Một số giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đông Á

1 MÔÛ ÑAÀU 1. Ñaët vaán ñeà Trong thôøi ñaïi ngaøy nay, vôùi trình ñoä phaùt trieån cao cuûa neàn kinh teá, cuûa caùc hoaït ñoäng kinh teá-xaõ hoäi, thò tröôøng ngaøy caøng môû roäng vaø phaùt trieån trong moái quan heä kinh teá khu vöïc vaø quoác teá. Ñaây laø ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh noùi chung vaø hoaït ñoäng ngaân haøng noùi rieâng phaùt trieån. Tuy nhieân möùc ñoä ruûi ro tieàm aån trong neàn kinh teá hieän ñaïi cuõng nhieàu hôn gaén lieàn vôùi nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc neàn kinh teá hoäi nhaäp mang laïi. Ñoái vôùi hoaït ñoäng ngaân haøng, hoaït ñoäng trong lónh vöïc kinh doanh tieàn teä tín duïng, coù quan heä maät thieát, höõu cô vôùi khaùch haøng vaø neàn kinh teá thoâng qua quaù trình thöïc hieän caùc hoaït ñoäng kinh doanh, dòch vuï ngaân haøng. Chính vì leõ ñoù ruûi ro hoaït ñoäng ngaân haøng raát ña daïng, tieàm aån vaø xuaát hieän gaén lieàn vôùi moãi hoaït ñoäng dòch vuï vaø taùc ñoäng, aûnh höôûng vôùi nhöõng möùc ñoä khaùc nhau. Trong ñoù ruûi ro tín duïng, neáu xaûy ra seõ coù taùc ñoäng raát lôùn vaø aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa moãi TCTD, cao hôn noù taùc ñoäng aûnh höôûng ñeán toaøn boä heä thoáng ngaân haøng bôûi chính ñaëc thuø trong hoaït ñoäng tín duïng, hoaït ñoäng kinh doanh ngaân haøng. Thaät vaäy, ruûi ro tín duïng coù moái lieân heä vôùi caùc loaïi ruûi ro khaùc. Ruûi ro tín duïng caøng lôùn, seõ keùo theo nhöõng ruûi ro khaùc nhö ruûi ro thanh khoaûn, ruûi ro laõi suaát…. Keát quaû, gaây aûnh höôûng daây chuyeàn khoâng nhöõng ñeán khaùch haøng, trong moái quan heä laø ngöôøi ñi vay maø caû khaùch haøng trong moái quan heä laø ngöôøi cho vay ñoái vôùi ngaân haøng. Thöïc teá cho thaáy, khuûng hoaûng ngaân haøng ôû Chaâu AÙ naêm 1997-1998 ñaõ ñaåy nhieàu nöôùc vaøo suy thoaùi kinh teá nghieâm troïng: söï ñoå vôõ heä thoáng Quyõ tín 2 duïng caùc naêm 1989-1990 taïi Haø Noäi ñaõ gaây nhöõng taùc ñoäng ñeán xaõ hoäi trong moät thôøi gian khaù daøi. Vì vaäy vieäc quaûn lyù ruûi ro ñaëc bieät laø ruûi ro tín duïng luoân ñöôïc caùc NHTM ñaët leân haøng ñaàu. Hieän nay ngaønh ngaân haøng Vieät Nam coøn chöa oån ñònh thaät söï, coøn ñang trong quaù trình hoøa nhaäp vôùi ngaønh ngaân haøng trong khu vöïc vaø treân theá giôùi neân tính hieäu quaû vaø an toaøn trong hoaït ñoäng tín duïng vaãn coøn chöa cao. Vì vaäy vieäc giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà ruûi ro tín duïng ñang laø baøi toaùn khoù ñoái vôùi caùc NHTM. Nhaän thöùc ñöôïc vaán ñeà ñoù, ñeà taøi “MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP HAÏN CHEÁ RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI COÅ PHAÀN ÑOÂNG AÙ” ñöôïc thöïc hieän vôùi mong muoán ñöa ra moät soá giaûi phaùp nhaèm haïn cheá, phoøng ngöøa ruûi ro tín duïng cho Ngaân haøng TMCP Ñoâng AÙ noùi rieâng vaø NHTM Vieät Nam noùi chung. 2. Muïc tieâu cuûa ñeà taøi Muïc tieâu cuûa ñeà taøi laø nhaèm vaøo nhöõng vaán ñeà sau: - Nghieân cöùu nhöõng lyù luaän chung veà ruûi ro tín duïng. - Ñi saâu vaøo phaân tích thöïc traïng hoaït ñoäng tín duïng, nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro vaø caùc bieän phaùp xöû lyù ruûi ro tín duïng taïi Ngaân haøng TMCP Ñoâng AÙ. - Treân cô sôû lyù luaän vaø phaân tích thöïc traïng ruûi ro tín duïng, töø ñoù ñöa ra moät soá giaûi phaùp phoøng ngöøa nhaèm haïn cheá ruûi ro cho hoaït ñoäng tín duïng taïi Ngaân haøng TMCP Ñoâng AÙ 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi cuûa ñeà taøi Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø: nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro vaø ñeà ra caùc giaûi phaùp nhaèm haïn cheá ruûi ro. Phaïm vi nghieân cöùu : nghieân cöùu giöõa lyù luaän vaø thöïc teá nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro tín duïng trong thôøi gian qua taïi Ngaân haøng TMCP Ñoâng AÙ, töø ñoù ñöa ra caùc giaûi phaùp haïn cheá ruûi ro. 3 4. Phöông phaùp nghieân cöùu : Do tính chaát cuûa ñeà taøi chuû yeáu döïa vaøo döõ lieäu ñaõ coù ôû quaù khöù cuûa moät NHTM, keát hôïp vôùi söï quan saùt nhöõng yeáu toá, nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro trong töøng tröôøng hôïp thöïc teá. Tieán haønh phaân tích vaø ruùt ra giaûi phaùp cuï theå ñeå phoøng ngöøa vaø haïn cheá toái ña ruûi ro tín duïng cho ngaân haøng thöông maïi. Vì vaäy, vieäc nghieân cöùu ñeà taøi seõ söû duïng caùc phöông phaùp sau : phöông phaùp toång hôïp, choïn loïc nguoàn thoâng tin töø caùc taïp chí, saùch vaø taøi lieäu chuyeân ngaønh…. ;phöông phaùp thu thaäp soá lieäu töø baùo caùo toång keát hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng, phöông phaùp phaân tích thoáng keâ vaø phöông phaùp so saùnh söï bieán ñoäng cuûa daõy soá qua caùc naêm. 5. Caáu truùc noäi dung nghieân cöùu Ñeà taøi bao goàm nhöõng noäi dung chính sau : Chöông 1 : Lyù luaän chung veà tín duïng vaø ruûi ro tín duïng ngaân haøng Chöông 2: Thöïc traïng ruûi ro tín duïng vaø quaûn trò ruûi ro tín duïng taïi Ngaân haøng TMCP Ñoâng AÙ trong thôøi gian qua Chöông 3: Moät soá giaûi phaùp haïn cheá ruûi ro tín duïng taïi Ngaân haøng TMCP Ñoâng AÙ 4 CHÖÔNG 1 LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ TÍN DUÏNG VAØ RUÛI RO TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG 1.1 TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG 1.1.1 Khaùi nieäm : Tín duïng laø moät giao dòch veà taøi saûn (tieàn hoaëc haøng hoaù) giöõa beân cho vay (ngaân haøng vaø caùc ñònh cheá taøi chính khaùc) vaø beân ñi vay (caù nhaân, doanh nghieäp vaø caùc chuû theå khaùc), trong ñoù beân cho vay chuyeån giao taøi saûn cho beân ñi vay söû duïng trong moät thôøi haïn nhaát ñònh theo thoaû thuaän, beân ñi vay coù traùch nhieäm hoaøn traû voâ ñieàu kieän voán goác vaø laõi cho beân ñi vay khi ñeán haïn thanh toaùn. Hoaït ñoäng tín duïng laø vieäc TCTD söû duïng nguoàn voán töï coù, voán huy ñoäng ñeå caáp tín duïng. Caáp tín duïng laø vieäc TCTD thoûa thuaän ñeå khaùch haøng söû duïng moät khoaûn tieàn vôùi nguyeân taéc coù hoaøn traû baèng caùc nghieäp vuï cho vay, chieát khaáu, cho thueâ taøi chính, baûo laõnh ngaân haøng vaø caùc dòch vuï khaùc. 1.1.2 Baûn chaát cuûa tín duïng ngaân haøng : Töø khaùi nieäm treân, baûn chaát cuûa tín duïng laø moät giao dòch veà taøi saûn treân cô sôû hoaøn traû vaø coù caùc ñaëc tröng sau : - Taøi saûn giao dòch trong quan heä tín duïng ngaân haøng bao goàm hai hình thöùc laø cho vay (baèng tieàn) vaø cho thueâ (baát ñoäng saûn vaø ñoäng saûn). - Xuaát phaùt töø nguyeân taéc hoaøn traû, vì vaäy ngöôøi cho vay khi chuyeån giao taøi saûn cho ngöôøi ñi vay söû duïng phaûi coù cô sôû ñeå tin raèng ngöôøi ñi vay seõ traû ñuùng haïn. - Giaù trò hoaøn traû thoâng thöôøng phaûi lôùn hôn giaù trò luùc cho vay töùc laø bao 5 goàm caû phaàn voán vaø phaàn laõi. - Trong quan heä tín duïng ngaân haøng tieàn vay ñöôïc caáp treân cô sôû cam keát hoaøn traû voâ ñieàu kieän. 1.2. RUÛI RO TÍN DUÏNG 1.2.1. Khaùi nieäm Ruûi ro tín duïng laø söï xuaát hieän caùc bieán coá khoâng bình thöôøng do chuû quan hoaëc khaùch quan laøm cho ngöôøi ñi vay khoâng traû ñöôïc nôï vay vaø laõi vay cho ngaân haøng theo ñuùng nhöõng ñieàu kieän ghi treân hôïp ñoàng tín duïng. Ruûi ro tín duïng coøn ñöôïc goïi laø ruûi ro maát khaû naêng chi traû vaø ruûi ro sai heïn. Ñaây laø ruûi ro gaén lieàn vôùi hoaït ñoäng ngaân haøng, cho vay bao giôø cuõng bao goàm ruûi ro vaø xaûy ra maát maùt. Ruûi ro tín duïng phaùt sinh trong tröôøng hôïp ngaân haøng khoâng thu ñöôïc ñaày ñuû goác vaø laõi cuûa khoaûn cho vay, hoaëc laø vieäc thanh toaùn nôï goác vaø laõi khoâng ñuùng kyø haïn. Tröôøng hôïp ngöôøi vay tieàn phaù saûn thì vieäc thu hoài voán goác vaø laõi tín duïng ñaày ñuû laø khoâng chaéc chaén do ñoù ngaân haøng coù theå gaëp ruûi ro tín duïng. Ruûi ro tín duïng khoâng chæ giôùi haïn ôû hoaït ñoäng cho vay maø coøn bao goàm nhieàu hoaït ñoäng mang tính chaát tín duïng khaùc cuûa ngaân haøng nhö: baûo laõnh, cam keát, chaáp thuaän taøi trôï thöông maïi, cho vay ôû thò tröôøng lieân ngaân haøng, nhöõng chöùng khoaùn coù giaù (traùi phieáu, coå phieáu …), traùi quyeàn, Swaps, tín duïng thueâ mua, ñoàng taøi trôï … 1.2.2. Phaân loaïi ruûi ro tín duïng : Ruûi ro tín duïng bao goàm ruûi ro danh muïc (Portfolio risk) vaø ruûi ro giao dòch (Transaction risk). - Ruûi ro danh muïc ñöôïc phaân ra hai loaïi ruûi ro noäi taïi (Intrinsic risk) vaø ruûi ro taäp trung (Concentration risk). + Ruûi ro noäi taïi xuaát phaùt töø caùc yeáu toá mang tính rieâng bieät cuûa moãi chuû theå ñi vay hoaëc ngaønh kinh teá. 6 + Ruûi ro taäp trung laø möùc dö nôï cho vay ñöôïc doàn cho moät soá ngaønh kinh teá, moät soá thaønh phaàn kinh teá, moät soá khaùch haøng hoaëc moät soá loaïi cho vay hoaëc moät khu vöïc ñòa lyù. - Ruûi ro giao dòch coù 3 thaønh phaàn: ruûi ro löïa choïn, ruûi ro baûo ñaûm vaø ruûi ro nghieäp vuï. + Ruûi ro löïa choïn laø ruûi ro lieân quan ñeán thaåm ñònh vaø phaân tích tín duïng. + Ruûi ro baûo ñaûm xuaát phaùt töø caùc tieâu chuaån ñaûm baûo tín duïng + Ruûi ro nghieäp vuï laø ruûi ro lieân quan ñeán quaûn trò hoaït ñoäng cho vay. 1.2.3. Nguyeân nhaân gaây ra ruûi ro tín duïng 1.2.3.1. Nguyeân nhaân khaùch quan : Nguyeân nhaân naøy laø taùc nhaân gaây ra ruûi ro tín duïng baát khaû khaùng, xaûy ra ngoaøi taàm kieåm soaùt cuûa con ngöôøi trong moät thôøi ñieåm naøo ñoù. Coù theå xuaát phaùt töø moâi tröôøng kinh teá, trong moät neàn kinh teá taêng tröôûng laønh maïnh, tieàm naêng saûn xuaát vaø tieâu duøng cuûa xaõ hoäi coøn lôùn thì hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh coøn nhieàu ñieàu kieän toát ñeå phaùt trieån vaø ngöôïc laïi, khi neàn kinh teá coù hieän töôïng laïm phaùt taêng voït seõ keùo theo ñoàng tieàn noäi ñòa bò maát giaù, daãn ñeán saûn xuaát kinh doanh trong nöôùc trôû neân khoù khaên, khieán cho khaû naêng thu hoài voán tín duïng trôû neân phöùc taïp. Coù theå xuaát phaùt töø goùc ñoä moâi tröôøng phaùp lyù, ñaây laø moät nhaân toá raát quan troïng aûnh höôûng ñeán khaû naêng phaùt sinh ruûi ro tín duïng, cuõng laø nguyeân nhaân tröïc tieáp daãn ñeán ruûi ro trong saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp. Ngoaøi ra, ruûi ro tín duïng coøn coù theå xuaát phaùt do ruûi ro taát yeáu cuûa quaù trình töï do hoùa taøi chính, hoäi nhaäp quoác teá. Quaù trình töï do hoùa taøi chính vaø hoäi nhaäp quoác teá coù theå laøm cho nôï xaáu gia taêng khi taïo ra moät moâi tröôøng caïnh tranh gay gaét, khieán haàu heát caùc doanh nghieäp phaûi ñoái maët quy luaät choïn loïc khaéc nghieät cuûa thò tröôøng. Söï caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng 7 thöông maïi trong nöôùc vaø quoác teá trong moâi tröôøng hoäi nhaäp kinh teá cuõng khieán caùc ngaân haøng trong nöôùc vôùi heä thoáng quaûn lyù yeáu keùm gaëp phaûi nguy cô ruûi ro nôï xaáu taêng leân bôûi haàu heát caùc khaùch haøng coù tieàm löïc taøi chính lôùn seõ bò caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi thu huùt. Maët khaùc, do xu höôùng toaøn caàu hoùa hieän nay, moïi tình hình bieán ñoäng veà kinh teá, chính trò ôû baát cöù quoác gia naøo, khu vöïc naøo ñeàu aûnh höôûng nhaát ñònh ñeán neàn kinh teá, chính trò trong nöôùc töø ñoù cuõng laøm gia taêng nguy cô ruûi ro tín duïng cuûa caùc ngaân haøng. 1.2.3.2. Nguyeân nhaân chuû quan 1.2.3.2.1. Nguyeân nhaân töø phía khaùch haøng : Ñaây laø nguyeân nhaân chuû yeáu daãn ñeán ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh tín duïng cuûa ngaân haøng. Nguyeân nhaân naøy coù theå xaûy ra töø hai ñoái töôïng khaùch haøng sau: Ñoái vôùi khaùch haøng caù nhaân, coù nhöõng nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro nhö: do thu nhaäp giaûm suùt, do söû duïng voán sai muïc ñích, do hoaøn caûnh gia ñình, hoaëc do khaùch haøng vay tieàn thieáu naêng löïc phaùp lyù. Ñoái vôùi khaùch haøng laø doanh nghieäp, coù theå do caùc nguyeân nhaân sau : - Do khaùch haøng söû duïng voán sai muïc ñích. - Do khaû naêng quaûn lyù kinh doanh yeáu keùm daãn ñeán söû duïng voán keùm hieäu quaù. Söï yeáu keùm naøy boäc loä ôû ba yeáu toá sau : quy moâ kinh doanh quaù to so vôùi tö duy quaûn lyù, khaû naêng quaûn lyù voán khoâng hôïp lyù daãn ñeán thieáu khaû naêng thanh khoaûn vaø doanh nghieäp khoâng laøm toát vieäc phaân tích, döï baùo thò tröôøng daãn ñeán haøng hoùa öù ñoïng, toàn kho, loãi thôøi. - Tình hình taøi chính doanh nghieäp yeáu keùm, thieáu minh baïch: quy moâ taøi saûn nhoû, tyû leä nôï so vôùi voán töï coù cao. Soá lieäu taøi chính doanh nghieäp cung caáp cho ngaân haøng thieáu tính thöïc teá vaø xaùc thöïc. - Do chuû doanh nghieäp maát naêng löïc phaùp lyù trong quaù trình hoaït ñoäng. 8 - Do maát ñoaøn keát noäi boä giöõa hoäi ñoàng quaûn trò, ban giaùm ñoác. - Doanh nghieäp coá tình löøa ñaûo ngaân haøng. 1.2.3.2.2. Nguyeân nhaân do baûn thaân ngaân haøng : Ngoaøi nguyeân nhaân töø phía ngöôøi ñi vay, nguyeân nhaân chuû quan coøn bao goàm nhöõng thieáu soùt, khuyeát ñieåm töø phía ngöôøi cho vay. Tröôùc heát phaûi noùi ñeán caùc ngaân haøng coøn thieáu moät chính saùch tín duïng nhaát quaùn, chính saùch tín duïng ôû ñaây phaûi bao goàm ñònh höôùng chung cho vieäc cho vay, cheá ñoä tín duïng ngaén haïn, trung vaø daøi haïn, caùc quy ñònh veà baûo ñaûm tieàn vay, danh muïc löïa choïn khaùch haøng trong töøng giai ñoaïn….Nguyeân nhaân gaây ra ruûi ro tín duïng töø phía ngaân haøng coù theå ñöôïc khaùi quaùt cô baûn döôùi ñaây : Moät laø, ngaân haøng khoâng coù ñuû thoâng tin veà caùc soá lieäu thoáng keâ, chæ tieâu ñeå phaân tích vaø ñaùnh giaù khaùch haøng….daãn ñeán vieäc xaùc ñònh sai hieäu quaû cuûa phöông aùn xin vay, hoaëc xaùc ñònh thôøi haïn cho vay vaø traû nôï khoâng phuø hôïp phöông aùn kinh doanh cuûa khaùch haøng Hai laø, söï lôi loûng trong quaù trình giaùm saùt trong vaø sau khi cho vay neân khoâng phaùt hieän kòp thôøi hieän töôïng söû duïng voán sai muïc ñích. Ba laø, quaù tin töôûng vaøo taøi saûn theá chaáp, baûo laõnh, baûo hieåm, coi ñoù laø vaät ñaûm baûo chaéc chaén cho söï thu hoài caû goác vaø laõi tieàn vay. Boán laø, chaïy theo soá löôïng (hoaëc theo keá hoaïch) maø sao laõng vieäc coi troïng chaát löôïng khoaûn vay, quaù laïc quan vaø tin töôûng vaøo söï thaønh coâng cuûa phöông aùn kinh doanh cuûa khaùch haøng. Naêm laø, ngaân haøng thieáu moät boä phaän chuyeân traùch theo doõi, quaûn lyù ruûi ro, quaûn lyù haïn möùc tín duïng toái ña cho töøng khaùch haøng thuoäc töøng ngaønh ngheà, saûn phaåm ñòa phöông khaùc nhau ñeå phaân taùn ruûi ro, caùc döï baùo caàn thieát trong töøng thôøi kyø… 9 Saùu laø, naêng löïc vaø phaåm chaát ñaïo ñöùc cuûa moät soá caùn boä tín duïng ngaân haøng chöa ñuû taàm vaø vaán ñeà quaûn lyù söû duïng, ñaõi ngoä caùn boä ngaân haøng chöa thoûa ñaùng. Baûy laø, ngaân haøng khoâng giaûi quyeát hôïp lyù quan heä giöõa nguoàn voán huy ñoäng vaø nguoàn voán söû duïng, cuï theå laø : döï tröõ voán quaù ít so vôùi nhu caàu baûo ñaûm thanh toaùn töø ñoù daãn ñeán maát khaû naêng thanh toaùn neáu khaùch haøng coù nhu caàu ruùt voán nhieàu; hoaëc döï tröõ voán quaù nhieàu, gaây öù ñoïng voán, laõng phí trong söû duïng voán; hoaëc laáy voán ngaén haïn cho vay trung daøi haïn quaù möùc qui ñònh. 1.2.4. Aûnh höôûng cuûa ruûi ro tín duïng 1.2.4.1. Ñoái vôùi ngaân haøng Ruûi ro tín duïng xaûy ra tröôùc tieân seõ aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHTM nhö sau : - Ngaân haøng khoâng thu ñöôïc voán tín duïng ñaõ caáp vaø laõi cho vay, nhöng ngaân haøng phaûi traû voán vaø laõi cho khoaûn tieàn huy ñoäng khi ñeán haïn, laøm cho ngaân haøng maát caân ñoái trong vieäc thu chi, voøng quay voán tín duïng giaûm laøm cho ngaân haøng kinh doanh khoâng hieäu quaû, chi phí cuûa ngaân haøng taêng leân so vôùi döï kieán. - Neáu moät khoaûn cho vay naøo ñoù bò maát khaû naêng thu hoài thì ngaân haøng phaûi söû duïng caùc nguoàn voán cuûa mình ñeå traû cho ngöôøi göûi tieàn, ñeán moät chöøng möïc naøo ñaáy ngaân haøng khoâng coù ñuû nguoàn voán ñeå traû cho ngöôøi göûi tieàn thì ngaân haøng seõ rôi vaøo tình traïng maát khaû naêng thanh toaùn, coù theå daãn ñeán nguy cô gaëp ruûi ro thanh khoaûn. Keát quaû laø laøm thu heïp quy moâ kinh doanh, naêng löïc taøi chính giaûm suùt, uy tín, söùc caïnh tranh giaûm khoâng nhöõng trong thò tröôøng noäi ñòa maø coøn lan roäng ra caùc nöôùc, keát quaû kinh doanh cuûa ngaân haøng ngaøy caøng xaáu coù theå daãn ngaân haøng ñeán thua loã hoaëc ñöa ñeán bôø vöïc phaù saûn neáu khoâng coù bieän phaùp xöû lyù, khaéc phuïc kòp thôøi. 10 1.2.4.2. Ñoái vôùi neàn kinh teá- xaõ hoäi Baét nguoàn töø baûn chaát vaø chöùc naêng cuûa ngaân haøng laø moät toå chöùc trung gian taøi chính chuyeân huy ñoäng voán nhaøn roãi trong neàn kinh teá ñeå cho caùc toå chöùc vaø caù nhaân coù nhu caàu vay laïi. Do ñoù, thöïc chaát quyeàn sôû höõu nhöõng khoaûn cho vay laø quyeàn sôû höõu cuûa ngöôøi ñaõ göûi tieàn vaøo ngaân haøng. Bôûi vaäy, khi ruûi ro tín duïng xaûy ra thì khoâng nhöõng ngaân haøng chòu thieät haïi maø quyeàn lôïi cuûa nhöõng ngöôøi göûi tieàn cuõng bò aûnh höôûng. Hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng coù lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa toaøn boä neàn kinh teá. Vì vaäy khi ruûi ro tín duïng xaûy ra coù theå laøm phaù saûn moät vaøi ngaân haøng, coù khaû naêng laây lan caùc ngaân haøng taïo cho daân chuùng moät taâm lyù sôï haõi neân ñua nhau ñeán ngaân haøng ruùt tieàn tröôùc thôøi haïn. Ñieàu ñoù coù theå ñöa ñeán phaù saûn haøng loaït caùc ngaân haøng vaø taùc ñoäng xaáu ñeán neàn kinh teá. Söï hoaûng loaïn cuûa caùc ngaân haøng aûnh höôûng raát lôùn ñeán toaøn boä neàn kinh teá, noù coù theå laøm cho neàn kinh teá bò suy thoaùi, giaù caû taêng, söùc mua giaûm, thaát nghieäp taêng, xaõ hoäi maát oån ñònh. Ngoaøi ra, ruûi ro tín duïng cuõng aûnh höôûng ñeán neàn kinh teá theá giôùi vì ngaøy nay neàn kinh teá moãi quoác gia ñeàu phuï thuoäc vaøo neàn kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi. 1.3. PHÖÔNG PHAÙP QUAÛN LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG 1.3.1 Caùc daáu hieäu nhaän bieát ruûi ro Daáùu hieäu nhaän bieát caùc khoaûn vay coù vaán ñeà coù theå ñöôïc bieåu hieän döôùi nhieàu hình thöùc. Coù nhöõng daáu hieäu bieåu hieän raát môø nhaït, nhöng cuõng coù nhöõng daáu hieäu bieåu hieän raát roõ raøng. Vieäc nhaän bieát ñöôïc nhöõng daáu hieäu ban ñaàu cuûa khoaûn vay coù vaán ñeà, ngaên ngöøa ruûi ro xaûy ra laø moät vieäc caáp thieát maø baát kyø moät NHTM naøo cuõng phaûi quan taâm. Caùc daáu hieäu naøy ñoâi khi ñöôïc nhaän ra qua moät quaù trình chöù khoâng haún laø taïi moät thôøi ñieåm, do vaäy phaûi bieát caùch nhaän bieát chuùng moät caùch coù heä thoáng. Daáu hieäu cuûa caùc khoaûn tín duïng coù vaán 11 ñeà coù theå xeáp thaønh caùc nhoùm sau: Nhoùm 1 : Nhoùm caùc daáu hieäu lieân quan ñeán moái quan heä vôùi ngaân haøng Nhoùm daáu hieäu ruûi ro naøy coù theå nhaän dieän töø caùc goùc ñoä sau ñaây : Thöù nhaát, phaân tích söï bieán ñoäng cuûa caùc taøi khoaûn treân baûng caân ñoái soá phaùt sinh taïi doanh nghieäp qua moät quaù trình seõ nhaän thaáy ñöôïc caùc daáu hieäu nhö : chaäm thanh toaùn löông; söï dao ñoäng baát thöôøng cuûa caùc taøi khoaûn, ñaëc bieät laø giaûm suùt soá dö taøi khoaûn tieàn göûi hoaëc taêng möùc söû duïng bình quaân caùc taøi khoaûn; thöôøng xuyeân yeâu caàu hoã trôï nguoàn voán löu ñoäng töø nhieàu nguoàn khaùc nhau; gia taêng caùc khoaûn nôï thöông maïi hoaëc khoâng coù khaû naêng thanh toaùn khi nôï ñeán haïn. Thöù hai, veà hoaït ñoäng ñi vay cuûa doanh nghieäp coù nhöõng daáu khoâng laønh maïnh nhö: möùc ñoä vay thöôøng xuyeân gia taêng (tröø nhöõng tröôøng hôïp doanh nghieäp ñang trong giai ñoaïn môû roäng qui moâ, ñaàu tö môùi…); thanh toaùn chaäm caùc khoaûn nôï goác vaø laõi; hoaëc thöôøng xuyeân yeâu caàu ngaân haøng cho ñaùo haïn caùc moùn vay ñeán haïn; hoaëc cho vay vöôït quaù nhu caàu döï kieán. Thöù ba, veà phöông thöùc taøi chính cuûa doanh nghieäp daáu hieäu ruûi ro seõ theå hieän ôû caùc maët sau : söû duïng nhieàu caùc khoaûn taøi trôï ngaén haïn cho caùc hoaït ñoäng ñaàu tö daøi haïn; chaáp nhaän söû duïng caùc nguoàn taøi trôï vôùi chi phí söû duïng voán ñaét nhaát; caùc khoaûn phaûi traû cuûa doanh nghieäp coù xu höôùng ngaøy caøng giaûm trong khi caùc khoaûn phaûi thu laïi coù xu höôùng ngaøy caøng taêng; hoaëc coù kinh doanh loã laøm thaâm huït voán ñieàu leä… Nhoùm 2 : Nhoùm caùc daáu hieäu lieân quan ñeán phöông phaùp quaûn lyù cuûa khaùch haøng Thoâng qua caùch thöùc quaûn lyù cuûa khaùch haøng, coù theå nhaän thaáy nhöõng daáu hieäu nhö: khaùch haøng thöôøng xuyeân thay ñoåi cô caáu cuûa heä thoáng quaûn trò, thay ñoåi ban ñieàu haønh vaø nhaân vieân; söï baát ñoàng thöôøng xuyeân vaø coù theå daãn ñeán 12 tranh chaáp trong ban quaûn trò; vieäc ñieàu haønh quaù ñoäc ñoaùn hoaëc ngöôïc laïi quaù phaân taùn; caùch thöùc quaûn lyù mang tính chaát gia ñình, khoâng söû duïng nhaân vieân coù naêng löïc maø löïa choïn thaønh vieân gia ñình chöa ñöôïc ñaøo taïo; thieáu quan taâm ñeán lôïi ích cuûa coå ñoâng vaø cuûa chuû nôï, söû duïng caùc chi phí quaûn lyù baát hôïp lyù vaø laãn loän giöõa chi phí kinh doanh vaø taøi chính caù nhaân. Nhoùm 3 : Nhoùm caùc daáu hieäu lieân quan ñeán caùc öu tieân trong kinh doanh Trong quaù trình kinh doanh khaùch haøng coù nhöõng bieåu hieän quaù öu tieân nhö: chæ taäp trung kinh doanh vôùi moät vaøi khaùch haøng lôùn khoâng môû roäng kinh doanh cho nhieàu khaùch haøng khaùc ñeå phaân taùn ruûi ro; quaù chuù taâm vaøo hình thöùc saûn phaåm maø khoâng quan taâm ñeán caùc yeáu toá kinh doanh khaùc; löïa choïn thôøi ñieåm kinh doanh khoâng thích hôïp nhö tung saûn phaåm dòch vuï quaù sôùm hoaëc caùc haïn möùc thôøi gian kinh doanh ñöa ra khoâng thöïc teá hoaëc taïo mong ñôïi treân thò tröôøng khoâng ñuùng luùc. Nhoùm 4 : Nhoùm caùc daáu hieäu thuoäc veà kyõ thuaät vaø thöông maïi Nhoùm daáu hieäu naøy theå hieän ôû nhöõng maët sau : saûn phaåm kinh doanh cuûa khaùch haøng mang tính thôøi vuï cao; saûn phaåm khoâng ña daïng vaø khoâng caäp nhaät kòp theo thò hieáu, kyõ thuaät môùi trong khi nhu caàu cuûa thò tröôøng ngaøy caøng cao, hoaëc coù bieåu hieän caét giaûm caùc chi phí söûa chöõa thay theá laøm saûn phaåm maát tính caïnh tranh. Beân caïnh ñoù nhöõng thay ñoåi töø chính saùch cuûa nhaø nöôùc nhö chính saùch thueá, moâi tröôøng, caùc quy ñònh môùi veà hoaït ñoäng kinh doanh…cuõng aûnh höôûng lôùn ñeán tình hình kinh doanh cuûa khaùch haøng. Nhoùm 5 : Nhoùm caùc daáu hieäu veà xöû lyù thoâng tin veà taøi chính, keá toaùn - Daáu hieäu taøi chính : Khaùch haøng thöôøng xuyeân chuaån bò khoâng ñaày ñuû hoaëc chaäm treã, trì hoaõn noäp caùc baùo caùo taøi chính. Soá lieäu taøi chính cuûa khaùch haøng cho thaáy caùc daáu hieäu baát thöôøng nhö khaû naêng tieàn maët suy giaûm, coù söï gia taêng khoâng caân ñoái veà tæ leä nôï thöôøng xuyeân, soá khaùch haøng nôï taêng nhanh 13 vaø thôøi gian thanh toaùn cuûa caùc con nôï ñöôïc keùo daøi, taêng doanh soá baùn nhöng laõi giaûm hoaëc khoâng coù hoaëc coù nhöõng thay ñoåi baát thöôøng veà tyû leä laõi goäp vaø laõi roøng treân doanh soá baùn. Trong quaù trình haïch toaùn keá toaùn khaùch haøng coù nhöõng bieåu hieän gian laän nhö haïch toaùn voán ñieàu leä khoâng khôùp, khoâng haïch toaùn ñuùng taøi saûn coá ñònh nhaèm taïo giaù trò khoáng, laøm ñeïp baûng caân ñoái baèng caùch taïo ra caùc taøi saûn voâ hình hoaëc ñaùnh giaù laïi taøi saûn naâng giaù trò coâng ty leân. Khaû naêng quaûn lyù kinh doanh keùm, laäp keá hoaïch traû nôï maø nguoàn voán khoâng ñuû, thöôøng xuyeân khoâng ñaït keá hoaïch veà saûn xuaát vaø baùn haøng, phaân boá caùc khoaûn nôï khoâng thích hôïp, leä thuoäc vaøo nhöõng saûn phaåm baát thöôøng ñeå taïo lôïi nhuaän vaø caùc heä soá khaû naêng thanh toaùn, heä soá tyû leä sinh lôøi, heä soá voøng quay caùc khoaûn phaûi thu, voøng quay haøng toàn kho ngaøy caøng giaûm qua caùc thôøi kyø trong khi caùc heä soá veà nôï treân voán chuû sôû höõu… ngaøy caøng taêng. - Daáu hieäu phi taøi chính nhö phaåm chaát ñaïo ñöùc khaùch haøng keùm, söï xuoáng caáp cuûa nôi kinh doanh, hoaëc nôi löu giöõ haøng hoùa quaù nhieàu, hö hoûng vaø laïc haäu. 1.3.2. Ñaùnh giaù vaø ño löôøng ruûi ro tín duïng 1.3.2.1. Phöông phaùp xeáp haïng vaø giaùm saùt ruûi ro danh muïc tín duïng Ngaân haøng trong suoát thôøi gian cho vay phaûi lieân tuïc giaùm saùt danh muïc tín duïng nhaèm coù caùc haønh ñoäng kòp thôøi khi coù baát kyø vaán ñeà naøo naûy sinh ñoái vôùi khoaûn cho vay. Böôùc 1: Phaân haïng ruûi ro danh muïc tín duïng Muïc ñích cuûa vieäc xeáp haïng khaùch haøng theo möùc ñoä ruûi ro tín duïng ñeå : - Cho pheùp coù moät nhaän ñònh chung veà danh muïc cho vay trong baûng caân ñoái cuûa ngaân haøng. - Phaùt hieän sôùm caùc khoaûn cho vay coù khaû naêng bò toån thaát hay ñi cheäch höôùng khoûi chính saùch tín duïng ñaõ ñöôïc ñeà ra cuûa ngaân haøng. 14 - Coù moät chính saùch ñònh giaù chính xaùc hôn. - Xaùc ñònh roõ khi naøo caàn taêng söï giaùm saùt hoaëc caùc hoaït ñoäng ñieàu chænh khoaûn vay hoaëc ngöôïc laïi. - Laøm cô sôû ñeå xaùc ñònh möùc döï phoøng ruûi ro. Moät heä thoáng phaân haïng ruûi ro laø moät heä thoáng ghi laïi caùc öôùc tính veà möùc ñoä ruûi ro tieàm taøng trong töøng khoaûn tín duïng cuûa moät danh muïc tín duïng. Döïa treân nhöõng döõ lieäu ñaõ coù vaø taàm quan troïng cuûa töøng döõ lieäu, heä thoáng phaân haïng seõ coù moät baûng ñònh möùc ruûi ro ñoái vôùi töøng khoaûn tín duïng (coù theå khaùc nhau ñoái vôùi moãi ngaân haøng), thöôøng goàm 6 möùc hoaëc 8 möùc. Caùc caáp ñoä ruûi ro naøy ñöôïc ñaùnh giaù döïa treân caùc thoâng soá vaø döõ lieäu nhö: - Baûng caân ñoái keá toaùn (ít nhaát 3 naêm) vaø caùc heä soá taøi chính cô baûn. - Kinh nghieäm, tính caùch vaø ñoä tin caäy cuûa ngöôøi ñieàu haønh doanh nghieäp. - Lòch söû nôï vay cuûa doanh nghieäp. - Söï phuï thuoäc cuûa doanh nghieäp vaøo khaùch haøng mua vaø cung öùng chuû yeáu. - Möùc ñoä ruûi ro ngaønh kinh doanh maø khaùch haøng ñang thöïc hieän. - Nhöõng bieán ñoäng trong kinh doanh cuûa khaùch haøng. - Trình ñoä cuûa caùc caùn boä chuû choát. - Chaát löôïng cuûa caùc chieán löôïc kinh doanh trung vaø daøi haïn. Sau khi xaùc ñònh ñöôïc caáp ñoä ruûi ro cuûa töøng khaùch haøng nhö treân, ngaân haøng ñaùnh giaù chaát löôïng taøi saûn ñaûm baûo khoaûn vay (vôùi tö caùch nguoàn thöù 2) ñeå coù nhaän ñònh hoaøn chænh veà khoaûn vay vaø höôùng xöû lyù sau naøy. Böôùc 2: Giaùm saùt vieäc xeáp haïng ruûi ro Caùc ruûi ro ñaõ ñöôïc ñaùnh giaù, veà nguyeân taéc phaûi phaûn aùnh chính xaùc tình traïng ruûi ro ôû moïi thôøi gian. Do vaäy, moïi bieán ñoäng aûnh höôûng ñeán quaù trình xeáp haïng naøy phaûi ñöôïc ñaùnh giaù laïi ngay. Vieäc giaùm saùt ñöôïc thöïc hieän baèng 15 nhieàu phöông phaùp khaùc nhau nhö phöông phaùp so saùnh, phöông phaùp ñoà thò hoaëc phöông phaùp kieåm tra taïi choã, hoaëc duøng ñoàng thôøi caùc phöông phaùp. 1.3.2.2. Moâ hình chaát löôïng Trong tröôøng hôïp caùc thoâng tin coù lieân quan ñeán chaát löôïng cuûa ngöôøi vay voán khoâng ñöôïc coâng boá roäng raõi, caùc TCTD phaûi thu thaäp thoâng tin töø caùc nguoàn ñôn leû nhö caùc hoà sô veà tín duïng vaø tieàn göûi, hoaëc mua thoâng tin töø caùc nguoàn beân ngoaøi nhö caùc toå chöùc phaân loaïi vaø ñaùnh giaù khaùch haøng. Caùc thoâng tin naøy ñöôïc chia thaønh hai nhoùm : nhoùm yeáu toá lieân quan ñeán caù nhaân ngöôøi vay voán nhö danh tieáng, cô caáu voán, möùc ñoä bieán ñoäng cuûa thu nhaäp, taøi saûn theá chaáp vaø nhoùm yeáu toá lieân quan ñeán thò tröôøng aûnh höôûng ñeán taát caû nhöõng ngöôøi vay voán vaøo thôøi ñieåm quyeát ñònh cho vay nhö chu kyø kinh teá, möùc laõi suaát. 1.3.2.3.Moâ hình ñieåm tín duïng Caùc moâ hình ñieåm tín duïng thöôøng söû duïng caùc soá lieäu phaûn aùnh ñaëc ñieåm cuûa ngöôøi vay ñeå tính toaùn xaùc suaát cuûa ruûi ro tín duïng hoaëc ñeå phaân loaïi khaùch haøng caên cöù vaøo möùc ñoä ruûi ro ñöôïc xaùc ñònh. Moâ hình ñieåm tín duïng goàm coù moâ hình xaùc suaát tuyeán tính vaø moâ hình phaân bieät tuyeán tính 1.4. Caùc bieän phaùp ngaên ngöøa ruûi ro tín duïng Qua quaù trình giaùm saùt xeáp haïng ruûi ro thöôøng xuyeân, neáu khoaûn tín duïng coù xu höôùng bò giaùng haïng xaáu töùc laø noù chöùa raát nhieàu ruûi ro tieàm aån, noù coù theå bieán thaønh khoaûn vay khoù ñoøi hoaëc khoâng theå ñoøi, thì khi ñoù vieäc ngaên ngöøa caàn ñöôïc tieán haønh sôùm, neáu chaäm treã seõ laøm vaán ñeà ngaøy caøng nan giaûi hôn. Vieäc ngaên ngöøa naøy ñöôïc tieán haønh theo caùc böôùc sau : 1.4.1. Laäp keá hoaïch gaëp gôõ khaùch haøng Vieäc thöïc hieän gaëp gôõ khaùch haøng nhaèm tìm bieän phaùp khaéc phuïc caùc khoaûn cho vay ruûi ro cao. Vieäc laäp keá hoaïch naøy baøo goàm caùc giai ñoaïn sau : - Caùn boä tín duïng baøn giao hoà sô cho caùn boä quaûn lyù ruûi ro cao vaø sao cho 16 caùn boä naøy nhanh choùng naém baét caùc vaán ñeà chính nhö toùm taét lòch söû khoaûn tín duïng, caùc yeáu toá ruûi ro tieàm aån chính, caùc daáu hieäu dieãn tieán gaàn nhaát vaø caùc noäi dung khaùc lieân quan ñeán hoà sô tín duïng. - Chuaån bò gaëp gôõ khaùch haøng: tröôùc khi gaëp khaùch haøng, caùn boä quaûn lyù ruûi ro cao phaûi nhaän ñònh ñöôïc caùc vaán ñeà chính nhö nguyeân nhaân caên baûn cuûa ruûi ro tieàm aån cuûa khoaûn vay, giai ñoaïn cuûa phöông aùn kinh doanh, vò trí cuûa khaùch haøng treân thò tröôøng, tình traïng quaûn lyù noäi boä cuûa khaùch haøng nhö caùc khoaûn chi phí, haøng toàn kho, caùc khoaûn phaûi thu…, caùc tieàm naêng cuûa khaùch haøng coù theå giaûm nôï, caùc khaû naêng coù theå caét giaûm chi phí hoaït ñoäng cuûa khaùch haøng, taøi saûn ñaûm baûo coù ñöôïc theá chaáp cho caùc khoaûn vay khaùc khoâng, khaû naêng trì hoaõn toái ña caùc khoaûn nôï cuûa khaùch haøng ñoái vôùi caùc chuû nôï ngoaøi ngaân haøng. 1.4.2. Gaëp gôõ khaùch haøng Muïc ñích cuûa cuoäc gaëp gôõ naøy laø ngaân haøng theå hieän cho khaùch haøng bieát roõ quan ñieåm cuûa mình veà khoaûn tín duïng coù vaán ñeà vaø mong muoán cuûa ngaân haøng. Ñoàng thôøi yeâu caàu khaùch haøng cung caáp caùc thoâng tin caàn thieát ñeå xaây döïng moät phöông aùn khaéc phuïc thích hôïp nhö : baùo caùo taøi chính hieän taïi, keá hoaïch doanh thu vaø lôïi nhuaän, baûng döï kieán ngaân löu trong caùc naêm keá tieáp, keá hoaïch cuûa khaùch haøng khi töï mình giaûi quyeát caùc khoaûn nôï nhö theá naøo… 1.4.3. Laäp phöông aùn ngaên ngöøa (hoaëc khaéc phuïc) Phöông aùn khaéc phuïc ñöôïc laäp treân cô sôû caùc thoâng tin cuûa khaùch haøng cung caáp, keá hoaïch töï khaéc phuïc cuûa khaùch haøng vaø söï phaân tích cuûa caùc chuyeân gia tö vaán beân ngoaøi ngaân haøng._. (neáu caàn). Phöông aùn naøy phaûi ñuû 4 noäi dung: - Nhöõng ñaùnh giaù chính thöùc cuûa ngaân haøng veà nhöõng khoù khaên ñoái vôùi khoaûn tín duïng. - Caùc bieän phaùp caàn thieát ñeå giaûi quyeát vaán ñeà naøy. 17 - Caùch thöùc tieán haønh caùc bieän phaùp ñoù nhö theá naøo. - Keá hoaïch veà thôøi gian maø caùc hoaït ñoäng naøy caàn ñaït ñöôïc. 1.4.4. Phöông aùn thöïc hieän Neáu khaùch haøng khoâng chaáp nhaän phöông aùn, ngaân haøng seõ chuyeån khoaûn vay sang boä phaän truy hoài taøi saûn (neáu sau moät khoaûng thôøi gian coá ñònh naøo ñoù khoâng traû ñöôïc nôï). Neáu khaùch haøng chaáp thuaän phöông aùn thì moät thoûa thuaän giöõa ngaân haøng vaø khaùch haøng ñöôïc ghi nhôù qua moät vaên baûn thoûa thuaän bao goàm caùc noäi dung sau : muïc tieâu phöông aùn, thôøi gian hoaøn thaønh, moác thôøi gian thöïc hieän, phöông phaùp giaùm saùt phöông aùn vaø muïc tieâu giaûm nôï vaø bieän phaùp cuï theå. 1.4.5. Kieåm tra vieäc thöïc hieän phöông aùn Caùn boä quaûn lyù ruûi ro cao phaûi thöïc hieän vieäc kieåm tra phöông aùn khaéc phuïc thaät saùt sao treân hai bình dieän : keát quaû caùc thoaû thuaän giöõa ngaân haøng vaø khaùch haøng nhö theá naøo vaø keát quaû caùc giaûi phaùp aùp duïng coù toû ra phuø hôïp hay khoâng? Coù 2 tröôøng hôïp sau: - Neáu boä phaän quaûn lyù ruûi ro cao ñaõ ñieàu chænh ñöôïc khoaûn vay veà traïng thaùi bình thöôøng cuûa noù thì boä phaän naøy seõ chuyeån giao khoaûn vay veà boä phaän tín duïng cuûa ngaân haøng. - Neáu boä phaän quaûn lyù ruûi ro cao thaáy roõ tình hình cuûa khaùch haøng khoù coù theå khaéc phuïc trong töông lai gaàn hoaëc tình hình khaéc phuïc laø khoâng khaû thi thì vieäc thu nôï caøng nhanh caøng toát baèng caùch chuyeån sang boä phaän truy hoài taøi saûn sau moät khoaûng thôøi gian naøo ñoù keå töø khi khoaûn vay heát haïn. 1.5. Bieän phaùp xöû lyù caùc khoaûn tín duïng coù vaán ñeà Coù theå toùm taét quaù trình ngaên ngöøa vaø xöû lyù khoaûn vay coù vaán ñeà qua sô ñoà sau : Khoaûn vay sau khi ñöôïc ñaùnh giaù coù vaán ñeà vaø ñöôïc chuyeån sang boä phaän 18 xöû lyù, ñieàu ñoù coù nghóa laø moái quan heä cuûa ngaân haøng vaø khaùch haøng khoâng coøn cô sôû naøo ñeå toàn taïi vaø vieäc thu nôï phaûi tieán haønh caøng nhanh caøng toát. Boä phaän xöû lyù sau khi nhaän vieäc seõ tieán haønh coâng vieäc tuaàn töï nhö boä phaän quaûn lyù ruûi ro cao. Boä phaän xöû lyù seõ laäp phöông aùn xöû lyù: khai thaùc hoaëc thanh lyù. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán söï löïa choïn cuûa ngaân haøng laø khaû naêng chi traû vaø thaùi ñoä cuûa ngöôøi vay. Quaù trình ngaên ngöøa vaø xöû lyù khoaûn vay coù vaán ñeà coù theå toùm taét qua sô ñoà sau : Chuyeån boä phaän xöû lyù ruûi ro cao Chuyeån boä phaän xöû lyù ruûi ro Neáu khoâng thaønh coâng Neáu khoâng chaáp thuaän Chuyeån boä phaän quaûn lyù ruûi ro cao Laäp phöông aùn gaëp gôõ khaùch haøng Laäp phöông aùn khaéc phuïc Thöïc thi phöông aùn khaéc phuïc Chuyeån cho boä phaän tín duïng theo doõi bình thöôøng Khoaûn vay bò giaùng haïng xaáu Neáu chaáp thuaän Neáu thaønh coâng Sô ñoà ngaên ngöøa vaø xöû lyù caùc khoaûn vay coù vaán ñeà 19 1.5.1. Höôùng xöû lyù toå chöùc khai thaùc Caùc giaûi phaùp khai thaùc ñöôïc duøng khi khaùch haøng laâm vaøo traïng thaùi nôï coù vaán ñeà do gaëp ruûi ro vaø coù thaùi ñoä thoûa ñaùng ñoái vôùi khoaûn nôï, töùc laø thaät thaø vaø coù yù chí traû nôï toát. Ngaân haøng neân ñöa ra caùc lôøi khuyeân treân nhieàu chuû ñeà nhaèm taùc ñoäng ñeán khaû naêng taïo ra vaø thu lôïi töùc cuûa ngöôøi cho vay. Ngaân haøng coù theå taêng cho vay ñeå hoã trôï phöông aùn thu hoài taøi saûn, nhöng phaûi khaúng ñònh ñöôïc khoaûn vay boå sung naøy seõ goùp phaàn cuûng coá khaû naêng thanh toaùn toaøn boä caùc khoaûn vay nôï vaø do ñoù coù theå ñöôïc hoaøn traû. Cuõng coù theå ngaân haøng seõ giuùp khaùch haøng chuyeån sang ngaân haøng khaùc hoaëc moät chuû nôï khaùc neáu coù yeâu caàu (baùn nôï). Hoaëc ngaân haøng aùp duïng phöông phaùp thoûa hieäp. Phöông phaùp naøy chæ aùp duïng khi ngaân haøng rôi vaøo tình traïng tieán thoaùi löôõng nan do baûo ñaûm tín duïng khoâng ñuû, giaù trò ñaûm baûo taøi saûn giaûm, hoaëc khaùch haøng baát hôïp taùc hoaøn toaøn. Luùc naøy ngaân haøng rôi vaøo vò trí yeáu hôn neáu ñöa khaùch haøng ra toøa vì soá tieàn thu ñöôïc so vôùi chi phí phaùp lyù seõ ít hieäu quaû hôn neáu chaáp nhaän khoâng ñöa khaùch haøng ra toøa vaø nhaän moät khoaûn traû nôï ít hôn. 1.5.2. Höôùng thanh lyù khoaûn vay coù vaán ñeà Caùc bieän phaùp thanh lyù seõ trôû neân toái öu neáu ngaân haøng thaáy toå chöùc khai thaùc laø khoâng tieän lôïi, hieäu quaû vaø ngaân haøng nhaän thaáy khaû naêng caûi thieän tình hình taøi chính cuûa khaùch haøng laø khoâng theå. Bieän phaùp naøy phaûi duøng tôùi luaät phaùp, coù theå bao goàm caùc bieän phaùp sau : - Bieän phaùp phaùt maõi taøi saûn ñaûm baûo. - Bieän phaùp thanh lyù doanh nghieäp ñöôïc thöïc hieän vôùi söï phaùn quyeát cuûa toøa aùn. - Bieän phaùp phaù saûn doanh nghieäp trong caùc tröôøng hôïp sau : 20 + Khoaûn vay khoâng coù baûo ñaûm hoaëc baûo ñaûm moät phaàn coù theå ñeä ñôn ñeà nghò tuyeân boá phaù saûn trong voøng 30 ngaøy keå töø ngaøy chính thöùc yeâu caàu thanh toaùn. + Ñaïi dieän coâng ñoaøn, coâng nhaân coù theå ñeä ñôn ñeà nghò phaù saûn neáu beân nôï khoâng traû löông 3 thaùng lieàn. + Chuû hoaëc ñaïi dieän doanh nghieäp phaûi ñeä ñôn xin phaù saûn neáu khoâng theå khaéc phuïc tình traïng vôõ nôï cho duø ñaõ taùi ñònh haïn vieäc thanh toaùn nôï. + Toøa aùn nhaân daân coù quyeàn buoäc doanh nghieäp tuyeân boá phaù saûn neáu toøa aùn khaúng ñònh ñöôïc raèng doanh nghieäp nôï ñang trong thôøi kyø phaù saûn. 21 CHÖÔNG 2 THÖÏC TRAÏNG RUÛI RO TÍN DUÏNG VAØ QUAÛN TRÒ RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI NGAÂN HAØNG TMCP ÑOÂNG AÙ THÔØI GIAN QUA 2.1 GIÔÙI THIEÄU VEÀ NGAÂN HAØNG TMCP ÑOÂNG AÙ 2.1.1 Khaùi quaùt quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån Ngaân haøng TMCP Ñoâng AÙ ñöôïc thaønh laäp vaøo ngaøy 01/08/1992 treân cô sôû ñeà nghò NHNN Chi nhaùnh Tp.HCM vôùi UBND Quaän Phuù Nhuaän veà vieäc thí ñieåm thaønh laäp moät ngaân haøng thöông maïi coå phaàn hoaøn toaøn môùi theo Phaùp leänh veà toå chöùc vaø hoaït ñoäng tín duïng do UÛy ban thöôøng vuï Quoác hoäi ban haønh naêm 1990. Cöûa haøng vaøng baïc ñaù quyù Phuù Nhuaän laø ñôn vò ñöùng ra thaønh laäp Ngaân haøng TMCP Ñoâng AÙ, vôùi söï hoã trôï cuûa caùc coå ñoâng lôùn laø caùc DNNN treân ñòa baøn Phuù Nhuaän. Vôùi cô caáu voán ñieàu leä nhaø nöôùc chieám tyû troïng lôùn neân trong hoaït ñoäng cuûa Ngaân haøng TMCP Ñoâng AÙ luoân mang daùng daáp nhöõng tieâu chuaån hoaït ñoäng quaûn lyù cuûa moät NHTM quoác doanh maëc duø laø ngaân haøng coå phaàn. Khi môùi thaønh laäp, voán ñieàu leä Ngaân haøng Ñoâng AÙ chæ coù 20 tyû ñoàng. Sau 14 naêm hoaït ñoäng, ñeán thôøi ñieåm 31/12/2006 voán ñieàu leä cuûa Ngaân haøng Ñoâng AÙ ñaõ taêng leân ñeán 880 tyû ñoàng. Ñeán thôøi ñieåm 31/12/2006, toång taøi saûn cuûa Ngaân haøng TMCP Ñoâng AÙ ñaït 12.077 tyû VND, nguoàn voán huy ñoäng ñaït 10.109 tyû VND, cho vay 8.140tyû VND, lôïi nhuaän tröôùc thueá ñaït 220 tyû VND, tyû leä an toaøn voán toái thieåu laø 9,26%ø, ROA ñaït 1,33%, ROE ñaït 21,9%. Hieän Ngaân haøng Ñoâng AÙ ñang coù quan heä ñaïi lyù vôùi hôn 2.889 ngaân haøng taïi 104 quoác gia treân theá giôùi. Quy moâ cuûa Ngaân haøng Ñoâng AÙ hieän nay goàm 1 hoäi sôû taïi Tp.HCM, 73 22 chi nhaùnh khaép caùc quaän huyeän trong TP.HCM vaø caùc tænh, 2 coâng ty tröïc thuoäc laø Coâng ty Kieàu Hoái Ñoâng AÙ vaø Coâng ty Chöùng Khoaùn Ñoâng AÙ. Ngaân haøng Ñoâng AÙ laø ngaân haøng ñaàu tieân taïi Vieät Nam ñöïôc chöùng nhaän quaûn lyù chaát löôïng theo tieâu chuaån ISO 9001:2000, laø ngaân haøng duy nhaát ñöôïc Deutsche Bank trao chöùng nhaän “Ngaân haøng coù chaát löôïng dòch vuï thanh toaùn xuaát saéc naêm 2005” cuûa Vieät Nam. Trong naêm 2006, Ngaân haøng Ñoâng AÙ ñöôïc ngöôøi tieâu duøng bình choïn laø “ Thöông hieäu Vieät Nam noåi tieáng nhaát ngaønh ngaân haøng – taøi chính – baûo hieåm naêm 2006”. Trong hoaït ñoäng, Ngaân haøng Ñoâng AÙ luoân tuaân thuû phaùp luaät, thöïc hieän ñaày ñuû nghóa vuï vôùi ngaân saùch nhaø nöôùc, baûo toaøn vaø phaùt trieån voán. Beân caïnh vieäc thöïc hieän toát caùc muïc tieâu kinh doanh, hoaøn thaønh xuaát saéc keá hoaïch ñeà ra treân cô sôû ñaûm baûo caùc chæ tieâu an toaøn trong hoaït ñoäng kinh doanh ngaân haøng, Ngaân haøng Ñoâng AÙ coøn thöïc hieän toát coâng taùc xaõ hoäi, coâng taùc chaêm lo ñôøi soáng cho CB-CNV vaø tieáp tuïc duy trì , phaùt huy coâng taùc ñaûng ñoaøn theå taïi ñôn vò, töøng böôùc xaây döïng moâ hình hoaït ñoäng theo höôùng moät ngaân haøng hieän ñaïi. Muïc tieâu hoaït ñoäng cuûa Ngaân haøng Ñoâng AÙ laø “Ñaùp öùng ôû möùc cao caùc yeâu caàu hôïp lyù cuûa khaùch haøng veà caùc saûn phaåm dòch vuï ngaân haøng” laø chính saùch caïnh tranh ñeå ñöa Ngaân haøng Ñoâng AÙ trôû thaønh moät trong nhöõng ngaân haøng ñaàu taïi Vieät Nam. Ñeå thöïc hieän ñöôïc chính saùch treân, Ngaân haøng Ñoâng AÙ cam keát: luoân laéng nghe yù kieán cuûa khaùch haøng ñeå caûi tieán vaø ña daïng hoùa caùc dòch vuï ngaân haøng; töø ban laõnh ñaïo ñeán nhaân vieân Ngaân haøng Ñoâng AÙ ñeå ñöôïc ñaøo taïo veà kyõ naêng vaø trình ñoä theo yeâu caàu cuûa töøng coâng vieäc, vaø nhaän thöùc roõ taàm quan troïng cuûa vieäc ñaùp öùng cao nhaát caùc yeâu caàu cuûa khaùch haøng laø nhaân toá quyeát ñònh mang laïi söï thaønh coâng cho ngaân haøng; söû duïng moïi nguoàn löïc ñeå thöïc hieän, duy trì vaø caûi thieän heä thoáng quaûn lyù chaát löôïng cuûa ngaân haøng . 23 2.1.2. Moät soá chæ tieâu cô baûn ñaït ñöôïc trong caùc naêm gaàn ñaây 2.1.2.1 Keát quaû kinh doanh Trong xu theá hoäi nhaäp vaøo ngaønh ngaân haøng theá giôùi, caùc cô hoäi môùi ñöôïc môû ra nhöng beân caïnh ñoù cuõng coù nhöõng thaùch thöùc môùi khoù khaên hôn, Ngaân haøng Ñoâng AÙ vôùi chieán löôïc phaùt trieån ñuùng ñaén, phuø hôïp vôùi xu theá cuûa thôøi ñaïi ñaõ ñaït ñöôïc caùc chæ tieâu khaû quan (baûng 1) nhö toång taøi saûn, nguoàn voán vaø dö nôï ñeàu coù söï taêng tröôûng qua caùc naêm töø ñoù ñaõ daãn ñeán lôïi nhuaän tröôùc thueá coù söï gia taêng. Cuï theå, naêm 2005 so vôùi naêm 2004 voán ñieàu leä taêng 42,86%, toång taøi saûn taêng 32,13%, huy ñoäng voán taêng 27,05%, dö nôï cho vay taêng 33,71% vaø lôïi nhuaän tröôùc thueá taêng 40,82%; naêm 2006 so vôùi naêm 2005 voán ñieàu leä taêng 76%, toång taøi saûn taêng 41,82%, huy ñoäng voán taêng 41,68%, dö nôï cho vay taêng 33,44% vaø lôïi nhuaän tröôùc thueá taêng 59,42%. Söï taêng tröôûng veà nguoàn voán do xuaát phaùt töø nhu caàu voán cuûa caùc toå chöùc kinh teá vaø daân cö ngaøy caøng taêng neân ngaân haøng phaûi khoâng ngöøng taêng nguoàn voán hoaït ñoäng cuûa mình ñeå ñaùp öùng nhu caàu ñoù vaø toàn taïi trong thôøi buoåi caïnh tranh gay gaét nhö hieän nay. 2.1.2.2 Tình hình huy ñoäng voán Trong tình hình caïnh tranh veà laõi suaát vaø thò tröôøng coù nhieàu keânh thu huùt voán (traùi phieáu, coå phieáu…) nhöng qua baûng 2 cho thaáy khaû naêng huy ñoäng voán cuûa Ngaân haøng Ñoâng AÙ vaãn giöõ toác ñoä taêng daàn qua caùc naêm : naêm 2005 taêng 27,05%, naêm 2006 taêng 41,68% vöôït chæ tieâu keá hoaïch naêm 2006 laø 28%. Nguyeân nhaân laø do Ngaân haøng ñaõ duy trì nhieàu hình thöùc huy ñoäng ña daïng, aùp duïng chính saùch laõi suaát linh hoaït cho töøng ñòa baøn vaø taêng cöôøng coâng taùc quaûng baù hình aûnh. Qua baûng 2 cho thaáy tyû leä huy ñoäng voán cuûa ñoái töôïng göûi tieàn laø toå chöùc kinh teá cuõng taêng daàn qua caùc naêm: naêm 2005 taêng 42,97%, naêm 2006 taêng 24 2.2. Tình hình hoaït ñoäng tín duïng 2.2.1. Cô caáu cho vay Hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng laø nguoàn thu chuû yeáu cuûa Ngaân haøng Ñoâng AÙ, cuï theå thu töø hoaït ñoäng tín duïng naêm 2005 chieám 80%/toång thu nhaäp, naêm 2006 chieám 77%/toång thu nhaäp. Qua soá lieäu ôû baûng 3, nhìn chung hoaït ñoäng tín duïng cuûa Ngaân haøng Ñoâng AÙ taêng tröôûng nhanh vaø cao. Toång dö nôï tín duïng cuoái naêm 2005 ñaït 117,3% so vôùi keá hoaïch vaø taêng 33,71% so vôùi naêm 2004; toång dö nôï tín duïng cuoái naêm 2006 ñaït 123,3% so vôùi keá hoaïch vaø taêng 33,44% so vôùi naêm 2005. Qua bieåu ñoà soá 1 coù theå thaáy raèng khaû naêng huy ñoäng voán taêng nhanh qua caùc naêm vaø luoân ñaûm baûo ñuû nguoàn cho hoaït ñoäng tín duïng. Naêm 2006 so vôùi naêm 2005 Ngaân haøng Ñoâng AÙ đñaït chæ tieâu soá dö huy ñoäng voán taêng khaù cao 41,68% ñaûm baûo dö nôï cho vay taêng 33,44%. Tyû leä giaûi ngaân baèng ngoaïi teä cuûa Ngaân haøng Ñoâng AÙ cho muïc ñích taøi trôï xuaát nhaäp khaåu nguyeân vaäât lieäu, haøng hoùa phuïc vuï cho saûn xuaát taêng ñeàu qua caùc naêm vaø trong naêm 2006 gia taêng maïnh treân cô sôû nguoàn voán ngoaïi teä ñuû ñaûm baûo. Cuï theå, trong naêm 2005 so vôùi naêm 2004 dö nôï ngoaïi teä taêng 22,57%, dö nôï vay VND taêng 37,12%; naêm 2006 so vôùi naêm 2005 dö nôï ngoaïi teä taêng khaù cao 73,18%, dö nôï vay VND taêng 22,58%. Nguyeân nhaân laø do laõi suaát cho vay ngoaïi teä thaáp hôn, tyû giaù töông ñoái oån ñònh ñaõ kích thích khaùch haøng, doanh 25 Dö nôï ñoái vôùi khoái quoác doanh giaûm trong khi caùc thaønh phaàn kinh teá ngoaøi quoác doanh ñöôïc hoã trôï maïnh nhu caàu veà voán cho söï phaùt trieån. Khaùch haøng cuûa ngaân haøng khoâng coøn taäp trung trong phaïm vi caùc doanh nghieäp quoác doanh nhö tröôùc ñaây maø môû roäng vaø phaùt trieån ñeán moïi thaønh phaàn kinh teá, tín duïng ñaàu tö cho caùc thaønh phaàn kinh teá ngoaøi quoác doanh coù xu höôùng ngaøy caøng taêng leân. Cuï theå, naêm 2005 so vôùi naêm 2004 tyû troïng cho vay ngoaøi quoác doanh chieám 61,97% treân toång dö nôï, taêng 38,11%; naêm 2006 so vôùi naêm 2005 tyû troïng cho vay ngoaøi quoác doanh chieám 67,99% treân toång dö nôï, taêng 46,4%. Vôùi chính saùch hôïp lyù, Ngaân haøng ñaõ vaø ñang xaây döïng cho mình moät ñoäi nguõ khaùch haøng ña daïng, ñoâng ñaûo, vöõng maïnh vaø gaén boù vôùi ngaân haøng. Cô caáu dö nôï nhìn chung qua caùc thôøi kyø theå hieän treân bieåu ñoà soá 2 coù söï chuyeån höôùng roõ reät : dö nôï ngaén haïn coù xu höôùng giaûm, döï nôï trung daøi haïn coù xu höôùng ngaøy caøng taêng. Vieäc taêng töôûng dö nôï trung daøi haïn coù theå seõ aûnh höôûng ñeán söï caân ñoái giöõa nguoàn voán vaø söû duïng voán cuûa Ngaân haøng. Tuy nhieân ngaân haøng vaãn ñaûm baûo tyû leä nguoàn voán ngaén haïn ñöôïc pheùp cho vay trung daøi haïn theo ñuùng Quyeát ñònh 457/2005/QD-NHNN laø ≤ 40% , cuï theå theo baûng 4 tyû leä söû duïng voán ngaén haïn cho vay trung, daøi haïn naêm 2005 laø 11,57%, naêm 2006 laø 12,45%. Söï taêng tröôûng tín duïng laø coù cô sôû vaø gaén lieàn vôùi caùc yeáu toá thuùc ñaåy nhö : nhu caàu voán töø khaùch haøng, töø neàn kinh teá noùi chung vaø kinh teá Tp.HCM noùi rieâng taêng tröôûng cao. 2.2.2 Tình hình nôï quaù haïn Duø ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû ñaùng khích leä trong hoaït ñoäng tín duïng nhöng treân thöïc teá vaán ñeà nôï quaù haïn cuõng laø moät vaán ñeà maø Ngaân haøng Ñoâng 26 AÙ caàn phaûi quan taâm vì ñaây laø nhaân toá aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng Ñoâng AÙ. Töø naêm 2002 ñeán naêm 2004, theo soá lieäu baûng 5 coù theå thaáy soá nôï xaáu vaø nôï quaù haïn cuûa Ngaân haøng Ñoâng AÙ chieám tyû leä raát nhoû (≤ 0,5%) treân toång dö nôï vaø coù xu höôùng giaûm daàn qua caùc naêm. Ñeán naêm 2005 theo soá lieäu baûng 6, tyû leä nôï quaù haïn taêng leân 1,75% so vôùi caùc naêm tröôùc. Thöïc chaát ñoù khoâng phaûi laø soá taêng thöïc teá maø laø vì trong naêm 2005 Ngaân Ngaân haøng Nhaø nöôùc ban haønh Quyeát ñònh soá 493/2005/QÑ-NHNN ngaøy 22/04/2005 qui ñònh veà caùch phaân loaïi nôï, theo quy ñònh naøy caùc khoaûn nôï cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï cuõng phaûi tính vaøo nôï quaù haïn. Vì vaäy khoâng theå so saùnh naêm 2005 vôùi caùc naêm tröôùc ñoù do caùc chæ tieâu ñaõ thay ñoåi veà baûn chaát. Theo soá lieäu baûng 6, naêm 2005-2006 tyû leä nôï quaù haïn treân toång dö nôï cuõng chieám tyû troïng nhoû, bình quaân laø 1,37%. Naêm 2006, so vôùi naêm 2005, tyû leä nôï quaù haïn giaûm ñaùng keå 24,99% vaø nôï xaáu giaûm 20,93%, chöùng toû Ngaân haøng Ñoâng AÙ ñaõ coù chính saùch kieåm soaùt chaát löôïng tín duïng toát. Tuy nhieân veà maët tyû leä treân toång dö nôï thì nôï quaù haïn giaûm nhöng veà soá tuyeät ñoái vaãn taêng. Trong töông lai saép, ñeå coù theå xöû lyù toát hôn nôï xaáu trong thôøi gian tôùi thì vieäc tìm hieåu thöïc traïng ruûi ro tín duïng taïi Ngaân haøng Ñoâng AÙ trong thôøi gian qua laø raát caàn thieát. 2.2.3 Thöïc traïng ruûi ro tín duïng taïi Ngaân Haøng TMCP Ñoâng Aù trong thôøi gian qua Nôï quaù haïn phaùt sinh taïi Ngaân haøng Ñoâng AÙ chuû yeáu laø nôï ngaén haïn. Dö nôï vay trung haïn cuõng coù nôï quaù haïn nhöng tyû leä thaáp, chieám 13,4% so vôùi toång nôï quaù haïn naêm 2006. Cho vay daøi haïn chæ môùi phaùt sinh moät tröôøng hôïp nôï quaù haïn. Trong naêm 2006 thì nôï quaù haïn treân 360 ngaøy chieám tyû leä cao nhaát 55,55%/toång nôï quaù haïn vaø taêng 159,5% so vôùi naêm 2005. 27 Phaân tích quaù trình cho vay, theo doõi, thu hoài nôï vay cuûa Ngaân haøng Ñoâng AÙ trong nhieàu naêm qua, nhaän thaáy ruûi ro tín duïng coù theå xaûy ra ñoái vôùi Ngaân haøng Ñoâng AÙ ôû nhöõng nguyeân nhaân sau ñaây : 2.2.3.1 Nhoùm nguyeân nhaân khaùch quan 2.2.3.1.1. Do tình hình kinh teá theá giôùi Trong naêm 2005-2006 treân theá giôùi coù bieán ñoäng lôùn veà giaù caû caùc loaïi nguyeân nhieân lieäu ñaàu vaøo nhö saét theùp, nguyeân lieäu ngaønh nhöïa, xaêng daàu ñaõ taùc ñoäng aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán vieäc trieån khai döï aùn; ñeán hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa khaùch haøng vaø ñaõ giaùn tieáp laøm aûnh höôûng ñeán chaát löôïng tín duïng cuûa ngaân haøng vì phöông aùn saûn xuaát kinh doanh cuûa khaùch haøng bò thaát baïi. Cuï theå, taïi Ngaân haøng Ñoâng AÙ ñaõ xaûy ra tröôøng hôïp taøi trôï cho döï aùn xaây döïng nhaø maùy saûn xuaát toân maï maøu taïi Bình Döông. Nhaø maùy chính thöùc ñi vaøo hoaït ñoäng giöõa naêm 2005, do bieán ñoäng giaù theùp cuoän ñaõ döï aùn kinh doanh bò thua loã daãn ñeán thaát baïi keá hoaïch traû nôï vay. Ngaân haøng ñaõ phaûi yeâu caàu chuû ñaàu tö boå sung theâm voán vaø cô caáu laïi thôøi haïn traû nôï. 2.2.3.1.2. Do haønh lang phaùp lyù trong hoaït ñoäng ngaân haøng thieáu ñoàng boä, cô cheá chính saùch cuûa nhaø nöôùc coøn hay thay ñoåi Moâi tröôøng phaùp lyù cuûa Vieät Nam chöa ñoàng boä, chöa oån ñònh, nhieàu khi coøn choàng cheùo, baát caäp aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng tín duïng cuûa ngaân haøng. Haønh lang phaùp lyù cho caùc ngaønh ngheà kinh doanh trong ñoù coù ngaân haøng coøn chöa thoáng nhaát, xuyeân suoát. Trong ñieàu kieän luaät phaùp vöøa thieáu, vöøa khoâng ñoàng boä, quy ñònh khoâng roõ raøng, coâng taùc phoå bieán coøn nhieàu baát caäp do vaäy moãi ngöôøi hieåu vaø vaän duïng moät caùch khaùc nhau daãn ñeán nhieàu khoù khaên trong thöïc hieän. Nhieàu vaên baûn döôùi luaät lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng ñoâi khi vaän duïng chæ phuø hôïp vôùi töøng thôøi ñieåm, töøng hoaøn caûnh cuï theå. Ví duï nhö söï baát caäp trong coâng chöùng hôïp ñoàng tín duïng, do qui ñònh phoøng coâng chöùng yeâu 28 caàu phaûi ghi soá hôïp ñoàng cuï theå vaøo trong hôïp ñoàng baûo ñaûm tieàn vay, do ñoù khi hôïp ñoàng tín duïng heát thôøi haïn thì phaûi taát toaùn khoaûn vay vaø thay baèng hôïp ñoàng tín duïng môùi, ñieàu naøy khoâng phuø hôïp vôùi thöïc teá saûn xuaát kinh doanh lieân tuïc thöôøng xuyeân.Vieäc coâng chöùng caùc phuï luïc hôïp ñoàng ñaûm baûo baèng tieàn vay nhaèm taêng taøi saûn ñeå taêng haïn möùc tín duïng cuõng khoâng ñöôïc chaáp nhaän maø yeâu caàu laøm hôïp ñoàng ñaûm baûo taøi saûn môùi. Ñieàu naøy laø khoâng thöïc hieän ñöôïc vì khaùch haøng ñang coøn dö nôï neân ngaân haøng khoâng theå giaûi chaáp hôïp ñoàng ñaûm baûo ñeå laäp hôïp ñoàng môùi. Hoaëc vieäc khoâng thoáng nhaát giöõa Nghò ñònh soá 178 vaø Thoâng tö lieân tòch soá 03/2001/TTLT-NHNN-BTP-BCA-BTC-TCÑC ngaøy 29/04/2001 veà vieäc toå chöùc tín duïng coù quyeàn tröïc tieáp xöû lyù taøi saûn ñeå thu hoài nôï vay hay khoâng cuõng laø moät ví duï ñieån hình. Taïi Ngaân haøng Ñoâng AÙ, theo soá lieäu baûng 7, trong soá dö nôï coù taøi saûn ñaûm baûo ñeán 31/12/2006 chieám tyû troïng 85,87% trong toång soá nôï vay, trong ñoù taøi saûn ñaûm baûo laø ñaát ñai, nhaø cöûa chieám tyû troïng 82,28%. Do ñoù caùc vaán ñeà khoâng thoáng nhaát giöõa caùc vaên baûn phaùp luaät seõ laø sô hôû daãn ñeán ruûi ro maát voán ngaân haøng. - Cô cheá, chính saùch quaûn lyù chöa theo kòp söï phaùt trieån kinh teá daãn ñeán caùc chính saùch thay ñoåi thöôøng xuyeân, ñoâi khi laïi maâu thuaãn nhau laøm neàn kinh teá thieáu oån ñònh. Nhieàu chuû tröông, chính saùch vaø bieän phaùp ñaõ ñöôïc ban haønh nhöng trieån khai chaäm, thaäm chí bò bieán daïng qua caùc taàng naác vaø thuû tuïc haønh chính. Nhöõng ñieàu aáy ñaõ aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng laãn khaùch haøng cuûa ngaân haøng. Trong nhieàu tröôøng hôïp ñaõ laøm maát ñi nhöõng cô hoäi kinh doanh cuûa doanh nghieäp daãn ñeán kinh doanh thua loã, khoù khaên. - Thuû tuïc haønh chính cuûa nhaø nöôùc quaù röôøm raø vaø keùo daøi daãn ñeán keá hoaïch thu tieàn cuûa khaùch haøng bò thaát baïi laøm aûnh höôûng ñeán keá hoaïch traû nôï ngaân haøng, nhaát laø caùc khaùch haøng vay voán xaây döïng hoaëc baùn haøng cho caùc döï 29 aùn thuoäc ngaân saùch nhaø nöôùc. Hoaëc coù nhieàu tröôøng hôïp ñeán khi thuû tuïc ñaõ hoaøn chænh thì ngaân saùch nhaø nöôùc laïi heát hoaëc bò thaâm huït do chi tieâu vöôït möùc cuûa tænh, thaønh phoá neân khoâng thanh toaùn ñöôïc cho khaùch haøng theo ñuùng qui ñònh cuûa hôïp ñoàng, phaûi chôø ngaân saùch trung öông chi vieän daãn ñeán khaùch haøng maát khaû naêng traû nôï ñuùng haïn. 2.2.3.1.3. Do heä thoáng thoâng tin tín duïng chöa phaùt trieån: Thoâng tin veà khaùch haøng khi xeùt duyeät cho vay thöôøng ñöôïc ngaân haøng thu thaäp töø trung taâm thoâng tin tín duïng (CIC) cuûa NHNN. Tuy nhieân nguoàn cung caáp thoâng tin töø trung taâm naøy vaãn coøn nhöõng haïn cheá sau : - Heä thoáng cung caáp thoâng tin cuûa CIC môùi chæ cung caáp ñöôïc soá lieäu dö nôï vay vaø phaân loaïi nôï vay cuûa caùc doanh nghieäp taïi caùc TCTD, chöa coù thoâng tin phi taøi chính, khaû naêng quaûn lyù cuûa laõnh ñaïo doanh nghieäp. Vieäc cung caáp thoâng tin coøn chaäm vaø chöa kòp thôøi laøm aûnh höôûng ñeán cô hoäi kinh doanh cuûa caùc TCTD. CIC chöa chuû ñoäng thoâng baùo nhöõng döï baùo ruûi ro veà tín duïng qua maïng maø chæ cung caáp thoâng tin khi ñöôïc TCTD yeâu caàu vì vaäy chöa phaùt huy hieäu quaû cao. Thoâng tin veà khaùch haøng chöa ñöôïc CIC caäp nhaät kòp thôøi. Beân caïnh ñoù, ñoái vôùi khaùch haøng chöa töøng coù quan heä tín duïng caùc TCTD naøo thì CIC hoaøn toaøn khoâng heà coù thoâng tin gì veà khaùch haøng. - Haïn cheá aûnh höôûng ñeán CIC do caùc TCTD: caùc TCTD chöa coù nhaän thöùc ñaày ñuû veà thu thaäp vaø cung caáp thoâng tin veà phoøng ngöøa ruûi ro cho CIC neân khoâng cung caáp hoaëc cung caáp thoâng tin chaäm treã. Trong khi ñoù laïi chöa coù haønh lang phaùp lyù vaø cheá taøi buoäc caùc TCTD phaûi cung caáp thoâng tin kòp thôøi cho trung taâm. 2.2.3.2 Nhoùm nguyeân nhaân thuoäc veà khaùch haøng 2.3.2.2.1 Khaùch haøng laø caù nhaân : - Ñoái vôùi khaùch haøng vay voán vôùi muïc ñích tieâu duøng, coù raát nhieàu tröôøng 30 hôïp do xuaát hieän maâu thuaån trong gia ñình sau khi vay neân khoâng söû duïng ñuùng muïc ñích vay voán ñaõ laøm aûnh höôûng ñeán vieäc traû nôï cho ngaân haøng. Tröôøng hôïp naøy chieám ñeán 51% toång dö nôï quaù haïn cuûa khaùch haøng caù nhaân taïi ngaân haøng. - Ñoái vôùi saûn phaåm tín duïng cho caùn boä coâng nhaân vieân doanh nghieäp vay döôùi daïng thaáu chi tieàn löông qua theû ñaõ xaûy ra moät soá tröôøng hôïp caùn boä coâng nhaân vieân sau khi thaáu chi ñaõ nghó vieäc ñoät xuaát, ngay caû doanh nghieäp khoâng thanh toaùn vaø nhö theá ngaân haøng maát moät khoaûn tieàn löông ñaõ thaáu chi tröôùc. Moät soá tröôøng hôïp, khaùch haøng ñaõ thaáu chi nhöng do doanh nghieäp laøm aên thua loã khoâng coù tieàn traû löông cho nhaân vieân daãn ñeán ruûi ro cho ngaân haøng. Maëc duø soá tieàn thaáu chi naøy ñoái vôùi töøng caù nhaân khoâng lôùn, tuy nhieân soá löôïng khaùch haøng söû duïng loaïi saûn phaåm cho vay naøy raát lôùn (soá löôïng khaùch haøng söû duïng theû ATM coù thaáu chi taïi Ngaân haøng Ñoâng AÙ laø 1.100.000 nguôøi) nhö vaäy ruûi ro tieàm taøng laø raát cao. 2.2.3.2.2. Khaùch haøng laø doanh nghieäp ¾ Do naêng löïc taøi chính cuûa khaùch haøng yeáu keùm Naêng löïc taøi chính cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam, ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc, coøn yeáu, khaû naêng sinh lôïi thaáp do ñoù ñeå hoaït ñoäng ñöôïc hoï phaûi döïa vaøo soá voán vay ngaân haøng, tyû troïng voán töï coù tham gia vaøo döï aùn kinh doanh khoâng ñaùng keå. Cho neân moïi thua loã, ruûi ro trong kinh doanh cuûa doanh nghieäp seõ taùc ñoäng ngay tôùi ngaân haøng, neáu doanh nghieäp bò thua loã, phaù saûn thì ngaân haøng coù nguy cô maát voán. Thöïc teá thì caùn boä tín duïng khi thaåm ñònh yeáu toá voán töï coù cuûa khaùch haøng vay tham gia vaøo phöông aùn, döï aùn khoâng quan taâm vaø thöôøng chaáp nhaän möùc voán töï coù vaø coi nhö töï coù maø khaùch haøng lieät keâ trong phöông aùn, döï aùn xin vay neân haàu heát khaùch haøng vay (nhaát laø caùc khaùch haøng laø doanh nghieäp) ñöôïc ngaân haøng cho vay haïn möùc lôùn gaáp nhieàu laàn voán töï coù cuûa doanh nghieäp, vieäc naøy ñaõ taïo cô hoäi cho doanh nghieäp söû duïng voán vay 31 ngaân haøng laø chuû yeáu. 80% caùc DN coù dö nôï vay taïi Ngaân haøng Ñoâng AÙ ñeàu coù voán töï coù raát thaáp, döôùi 10 tyû. Beân caïnh ñoù, tình hình taøi chính cuûa haàu heát DN Vieät Nam laø yeáu keùm vaø thieáu minh baïch. Soå saùch keá toaùn, baùo caùo taøi chính chöa ñöôïc caùc DN Vieät Nam tuaân thuû theo ñuùng chuaån möïc keá toaùn. Do vaäy, baùo caùo taøi chính maø caùc DN cung caáp cho ngaân haøng thöôøng chæ mang tính hình thöùc nhieàu hôn laø thöïc chaát. Hieän nay chöa coù baát cöù cheá taøi naøo buoäc caùc DN phaûi kieåm toaùn baùo caùo taøi chính cuûa mình neân ngaân haøng khoâng theå buoäc khaùch haøng ñöôïc. Moät soá ngaân haøng cho ñieåm tín duïng ñoái vôùi vieäc khaùch haøng coù baùo caùo taøi chính ñaõ ñöôïc kieåm toaùn nhaèm khuyeán khích khaùch haøng cung caáp soá lieäu taøi chính trung thöïc. Tuy nhieân taïi Ngaân haøng Ñoâng AÙ chöa coù quy ñònh vieäc naøy. ¾ Do naêng löïc quaûn trò quaûn trò ñieàu haønh yeáu keùm Ñaây laø nguyeân nhaân chuû yeáu gaây ra nôï quaù haïn cuûa caùc doanh nghieäp taïi Ngaân haøng Ñoâng AÙ trong thôøi gian qua. Qua caùc hoà sô phaân tích, baùo caùo veà nôï quaù haïn cuûa Phoøng tín duïng taïi Ngaân haøng Ñoâng AÙ, coù theå toùm taét nguyeân nhaân theo thöù töï chuû yeáu töø cao ñeán thaáp nhö sau : Thöù nhaát laø, moät soá khaùch haøng ñeå cho baïn haøng chieám duïng voán quaù nhieàu, hoaëc taäp trung nôï vaøo moät vaøi baïn haøng lôùn. Khi baïn haøng gaëp khoù khaên trong thanh toaùn, daãn ñeán tình traïng nôï daây chuyeàn, laøm cho khaùch haøng khoâng coù khaû naêng traû nôï cho ngaân haøng. Ñeán cuoái naêm 2006 toång soá khaùch haøng coù tyû leä nôï phaûi thu treân voán chuû sôû höõu treân 90% chieám tyû troïng treân 60% treân dö nôï cho vay cuûa Ngaân haøng Ñoâng AÙ. Thöù hai laø, moät soá khaùch haøng hoaït ñoäng khaù hieäu quaû khi coøn ôû quy moâ vöøa vaø nhoû, nhöng sau khi ñaàu tö phaùt trieån lôùn maïnh thì khaû naêng quaûn lyù khoâng theo kòp vôùi toác ñoä taêng tröôûng töø ñoù laøm hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh 32 bò ñình treä, phaùt sinh nhöõng khoaûn chi phí, thieät haïi, aûnh höôûng ñeán nguoàn thu nôï cuûa ngaân haøng. Thöù ba laø, söï yeáu keùm trong ñieàu haønh kinh doanh cuûa khaùch haøng daãn ñeán thieáu thích nghi trong ñieàu kieän caïnh tranh cuûa cô cheá thò tröôøng hieän nay laøm khaùch haøng sau moät thôøi gian hoaït ñoäng thua loã daãn ñeán khoâng traû ñöôïc nôï cho ngaân haøng. Cuoái cuøng laø moät soá doanh nghieäp ñaõ xaûy ra tình traïng thöôøng xuyeân thay ñoåi ngöôøi ñieàu haønh ñôn vò, daãn ñeán khoâng theo doõi kòp quaù trình kinh doanh, phaùt trieån cuûa doanh nghieäp laøm cho doanh nghieäp kinh doanh thua loã. ¾ Do khaùch haøng coá yù löøa ñaûo Khaùch haøng coù yù ñoà löøa ñaûo, chieám duïng voán nhö cung caáp soá lieäu taøi chính khoâng trung thöïc, xaây döïng hoà sô phaùp lyù ma, laäp hôïp ñoàng kinh teá giaû, caâu keát vôùi ngöôøi baùn nhaèm söû duïng tieàn vay maëc duø ñaõ thanh toaùn ñaày ñuû tröôùc ñoù, cung caáp chöùng töø söû duïng voán khoâng ñuùng thöïc teá … ñeå löøa ñaûo ngaân haøng hoaëc coá tình neù traùnh, chaây yø khoâng traû nôï cho ngaân haøng. Ngoaøi ra coù moät soá tröôøng hôïp khaùch haøng xin vay ngaén haïn nhöng thöïc teá laø ñeå söû duïng vaøo nhöõng coâng trình ñaàu tö trung daøi haïn. Trong tình hình neàn kinh teá taêng tröôûng nhö hieän nay, caùc doanh nghieäp thöôøng coù nhu caàu ñaàu tö trung daøi haïn ñeå caûi tieán môû roäng saûn xuaát kinh doanh, trong khi nguoàn voán ngaân haøng duyeät cho vay thì coù haïn. Ñieàu naøy daãn ñeán doanh nghieäp vôùi soá voán ít oûi thöôøng tìm caùch laøm sao thuyeát phuïc ngaân haøng cho vay (baát chaáp thôøi haïn) ñeå ñaàu tö trung daøi haïn maø khoâng nghó ñeán vieäc nôï ñeán haïn seõ khoâng traû ñöôïc. 2.2.3.3. Nhoùm nguyeân nhaân thuoäc veà ngaân haøng 2.2.3.3.1 Thieáu thoâng tin lieân quan ñeán khaùch haøng khi xeùt duyeät vay voán 33 Vaán ñeà thoâng tin khoâng ñaày ñuû vaø chaân thaät veà khaùch haøng ñang laø ._. löïc taøi chính, khaû naêng saûn xuaát kinh doanh cuûa ngöôøi vay ñeå xem xeùt hieäu quaû voán tín duïng laø ñaëc bieät quan troïng ñeå quyeát ñònh chaát löôïng voán tín duïng. Quaù trình naøy phaûi keát hôïp vôùi nguyeân nhaân khaùch haøng vay, ñaùnh giaù ñöôïc caùc phöông dieän: ruûi ro do ngaønh, ruûi ro do kinh doanh, vaø neân ñöôïc thöïc hieän döïa treân caùc caên cöù sau : − Töø baùo caùo taøi chính cuûa khaùch haøng ñeå xaùc ñònh khaû naêng sinh lôøi, cô caáu voán vaø ñieàu quan taâm nhaát laø tyû leä nôï treân voán chuû sôû höõu. 56 − Töø caùc chæ tieâu taøi chính troïng yeáu: voøng quay haøng toàn kho, voøng quay khoaûn phaûi thu, ñieåm hoøa voán, lôïi nhuaän treân voán chuû sôû höõu, khaû naêng traû laõi, doøng tieàn vaø caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán doøng tieàn, yeáu toá ñònh tính vaø nhöõng yeáu toá laøm thay ñoåi lôïi nhuaän hay tyû suaát lôïi nhuaän. ¾ Ñaùnh giaù khaû naêng traû nôï cuûa khaùch haøng : Khaû naêng traû nôï cuûa khaùch haøng thöôøng phuï thuoäc vaøo caùc nguoàn thu trong töông lai khi hôïp ñoàng tín duïng chuaån bò ñeán haïn thanh toaùn, coù theå noùi caùc nguoàn thu naøy laø keát quaû cuûa hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa khaùch haøng vay voán trong töøng chu kyø. Nhöõng con soá döï truø veà nguoàn thu trong phöông aùn kinh doanh cuõng ñöôïc xem xeùt trong moái quan heä vôùi caùc cam keát khaùc maø ngöôøi ñi vay phaûi thöïc hieän traû nôï. Ñaëc bieät khi ñaùnh giaù khaû naêng traû nôï cuûa khaùch haøng vay voán, ngaân haøng caàn phaûi naém roõ nguoàn traû nôï chính, töùc laø khaû naêng sinh lôøi cuûa phöông aùn xin vay vaø caùc nguoàn thu khaùc maø khaùch haøng cam keát ñeå traû nôï cho ngaân haøng khi nguoàn traû nôï chính thöùc coù söï coá, ñoàng thôøi xem xeùt keøm theo nhöõng ruûi ro tieàm taøng coù theå maø böôùc ñaàu tín duïng chöa thaåm ñònh ñöôïc nhaèm ñieàu chænh thôøi haïn cho vay vaø thu hoài nôï hôïp lyù. Coù theå noùi trong baát kyø tröôøng hôïp naøo thì nguoàn voán töï coù phaûi ñöôïc coi laø nguoàn lyù töôûng ñeå traû nôï. Ngaân haøng phaûi coá gaéng traùnh quan ñieåm cho vay hoaøn toaøn döïa vaøo taøi saûn ñaûm baûo tröïc tieáp hoaëc cuûa beân thöù ba baûo laõnh vì khi ñaõ xöû lyù caùc moái quan heä theá chaáp thì thöôøng xuaát hieän ruûi ro roài, maët khaùc ñaây laø quaù trình xöû lyù laâu daøi, toán keùm nhieàu thôøi gian vaø thieät thoøi luoân nghieâng veà phía ngöôøi cho vay. Beân caïnh phöông aùn vay traû nôï döï kieán cho ngaân haøng do ngöôøi ñi vay ñöa ra thì ngaân haøng cuõng caàn yeâu caàu ngöôøi ñi vay laäp moät phöông aùn döï phoøng traû nôï vay cho ngaân haøng trong tröôøng hôïp nguoàn voán vay ñöôïc söû duïng khoâng mang laïi hieäu quaû. 57 Ngaân haøng neân yeâu caàu caùc doanh nghieäp phaûi coù soá lieäu baùo caùo haøng thaùng, haøng quyù veà tình hình hoaït ñoäng kinh doanh vôùi nhöõng nguoàn voán vay cuûa ngaân haøng trong thôøi haïn ñang vay voán nhaèm phaùt hieän nhöõng thay ñoåi coù chieàu höôùng xaáu cuûa doanh nghieäp ñeå coù bieän phaùp xöû lyù kòp thôøi. ¾ Thaåm ñònh taøi saûn ñaûm baûo khoaûn vay : Taøi saûn theá chaáp, caàm coá duøng ñeå ñaûm baûo khoaûn vay phaûi ñaûm baûo ñöôïc cho caû voán goác vaø laõi vay cuøng vôùi nhöõng chi phí phaùt sinh (neáu coù) khi buoäc phaûi xöû lyù taøi saûn veà sau naøy. Öu tieân cho taøi saûn ñaûm baûo coù thò tröôøng tieâu thuï vaø coù tính thanh khoaûn cao. Hieän nay, caùn boä tín duïng thöôøng chæ ñaùnh giaù giaù trò taøi saûn ôû thôøi ñieåm khaùch haøng coù nhu caàu vay voán maø khoâng nhìn xa hôn giaù trò taøi saûn ôû thôøi ñieåm keát thuùc hôïp ñoàng, ñieàu naøy laøm taêng ruûi ro maát voán cuûa ngaân haøng khi ruûi ro tín duïng xaûy ra vì taøi saûn bò theâm moät khoaûn hao moøn. Ñeå khaéc phuïc tình traïng treân, ngaân haøng neân ñaùnh giaù giaù trò taøi saûn theá chaáp, caàm coá taïi thôøi ñieåm keát thuùc hôïp ñoàng tín duïng. Ñoái vôùi nhöõng taøi saûn ñaûm baûo maø ngaân haøng khoâng coù ñuû ñieàu kieän vaø khaû naêng thaåm ñònh thì coù theå môøi caùc chuyeân gia beân ngoaøi tieán haønh ñaùnh giaù. Chi phí do phía naøo chòu seõ tuøy thuoäc vaøo söï thoûa thuaän giöõa ngaân haøng vaø ngöôøi vay voán vôùi nhau. 3.2.1.2.2. Caùc vaán ñeà caàn xem xeùt sau khi cho vay Moät khoaûn vay coù hieäu quaû seõ phuï thuoäc khoâng ít vaøo vieäc kieåm tra tín duïng. Ngay caû ñoái vôùi caùc khoaûn vay toát nhaát cuõng caàn coù moät soá kieåm tra nhaát ñònh, ñònh kyø ñeå baûo ñaûm noù ñang hoaït ñoäng theo döï kieán, tình traïng cuûa khoaûn vay khoâng xaáu ñi. Do ñoù, vieäc quaûn lyù, kieåm soaùt sau cho vay taïi Ngaân haøng Ñoâng AÙ phaûi ñöôïc heát söùc coi troïng vôùi quan ñieåm “quaûn lyù sau cho vay laø quan 58 troïng nhaát” ñeå nhaèm haïn cheá nhöõng ruûi ro ñaùng tieác coù theå xaûy ra. Caùc vaán ñeà caàn phaûi xem xeùt sau khi cho vay : - Naém vöõng vaø theo doõi saùt sao tình hình söû duïng voán vay cuûa khaùch haøng, traùnh tình traïng khoâng quaûn lyù ñöôïc tình hình söû duïng voán theo phöông aùn xin vay. - Ngaân haøng phaûi quaûn lyù ñöôïc nguoàn doanh thu cuûa khaùch haøng. Trong hôïp ñoàng tín duïng phaûi thoûa thuaän ñöôïc vôùi khaùch haøng vieäc chuyeån doanh thu vaø söû duïng caùc dòch vuï taïi Ngaân haøng Ñoâng AÙ qua ñoù vöøa kieåm soaùt ñöôïc nguoàn traû nôï, vöøa taêng theâm phí dòch vuï thu ñöôïc. Haïn cheá toái ña vieäc giaûi ngaân baèng tieàn maët nhaèm traùnh cho khaùch haøng söû duïng voán vay muïc ñích. - Coâng taùc kieåm tra vaø ñaùnh giaù laïi khaùch haøng phaûi ñöôïc thöïc hieän nghieâm tuùc vaø ñuùng thôøi haïn ñaõ quy ñònh. - Trong tröôøng hôïp khaùch haøng xin cô caáu laïi nôï thì vieäc cô caáu phaûi thöïc hieän treân cô sôû ñaùnh giaù ñuùng khaû naêng traû nôï, traùnh vieäc cô caáu chæ ñeå che giaáu taïm thôøi nôï quaù haïn. - Haøng thaùng caùn boä tín duïng tieán haønh phaân tích tình hình nôï quaù haïn cuûa khaùch haøng do mình phuï traùch, baùo caùo laõnh ñaïo ñeå coù bieän phaùp xöû lyù cuï theå vaø kòp thôøi. Laõnh ñaïo phoøng cuõng neân tham gia vaøo vieäc theo doõi caùc khoaûn nôï saép ñeán haïn ñeå nhaéc nhôû caùn boä tín duïng ñoân ñoác khaùch haøng traû nôï ñuùng kyø, traùnh tình traïng phaùt sinh nôï quaù haïn do khoâng thoâng baùo kòp. 3.2.1.2.3. Giaûi phaùp trong coâng taùc xöû lyù ruûi ro tín duïng Ngaân haøng caàn taäp trung nhìn thaúng vaøo nôï xaáu vaø coi vieäc xöû lyù nôï xaáu laø vaán ñeà taát yeáu vì nhöõng ruûi ro tieàm aån laø khoâng theå traùnh khoûi. Ngaân haøng phaûi maïnh daïn ñaùnh giaù, phaân tích roõ baûn chaát taát caû caùc khoaûn nôï tín duïng ñeå haïn cheá thaáp nhaát ruûi ro phaùt sinh. Neân chuû ñoäng chuyeån nôï quaù haïn ñoái vôùi caùc 59 khoaûn nôï ngay khi phaùt hieän coù daáu hieäu maát khaû naêng thu hoài maø khoâng caàn ñôïi ñeán thôøi haïn traû nôï. Ngaân haøng neân thaønh laäp vaø duy trì hoaït ñoäng cuûa Ban xöû lyù nôï quaù haïn, ñöa hoaït ñoäng cuûa ban naøy vôùi traùch nhieäm cao ñeå coù bieän phaùp kieân quyeát kòp thôøi vôùi caùc khoaûn nôï quaù haïn. Ban xöû lyù nôï quaù haïn coù nhöõng nhieäm vuï nhö : - Phaân tích roõ nguyeân nhaân daãn tôùi nôï quaù haïn ñeå laøm caên cöù thu hoài. Phaân loaïi nôï quaù haïn theo nguyeân nhaân chuû quan, khaùch quan; phaân loaïi nôï quaù haïn coù khaû naêng thu hoài, nôï quaù haïn khoâng coù khaû naêng thu hoài. - Treân cô sôû phaân tích, phaân loaïi nôï treân, Ban xöû lyù laäp loä trình thu hoài nôï cuï theå. Loä trình naøy seõ ñöôïc theo doõi haøng thaùng vaø caäp nhaät ñeå ñaûm baûo vieäc thu hoài nôï ñöôïc thöïc hieän theo ñuùng keá hoaïch. Beân caïnh ñoù, ngaân haøng neân coù cheá ñoä khuyeán khích baèng vaät chaát ñoái vôùi keát quaû taän thu nôï xaáu ñaõ xöû lyù töø döï phoøng ruûi ro chuyeån sang ngoaïi baûng. 3.2.2 Kieán nghò ñoái vôùi Ngaân haøng Nhaø nöôùc 3.2.2.1 Hoaøn thieän moâi tröôøng phaùp lyù veà ngaân haøng 3.2.2.1.1 Hoaøn thieän nhöõng vaên baûn phaùp lyù cuûa ngaønh ngaân haøng - Trình Chính phuû söûa ñoåi, xaây döïng luaät caùc TCTD môùi. Hieän nay Luaät caùc TCTD naêm 1997 khoâng coøn phuø hôïp vôùi hoaït ñoäng ngaøy caøng ña daïng vaø phaùt trieån cuûa caùc TCTD vaø khoâng thoáng nhaát vôùi caùc luaät khaùc môùi ñöôïc söûa ñoåi. Vieäc xaây döïng Luaät môùi caàn löu yù ñeán caùc vaán ñeà sau : + Tham khaûo caùc luaät coù lieân quan khaùc, caùc chuaån möïc, thoâng leä quoác teá vaø caùc cam keát quoác teá cuûa Vieät Nam ñeå traùnh maâu thuaån vaø taïo thuaän lôïi cho caùc TCTD hoäi nhaäp, phaùt trieån. Keát hôïp raø soaùt, hoaøn thieän cô cheá chính saùch vaø heä thoáng vaên baûn phaùp quy ñaûm baûo tính thoáng nhaát, phuø hôïp vôùi haønh lang phaùp lyù chung, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuûa neàn kinh teá thò tröôøng ñeå ngaân haøng vaø caùc ngaønh kinh teá coù caên cöù thöïc hieän. 60 + Caàn coù quy ñònh chung aùp duïng cho taát caû caùc loaïi hình TCTD, xoùa boû söï phaân bieät ñoái xöû giöõa caùc loaïi hình TCTD, taïo ra saân chôi bình ñaúng cho moïi TCTD hoaït ñoäng taïi Vieät Nam, tieán tôùi hình thaønh heä thoáng ngaân haøng caïnh tranh. Ñaây laø ñieàu kieän caàn thieát ñeå ñaûm baûo tính hieäu quaû vaø an toaøn trong daøi haïn, caùc ngaân haøng phaûn öùng linh hoaït tröôùc nhöõng thay ñoåi trong moâi tröôøng kinh teá. + Xaây döïng treân quan ñieåm quy ñònh roõ raøng, chi tieát ñeå haïn cheá caùc vaên baûn döôùi luaät. Luaät môùi caàn haïn cheá caùc thuû tuïc haønh chính khoâng caàn thieát vaø vieäc can thieäp quaù saâu vaøo toå chöùc vaø hoaït ñoäng cuûa TCTD. - NHNN caàn tieáp tuïc theo doõi vaø ñaùnh giaù tình hình thöïc hieän Quyeát ñònh 493/2005 ñeå xaùc ñònh phöông höôùng giaûi quyeát nhöõng khoù khaên phaùt sinh trong quaù trình thöïc hieän quyeát ñònh naøy nhö : + Quyeát ñònh 493/2005 quy ñònh vieäc phaân loaïi nôï, trích laäp vaø söû duïng döï phoøng thöïc hieän theo moät khuoân khoå chung vôùi möùc toái thieåu neân thöïc teá caùc TCTD coù chính saùch tín duïng vaø döï phoøng khaùc nhau thì coù theå thöïc hieän vieäc phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng vôùi möùc ñoä thaän troïng khaùc nhau. Ñieàu naøy laøm cho vieäc so saùnh tyû leä nôï xaáu giöõa caùc TCTD vôùi nhau coù theå chöa hoaøn toaøn töông ñoàng. + Quyeát ñònh 493/2005 quy ñònh vieäc phaân loaïi nôï keát hôïp giöõa ñònh tính vaø ñònh löôïng neân coù theå taïo keõ hôû baùo caùo chöa chính xaùc tình traïng nôï xaáu hoaëc khoâng phaûn aùnh chính xaùc möùc ñoä ruûi ro thöïc teá cuûa khoaûn nôï. Ñieàu naøy ñoøi hoûi khaû naêng thanh tra treân cô sôû ruûi ro cuûa thanh tra cuûa NHNN caàn phaûi ñöôïc caûi thieän. + Theo Quyeát ñònh 493/2005, soá tieàn döï phoøng phaûi trích khoâng chæ phuï thuoäc vaøo nôï quaù haïn maø coøn phuï thuoäc vaøo giaù trò taøi saûn baûo ñaûm. Tuy nhieân chöa coù höôùng daãn cuï theå veà tröôøng hôïp theá chaáp baèng taøi saûn hình thaønh trong 61 töông lai, giaù trò döï toaùn cuûa taøi saûn baûo ñaûm taïi thôøi ñieåm kyù hôïp ñoàng baûo ñaûm goác coù ñöôïc söû duïng ñeå tính döï phoøng khoâng neáu beân vay khoâng traû ñöôïc nôï tröôùc thôøi ñieåm taøi saûn baûo ñaûm hình thaønh hay khoâng. + Theo quyeát ñònh 493/2005, ñoái vôùi nhöõng khoaûn cho vay chöa ñeán haïn traû nôï; nhöõng khoaûn tieàn chieát khaáu, taùi chieát khaáu chöa ñeán haïn thanh toaùn; nhöõng khoaûn cho thueâ taøi chính chöa ñeán haïn traû tieàn thueâ thì ñöôïc aùp duïng tyû leä trích döï phoøng ñeå xöû lyù ruûi ro laø 0%, nghóa laø taøi saûn coù ñaõ quaù haïn thanh toaùn thì phaûi trích döï phoøng ñeå xöû lyù ruûi ro, nhöõng taøi saûn coøn trong haïn thanh toaùn thì khoâng trích döï phoøng ñeå xöû lyù ruûi ro. Nhöng thöïc teá laïi chöùng minh, khoâng chæ nhöõng taøi saûn coù quaù haïn môùi chöùa ñöïng ruûi ro maø taøi saûn coù ngay khi coøn trong haïn thanh toaùn cuõng tieàm aån ruûi ro khoâng nhoû. Vì khoâng coù trích laäp döï phoøng ñoái vôùi loaïi taøi saûn naøy, ngaân haøng thöôøng söû duïng bieän phaùp tình theá laø gia haïn nôï, ñònh laïi kyø haïn nôïï ñeå chia seû khoù khaên vôùi khaùch haøng … vaø neáu nhö nhieàu khaùch haøng nhö theá (vôùi möùc ñoä thieät haïi lôùn) thì ngaân haøng hoaøn toaøn bò ñoäng vaø baát löïc vì khoâng coù nguoàn ñeå xöû lyù. - Ñeà nghò NHNN höôùng daãn cuï theå quy ñònh veà ñaûm baûo tieàn vay cuûa caùc TCTD trong tröôøng hôïp taøi saûn ñaûm baûo laø ñoäng saûn hoaëc caùc taøi saûn laø coâng trình döïng hình thaønh töø voán vay. Hieän nay trong Thoâng tö 07/2003/TT-NHNN ngaøy 19/05/2003 veà vieäc höôùng daãn thöïc hieän caùc quy ñònh veà ñaûm baûo tieàn vay chöa coù theå hieän noäi duïng treân. Vì vaäy, moãi ngaân haøng tuøy theo söï hieåu bieát cuûa mình maø yeâu caàu khaùch vay cung caáp. Ñaây chính laø ruûi ro tieàm taøng cho ngaân haøng khi xöû lyù taøi saûn theá chaáp thu hoài nôï vay. 3.2.2.1.2 Phoái hôïp vôùi caùc ban ngaønh coù lieân quan nhaèm ñaûm baûo tính thöïc thi phaùp luaät trong lónh vöïc ngaân haøng, ñaûm baûo quyeàn vaø lôïi ích hôïp phaùp cuûa TCTD 62 - Ñeà nghò NHNN phoái hôïp vôùi caùc boä ngaønh coù lieân quan trong quaù trình xöû lyù nôï xaáu, taäp trung thaùo gôõ nhöõng khoù khaên vöôùng maéc trong thuû tuïc phaùt maïi, xöû lyù taøi saûn laø baát ñoäng saûn, hoaøn chænh hoà sô phaùp lyù cuûa taøi saûn. Neân coù nhöõng höôùng daãn cuï theå vaø thaùo gôõ nhöõng vöôùng maéc cuï theå, trình töï, thuû tuïc, traùch nhieäm cuûa TCTD, cuûa cô quan coâng an, cuûa chính quyeàn cô sôû, cuûa Sôû taøi nguyeân moâi tröôøng laøm cô sôû phaùp lyù ñeå ñi ñeán ban haønh thoâng tö lieân ngaønh höôùng daãn theâm nhaèm naâng cao hieäu quaû cuûa coâng taùc phoái hôïp ñaåy nhanh tieán ñoä, cuï theå hoùa töøng coâng vieäc trong thi haønh aùn. - Phoái hôïp vôùi Boä Taøi Chính tham gia xaây döïng vaø phaùt trieån ña daïng thò tröôøng voán, taïo ñieàu kieän san seû bôùt gaùnh naëng cung caáp voán hieän nay maø ngaân haøng thöông maïi ñang gaùnh vaùc, 3.2.2.2 Caûi caùch, naâng cao naêng löïc cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam Trong xu höôùng toaøn caàu hoùa, quoác teá hoùa kinh teá hieän nay thì xu theá hoäi nhaäp veà kinh teá laø ñieàu taát yeáu. Trong ñoù, ngaønh ngaân haøng ñoùng vai troø chuû ñaïo laø ngaønh phaûi hoäi nhaäp tröôùc, chuaån bò cô sôû neàn taûng cho caùc ngaønh kinh teá khaùc phaùt trieån vaø hoäi nhaäp theo. Ñieàu naøy ñaõ mang laïi nhöõng cô hoäi nhöng cuõng ñaët ra nhöõng thaùch thöùc cho caùc NHTM Vieät Nam. Ñeå phaùt huy nhöõng maët tích cöïc, haïn cheá maët tieâu cöïc thì chính phuû vaø NHNN caàn thöïc hieän moät soá bieän phaùp sau : - Tieáp tuïc hoaøn thieän khuoân khoå, theå cheá theo höôùng phuø hôïp vôùi caùc cam keát môû cöûa cuûa thò tröôøng, haïn cheá söï can thieäp tröïc tieáp vaøo hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc TCTD, taêng cöôøng quyeàn töï chuû kinh doanh cuûa caùc TCTD, ñoàng thôøi ñaûm baûo an toaøn, hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc TCTD vaø toaøn boä heä thoáng. - Taêng cöôøng naêng löïc taøi chính, ñaûm baûo caùc NHTM coù ñuû nguoàn voán ñeå tieáp tuïc taêng voán ñieàu leä, taøi saûn “coù” ñi ñoâi vôùi naâng cao chaát löôïng vaø khaû naêng sinh lôøi, thuùc ñaåy caùc ngaân haøng phaùt haønh coå phieáu treân thò tröôøng chöùng 63 khoaùn. Ñoái vôùi nhöõng ngaân haøng hoaït ñoäng quaù yeáu keùm khoâng theå taêng voán ñieàu leä vaø khoâng khaéc phuïc ñöôïc nhöõng yeáu keùm veà taøi chính thì kieân quyeát thu hoài giaáy pheùp hoaït ñoäng - NHNN caàn nhanh choùng xin pheùp Chính phuû ñeå ñaåy nhanh thöïc hieän coå phaàn hoùa caùc NHTM quoác doanh, taïo ñieàu kieän cho caùc ngaân haøng naøy hoaït ñoäng an vaø hieäu quaû hôn. Quy ñònh cuï theå loä trình saép xeáp laïi heä thoáng NHTM quoác doanh vaø NHTM ngoaøi quoác doanh phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm cuûa töøng loaïi hình, töø ñoù naâng cao söùc caïnh tranh, tieán daàn ñeán hoøa nhaäp vôùi heä thoáng ngaân haøng trong khu vöïc vaø treân theá giôùi. - Taïo laäp saân chôi bình ñaúng giöõa caùc NHTM quoác doanh vaø ngoaøi quoác doanh, khoâng phaân bieät ñoái xöû, caïnh tranh bình ñaúng, laønh maïnh, thuùc ñaåy nhau cuøng phaùt trieån theo höôùng ngaân haøng quoác doanh phaûi laø ñaàu taøu maïnh ñeå keùo caû heä thoáng cuøng phaùt trieån - Cô caáu laïi heä thoáng NHTM, taùch baïch tín duïng chính saùch vaø tín duïng thöông maïi, ñaûm baûo quyeàn kinh doanh cuûa caùc TCTD. - Chính phuû vaø ngaønh ngaân haøng cuøng caùc ngaønh chöùc naêng höõu quan caàn phaûi kieân quyeát xöû lyù ngay caùc toàn ñoïng cuõ veà nôï quaù haïn, nôï khoù ñoøi, laøm laønh maïnh hoùa taøi chính cuûa caùc NHTM ñoàng thôøi vôùi vieäc hoã trôï caùc ngaân haøng trong vieäc xöû lyù taøi saûn toàn ñoïng nhö: ñôn giaûn veà thuû tuïc, öu ñaõi veà thueá, phí … Vieäc phaân loaïi nôï vay vaø trích laäp phoøng ngöøa ruûi ro phaûi thöïc hieän theo chuaån möïc quoác teá. - Caáu truùc laïi caùc ngaân haøng töø moâ hình truyeàn thoáng sang moâ hình hieän ñaïi, chuyeân moân hoùa theo ñoái töôïng, chuyeân moân hoùa theo saûn phaåm ñeå chuaån bò hoäi nhaäp vôùi ngaân haøng nöôùc ngoaøi. Caàn trang bò, hieän ñaïi hoùa vaø keát noái heä thoáng coâng ngheä thoâng tin trong toaøn ngaønh ngaân haøng ñeå töông thích trong toaøn 64 heä thoáng, öùng duïng coâng ngheä tin hoïc vaøo dòch vuï thanh toaùn cuûa toaøn boä heä thoáng. 3.2.2.3. Hoaøn thieän heä thoáng thoâng tin phuïc vuï ngaân haøng Moät trong nhöõng ñieàu kieän caàn thieát ñeå thöïc hieän quaûn trò ruûi ro toát laø heä thoáng thoâng tin ñaày ñuû, caäp nhaát, chính xaùc. Heä thoáng thoâng tin phaûi coù caùc thoâng tin chuû yeáu sau : thoâng tin khaùch haøng, thoâng tin thò tröôøng, ... Chaát löôïng thoâng tin caøng cao thì ruûi ro trong kinh doanh tín duïng cuûa caùc TCTD caøng giaûm. Thöïc teá hieän nay caùc ngaân haøng chöa coù söï hôïp taùc tích cöïc vôùi CIC chuû yeáu laø do muoán giöõ bí maät thoâng tin veà khaùch haøng ñeå caïnh tranh. NHNN neân coù nhöõng bieän phaùp thích hôïp ñeå caùc ngaân haøng nhaän thöùc ñuùng ñaén veà quyeàn lôïi vaø nghóa vuï veà vieäc baùo caùo vaø khai thaùc thoâng tin tín duïng töø CIC nhaèm goùp phaàn ngaên ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro tín duïng. NHNN caàn phaûi coù bieän phaùp khuyeán khích vaø ñi daàn ñeán quy ñònh baét buoäc caùc ngaân haøng hôïp taùc, cung caáp thoâng tin moät caùch ñaày ñuû cho trung taâm. Thanh tra NHNN neân kieåm tra vieäc baùo caùo, khai thaùc thoâng tin cuûa caùc ngaân haøng, ñoàng thôøi coù bieän phaùp xöû lyù kieân quyeát, kòp thôøi ñoái vôùi nhöõng ngaân haøng vi phaïm cheá ñoä baùo caùo thoâng tin tín duïng. Ñoàng thôøi, NHNN caàn phaûi coù bieän phaùp khuyeán khích caùc ngaân haøng söû duïng baùo caùo thoâng tin töø CIC nhö laø moät taøi lieäu baét buoäc phaûi coù trong quaù trình thaåm ñònh cho vay. Ngoaøi ra, NHNN cuõng caàn coù nhöõng quy ñònh roõ raøng veà vieäc cung caáp söû duïng thoâng tin, ngöôøi cung caáp thoâng tin sai laïc seõ phaûi chòu hoaøn toaøn traùch nhieäm tröôùc phaùp luaät vaø coù quy ñònh khen thöôûng ñoái vôùi caùc TCTD chaáp haønh toát quy cheá hoaït ñoäng thoâng tin tín duïng. Beân caïnh ñoù, CIC nhanh choùng cuûng coá ñoäi nguõ caùn boä, aùp duïng coâng ngheä môùi, hieän ñaïi hoùa vaø töï ñoäng hoùa taát caû caùc coâng ñoaïn xöû lyù nghieäp vuï ñeå taïo ra nhieàu saûn phaåm thoâng tin; ñaåy maïnh vieäc thu thaäp, xöû lyù vaø cung caáp 65 thoâng tin nhaèm hoã trôï coù hieäu quaû cho hoaït ñoäng cuûa caùc TCTD vaø phuïc vuï cho hoaït ñoäng giaùm saùt cuûa NHNN. Ñoàng thôøi ñi saâu phaân tích, ñaùnh giaù xeáp loaïi tín duïng doanh nghieäp, kòp thôøi döï baùo, caûnh baùo nhaèm haïn cheá ruûi ro tín duïng. CIC caàn chuû ñoäng cung caáp cho caùc TCTD caùc baùo caùo, döï baùo bieán ñoäng veà kinh teá, tieàn teä, tín duïng vaø caùc hoaït ñoäng khaùc nhaèm cung caáp caùc thoâng tin phuïc vuï kòp thôøi cho hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä, cho vieäc ngaên ngöøa ruûi ro tín duïng ngaân haøng. Vieäc toång hôïp döõ lieäu thoâng tin cuûa khaùch haøng cuõng caàn chi tieát vaø chính xaùc, traùnh tình traïng toång hôïp sai caùc tieâu chí phaân loaïi nôï khaùch haøng khaùc nhau cuûa caùc TCTD. Vieäc taäp hôïp thoâng tin phaûi khoa hoïc ñaûm baûo thoâng tin ñöôïc hieåu moät caùch ñuùng ñaén, traùnh gaây phieàn toaùi cho doanh nghieäp. 3.2.2.4. Sôùm thaønh laäp coâng ty xeáp haïng tín nhieäm doanh nghieäp ôû Vieät Nam Hieän taïi, caùc nöôùc treân theá giôùi vaø khu vöïc ñaõ ñi tröôùc Vieät Nam haøng maáy chuïc naêm veà lónh vöïc xeáp haïng tín nhieäm doanh nghieäp. Vieäc hình thaønh coâng ty xeáp haïng tín nhieäm ôû Vieät Nam laø raát coù yù nghóa quan troïng trong vieäc xaây döïng vaø hoaøn thieän cô sôû haï taàng cuûa thò tröôøng taøi chính, thò tröôøng voán ôû Vieät Nam. Chöùc naêng chính cuûa coâng ty seõ laø phaân tích, xeáp haïng tín nhieäm caùc TCTD, caùc doanh nghieäp; ñaùnh giaù vaø xeáp haïng coå phieáu, traùi phieáu doanh nghieäp. Coâng ty seõ naéêm giöõ vai troø quan troïng trong vieäc cung caáp thoâng tin cho caùc ñoái töôïng : - Hoã trôï caùc TCTD trong vieäc ra quyeát ñònh caáp tín duïng, giaùm saùt vaø ñaùnh giaù khaùch haøng, kieåm soaùt ruûi ro hieäu quaû hôn. - Giuùp nhaø ñaàu tö chöùng khoaùn coù cô sôû ñeå tham khaûo, ñoái chieáu kyõ caøng tröôùc khi ra quyeát ñònh ñaàu tö cuoái cuøng, giaûm bôùt ruûi ro khi ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn, giuùp cho caùc coâng ty chöùng khoaùn löïa choïn moät danh muïc ñaàu tö toát nhaát, 66 taïo ñieàu kieän huy ñoäng voán treân thò tröôøng chöùng khoaùn ñöôïc deã daøng, thuaän lôïi hôn. - Giuùp DN xaây döïng hình aûnh vaø ñoä tín nhieäm cuûa mình trong saûn xuaát, kinh doanh cuõng nhö trong quaù trình hoäi nhaäp quoác teá; ñaùnh giaù ñöôïc naêng löïc hoaït ñoäng cuûa DN cuõng nhö giuùp DN hieåu roõ ñoái taùc kinh doanh, töø ñoù coù nhöõng quyeát ñònh giao dòch, hôïp taùc an toaøn vaø hieäu quaû. - Giuùp cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc ñaùnh giaù ñöôïc ñoái töôïng quaûn lyù cuûa mình, coù cô sôû ñeå ñöa ra nhöõng giaûi phaùp thích hôïp, goùp phaàn thuùc ñaåy söï phaùt trieån neàn kinh teá noùi chung. 3.2.2.5. Taêng cöôøng coâng taùc thanh tra, kieåm tra, ñaùnh giaù cuûa NHNN ñoái vôùi hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng NHNN phaûi baét buoäc taát caû caùc TCTD xaây döïng heä thoáng kieåm soaùt noäi boä ñoäc laäp coù ñuû khaû naêng giaùm saùt taát caû caùc hoaït ñoäng nghieäp vuï kinh doanh cuûa ngaân haøng. Kieåm soaùt noäi boä phaûi theå hieän ñöôïc vai troø phoøng ngöøa ruûi ro hoaëc phaùt hieän ra nhöõng ruûi ro tieàm aån töø ñoù giuùp cho coâng taùc ñieàu haønh cuûa caùc ngaân haøng mang laïi hieäu quaû hôn. Coâng taùc thanh tra, kieåm soaùt cuûa NHNN ñoái vôùi caùc ngaân haøng phaûi ñöôïc tieán haønh chaët cheõ, khoâng ñeå xaûy ra nhöõng söï coá xaáu gaây maát oån ñònh xaõ hoäi vaø phaûi theå hieän ñöôïc vai troø cuûa mình laø caûnh baùo, ngaên chaën vaø phoøng ngöøa ruûi ro cho caùc ngaân haøng, chöù khoâng phaûi laø xöû lyù caùc vuï vieäc ñaõ phaùt sinh. NHNN phaûi theo doõi chaët cheõ vieäc chænh söûa, thöïc hieän cuûa caùc TCTD ñoái vôùi nhöõng kieán nghò cuûa thanh tra NHNN nhaèm ñaûm baûo baûo hieäu löïc vaø hieäu quaû cuûa coâng taùc thanh tra. Caùc quy trình, thuû tuïc thanh tra, kieåm tra trong lónh vöïc ngaân haøng caàn phaûi ñöôïc quy ñònh thoáng nhaát. Noäi dung thanh tra neân ñöôïc caûi tieán ñeå taêng cöôøng vai troø cuûa giaùm saùt töø xa nhaèm sôùm phaùt hieän vi phaïm cuûa caùc TCTD vaø coù bieän phaùp xöû lyù thích hôïp. Trình ñoä chuyeân moân vaø ñaïo 67 ñöùc cuûa thanh tra vieân cuõng phaûi luoân ñöôïc naâng cao ñoàng thôøi cuõng coù cheá ñoä ñaõi ngoä xöùng ñaùng. 3.2.3 Kieán nghò ñoái vôùi chính phuû Trong neàn kinh teá thò tröôøng, ñi ñoâi vôùi söï sinh soâi phaùt trieån doanh nghieäp laøm aên hieäu quaû laø söï phaù saûn cuûa caùc doanh nghieäp yeáu keùm trong kinh doanh vaø taøi chính, ñaøo thaûi trong caïnh tranh laø quy luaät khaùch quan, khoâng phuï thuoäc vaøo yù chí cuûa doanh nghieäp. Ngaân haøng thöông maïi vôùi chöùc naêng trung gian taøi chính cuûa mình, luoân phaûi gaùnh chòu nhöõng khoaûn nôï toàn ñoïng laø taát nhieân. Nhöõng giaûi phaùp caàn thieát ñeå haïn cheá phaùt sinh nôï quaù haïn khoâng chæ phuï thuoäc vaøo nhöõng bieän phaùp töø phía ngaân haøng, maø caàn coù nhöõng bieän phaùp ñoàng boä töø phía nhaø nöôùc . Hoaøn thieän heä thoáng phaùp luaät laø moät ñoøi hoûi caáp baùch. Nhaø nöôùc phaûi khoâng ngöøng taïo ra moâi tröôøng phaùp lyù laønh maïnh ñeå khuyeán khích saûn xuaát kinh doanh, taïo haønh lang phaùp lyù vöõng chaéc, roäng môû ñeå caùc thaønh phaàn kinh teá yeân taâm boû voán ra ñaàu tö. Beân caïnh ñoù, Nhaø nöôùc cuõng caàn tieáp tuïc hoaøn thieän ñoåi môùi moâi tröôøng kinh teá, coi ñoù laø giaûi phaùp toång theå vaø cô baûn nhaát trong quaù trình ñoåi môùi moïi lónh vöïc kinh doanh noùi chung vaø lónh vöïc kinh doanh tieàn teä noùi rieâng. Cuï theå laø : - Trong vieäc ban haønh vaø thöïc hieän caùc cô cheá, chính saùch, luaät phaùp caàn naém baét nhanh vaø kòp thôøi moïi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá xaõ hoäi, nhaát laø vieäc töøng böôùc hoaøn chænh neàn kinh teá thò tröôøng. Tröôùc khi ban haønh caùc vaên baûn ñieàu chænh cô cheá, chính saùch, luaät phaùp phaûi thu thaäp yù kieán ñaày ñuû, khaùch quan töø caùc cô quan, ban ngaønh, doanh nghieäp ñeå baûo ñaûm vieäc thöïc thi ñöôïc chính xaùc, hieäu quaû, coâng baèng, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän thöïc teá. - Caàn hoaøn thieän hôn nöõa caùc quy ñònh phaùp lyù lieân quan ñaûm baûo, laøm nhö theá naøo ñeå trong tröôøng hôïp neáu ngaân haøng ñaõ thöïc hieän ñuùng caùc quy ñònh veà 68 theá chaáp, caàm coá taøi saûn khi cho vay thì khi xöû lyù nôï ngaân haøng ñöôïc toaøn quyeàn trong vieäc thanh lyù taøi saûn nhaän laøm ñaûm baûo ñoù ñeå thu nôï. Ñoàng thôøi vôùi vieäc naøy, Nhaø nöôùc caàn phaûi coù boä maùy haønh chính ñuû naêng löïc cöôõng cheá, thi haønh luaät. Heä thoáng toøa aùn phaûi coâng baèng vaø hieåu bieát veà giao dòch taøi chính ñeå coù theå cöôõng cheá thöïc hieän quyeàn vaø nghóa vuï kinh teá moät caùch coâng baèng vaø nhanh choùng. - Thuùc ñaåy thò tröôøng taøi chính, tröôùc heát laø thò tröôøng lieân ngaân haøng vaø thò tröôøng tieàn teä nhaèm xaùc ñònh khuoân khoå hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng, taïo theâm nhieàu cô hoäi ñaàu tö nhaèm phaân taùn ruûi ro, naâng cao hieäu quaû söû duïng nguoàn voán vaø ña daïng hoùa caùc coâng cuï thanh toaùn. Thò tröôøng taøi chính phaùt trieån seõ giuùp caùc NHTM quen daàn vôùi aùp löïc caïnh tranh, kieåm soaùt ñöôïc moái quan heä töông quan vôùi caùc ngaân haøng, nhaát laø nhöõng ngaân haøng khoâng laønh maïnh nhaèm giaûm thieåu ruûi ro trong hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng. - Söûa ñoåi, boå sung quy ñònh veà kieåm toaùn ñoäc laäp, trong ñoù boå sung ñoái töôïng kieåm toaùn baét buoäc laø coâng ty coå phaàn, nhaát laø coâng ty coå phaàn chuyeån ñoåi töø DNNN. Ñieàu naøy giuùp cho ngaân haøng thaåm ñònh naêng löïc taøi chính cuûa doanh nghieäp vay voán ñöôïc an toaøn tröôùc, trong vaø sau khi cho vay vaø taïo ñieàu kieän ñeå caùc doanh nghieäp thích öùng vôùi quaù trình vôùi quaù trình hoäi nhaäp, khi maø nöôùc ta ñang trong quaù trình gia nhaäp WTO. - Naâng cao ñuû maïnh tính ñoäc laäp cuõng nhö taêng cöôøng quyeàn haïn quaûn lyù nhaø nöôùc veà hoaït ñoäng tieàn teä cho NHNN. 69 KEÁT LUAÄN Ruûi ro tín duïng luoân ñöôïc coi laø moái nuy hieåm lôùn nhaát ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM. Theo thoáng keâ cuûa Uûy ban Basel, ruûi ro tín duïng laø nguyeân nhaân gaây ra 70% thua loã cuûa caùc ngaân haøng treân theá giôùi. Ñoái vôùi caùc nhaø quaûn lyù ngaân haøng Vieät Nam, ruûi ro tín duïng ñöôïc quan taâm nhieàu nhaát bôûi vì cho vay luoân chieám tyû troïng raát lôùn trong baûng caân ñoái taøi saûn cuûa caùc ngaân haøng naøy. Do vaäy, ruûi ro tín duïng luoân coù moät taùc ñoäng raát lôùn ñeán tình hình hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng, coù theå laøm cho ngaân haøng bò phaù saûn. Beân caïnh ñoù, ruûi ro tín duïng cuõng coù tính laây lan trong toaøn boä heä thoáng ngaân haøng, coù theå daãn ñeán nhöõng haäu quaû khoù löôøng ñoái vôùi toaøn boä neàn kinh teá xaõ hoäi. Vì vaäy, vieäc tìm kieám caùc giaûi phaùp ñeå ngaên ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro tín duïng luoân laø moái baän taâm khoâng chæ cuûa ngaønh ngaân haøng. Vieäc giaûi quyeát ruûi ro tín duïng ñoøi hoûi phaûi ñöôïc tieán haønh thöôøng xuyeân khoâng chæ bôûi rieâng ngaønh ngaân haøng maø ñoøi hoûi coøn phaûi coù söï phoái hôïp, trôï giuùp coù hieäu quaû cuûa caùc ngaønh, caùc caáp coù lieân quan. Trong thôøi gian qua, Ngaân haøng TMCP Ñoâng AÙ ñaõ khoâng ngöøng hoaøn thieän, ñoåi môùi theå hieän ôû söï gia taêng thöôøng xuyeân voán ñieàu leä, nguoàn voán huy ñoäng vaø dö nôï cho vay. Ngaân haøng ñaõ tieán haønh nhieàu bieän phaùp höõu hieäu trong phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro tín duïng, keát hôïp vôùi söï noã löïc, quyeát taâm raát cao neân tyû leä nôï quaù haïn ñaõ giaûm daàn qua caùc naêm, goùp phaàn ñöa hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng daàn ñi vaøo oån ñònh, vöõng vaøng treân thò tröôøng vaø tieáp tuïc phaùt trieån. Tuy nhieân beân caïnh ñoù vaãn coøn nhöõng maët toàn taïi nhö saûn phaåm dòch vuï chöa phong phuù, vieäc chaáp haønh qui ñònh tín duïng chöa nghieâm, thieáu kieåm tra, giaùm saùt khi cho vay....neân vaãn coøn nôï quaù haïn. Do ruûi ro tín duïng laø ñieàu taát yeáu xaûy ra trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng neân vieäc traùnh ruûi ro laø ñieàu khoâng theå maø ngaân haøng chæ haïn cheá xaûy ra ruûi ro ôû möùc thaáp nhaát. 70 Töø thöïc teá treân, cuøng vôùi nhöõng kieán thöùc thu thaäp ñöôïc trong quaù trình hoïc taäp, nghieân cöùu cuõng nhö trong thöïc teá, luaän vaên ñaõ ñeà ra moät soá giaûi phaùp nhaèm phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro trong lónh vöïc tín duïng cuûa Ngaân haøng TMCP Ñoâng AÙ . Tuy nhieân, do kieán thöùc vaø kinh nghieäm coøn haïn cheá neân luaän vaên khoâng theå traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt. Kính mong Quyù Thaày Coâ chæ daãn vaø ñoùng goùp theâm. ._.