyeân nhaân, baûn chaát cuûa caùc sai soùt. ƒ Möùc ñoä ruûi ro cuûa caùc khoaûn vay. ƒ Ñaùnh giaù toång hôïp caùc sai soùt ñeå ruùt ra nhöõng ñieåm yeáu cuûa heä thoáng kieåm soaùt. Y Y Y Y 8. Baùo caùo kieåm tra ƒ Neâu roõ phaïm vi, noäi dung cuûa cuoäc kieåm tra vaø caùc coâng vieäc ñaõ thöïc hieän. ƒ Toång hôïp keát quaû kieåm tra: caùc Y 167 sai soùt chuû yeáu, tyû leä sai soùt, caùc caûnh baùo khaùc. ƒ Kieán nghò veà xöû lyù sai soùt vaø bieän phaùp khaéc phuïc. ƒ Phuï luïc: Lieät keâ töøng tröôøng hôïp sai soùt cuï theå. Y Y Y 9. Ñònh kyø kieåm tra ƒ Haøng thaùng ƒ Haøng quyù ƒ 06 thaùng/laàn ƒ Haøng naêm Chæ kieåm tra haøng naêm theo chæ ñaïo cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò 10. Phaûn öùng cuûa caùc caáp coù thaåm quyeàn ñoái vôùi keát quaû kieåm tra ƒ Hoäi ñoàng quaûn trò vaø Ban ñieàu haønh thöôøng toû ra phaãn noä vôùi caùc sai soùt ñöôïc phaùt hieän qua keát quaû kieåm toaùn noäi boä vaø ra caùc quyeát ñònh xöû lyù nhöng laïi khoâng coù ruùt ra baøi hoïc kinh nghieäm cho toaøn heä thoáng cuûa ngaân haøng vaø coù caùc giaûi phaùp laâu daøi nhaèm khaéc phuïc nhöõng yeáu ñieåm cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ñeå traùnh taùi dieãn caùc sai soùt töông töï. ƒ Ñaùp öùng caùc yeâu caàu veà ñaùnh giaù tính höõu hieäu cuûa heä thoáng kieåm soaùt noäi boä. N ƒ Ñaùp öùng caùc yeâu caàu veà quaûn lyù ruûi ro tín duïng. N ƒ Ñaùp öùng caùc yeâu caàu veà ñaùnh giaù chaát löôïng danh muïc tín duïng vaø ñeà xuaát ñieàu chænh chính saùch tín duïng. N 11. Keát quaû kieåm tra thöôøng coù ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa Ngaân haøng khoâng? ƒ Phaùt hieän ra heát gian laän, sai soùt tieàm aån. N Chæ ñaùp öùng yeâu caàu veà phaùt hieän caùc vi phaïm tính tuaân thuû NHAÄN XEÙT – ÑAÙNH GIAÙ CHUNG VEÀ HEÄ THOÁNG KIEÅM SOAÙT NOÄI BOÄ ÑOÁI VÔÙI NGHIEÄP VUÏ TÍN DUÏNG CUÛA NGAÂN HAØNG Caùc yeáu toá Öu ñieåm Nhöôïc ñieåm 168 ‰ Moâi tröôøng kieåm soaùt ƒ Ban ñieàu haønh yù thöùc ñöôïc vai troø cuûa kieåm soaùt tín duïng vaø chuù troïng chaát löôïng tín duïng. ƒ Xaây döïng chính saùch tín duïng cuï theå vaø ñieàu chænh laïi trong töøng thôøi kyø. ƒ Ban haønh caùc vaên baûn, caåm nang höôùng daãn khaù ñaày ñuû vaø chi tieát veà nghieäp vuï. ƒ Quy ñònh cuï theå nhieäm vuï cuûa caùc chöùc danh trong boä maùy tín duïng, tieán trình ngheà nghieäp vaø quan taâm ñeán coâng taùc ñaøo taïo caùn boä tín duïng. • Coøn ñaët naëng muïc tieâu taêng tröôûng tín duïng. • Cô caáu toå chöùc röôøm raø, mang tính hình thöùc neân khoâng ñaït hieäu quaû trong trao ñoåi thoâng tin vaø baát hôïp lyù veà heä thoáng baùo caùo noäi boä. • Nhaân vieân tín duïng chöa ñöôïc ñaûm baûo cao veà naêng löïc thöïc hieän nghieäp vuï. Trình ñoä vaø kinh nghieäm khoâng ñoàng ñeàu giöõa caùc chöùc danh tín duïng. • Quaù trình ñaøo taïo, boài döôõng nghieäp vuï cho nhaân vieân tín duïng chöa saâu, mang tính hình thöùc vaø thieáu caùc buoåi hoäi thaûo chuyeân ñeà tín duïng, ñoùng goùp yù kieán, ruùt caùc baøi hoïc kinh nghieäm. ‰ Ñaùnh giaù ruûi ro ƒ Nhaän thöùc ñöôïc caùc loaïi ruûi ro tín duïng chuû yeáu vaø coù caùc bieän phaùp phoøng ngöøa. ƒ Coù heä thoáng chaám ñieåm tín duïng ñeå ñaùnh giaù khaùch haøng. • Chöa phaân tích vaø löôïng ñònh ñöôïc ñaày ñuû caùc loaïi ruûi ro tín duïng ñeå coù caùc bieän phaùp kieåm soaùt thích hôïp. • Chöa löôøng tröôùc caùc giaûi phaùp kieåm soaùt, ñoái phoù trong caùc tröôøng hôïp caáp baùch, baát thöôøng. • Khoái löôïng coâng vieäc danh trong boä maùy tín duïng quaù nhieàu vaø ñoøi hoûi veà tieán ñoä xöû lyù nhöng chöa coù caùc bieän phaùp höõu hieäu ñeå kieåm 169 soaùt vaø haïn cheá caùc sai soùt. • Heä thoáng chaám ñieåm tín duïng chöa phaùt huy ñöôïc vai troø ñaùnh giaù khaùch haøng laøm cô sôû xeùt duyeät cho vay, phuï thuoäc vaøo yù muoán chuû quan cuûa nhaân vieân tín duïng vaø keát quaû ñaùnh giaù khoâng ñöôïc kieåm tra laïi bôûi caáp coù thaåm quyeàn. ‰ Caùc thuû tuïc kieåm soaùt ƒ Thieát keá nhieàu caùc thuû tuïc kieåm soaùt trong quy trình tín duïng, nhaát laø kieåm soaùt quaù trình xöû lyù thoâng tin. ƒ Phaân coâng, phaân nhieäm caùc chöùc naêng trong quy trình tín duïng ñoäc laäp. ƒ Thieát keá quaù trình pheâ chuaån nghieäp vuï chaët cheõ töø luùc xeùt duyeät cho vay, giaûi ngaân vaø gia haïn nôï. • Khoâng kieåm soaùt ñöôïc treân nhöõng maët troïng yeáu aûnh höôûng ñeán quyeát ñònh cho vay vaø ruûi ro cuûa caùc khoaûn vay bao goàm: o Keát quaû thaåm ñònh cuûa nhaân vieân tín duïng. o Vieäc thöïc hieän ñaày ñuû caùc thuû tuïc caàn thieát tröôùc khi giaûi ngaân. o Vieäc kieåm tra sau khi cho vay vaø theo doõi caùc daáu hieäu baát thöôøng. o Vieäc kieåm tra tieán ñoä vaø keát quaû thöïc hieän cuûa caùc döï aùn ñaàu tö do ngaân haøng taøi trôï voán vay. • Khoâng quy ñònh traùch nhieäm kieåm tra vaät chaát, taùi thaåm ñònh ñònh kyø veà taøi saûn ñaûm baûo vaø ñaûm baûo söï an toaøn cuûa hoà sô 170 tín duïng. • Chöa cuï theå hoùa vieäc taùi thaåm tra khaùch haøng vaø traùch nhieäm phaûi baùo caùo kòp thôøi cuûa nhaân vieân tín duïng. • Caùc hoà sô tín duïng ñöôïc chuyeån giao giöõa caùc nhaân vieân tín duïng ñeå quaûn lyù tieáp thöôøng khoâng ñöôïc theo doõi ñaày ñuû cho ñeán khi phaùt sinh caùc yeáu toá baát thöôøng. • Thieáu söï kieåm tra ñoäc laäp quaù trình thöïc hieän nghieäp vuï. • Vieäc ñoái chieáu döõ lieäu nhaäp vaøo heä thoáng xöû lyù chöa ñöôïc thöïc hieän ñaày ñuû neân coù theå aûnh höôûng ñeán keát quaû cuûa caùc baùo caùo tín duïng. • Heä thoáng xöû lyù thoâng tin tín duïng coøn haïn cheá veà vieäc kieåm soaùt caùc söûa ñoåi, caäp nhaät. • Chöa kieåm soaùt ñöôïc vieäc xeùt duyeät cho vay cuûa caùc Chi nhaùnh vaø theo doõi caùc khoaûn nôï coù vaán ñeà taïi caùc Chi nhaùnh. • Chöa thöïc hieän kieåm soaùt quaù trình xöû lyù nôï khoù ñoøi ñeå theo doõi ñöôïc saùt sao tieán ñoä xöû lyù vaø trích laäp möùc döï phoøng phuø hôïp. 171 ‰ Thoâng tin vaø truyeàn thoâng ƒ Heä thoáng thoâng tin tröïc tuyeán coù theå chia seû thoâng tin töùc thôøi treân toaøn heä thoáng vaø cung caáp caùc baùo caùo tín duïng kòp thôøi, ña daïng. ƒ Coù caùc boä phaän chuyeân caäp nhaät caùc thay ñoåi cuûa moâi tröôøng kinh doanh vaø caùc vaên baûn phaùp lyù coù lieân quan ñeán hoaït ñoäng ngaân haøng. • Caùc baùo caùo tín duïng chæ phaûn aùnh soá lieäu vaø bieán ñoäng taêng (giaûm), thieáu söï phaân tích caùc nguyeân nhaân vaø caùc traùch nhieäm giaûi trình cuûa caùc ñoái töôïng coù lieân quan. • Chaát löôïng cuûa heä thoáng baùo caùo tín duïng chæ ñöôïc kieåm tra qua söï vaän haønh an toaøn cuûa heä thoáng xöû lyù, chöa kieåm tra ñaày ñuû vieäc haïch toaùn coù chính xaùc khoâng. • Khoái löôïng thoâng tin quaù taûi nhöng thieáu söï saøng loïc vaø nhaán maïnh nhöõng ñieåm chính ñeå nhaø quaûn lyù coù theå öùng phoù kòp thôøi. • Caùc chính saùch tín duïng, caùc thay ñoåi lieân quan ñeán nghieäp vuï khoâng ñöôïc truyeàn ñaït ñaày ñuû, kòp thôøi ñeán nhöõng ngöôøi tröïc tieáp thöïc hieän nghieäp vuï daãn ñeán thöïc hieän sai trong thôøi gian daøi nhöng khoâng ñöôïc phaùt hieän. ‰ Giaùm saùt ƒ Giaùm saùt thöôøng xuyeân ñöôïc thöïc hieän thoâng qua caáp ñieàu haønh tröïc tieáp veà hoaït ñoäng tín duïng taïi töøng ñôn vò trong heä thoáng cuûa ngaân haøng, caùc thö goùp yù cuûa khaùch haøng. • Thieáu caùc cuoäc tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi caùc khaùch haøng quan troïng cuûa caáp ñieàu haønh cao nhaát vaø kieåm toaùn noäi boä. • Nhaân söï cuûa kieåm toaùn noäi boä coøn haïn cheá veà soá löôïng vaø möùc ñoä hieåu 172 bieát veà nghieäp vuï tín duïng. • Keá hoaïch kieåm toaùn haøng naêm thöôøng khoâng hoaøn thaønh. • Phöông phaùp kieåm toaùn coøn sô ñaúng, thieáu tính phaân tích vaø xaùc minh thoâng tin. • Kieåm toaùn noäi boä chöa ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu quaûn lyù, phaùt hieän kòp thôøi caùc sai phaïm vaø caûnh baùo ruûi ro tín duïng. • Ban ñieàu haønh ngaân haøng thöôøng chöa coù phaûn öùng thích ñaùng vôùi keát quaû cuûa kieåm toaùn noäi boä, kieåm toaùn ñoäc laäp vaø thanh tra ngaân haøng nhaø nöôùc veà nhöõng toàn taïi cuûa kieåm soaùt noäi boä trong hoaït ñoäng tín duïng. 173 PHUÏ LUÏC 7. TOÙM TAÉT MOÄT SOÁ VUÏ AÙN TÍN DUÏNG ÑIEÅN HÌNH TAÏI VIEÄT NAM TRONG THÔØI GIAN GAÀN ÑAÂY – BAØI HOÏC RUÙT RA TÖØ SÖÏ YEÁU KEÙM TRONG QUAÛN LYÙ CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI 1. Vuï aùn Laõ Thò Kim Oanh ñöôïc xeùt xöû vaøo ñaàu naêm 2004 laø moät ví duï ñieån hình veà haäu quaû cuûa loái laøm vieäc voâ nguyeân taéc cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi. Chæ baèng giaáy xaùc nhaän cuûa hai vò thöù tröôûng Boä Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân, Laõ Thò Kim Oanh ñaõ vay ñöôïc cuûa caùc ngaân haøng 77 tæ ñoàng nhöng chæ ñaàu tö vaøo caùc döï aùn 12 tyû ñoàng, coøn laïi ruùt ra chi tieâu. Taïi phieân toøa xeùt xöû sô thaåm vuï aùn naøy, khi chaát vaán caùc ngaân haøng taïi sao khoâng thaåm ñònh döï aùn maø laïi cho vay tieàn ngay, ñaïi dieän NHTMCP Haøng Haûi cho bieát hoï chæ thaåm ñònh sô qua hoà sô, coøn ñaïi dieän Ngaân haøng Coâng thöông – Chi nhaùnh Ba Ñình (Haø Noäi) cho bieát vì quaù tin töôûng vaøo xaùc nhaän cuûa laõnh ñaïo neân khoâng thaåm ñònh. Chöa xeùt ñeán vieäc coù yeáu toá thoâng ñoàng, tieâu cöïc hay khoâng nhöng vieäc caùc ngaân haøng khoâng thaåm ñònh kyõ caùc döï aùn laø vi phaïm caùc quy ñònh phaùp luaät veà quy cheá cho vay. (Nguoàn Baùo Lao ñoäng – Soá 81, ngaøy 21/03/2004, trang 7)  Baøi hoïc ruùt ra: o Caùc quan chöùc cuûa caùc ngaân haøng coù lieân quan trong vuï aùn naøy ñaõ vi phaïm nguyeân taéc veà moâi tröôøng kieåm soaùt, ñoù laø khoâng toân troïng caùc quy taéc kinh doanh vaø quy ñònh cuûa phaùp luaät veà hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng. Töø ñoù, keùo theo sai phaïm daây chuyeàn cuûa caáp thöïc hieän nghieäp vuï tín duïng: khoâng tuaân thuû caùc nguyeân taéc cho vay laø phaûi thaåm ñònh phöông aùn vay voán vaø kieåm tra muïc ñích söû duïng voán vay daãn ñeán toån thaát cho ngaân haøng vaø khoâng thu hoài ñöôïc nôï vay. 2. Vuï aùn Nguyeãn Troïng Quyù vaø ñoàng boïn laøm giaû hôïp ñoàng kinh teá, chöùng töø goác ñeå chieám ñoaït tieàn vay cuûa ngaân haøng Coâng thöông – Chi nhaùnh 5 treân 35 tyû ñoàng laø moät ví duï veà toån thaát cho ngaân haøng do söï caáu keát chaët cheõ cuûa boïn löøa ñaûo vôùi caùc caùn boä ngaân haøng bieán chaát. Noäi dung vuï aùn ñöôïc toùm taét nhö sau: o Do môû taøi khoaûn giao dòch taïi Ngaân haøng Coâng thöông – Chi nhaùnh 5 töø ñaàu naêm 2001, Giaùm ñoác vaø Keá toaùn tröôûng Coâng ty TNHH XD – TM vaän taûi MK ñaõ taïo moái quan heä thaân thieát vôùi Giaùm ñoác chi nhaùnh, Tröôûng phoøng Tín duïng vaø caùn boä tín duïng cuûa ngaân haøng naøy. Töø ñoù, Coâng ty MK ñaõ ñöôïc Ngaân haøng Coâng thöông – Chi nhaùnh 5 vay 6,6 tyû ñoàng vaø baûn thaân Giaùm ñoác Coâng ty cuõng ñöôïc vay 5,5 tyû ñoàng maø khoâng caàn ñeán caùc thuû tuïc quy ñònh cuûa ngaân haøng. 174 Khoâng nhöõng theá, Giaùm ñoác vaø Keá toaùn tröôûng Coâng ty MK coøn thöôøng xuyeân hôïp taùc vôùi caùc caùn boä cuûa ngaân haøng naøy trong nhöõng thöông vuï cho vay voán ñeå ñöôïc höôûng lôïi. o Bieát ñöôïc nhöõng ñieàu treân, ñaàu naêm 2002, Nguyeãn Troïng Quyù ñaõ chuû ñoäng ñaët vaán ñeà vôùi Keá toaùn tröôûng Coâng ty MK taïo ñieàu kieän cho Coâng ty TNHH TM – DV Hoaøng Ñænh, Coâng ty TNHH TM – XD Ñaïi Phaùt tieáp caän vôùi caùc caùn boä tín duïng Ngaân haøng Coâng thöông – Chi nhaùnh 5 ñeå vay voán vôùi höùa heïn chia hoa hoàng neáu thaønh coâng. Keát quaû laø Coâng ty Hoaøng Ñænh ñaõ ñöôïc vay 8,5 tyû ñoàng töø döï aùn vay mua xe container vaø ñoâng laïnh ñeå kinh doanh, Coâng ty Ñaïi Phaùt ñaõ ñöôïc vay 13,368 tyû ñoàng ñeå mua xe ben taûi, xe thi coâng coâng trình vaø moät caù nhaân khaùc cuõng ñöôïc vay 13,2 tyû ñoàng ñeå mua xe du lòch kinh doanh. Baèng kieán thöùc phaùp lyù coù ñöôïc nhôø toát nghieäp ngaønh Luaät keát hôïp vôùi thuû ñoaïn löøa ñaûo tinh vi, Nguyeãn Troïng Quyù ñaõ giuùp cho caùc ñoái töôïng treân laøm giaû caùc hoà sô, taøi lieäu lieân quan ñeán caùc döï aùn vay voán, bao goàm: kyù khoáng caùc hôïp ñoàng kinh teá, laøm giaû con daáu, taøi lieäu … ñeå hôïp thöùc hoùa caùc hoà sô xin vay voán. Sau ñoù, caùc ñoái töôïng naøy ñaõ oâm tieàn boû troán. Ngaân haøng Coâng thöông – Chi nhaùnh 5 ñaõ phaûi nhôø ñeán cô quan caûnh saùt ñieàu tra cuûa Boä Coâng an môùi truy tìm ra caùc con nôï naøy cuøng ñöôøng daây löøa ñaûo cuûa Nguyeãn Troïng Quyù vaøo ñaàu naêm 2004. (Baùo Coâng an nhaân daân – ngaøy 28/2/2004, trang 5)  Baøi hoïc ruùt ra: o Ngaân haøng ñaõ thieáu reøn luyeän caùc caùn boä ngaân haøng veà phaåm chaát ñaïo ñöùc ngheà nghieäp vaø yù thöùc traùch nhieäm cuûa ngöôøi laøm coâng taùc tín duïng daãn ñeán vieäc caùc caùn boä ngaân haøng thoaùi hoùa, bieán chaát vaø tieáp tay cho boïn löøa ñaûo; o Ngaân haøng ñaõ ñeå cho tình traïng coø moài tín duïng, phoái hôïp aên chia hoa hoàng töø caùc hôïp ñoàng tín duïng giöõa coø tín duïng vaø caùc caùn boä ngaân haøng dieãn ra trong moät thôøi gian daøi vaø mang tính heä thoáng nhöng khoâng phaùt hieän ra. Ñaây laø moät sô hôû ñeå cho khaùch haøng coù cô hoäi thöïc hieän thuû ñoaïn löøa ñaûo; o Heä thoáng kieåm soaùt noäi boä cuûa ngaân haøng ñaõ khoâng coù söï phaùt hieän, caûnh baùo kòp thôøi ñeå ngaên chaën caùc haønh vi sai phaïm neân caùc sai phaïm ñaõ taùi dieãn lieân tuïc. 3. Vuï aùn laøm giaû hoà sô ñeå vay voán ngaân haøng cuûa Nguyeãn Quyù, Traàn Vaên Moø vaø ñoàng boïn ñaõ gaây ra thieät haïi gaàn 06 tyû ñoàng cho 03 ngaân haøng thöông maïi taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh: Noäi dung vuï aùn ñöôïc toùm taét nhö sau: o Thaùng 8 naêm 2001, Nguyeãn Quyù ñoùng vai ngöôøi thueâ nhaø ñeán tìm hieåu 175 caên nhaø soá 93/1 Höông Loä 80 – Xaõ Taân Xuaân – Huyeän Hoùc Moân. Naém ñöôïc vò trí, dieän tích cuûa caên nhaø, Quyù ñaõ laøm hoà sô giaû veà caên nhaø vaø cho Traàn Vaên Moø ñöùng teân chuû sôû höõu. Sau ñoù, Quyù coøn laøm giaû caùc loaïi giaáy tôø khaùc nhö hôïp ñoàng kinh teá giöõa Traàn Vaên Moø vôùi cuïm khaùch saïn Taûn Ñaø veà vieäc Moø cho khaùch saïn naøy thueâ xe oâ toâ vôùi giaù 1,150 USD/thaùng, ñôn xin xaùc nhaän ñoäc thaân, ñôn xin xaùc nhaän tình traïng nhaø khoâng naèm trong dieän tranh chaáp, quy hoaïch, giaûi toûa. Baèng caùc loaïi giaáy tôø giaû naøy, Quyù taäp hôïp thaønh hoà sô ñeå Moø ñöùng teân vay 300 trieäu ñoàng taïi Ngaân haøng TMCP Phöông Nam – Chi nhaùnh Höng Thuaän vôùi taøi saûn theá chaáp laø caên nhaø “aûo”. Caùn boä tín duïng cuûa ngaân haøng Phöông Nam ñaõ höôùng daãn Moø boå sung giaáy ñeà nghò vay voán, phöông aùn vay voán cho ñuû nhöng khoâng ñi kieåm tra hôïp ñoàng kinh teá, phöông aùn kinh doanh cuõng khoâng kieåm tra taøi saûn theá chaáp … nhöng vaãn cuøng vôùi Phoù Giaùm ñoác Ngaân haøng Phöông Nam – Chi nhaùnh Höng Thuaän kyù bieân baûn ñònh giaù taøi saûn theá chaáp laø 613.68 trieäu ñoàng vaø laäp tôø trình thaåm ñònh ñeà nghò ngaân haøng xeùt duyeät cho Moø vay 300 trieäu ñoàng. Tieáp tuïc caùch thöùc löøa ñaûo naøy, Quyù, Moø vaø Lan tieáp tuïc laøm hoà sô giaû ba caên nhaø soá 10/8C, 210/9C, 119/9C Höông Loä 40 – P. Ñoâng Höng Thuaän – Quaän 12. Tieáp tuïc vi phaïm quy cheá cho vay, caùc caùn boä ngaân haøng Phöông Nam – Chi nhaùnh Höng Thuaän laïi duyeät cho Quyù vaø ñoàng boïn vay 400 trieäu ñoàng. o Sau ñoù, Quyù laïi laøm hoaøn chænh boä hoà sô giaû vaø nhôø söï tieáp tay cuûa caùn boä tín duïng neân Quyù vaø ñoàng boïn ñaõ ruùt troùt loït cuûa Ngaân haøng Coâng thöông – Chi nhaùnh 1 laø 1,5 tyû ñoàng. o Vaãn boån cuõ soaïn laïi, Quyù tieáp tuïc laøm giaû hoà sô caên nhaø soá 9 Lam Sôn – Quaän Phuù Nhuaän, Tp.HCM thaønh hai boä hoà sô chuû quyeàn giaû mang soá 9 vaø soá 9A. Thaùng 3 naêm 2002, Quyù taäp hôïp giaáy tôø giaû cuûa caên nhaø soá 9 vaø hôïp ñoàng mua baùn 04 xe hôi giöõa Quyù vaø Hoäi ñoàng ñònh giaù vaø baùn ñaáu giaù tænh Kieân Giang cuøng hôïp ñoàng cho cuïm khaùch saïn Taûn Ñaø thueâ caùc xe naøy vôùi doanh thu 6,000 USD/thaùng ñöa cho caùn boä tín duïng Ngaân haøng Coâng thöông – Chi nhaùnh 5 ñeå xin vay 3.1 tyû ñoàng. Cuõng nhö caùc caùn boä tín duïng khaùc, ngöôøi caùn boä tín duïng naøy cuõng boû qua taát caû caùc böôùc kieåm tra, thaåm ñònh, ñaùnh giaù ñoái vôùi hôïp ñoàng kinh teá vaø phöông aùn kinh doanh, vaãn laäp tôø trình ñeà xuaát ngaân haøng cho Quyù vay 3.1 tyû ñoàng moät caùch deã daøng. o Cuoái naêm 2002, Quyù laïi taäp hôïp boä hoà sô giaû hoaøn chænh ñöa Moø ñeán gaëp Giaùm ñoác Ngaân haøng Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân – Chi nhaùnh Taân Höng. Sau khi nhaän ñuû hoà sô, Giaùm ñoác Chi nhaùnh Taân Höng cuøng vôùi toå tröôûng tín duïng ñaõ ñeán nhaø soá 9A Lam Sôn ñeå xem xeùt vaø thaáy caên nhaø ñuùng nhö giaáy tôø Moø cung caáp neân ñaõ xaùc ñònh giaù trò taøi saûn theá chaáp laø 1,4 tyû ñoàng. Maëc duø khoâng kieåm tra caùc hôïp ñoàng kinh teá trong hoà sô vay vaø ñaùnh giaù tính khaû thi cuûa 176 phöông aùn kinh doanh cuõng khoâng xaùc minh giaáy tôø cuûa caên nhaø theá chaáp taïi phöôøng noù toïa laïc, Toå tröôûng Tín duïng cuûa Chi nhaùnh Taân Höng vaãn laäp baùo caùo thaåm ñònh, taùi thaåm ñònh roài kyù thay luoân caû cho nhöõng caùn boä tín duïng khoâng coù maët ñeå ñeà nghò Ngaân haøng cho Moø vay 900 trieäu ñoàng. Ngoaøi ra, ñöôïc söï pheâ duyeät cuûa caáp treân (do vöôït haïn möùc phaùn quyeát), Giaùm ñoác Chi nhaùnh Taân Höng ñaõ kyù hôïp ñoàng nhaän theá chaáp caên nhaø “aûo” treân ñeå Moø vay ñöôïc tieàn. o Sau khi chieám ñoaït ñöôïc gaàn 06 tyû ñoàng cuûa caùc ngaân haøng treân, Quyù vaø ñoàng boïn ñaõ oâm tieàn boû troán. Vuï aùn ñaõ ñöôïc ñöa ra xeùt xöû vaøo ñaàu thaùng 10 naêm 2004. Caùc ñoái töôïng löøa ñaûo vaø caùc caùn boä tín duïng ñaõ bò truy toá nhöng caùc ngaân haøng coù lieân quan phaûi chòu thaát thoaùt gaàn 06 tyû ñoàng. (Nguoàn: Toång hôïp töø Internet vaø Baùo Coâng an Tp.Hoà Chí Minh ngaøy 12/08/2004)  Baøi hoïc ruùt ra: o Caùc caùn boä tín duïng ñaõ khoâng thöïc hieän caùc quy trình veà thaåm ñònh, kieåm tra, giaùm saùt khi cho vay nhöng vaãn ñeà xuaát cho vay vaø khoâng kieåm tra sau cho vay nhöng vaãn laäp bieân baûn kieåm tra söû duïng voán vay vaø xaùc nhaän vieäc söû duïng voán vay ñuùng muïc ñích. Ñieàu naøy cho thaáy söï yeáu keùm cuûa kieåm soaùt noäi boä, thieáu söï kieåm tra ñoäc laäp vieäc thöïc hieän nghieäp vuï; o Caùc caáp quaûn lyù tröïc tieáp veà tín duïng taïi caùc ngaân haøng treân ñaõ quaù baát caån, lô ñeãnh, khoâng kieåm tra, khoâng xem xeùt laïi keát quaû thaåm ñònh vaø vieäc giaùm saùt khoaûn vay cuûa caùc caùn boä tín duïng; o Vieäc ñeå caùn boä tín duïng thöïc hieän heát caùc chöùc naêng quan troïng trong quy trình tín duïng nhö vöøa thaåm ñònh khaùch haøng, vöøa thaåm ñònh taøi saûn ñaûm baûo seõ deã daãn ñeán sai phaïm. 4. Vuï aùn löøa ñaûo thoâng qua tu chænh tín duïng thö traû chaäm vaø hoaùn ñoåi taøi saûn theá chaáp ñeå chieám ñoaït treân 1,8 trieäu USD Ngaân haøng TMCP Taân Vieät (Tacombank). Tuy noäi dung vuï aùn naøy lieân quan nhieàu ñeán nghieäp vuï thanh toaùn quoác teá, nhöng loãi cuûa caùc caùn boä tín duïng vaø caùc caáp laõnh ñaïo Tacombank vaãn maéc phaûi caùc sai phaïm töông töï vôùi caùc ngaân haøng neâu treân laø: ƒ Caùn boä tín duïng khoâng thaåm ñònh phöông aùn kinh doanh – laø quy ñònh baét buoäc phaûi thöïc hieän khi baûo laõnh môû tín duïng thö nhaäp khaåu traû chaäm – maø vaãn ñeà xuaát môû caùc tín duïng thö traû chaäm döôùi hình thöùc baûo ñaûm laø cam keát caàm coá loâ haøng nhaäp khaåu vaø laõnh ñaïo ngaân haøng ñaõ xeùt duyeät vì lyù do khaùch haøng laø thaønh vieân Hoäi ñoàng quaûn trò cuûa ngaân haøng; ƒ Ngaân haøng khoâng kieåm tra neân khoâng phaùt hieän ñöôïc chöõ kyù giaû cuûa 177 khaùch haøng treân caùc hôïp ñoàng nhaäp khaåu vaø chaáp thuaän môû tín duïng thö; ƒ Ngaân haøng chaáp thuaän cho khaùch haøng hoaùn ñoåi taøi saûn theá chaáp nhöng khoâng kieåm tra thöïc teá cuûa taøi saûn theá chaáp môùi, khoâng thöïc hieän thuû tuïc coâng chöùng theá chaáp theo quy ñònh neân khoâng phaùt hieän ra hoà sô theá chaáp giaû maïo; ƒ Khi khaùch haøng phaûi bò vay baét buoäc ñeå thanh toaùn thö tín duïng ñeán haïn, caáp laõnh ñaïo ngaân haøng laïi chaáp thuaän cho khaùch haøng ruùt bôùt caùc boä chöùng töø nhaäp khaåu – laø giaáy tôø baûo ñaûm cuûa khoaûn vay vaø khoâng quaûn chaáp haøng theo quy ñònh neân khaùch haøng ñaõ ruùt ñöôïc haøng ñeå baùn nhöng khoâng traû nôï cho ngaân haøng nhö ñaõ cam keát. Haäu quaû laø sau nhieàu laàn ñeà nghò tu chænh thö tín duïng, hoaùn ñoåi taøi saûn theá chaáp vaø thanh toaùn buø tröø caùc tín duïng thö ñaõ quaù haïn, Traàn Phöông Mai vaø ñoàng boïn ñaõ chieám ñoaït cuûa Tacombank treân 1,8 trieäu USD. Vuï aùn ñaõ ñöôïc ñöa ra xeùt xöû trong thaùng 10 naêm 2004. Caùc caùn boä cuûa Tacombank ñaõ phaûi chòu traùch nhieäm phaùp lyù do vi phaïm quy ñònh cuûa ngaønh ngaân haøng veà baûo laõnh vay voán nöôùc ngoaøi, quy ñònh veà theá chaáp, caàm coá taøi saûn vaø caùc sai phaïm trong quaûn lyù kinh teá daãn ñeán thieät haïi lôùn cho ngaân haøng. (Nguoàn: Toång hôïp töø Internet)  Baøi hoïc ruùt ra: o Söï sai phaïm mang tính heä thoáng töø treân xuoáng döôùi cuûa laõnh ñaïo vaø nhaân vieân ngaân haøng Tacombank laø moät baøi hoïc veà moâi tröôøng kieåm soaùt: Nhaø quaûn lyù caáp cao phaûi toân troïng caùc nguyeân taéc kinh doanh vaø tuaân thuû caùc quy ñònh cuûa phaùp luaät ñeå taïo ra vaên hoùa kieåm soaùt maïnh meõ cho toå chöùc; 178 PHUÏ LUÏC 8. KEÁT QUAÛ PHOÛNG VAÁN TRAÉC NGHIEÄM CAÙC KIEÅM TOAÙN VIEÂN ÑOÄC LAÄP. Keát quaû traû lôøi cuûa caùc kieåm toaùn vieân ñoäc laäp: (Phaàn toâ ñaäm nghóa laø ñoàng yù) Danh muïc caùc caâu hoûi traéc nghieäm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Tyû leä löïa choïn 1. Baïn ñaõ töøng tham gia kieåm toaùn: Ngaân haøng coå phaàn 100% Ngaân haøng quoác doanh 89% Ngaân haøng nöôùc ngoaøi 89% Ngaân haøng lieân doanh 0% 2. Baïn ñaõ töøng kieåm toaùn: Ngaân haøng coù maïng löôùi chi nhaùnh traûi khaép quoác gia 100% Ngaân haøng maø caùc khoaûn cho vay chuû yeáu taäp trung vaøo caùc doanh nghieäp quoác doanh 78% Ngaân haøng baùn leû coù dö nôï cho vay caù nhaân chieám treân 50% danh muïc cho vay 67% Ngaân haøng maø caùc khoaûn cho vay chuû yeáu taäp trung vaøo caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi 67% Ngaân haøng maø caùc khoaûn cho vay chuû yeáu taäp trung vaøo caùc doanh nghieäp thuoäc khu vöïc kinh teá tö nhaân 67% Ngaân haøng maø caùc khoaûn cho vay chuû yeáu laø cho vay noâng nghieäp 44% 179 Ngaân haøng maø caùc khoaûn cho vay chuû yeáu laø taøi trôï caùc döï aùn ñaàu tö lôùn cuûa Chính phuû/ cuûa caùc toå chöùc kinh teá lôùn 22% Ngaân haøng maø caùc khoaûn cho vay taøi trôï xuaát nhaäp khaåu chieám tyû troïng lôùn 22% 3. Loaïi hình kieåm toaùn maø baïn tham gia: Kieåm toaùn baùo caùo taøi chính 100% Keát quaû traû lôøi cuûa caùc kieåm toaùn vieân ñoäc laäp: (Phaàn toâ ñaäm nghóa laø ñoàng yù) Danh muïc caùc caâu hoûi traéc nghieäm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Tyû leä löïa choïn Kieåm toaùn hoaït ñoäng vaø tuaân thuû (Ví duï: kieåm toaùn danh muïc cho vay) 56% 4. Caùch thöùc tieáp caän heä thoáng kieåm soaùt noäi boä? Xem caùc caåm nang höôùng daãn nghieäp vuï 100% Kieåm tra laïi vieäc thöïc hieän 100% Phoûng vaán Ban ñieàu haønh, caùc quaûn trò vieân caáp cô sôû vaø nhaân vieân nghieäp vuï 89% Söû duïng pheùp thöû walk-through 89% Quan saùt 56% Caùch thöùc khaùc 0% 5. Phöông phaùp kieåm toaùn danh muïc cho vay? Phaân tích toång theå danh muïc cho vay ñeå tìm ra caùc vuøng troïng yeáu caàn taäp trung kieåm tra 67% Phaân toå danh muïc cho vay ñeå xaùc ñònh soá hoà sô tín duïng caàn choïn maãu kieåm tra 78% Choïn maãu kieåm tra chi tieát 89% Kieåm tra toaøn boä 100% 0% Phöông thöùc khaùc 0% 180 6. Noäi dung kieåm toaùn danh muïc cho vay thöôøng laø: Xem xeùt tính hôïp leä, ñaày ñuû cuûa hoà sô tín duïng 78% Ñaùnh giaù ruûi ro cuûa danh muïc cho vay 78% Xem xeùt vieäc trích laäp döï phoøng 78% Xem xeùt söï tuaân thuû caùc quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc veà hoaït ñoäng tín duïng 67% Keát quaû traû lôøi cuûa caùc kieåm toaùn vieân ñoäc laäp: (Phaàn toâ ñaäm nghóa laø ñoàng yù) Danh muïc caùc caâu hoûi traéc nghieäm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Tyû leä löïa choïn Xem xeùt tính höõu hieäu vaø hieäu quaû cuûa quy trình tín duïng 67% Noäi dung khaùc: 0% 7. Caùc yeáu ñieåm thöôøng gaëp phaûi trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi maø baïn töøng tham gia kieåm toaùn? Khoâng xaùc ñònh ñöôïc nhu caàu voán thöïc söï vaø khaû naêng traû nôï cuûa khaùch haøng nhöng vaãn duyeät cho vay 78% Thieáu thoâng tin veà khaùch haøng 78% Nhaân vieân tín duïng khoâng kieåm tra tình hình thöïc teá cuûa khaùch haøng 67% Theo doõi vieäc traû nôï khoâng ñaày ñuû 67% Khoâng coù söï kieåm tra laïi keát quaû thaåm ñònh cuûa nhaân vieân tín duïng 56% Kieåm soaùt vieäc xeùt duyeät cho vay khoâng toát 56% Quyeát ñònh cho vay mang tính chaát caûm tính 56% Khoâng tuaân thuû ñuùng caùc quy ñònh veà cho vay vaø baûo ñaûm tieàn vay 56% 181 Boå nhieäm nhaân vieân tín duïng khoâng ñuû naêng löïc 56% Phaân coâng, phaân nhieäm caùc chöùc naêng trong quy trình tín duïng khoâng toát: nhaäp nhaèng, thieáu söï ñoäc laäp khi xeùt duyeät nghieäp vuï 56% Heä thoáng baùo caùo tín duïng khoâng kòp thôøi 56% Keát quaû traû lôøi cuûa caùc kieåm toaùn vieân ñoäc laäp: (Phaàn toâ ñaäm nghóa laø ñoàng yù) Danh muïc caùc caâu hoûi traéc nghieäm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Tyû leä löïa choïn Heä thoáng caûnh baùo sôùm veà ruûi ro tín duïng khoâng hieäu quaû vaø kòp thôøi 56% Boä maùy kieåm toaùn noäi boä hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû 56% Khoâng kieåm soaùt ñöôïc vieäc ñònh giaù taøi saûn ñaûm baûo, tính hôïp leä cuûa hoà sô taøi saûn ñaûm baûo vaø tình traïng cuûa chuùng 44% Khoâng coù söï kieåm tra ñoäc laäp laïi vieäc thöïc hieän nghieäp vuï 44% Khoâng kieåm soaùt ñöôïc vieäc kieåm tra sau khi cho vay 44% Heä thoáng trao ñoåi thoâng tin khoâng hieäu quaû trong heä thoáng cuûa Ngaân haøng 44% Khoâng kieåm soaùt ñöôïc muïc ñích söû duïng voán vay cuûa khaùch haøng 33% Quaûn lyù hoà sô tín duïng vaø taøi saûn ñaûm baûo khoâng toát 33% Xeùt duyeät cho vay khoâng ñuùng thaåm quyeàn 22% Nhaân vieân tín duïng khoâng hieåu roõ quy trình tín duïng cuûa Ngaân haøng 0% 182 Nhaân vieân tín duïng khoâng hieåu roõ caùc quy ñònh veà cho vay 0% Khoâng kieåm soaùt ñöôïc vieäc giaûi ngaân 0% YÙ kieán khaùc: Söï phaân boå haïn möùc phaùn quyeát tín duïng cho caùc caáp xeùt duyeät taïi töøng Chi nhaùnh cuûa ngaân haøng khoâng hôïp lyù nghóa laø khoâng phaân tích ñaày ñuû veà söï phuø hôïp giöõa haïn möùc phaùn quyeát tín duïng cuûa chi nhaùnh vôùi quy moâ hoaït ñoäng, khaû naêng kieåm soaùt, naêng löïc quaûn lyù cuûa Chi nhaùnh vaø chieán löôïc cho vay taïi ñòa baøn cuûa Chi nhaùnh. ._.