Một số giải pháp chiến lược nhằm phát triển ngành công nghiệp ôtô Việt Nam đến năm 2010

1 LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1. Söï caàn thieát cuûa ñeà taøi Laép raùp vaø saûn xuaát oâ toâ laø moät trong nhöõng ngaønh coâng nghieäp quan troïng ôû nhieàu quoác gia treân theá giôùi. Ngaønh coâng nghieäp naøy ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu vaän chuyeån vaø ñi laïi cuûa xaõ hoäi. Coù theå noùi oâtoâ ngaøy nay ñaõ trôû thaønh moät boä phaän khoâng theå taùch rôøi cuûa cuoäc soáng con ngöôøi. Moät khi coâng nghieäp oâtoâ phaùt trieån noù seõ keùo theo söï phaùt trieån cuûa moät soá ngaønh coâng nghieäp phuï trôï nhö: luyeän kim, cô khí, nhöïa, cao su, ñieän, ñieän töû,… Vaø ñoàng thôøi giaûi quyeát ñöôïc moät soá löôïng lôùn coâng aên vieäc laøm, ñoùng goùp ñaùng keå cho ngaân saùch quoác gia. Ñoái vôùi nöôùc ta, tröôùc ñaây trong cô cheá taäp trung bao caáp, oâtoâ ñöôïc xem nhö laø moät saûn phaåm xa xæ gaây nhieàu laõng phí neân ngaønh laép raùp vaø saûn xuaát oâtoâ ñaõ khoâng theå phaùt trieån. Khi kinh teá nöôùc ta chuyeån sang cô cheá thò tröôøng, ngaønh laép raùp vaø saûn xuaát oâtoâ ñaõ baét ñaàu phaùt trieån trong khoaûng 10 naêm trôû laïi ñaây. Ñeå xaây döïng vaø phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp oâtoâ, Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ta ñaõ choïn höôùng böôùc ñaàu thöïc hieän lieân doanh keâu goïi voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo ngaønh naøy nhaèm taän duïng caùc öu theá cuûa caùc taäp ñoaøn oâtoâ haøng ñaàu treân theá giôùi. Hieän nay ñaõ coù 11 lieân doanh tham gia hoaït ñoäng laép raùp vaø saûn xuaát oâtoâ ôû nöôùc ta vôùi söï ñaàu tö ñaùng keå caùc maùy moùc, thieát bò hieän ñaïi vaø coâng ngheä tieân tieán. Tuy vaäy ngaønh coâng nghieäp oâtoâ ñang ñöùng tröôùc nhöõng khoù khaên vaø thöû thaùch: söùc mua coøn raát thaáp, coù quaù nhieàu nhaø saûn xuaát trong moät thò tröôøng khoâng lôùn, caùc ngaønh coâng nghieäp phuï trôï coøn yeáu keùm. Trong boái caûnh ñoù, vôùi muïc tieâu nhaèm phaùt trieån laønh maïnh vaø hieäu quaû cuûa ngaønh coâng nghieäp oâtoâ Vieät Nam. Vôùi nhöõng kieán thöùc ñöôïc hoïc ôû nhaø tröôøng vaø kinh nghieäm thöïc tieãn trong ngaønh oâtoâ, toâi maïnh daïn choïn ñeà taøi nghieân cöùu:” Moät soá giaûi phaùp chieán löôïc nhaèm phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp oâtoâ Vieät Nam ñeán naêm 2010”. 2. Muïc ñích nghieân cöùu Luaän vaên naøy seõ taäp trung vaøo moät soá vaán ñeà mang tính lyù luaän vaø thöïc tieãn sau ñaây: - Heä thoáng hoùa caùc kieán thöùc lyù luaän cô baûn veà hoaïch ñònh chieán löôïc ngaønh bao goàm: caùc khaùi nieäm cô baûn veà chieán löôïc, trình 2 baøy moät soá chieán löôïc phaùt trieån, heä thoáng laïi caùc böôùc thieát laäp chieán löôïc, töø ñoù laøm cô sôû ñeå xaây döïng chieán löôïc ngaønh moät caùch hieäu quaû. - Toång keát vaø ñaùnh giaù caùc cô hoäi, moái ñe doïa töø moâi tröôøng beân ngoaøi cuõng nhö nhöõng ñieåm maïnh, ñieåm yeáu cuûa ngaønh coâng nghieäp oâtoâ Vieät Nam laøm cô sôû ñeå xaây döïng, ñònh höôùng chieán löôïc ohaùt trieån ngaønh coâng nghieäp oâtoâ Vieät Nam. 3. Ñoái töôïng nghieân cöùu Bao goàm taát caû caùc doanh nghieäp laép raùp vaø saûn xuaát caùc loaïi oâtoâ taïi Vieät Nam. 4. Phaïm vi nghieân cöùu Luaän vaên taäp trung nghieân cöùu hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa 11 coâng ty lieân doanh laép raùp vaø saûn xuaát oâtoâ tại Vieät Nam. 5. Phöông phaùp nghieân cöùu Luaän vaên söû duïng caùc phöông phaùp nghieân cöùu trong quaûn trò nhö : phöông phaùp tö duy heä thoáng, phöông phaùp nghieân cöùu lòch söû, phöông phaùp nghieân cöùu moâ taû, phöông phaùp nghieân cöùu töông quan, keát hôïp vôùi caùc phöông phaùp phaân tích, thoáng keâ, döï baùo nhaèm xem xeùt caùc söï vaät, hieän töôïng trong moái quan heä taùc ñoäng qua laïi laãn nhau moät caùch bieän chöùng vaø coù heä thoáng roài töø ñoù phaùt hieän ra nhöõng cô hoäi, nhöõng moái ñe doïa ñoàng thôøi tìm thaáy nhöõng maët maïnh, maët yeáu cuûa ngaønh nhaèm taïo cô sôû cho vieäc ñònh höôùng chieán löôïc vaø ñöa ra moät soá giaûi phaùp nhaèm phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp oâtoâ Vieät Nam. 3 CHÖÔNG I CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN VEÀ CHIEÁN LÖÔÏC PHAÙT TRIEÅN NGAØNH 1.1 Ñònh nghóa veà chieán löôïc kinh doanh Coù nhieàu khaùi nieäm khaùc nhau veà chieán löôïc kinh doanh : - Theo Fred R. David thì ” chieán löôïc kinh doanh laø nhöõng phöông tieän ñeå ñaït ñeán muïc tieâu daøi haïn”. - Theo Alfred Chadler, Ñaïi hoïc Harvard thì “ Chieán löôïc kinh doanh laø söï xaùc ñònh caùc muïc tieâu cô baûn, laâu daøi cuûa doanh nghieäp, ñoàng thôøi löïa choïn caùch thöùc hoaëc caùc quaù trình haønh ñoäng vaø phaân phoái caùc nguoàn löïc caàn thieát ñeå thöïc hieän caùc muïc tieâu ñoù”. - Hay theo William .J. Glueck:” chieán löôïc kinh doanh laø moät keá hoaïch mang tính thoáng nhaát, tính toaøn dieän vaø tính phoái hôïp ñöôïc thieát keá ñeå ñaûm baûo raèng caùc muïc tieâu cô baûn cuûa doanh nghieäp seõ ñöôïc thöïc hieän”. Nhìn chung, nhöõng ñònh nghóa veà chieán löôïc tuy khaùc nhau veà caùch dieãn ñaït nhöng chuùng ñeàu coù ñieåm chung: xaùc ñònh caùc muïc tieâu ngaén haïn vaø daøi haïn cuûa toå chöùc, ñöa ra caùc chöông trình haønh ñoäng toång quaùt ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu, löïa choïn caùc phöông aùn haønh ñoäng, trieån khai vaø phaân boå caùc nguoàn taøi nguyeân ñeå thöïc hieän muïc tieâu ñoù. Trong luaän vaên naøy, ñònh nghóa döôùi ñaây ñöôïc söû duïng laøm cô sôû : “ Chieán löôïc kinh doanh laø hoaïch ñònh caùc muïc tieâu cuûa toå chöùc, nghieân cöùu moâi tröôøng hieän taïi cuõng nhö töông lai ñeå ñeà ra caùc quyeát ñònh nhaèm ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu ñoù “. 1.2 Phaân loaïi chieán löôïc Coù nhieàu caùch phaân loaïi chieán löôïc, döïa treân nhöõng caên cöù khaùc nhau maø ngöôøi ta tieán haønh phaân loaïi chieán löôïc theo nhöõng caùch khaùc nhau. Neáu caên cöù vaøo phaïm vi cuûa chieán löôïc, ngöôøi ta chia chieán löôïc kinh doanh laøm 2 loaïi: 4 - Chieán löôïc chung : hay coøn goïi laø chieán löôïc toång quaùt. Chieán löôïc naøy ñeà caäp ñeán nhöõng vaán ñeà quan troïng nhaát, coù yù nghóa laâu daøi vaø quyeát ñònh nhöõng vaán ñeà soáng coøn cuûa toå chöùc. - Chieán löôïc boä phaän : laø caùc chieán löôïc cuï theå veà saûn phaåm, giaù caû, phaân phoái vaø chieâu thò cho töøng phaân kyø trung haïn, ngaén haïn cuûa chieán löôïc toång quaùt. Hai loaïi chieán löôïc naøy lieân keát vôùi nhau taïo thaønh moät chieán löôïc kinh doanh hoaøn chænh. Neáu caên cöù vaøo söï keát hôïp giöõa saûn phaåm vaø thò tröôøng, döïa vaøo löôùi oâ vuoâng ñeå thay ñoåi chieán löôïc chuùng ta coù caùc nhoùm chieán löôïc sau: Nhoùm caùc chieán löôïc keát hôïp : • Keát hôïp veà phía tröôùc: nhaèm taêng quyeàn sôû höõu hoaëc kieåm soaùt ñoái vôùi caùc ñôn vò phaân phoái hoaëc tieâu thuï saûn phaåm dòch vuï toå chöùc. • Keát hôïp veà phía sau: nhaèm tìm kieám quyeàn sôû höõu hoaëc quyeàn kieåm soaùt ñoái vôùi caùc ñôn vò cung caáp yeáu toá ñaàu vaøo cho toå chöùc. • Keát hôïp theo chieàu ngang: sôû höõu hoaëc kieåm soaùt caùc ñôn vò kinh doanh cuøng ngaønh baèng caùch hôïp nhaát, mua laïi hay chieám lónh quyeàn kieåm soaùt giöõa caùc ñoái thuû caïnh tranh. Nhoùm caùc chieán löôïc chuyeân saâu : • Chieán löôïc thaâm nhaäp vaøo thò tröôøng: nhaèm taêng thò phaàn cho caùc saûn phaåm, dòch vuï hieän coù trong caùc thò tröôøng baèng noå löïc tieáp thò nhieàu hôn. Chæ aùp duïng khi thò tröôøng hieän taïi chöa baõo hoøa, coù khaû naêng taêng tröôûng hoaëc khi thò phaàn cuûa ñoái thuû giaûm xuoáng. • Chieán löôïc phaùt trieån thò tröôøng: ñöa saûn phaåm hieän coù vaøo nhöõng khu vöïc ñòa lyù môùi. • Chieán löôïc phaùt trieån saûn phaåm: caûi tieán hoaëc söûa ñoåi nhöõng saûn phaåm, dòch vuï hieän taïi. 5 Nhoùm caùc chieán löôïc môû roäng hoaït ñoäng : • Chieán löôïc ña daïng hoùa hoaït ñoäng ñoàng taâm: höôùng vaøo thò tröôøng môùi vôùi saûn phaåm môùi, trong ngaønh saûn xuaát hieän taïi hoaëc môùi, vôùi quy trình coâng ngheä hieän taïi hoaëc môùi. • Chieán löôïc ña daïng hoùa hoaït ñoäng theo chieàu ngang: höôùng vaøo saûn phaåm môùi vôùi quy trình coâng ngheä môùi, trong ngaønh saûn xuaát hieän taïi hoaëc môùi, nhöng vaãn ôû thò tröôøng hieän taïi. • Chieán löôïc ña daïng hoùa hoaït ñoäng kieåu hoãn hôïp: höôùng vaøo saûn phaåm môùi ôû thò tröôøng môùi vaø coâng ngheä cuõng hoaøn toaøn môùi trong moät ngaønh kinh doanh môùi. Nhoùm caùc chieán löôïc khaùc : • Lieân doanh • Thu heïp bôùt hoaït ñoäng • Caét boû bôùt hoaït ñoäng • Thanh lyù • Chieán löôïc hoãn hôïp 1.3 Xaây döïng chieán löôïc Ñeå hoaïch ñònh chieán löôïc phaùt trieån ngaønh, luaän vaên caên cöù vaøo quy trình hoaïch ñònh chieán löôïc nhö sau : P. TÍCH MOÂI TRÖÔØNG BEÂN NGOAØI P. TÍCH MOÂI TRÖÔØNG NOÄI BOÄ NGAØNH XAÂY DÖÏNG MUÏC TIEÂU XAÂY DÖÏNG CHIEÁN LÖÔÏC THÖÏC HIEÄN CHIEÁN LÖÔÏC ÑAÙNH GIAÙ Tuy nhieân, muïc tieâu cuûa luaän vaên laø xaây döïng ñònh höôùng chieán löôïc phaùt trieån chung cho ngaønh, do ñoù chæ taäp trung ñi saâu vaøo giai ñoaïn xaây döïng chieán löôïc. Giai ñoaïn naøy bao goàm 3 böôùc cô baûn nhö sau : 6 1.3.1 Nghieân cöùu moâi tröôøng hoaït ñoäng cuûa ngaønh 1.3.1.1 Phaân tích moâi tröôøng beân ngoaøi Moâi tröôøng beân ngoaøi bao goàm moâi tröôøng vó moâ vaø moâi tröôøng vi moâ. a. Moâi tröôøng vó moâ Laø loaïi moâi tröôøng aûnh höôûng ñeán taát caû caùc doanh nghieäp trong moät khoâng gian kinh teá, maø tính chaát vaø möùc ñoä taùc ñoäng thay ñoåi tuøy theo töøng ngaønh, töøng doanh nghieäp cuï theå. Moâi tröôøng naøy bao goàm caùc yeáu toá: kinh teá, chính trò, vaên hoùa, xaõ hoäi, yeáu toá coâng ngheä vaø kyõ thuaät. - Phaân tích aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá kinh teá : Bao goàm caùc chæ tieâu kinh teá vó moâ nhö : taêng tröôûng, laïm phaùt, tyû giaù hoái ñoaùi, ñaàu tö, tieát kieäm… aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng hoaït ñoäng cuûa ngaønh. - Phaân tích aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá chính trò : Bao goàm caùc chính saùch cuûa Ñaûng, Nhaø nöôùc aûnh höôûng ñeán söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa ngaønh. - Phaân tích aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá vaên hoaù, xaõ hoäi : Bao goàm thu nhaäp daân cö, quan nieäm xaõ hoäi, ñaëc ñieåm vaên hoaù, daân soá… - Phaân tích aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá coâng ngheä : Phaân tích aûnh höôûng cuûa trình ñoä coâng ngheä, toác ñoä ñoåi môùi coâng ngheä, khaû naêng chuyeån giao coâng ngheä môùi, chi phí cho coâng taùc khoa hoïc kyõ thuaät vaø phaùt trieån coâng ngheä saûn xuaát. - Phaân tích aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá töï nhieân, cô sôû haï taàng, moâi tröôøng soáng. - Phaân tích aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá veà phaùp luaät : Xem xeùt moâi tröôøng phaùp lyù cho hoaït ñoäng cuûa ngaønh. b. Moâi tröôøng vi moâ Laø loaïi moâi tröôøng gaén lieàn vôùi töøng ngaønh, töøng doanh nghieäp. Caùc yeáu toá cuûa moâi tröôøng naøy taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán caùc doanh nghieäp trong ngaønh. Moâi tröôøng naøy bao goàm caùc yeáu toá: ñoái thuû 7 caïnh tranh, khaùch haøng, nhaø cung caáp, caùc ñoái thuû tieàm aån môùi, caùc saûn phaåm thay theá, quaûn lyù Nhaø nöôùc ñoái vôùi ngaønh. - Ñoái thuû caïnh tranh : Phaân tích tình hình caïnh tranh trong noäi boä ngaønh aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån cuûa ngaønh. - Khaùch haøng : Phaân nhoùm khaùch haøng, phaân tích nhu caàu cuûa khaùch haøng, xu höôùng bieán ñoåi nhu caàu cuûa khaùch haøng trong töông lai. - Nhaø cung caáp : Phaân tích caùc nguoàn cung caáp vaät tö, thieát bò, phuï tuøng, taøi chính, nhaân löïc cho ngaønh. - Caùc ñoái thuû tieàm aån môùi : Caùc ñoái thuû tieàm aån môùi coù khaû naêng tham gia thò tröôøng laøm giaûm lôïi nhuaän cuûa ngaønh. - Caùc saûn phaåm thay theá : Nghieân cöùu caùc loaïi saûn phaåm thay theá haïn cheá tieàm naêng phaùt trieån cuûa thò tröôøng cuûa ngaønh. Neáu khoâng chuù yù tôùi caùc saûn phaåm thay theá tieàm aån, ngaønh seõ bò nguy cô tuït laïi vôùi caùc thò tröôøng nhoû beù. - Quaûn lyù Nhaø nöôùc ñoái vôùi ngaønh : Xem xeùt caùc chính saùch cuûa nhaø nöôùc ñoái vôùi ngaønh. Chính saùch thueá, chính saùch noäi ñòa hoaù, chuû tröông phaùt trieån ngaønh… Ma traän ñaùnh giaù caùc yeáu toá beân ngoaøi ( EFE) Ma traän naøy cho pheùp caùc nhaø chieán löôïc toùm taét vaø ñaùnh giaù caùc cô hoäi vaø nguy cô ñe doïa ngaønh. Coù 5 böôùc trong vieäc phaùt trieån moät ma traän ñaùnh giaù caùc yeáu toá beân ngoaøi : Böôùc moät : laäp danh muïc caùc yeáu toá coù vai troø quyeát ñònh ñoái vôùi söï thaønh coâng nhö ñaõ nhaän dieän trong quaù trình kieåm tra caùc yeáu toá töø beân ngoaøi, bao goàm caû nhöõng cô hoäi vaø moái ñe doïa aûnh höôûng ñeán coâng ty vaø ngaønh kinh doanh cuûa coâng ty. Böôùc hai : phaân loaïi taàm quan troïng töø 0,0 (khoâng quan troïng) ñeán 1,0 (raát quan troïng) cho moãi yeáu toá. Söï phaân loaïi naøy cho thaáy taàm quan troïng töông öùng cuûa yeáu toá ñoù ñoái vôùi söï thaønh coâng trong ngaønh kinh doanh cuûa coâng ty. Caùc cô hoäi thöôøng coù möùc phaân loaïi cao hôn moái ñe doïa, tuy vaäy moái ñe doïa cuõng coù theå nhaän ñöôïc möùc phaân loaïi cao neáu noù ñaëc bieät nghieâm troïng hay mang tính ñe doïa. Möùc phaân loaïi thích hôïp coù theå ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch so saùnh nhöõng nhaø caïnh tranh thaønh coâng vôùi 8 nhöõng nhaø caïnh tranh khoâng thaønh coâng hoaëc baèng caùch thaûo luaän veà yeáu toá naøy vaø ñaït ñöôïc söï nhaát trí cuûa nhoùm. Toång soá caùc möùc phaân loaïi ñöôïc aán ñònh cho caùc nhaân toá naøy phaûi baèng 1,0. Böôùc ba : Phaân loaïi töø 1 ñeán 4 cho moãi yeáu toá quyeát ñònh söï thaønh coâng ñeå cho thaáy caùch thöùc maø caùc chieán löôïc hieän taïi cuûa coâng ty phaûn öùng vôùi yeáu toá naøy, trong ñoù 4 laø phaûn öùng toát, 3 laø phaûn öùng treân trung bình, 2 laø phaûn öùng trung bình vaø 1 laø phaûn öùng ít. Caùc möùc naøy döïa treân hieäu quaû cuûa chieán löôïc ôû coâng ty. Böôùc boán : Nhaân taàm quan troïng cuûa moãi bieán soá vôùi loaïi cuûa noù ñeå xaùc ñònh soá ñieåm veà taàm quan troïng. Böôùc naêm : Coäng toång soá ñieåm veà taàm quan troïng cho moãi bieán soá ñeå xaùc ñònh toång soá ñieåm quan troïng cho toå chöùc. Baát keå soá cô hoäi chuû yeáu vaø moái ñe doïa ñöôïc bao goàm trong ma traän ñaùnh giaù caùc yeáu toá beân ngoaøi, toång soá ñieåm quan troïng cao nhaát maø moät toå chöùc coù theå coù laø 4,0 vaø thaáp nhaát laø 1,0. Toång soá ñieåm quan troïng trung bình laø 2,5. Toång soá ñieåm quan troïng laø 4 cho thaáy raèng toå chöùc ñang phaûn öùng raát toát vôùi caùc cô hoäi vaø moái ñe doïa hieän taïi trong moâi tröôøng cuûa hoï. Noùi caùch khaùc, caùc chieán löôïc cuûa coâng ty taän duïng coù hieäu quaû caùc cô hoäi hieän coù vaø toái thieåu hoaù caùc aûnh höôûng tieâu cöïc coù theå coù cuûa caùc moái ñe doïa beân ngoaøi. Toång soá ñieåm laø 1 cho thaáy raèng nhöõng chieán löôïc maø coâng ty ñeà ra khoâng taän duïng ñöôïc caùc cô hoäi hoaëc traùnh ñöôïc caùc moái ñe doïa beân ngoaøi. Baûng 1.1 döôùi ñaây laø moät ví duï cuûa ma traän ñaùnh giaù caùc yeáu toá beân ngoaøi. Ñeå ñôn giaûn, ma traän naøy chæ coù 5 yeáu toá chuû yeáu. Trong thöïc tieãn, moãi ma traän ñaùnh giaù caùc yeáu toá beân ngoaøi neân coù töø 5 yeáu toá trôû leân. Coâng ty trong ví duï naøy ñang theo ñuoåi caùc chieán löôïc nhaèm taän duïng coù hieäu quaû söï di chuyeån cuûa daân soá töø mieàn Baéc xuoáng mieàn Nam vaø ñieän toaùn hoaù heä thoáng thoâng tin. 9 Baûng 1.1 : Ma traän ñaùnh giaù caùc yeáu toá beân ngoaøi Stt Caùc yeáu toá beân ngoaøi Möùc ñoä quan troïng Phaân loaïi Soá ñieåm quan troïng 1 Toång laõi suaát 0,20 1 0,20 2 Söï di chuyeån daân soá töø mieàn Baéc xuoáng mieàn Nam 0,10 4 0,40 3 Söï loaïi bôùt caùc quy ñònh cuûa chính phuû 0,30 3 0,90 4 Chieán löôïc khuyeách tröông cuûa ñoái thuû caïnh tranh quan troïng 0,20 2 0,40 5 Ñieän toaùn hoaù heä thoáng thoâng tin 0,20 4 0,80 TOÅNG COÄNG 1 2,70 Toång soá ñieåm quan troïng laø 2,7 cho thaáy raèng coâng ty naøy chæ ôû möùc treân trung bình trong vieäc theo ñuoåi caùc chieán löôïc nhaèm taän duïng caùc cô hoäi moâi tröôøng vaø traùnh nhöõng moái ñe doïa töø beân ngoaøi. 1.3.1.2 Phaân tích moâi tröôøng noäi boä ngaønh Bao goàm taát caû caùc nguoàn löïc, caùc khaû naêng maø ngaønh coù theå vaän duïng vaøo coâng cuoäc kinh doanh cuûa mình. Ñoù laø nhöõng yeáu toá : taøi chính, naêng löïc saûn xuaát, nhaân söï, tieáp thò, coâng ngheä, nghieân cöùu vaø phaùt trieån. Ma traän ñaùnh giaù caùc yeáu toá noäi boä (IFE) Böôùc cuoái cuøng trong vieäc thöïc hieän phaân tích noäi boä ñoù laø xaây döïng ma traän IFE. Coâng cuï hình thaønh chieán löôïc naøy toùm taét vaø ñaùnh giaù nhöõng maët maïnh vaø yeáu quan troïng cuûa caùc boä phaän kinh doanh chöùc naêng, vaø noù cuõng cung caáp cô sôû ñeå xaùc ñònh vaø ñaùnh giaù moái quan heä giöõa caùc boä phaän naøy. Töông töï nhö ma traän EFE, ma traän IFE cuõng ñöôïc phaùt trieån theo 5 böôùc : Böôùc moät : Lieät keâ caùc yeáu toá nhö ñaõ ñöôïc xaùc ñònh trong quy trình phaân tích noäi boä. Böôùc hai : Aán ñònh taàm quan troïng baèng caùch phaân loaïi töø 0,0 ( khoâng quan troïng) tôùi 1,0 ( quan troïng nhaát ) cho moãi yeáu toá. Taàm quan troïng ñöôïc aán ñònh cho moãi yeáu toá nhaát ñònh cho thaáy taàm quan troïng töông ñoái cuûa yeáu toá ñoù ñoái vôùi söï thaønh coâng cuûa 10 coâng ty trong ngaønh. Khoâng keå yeáu toá chuû yeáu ñoù laø ñieåm maïnh hay ñieåm yeáu beân trong, caùc yeáu toá ñöôïc xem laø coù aûnh höôûng lôùn nhaát ñoái vôùi thaønh quaû hoaït ñoäng cuûa toå chöùc phaûi ñöôïc cho laø coù taàm quan troïng nhaát. Toång coäng cuûa taát caû caùc möùc ñoä quan troïng naøy phaûi baèng 1,0. Böôùc ba : Phaân loaïi töø 1 ñeán 4 cho moãi yeáu toá ñaïi dieän cho ñieåm yeáu lôùn nhaát ( phaân loaïi laàn 1 ), ñieåm yeáu nhoû nhaát ( phaân loaïi laàn 2 ), ñieåm maïnh nhoû nhaát ( phaân loaïi laàn 3 ), ñieåm maïnh lôùn nhaát ( phaân loaïi laàn 4 ). Nhö vaäy söï phaân loaïi naøy döïa treân cô sôû coâng ty trong khi möùc ñoä quan troïng ôû böôùc hai döïa treân cô sôû ngaønh. Böôùc boán : Nhaân moãi möùc ñoä quan troïng cuûa moãi yeáu toá vôùi loaïi cuûa noù ñeå xaùc ñònh soá ñieåm quan troïng cho moãi bieán soá. Böôùc naêm : Coäng taát caû soá ñieåm quan troïng cho moãi bieán soá ñeå xaùc ñònh soá ñieåm quan troïng toång coâng cuûa moãi toå chöùc. Khoâng keå ma traän caùc yeáu toá noäi boä ( IFE ) coù bao nhieâu yeáu toá, soá ñieåm quan troïng toång coäng coù theå ñöôïc phaân loaïi töø thaáp nhaát laø 1,0 cho ñeán cao nhaát laø 4,0 vaø soá ñieåm trung bình laø 2,5. Soá ñieåm quan troïng toång coäng thaáp hôn 2,5 cho thaáy coâng ty yeáu veà noäi boä vaø soá ñieåm cao hôn 2,5 cho thaáy coâng ty maïnh veà noäi boä. Gioáng nhö ma traän EFE, moät ma traän IFE neân coù toái thieåu laø 5 yeáu toá chuû yeáu. Soá löôïng caùc yeáu toá khoâng coù aûnh höôûng ñoái vôùi nhoùm ñieåm quan troïng toång coäng vì toång caùc möùc ñoä quan troïng luoân luoân baèng 1,0. Baûng 1.2 döôùi ñaây laø moät ví duï cuûa ma traän ñaùnh giaù caùc yeáu toá beân trong. Chuù yù raèng ñieåm yeáu quan troïng cuûa coâng ty laø khoâng coù moät cô caáu toå chöùc, ñöôïc phaân loaïi baèng 1, trong khi ñieåm maïnh nhaát cuûa coâng ty laø chaát löôïng saûn phaåm, ñöôïc phaân loaïi baèng 4. Cô caáu cuûa toå chöùc vaø tinh thaàn cuûa nhaân vieân coù aûnh höôûng nhieàu nhaát ñeán thaønh coâng cuûa toå chöùc neân möùc ñoä quan troïng laø 0,30 vaø 0,22. Ñeå ñôn giaûn, ma traän naøy chæ coù 6 yeáu toá chuû yeáu. 11 Baûng1. 2 : Ma traän ñaùnh giaù caùc yeáu toá beân trong Stt Caùc yeáu toá beân ngoaøi Möùc ñoä quan troïng Phaân loaïi Soá ñieåm quan troïng 1 Tinh thaàn nhaân vieân thaáp 0,22 2 0,44 2 Chaát löôïng saûn phaåm laø hoaøn haûo 0,18 4 0,72 3 Lôïi nhuaän bieân cao hôn möùc trung bình ngaønh 0,10 3 0,30 4 Voán luaân chuyeån ñang quaù cao 0,15 3 0,45 5 Khoâng coù cô caáu toå chöùc 0,30 1 0,30 6 Khoâng coù löïc löôïng nghieân cöùu vaø phaùt trieån 0,05 2 0,10 TOÅNG COÄNG 1 2,31 Soá ñieåm quan troïng toång coäng laø 2,31 cho thaáy raèng coâng ty thaáp hôn möùc trung bình veà vò trí chieán löôïc noäi boä toång quaùt cuûa noù. Vieäc phaân tích, ñaùnh giaù moâi tröôøng hoaït ñoäng laø böôùc ñaàu tieân trong quaù trình thieát laäp chieán löôïc, cho ta caùi nhìn toång theå veà moïi maët, tìm ñöôïc cô hoäi kinh doanh, choïn caùc cô hoäi chín muoài laøm caên cöù cho vieäc thieát laäp muïc tieâu, chieán löôïc. 1.3.2 Xaùc ñònh muïc tieâu phaùt trieån cuûa ngaønh Nghieân cöùu muïc tieâu cuûa ngaønh laø tieàn ñeà, cô sôû cho vieäc hình thaønh chieán löôïc. Muïc tieâu duøng ñeå chæ keát quaû cuï theå maø ngaønh mong muoán trong moät giai ñoaïn nhaát ñònh. Khi xaùc ñònh chieán löôïc caáp coâng ty, thöôøng chuù troïng caùc muïc tieâu ngaén vaø trung haïn, vaø phaûi roõ raøng, chi tieát. Coøn muïc tieâu daøi haïn ñöôïc chuù troïng trong chieán löôïc caáp ngaønh, vaø thöôøng laø nhöõng chæ tieâu coù tính ñònh höôùng nhieàu hôn. Muïc tieâu ñaët ra khoâng caàn cao nhöng khoâng ñöôïc quaù xa rôøi thöïc teá. 1.3.3 Xaây döïng chieán löôïc Xaây döïng chieán löôïc ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû phaân tích vaø ñaùnh giaù moâi tröôøng kinh doanh, nhaän bieát nhöõng cô hoäi vaø nguy cô taùc ñoäng ñeán söï toàn taïi cuûa doanh nghieäp. Töø ñoù xaùc ñònh nhöõng phöông aùn chieán löôïc ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu ñeà ra. 12 Quy trình hình thaønh moät chieán löôïc bao goàm 2 giai ñoaïn : Giai ñoaïn nhaäp vaøo : Giai ñoaïn naøy toùm taét caùc thoâng tin cô baûn ñaõ ñöôïc nhaäp vaøo vaø caàn thieát cho vieäc hình thaønh caùc chieán löôïc. Giai ñoaïn keát hôïp : Taäp trung ñöa ra caùc chieán löôïc khaû thi coù theå löïa choïn baèng caùch saép xeáp, keát hôïp caùc yeáu toá beân trong vaø beân ngoaøi. Coù caùc ma traän ñöôïc söû duïng trong giai ñoaïn naøy. Luaän vaên chæ choïn loïc söû duïng coâng cuï ma traän SWOT cho muïc tieâu nghieân cöùu. Ma traän SWOT ñöôïc phaùt trieån theo caùc böôùc sau: - Töø ma traän EFE : Lieät keâ caùc cô hoäi, nguy cô coù tính chaát cô baûn ñoái vôùi ngaønh vaøo oâ O vaø T. - Töø ma traän IFE : Lieät keâ caùc ñieåm maïnh, ñieåm yeáu cô baûn cuûa ngaønh vaøo oâ Sâ vaø W. - Laäp caùc chieán löôïc töø söï keát hôïp ñieåm maïnh – cô hoäi ( SO ), chieán löôïc ñieåm maïnh – nguy cô ( ST ), chieán löôïc ñieåm yeáu – cô hoäi ( WO ), chieán löôïc ñieåm yeáu – nguy cô ( WT ). Ma traän SWOT laø coâng cuï ñeå hoaïnh ñònh chieán löôïc raát höõu hieäu. Töø ma traän naøy, coù theå löïa choïn caùc chieán löôïc thích hôïp nhaèm ñaït muïc tieâu cuûa ngaønh. Bieåu ñoà ma traän SWOT goàm coù 9 oâ. Coù 4 oâ chöùa ñöïng caùc yeáu toá quan troïng ( S, W, O , T ), 4 oâ chieán löôïc ( SO, ST, WO, WT ) vaø moät oâ luoân luoân ñöôïc ñeå troáng ( oâ phía treân beân traùi ). 13 Baûng 1.3 : Maãu Ma traän SWOT OÂ naøy luoân ñeå troáng O : Nhöõng cô hoäi - - - Lieät keâ nhöõng cô hoäi - - T : Nhöõng nguy cô - - - Lieät keâ nhöõng nguy cô - - S : Nhöõng ñieåm maïnh - - - Lieät keâ nhöõng ñieåm maïnh - - Caùc chieán löôïc SO Söû duïng caùc ñieåm maïnh ñeå taän duïng cô hoäi. Caùc chieán löôïc ST Vöôït qua nhöõng baát traéc baèng taän duïng nhöõng ñieåm maïnh. W : Nhöõng ñieåm yeáu - - - Lieät keâ nhöõng ñieåm yeáu - - Caùc chieán löôïc WO Haïn cheá caùc maët yeáu ñeå taän duïng cô hoäi. Caùc chieán löôïc WT Toái thieåu hoùa caùc ñieåm yeáu vaø traùnh khoûi caùc moái ñe doïa. Toùm laïi : Vieäc xaây döïng chieán löôïc ñoùng vai troø quan troïng, noù giuùp taát caû caùc doanh nghieäp trong ngaønh xaùc ñònh roõ höôùng ñi cuûa mình trong töông lai, töø ñoù traùnh söï truøng laép hoaëc khoâng taäp trung ñuùng nguoàn löïc vaøo vieäc phaùt trieån cuûa doanh nghieäp. Chieán löôïc kinh doanh coù theå ñöôïc coi nhö kim chæ nam cho moïi hoaït ñoäng cuûa toå chöùc, goùp phaàn vaøo söï thaønh coâng ñaëc bieät trong moâi tröôøng kinh doanh nhieàu bieán ñoäng nhö hieän nay. 14 1.4 Vai troø cuûa chieán löôïc Thöù nhaát : Quaù trình quaûn trò chieán löôïc giuùp caùc toå chöùc thaáy roõ muïc ñích vaø höôùng ñi cuûa mình. Noù khieán cho nhaø quaûn trò phaûi xem xeùt vaø xaùc ñònh xem toå chöùc ñi theo höôùng naøo vaø khi naøo thì ñaït tôùi vò trí nhaát ñònh. Thöù hai : Ñieàu kieän moâi tröôøng maø caùc toå chöùc gaëp phaûi luoân bieán ñoåi. Nhöõng bieán ñoåi nhanh thöôøng taïo ra caùc cô hoäi vaø nguy cô baát ngôø. Duøng quaûn trò chieán löôïc giuùp nhaø quaûn trò nhaèm vaøo caùc cô hoäi vaø nguy cô trong töông lai. Maëc duø caùc quaù trình keá hoaïch hoaù khoâng loaïi tröø vieäc caùc nhaø quaûn trò döï kieán hoaëc döï baùo tröôùc caùc ñieàu kieän moâi tröôøng trong töông lai, song caùc quaù trình ñoù khoâng chuù troïng ñeán töông lai. Trong khi ñoù, quaù trình quaûn lyù chieán löôïc buoäc nhaø quaûn lyù phaân tích vaø döï baùo caùc ñieàu kieän moâi tröôøng trong töông lai gaàn cuõng nhö töông lai xa. Nhôø thaáy roõ ñieàu kieän moâi tröôøng töông lai maø nhaø quaûn trò coù khaû naêng naém baét toát hôn caùc cô hoäi, taän duïng heát caùc cô hoäi ñoù vaø giaûm bôùt nguy cô lieân quan ñeán ñieàu kieän moâi tröôøng. Thöù ba : Nhôø coù quaù trình quaûn trò chieán löôïc, doanh nghieäp seõ gaén lieàn caùc quyeát ñònh ñeà ra vôùi ñieàu kieän moâi tröôøng lieân quan. Do söï bieán ñoäng vaø tính phöùc taïp trong moâi tröôøng ngaøy caøng gia taêng, haõng caøng caàn phaûi coá gaéng chieám ñöôïc vò theá chuû ñoäng hoaëc thuï ñoäng taán coâng. Quyeát ñònh chuû ñoäng laø söï coá gaéng döï baùo ñieàu kieän moâi tröôøng vaø sau ñoù taùc ñoäng hoaëc laøm thay ñoåi caùc ñieàu kieän döï baùo sao cho haõng ñaït ñöôïc muïc tieâu ñeà ra. Quyeát ñònh thuï ñoäng taán coâng laø döï baùo caùc ñieàu kieän moâi tröôøng trong töông lai vaø thoâng qua bieän phaùp haønh ñoäng nhaèm toái öu hoaù vò theá cuûa haõng trong moâi tröôøng ñoù baèng caùch traùnh nhöõng vaán ñeà ñaõ thaáy tröôùc vaø chuaån bò toát hôn ñeå thöïc hieän baèng ñöôïc cô hoäi tieàm taøng. Caùc haõng khoâng vaän duïng quaûn trò chieán löôïc thöôøng thoâng qua caùc quyeát ñònh phaûn öùng thuï ñoäng, trong ñoù chæ sau khi moâi tröôøng thay ñoåi môùi thoâng qua haønh ñoäng. Tuy caùc quyeát ñònh phaûn öùng thuï ñoäng nhieàu khi cuõng mang laïi hieäu quaû, nhöng quaûn lyù chieán löôïc vôùi troïng taâm laø vaán ñeà moâi tröôøng giuùp haõng chuaån bò toát hôn ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng thay ñoåi trong moâi tröôøng vaø laøm chuû ñöôïc dieãn bieán tình hình. 15 Thöù tö : Phaàn lôùn caùc coâng trình nghieân cöùu cho thaáy caùc coâng ty naøo vaän duïng quaûn trò chieán löôïc thì ñaït ñöôïc keát quaû toát hôn nhieàu so vôùi caùc keát quaû maø hoï ñaït ñöôïc tröôùc ñoù vaø caùc keát quaû cuûa caùc coâng ty khoâng vaän duïng quaûn trò chieán löôïc. Ñieàu ñoù khoâng coù nghóa laø caùc haõng vaän duïng quaûn trò chieán löôïc seõ khoâng gaëp phaûi caùc vaán ñeà, thaäm chí coù theå bò phaù saûn, maø noù chæ coù nghóa laø vieäc vaän duïng quaûn trò chieán löôïc seõ giaûm bôùt ruûi ro gaëp phaûi caùc vaán ñeà traàm troïng vaø taêng khaû naêng cuûa coâng ty trong vieäc tranh thuû caùc cô hoäi trong moâi tröôøng khi chuùng xuaát hieän. 16 CHÖÔNG II : PHAÂN TÍCH THÖÏC TRAÏNG NGAØNH COÂNG NGHIEÄP OÂTOÂ VIEÄT NAM THÔØI GIAN QUA 2.1 TOÅNG QUAN VEÀ NGAØNH COÂNG NGHIEÄP OÂTOÂ VIEÄT NAM 2.1.1 Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån Töø naêm 1991 trôû veà tröôùc, Vieät Nam chöa coù ngaønh cheá taïo vaø laép raùp oâtoâ. Maëc duø trong thôøi gian ñoù cuõng ñaõ coù moät vaøi nhaø maùy mang teân “ Nhaø maùy oâtoâ” nhöng thöïc chaát nhöõng nôi naøy chæ söûa chöõa, baûo döôõng, taân trang moät soá boä phaän naøo ñoù hoaëc cheá taïo theo maãu nhöõng chi tieát thoâng duïng, mau hoûng cuûa oâtoâ. Trang thieát bò ñaàu tö vaøo ñaây raát ít oûi, phaàn lôùn laø caùc loaïi maùy coâng cuï phuïc vuï cho vieäc söûa chöõa. Ña soá caùc loaïi xe ñang söû duïng treân thò tröôøng luùc baáy giôø laø xe cuûa Lieân bang Xoâ Vieát cuõ vaø caùc loaïi xe ñaõ qua söû duïng cuûa Myõ, Nhaät, Chaâu Aâu ñöôïc nhaäp khaåu veà. Nhö vaäy, cho tôùi thôøi ñieåm naêm 1991, chöa coù moät haõng oâtoâ uy tín naøo muoán ñaàu tö vaøo Vieät Nam ñeå laép raùp hay saûn xuaát. Hoï chæ muoán baùn xe nguyeân chieác hoaëc ít ra laø laép raùp daïng SKD (Maùy moùc thieát bò ñöôïc giao töøng maûng, töøng cuïm chi tieát) ñeå khoâng phaûi ñaàu tö nhieàu veà trang thieát bò vaø coâng ngheä. Tuy nhieân, baét ñaàu töø naêm 1995 ñeán nay, nhieàu lieân doanh saûn xuaát oâtoâ trong nöôùc ñöôïc thaønh laäp do caùc coâng ty oâtoâ haøng ñaàu theá giôùi ñaàu tö vaøo vaø ñaõ ñöa ra thò tröôøng nhieàu saûn phaåm khaùc nhau. Cho ñeán nay, treân thò tröôøng Vieät Nam coù 11 lieân doanh laép raùp oâtoâ ñaõ chính thöùc ñi vaøo hoaït ñoäng goàm : Mekong, VMC, Vidamco, Vinastar, Mercedes, Vindaco, Ford, Toyota, Isuzu, Visuco vaø Hino. Möôøi moät lieân doanh naøy taäp hôïp laïi thaønh Hieäp hoäi caùc nhaø saûn xuaát oâtoâ Vieät Nam ( VAMA). 17 Baûng 2.1 : Caùc thaønh vieân cuûa hieäp hoäi caùc nhaø saûn xuaát oâtoâ taïi vieät nam (VAMA) STT TEÂN COÂNG TY NGAØY THAØNH LAÄP ÑOÁI TAÙC LIEÂN DOANH DOØNG SAÛN PHAÅM ÑÒA ÑIEÅM 1 Coâng ty Oâtoâ Meâkong 22-6- 1991 - Saelio ( Nhaät Baûn) : 51% - VEAM (Vieät Nam) : 30% - Sae Yuong Int’l (Haøn Quoác ) : 19% Fiat : Doblo, Siena, Albea Ssangyong : Musso 2WD, Musso 4WD. Iveco : Daily CT 40 C11, Daily CT 50 C11 Tp.HCM 2 Lieân doanh oâtoâ Hoaø Bình (VMC) 19-8- 1991 - Columbian Motor : 55% - Oâtoâ Hoaø Bình : 30% - Nichimen Co. : 15% Kia : Pride SL, CD5, Spectra, Ceres 2400 Mazda : 323 Familia, Mazda 6, Premacy. BMW : 3 series, 5 series Haø Noäi 3 Coâng ty Daewoo Vieät Nam (Vidamco) 14-12- 1993 - Trôû thaønh coâng ty 100% voán nöôùc ngoaøi töø thaùng 4/2000 Daewoo : Matiz, Lanos, Lacetti, Magnus. Haø Noäi 4 Coâng ty LDSX oâtoâ Ngoâi Sao (Vinastar) 23-4- 1994 - Mitsubishi Motor : 25% - Mitsubishi Co. : 25% - Proton : 25% - Vietrans-cimex : 25% Mitsubishi : Pajero, Jolie, Lancer Gala, Canter Truck Bình Döông 5 Coâng ty saûn xuaát oâtoâ Daihatsu (Vindaco) 14-4- 1995 - Daihatsu : 26% - Transport Industry : 33% - Astra Int’l : 26% - Mitra Andasantika : 26% - Kanematsu Co.: 2% Daihatsu : Terios, Citivan, Hijet Jumbo Haø Noäi 6 Coâng ty LD Mercedes – Benz VN 19._.95 - Mercedes – Benz : 70% - SAMCO : 25% - Oâtoâ 1-5 : 5% C Class, E Class, Minibus MB 140, Minibus MB 100 Tp.HCM 7 Coâng ty oâtoâ Toyota VN 5-9-1995 - Toyota : 70% - VEAM : 20% - Kuo : 10% Land Cruiser, Camry, Corolla, Hiace, Zace, Vios. Vónh Phuùc 8 Coâng ty VN Suzuki (Visuco) 19-10- 1995 - Suzuki : 35% - Nissho Iwai Co. : 35% - Vikyno : 30% Vitara, Wagon R+, Super Carry Window Van, Super Carry Blind Van, Super Carry Truck Ñoàng Nai 9 Coâng ty oâtoâ Isuzu VN 19-10- 1995 - Isuzu : 35% - Itochu Co. : 35% - Samco, Govimex : 30% Hi-Lander, Trooper, Trucks Tp.HCM 18 10 Coâng ty TNHH Ford VN 5-9-1995 - Ford : 75% - Diesel Song Coâng : 25% Ford : Escape, Ranger, Mondeo, Laser, Transit. Haûi Döông 11 Coâng ty Hino VN 18-6- 1996 - Hino : 51% - NM söõa chöûa oâtoâ soá 1 : 33% - Sumitomo Co. : 16% Xe taûi , xe buyùt. Haø Noäi (Nguoàn : Thôøi baùo Kinh teá Saøi Goøn ) Thöïc teá cho thaáy, tuy Vieät Nam vaãn coøn laø moät nöôùc ngheøo, thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi thuoäc loaïi thaáp, song ñaây vaãn laø moät thò tröôøng ñöôïc ñaùnh giaù laø tieàm naêng trong töông lai. Söï hieän dieän cuûa haàu heát caùc haõng oâtoâ noåi tieáng treân theá giôùi laø moät minh chöùng. 2.1.2 Ñaùnh giaù thò tröôøng oâtoâ Vieät Nam hieän nay Vieäc taêng tröôûng chaäm, baûo hoøa thò tröôøng vaø caïnh tranh gay gaét ôû chính quoác laøm ñaõ cho caùc nhaø cheá taïo oâtoâ ñi ñeán moät nhaän ñònh laø söï taêng tröôûng trong töông lai seõ xuaát hieän ôû caùc thò tröôøng ñang noåi leân nhö caùc quoác gia ôû chaâu AÙ, chaâu myõ La tinh nhö Trung Quoác, Aán Ñoä, Brazin, … Baûng sau seõ trình baøy soá ngöôøi treân 1 oâtoâ ôû moãi quoác gia vaøo naêm 1995. Baûng 2.2: Soá ngöôøi treân 1 oâtoâ ôû moät soá quoác gia naêm 1995 TT TEÂN NÖÔÙC NGÖÔØI/XE TT TEÂN NÖÔÙC NGÖÔØI/XE 1 Vieät Nam 950,2 15 Airôlen 3,8 2 Trung Quoác 487,9 16 Coäng hoøa Sloâvakia 3,5 3 Philippin 118,2 17 Nhaät Baûn 2,9 4 Indoânesia 107,9 18 Taây Ban Nha 2,8 5 Thaùi Lan 54,0 19 Haø Lan 2,6 6 Coâloâmbia 36,5 20 Bæ 2,4 7 Thoå nhæ kyø 36,5 21 Thuïy Ñieån 2,4 8 Nga 15,9 22 Phaùp 2,3 9 Brasin 13,2 23 Vöông Quoác Anh 2,3 10 Meâhicoâ 11,2 24 Oâxtraâylia 2,1 11 Xingapore 8,9 25 Canada 2,0 12 Haøn Quoác 8,4 26 Ñöùc 2,0 13 Achentina 6,7 27 Italia 1,9 14 Ñaøi Loan 5,3 28 Myõ 1,7 19 (Nguoàn:The Motor Industry of Japan 1998.) Myõ, UÙc vaø caùc quoác gia ôû Taây – Baéc Aâu coù möùc bình quaân hôn 1 xe hoaït ñoäng cho 3 ngöôøi vaøo naêm 1995. Ñieàu naøy theå hieän cho moät thò tröôøng baõo hoøa, cung ñaõ vöôït caàu. Trong khi ñoù, Vieät Nam, Trung Quoác, Philippin, Indonesia ñeàu coù möùc nhoû hôn 1 xe treân 100 ngöôøi. Ñaëc bieät Vieät Nam ôû vò trí soá 1 trong soá caùc nöôùc naøy vôùi 950 ngöôøi/1 xe. Ñieàu naøy ñaõ giaûi thích cho laøn soùng ñaàu tö saûn xuaát vaø laép raùp oâtoâ vaøo Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Vôùi daân soá hôn 80 trieäu ngöôøi, laïi laø nöôùc coù söï oån ñònh cao veà chính trò, moät neàn kinh teá ñang treân ñaø phaùt trieån, Vieät Nam ñang coù moät thò tröôøng khaù tieàm naêng. Maëc khaùc caøng ngaøy, chaát löôïng cuoäc soáng ñöôïc naâng cao, cô cheá quaûn lyù, chính saùch kinh teá cuûa chính phuû taïo ñieàu kieän khuyeán khích caùc thaønh phaàn kinh teá tham gia hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh, thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi… laø moät ñoäng löïc raát lôùn kích thích nhu caàu söû duïng oâtoâ trong xaõ hoäi. Baûng 2.3 : Nhu caàu oâtoâ laép raùp trong nöôùc qua caùc naêm .(Nguoàn : Phoøng Marketing – coâng ty Toyota VN) NAÊM 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Soá löôïng 5927 6984 13955 19556 26872 42556 5927 6984 13955 19556 26872 42556 0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 40000 45000 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Xe laép raùp VN Ñoà thò 2.1 : Nhu caàu oâtoâ laép raùp trong nöôùc qua caùc naêm 20 Qua bieåu ñoà 2.1 coù theå thaáy nhu caàu oâtoâ taïi Vieät Nam taêng raát maïnh qua caùc naêm. Neáu trong naêm 2000, soá löôïng xe tieâu thuï laø 13.955 xe thì ñeán heát naêm 2001, soá löôïng xe tieâu thuï laø 19.556 xe, naêm 2002 tieâu thuï 26.872 xe. Ñaëc bieät naêm 2003, möùc tieâu thuï xe laép raùp trong nöôùc taêng ñoät bieán do aûnh höôûng bôûi chính saùch taêng thueá cuûa chính phuû ñöôïc aùp duïng vaøo ñaàu naêm 2004 laøm cho nhu caàu taêng voït ñaët bieät vaøo nhöõng thaùng cuoái naêm 2003. 2.1.3 Phaân khuùc thò tröôøng oâtoâ Vieät Nam Coù theå phaân khuùc thò tröôøng oâtoâ Vieät Nam hieän nay goàm hai doøng xe chính : ¾ Doøng xe du lòch ( Passenger Car - PC) : Bao goàm nhöõng xe 5 choã ngoài Baûng 2.4 : Caùc doøng xe du lòch taïi Vieät Nam hieän nay PHAÂN KHUÙC PC TEÂN XE MB E240 LARGE BMW 525 iA 2.5 MB C240 BMW 325 iA MB C180K CAMRY V6 BMW 318 i MB C180 MONDEO 2.5 High CAMRY 2.4G MONDEO 2.0 MAZDA 6 MEDIUM Low MAGNUS 2.5 L6 FORD LASER COROLLA ALTIS LANCER GALA LACETTI MAX High FIAT ALBEA VIOS LACETTI EX KIA SPECTRA Mid LANOS SUZUKI WAGON R+ COMPACT Low MATIZ 21 ¾ Doøng xe thöông maïi ( Commercial Vehicle – CV ) : Bao goàm caùc loaïi xe vaän chuyeån haønh khaùch, vaän chuyeån haøng hoùa, xe ñòa hình, vaø caùc loaïi xe ña coâng duïng. Baûng 2.5: Caùc doøng xe thöông maïi taïi Vieät Nam hieän nay PHAÂN KHUÙC CV TEÂN XE LAND CRUISER PAJERO SUPREME Large ISUZU TROOPER SE PAJERO XX FORD ESCAPE ISUZU TROOPER LS,S Medium MUSSO VITARA SUV ( XE ÑÒA HÌNH ) Low TERIOS IVECO MINIBUS DAEWOO BS 090, 105 MB 800 Large Bus (> 16 choã) MB CITI LINCER MB 140 HIACE COMMUTER Commuter (10 – 16 choã) FORD TRANSIT CITI VAN BUS Mini Bus (=< 9 choã) CARRY WINDOW VAN ISUZU HI-LANDER MAZDA PREMACY JOLIE ZACE MUSSO CT MPV ( XE ÑA COÂNG DUÏNG) FIAT DOBLO 22 Baûng 2.6 : Nhu caàu caùc loaïi oâtoâ laép raùp trong nöôùc bình quaân thaùng qua caùc naêm.(Nguoàn : Phoøng Marketing – coâng ty Toyota VN) NAÊM 1998 1999 2000 2001 2002 2003 PC 225 296 548 786 986 1707 CV 269 284 615 844 1253 1839 TCOÄNG 494 580 1163 1630 2239 3546 225 296 548 786 986 1707 269 284 615 844 1253 1839 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 1998 1999 2000 2001 2002 2003 PC CV Ñoà thò 2.2 : Nhu caàu caùc loaïi oâtoâ laép raùp trong nöôùc bình quaân thaùng Nhìn chung, maëc duø coøn raát nhieàu khoù khaên vaø ñe doïa trong quaù trình phaùt trieån ngaønh. Song khaùch quan maø noùi thò tröôøng oâtoâ Vieät Nam laø moät thò tröôøng môùi sô khai vaø raát tieàm naêng. 2.1.4 Ngaønh coâng nghieäp oâtoâ caùc nöôùc ASEAN Xem xeùt laïi quaù trình phaùt trieån hôn 30 naêm qua cuûa caùc nöôùc ñang phaùt trieån vaø vò trí hieän taïi cuûa ngaønh coâng nghieäp oâtoâ caùc nöôùc ASEAN, coù theå thaáy caùc nöôùc ñeàu traûi qua nhöõng böôùc ñi gaàn gioáng nhau ( 4 giai ñoaïn) : töø nhaäp khaåu nguyeân chieác (CBU) theo haïn ñònh 23 giaáy pheùp ñeán nhaäp khaåu daïng SKD, nhaäp khaåu daïng CKD vaø thöïc hieän chính saùch noäi ñòa hoaù ( saûn xuaát vaø söû duïng phuï tuøng saûn xuaát trong nöôùc). Tuy nhieân, chính saùch phaùt trieån ôû moãi nöôùc laïi coù nhöõng khaùc bieät, phaûn aùnh hoaøn caûnh quoác teá vaø tình hình ñaëc thuø cuûa töøng quoác gia. Malaysia thì chuù troïng ñaåy maïnh xuaát khaåu, Thaùi Lan phaùt trieån ngaønh oâtoâ chuû yeáu döïa vaøo caùc coâng ty nöôùc ngoaøi, Indonesia chuû yeáu nhaèm thoûa maõn nhu caàu trong nöôùc, Philippines saûn xuaát vaø xuaát khaåu phuï tuøng. Ngaønh coâng nghieäp oâtoâ Malaysia Malaysia ñang coù tham voïng laø trôû thaønh moät trong hai nhaø saûn xuaát xe hôi lôùn nhaát khu vöïc Ñoâng Nam AÙ. Hoï chuù troïng saûn xuaát xe hôi mang nhaõn hieäu cuûa nöôùc mình. Ngaønh coâng nghieäp xe hôi hoaït ñoäng döôùi söï giaùm saùt vaø hoaïch ñònh gaét gao cuûa chính phuû. Nhöõng bieän phaùp khuyeán khích maïnh meõ chæ thöïc söï ñöôïc aùp duïng khi coù söï thay ñoåi ngöôøi laõng ñaïo cao nhaát. Naêm 1993, coâng ty saûn xuaát oâtoâ thöông hieäu Malaysia ñaàu tieân (Proton) ra ñôøi roài ñaõ phaùt trieån nhanh choùng. Ngaøy nay, xe hôi mang nhaõn hieäu Proton coù maët khaép Malaysia, chieám hôn 65% thò phaàn. Naêm 1998 Proton xuaát khaåu 18.000 xe vaø ñaët keá hoaïch cho naêm 2004 xuaát khaåu 40.000 xe. Ngaønh coâng nghieäp oâtoâ Thaùi lan Thaùi Lan quoác gia coù neàn coâng nghieäp oâtoâ phaùt trieån haøng ñaàu trong khu vöïc, laø nöôùc coù soá löôïng oâtoâ lôùn nhaát trong khoái ASEAN. Baét ñaàu töø naêm 1962 vieäc laép raùp xe oâtoâ Nhaät ñöôïc giôùi tö baûn trong nöôùc tieán haønh. Ñeán naêm 1971 chính phuû haïn cheá caùc loaïi xe laép raùp vaø baét buoäc phaûi ñaït tyû leä saûn xuaát trong nöôùc 25%. Vieäc gia taêng caùc phuï kieän saûn xuaát trong nöôùc ñöôïc quan taâm ñaëc bieät vaø ñaõ coù moät chính saùch quy ñònh cuï theå töøng möùc ñoä cho töøng loaïi xe öùng vôùi töøng thôøi kyø nhaát ñònh. Naêm 1988, nhaø nöôùc ñeà ra nghóa vuï phaûi phaùt trieån gia coâng trong nöôùc caùc phuï tuøng cho ñoäng cô vaø tieán ñeán ñuùc ñöôïc caùc chi tieát cuûa ñoäng cô vaøo naêm 1995. Tyû leä phuï kieän oâtoâ saûn xuaát trong nöôùc ñaët ra ñeán thôøi ñieåm 1996 laø 54% vôùi oâtoâ con vaø 65% vôùi oâtoâ thöông duïng. 24 Ngöôïc laïi vôùi Malaysia muoán saûn xuaát xe mang nhaõn hieäu rieâng cuûa nöôùc mình thì Thaùi Lan laïi môû cöûa khuyeán khích caùc nhaø saûn xuaát xe hôi lôùn nhaát theá giôùi xaây döïng nhaø maùy ôû ñaây. Caùc taäp ñoaøn oâtoâ lôùn nhö : GM, Toyota, Ford, Mitsubishi ñaõ saûn xuaát vaø xuaát khaåu oâtoâ töø Thaùi Lan. Naêm 2002, Thaùi Lan ñaït möùc tieâu thuï 400.000 chieác vaø xuaát sang Nam Myõ ñöôïc 100.000 chieác vaø ñaët muïc tieâu xuaát khaåu naêm 2004 laø 250.000 chieác. Ngaønh coâng nghieäp oâtoâ Indonesia Indonesia cuõng laø moät “nhaø maùy “ saûn xuaát oâtoâ lôùn. Ngöôïc laïi vôùi Malaysia, caùc coâng ty nöôùc ngoaøi ( ñaëc bieät laø Nhaät baûn) thao tuùng hôn 95% thò phaàn trong nöôùc. Hieän chính phuû ñang aùp duïng nhieàu chính saùch khuyeán khích xuaát khaåu oâtoâ, hoã trôï caùc doanh nghieäp tìm khaùch haøng nöôùc ngoaøi. Trong vaøi naêm trôû gaàn ñaây, thò tröôøng oâtoâ cuûa Vieät Nam coù söï taêng tröôûng nhanh choùng. Tuy nhieân, doanh soá xe baùn ra taïi vieät Nam vaø caùc nöôùc trong khu vöïc vaãn coù söï cheânh leäch khaù lôùn. Naêm 2003 ñöôïc xem laø naêm “boäi thu” nhaát cuûa caùc nhaø saûn xuaát oâtoâ vieät nam vôùi möùc tieâu thuï ñaït gaàn 43.000 chieác thì taïi Thaùi Lan, con soá naøy laø treân 500.000 xe. Vieät Nam ruùt ra ñöôïc nhöõng baøi hoïc gì ? Töø quaù trình phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp oâtoâ cuûa khu vöïc coù theå thaáy : Thöù nhaát : Vieät Nam caàn aùp duïng moät soá chính saùch nhaát ñònh thuùc ñaåy ngaønh, hôn nöõa caùc chính saùch caàn ñöôïc ñieàu chænh cho phuø hôïp theo töøng giai ñoaïn. Thöù hai : Tính kinh teá cuûa quy moâ saûn xuaát laø chìa khoùa cho vieäc saûn xuaát phuï tuøng vaø xe hoaøn chænh coù söùc caïnh tranh. Quy moâ cuõng laø yeáu toá quan troïng thuùc ñaåy saûn xuaát taïi noäi ñòa . Thöù ba : Neáu xuaát khaåu xe nguyeân chieác thì vieäc ñaûm baûo tieâu chuaån laø caàn thieát, ñaëc bieät laø tieâu chuaån baûo veä moâi tröôøng vaø tieâu chuaån an toaøn. 25 2.2 THÖÏC TRAÏNG NGAØNH COÂNG NGHIEÄP OÂTOÂ VIEÄT NAM TRONG NHÖÕNG NAÊM QUA 2.2.1 Ñaàu tö quaù lôùn vaøo moät thò tröôøng nhoû Vieäc ñaàu tö cuûa caùc haõng oâtoâ nöôùc ngoaøi vaøo Vieät nam trong nhöõng naêm qua phaùt trieån khaù nhanh. Hieän nay ñaõ coù 11 lieân doanh ñi vaøo hoaït ñoäng vôùi ñaày ñuû nhöõng thöông hieäu noåi tieáng cuûa theá giôùi. Toång voán ñaàu tö cuûa 11 doanh nghieäp naøy laø 574 trieäu USD, vôùi toång coâng suaát 148.200 xe caùc loaïi/naêm. Trong khi ñoù thöïc teá saûn xuaát, naêm 2003 ñöôïc xem laø naêm “boäi thu” nhaát cuûa caùc lieân doanh saûn xuaát oâtoâ Vieät Nam thì cuõng chæ ñaït ñöôïc hôn 42.000 chieác, ñaït khoaûng 28% coâng suaát thieát keá , coøn nhöõng naêm tröôùc con soá naøy thaáp hôn nhieàu. Trong khi ñoù, chuûng loaïi saûn xuaát chöa ña daïng, chuû yeáu laø loaïi xe du lòch vì ñaây laø nhöõng chuûng loaïi ñöôïc baûo hoä cao veà thueá nhaäp khaåu vaø thueá tieâu thuï ñaëc bieät. Caùc doanh nghieäp trong nöôùc laép raùp khoaûng 5.000 xe chuû yeáu laø xe buyùt caùc loaïi. Soá löôïng oâtoâ saûn xuaát ôû Vieät Nam moãi naêm chæ baèng 4% cuûa Thaùi Lan. 2.2.2 Noäi ñòa hoaù thaáp Veà tyû leä noäi ñòa hoùa, caùc doanh nghieäp saûn xuaát, laép raùp oâtoâ ñaõ cam keát taïi Giaáy pheùp ñaàu tö laø ñaït tyû leä noäi ñòa hoùa töø 30% ñeán 40% trong voøng 10 naêm. Nhöng ñeán nay, thôøi ñieåm cam keát ñaõ ñeán gaàn maø tyû leä noäi ñòa hoùa chæ ñaït khoaûng 2 ñeán 10% , taäp trung chuû yeáu vaøo caùc coâng ñoaïn saûn xuaát ñôn giaûn nhö haøn, laép khung, thaân xe, taåy röûa, sôn, laép raùp. Caùc nhaø saûn xuaát cho raèng, do tyû leä khai thaùc coâng suaát thieát bò coøn thaáp neân khoâng theå ñaàu tö caùc nhaø maùy saûn xuaát chi tieát phuï tuøng vì khoâng hieäu quaû. Thò tröôøng caàn phaûi ñaït möùc tieâu thuï 100.000 xe/naêm thì môùi coù theå tính ñeán khaû naêng noäi ñòa hoaù cao ñöôïc. Chính Toyota Vieät Nam, duø coù nhieàu noã löïc nhaát trong vieäc noäi ñòa hoùa ( vôùi 160 chi tieát ) cuõng thöøa nhaän raèng hoï khoâng coù yù ñònh ñaàu tö xöôûng saûn xuaát ñoäng cô – moät trong nhöõng phuï tuøng quan troïng cuûa oâtoâ – chæ vì “khoâng theå caïnh tranh” ñöôïc khi moãi naêm Coâng ty Toyota Thaùi Lan xuaát xöôûng treân nöõa trieäu ñoäng cô. 2.2.3 Giaù xe quaù cao Coù moät thöïc teá laø giaù xe saûn xuaát trong nöôùc coù möùc cao töø 1,5 ñeán 2 laàn giaù xe ôû caùc nöôùc trong khu vöïc vaø gaáp 2,5 laàn so vôùi xe saûn xuaát ôû chính haõng. Moät chieác xe Toyota Corolla Altis ôû Thaùi Lan coù giaù laø 22.000 USD, trong khi ñoù ôû Vieät Nam laø 33.300 USD. Nguyeân nhaân 26 chuû yeáu laø do gaàn nhö toaøn boä linh kieän phuï tuøng laép raùp xe ñeàu phaûi nhaäp khaåu, trong nöôùc chæ môùi saûn xuaát ñöôïc moät soá linh kieän phuï tuøng thuoäc loaïi ñôn giaûn nhö saêm, loáp, gheá ngoài, daây ñieän, aêng ten… Trong gaàn 10 naêm qua, löôïng voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaøo ngaønh coâng nghieäp oâtoâ Vieät Nam khoâng taêng cao. Trong khi ñoù, thò tröôøng caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ vaø Trung Quoác ñang phaùt trieån raát maïnh, thu huùt ngaøy caøng nhieàu voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Thöïc teá, ngaønh coâng nghieäp oâtoâ Vieät Nam trong thôøi gian qua haàu nhö khoâng phaùt trieån ñöôïc nhieàu. Vieäc duy trì caùc chính saùch baûo hoä quaù lôùn cuûa Nhaø nöôùc cho saûn phaåm naøy ñaõ khoâng mang laïi yù nghóa nhö mong muoán maø ngöôïc laïi ñaõ laøm cho caùc doanh nghieäp trôû neân trì treä trong vieäc ñaàu tö, ñoåi môùi coâng ngheä ñeå taêng tyû leä noäi ñòa hoùa. Möùc tieâu thuï oâtoâ trong nöôùc saûn xuaát chæ ñaït 18% coâng suaát thieát keá, tyû leä noäi ñòa hoùa chæ ñaït töø 5% ñeán 10%, giaù thaønh laïi quaù cao. 2.3 PHAÂN TÍCH MOÂI TRÖÔØNG HOAÏT ÑOÄNG CUÛA NGAØNH 2.3.1 Moâi tröôøng beân ngoaøi 2.3.1.1 Phaân tích moâi tröôøng vó moâ 2.3.1.1.1 Caùc yeáu toá kinh teá Baûng 2.7 : Caùc chæ tieâu phaùt trieån kinh teá (1998-2003) ÑVT 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Taêng tröôûng GDP % 5,76 4,77 6,75 6,8 7,04 7,24 Chæ soá laïm phaùt % 9,2 4,1 -1,7 0.8 1,5 3 Thu nhaäp bình quaân / naêm USD 340 363 390 410 430 500 Ñaàu tö cuûa töøng khu vöïc - Nhaø nöôùc - Tö nhaân - Nöôùc ngoaøi % % % 58,7 24,0 17,3 57,5 23,8 18,7 58,1 23,5 18,4 56,2 25,3 18,5 56,7 26,7 16,6 (Nguoàn : Nieân giaùm thoáng keâ caùc naêm, Toång cuïc Thoáng keâ ) Qua baûng soá lieäu treân, chuùng toâi coù moät soá nhaän xeùt sau : ¾ Toác ñoä taêng tröôûng GDP ñaõ phuïc hoài ôû möùc ñoä töông ñoái cao vaø oån ñònh trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Vieät Nam ñöôïc xeáp laø nöôùc coù toác ñoä taêng tröôûng cao ñöùng thöù 2 sau Trung Quoác ôû khu vöïc Ñoâng AÙ. Ñaây laø cô hoäi ñeå phaùt trieån neàn coâng nghieäp oâtoâ voán coøn raát non treû cuûa vieät Nam. 27 ¾ Töø naêm 1999 ñeán naêm 2001 ñaõ lieân tuïc xaûy ra hieän töôïng thieåu phaùt, nguyeân nhaân chính cuûa hieän töôïng naøy laø do söùc caàu giaûm. Tuy nhieân, nhôø nhöõng chính saùch kích caàu cuûa nhaø nöôùc maø hieän nay tyû leä laïm phaùt ñaõ ñöôïc kieåm soaùt toát. Laïm phaùt oån ñònh goùp phaàn taïo ra moâi tröôøng kinh teá oån ñònh laøm cho caùc nhaø ñaàu tö yeân taâm vaø tieáp tuïc ñaàu tö vaøo ngaønh oâtoâ cuõng nhö caùc ngaønh khaùc thuùc ñaåy ngaønh oâtoâ phaùt trieån. ¾ Thu nhaäp bình quaân tính theo ñaàu ngöôøi coøn raát thaáp, toác ñoä taêng tröôûng chaäm. Vôùi thu nhaäp thaáp nhö vaäy, ngöôøi daân khoù coù theå mua ñöôïc oâtoâ, maø chuû yeáu höôùng ñeán sôû höõu xe maùy. Thöïc teá cuûa ASEAN cho thaáy khi GDP bình quaân ñaàu ngöôøi ñaït töø 1.500 – 2.000 USD thì soá ngöôøi sôû höõu oâtoâ gia taêng. ¾ Trong thôøi gian gaàn ñaây, tyû leä nguoàn voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi coù xu höôùng chaäm laïi vaø giaûm suùt so vôùi nhöõng naêm tröôùc. Tuy nhieân tyû leä ñaàu tö cuûa tö nhaân taêng lieân tuïc töø 24% naêm 1999 leân 26,7% naêm 2003. Chuû tröông coå phaàn hoaù caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø khuyeán khích phaùt trieån thaønh phaàn kinh teá tö nhaân ñaõ taïo löïc ñaåy aûnh höôûng toát ñeán moâi tröôøng kinh doanh cuûa ngaønh. Chính söï phaùt trieån cuûa khu vöïc kinh teá tö nhaân ñaõ goùp phaàn raát lôùn trong vieäc phaùt trieån thò tröôøng oâtoâ trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Thò tröôøng oâtoâ Vieät Nam baét ñaàu ñöôïc môû roäng vaø phaùt trieån ñaëc bieät laø töø naêm 2000. Soá löôïng xe oâtoâ do 11 coâng ty lieân doanh saûn xuaát trong nöôùc baùn ra lieân tuïc taêng leân qua caùc naêm. Nhöõng taêng tröôûng ñaùng keå naøy coù ñöôïc chuû yeáu nhôø vaøo nhöõng ñònh höôùng, chính saùch ñuùng cuûa Chính phuû, söï taêng tröôûng cuûa neàn kinh teá vaø caùc ngaønh coâng nghieäp, ñaët bieät laø sau khi luaät doanh nghieäp ra ñôøi vaøo naêm 2000 vôùi raát nhieàu caùc doanh nghieäp tö nhaân môùi ñöôïc thaønh laäp. Coù theå thaáy ñaây laø maûng thò tröôøng raát tieàm naêng ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng oâtoâ. 2.3.1.1.2 Caùc yeáu toá veà chính trò vaø phaùp luaät - Trong thôøi gian qua, Chính phuû Vieät Nam ñaõ thöïc hieän chính saùch môû roäng moái quan heä ngoaïi giao vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc vaø treân theá giôùi. Vieät Nam ñaõ chính thöùc ñöôïc keát naïp vaøo APEC vaø vieäc kyù hieäp ñònh thöông maïi vôùi Myõ vaø tham gia vaøo WTO cuõng seõ dieãn ra trong töông lai gaàn. Ñaëc bieät, moái quan heä hôïp taùc höõu nghò vôùi caùc nöôùc laùng gieàng, caùc nöôùc ASEAN cuõng nhö caùc khu vöïc khaùc treân theá 28 giôùi ñaõ taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho ta phaùt trieån kinh teá vaø oån ñònh an ninh quoác phoøng. Söï oån ñònh veà chính trò laø moät ñieàu kieän toát ñeå caùc nhaø ñaàu tö maïnh daïn ñaàu tö caùc hoaït ñoäng kinh doanh ôû Vieät Nam. Hieän nay, Vieät Nam ñöôïc bình choïn laø nöôùc an toaøn nhaát veà ñaàu tö taïi chaâu AÙ. - Chính saùch thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi saép tôùi cuõng seõ ñöôïc tieáp tuïc caûi thieän baèng vieäc caûi tieán caùc thuû tuïc vaø ñöa ra danh muïc khuyeán khích ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Tieáp tuïc vieäc caûi caùch boä maùy haønh chiùnh vaø heä thoáng phaùp luaät, giaûm bôùt phieàn haø cho caùc doanh nghieäp goùp phaàn khuyeán khích ñaàu tö trong nöôùc vaø thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi nhaèm phaùt trieån neàn kinh teá ñaát nöôùc. Ñaây laø cô hoäi cho thò tröôøng oâtoâ ngaøy caøng lôùn maïnh trong caùc naêm tôùi. - Laø thaønh vieân cuûa AFTA vaøo ngaøy 28/7/1995, Vieät Nam ñaõ chính thöùc tham gia vaøo chöông trình thueá quan öu ñaõi coù hieäu löïc chung (CEPT). Theo chöông trình naøy thì möùc thueá nhaäp khaåu giöõa caùc nöôùc ASEAN seõ ñöôïc giaûm xuoáng 0 – 5% vaøo naêm 2003 vaø muoän hôn cho caùc nöôùc tham gia sau. Ñaây laø moät moái ñe doïa vaø laø thaùch thöùc lôùn cho ngaønh coâng nghieäp oâtoâ voán coøn non treû cuûa Vieät Nam. Hieän nay, nhaø nöôùc vaãn ñang coù chính saùch baûo hoä cho ngaønh oâtoâ trong nöôùc. Tuy nhieân ñeán naêm 2006, neáu thò tröôøng ñöôïc töï do thì Vieät nam seõ bò söùc eùp naëng cuûa caùc nöôùc trong khu vöïc coù lôïi theá caïnh tranh hôn nhö : Thaùi Lan, Malaysia, Indonesia. 2.3.1.1.3 Caùc yeáu toá veà vaên hoùa xaõ hoäi Moâi tröôøng xaõ hoäi cuûa Vieät Nam hieän coù nhöõng thuaän lôïi cô baûn cho thò tröôøng oâtoâ Vieät Nam : - Quan nieäm cuûa xaõ hoäi hieân nay vieäc sôû höõu moät chieác xe hôi laø bieåu hieän cuûa söï thaønh ñaït, giaøu coù vaø sang troïng. - Trong cuoäc soáng hieän ñaïi, soá gia ñình caû hai vôï choàng coù thu nhaäp ngaøy caøng gia taêng laøm cho thu nhaäp cuûa moät hoä gia ñình taêng leân, ñaây laø nhöõng khaùch haøng tieàm naêng cuûa caùc nhaø saûn xuaát oâtoâ. - Thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi taïi caùc thaønh phoá lôùn laø töông ñoái cao, ñieàu naøy taïo ra xu höôùng oâtoâ hoaù ôû caùc ñoâ thò lôùn. Beân caïnh ñoù, vaãn coøn toàn taïi moät soá yeáu toá thaùch thöùc ngaønh coâng nghieäp oâtoâ trong nöôùc : 29 - Söû duïng xe gaén maùy laø thoùi quen ñaõ coù töø raát laâu cuûa ngöôøi daân Vieät Nam. - Quan nieäm cho raèng söû duïng xe gaén maùy di chuyeån seõ linh hoaït, phuø hôïp vôùi ñieàu kieän ñöôøng xaù chaät heïp ôû caùc ñoâ thò. - Nhaø cöûa ôû caùc thaønh phoá lôùn, nôi maø coù nhu caàu tieâu thuï xe chieám tyû troïng cao nhaát, thì laïi raát chaät heïp. Taâm lyù nhaø khoâng coù choã ñeå xe oâtoâ ñaõ aên saâu vaøo tieàm thöùc cuûa ngöôøi thaønh thò. 2.3.1.1.4 Caùc yeáu toá veà cô sôû haï taàng giao thoâng – moâi tröôøng - Cô sôû haï taàng giao thoâng So vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc vaø treân theá giôùi, cô sôû haï taàng giao thoâng vaän taûi Vieät Nam coøn raát nhoû veà quy moâ, tính chaát kyõ thuaät thaáp, trang thieát bò laïc haäu vaø ñaëc bieät laø heä thoáng ñöôøng boä, ñöôøng saét coøn yeáu. Chæ coù khoaûng 20% ñöôøng boä hieän coù taïm goïi laø ñuû tieâu chuaån, coøn laïi phaàn lôùn laø ñöôøng ñaát, ñöôøng ñaù chöa raõi nhöïa vaø beâ toâng. Caàu vaø ñöôøng boä yeáu keùm veà maïng löôùi, chaát löôïng vaø naêng löïc cho ngöôøi vaø xe löu thoâng. Hieän nay, vaán ñeà giao thoâng taïi TP.Hoà Chí Minh vaø Haø Noäi ñang quaù taûi. Tình traïng uøn taéc giao thoâng vaø tai naïn thöôøng xuyeân xaûy ra. Cô sôû haï taàng giao thoâng taïi hai thaønh phoá naøy phaùt trieån raát chaäm, quyõ ñaát daønh cho giao thoâng coøn haïn cheá, ñöôøng xaù chaät heïp, chaát löôïng keùm, thöôøng xuyeân bò ngaäp nöôùc vaøo muøa möa. Theâm vaøo ñoù, chính quyeàn Thaønh phoá cuõng chöa quan taâm ñeán vieäc ñaàu tö cho nhöõng baõi ñaäu xe taïi nhöõng khu vöïc trung taâm, nôi taäp trung raát nhieàu ngöôøi daân, caùc baõi ñaäu xe hieän nay quaù khan hieám, coù theå noùi laø haàu nhö khoâng coù. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, soá löôïng xe oâtoâ vaø xe maùy gia taêng nhanh choùng caøng laøm cho vieäc uøn taéc giao thoâng trôû neân nghieâm troïng. Nhö vaäy, cô sôû haï taàng giao thoâng taïi caùc thaønh phoá lôùn coøn raát yeáu keùm, chöa thöïc söï kích thích ngöôøi daân söû duïng xe oâtoâ, chöa taïo ñieàu kieän toát ñeå phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp oâtoâ. Tuy nhieân, heä thoáng ñöôøng lieân tænh ñang ñöôïc Nhaø nöôùc ñaàu tö phaùt trieån khaù toát. Cuøng vôùi voán ngaân saùch trong nöôùc, Vieät Nam cuõng ñang nhaän ñöôïc nhieàu nguoàn vieän trôï ñeå phaùt trieån cô sôû haï taàng töø caùc chính phuû, toå chöùc taøi chính nöôùc ngoaøi nhö ADB, JCA,… Trong nhöõng naêm qua ñaõ coù nhieàu coâng trình lôùn ñöôïc hoaøn thaønh nhö döï aùn caàu Myõ Thuaän, caùc ñöôøng cao toác lieân tænh TP.Hoà Chí Minh – Vuõng Taøu, Haø 30 Noäi – Haûi Phoøng. Nhieàu döï aùn lôùn ñang ñöôïc trieån khai nhö ñöôøng Hoà Chí Minh, ñöôøng haàm xuyeân ñeøo Haûi Vaân, xa loä Ñoâng - Taây, caàu Caàn Thô… - Moâi tröôøng Hieän nay, do soá löôïng phöông tieän giao thoâng cô giôùi taïi caùc thaønh phoá lôùn cuûa Vieät Nam taêng leân quaù nhanh vì theá möùc ñoä oâ nhieãm khoâng khí, tieáng oàn do caùc phöông tieän naøy gaây ra ñaõ ñeán möùc baùo ñoäng, ñaëc bieät laø ôû Haø Noäi vaø Thaønh Phoá Hoà Chí Minh. Vôùi nhöõng taùc ñoäng nguy haïi ñeán moâi tröôøng soáng, söùc khoûe ngöôøi daân nhö vaäy thì nhöõng yeâu caàu veà khí thaûi saïch, haïn cheá tieáng oàn seõ raát khaéc khe neân nhöõng xe cuõ khoâng ñaùp öùng ñöôïc nhöõng tieâu chuaån veà moâi tröôøng seõ bò loaïi boû, taïo ñieàu kieän cho vieäc tieâu thuï caùc loaïi xe oâtoâ môùi coù chaát löôïng cao, ñaûm baûo khoâng oâ nhieãm moâi tröôøng. 2.3.1.2 Phaân tích moâi tröôøng vi moâ 2.3.1.2.1 Ñoái thuû caïnh tranh Thò tröôøng oâtoâ Vieät Nam hieän nay ñang caïnh tranh raát khoác lieät. Caïnh tranh giöõa caùc haõng saûn xuaát, laép raùp trong nöôùc vôùi nhau vaø caïnh tranh giöõa oâtoâ laép raùp trong nöôùc vôùi oâtoâ nhaäp khaåu. 2.3.1.2.1.1 Caïnh tranh vôùi caùc loaïi xe nhaäp khaåu Nhö ta ñaõ bieát, phaàn lôùn xe nhaäp khaåu vaøo Vieät Nam trong thôøi gian qua laø xe ñaõ qua söû duïng vôùi nhöõng lôïi theá : giaù reû, phuø hôïp vôùi thu nhaäp cuûa khaùch haøng. Caùc maùc xe cuõ nhaäp khaåu thöôøng thuoäc veà nhöõng nhaø saûn xuaát danh tieáng treân theá giôùi nhö BMW, Mercedes, Audi…ñöôïc cheá taïo, laép raùp, kieåm tra theo nhöõng tieâu chuaån chaát löôïng nghieâm ngaët. Neân thò tröôøng xe cuõ cuõng raát phaùt trieån trong thôøi gian qua. Tuy nhieân, xe cuõ cuõng coù nhöõng nhöôïc ñieåm laø ñôøi xe cuõ, thöôøng xaûy ra hö hoûng doïc ñöôøng, phuï tuøng thay theá ít. Trong khi ñoù, xe laép raùp trong nöôùc khi baùn cho ngöôøi tieâu duøng ñeàu coù cheá ñoä baûo haønh, dòch vuï söûa chöõa, baûo trì raát toát vaø phuï tuøng thay theá luoân saün coù. Ñaây laø lôïi theá caïnh tranh cuûa oâtoâ noäi ñòa. 31 2.3.1.2.1.2 Caïnh tranh trong noäi boä ngaønh Baûng 2.8 : Thò phaàn cuûa caùc nhaø saûn xuaát oâtoâ Vieät Nam NAÊM 2003 6 THAÙNG ÑAÀU NAÊM 2004 STT NHAØ SAÛN XUAÁT SOÁ LÖÔÏNG THÒ PHAÀN SOÁ LÖÔÏNG THÒ PHAÀN 1 Toyota 11.769 27,7 4.035 31,5 2 Vidamco (Daewoo) 5.349 12,6 1.826 14,3 3 Ford 5.243 12,3 1.723 13,5 4 Visuco (Suzuki) 2.923 6,9 1.562 12,2 5 Vinastar (Mitsubishi) 4.877 11,5 964 7,5 6 Isuzu 1.878 4,4 869 6,8 7 Mercedes 3.375 7,9 673 5,3 8 VMC (Mazda, BMW) 4.626 10,9 444 3,5 9 Mekong 1.278 3 312 2,4 10 Vidaco ( Daihatsu) 1.039 2,4 284 2,2 11 Hino 199 0,5 98 0,8 TOÅNG COÄNG 42.556 100 12.790 100 ( Nguoàn : Taïp chí oâtoâ – xe maùy) Qua baûng soá lieäu treân, chuùng toâi coù moät soá nhaän xeùt sau : ¾ Thò tröôøng oâtoâ Vieät Nam ñaõ coù daáu hieäu hoài phuïc sau nhieàu thaùng ñaàu naêm chöõng laïi. Theo soá lieäu cuûa Hieäp hoäi caùc nhaø saûn xuaát oâtoâ Vieät Nam (VAMA), trong thaùng 6/2004, soá löôïng xe baùn ra cuûa 11 lieân doanh ñaït 2.708 xe, gaàn baèng so vôùi soá xe baùn ra so vôùi cuøng kyø naêm ngoaùi laø 2.725 xe, naâng toång soá xe baùn ra trong 6 thaùng ñaàu naêm 2004 ñaït 12.790 xe so vôùi 15.736 xe trong cuøng kyø naêm ngoaùi (2003). ¾ Toyota Vieät Nam vôùi thöông hieäu khaù noåi tieáng vaø quen thuoäc cuøng vôùi nhöõng saûn phaåm chaát löôïng cao, maãu maõ ñeïp, sang troïng nhö : Land Cruiser, Camry, Altis, Zace, Vios, … ñaõ chinh phuïc ñöôïc ngöôøi tieâu duøng vaø luoân giöõ vò trí daãn ñaàu treân thò tröôøng oâtoâ Vieät Nam trong nhöõng naêm qua vôùi khoaûng 30% thò phaàn, gaáp ñoâi thò phaàn cuûa haõng ñöùng thöù 2. Trong 6 thaùng ñaàu naêm nay, Toyota vaãn tieáp tuïc khaúng ñònh ñöôïc vò trí daãn ñaàu vôùi soá xe baùn ra laø 4.035 xe chieám 31,5% thò phaàn, boû xa ñoái thuû thöù hai laø Vidamco vôùi 1.820 xe chieám 14,3% thò phaàn. Tuy hình aûnh 32 thöông hieäu khoâng noåi baät nhö caùc haõng xe khaùc nhöng Vidamco, vôùi nhöõng saûn phaåm laø xe du lòch loaïi nhoû, caáp thaáp nhö Matiz, Lanos, Lacetti chuû yeáu nhaém ñeán maûng thò tröôøng xe gia ñình giaù reû vaø duøng vaøo muïc ñích kinh doanh( Taxi, cho thueâ) hieän coù nhu caàu raát lôùn neân Vidamco ñaõ chieám lónh ñöôïc phaân khuùc thò tröôøng naøy. Ford tieáp tuïc cuoäc baùm saùt Vidamco vôùi 1.723 xe, chieám 13,5% thò phaàn. Teân tuoåi Ford khaù noåi tieáng cuøng vôùi chính saùch baùn haøng vaø Maketing raát maïnh, naêng ñoäng, giaù caû raát caïnh tranh ñaõ giuùp Ford giaønh ñöôïc thò phaàn ñaùng keå vaø laø moät ñoái thuû tieàm naêng treân thò tröôøng oâtoâ Vieät Nam. ¾ Tröôùc tình hình thò tröôøng coù nhieàu bieán ñoäng vaø khoù khaên môùi, caùc nhaø saûn xuaát oâtoâ taïi Vieät Nam luoân naâng cao tính caïnh tranh baèng nhieàu chieâu thöùc döôùi caùc hình thöùc nhö : quaûng caùo, khuyeán maïi, boác thaêm truùng thöôûng ( Mercedes), caûi tieán dòch vuï chaêm soùc khaùch haøng ( Ford Quanlity Care) , toå chöùc chöông trình laùi thöû xe ( Toyota, Ford, Isuzu) vaø ñaëc bieät tung ra haøng loaït nhöõng saûn phaåm môùi phuø hôïp vôùi ngöôøi tieâu duøng hôn. Hieän nay, Vieät Nam coù tôùi 11 lieân doanh laép raùp oâtoâ vôùi toång coâng suaát 148.200 xe/naêm trong khi saûn löôïng tieâu thuï cuûa thò tröôøng coøn raát thaáp. Naêm 2003 ñöôïc xem laø naêm “boäi thu” nhaát cuûa caùc lieân doanh saûn xuaát oâtoâ Vieät Nam thì cuõng chæ ñaït ñöôïc hôn 42.000 chieác, ñaït khoaûng 28% coâng suaát thieát keá, coøn nhöõng naêm tröôùc con soá naøy thaáp hôn nhieàu. Trong khi ñoù, chuûng loaïi saûn xuaát chuû yeáu laø loaïi xe du lòch vôùi gaàn 30 kieåu xe caùc loaïi caïnh tranh gay gaét vôùi nhau trong moät thò tröôøng maø söùc mua coøn raát haïn cheá. Neân vieäc caïnh tranh giöõa caùc lieân doanh nhaèm tieâu thuï saûn phaåm cuûa mình laø raát caêng thaúng vaø gay gaét. 33 2.3.1.2.2 Khaùch haøng ¾ Phaân tích cô caáu khaùch haøng Baûng 2.9 : Cô caáu khaùch haøng Ñvt: % Haõng (%) 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Nhaø nöôùc 75 72 63 60 55 54 47 Tö nhaân 17 22 32 36 40 43 50 Toyota ._.