Một số đặc điểm sinh học và khả năng phòng chống bọ trĩ Frankliniella intonsa trybom bằng thuốc hoá học tại lăng Bác Hồ vụ xuân 2010

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp hµ néi -------
 ------- nguyÔn thÞ thanh nga Mét sè ®Æc ®iÓm sinh häc vµ kh¶ n¨ng phßng chèng bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom b»ng thuèc ho¸ häc t¹i L¨ng B¸c Hå vô xu©n 2010 LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp Chuyªn ngµnh : b¶o vÖ thùc vËt M· sè : 60.62.10 Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: PGS.TS. Hå thÞ thu giang Hµ néi - 2010 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... i Lêi Cam §oan - T«i xin cam ®oan sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n lµ trung thùc vµ ch−a tõng ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo. - T«i xin cam ®oan mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy ®1 ®−îc c¸m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n nµy ®1 ®−îc chØ râ nguån gèc. T¸c gi¶ luËn v¨n NguyÔn ThÞ Thanh Nga Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... ii Lêi C¶m ¬n Tr−íc hÕt, t«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c ®Õn c« gi¸o, PGS.TS. Hå ThÞ Thu Giang - Bé m«n C«n trïng ®1 nhiÖt t×nh h−íng dÉn vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó t«i hoµn thµnh ®Ò tµi vµ b¶n luËn v¨n th¹c sü khoa häc N«ng nghiÖp nµy. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì cña Ban l1nh ®¹o cïng c¸c phßng chøc n¨ng, tËp thÓ c¸n bé, c«ng nh©n viªn ®éi −¬m c©y Phó Th−îng, ®éi c©y hoa, c©y c¶nh - Ban qu¶n lý L¨ng Chñ TÞch Hå ChÝ Minh, Ban qu¶n lý Qu¶ng tr−êng Ba §×nh Hµ Néi ®Æc biÖt lµ Th¹c sÜ §ç ThÞ Thu Lai - Phßng KÕ Ho¹ch Tæng Hîp vµ c¸c hé gia ®×nh x1 T©y Tùu - huyÖn Tõ Liªm ®1 t¹o mäi ®iÒu kiÖn gióp ®ì ®Ó t«i thùc hiÖn vµ hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n tËp thÓ c¸c ThÇy c« gi¸o ViÖn Sau ®¹i häc, Bé m«n C«n trïng - Khoa N«ng häc ®1 quan t©m gióp ®ì t«i trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ hoµn chØnh luËn v¨n. Trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ hoµn thµnh luËn v¨n t«i cßn cã sù ®éng viªn, gióp ®ì cña gia ®×nh vµ b¹n bÌ. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Hµ Néi, ngµy 16 th¸ng 12 n¨m 2010 T¸c gi¶ luËn v¨n NguyÔn ThÞ Thanh Nga Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... iii Môc lôc Trang LêI CAM §OAN i LêI C¶M ¥N ii MôC LôC iii DANH MôC CH÷ VIÕT T¾T vii DANH MôC C¸C B¶NG viii DANH MôC C¸C H×NH x I Më §ÇU 1 1.1 §Æt vÊn ®Ò 1 1.2 Môc ®Ých vµ yªu cÇu cña ®Ò tµi 2 1.2.1 Môc ®Ých cña ®Ò tµi 2 1.2.2 Yªu cÇu cña ®Ò tµi 3 II Tæng quan tµi liÖu nghiªn cøu 2.1 Kh¸i qu¸t t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn c©y hoa trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam. 4 2.1.1 Kh¸i qu¸t t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn c©y hoa trªn thÕ giíi. 4 2.1.2 Kh¸i qu¸t t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn c©y hoa ë ViÖt Nam. 5 2.2 Nguån gèc, gi¸ trÞ kinh tÕ vµ gi¸ trÞ sö dông cña hai loµi hoa hång vµ hoa dõa c¹n. 8 2.2.1 C©y hoa hång 8 2.2.2 C©y hoa dõa c¹n ( hoa tr−êng xu©n ) 9 2.3 Thµnh phÇn s©u, nhÖn h¹i hoa hång vµ hoa dõa c¹n trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam. 11 2.4 Mét sè nghiªn cøu vÒ bä trÜ 15 2.4.1 Ph©n lo¹i 15 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... iv 2.4.2 CÊu t¹o chung cña bä trÜ 16 2.5 Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu vÓ bä trÜ 18 III §Þa ®iÓm, thêi gian, vËt liÖu, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 22 3.1 §Þa ®iÓm vµ thêi gian nghiªn cøu 22 3.2 §èi t−îng vµ vËt liÖu nghiªn cøu 22 3.3 Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 23 3.3.1 §iÒu tra ngoµi ®ång 23 3.3.2 Nghiªn cøu trong phßng 24 3.3.3 Thö nghiÖm hiÖu lùc cña mét sè lo¹i thuèc trõ bä trÜ trong phßng thÝ nghiÖm vµ ngoµi ®ång. 24 3.3.4 C¸c c«ng thøc tÝnh to¸n 26 IV KÕt qu¶ 30 4.1 Thµnh phÇn s©u, nhÖn h¹i trªn hoa hång, hoa dõa c¹n vô xu©n 2010 t¹i L¨ng B¸c Hå 30 4.2 Thµnh phÇn s©u, nhÖn h¹i trªn hoa hång vô xu©n 2010 t¹i T©y Tùu - Tõ Liªm - HN 32 4.3 DiÔn biÕn mËt ®é mét sè loµi s©u h¹i chÝnh trªn hoa hång vô xu©n 2010 t¹i L¨ng B¸c Hå 35 4.4 DiÔn biÕn mËt ®é mét sè loµi s©u, nhÖn h¹i chÝnh trªn hoa dõa c¹n vô xu©n 2010 t¹i L¨ng B¸c Hå 39 4.5 Phæ ký chñ cña bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom vô xu©n 2010 t¹i L¨ng B¸c Hå 43 4.6 DiÔn biÕn mËt ®é bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom trªn hoa hång t¹i T©y Tùu - huyÖn Tõ Liªm - Hµ Néi 44 4.7 DiÔn biÕn mËt ®é bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom trªn hoa dõa 47 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... v c¹n t¹i v−ên hoa Phó Th−îng - T©y Hå - Hµ Néi 4.8 Thêi gian ph¸t dôc cña bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom khi nu«i b»ng c¸nh hoa hång vµ c¸nh hoa dõa c¹n 50 4.8.1 Thêi gian ph¸t dôc cña bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom khi nu«i b»ng c¸nh hoa hång trong phßng thÝ nghiÖm 50 4.8.2 Thêi gian ph¸t dôc cña bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom khi nu«i b»ng c¸nh hoa dõa c¹n trong phßng thÝ nghiÖm 52 4.9 Søc sinh s¶n vµ nhÞp ®iÖu sinh s¶n cña Frankliniella intonsa khi ®−îc nu«i bµng c¸nh hoa hång vµ hoa dõa c¹n ë trong phßng thÝ nghiÖm 53 4.10 Thµnh phÇn thiªn ®Þch cña bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom h¹i hoa hång vµ dõa c¹n vô xu©n 2010 t¹i L¨ng B¸c Hå 55 4.11 Thµnh phÇn thiªn ®Þch cña bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom h¹i hoa hång vô xu©n 2010 t¹i T©y Tùu - Tõ Liªm – HN 57 4.12 Kh¶ n¨ng tiªu thô vËt måi cña bä xÝt b¾t måi Orius sauteri Poppius 60 4.13 DiÔn biÕn mËt ®é bä trÜ Frankliniella intonsa khi ®Æt bÉy mµu xanh trªn hoa hång vô xu©n 2010 t¹i L¨ng B¸c Hå 61 4.14 Thö nghiÖm hiÖu lùc cña mét sè lo¹i thuèc b¶o vÖ thùc vËt trong phßng trõ bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom h¹i hoa vµ ®Ò xuÊt biÖn ph¸p phßng trõ hîp lý 62 4.14.1 Thö nghiÖm hiÖu lùc thuèc BVTV ®èi víi s©u non bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom trªn hoa hång trong phßng thÝ nghiÖm 63 4.14.2 Thö nghiÖm hiÖu lùc thuèc BVTV ®èi víi bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom trªn hoa hång ë ngoµi ®ång ruéng 64 V KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 68 5.1 KÕt luËn 68 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... vi 5.2 §Ò nghÞ 69 Tµi liÖu tham kh¶o 70 Phô lôc 77 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... vii Danh Môc C¸c Tõ ViÕt T¾t STT Tõ ViÕt T¾t DiÔn Gi¶i 1 BVTV B¶o vÖ thùc vËt 2 CT C«ng thøc 3 CS Céng sù 4 FAO Tæ chøc L−¬ng thùc vµ N«ng nghiÖp Liªn Hîp Quèc 5 HDC Hoa dõa c¹n 6 HH Hoa hång 7 HN Hµ Néi 8 M§ MËt ®é 9 M§XH Møc ®é xuÊt hiÖn 10 N Nhéng 11 NSP Ngµy sau phun 12 NXB Nhµ xuÊt b¶n 13 TB Trung b×nh 14 TP Thµnh Phè 15 TT Tr−ëng thµnh 16 STT Sè thø tù 17 SN S©u non 18 SP Sau phun Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... viii Danh môc c¸c b¶ng STT Tªn b¶ng Trang 1 Bảng 4.1 Thành phần sâu, nhện hại hoa hồng, hoa dừa cạn vụ xu©n 2010 tại Lăng B¾c Hå. 31 2 Bảng 4.2 Thành phần sâu, nhện hại hoa hồng vụ xuân 2010 (Tại Tây Tựu - Từ Liêm - Hà Nội ). 33 3 Bảng 4.3 Diễn biến mật ñộ một số loài sâu, nhện hại chính trên hoa hồng vụ xuân 2010 (tại Lăng Bác Hồ) 35 4 Bảng 4.4 Diễn biến mật ñộ một số loài sâu, nhện hại chính trên cây hoa dừa cạn vụ xuân 2010 (tại Lăng Bác Hồ) 40 5 B¶ng 4.5 Phæ ký chñ cña bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom vô xu©n 2010 t¹i L¨ng B¸c Hå. 43 6 B¶ng 4.6 DiÔn biÕn mËt ®é bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom trªn hoa hång vô xu©n 2010 t¹i T©y T−u - Tõ Liªm. 46 7 Bảng 4.7 Diễn biến mật ñộ bọ trĩ Frankliniella intonsa Trybom trên cây hoa dừa cạn vụ xuân 2010 tại vườn hoa Phú Thượng - Tây Hồ 48 8 B¶ng 4.8 Thêi gian ph¸t dôc cña bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom khi nu«i b»ng c¸nh hoa hång 50 9 B¶ng 4.9 Thêi gian ph¸t dôc cña bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom khi nu«i b»ng c¸nh hoa dõa c¹n. 52 10 B¶ng 4.10 Søc sinh s¶n vµ nhÞp ®iÖu sinh s¶n cña Frankliniella intonsa khi nu«i bµng c¸nh hoa hång vµ hoa dõa c¹n ë trong phßng thÝ nghiÖm. 54 11 B¶ng 4.11 Thµnh phÇn thiªn ®Þch cña bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom h¹i hoa hång vµ dõa c¹n vô xu©n 2010 t¹i L¨ng B¸c Hå. 56 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... ix 12 B¶ng 4.12 Thµnh phÇn thiªn ®Þch cña bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom h¹i hoa hång vô xu©n 2010 t¹i T©y Tùu - Tõ Liªm - HN 58 13 B¶ng 4.13 Søc ¨n bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom cña bä xÝt b¾t måi Orius sauteri Poppius 60 14 B¶ng 4.14 DiÔn biÕn mËt ®é bä trÜ Frankliniella intonsa khi ®Æt bÉy mµu trªn hoa hång vô xu©n 2010 t¹i L¨ng B¸c 61 15 B¶ng 4.15 HiÖu lùc (%) cña thuèc BVTV ®èi víi s©u non bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom trªn hoa hång trong phßng thÝ nghiÖm 63 16 B¶ng 4.16 HiÖu lùc (%) cña thuèc BVTV ®èi víi bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom trªn hoa hång ë ngoµi ®ångruéng 65 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... x Danh môc c¸c h×nh STT Tªn H×nh Trang 1 H×nh 2.1. CÊu t¹o chung tõ trøng ®Õn nhéng gi¶ cña bä trÜ. 17 2 H×nh 2.2. CÊu t¹o chung cña bä trÜ tr−ëng thµnh hä Thripidae. 17 3 H×nh 4.1 TriÖu trøng g©y h¹i cña s©u xanh H.armigera (Hubn) trªn hoa hång. 34 4 H×nh 4.2 TriÖu trøng g©y h¹i cña s©u xanh H.armigera (Hubn) trªn hoa dõa c¹n. 34 5 H×nh 4.3 DiÔn biÕn mËt ®é mét sè loµi s©u h¹i chÝnh trªn hoa hång vô xu©n 2010 t¹i L¨ng B¸c Hå. 37 6 H×nh 4.4 TriÖu chøng g©y h¹i cña Frankliniella intonsa Trybom trªn l¸ hoa hång (trong phßng thÝ nghiÖm). 38 7 H×nh 4.5 TriÖu chøng g©y h¹i cña Frankliniella intonsa Trybom trªn c¸nh hoa hång (trong phßng thÝ nghiÖm). 38 8 H×nh 4.6 DiÔn biÕn mËt ®é mét sè loµi s©u, nhÖn h¹i chÝnh trªn hoa dõa c¹n vô xu©n 2010 t¹i L¨ng B¸c Hå. 41 9 H×nh 4.7 TriÖu chøng g©y h¹i cña Frankliniella intonsa Trybom trªn l¸ hoa dõa c¹n (trong phßng thÝ nghiÖm) 42 10 H×nh 4.8 TriÖu chøng g©y h¹i cña Frankliniella intonsa Trybom trªn hoa dõa c¹n (trong phßng thÝ nghiÖm) 42 11 H×nh 4.9 DiÔn biÕn mËt ®é bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom trªn hoa hång vô xu©n 2010 t¹i T©y T−u - Tõ Liªm 47 12 H×nh 4.10 DiÔn biÕn mËt ®é bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom trªn hoa dõa c¹n t¹i v−ên hoa Phó Th−îng - T©y Hå. 49 13 H×nh 4.11 Tr−ëng thµnh bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom. 51 14 H×nh 4.12 Søc sinh s¶n vµ nhÞp ®iÖu sinh s¶n cña Frankliniella 55 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... xi intonsa khi nu«i bµng c¸nh hoa hång vµ hoa dõa c¹n ë trong phßng thÝ nghiÖm 15 H×nh 4.13 Mét sè h×nh ¶nh thiªn ®Þch cña Bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom. 59 16 H×nh 4.14 DiÔn biÕn mËt ®é bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom khi ®Æt bÉy mµu trªn hoa hång vô xu©n t¹i L¨ng B¸c Hå. 62 17 H×nh 4.15 HiÖu lùc (%) cña thuèc BVTV ®èi víi bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom trªn hoa hång trong phßng thÝ nghiÖm. 64 18 H×nh 4.16 HiÖu lùc (%) cña thuèc BVTV ®èi víi bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom trªn hoa hång ngoµi ®ång ruéng. 66 19 H×nh 4.17 Mét sè h×nh ¶nh thùc tËp. 67 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 1 I. Më §Çu 1.1 §Æt vÊn ®Ò Hoa lµ s¶n phÈm ®Æc biÖt võa mang gi¸ trÞ tinh thÇn võa mang gi¸ trÞ kinh tÕ cao. §1 tõ l©u hoa ®ãng vai trß quan träng trong cuéc sèng con ng−êi. ë mçi mét vïng, mét ®Êt n−íc, mét d©n téc hoa l¹i mang b¶n s¾c riªng. Ngµy nay cïng víi tèc ®é ph¸t triÓn cña kinh tÕ, x1 héi, khoa häc kü thuËt.. con ng−êi cµng quan t©m nhiÒu h¬n tíi ®êi sèng tinh thÇn cña minh vµ nhu cÇu vÒ hoa tõ ®ã còng t¨ng cao. Ngµy nay s¶n xuÊt hoa trªn thÕ giíi ®ang ph¸t triÓn m¹nh vµ ®1 trë thµnh mét ngµnh th−¬ng m¹i cao, ®em l¹i lîi Ých to lín cho nÒn kinh tÕ cña c¸c n−íc trång hoa trªn thÕ giíi. HiÖn nay cã n¨m quèc gia ®øng ®Çu vÒ diÖn tÝch trång hoa: Trung Quèc, Ên §é, NhËt B¶n, Hoa Kú vµ Hµ Lan. Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hoa t−¬i trªn thÕ giíi hµng n¨m ®¹t 25 tû USD vµ dù kiÕn ®Çu thÕ kû 21 lµ 40 tû USD, tæng tiªu thô hoa mçi n¨m t¨ng trªn 10% (Trung t©m Ph¸t triÓn xuÊt khÈu cña Liªn hîp quèc). ViÖt Nam cã truyÒn thèng ch¬i hoa tõ l©u ®êi. Víi khÝ hËu ®a d¹ng, ®Êt ®ai mµu mì, phÇn ®«ng d©n sèng b»ng nghÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nªn rÊt thuËn lîi cho nghÒ trång hoa ph¸t triÓn, thùc tÕ nh÷ng n¨m gÇn ®©y diÖn tÝch vµ s¶n l−îng hoa ë ViÖt Nam ®1 t¨ng lªn nhanh chãng vµ ®ang ngµy cµng ®¸p øng tiªu dïng trong n−íc. C¸c s¶n phÈm hoa trång th¶m, trång chËu còng gia t¨ng, ®ãng mét vai trß quan träng ®èi víi m«i tr−êng c¶nh quan vµ lµ mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong trang trÝ v−ên c¶nh c«ng viªn, c¸c trôc ®−êng giao th«ng, c¸c khu trung t©m, c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc hiÖn ®¹i. §Æc biÖt lµ c¸c ®iÓm thu hót nhiÒu kh¸ch du lÞch n−íc ngoµi trong ®ã cã khu vùc L¨ng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Qu¶ng tr−êng Ba §×nh, nhÊt lµ vµo c¸c ngµy lÔ lín cña d©n téc vµ nhiÒu sù kiÖn quan träng diÔn ra trong khu vùc. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 2 HiÖn nay trªn c¶ n−íc chØ tÝnh riªng Thµnh phè Hµ Néi cã kho¶ng trªn 100 ha c«ng viªn t¹i néi thµnh trong ®ã kho¶ng 6,5 ha lµ diÖn tÝch c¸c bån hoa vµ hµng ngh×n Kil«met ®−êng phè cÇn trang trÝ hoa quanh n¨m do vËy khèi l−îng hoa trång ch−a ®¸p øng ®ñ nhu cÇu trang trÝ. MÆt kh¸c chñng lo¹i cßn ®¬n gi¶n, sè l−îng Ýt, chÊt l−îng hoa thÊp thiÕu søc hÊp dÉn ®èi víi du kh¸ch trong n−íc vµ du kh¸ch n−íc ngoµi khi ®Õn tham quan. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ do chóng ta ch−a quan t©m ®Çu t− nhiÒu ®Õn viÖc ph¸t triÓn c¸c gièng hoa, viÖc nghiªn cøu ¶nh h−ëng c¸c yÕu tè ngo¹i c¶nh ®Õn qu¸ tr×nh sinh tr−ëng-ph¸t triÓn, n¨ng suÊt, chÊt l−îng c©y hoa vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ. L¨ng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Qu¶ng tr−êng Ba §×nh - Lµ mét trong nh÷ng khu trung t©m v¨n ho¸ chÝnh trÞ cña c¶ n−íc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y yªu cÇu vÒ thÈm mü trang trÝ c©y hoa, c©y c¶nh vµ c©y thÕ trong khu vùc cã nh÷ng yªu cÇu míi, ngµy cµng cao. Lùa chän vµ trang trÝ c©y hoa c©y c¶nh ®Ñp, g©y Ên t−îng nh−ng ph¶i phï hîp víi c«ng tr×nh kiÕn tróc cña khu vùc ®ã lµ viÖc lµm cÇn thiÕt nªn ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng nghiªn cøu cô thÓ. §Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ trªn vµ ®Ó ph¸t triÓn nghÒ trång hoa trang trÝ gãp phÇn c¶i t¹o m«i tr−êng sèng, lµm t¨ng vÎ ®Ñp hiÖn ®¹i cña khu di tÝch lÞch sö l¨ng chñ tÞch Hå ChÝ minh vµ Qu¶ng tr−êng Ba §×nh, chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: “ Mét sè ®Æc ®iÓm sinh häc vµ kh¶ n¨ng phßng chèng bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom b»ng thuèc ho¸ häc t¹i L¨ng B¸c Hå vô xu©n 2010”. 1.2 Môc ®Ých vµ yªu cÇu cña ®Ò tµi 1.2.1 Môc ®Ých cña ®Ò tµi Trªn c¬ së ®iÒu tra x¸c ®Þnh thµnh phÇn s©u, nhÖn h¹i trªn mét sè loµi hoa ( hoa hång, hoa dõa c¹n ), nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm sinh häc cña loµi h¹i chñ yÕu t¹i L¨ng B¸c Hå vµ vïng phô cËn Hµ Néi trong vô xu©n n¨m 2010 tõ ®ã ®Ò xuÊt biÖn ph¸p phßng trõ chóng mét c¸ch hîp lý cã hiÖu qu¶. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 3 1.2.2 Yªu cÇu cña ®Ò tµi - X¸c ®Þnh thµnh phÇn s©u, nhÖn h¹i hoa hång, hoa dõa c¹n ë L¨ng B¸c Hå vµ vïng phô cËn. - §iÒu tra diÔn biÕn mËt ®é cña c¸c loµi s©u h¹i chÝnh trªn hoa hång, hoa dõa c¹n ë khu«n viªn L¨ng B¸c Hå vµ vïng phô cËn. - Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm sinh häc cña loµi bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom . - Thö nghiÖm mét sè lo¹i thuèc BVTV ®èi víi loµi bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom . Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 4 II. Tæng quan tµi liÖu nghiªn cøu 2.1 Kh¸i qu¸t t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn c©y hoa trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam. 2.1.1 Kh¸i qu¸t t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn c©y hoa trªn thÕ giíi. DiÖn tÝch trång hoa trªn thÕ giíi hiÖn naylµ 1.100.000 ha, trong ®ã Ch©u ¸ chiÕm kho¶ng 80% diÖn tÝch trång hoa, Ch©u ¢u 8%, Ch©u Mü 10%, Ch©u Phi víi diÖn tÝch cßn rÊt khiªm tèn chiÕm kho¶ng 2% . Ngµy nay s¶n xuÊt hoa trªn thÕ giíi ®ang ph¸t triÓn m¹nh vµ ®1 trë thµnh mét ngµnh th−¬ng m¹i cao, ®em l¹i lîi Ých to lín cho nÒn kinh tÕ cña c¸c n−íc trång hoa trªn thÕ giíi. ë mét sè n−íc nh− Hµ Lan, Mü, Colombia, Kenya, Trung Quèc, viÖc kinh doanh hoa ®−îc coi lµ mét ngµnh kinh tÕ mòi nhän, gãp phÇn kh«ng nhá vµo nguån thu cho ng©n s¸ch quèc gia. Hµng n¨m, c¸c n−íc nµy s¶n xuÊt mét l−îng lín hoa c¾t ®Ó cung cÊp cho thÞ tr−êng trong n−íc vµ xuÊt khÈu. ChØ tÝnh riªng Trung Quèc, diÖn tÝch hoa ®1 ®¹t tíi 3 ngh×n ha, thu nhËp lªn ®Õn 18 000- 650 000 USD/ha, trong khi trång rau thu nhËp chØ ®¹t 11.000 USD/ha ( dÉn theo NguyÔn Mai Th¬m (2008) [31] ). Gi¸ trÞ s¶n l−îng hoa trªn thÕ giíi t¨ng mét c¸ch nhanh chãng. Theo b¸o c¸o cña FAO n¨m 1995 ®¹t 35 tû USD, n¨m 2004 ®¹t 56 tû USD . Theo sè liÖu cña Trung t©m th−¬ng m¹i hoa ( Thôy sÜ 2005) th× tæng l−îng hoa tiªu thô trªn thÕ giíi t¨ng hµng n¨m lµ 10%, trong ®ã tû lÖ tiªu thô hoa c¾t chiÕm 60%, hoa chËu-hoa th¶m 30% vµ c¸c lo¹i c©y trang trÝ kh¸c lµ 10%. Hµng n¨m l−îng hoa th¶m , hoa chËu tiªu thô ë Mü ®¹t 6,5 tû USD vµ §µi Loan xÊp xØ 9,2 tû USD. C¸c lo¹i hoa phôc vô nhu cÇu thÞ tr−êng rÊt ®a d¹ng vµ phong phó, c¸c n−íc s¶n xuÊt hoa chÝnh nh−: Hµ Lan víi hoa c¾t, hoa chËu, hoa trang trÝ, l¸ m¨ng. Mü lµ c¸c lo¹i cá, hoa chËu, hoa th¶m vµ c¸c lo¹i hoa lµm c¶nh, NhËt Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 5 B¶n lµ hoa c¾t, hoa chËu vµ l¸ m¨ng. Colombia hoa c¾t, hoa th¶m vµ c¸c lo¹i l¸ lµm c¶nh. Israel lµ hoa c¾t cµnh, l¸ m¨ng. §µi Loan lµ hoa c¾t vµ chuyªn s¶n xuÊt c¸c lo¹i h¹t ®Ó trång chËu vµ th¶m. C¸c n−íc nh− ý, T©y Ban Nha, Kenya vµ §an M¹ch chñ yÕu lµ hoa c¾t vµ hoa trång th¶m. Th¸i Lan nh÷ng n¨m gÇn ®©y nghÒ trång hoa rÊt ph¸t triÓn, s¶n xuÊt hoa chËu, hoa th¶m vµ hoa trang trÝ v−ên c¶nh, c«ng viªn, c¸c trôc ®−êng quèc lé rÊt ®−îc coi träng, khu Chang Mai lµ v−ên thùc vËt lín nhÊt Th¸i Lan tËp trung c¸c gièng hoa th¶m trªn thÕ giíi. Nh×n chung hoa c¾t cµnh, hoa chËu vµ hoa trång th¶m trªn thÕ giíi ®−îc tiªu thô víi mét sè l−îng kh¸ lín vµ ngµy cµng ®−îc ®ßi hái cao vÒ chÊt l−îng s¶n phÈm, bëi c¸c lo¹i hoa nµy ®−îc sö dông víi nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau nh−: phôc vô tiªu dïng, trang trÝ c«ng céng. Hoa c¾t cµnh th−êng chñ yÕu tËp trung vµo hoa hång, cóc, c¼m ch−íng, lay ¬n...( Mét trong nh÷ng n−íc nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt hoa hång hµng ®Çu thÕ giíi lµ Hµ Lan víi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hoa hång n¨m 2003 lªn ®Õn 430 triÖu Euro). Ng−îc l¹i hoa trång th¶m l¹i rÊt phong phó vÒ chñng lo¹i vµ ®a d¹ng vÒ mµu s¾c. Sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®« thÞ cña tÊt c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ngµy nay kh«ng mét quèc gia nµo l¹i kh«ng chó ý ®Õn viÖc thiÕt kÕ v−ên c¶nh, c«ng viªn trong kiÕn tróc ®« thÞ, c¸c trôc ®−êng giao th«ng vµ ngo¹i vi thµnh phè, trong c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc c«ng céng, nhµ thê, ®×nh chïa…V−ên phong c¶nh ®−îc x©y dùng, ph¸t triÓn vµ thay ®æi néi dung, tÝnh chÊt qua mçi thêi kú ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vµ tèc ®é ®« thÞ ho¸. V× vËy viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ nghiªn cøu c¸c gièng hoa, c©y c¶nh nãi chung vµ ®Æc biÖt lµ hoa trång th¶m ®ãng vai trß quan träng mang l¹i lîi nhuËn cho nÒn kinh tÕ ®Êt n−íc. 2.1.2 Kh¸i qu¸t t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ ph¸t triÓn c©y hoa ë ViÖt Nam. NghÒ s¶n xuÊt hoa ë ViÖt Nam cã tõ l©u ®êi, nh−ng chØ ®−îc coi lµ mét ngµnh kinh tÕ cã gi¸ trÞ hµng ho¸ tõ nh÷ng n¨m 1980. Sù ph¸t triÓn cña ngµnh nµy còng ®1 gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña c¶ n−íc. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 6 ViÖt Nam cã diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn trªn 33 triÖu ha, diÖn tÝch trång trät trªn 7 triÖu ha, 80% d©n sè lµm n«ng nghiÖp, cã kinh nghiÖm s¶n xuÊt hoa l©u ®êi. N−íc ta cã nhiÒu vïng thuËn lîi cho nghÒ trång hoa ph¸t triÓn nh− H¶i Phßng, VÜnh Phóc, Sa Pa, Hµ Néi, §µ L¹t, TP Hå ChÝ Minh....(víi nh÷ng lµng hoa truyÒn thèng nh− Ngäc Hµ, Nghi Tµm, Qu¶ng B¸, NhËt T©n)...Theo sè liÖu thèng kª n¨m 2006 diÖn tÝch trång hoa c©y c¶nh cña c¶ n−íc kho¶ng trªn 13.000 ha, NguyÔn ThÞ Kim Lý (2009)[21] Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra ( NguyÔn Xu©n Linh vµ c¸c céng sù ) c¸c loµi hoa chÝnh ®−îc trång ë c¸c tØnh trong vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp ViÖt Nam lµ : B¶ng 1 : C¸c lo¹i hoa trång phæ biÕn ë ViÖt Nam Tªn th−êng gäi Tªn khoa häc Hoa hång Rosa sp. Hoa cóc Shrysanthenum sp. Hoa cÈm ch−íng Dianthus caryofullus Hoa lay ¬n Gladiolus communis Hoa loa kÌn Lilium logiflorum Thumb Hoa huÖ Polianthes tuberora L. Hoa th−îc d−îc Dahlia pinnata Cav Hoa violet Violatricolor L. Hoa ®ång tiÒn Gebra jamesonii Hoa lan Orchidaceae Hoa trµ mi Camellia japonica Nois Trong c¸c lo¹i hoa ®ã, hoa hång cã tû lÖ cao 35- 40%, hoa cóc lµ 25%, hoa lay ¬n 15%, hoa kh¸c 20-25%. S¶n xuÊt hoa ë ViÖt Nam chñ yÕu dùa vµo kinh nghiÖm truyÒn thèng vµ ¸p dông kü thuËt nh©n gièng hoa cæ truyÒn. C©y gièng hoa ®em trång hiÖn nay gåm c¸c gièng gieo tõ h¹t, mÇm, cñ, nh¸nh, tõ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 7 c©y nu«i cÊy invitro. C¸c ph−¬ng ph¸p nh©n gièng cæ truyÒn dÔ lµm, quen víi tËp qu¸n, kinh nghiÖm cña n«ng d©n, gi¸ thµnh thÊp. Do ®ã hiÖn nay ph−¬ng ph¸p nh©n gièng nµy lµ ….phæ biÕn, chiÕm −u thÕ trong s¶n xuÊt, nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nh©n gièng cæ truyÒn lµ chÊt l−îng gièng kh«ng cao. C©y hoa trång l©u bÞ tho¸i ho¸, bÖnh virus cã nhiÒu kh¶ n¨ng lan truyÒn vµ ph¸t triÓn, tõ ®ã lµm gi¶m phÈm chÊt cña hoa, NguyÔn Xu©n Linh (1998) [19]. DiÖn tÝch trång hoa ngµy cµng t¨ng lªn nhanh chãng, bëi s¶n xuÊt hoa ®1 ®em l¹i thu nhËp cao cho cuéc sèng ng−êi d©n vµ lµm giµu cho c¸c vïng trång hoa. §iÒu ®ã còng ®−îc thÓ hiÖn râ qua viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, ®−a mét phÇn diÖn tÝch trång lóa, rau sang trång hoa vµ kÕt qu¶ cho thÊy: chi phÝ cho 1ha trång hoa lµ 28.000.000®, lîi nhuËn thu ®−îc lµ 90.000.000®/ha/n¨m - so víi ®Êt trång 2 lóa vµ 1 mµu chi phÝ lµ 11.400.000 ®/ha/n¨m, lîi nhuËn ®¹t 7,6 triÖu/ha /n¨m. Nh− vËy so víi s¶n xuÊt 2 lóa + 1 mµu th× s¶n xuÊt hoa cã gi¸ trÞ s¶n l−îng t¨ng 6,2 lÇn, lîi nhuËn t¨ng 11,8 lÇn [19]. N¨m 2005 diÖn tÝch trång hoa c¾t cña c¶ n−íc lµ 15.000 ha t¨ng 7% so víi n¨m 2004. S¶n xuÊt hoa hµng n¨m ®1 mang l¹i cho nhiÒu hé n«ng d©n ë c¸c vïng trång hoa träng ®iÓm nh− T©y Tùu - Hµ Néi, Mª Linh - VÜnh Phóc tõ 70.000.000 ®Õn 130.000.000/ha. Còng theo Tæng c«ng ty Rau Hoa Qu¶ ViÖt Nam (2007), lÇn ®Çu tiªn ViÖt Nam ®1 xuÊt khÈu hoa sang c¸c n−íc Mü, NhËt B¶n, Hång K«ng, Singapore, Th¸i Lan ®¹t kÕt qu¶ rÊt kh¶ quan [31] . Trång hoa n−íc ta lµ nghÒ míi ph¸t triÓn, kh«ng chØ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, cßn ®ãng gãp nhiÒu lîi Ých to lín kh¸c nh−: nh÷ng vïng kh« c»n khi diÖn tÝch trång c¸c c©y hoa mµu kh¸c gÆp khã kh¨n th× trång hoa c©y c¶nh l¹i tá ra −u thÕ h¬n v× hoa c©y c¶nh th−êng lµ nh÷ng c©y cã søc sèng m1nh liÖt, lµm ®Ñp c¶nh quan m«i tr−êng, kh«ng gian chËt hÑp, nhiÒu lo¹i hoa c©y c¶nh lµ vÞ thuèc ch÷a bÖnh. DiÖn tÝch trång hoa cßn nhá, chØ b»ng 0,05% diÖn tÝch trång trät. DiÖn tÝch tËp trung chñ yÕu ë Hµ Néi víi kho¶ng 1100 ha vµ TP. Hå ChÝ Minh víi 900 ha, §µ L¹t 300 ha, vµ s¶n xuÊt ph©n bè t¹i c¸c tØnh Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 8 kh¸c. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cïng víi nhu cÇu hoa c¾t ngµy cµng cao, hoa trång chËu vµ trång th¶m ®ang dÇn ®ãng gãp vai trß quan träng. Hoa thêi vô lµ hoa trång kinh doanh vµo dÞp tÕt Nguyªn §¸n, vµ c¸c ngµy lÔ lín nh− ngµy 8 /3; 30/4 vµ 1/5; 19/5; 2/9; 20/ 11; 22/12 tÕt d−¬ng lÞch vµ tÕt Nguyªn ®¸n… Hoa trång quanh n¨m cung cÊp cho nhu cÇu hµng ngµy vµ c¸c héi nghÞ hay vµo c¸c ngµy mång 1 vµ ngµy r»m c¸c th¸ng ©m lÞch [17]. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y s¶n xuÊt hoa n−íc ta t¨ng nhanh nh−ng chñ yÕu vÉn lµ trång ngoµi tù nhiªn, ng−êi n«ng d©n trång hoa, ph¶i ®èi ®Çu víi rñi ro thÊt thu do ¶nh h−ëng cña nhiÒu yÕu tè. S¶n xuÊt hoa ë n−íc ta cßn nhá lÎ, ch−a tËp trung mÆt kh¸c l¹i gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n vÒ vèn ®Çu t−. MÆc dï s¶n l−îng cao, lîi nhuËn nhiÒu, nh−ng chi phÝ cho viÖc trång c©y hoa lµ t−¬ng ®èi lín, tuú theo møc ®é th©m canh mµ cã thÓ tõ 2 - 3,5 triÖu ®ång/sµo B¾c Bé, ®©y lµ mét h¹n chÕ cho nh÷ng hé nghÌo muèn chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång. §iÒu nµy cÇn ph¶i cã sù gióp ®ì cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng trong viÖc cho vay vèn, hç trî mét phÇn kinh phÝ vµ gièng hoÆc vËt t− kh¸c. H¬n n÷a s¶n phÈm hoa t−¬i cao cÊp, hoa trång chËu yªu cÇu chÊt l−îng cao, ®Ó tr¸nh rñi ro vÒ gièng, s©u bÖnh vµ c¸c yÕu tè kh¸ch quan kh¸c, nhÊt thiÕt ph¶i cã ch−¬ng tr×nh tËp huÊn, chuyÓn giao tiÕn bé kü thuËt xuèng c¸c vïng s¶n xuÊt, n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt cho ng−êi d©n vÒ gièng, ph©n bãn, b¶o vÖ thùc vËt vµ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt, nh»m t¨ng n¨ng suÊt chÊt l−îng hoa tr¸i vô vµ x©y dùng nh÷ng m« h×nh trång hoa cã hiÖu qu¶ cao. 2.2 Nguån gèc, gi¸ trÞ kinh tÕ vµ gi¸ trÞ sö dông cña hai loµi hoa hång vµ hoa dõa c¹n. 2.2.1 C©y hoa hång * Nguån gèc Hoa hång cã tªn khoa häc lµ Rosa sp, thuéc hä Rosaceae. Hoa hång ®1 xuÊt hiÖn trªn tr¸i ®¾t cã thÓ tíi vµi chôc triÖu n¨m, thùc sù ®1 ®−îc nu«i trång tõ vµi ngµn n¨m nay vµ míi nh©n gièng lai t¹o ®−îc tõ vµi tr¨m n¨m [19]. Hoa hång cã nguån gèc tõ sø Ba T−, ng−êi Ba T− lµ nh÷ng ng−êi ®Çu tiªn ®1 triÕt Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 9 suÊt tinh dÇu b»ng c¸ch ch−ng cÊt, kho¶ng gi÷a 1582 ®Õn 1612. Do ®ã, hä ®−îc næi tiÕng lµ nh÷ng ng−êi thµnh th¹o vÒ ngµnh s¶n xuÊt n−íc hoa. Theo Paul Barden (2004)[56], cho r»ng cã 8 nhãm hoa hång cæ x−a, tõ chóng ®1 h×nh thµnh nªn nhiÒu gièng hoa hång phæ biÕn trªn thÕ giíi sau nµy. Nghiªn cøu cña Saunders, P.J.W (1970)[58], l¹i cho thÊy c©y hoa hång ®−îc t×m thÊy ë vïng «n ®íi tõ hµn ®íi ®Õn cËn nhiÖt ®íi, tËp trung nhiÒu nhÊt ë mét sè n−íc nh− : Mü, Iraq, Ethiopia vµ Trung Quèc. Ngµy nay hoa hång cã sè l−îng loµi rÊt lín, bëi do con ng−êi ®1 thuÇn ho¸ loµi hoang d¹i vµ chän t¹o thµnh c«ng c¸c gièng míi ®−a vµo s¶n xuÊt, qu¸ tr×nh nµy ®1 lµm ®a d¹ng nguån tµi nguyªn di truyÒn c©y hoa hång [31]. Theo D−¬ng C«ng Kiªn (2008),[15] hoa hång ph©n bè chñ yÕu ë vïng «n ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi b¾c b¸n cÇu. Theo NguyÔn ThÞ Kim Lý (2009)[21] hiÖn nay c¸c gièng hoa hång phæ biÕn trong s¶n xuÊt hÇu hÕt ®Òu ®−îc nhËp néi tõ Ch©u ¢u. ë ViÖt Nam, hoa hång ®−îc trång ë kh¾p mäi n¬i tõ B¾c vµo Nam. Ng−êi ViÖt Nam coi hoa hång lµ biÓu t−îng cña t×nh yªu vµ h¹nh phóc, lßng chung thuû vµ sù kh¸t khao v−¬n tíi c¸i ®Ñp. Víi kü thuËt canh t¸c ngµy cµng cao, nªn chÊt l−îng hoa còng ngµy cµng rÊt tèt vµ ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña thÞ tr−êng. * Gi¸ trÞ kinh tÕ vµ gi¸ trÞ sö dông: Hoa hång lµ loµi hoa cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, cã thÓ c¾m lä, c¾m b×nh, trång chËu, trång bån Bonsai, trang trÝ...Ngoµi viÖc sö dông hoa t−¬i, hång cßn ®−îc dïng ®Ó ch−ng cÊt dÇu th¬m. Trong y häc hoa hång dïng ®Ó tri, ung nhät, bÖnh h« hÊp, bÖnh tiªu ch¶y... 2.2.2 C©y hoa dõa c¹n ( hoa tr−êng xu©n ) * Nguån gèc. Hoa dõa c¹n cã tªn khoa häc lµ Catharanthus roseus, thuéc hä tróc ®µo Apocyaceac, cã nguån gèc tõ Madagasca. Trong nhiÒu thÕ kû qua nã ®−îc Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 10 ph©n bè vµ trång ë kh¾p c¸c khu vùc tõ Ch©u ¢u ®Õn c¸c vïng nhiÖt ®íi. ë Ph¸p dõa c¹n xuÊt hiÖn vµo nöa ®Çu thÕ kû 18. §Õn n¨m 1950 nh÷ng nghiªn cøu cho thÊy trong dõa c¹n cã hîp chÊt ancaloit cã nhiÒu t¸c dông trong y häc, G.H.Schmelzer, A. Gurib-Fakim (2008) [48]. * Gi¸ trÞ kinh tÕ vµ gi¸ trÞ sö dông: Hoa dõa c¹n në quanh n¨m vµ rÊt bÒn, ®Ñp. Hoa cã thÓ dïng lµm c¶nh trång trong chËu, bån, hoÆc trång th¶m trang trÝ. Bªn c¹nh ®ã hoa dõa c¹n cßn cã t¸c dông phßng ch÷a nhiÒu bÖnh. C¸c nhµ khoa häc ®1 nghiªn cøu chiÕt suÊt tõ c©y dõa c¹n hai hîp chÊt Alkaloid lµ Vinblastin vµ Vincristin, lµ nh÷ng chÊt øc chÕ m¹nh sù ph©n bµo. Ngoµi ra c©y dõa c¹n cßn cã t¸c dông h¹ huyÕt ¸p, lµm thuèc ho, ng¨n c¶n sù ph¸t triÓn cña thai trªn ®éng vËt mang thai vµ kh¸ng mét sè chñng nÊm g©y bÖnh. ë Mü vµ Hungari còng ®1 chÕ thµnh biÖt d−îc trÞ ung th− m¸u víi ho¹t chÊt cña c©y dõa c¹n. Trong y häc cæ truyÒn Trung Hoa, c¸c chÊt tiÕt ra tõ dõa c¹n ®−îc sö dông ®Ó ®iÒu trÞ mét sè bÖnh nh−: bÖnh ®¸i ®−êng, bÖnh sèt rÐt, bÖnh Hodgkin… ë ViÖt Nam c©y dõa c¹n lµ c©y hoang d¹i, cã vïng ph©n bè tù nhiªn t−¬ng ®èi ®Æc tr−ng tõ Qu¶ng Ninh ®Õn Kiªn Giang däc theo vïng ven biÓn, t−¬ng ®èi tËp trung ë c¸c tØnh miÒn Trung nh−: Thanh ho¸, NghÖ An, Thõa Thiªn - HuÕ, Qu¶ng Nam, §µ N½ng, B×nh §Þnh vµ Phó Yªn. Dõa c¹n cßn cã tªn gäi kh¸c lµ h¶i ®»ng, d−¬ng gi¸c, b«ng dõa hay tr−êng xu©n hoa. ë ViÖt Nam c©y ®−îc trång lµm c¶nh, trang trÝ mïa hÌ trong c¸c khu di tÝch lÞch sö, c«ng së, c«ng viªn, cã thÓ trång bån b1i, trång dµy thµnh th¶m hoa rÊt ®Ñp hoÆc lµm thuèc trÞ cao huyÕt ¸p, tiÓu ®−êng, sèt rÐt, bÖnh m¸u tr¾ng, th«ng tiÓu. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 11 2.3 Thµnh phÇn s©u, nhÖn h¹i hoa hång vµ hoa dõa c¹n trªn thÕ giíi vµ ViÖt Nam. Còng nh− c¸c lo¹i c©y trång kh¸c, thµnh phÇn s©u h¹i c¸c lo¹i c©y hoa rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. Chóng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu lµm ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng suÊt, phÈm chÊt trong ®ã cã mµu s¾c, h−¬ng vÞ, ®é t−¬i bÒn dÉn ®Õn lµm gi¶m gi¸ trÞ kinh tÕ, gi¸ trÞ thÈm mü, gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ xuÊt khÈu cña c¸c loµi hoa trªn thÞ tr−êng trong vµ ngoµi n−íc [21]. Trong c¸c loµi dÞch h¹i cña c©y hoa, th× c¸c loµi c«n trïng lµ ®èi t−îng lín nhÊt g©y t¸c h¹i nghiªm träng. Víi thµnh phÇn, sè l−îng phong phó ®a d¹ng, c«n trïng lµ ®èi t−îng th−êng xuyªn phæ biÕn ph¸ h¹i c¸c lo¹i c©y hoa, g©y tæn thÊt nÆng nÒ trong s¶n xuÊt. Theo thèng kª cña c¸c nhµ c«n trïng häc, cã kho¶ng mét triÖu lo¹i c«n trïng kh¸c nhau. Trong ®ã cã nhiÒu lo¹i c«n trïng tÊn c«ng g©y h¹i trªn hoa. C¸c nghiªn cøu vÒ s©u h¹i hoa c©y c¶nh tËp chung chñ yÕu ë viÖc ®iÒu tra, chÈn ®o¸n thµnh phÇn s©u, c¸c biÖn ph¸p phßng trõ. Cßn nh÷ng nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm sinh häc, sinh th¸i vÉn ch−a ®−îc ®Ò cËp nhiÒu. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn thÕ giíi ®1 cho thÊy c¸c loµi c«n trïng h¹i chÝnh trªn hoa hång chñ yÕu thuéc c¸c bé Hemiptera, Coleoptera, Lepidoptera, Thysanoptera. Trong ®ã ®¸ng chó ý nhÊt lµ sù g©y h¹i cña c«n trïng bé c¸nh t¬ mµ ®Æc biÖt lµ bä trÜ h¹i hoa. Theo (Pirone et al.,1960; Wang, 1982; Waterhouse, 1995; [57]; [62]; [64]) sè l−îng loµi g©y h¹i trªn hoa hång kh¸ phong phó: ë Hoa Kú ®1 thu thËp ®−îc 39 loµi s©u h¹i ( chñ yÕu lµ nhãm chÝch hót ), ë §µi Loan lµ 29 loµi, Th¸i Lan (7 loµi), Singapore (6 loµi) vµ Indonesia (5 loµi ). NhÖn h¹i c©y trång lµ loµi ®a ký chñ, nhiÒu lo¹i c©y l−¬ng thùc ( ng«, lóa, s¾n..), c©y c«ng nghiÖp ( b«ng v¶i, ®Ëu t−¬ng, l¹c, cµ phª, cao su...), c©y cã mói, c©y hoa kiÓng ( hoa hång, hoa cóc, hoa dõa c¹n, phong lan, mai vµng, ®ç quyªn, ngäc lan...) ®Òu bÞ nhÖn tÊn ._.c«ng vµ g©y h¹i. NhÖn h¹i c©y trång Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 12 ®−îc chia ra c¸c loµi: nhÖn ®á, nhÖn vµng, nhÖn tr¾ng..., trong ®ã nhÖn ®á rÊt phæ biÕn. NhÖn ®á 2 chÊm (Tetranychus urticae) lµ loµi ®a thùc, g©y h¹i trªn nhiÒu c©y trång n«ng nghiÖp còng nh− c©y hoa c©y c¶nh ë nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi. C¸c nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm sinh häc, sinh th¸i cña nhÖn ®á 2 chÊm trªn c©y hoa hång ®−îc tiÕn hµnh ë Hµ Lan, Brazil, §µi Loan, Ba Lan, óc, Pakistant ( Sabelis,1982; Suplicy Filho et al.,1996; Wang et al.,1996; Goodwin et al., 1996; Wisnieewska Gizeszkiewicz et al., 1996; Jesiotr, 1981; [59]; [58]; [62]; [49];[64]; [51]). Thuéc nhãm chÝch hót, rÖp muéi còng kh¸ phæ biÕn trªn hoa hång, cã loµi ®a thùc g©y h¹i trªn nhiÒu c©y trång, nh−ng còng cã loµi míi chØ ghi nhËn g©y h¹i cho hoa hång ( Macrosiphum rosae, M. Rosivorum,...) (Agarwala et al., 1982)[43]. Bä xÝt vµ rÇy th−êng chÝch hót chÊt ®éc vµo c©y tr−íc khi hót dÞch c©y, t¸c ®éng nµy lµm biÕn d¹ng hoÆc tiªu diÖt chåi hoa, chóng g©y ra c¸c vÕt h¹i mµu n©u trªn l¸, phÇn ngän cña l¸ th−êng bÞ hÐo ®i. RÇy cßn lµ vËt trung gian truyÒn bÖnh virus tõ c©y hoa nµy sang c©y hoa kh¸c. Lµm cho l¸ c©y bÞ h¹i trë nªn hÐo, biÕn thµnh mµu n©u vµ lµm cho c©y chÕt. ChØ trong mét thêi gian ng¾n mét vµi c¸ thÓ rÇy cã thÓ truyÒn bÖnh cho c©y vµ lµm cho c©y cã thÓ bÞ chÕt hoµn toµn. RÖp còng lµ c«n trïng h¹i phæ biÕn trªn hoa. RÖp tËp trung chÝch hót trªn m« ®ang ph¸t triÓn nh− : chåi , th©n , mÆt d−íi cña l¸. Møc ®é nhiÔm rÖp tõ thÊp tíi trung b×nh lµm g©y h¹i nhÑ cho c©y. Tuy nhiªn c¸c nhµ trång hoa vÉn lo l¾ng vÒ sù cã mÆt cña rÖp. Møc ®é nhiÔm rÖp tõ trung b×nh ®Õn cao th× c¸c chÊt tiÕt cña rÖp sÏ che phñ lªn l¸, hoa, chåi lµm gi¶m kh¶ n¨ng quang hîp. Khi mËt ®é cao h¬n n÷a cã thÓ tiªu diÖt chåi, lµm l¸ xo¨n, lµm gi¶m kÝch th−íc hoa, lµm cho c©y lïn sinh tr−ëng ph¸t triÓn kÐm. NhiÒu loµi s©u non cña bé c¸nh vÈy vµ bé c¸nh cøng cßn chui vµ sèng trong th©n cña c©y hoa. Th©n hoa hång th−êng bÞ h¹i bëi 4 lo¹i s©u ®ôc th©n. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 13 S©u ®ôc th©n cña bé c¸nh cøng th−êng cã kÝch th−íc dµi kho¶ng 25.4 mm hoÆc dµi h¬n, mµu tr¾ng, kh«ng cã ch©n. DÊu hiÖu g©y h¹i phæ biÕn cña chóng th−êng kh«ng thÊy ë trªn l¸ mµ triÖu trøng thÓ hiÖn râ khi c©y rông l¸. Trong th©n hoa cóc th−êng bÞ h¹i bëi hai loµi s©u ®ôc th©n bé c¸nh cøng, mét loµi cã kÝch th−íc dµi vµ mét loµi cã kÝch th−íc ng¾n h¬n, vµ biÖn ph¸p tèt nhÊt lµ nhæ bá c©y nhiÔm s©u ®ã . S©u xanh Helicoverpa armigera (Hubner) ®−îc ph©n bè kh¾p c¸c vïng trªn thÕ giíi, còng lµ loµi s©u h¹i ®a thùc nguy hiÓm h¹i nhiÒu lo¹i c©y trång. Ngoµi c©y hoa vµ c©y c¶nh lµ nh÷ng ký chñ ®Çu tiªn chóng cßn g©y h¹i nh÷ng c©y trång cã gi¸ trÞ kinh tÕ: khoai t©y, cµ chua, ®Ëu t−¬ng, b«ng, thuèc l¸... Theo GH.Schmelzer vµ A.Gurib-Fakim t¹i Ch©u Phi dõa c¹n ®−îc biÕt ®Õn lµ lo¹i c©y hoa kh«ng cã bÖnh hoÆc s©u, nh−ng ë Malaysia hoa dõa c¹n l¹i cã triÖu trøng l¸ vµng, chïm hoa l¸ vµ cßi cäc- ®ã lµ hiÖn t−îng nhiÔm mét sinh vËt gièng nh− mycoplasm. Cßn theo b¸o c¸o ë Mü, trong c¸c container c©y trång nhËp khÈu gèc rÔ vµ th©n c©y dõa c¹n bÞ môc n¸t do sù xuÊt hiÖn vµ x©m nhËp g©y h¹i bëi nÊm Phytophthora parasitica. Khi trång trong nhµ kÝnh th× loµi nhÖn ®á Tetranychus urticae l¹i chiÕm −u thÕ phæ biÕn [48]. Bä trÜ lµ c«n trïng cã kÝch th−íc c¬ thÓ nhá bÐ vµ nhÑ. Chóng ph©n bè kh¾p thÕ giíi, sè l−îng loµi ph©n bè ë c¸c vïng nhiÖt ®íi, «n ®íi nhiÒu thËm trÝ mét vµi loµi ®1 lan réng tíi vïng b¾c cùc.. Trong ®ã loµi bä trÜ xuÊt hiÖn th−êng xuyªn g©y h¹i chñ yÕu trªn hoa vµ c©y c¶nh lµ Thrips palmi, Thrips flavus, Thrips Tabaci Scirtothrips dorsalis, Frankliniella intonsa Trybom. Tr−ëng thµnh bä trÜ g©y h¹i trªn hoa lµ c«n trïng nhá h×nh thon, mµu n©u ®Õn ®en. S©u non ®Éy søc cã h×nh d¹ng gièng tr−ëng thµnh, nh−ng kh«ng cã c¸nh, c¬ thÓ nhá h¬n vµ mµu nh¹t h¬n. Chóng tÊn c«ng g©y h¹i lµm cho ®µi, l¸ vµ c¸nh hoa bÞ mÊt mµu vµ biÕn d¹ng. C¸c loµi c«n trïng vµ nhÖn h¹i trªn hoa hång rÊt ®a d¹ng, chñ yÕu lµ nhãm c«n trïng chÝch hót nh− rÖp, bä trÜ, bä xÝt, bä rÇy th−êng thÝch ph¸ h¹i c¸c l¸ non, ngän non, nô, hoa vµ loµi s©u ®a thùc nh− : s©u xanh, s©u khoang Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 14 cïng mét sè loµi s©u kh¸c th−êng g©y h¹i ®¸ng kÓ vµ lµ mèi quan t©m th−êng xuyªn cña ng−êi trång hoa. Theo §Æng NguyÔn Hång Ph−¬ng cã 9 loµi nhÖn h¹i hoa hång, trong ®ã cã 3 loµi xuÊt hiÖn phæ biÕn nhÊt Tetranychus urticae; T. cinnabarinus vµ Panonychus citri ®Òu thuéc hä Tetranychidae [27]. NguyÔn §øc Tïng (2006) [32] ®1 x¸c ®Þnh loµi nhÖn ®á h¹i cam chanh Panonichus citri còng xuÊt hiÖn g©y h¹i trªn hoa hång. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña NguyÔn M¹nh Hïng (2008) trªn hoa hång vô xu©n vïng Hµ Néi gåm 14 loµi s©u vµ nhÖn h¹i thuéc 5 bé c«n trïng vµ 1 bé nhÖn nhá. Trong sè c¸c loµi s©u h¹i th× nh÷ng loµi s©u h¹i chÝnh lµ: s©u xanh, s©u khoang, nhÖn ®á 2 chÊm, bä trÜ .....[13] NguyÔn ThÞ Kim Oanh (2003) [26], ®1 ghi nhËn nhÖn ®á Tetranychus cinnabarinus h¹i trªn hoa hång vïng Hµ Néi, sù ph¸t sinh g©y h¹i m¹nh vµo th¸ng 3 vµ th¸ng 4. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña T« ThÞ Hoµi Anh (2007) còng cho thÊy thµnh phÇn s©u h¹i vµ nhÖn h¹i hoa hång t¹i H¶i Phßng kh¸ phong phó bao gåm 11 loµi thuéc 6 bé s©u h¹i vµ 1 bé Ve bÐt. Trong ®ã s©u khoang Spodoptera litura vµ loµi bä trÜ Scirtothrips dorsalis, Frankliniella intonsa Trybom lµ loµi phæ biÕn trªn hoa hång ë vïng ®iÒu tra [1]. Kh«ng chØ g©y h¹i trªn hoa hång, nhÖn ®á hai chÊm Tetranychus urticae cßn lµ ®èi t−îng g©y h¹i nÆng trªn hoa s« ®á, ®ç quyªn, mai vµng ( NguyÔn ThÞ Kim Lý, 2009; TrÇn V¨n M1o, 2008; Th¸i V¨n ThiÖn, 2007) [21]; [22]; [29] ). Nghiªn cøu cña nhiÒu t¸c gi¶ còng cho thÊy ngoµi c©y hoa vµ c©y c¶nh s©u xanh Helicoverpa armigera (Hubner), s©u khoang Spodoptera litura cßn g©y h¹i nh÷ng c©y trång cã gi¸ trÞ kinh tÕ: khoai t©y, cµ chua, ®Ëu t−¬ng, b«ng, thuèc l¸, ng« ... Kh¸c víi c©y hoa hång, møc ®é xuÊt hiÖn vµ g©y h¹i cña c¸c loµi s©u bÖnh h¹i cã phÇn thÊp h¬n. Nh÷ng loµi s©u h¹i chñ yÕu lµ nhãm chÝch hót, s©u Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 15 ¨n l¸…trong ®ã bä trÜ, nhÖn ®á, s©u xanh lµ nh÷ng ®èi t−îng xuÊt hiÖn th−êng xuyªn. Nh÷ng nghiªn cøu vÒ s©u bÖnh h¹i trªn c©y hoa dõa c¹n vÉn cßn rÊt Ýt. Theo b¸o c¸o tæng kÕt 25 n¨m ch¨m sãc hoa, c©y c¶nh t¹i L¨ng Chñ TÞch Hå ChÝ Minh (2001): “s©u bÖnh, chuét, cá d¹i ®1 g©y tæn thÊt mïa mµng, ®«i khi ¶nh h−ëng lín ®Õn nÒn kinh tÕ quèc d©n. §èi víi khu di tÝch lÞch sö, c¸c khu c«ng viªn c©y xanh, c¸c khu du lÞch vµ c¸c c«ng së lín còng kh«ng n»m ngoµi quy luËt ph¸t sinh vµ g©y h¹i cña s©u bÖnh, chuét nãi trªn nh−ng l¹i cßn ®a d¹ng vµ phøc t¹p h¬n nhiÒu bëi lÏ: §©y lµ nh÷ng c«ng tr×nh cã ý nghÜa lÞch sö, chÝnh trÞ, x1 héi cao vµ ®Æc biÖt cã quan hÖ lín trong n−íc vµ quèc tÕ, vÝ dô nh− : v−ên L¨ng Chñ TÞch Hå ChÝ Minh, B¶o tµng lÞch sö, c¸c c«ng viªn c©y xanh cña c¸c thµnh phè, c¸c khu du lÞch, rõng quèc gia. Trong n«ng l©m nghiÖp nh÷ng c¸nh ®ång, khu rõng th−êng chØ cã mét loµi hoÆc mét sè c©y trång xen canh. Tr¸i l¹i trong khu di tÝch c©y trång ®a d¹ng cã hµng tr¨m lo¹i kh¸c nhau, ®−îc bè trÝ ®an xen nhau lµm cho hÖ sinh th¸i ë ®©y cã nh÷ng mµu s¾c ®Æc biÖt vµ phøc t¹p. C¸c c©y ¨n qu¶ th× cµng ®a d¹ng vµ phóc t¹p víi hµng lo¹t s©u h¹i vµ c«n trïng cã Ých. C©y c¶nh th−êng bÞ nhiÒu loµi c«n trïng, chÝch hót g©y h¹i, ®Æc biÖt lµ tËp ®oµn rÖp vµ nhÖn h¹i. C©y hoa bÞ nhiÒu loµi c«n trïng ¨n l¸, ®ôc ngän, c¸c lo¹i chÝch hót nh−: rÇy, nhÖn, rÖp, bä trÜ. Còng theo kÕt qu¶ ch¨m sãc hoa c©y c¶nh t¹i L¨ng B¸c cho thÊy hoa dõa c¹n lµ lo¹i c©y trång xanh tèt, kh¶ n¨ng chèng s©u bÖnh cao vµ cho hoa në quanh n¨m. Thµnh phÇn vµ mËt ®é s©u h¹i trªn hoa dõa c¹n thÊp h¬n trªn c©y hoa hång, trong ®ã nhãm c«n trïng ¨n l¸, chÝch hót ( nhªn, rÖp, bä trÜ..) ®Òu g©y h¹i trªn c¶ hai lo¹i c©y hoa nµy [2]. 2.4 Mét sè nghiªn cøu vÒ bä trÜ 2.4.1 Ph©n lo¹i CABI (2006) [44] bä trÜ thuéc bé Thysanoptera, líp c«n trïng (insecta), ngµnh ch©n khíp (Arthropoda). Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 16 Mound L.A, 1997) [54] cho biÕt cã kho¶ng 5000 loµi thuéc bé c¸nh t¬ ®−îc xÕp vµo 8 hä, hÇu hÕt c¸c loµi bä trÜ g©y h¹i trong bé c¸nh t¬ tËp trung ë hä Thripidae víi kho¶ng 1700 loµi ph©n bè kh¾p thÕ giíi. Tr−íc ®©y vÞ trÝ ph©n lo¹i cña bä trÜ dùa vµo hÖ thèng cña Priesner (1968) (Hµ Quang Hïng vµ cs, 2005 [12] ). Ngµy nay, vÞ trÝ ph©n lo¹i cña bé c¸nh t¬ trªn thÕ giíi ®Òu dùa theo tµi liÖu cña Mound L.A (2007)[55]. Mound L.A cho r»ng Bé c¸nh t¬ (Thysanoptera) cã 2 bé phô lµ Tubulifera vµ Terebrantia. C¸c loµi bä trÜ g©y h¹i cho c©y trång nãi chung, ®Æc biÖt lµ hoa xuÊt nhËp khÈu chñ yÕu lµ hä Thripidae. 2.4.2 CÊu t¹o chung cña bä trÜ - Gåm cã: trøng, bä trÜ non c¸c tuæi, tiÒn nhéng, nhéng gi¶ cña bä trÜ vµ tr−ëng thµnh. - Trøng th−êng c¾m mét phÇn vµo biÓu m« tÕ bµo - Bä trÜ non tuæi 1 vµ 2 tr«ng gièng bä trÜ tr−ëng thµnh nh−ng ch−a cã c¸nh vµ bé phËn sinh dôc. - TiÒn nhéng cã mÇm c¸nh kÐo dµi ®Õn ®èt bông thø 3. - Nhéng gi¶ cã mÇm c¸nh kÐo dµi ®Õn ®èt bông thø 8, r©u ®Çu quÆp ra phÝa sau theo chiÒu däc c¬ thÓ. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 17 H×nh 2.1. CÊu t¹o chung tõ trøng ®Õn nhéng gi¶ cña bä trÜ (Nguån tµi liÖu: Mound L.A, 2007 [55]) H×nh 2.2. CÊu t¹o chung cña bä trÜ tr−ëng thµnh hä Thripidae (Nguån tµi liÖu: Mound L,A, 2007 [55]) Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 18 2.5 Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu vÓ bä trÜ ë §øc ®1 ph©n lo¹i ®−îc 6 loµi bä trÜ h¹i trªn nhiÒu lo¹i c©y trång n«ng nghiÖp kh¸c nhau. ë §µi Loan, Cheng (1987)[45] ®1 nghiªn cøu ph¸t hiÖn thÊy 156 loµi bä trÜ, trong ®ã cã 70 loµi g©y h¹i cho c©y trång. T¹i Ên §é, cã 82 loµi bä trÜ chñ yÕu g©y h¹i trªn 76 lo¹i c©y trång kh¸c nhau, trong ®ã cã 6 loµi bä trÜ th−êng xuÊt hiÖn g©y h¹i chÌ ë Ên §é (Ananthakrishna,1984 )[41]. Nghiªn cøu cña Daj Teulon vµ MC. Nielsen (2005) cho thÊy cã h¬n 120 loµi bä trÜ ®1 ®−îc ghi nhËn ë New Zealand, víi kho¶ng mét nöa trong sè nµy ®1 ®−îc biÕt ®Õn. Nghiªn cøu cña Mau vµ Martin (1993)[52], cho kÕt qu¶ bä trÜ Frankliniella occidentalis cã mÆt trªn 500 loµi c©y thuéc 50 hä thùc vËt trong ®ã cã nhiÒu c©y trång n«ng nghiÖp vµ hoa c©y c¶nh. Theo Hua vµ céng sù (1997)[50], khi nghiªn cøu vÒ c¸c loµi bä trÜ chñ yÕu h¹i c©y hoa ë phÝa nam §µi Loan, c¸c t¸c gi¶ ®1 x¸c ®Þnh trªn hoa hång cã 7 loµi bä trÜ ®ã lµ: Haplothrips chinensis Priesner, Rhipiphorothrips cruentatus Hood, Frankliniella intonsa Trybom, Microcephalothrips abdominalis Crawford, Scirtothrips dorsalis Hood, Thrips hawaiinensis Morgan vµ Thrips tabaci Linderman. Trªn hoa cóc cã 5 loµi bä trÜ, bao gåm: F. intonsa, M. abdominalis, T. hawaiiensis vµ T. tabaci vµ T. palmi. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra s¬ bé cña (Atakan vµ céng sù, 2001)[42] ë bang Cukurova t¹i Thæ NhÜ Kú ®1 cho biÕt bä trÜ tr−ëng thµnh Frankliniella intonsa tÊn c«ng vµo hoa cña c©y b«ng cã thÓ g©y rông qu¶ non, râ nhÊt lµ sau 10 ngµy, tû lÖ rông qu¶ non kho¶ng 70%. Theo Wanjboonkong (1981) Thrips palmi ®1 trë thµnh s©u h¹i trªn c©y b«ng vµ g©y thµnh dÞch trªn mét sè diÖn tÝch trång b«ng ë Th¸i Lan vµo n¨m 1978 vµ 1979 (dÉn theo NguyÔn ViÖt Hµ, 2008)[11]. Bä trÜ kh«ng chØ g©y h¹i cho c©y trång mµ chóng cßn lµ m«i giíi truyÒn Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 19 bÖnh virus tõ c©y nµy sang c©y kh¸c. Thêi ®iÓm bä trÜ g©y h¹i th−êng cã ¶nh h−ëng quyÕt ®Þnh ®Õn møc ®é thiÖt h¹i n¨ng suÊt ( Fournier và ctv, 1995 ) [46]. ë ViÖt Nam, bä trÜ còng là mét trong nh÷ng ®èi t−îng s©u h¹i và g©y h¹i phæ biÕn trªn nhiều loài c©y trång kh¸c nhau nh− lóa, khoai t©y, ®Ëu t−¬ng, l¹c, chÌ, b«ng, hoa… Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ bä trÜ còng cßn h¹n chÕ. Yorn Try (2003), [35] cho biÕt trªn ®Ëu rau vô xu©n hÌ t¹i vïng Gia L©m - Hµ Néi cã 4 loài bä trÜ (Thrips palmi Karny, Scirtothrips dorsalis Hood, Caliothrips sp., và Frankliniella sp.). Trong ®ã Thrips palmi là loài cã mặt sím nhÊt trªn ®ång ruéng, chóng b¾t ®Çu xuÊt hiÖn trªn ruéng rau ngay tõ khi c©y ë giai ®o¹n 6 ®Õn 8 l¸ và ë giai ®o¹n nµy Thrips palmi chiếm −u thÕ víi tû lÖ h¹i 100%. Khi nghiªn cøu trªn c©y b«ng, Hoµng Anh TuÊn (2002)[28] ®1 ®iÒu tra vµ thèng kª ®−îc t¹i vïng trång b«ng Ninh ThuËn xuÊt hiÖn 3 loµi bä trÜ g©y h¹i : Thrips palmi Karny, Scirtothrips dorsalis Hood vµ Arayaria chaetophora Karny. Trªn c©y nho t¹i tØnh Ninh ThuËn cã 2 loµi bä trÜ xuÊt hiÖn phæ biÕn nhÊt lµ: Thrips palmi Karny, Scirtothrips dorsalis Hood. Khi nghiªn cøu trªn c©y mai, NguyÔn ThÞ Ch¾t (2010)[19] ®1 ghi nhËn ®−îc hai loµi bä trÜ chÝnh g©y h¹i trªn c©y mai lµ Scirtothrips dorsalis vµ Frankniella occidentalis. Theo Hà Quang Hïng, 2005, [12] cã 5 loài bä trÜ th−êng g©y h¹i trªn hoa cóc: Thrips tabaci Linderman, Thrips flavus Schrark, Frankliniella intonsa Trybom, Sirtothrips dorsalis Hood vµ Frankliniella sp. Trong ®ã cã 3 loài th−êng xuyªn xuÊt hiÖn và g©y h¹i chñ yÕu là Thrips tabaci Linderman, Thrips flavus Schrark và Frankliniella intonsa Trybom. NguyÔn ViÖt Hµ (2008)[11] khi nghiªn cøu trªn hoa hång vµ hoa cóc®1 cho biÕt Frankliniella intonsa Trybom lµ loµi g©y h¹i phæ biÕn nhÊt, ph¸t triÓn m¹nh vµo giai ®o¹n c©y ra hoa. C¶ tr−ëng thµnh vµ Êu trïng dòa hót dÞch cña Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 20 hoa lµm cho c¸nh hoa, ®µi hoa chuyÓn mÇu n©u hoÆc dÇy lªn, khi nÆng hoa bÞ cong queo biÕn d¹ng, kh« hÐo dÇn ®i lµm ¶nh h−ëng nghiªm träng ®Õn phÈm chÊt cña hoa. Tr−ëng thµnh ho¹t ®éng nhanh nhÑn, sèng chñ yÕu trªn c¸nh hoa vµ nhuþ hoa, khi bÞ khua ®éng chóng bay rÊt nhanh, do cã kÝch th−íc nhá nªn dÔ dµng ph¸t t¸n nhê giã. Vµo hh÷ng ngµy m−a, chóng th−êng Èn nÊp trong c¸c c¸nh hoa, trªn ngän non. C¬ thÓ tr−ëng thµnh dµi trung b×nh: dµi 1,37±0,34mm, réng 0,31±0,13mm. R©u ®Çu cã 8 ®èt, trªn m¶nh ngùc tr−íc cã 5 ®«i l«ng dµi, m¶nh l−ng ngùc sau cã 1 ®«i l«ng dµi n»m s¸t mÐp tr−íc, c¸nh tr−íc mµu vµng. C¸c pha : trøng, s©u non thuæi 1, s©u non tuæi 2, tiÒn nhéng, nhéng cã kÝch th−íc trung b×nh lÇn l−ît lµ: 0,12±0,006mm; 0,19±0,006mm; 0,24±0,07mm; 0,32±0,009mm; 0,32±0,009mm. Trøng n»m trong m«, mét phÇn h¬i nh« ra ngoµi. S©u non tuæi 1 vµ tuæi 2 cã thÓ ë trong hoa hoÆc trªn l¸. S©u non tuæi 1 c¬ thÓ cã mµu tr¾ng trong vÒ sau vµn nh¹t, tuæi 2 cã mÇu ®Ëm h¬n. Giai ®o¹n tiÒn nhéng cã mÇm c¸nh kÐo dµi ®Õn ®èt bông thø III. Nhéng th−êng ë trong tµn d− vµ hoa ®1 hÐo óa. Vßng ®êi trung b×nh cña Frankliniella intonsa Trybom 16,5 -19,94 ngµy. Do c¬ thÓ cã kÝch th−íc nhá nªn biÖn ph¸p phßng trõ bä trÜ nãi chung còng nh− ®èi víi Frankliniella intonsa Trybom b»ng thuèc trõ s©u lµ khã kh¨n. Theo Fournier vµ céng sù (1995) viÖc bè trÝ thêi vô, t−íi n−íc hîp lý gióp ng¨n c¶n sù di chuyÓn cña bä trÜ tõ c©y ký chñ phô sang c©y trång chÝnh. ViÖc tiªu huû cá d¹i ë trªn ®ång ruéng vµ xung quanh bê cã thÓ lµm gi¶m mËt ®é bä trÜ v× ®©y lµ nh÷ng chç qua ®«ng vµ t¸i x©m nhiÔm cña bä trÜ (Kuepper, 2001). Sù c©n b»ng dinh d−ìng(bãn ph©n) lµ mét trong nh÷ng yÕu tè gióp h¹n chÕ sù tÊn c«ng cña bä trÜ. BiÖn ph¸p sö dông gièng kh¸ng, biÖn ph¸p qu¶n lý bä trÜ tæng hîp (IPM), nhÊtt lµ biÖn ph¸p sinh häc trong phßng trõ bä trÜ ®ang ®−îc quan t©m nghiªn cøu ë nhiÒu n−íc. C¸c loµi ®−îc biÕt ®Õn nhiÒu nhÊt thuéc c¸c hä : 2 hä ong kÝ sinh lµ Eulophidae vµ Trichogrammatidae; hä bä xÝt b¾t måi Anthocoridea vµ nhÖn b¾t måi Phytoseiid vµ mét sè vi sinh vËt g©y bÖnh. C¸c loµi bä xÝt ¨n thÞt thuéc gièng Orius vµ chuån chuån cá Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 21 Chrysoperla spp. ®1 ®−îc nh©n nu«i vµ ®−a ra s¶n xuÊt ®−îc ®¸nh gi¸ lµ t¸c nh©n sinh häc mang l¹i hiÖu qu¶ phßng trõ cao víi c¸c loµi bä trÜ. ë NhËt B¶n Orius sauteri ®−îc chøng minh cã hiÖu qu¶ nh− mét t¸c nh©n sinh häc trong phßng trõ bä trÜ ®1 ®−îc ®¨ng ký sö dông nh− mét lo¹i thuèc trõ s©u sinh häc. Theo TrÇn ThÞ TuyÕt (2005) , khi thö nghiÖm mét sè thuèc: TËp kú 1,8 EC, Arrivo 10 EC, Actara 25WG vµ Spinosad víi Thrips palmi trªn l¸ bÝ xanh ®1 cho r»ng Actara cã hiÖu lùc phßng trõ næi tréi so víi c¸c lo¹i thuèc kh¸c. Theo Yorn Try (2008) [29] trong 4 lo¹i thuèc hãa häc Marshal 200SC, Amico 10EC, Conphai 10WP, Regent 800WP th× Marshal 200SC cã hiÖu lùc cao nhÊt. Theo NguyÔn Xu©n Linh (1999) [16] cã thÓ diÖt bä trÜ trªn hoa hång, cóc, lay ¬n vµ phong lan b»ng Politrin 440EC, Wofatox 400EC, Supracide 40ND. Theo Hµ Quang Hïng (2005) [7], c¸c thuèc TËp Kú 1,8EC, Sumicidin 20 EC, Decis, Diazinon, Nicotin ®Òu cã thÓ phßng trõ bä trÜ ®¹t kÕt qu¶ tèt [1] Theo NguyÔn ThÞ Minh H»ng (2007)[14], cho r»ng cã 4 lo¹i thuèc cã kh¶ n¨ng phßng chèng bä trÜ Franklinienlla intonsa: thuèc néi hÊp Actara 25WG, thuèc tiÕp xóc Pegasus 500SC, thuèc kh¸ng sinh TËp Kú 1.8 EC, thuèc th¶o méc Sokupi 0.36 AS.Thuèc néi hÊp Actara 25WG cã t¸c dông tèt nhÊt víi c¶ 2 pha bä trÜ non vµ tr−ëng thµnh ®¹t 98,67% (ë thêi ®iÓm 7 ngµy sau phun), trªn hoa cóc ®¹t 99,33% ®èi víi bä trÜ non vµ bä trÜ tr−ëng thµnh trªn hoa hång. HiÖu lùc cña 4 lo¹i thuèc ®èi víi tõng pha bä trÜ non va tr−ëng thµnh ë 7 ngµy sau khi phun kh«ng kh¸c biÖt gi÷a hoa h«ng vµ hoa cóc [11]. - NguyÔn ViÖt Hµ ®1 tiÕn hµnh thö nghiÖm bèn lo¹i thuèc (Dylan 2EC, Shepatin 36EC, Silsau 10WP vµ Kuraba WP) trªn hoa cóc, kÕt qu¶ cho thÊy chóng ®Òu cã kh¶ n¨ng phßng trõ Frankliniella intonsa, song Shepatin 36EC cã hiÖu lùc cao nhÊt (89,18%) trªn pha tr−ëng thµnh, nh−ng cã thÓ ®¹t tíi 94,98% trªn pha s©u non. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 22 III. §Þa ®iÓm, thêi gian, vËt liÖu, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1 §Þa ®iÓm vµ thêi gian nghiªn cøu: * §Þa ®iÓm nghiªn cøu : - Qu¶ng Tr−êng - L¨ng Chñ TÞch Hå ChÝ Minh, Hµ Néi vµ vïng phô cËn. - Bé m«n c«n trïng tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp Hµ Néi * Thêi gian nghiªn cøu : - Tõ th¸ng 01/2010 - th¸ng 10/ 2010. 3.2 §èi t−îng vµ vËt liÖu nghiªn cøu * §èi t−îng nghiªn cøu: - Hoa hång vµ hoa dõa c¹n . - Thµnh phÇn s©u, nhÖn h¹i hoa hång, hoa dõa c¹n. * VËt liÖu nghiªn cøu: - Lä ®ùng c«n trïng thu thËp cã n¾p l−íi th«ng tho¸ng, lä ®ùng bä trÜ cã n¾p (hoÆc èng ephendoff) chøa cån 70o, khay nhùa thu thËp mÉu, tói nilon cã mÐp d¸n kÝn, vît b¾t c«n trïng, bót l«ng, giÊy thÊm, kÐo, panh, b×nh phun thuèc trõ s©u b»ng tay 2 l, b×nh phun thuèc b»ng tay ®eo vai 8lÝt.., kÝnh lóp soi næi (cã bé phËn chôp ¶nh) vµ kÝnh hiÓn vi huúnh quang quan s¸t c¸c ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña s©u h¹i chÝnh. Lä nh©n nu«i cã n¾p l−íi ( bä trÜ ), ®Üa petri theo dâi thÝ nghiÖm sinh häc, bÉy dÝnh mµu xanh (kÝch th−íc: 12x12x20cm,, bªn ngoµi cã bäc nykon tr¾ng cã phñ b»ng mét líp chÊt dÝnh). Thuèc trõ s©u tæng hîp h÷u c¬ thuéc nhãm Cacbamat, Pyrethroit, vµ c¸c thuèc trõ s©u sinh häc nhãm Abamectin hiÖn ®ang ®−îc b¸n trªn thÞ tr−êng vµ ®−îc khuyÕn c¸o trõ bä trÜ tèt ®ã lµ: + Nhãm Abamectin: Thuèc Emalusa 50,5 WSG, Aramectin 300EC. + Nhãm Cacbamat : Thuèc Padan 95SP. + Nhãm Pyrethroit : Thuèc Polytrin 440EC. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 23 - Hép kü thuËt thö nghiÖm thuèc BVTV (10x14cm), bót, sæ ghi chÐp vµ c¸c dông cô cÇn thiÕt kh¸c. 3.3 Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.3.1 §iÒu tra ngoµi ®ång a) Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra x¸c ®Þnh thµnh phÇn s©u, nhÖn h¹i hoa hång vµ hoa dõa c¹n * §iÒu tra t¹i L¨ng B¸c Hå vµ Tõ Liªm - T©y Tùu: ViÖc ®iÒu tra ®−îc tiÕn hµnh theo ph−¬ng ph¸p tù do kh«ng cã ®Þnh ®iÓm trªn c©y hoa hång, hoa dõa c¹n. + Quan s¸t b»ng m¾t ®Ó ph¸t hiÖn s©u h¹i, triÖu trøng g©y h¹i trªn c¸c bé phËn cña c©y hoa. NhÑ nhµng dïng vît, b¾t b»ng tay ®ång thêi ng¾t nh÷ng bé phËn bÞ h¹i ®Ó vÒ ph©n tÝch. §èi víi loµi c«n trïng nhá th× ng¾t bé phËn bÞ h¹i ®ang cã s©u h¹i cho vµo tõng tói nylon kÝn miÖng. + §−a c¸c mÉu vËt vÒ phßng thÝ nghiÖm, ph©n tÝch x¸c ®Þnh tªn loµi, sè l−îng thu b¾t ®−îc trªn tõng lo¹i c©y hoa vµ m« t¶ h×nh th¸i. §èi víi nh÷ng loµi c«n trïng ®−îc xö lý theo ph−¬ng ph¸p kh« vµ ng©m −ít - th× ngoµi lä ph¶i ghi nh1n: “ ngµy thu mÉu, ®Þa ®iÓm thu mÉu, c©y hoa thu mÉu ( tªn ViÖt Nam, tªn khoa häc), bé phËn thu mÉu, ng−êi thu mÉu ”. b) Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra diÔn biÕn mËt ®é s©u h¹i hoa hång vµ hoa dõa c¹n. - §iÒu tra trªn 5 ruéng cè ®Þnh ®iÓn h×nh cho mçi gièng hoa. §iÒu tra ®Þnh kú 7 ngµy/lÇn, theo 5 ®iÓm chÐo gãc, mçi ®iÓm 3-5 c©y trong suèt qu¸ tr×nh sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña c©y. §Õm sè l−îng loµi s©u h¹i trªn tõng c©y hoÆc con trªn bé phËn cña c©y. - §èi víi nh÷ng loµi s©u h¹i cã kÝch th−íc nhá ( rÖp, bä trÜ, nhÖn h¹i…), mçi ®iÓm chän 3-5 c©y, mçi c©y ®iÒu tra ë 3 tÇng l¸ (tÇng l¸ ngän, tÇng l¸ gi÷a, tÇng l¸ s¸t gèc) ®Õm hoÆc ng¾t 10 l¸/tÇng ®−a vÒ phßng x¸c ®Þnh mËt ®é (con/l¸) ( hoÆc ®iÒu tra 3-5 hoa/c©y). Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 24 3.3.2 Nghiªn cøu trong phßng * Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm sinh th¸i, sinh häc cña loµi s©u h¹i chÝnh trªn hoa hång, hoa dõa c¹n. - Thu b¾t s©u non, nhéng tõ ngoµi ®ång vÒ phßng nu«i vµ cho vò hãa vµ theo dâi tËp tÝnh sinh häc. Thu thËp trøng vµ sö dông trøng ®Î cïng mét ngµy ®Ó x¸c ®Þnh thêi gian ph¸t dôc cña c¸c pha ph¸t dôc theo ph−¬ng ph¸p nu«i c¸ thÓ ( n= 30 c¸ thÓ). - Ph−¬ng ph¸p nu«i c¸ thÓ bä trÜ trªn c©y trång: + GhÐp cÆp tr−ëng thµnh ( ®ùc+c¸i), cho mçi cÆp tr−ëng thµnh vµo lång nu«i s©u cã s½n bé phËn c©y ký chñ thÝch hîp cña chóng ( c¸nh hoa-®1 tiÕn hµnh kiÓm tra lo¹i bá bä trÜ ®Ó cã nguån thøc ¨n s¹ch cho bä trÜ nu«i trong phßng). Sau 1 ngµy tiÕn hµnh soi c¸c c¸nh hoa d−íi kÝnh nóp 2 m¾t ®Ó t×m trøng. Dïng kim t¸ch phÇn c¸nh hoa cã trøng, sau ®ã lÊy ®Æt mçi trøng vµo trong mét hép nu«i s©u nhá cã ®Æt s½n mét c¸nh hoa s¹ch ( d−íi ®¸y lãt giÊy thÊm n−íc ®Ó gi÷ c¸nh hoa t−¬i ), ngoµi hép cã d¸n nh1n ®¸nh sè thø tù tõ 1 ®Õn 30 vµ ghi ngµy chuyÓn trøng. TiÕp tôc theo dâi trøng në vµ c¸c pha ph¸t dôc kh¸c cña bä trÜ ( bä trÜ tuæi 1, bä trÜ tuæi 2, tiÒn nhéng, nhéng gi¶ vµ tr−ëng thµnh ) cho tíi khi kÕt thóc thÝ nghiÖm. - ChØ tiªu theo dâi: Theo dâi ®−îc thêi gian ph¸t dôc cña tõng pha, thêi gian vßng ®êi cña bä trÜ trªn c¸nh hoa hång ( hoÆc hoa dõa c¹n). 3.3.3 Thö nghiÖm hiÖu lùc cña mét sè lo¹i thuèc trõ bä trÜ trong phßng thÝ nghiÖm vµ ngoµi ®ång. a) Trong phßng thÝ nghiÖm: * Bè trÝ thÝ nghiÖm theo 5 c«ng thøc trªn pha s©u non bä trÜ tuæi 2 + C«ng thøc 1: Aramectin 300EC nång ®é 0,12%. + C«ng thøc 2: Padan 95SP nång ®é 0,10%. + C«ng thøc 3: Polytrin 440EC nång ®é 0,19%. + C«ng thøc 4:Emalusa 50,5 WSG nång ®é 0,11% + C«ng thøc 5: §èi chøng phun n−íc l1. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 25 §èi chøng phun n−íc l1. * Ph−¬ng ph¸p tiÕn hµnh : Mçi hép nu«i s©u (kÝch th−íc 10x14cm) ®Æt mét b«ng hoa ®−îc c¾m trªn miÕng xèp thÊm n−íc. Dïng bót l«ng chuyÓn 30 c¸ thÓ s©u non bä trÜ tuæi 2 vµo mét hoa trong 1 hép nu«i s©u. TiÕn hµnh lµm 5 c«ng thøc, mçi c«ng thøc nh¾c l¹i 3 lÇn (sè c¸ thÓ trong 1 lÇn nh¾c l¹i lµ n=30), mçi c«ng thøc phun mét lo¹i thuèc. Sau ®ã phun l−îng võa thuèc ®1 pha lªn hoa ( kh«ng ®Ó thuèc ®äng thµnh giät trªn hoa). TiÕp tôc theo quan s¸t vµ ®Õm sè l−îng bä trÜ cßn sèng sau 6h, 24h, 48h. TÝnh hiÖu lùc thuèc theo c«ng thøc Abbott. b) ThÝ nghiÖm ngoµi ®ång. * Thö nghiÖm bèn lo¹i thuèc: - DiÖn tÝch mçi « thÝ nghiÖm cña mét lÇn nh¾c l¹i lµ 25m2, bè trÝ theo kiÓu ngÉu nhiªn hoµn chØnh (RCB) víi 5 c«ng thøc - mçi c«ng thøc nh¾c l¹i 3 lÇn. - Phun thuèc ®−îc tiÕn hµnh b»ng b×nh b¬m tay ®eo vai. C«ng thøc Lo¹i thuèc dïng LiÒu l−îng I Aramectin 300EC 1 lÝt/ha II Padan 95SP 0,25lÝt/ha III Polytrin 440EC 0,5lÝt/ha IV Emalusa 50,5 WSG 0,9kg/ha V §èi chøng Phun n−íc l1 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 26 S¬ ®å bè trÝ thÝ nghiÖm phun thuèc ®èi víi bä trÜ h¹i hoa hång D¶i b¶o vÖ (2m) CT I CT II CT III CT IV CT V CT III CT IV CT V CT I CT II D ¶i b ¶o v Ö (2 m ) CT II CT I CT III CT V CT IV D ¶i b¶o vÖ (2m ) D¶i b¶o vÖ (2m) - TiÕn hµnh ®iÒu tra sè l−îng s©u tr−íc khi phun 1 ngµy vµ sau phun 1, 3, 5, 7 ngµy. - HiÖu lùc thuèc ®−îc tÝnh theo c«ng thøc Hendeso -Tilton. * §Æt bÉy mµu xanh (12x12x20cm) víi kho¶ng c¸ch ®Æt bÉy lµ: 1bÉy/20m chiÒu dµi. Theo dâi thÝ nghiÖm vµ thay bÉy 1tuÇn/lÇn. 3.3.4 C¸c c«ng thøc tÝnh to¸n. Tæng sè ®iÓm ®iÒu tra cã loµi s©u A * Møc ®é phæ biÕn loµi s©u A ( % ) = x 100 Tæng sè ®iÓm ®iÒu tra - : Møc ®é phæ biÕn rÊt Ýt ( < 5%) + : Møc ®é phæ biÕn Ýt ( 5- 25%) Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 27 ++ : Møc ®é phæ biÕn trung b×nh ( 25-50%) +++ : Møc ®é phæ biÕn nhiÒu ( > 50%) ∑ Sè s©u b¾t gÆp * MËt ®é s©u = (con/c©y,l¸) ∑ Sè c©y (l¸) ®iÒu tra * §èi víi bä trÜ : Tæng sè c¸ thÓ ®iÒu tra ®−îc + MËt ®é bä trÜ = (con/l¸,hoa) Tæng sè l¸,hoa ®iÒu tra + Thêi gian ph¸t dôc trung b×nh cña mét c¸ thÓ (ngµy) i iX ×n∑ XTB (ngµy) = N Trong ñã: XTB : thêi gian ph¸t dôc trung b×nh Xi : thêi gian ph¸t dôc cña c¸ thÓ thø i ni : sè c¸ thÓ ph¸t dôc ë ngµy thø i N : tæng sè c¸ thÓ theo dâi + Søc ®Î trøng trung b×nh cña mét c¸ thÓ c¸i (qu¶) Xi∑ XTB(qu¶)= N Trong ®ã : XTB : sè trøng ®Î trung b×nh Xi : sè trøng ®Î cña c¸ thÓ thø i N : Tæng sè c¸ thÓ c¸i theo dâi Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 28 + Søc ¨n måi trung b×nh cña mét c¸ thÓ bä xÝt (con) Xi∑ XTB(con)= N Trong ®ã : XTB : sè l−îng bä trÜ tiªu thô trung b×nh Xi : sè l−îng bä trÜ tiªu thô cña c¸ thÓ thø i N : Tæng sè c¸ thÓ theo dâi - Sai sè ®−îc tÝnh theo c«ng thøc : n t XX .δ ±= Trong ®ã: t : tra b¶ng Student - Fisher víi ®é tin cËy P = 0,95 vµ ®é tù do k = n-1 n: Sè c¸ thÓ theo dâi δ: §é lÖch chuÈn, ®−îc tÝnh theo c«ng thøc 1 )( 2 − − = ∑ n XXi δ + HiÖu lùc cña thuèc trõ s©u trong phßng ®−îc tÝnh theo c«ng thøc ABBOTT: (Ca –Ta ) H(%) = x 100 Ca Trong ®ã: H(%): HiÖu lùc cña thuèc Ca: Sè l−îng c«n trïng sèng ë c«ng thøc ®èi chøng sau khi xö lý Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 29 thuèc Ta: Sè l−îng c«n trïng sèng ë c«ng thøc thÝ nghiÖm sau khi xö lý thuèc + HiÖu lùc cña thuèc trõ s©u ngoµi ®ång ®−îc tÝnh theo c«ng thøc Henderson-Tilton: H( %) = ( 1 - ) x 100 Trong ®ã: H: lµ hiÖu lùc cña thuèc (%). Ta: sè bä trÜ sèng sãt ë c«ng thøc thÝ nghiÖm sau phun thuèc. Tb: sè bä trÜ sèng sãt ë c«ng thøc thÝ nghiÖm tr−íc phun thuèc. Ca: sè bä trÜ sèng sãt ë c«ng thøc ®èi chøng sau phun thuèc. Cb: sè bä trÜ sèng sãt ë c«ng thøc ®èi chøng tr−íc phun thuèc. - Sè liÖu sÏ ®−îc tÝnh to¸n vµ xö lý theo ch−¬ng tr×nh Excel vµ xö lý thèng kª theo ch−¬ng tr×nh IRRISTAT dïng cho khèi trång trät vµ b¶o vÖ thùc vËt. Ta x Cb Ca x Tb Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 30 IV. KÕt qu¶ 4.1 Thµnh phÇn s©u, nhÖn h¹i trªn hoa hång, hoa dõa c¹n vô xu©n 2010 t¹i L¨ng B¸c Hå. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu, ®iÒu tra s©u h¹i trªn c©y hoa hång vµ hoa dõa c¹n ë L¨ng B¸c Hå chóng t«i ®1 thu thËp ®−îc 12 loµi cña 7 hä thuéc 5 bé c«n trïng vµ 1 bé ve bÐt, ®−îc thÓ hiÖn qua b¶ng 4.1 Qua kÕt qu¶ b¶ng 4.1 cho thÊy râ sù kh¸c biÖt vÒ sè l−îng loµi còng nh− c¸c bé, hä s©u h¹i trªn c©y hoa hång vµ dõa c¹n t¹i L¨ng B¸c. Thµnh phÇn s©u, nhÖn h¹i trªn hoa hång bao gåm 8 loµi thuéc 4 hä vµ 4 bé. Trong ®ã, sè l−îng loµi thu thËp ®−îc tËp trung nhiÒu nhÊt ë bé c¸nh t¬ Thysanoptera (3 loµi chiÕm 37,5% tæng sè loµi), tiÕp theo lµ hai bé c¸nh vÈy vµ bé nhÖn nhá (2 loµi chiÕm 25% tæng sè loµi), cuèi cïng lµ bé c¸nh nöa Hemiptera (chØ cã 1 loµi chiÕm 12,5% tæng sè loµi). Thµnh phÇn s©u, nhÖn h¹i trªn hoa dõa c¹n l¹i cã tæng lµ 9 loµi thuéc 7 hä vµ 6 bé. Chóng t«i nhËn thÊy trªn hoa dõa c¹n sè l−îng loµi thu thËp ®−îc tËp trung nhiÒu nhÊt còng ë bé c¸nh t¬ (3 loµi chiÕm 33,33% tæng sè loµi) vµ loµi cã møc ®é xuÊt hiÖn nhiÒu nhÊt lµ bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom. §Æc biÖt, trªn hoa dõa c¹n ®1 cã sù xuÊt hiÖn thªm 2 bé (bé c¸nh cøng, bé c¸nh ®Òu). Tuy cã sè l−îng thµnh phÇn nhiÒu h¬n so víi hoa hång nh−ng thùc tÕ ®iÒu tra cho thÊy møc ®é xuÊt hiÖn vµ g©y h¹i cña c¸c loµi s©u, nhÖn h¹i trªn hoa dõa c¹n l¹i thÊp h¬n hoa hång. Qua b¶ng còng cho thÊy trong 5 bé c«n trïng vµ 1 bé nhÖn nhá chØ cã bé c¸nh t¬ Thysanoptera, bé c¸nh v¶y Lepidoptera vµ 1 bé ve bÐt (Acarina) lµ cã møc ®é xuÊt hiÖn g©y h¹i phæ biÕn nhÊt trªn c¶ hai lo¹i c©y hoa. Trong ®ã tËp trung chñ yÕu ë 3 loµi : bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom, s©u xanh Helicoverpa armigera Hubner vµ nhÖn ®á hai chÊm Tetranychus urticae Koch. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 31 Bảng 4.1 Thành phần sâu, nhện hại hoa hồng, hoa dừa cạn vụ xuân 2010 tại Lăng Bác Hồ MðXH STT Tên Việt Nam Tên khoa học Họ Bộ HH HDC 1 Bọ xít xanh Nezara viridula Fabr Pentatomidae Hemiptera - + 2 Bọ trĩ Thrips palmi Karny + + 3 Bọ trĩ Frankliniella intonsa Trybom +++ +++ 4 Bọ trĩ Thrips tabaci Lyderman + 5 Bọ trĩ Scirtothrips dorsalis Hood. Thriphidae Thysanoptera + 6 Sâu xanh Helicoverpa armigera Hubner +++ ++ 7 Sâu khoang Spodoptera litura Fabr Noctuidae ++ 8 Sâu vẽ bùa Phyllocnistic citrella Gracilaridae Lepidoptera + 9 Câu cấu xanh Hepomeceo Squamosus F Curculionidae Coleoptera - 10 Rệp xanh ñen Pleotrichophorus chrysanthemi Theobald Aphididae Homptera + 11 Nhện ñỏ hai chấm Tetranychus urticae Koch +++ ++ 12 Nhện ñỏ son Tetrany._. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 67 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1 NSP 3 NSP 5 NSP 7 NSP Aramectin 300EC Padan 95SP Polytrin 440EC Emalusa 50,5 WSG H iÖ u lù c (% ) cñ a th uè c H×nh 4.16 HiÖu lùc (%) cña thuèc BVTV ®èi víi bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom trªn hoa hång ngoµi ®ång ruéng Thuèc BVTV lµ mét biÖn ph¸p kh«ng thÓ thiÕu trong viÖc dËp dÞch mét c¸ch nhanh chãng, ®©y còng lµ mét biÖn ph¸p ®−îc sö dông trong IPM. Tuy nhiªn nÕu sö dông thuèc phæ réng, ®Æc biÖt lµ thuèc trõ s©u trong mét thêi gian dµi cã thÓ mang l¹i rÊt nhiÒu hËu qu¶ nghiªm träng : huû diÖt thiªn ®Þch, béc ph¸t dÞch h¹i kh¸ng thuèc, sù t¸i béc ph¸t dÞch h¹i, g©y « nhiÔm m«i tr−êng. Thuèc trõ s©u sinh häc lµ lo¹i thuèc Ýt g©y h¹i cho con ng−êi, h¹n chÕ « nhiÔm m«i tr−êng, cã t¸c dông cho viÖc phßng trõ dÞch h¹i vµ ®¶m b¶o cho c©y sinh tr−ëng, ph¸t triÓn tèt cho s¶n phÈm chÊt l−îng cao. V× vËy viÖc sö dông c¸c lo¹i thuèc nµy sÏ lµ h−íng ®i míi trong nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp s¹ch vµ an toµn. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 68 Ruéng thÝ nghiÖm Ruéng thÝ nghiÖm ¶nh 4.17 Mét sè h×nh ¶nh thùc tËp Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 69 V. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 5.1 KÕt luËn - Thµnh phÇn s©u nhÖn h¹i trªn c©y hoa hång vµ c©y hoa dõa c¹n vô xu©n 2010 t¹i L¨ng B¸c Hå thu ®−îc : 12 loµi cña 7 hä thuéc 5 bé c«n trïng vµ 1 bé ve bÐt. §Æc biÖt 3 loµi cã møc ®é xuÊt hiÖn cao nhÊt lµ : bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom, s©u xanh Helicoverpa armigera Hubner vµ nhÖn ®á hai chÊm Tetranychus urticae Koch. - Thµnh phÇn s©u, nhÖn h¹i trªn gièng hoa hång vô xu©n 2010 t¹i T©y Tùu - Tõ Liªm - HN : Chóng t«i thu ®−îc 10 loµi, trong ®ã cã 3 loµi t−¬ng tù nh− ë L¨ng B¸c Hå còng cã møc ®é xuÊt hiÖn cao nhÊt. - §iÒu tra diÔn biÕn mËt ®é cña 3 loµi s©u h¹i chÝnh : (Frankliniella intonsa Trybom , Helicoverpa armigera Hubner vµ Tetranychus urticae Koch) trªn hoa hång vµ hoa dõa c¹n vô xu©n 2010 t¹i L¨ng B¸c Hå chóng t«i thÊy mËt ®é xuÊt hiÖn cña chóng rÊt cao, trong ®ã cao nhÊt lµ bä trÜ. MËt ®é s©u h¹i trªn hoa hång cao h¬n trªn hoa dõa c¹n. - DiÔn biÕn mËt ®é bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom trªn hoa hång t¹i T©y Tùu (Tõ Liªm) cao h¬n trªn hoa dõa c¹n ë v−ên hoa Phó Th−îng (T©y Hå). - Khi nu«i bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom b»ng c¸nh hoa hång th× thêi gian ph¸t dôc nhanh h¬n vµ ®Î trøng nhiÒu h¬n so víi nu«i b»ng c¸nh hoa dõa c¹n. - Thµnh phÇn thiªn ®Þch b¾t måi bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom t¹i L¨ng B¸c Hå chóng t«i thu ®−îc 9 loµi, ë T©y Tùu - Tõ Liªm thu ®−îc 10 loµi. Trong ®ã phæ biÕn nhÊt lµ 2 loµi : bä rïa ®á Micraspis discolor Fabr vµ bä xÝt b¾t måi Orius sauteri Poppius. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 70 - Søc ¨n cña bä xÝt b¾t måi Orius sauteri Poppius ë pha tr−ëng thµnh lµ lín nhÊt 217-512 bä trÜ víi trung b×nh 383,8 ± 43,97 , cßn Êu trïng tuæi 1 cã søc tiªu thô Ýt nhÊt 0-5 bä trÜ. - Khi ®Æt bÉy mµu xanh mËt ®é trung b×nh bä trÜ trªn hoa hång tõ 16,9 con/l¸,hoa ®1 gi¶m xuèng 12,2 con/l¸,hoa. - Thuèc cã hiÖu lùc cao nhÊt lµ Padan 95SP, sau ®ã lµ lo¹i thuèc sinh häc Aramectin 300EC, Emalusa 50,5 WSG. HiÖu lùc thÊp nhÊt lµ Polytrin 440EC . 5.2 §Ò nghÞ - Sö dông c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi vµo c«ng t¸c gi¶ng d¹y. - Sö dông thuèc sinh häc Aramectin 300EC, Emalusa 50,5 WSG trõ bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom. - øng dông c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi vµo c«ng t¸c ch¨m sãc, b¶o vÖ c©y hoa ë khu vùc L¨ng B¸c Hå vµ c¸c v−ên hoa, c«ng viªn kh¸c. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 71 Tµi liÖu tham kh¶o I. Tµi liÖu tiÕng ViÖt 1 T« ThÞ Hoµi Anh (2007), Nghiªn cứu thành phÇn bọ trĩ hại hoa, ñặc ñiểm h×nh th¸i, sinh vật học của loài g©y hại chủ yếu và biện ph¸p phßng trừ vụ hÌ thu năm 2007 tại ðằng Hải - Hải Phßng, B¸o c¸o thùc tËp tèt nghiÖp - Tr−êng §¹i häc N«ng NghiÖp Hµ Néi. 2 Ban Qu¶n Lý L¨ng Chñ TÞch Hå ChÝ Minh, Ban Qu¶n Lý Qu¶ng Tr−êng Ba §×nh (2001), “Tæng kÕt ch¨m sãc c©y hoa, c©y c¶nh, c©y xanh ”, B¸o c¸o tæng kÕt 25 n¨m ch¨m sãc hoa, c©y c¶nh t¹i L¨ng Chñ TÞch Hå ChÝ Minh. 3 Bé N«ng NghiÖp & Ph¸t TriÓn N«ng Th«n (2006), Qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp trªn c©y cã mói, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi. 4 Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n (2008), Danh môc thuèc B¶o vÖ thùc vËt ®−îc phÐp sö dông, h¹n chÕ sö dông vµ cÊm sö dông ë ViÖt Nam, NXB N«ng NghiÖp, Hà Nội . 5 Bé m«n c«n trïng (2004), Gi¸o tr×nh c«n trïng chuyªn khoa, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi. 6 Bé m«n Hoa vµ C©y C¶nh(2004), Gi¸o tr×nh Hoa c©y c¶nh, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi. 7 Côc b¶o vÖ thùc vËt (1995), Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra ph¸t hiÖn s©u bÖnh h¹i c©y trång, tËp 2, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi. 8 NguyÔn ThÞ Ch¾t (2010), KÕt qu¶ nghiªn cøu s©u bÖnh h¹i trªn c©y mai, 9 Ph¹m TiÕn Dòng (2008), ThiÕt kÕ thÝ nghiÖm vµ xö lý kÕt qu¶ b»ng phÇn mÒm thèng kª Irristat, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi. 10 NguyÔn V¨n §Ünh (2004), Gi¸o tr×nh nhÖn nhá h¹i c©y trång, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 72 11 NguyÔn ViÖt Hµ (2008), Thµnh phÇn bä trÜ h¹i hoa hång, hoa cóc, ®¨c ®iÓm h×nh th¸i sinh häc cña loµi bä trÜ chñ yÕu vµ biÖn ph¸p phßng trõ trong vô xu©n 2008 t¹i H¶i Phßng, LuËn v¨n th¹c sü n«ng nghiÖp - Tr−êng §¹i häc N«ng NghiÖp Hµ Néi. 12 Hµ Quang Hïng, Yorn Try, Hµ Thanh H−¬ng (2005), Bä trÜ h¹i c©y trång vµ biÖn ph¸p phßng trõ, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi. 13 NguyÔn M¹nh Hïng (2008), Thµnh phÇn s©u, nhÖn h¹i vµ thiªn ®Þch cña chóng trªn c©y hoa hång; diÔn biÕn mËt ®é s©u h¹i chÝnh vµ biÖn ph¸p phßng trõ b»ng thuèc ho¸ häc vô xu©n 2008 t¹i Hµ Néi, LuËn v¨n th¹c sü n«ng nghiÖp - Tr−êng §¹i häc N«ng NghiÖp Hµ Néi. 14 NguyÔn M¹nh Hïng, NguyÔn M¹nh Chinh (2008), Trång - ch¨m sãc vµ phßng trõ s©u bÖnh c©y hoa hång, NXB N«ng NghiÖp, TP Hå ChÝ Minh. 15 D−¬ng C«ng Kiªn (2008), Hoa hång- kü thuËt trång, ch¨m sãc vµ trang trÝ, NXB N«ng NghiÖp, TP Hå ChÝ Minh, tr 9, 10, 20. 16 Thiªn Kim (2008), Trång hoa quanh nhµ, NXB Kü ThuËt, Hµ Néi 17 §ç ThÞ Thu Lai (2008), Nghiªn cøu mét sè biÖn ph¸p kü thuËt nh»m n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l−îng c©y hoa trång chËu phôc vô trang trÝ khu vùc L¨ng vµ Qu¶ng tr−êng Ba §×nh, LuËn v¨n th¹c sü n«ng nghiÖp - Tr−êng §¹i häc N«ng NghiÖp Hµ Néi, tr 1,2,12. 18 NguyÔn ThÞ lan, Ph¹m TiÕn Dòng (2006), Gi¸o tr×nh ph−¬ng ph¸p thÝ nghiÖm, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi. 19 NguyÔn Xu©n Linh (1998), Kü thuËt trång hoa, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi, tr 8-9. 20 Ph¹m V¨n LÇm (2006), Ba m−¬i n¨m ®iÒu tra c¬ b¶n s©u bÖnh h¹i c©y trång 1976- 2006, Bé m«n chÈn ®o¸n gi¸m ®Þnh dÞch h¹i ViÖn BVTV, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi, tr 43,53,93. 21 NguyÔn ThÞ Kim Lý (2009), Gi¸o tr×nh hoa, c©y c¶nh, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi, tr 18,19,139, 152, 219. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 73 22 TrÇn V¨n M1o biªn dÞch (2008), Hái ®¸p vÒ kü thuËt nu«i trång hoa vµ c©y c¶nh, tËp 2, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi. 23 TrÇn V¨n M1o, NguyÔn ThÕ Nh1 (2008), Phßng trõ s©u bÖnh h¹i c©y c¶nh, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi, tr 70. 24 TrÇn V¨n M1o biªn dÞch (2008), Hái ®¸p vÒ kü thuËt nu«i trång hoa vµ c©y c¶nh, tËp 3, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi, tr 46. 25 NguyÔn ThÕ Nh1, TrÇn C«ng Loanh (2002), Sö dông c«n trïng vµ vi sinh vËt cã Ých, tËp 1, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi. 26 NguyÔn ThÞ Kim Oanh (2003), §Æc ®iÓm sinh häc, sinh th¸i cña nhÖn ®á (Tetranychus cinnabarinus Boid). H¹i hoa hång ë vïng Hµ Néi. T¹p chÝ chuyªn ngµnh BVTV sè 2, trang 23. 27 §Æng NguyÔn Hång Ph−¬ng (2006), Nghiªn cøu thµnh phÇn nhÖn h¹i, biÖn ph¸p phßng trõ loµi nhÖn h¹i chñ yÕu hoa hång vô xu©n hÌ - 2006 t¹i Hµ Néi vµ vïng phô cËn, LuËn v¨n th¹c sü n«ng nghiÖp - Tr−êng §¹i häc N«ng NghiÖp Hµ Néi. 28 Hoµng Anh TuÊn (2002), B−íc ®Çu nghiªn cøu bä trÜ h¹i b«ng vµ mét sè biÖn ph¸p phßng trõ t¹i Ninh ThuËn, LuËn v¨n th¹c sü n«ng nghiÖp. 29 Th¸i V¨n ThiÖn (2007), Kü thuËt trång mai vµng, NXB N«ng NghiÖp, TP Hå ChÝ Minh, tr 112 - 113. 30 Lª ThÞ Thu (2004), B−íc ®Çu nghiªn cøu kü thuËt nh©n nu«i hµng lo¹t bä xÝt b¾t måi Orius sauteri Poppius trong phßng thÝ nghiÖm ®Ó phßng trõ bä trÜ Thrips palmi h¹i ®Ëu rau ë Gia L©m- Hµ Néi vô hÌ thu 2004. B¸o c¸o thùc tËp tèt nghiÖp - Tr−êng §¹i häc N«ng NghiÖp Hµ Néi. 31 NguyÔn Mai Th¬m (2008), Nghiªn cøu chän t¹o vµ nh©n gièng c©y hoa hång (Rosa L.) n¨ng suÊt, chÊt l−îng cao cho mét sè tØnh miÒn b¾c ViÖt Nam, tr 1, 16. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 74 32 NguyÔn §øc Tïng (2006), §iÒu tra thµnh phÇn s©u nhÖn h¹i, nghiªn cøu ®Æc ®iÓm ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña mét sè loµi h¹i chÝnh trªn hoa Hång t¹i nhµ l−íi tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I- Hµ Néi vµ c¸c vïng hoa ngo¹i thµnh Hµ Néi. B¸o c¸o Khoa häc, Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp - Hµ Néi. 33 NguyÔn Minh TrÝ (2009), BÝ quyÕt trång, ch¨m sãc hoa vµ c©y c¶nh hiÖu qu¶, tËp 1, NXB Khoa häc tù nhiªn vµ c«ng nghÖ, tr 133, 134. 34 §µo Thanh V©n, §Æng ThÞ Tè Nga (2007), Gi¸o tr×nh c©y hoa, NXB N«ng NghiÖp, Hµ Néi. 35 Yorn Try (2003), Bä trÜ Thrips palmi Karny h¹i ®Ëu rau vµ thiªn ®Þch cña chóng t¹i Gia L©m- Hµ Néi vô xu©n hÌ, LuËn v¨n th¹c sü n«ng nghiÖp - Tr−êng §¹i häc N«ng NghiÖp Hµ Néi. 36 |act:detail|newsid:1285 37 =9&ItemID=67&ItemConID=87&id=862&type=13 38 39 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 75 II. Tµi liÖu n−íc ngoµi 41 Ananthakrishnan, T.N.(1984), Bioecology of Thrips, India Publ. house, 170p. 42 Atakan E. and A. Faruk Ozgur (2001), “Preliminary investigation on damage by Frankliniella intonsa to cotton in the Cukurova region of Turkey Thrips and Tospoviruses”, Proceedings of the 7th International Symposium on Thysanoptera (2-7 July, 2001, Reggio Calabria, Italy), Rita Marullo & Laurence Mound [eds], pp. 221-224. 43 Agarwala B.K; Raychaushuri D.N (1982), Observations on the population trends of Rose aphids and their hymenopteran parasites in Kalimpong,West Bengal (India).Rev. of Appl. Entomol, vol. 76 (6), p. 430. 44 CABI (2006), Crop protection Compendium, CD-ROM. 45 Cheng L. S (1987), “On the Taiwan thrips”, Proceedings of A regions, Growing for Market, December, pp. 8 – 9. 46 Fournier, Francois, Guy Boivin, and Robin Stewart, (1995), “Effect of Thrips tabaci (Thysanoptera: Thripidae) on yellow onion yields and economic threshold for its management”, Entomological Society of America, vol.88, No. 5, pp. 1401-1407 47 Geoge Kuepper (2004), “Thrips Management Alternatives in the Field,Attra National Susstainable Agriculture Information Service 2004” 48 G.H.Schmelzer, A. Gurib-Fakim (2008), Plant Resources of Tropical Africa 11 (1), Medicinal plants 1, Wageningen, Netherlands, pp. 153-154,156-157. 49 Goodwin S.; Herron G.; Gough N.; Wellham T.; Rophall J.; Parker R. (1996), Relationship between insecticide - acaricide resistance and fild control in Tetranychus urticae (Acari: Tetranychidae) infesting roses. Rev. of Agri. Entomol. Vol. 84(3), p. 334. 50 Hua T. and J.S. Liu, and N.T. Chang (1997), “Thrips of three floricultures in Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 76 southern Taiwan (original language Chinese)”, Plant Protection Bulletin (Taipei) 39 (3), 251-263 51 Jesiotr L.J (1981), The influence of the host plants on the reproduction potential of the twospotted spider mite, Tetranychus urticae Koch (Acarina: Tetranychidae). III. Responses of different populations feeding on the beens, rose and carnations. Rev. of Appl. Entomol. Vol. 69(8), p.551. 52 Mau, R. F. L. and Martin J.L., (1993), Frankliniella occidentalis (Pergande). Crops knowledge master. 53 Melanie Devault(2005),”Flowers and insects:A manageable combination”, 54 Mound L. A. (1997), Biological, Diversity, Thrips as Crop pests, CAB International, pp. 197 – 213. 55 Mound L.A (2007), Thysanoptera Biology and Identification (2007), CSIRO-Australia. 56 Paul Barden (2004), Old garden rose and beyond magazine, US. 57 Pirone P.P.; Dodge B.O,; Richett H. W (1960), Diseases and pests of ornamental plants. The Ronld Pree Company, new York. 775pp. 58 Sabelis M. W (1982), Biological control of twospotted spider mite using phytoseiid predators, Part I. Modelling the predator-prey interaction at the individual level. Rev. of Appl. Entomol. Vol. 70(12),p. 890- 891. 59 Saunders, P.J.W. (1970). The resistance of some cultivars and species of Rosa to Diplocarpon rosae Wolf causing blackspot disease. The Rose Annual. 118-128 60 Suplicy F. N.; Souza F. M.; Takematsu A.P.; Sato M. E (1996), Resistance of Twospotted spider mite Tetranychus urticae (Koch) to acaricides on roses, in Itapevi, Sao Paulo. Rev. of Agri. Entomol. Vol.84(3),p. 334. 61 Wang C. L. (1989), “Thrips on vegetable crops”. Chinese Journal of Entomology, Special publ. No. 4, pp. 70 – 82. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 77 62 Wang C. L (1982), Insect pest and their injury on rose. Rev. of Appl. Entomol. Vol. 70 (12), p. 889. 63 Wang W. J.; Liu T. S. (1996), Toxicity of mixtures of several miticides with the fungicide triforine against twosptted mite on roses. Rev. of Agri. Entomol. Vol. 84(3), p. 333. 64 Waterhouse D. F. (1995), The major arthropod pest and weeds of agriculture in southeast Asia. ACIAR, Canberra, Australia. 65 Wisniewska- Gizeszkiewicz H.; Witaszek W. (1996), Evaluating the suitability of 26 rose cultivars grown for cut flowers in a heated plastic tunnel. Rev. of agri. Entomol. Vol. 84(8), p. 951. 66 67 68 69 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 78 Phô lôc Phô lôc xö lý thãng kª 1. HiÖu lùc (%) cña thuèc BVTV ®èi víi s©u non bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom trªn hoa hång trong phßng thÝ nghiÖm B¶ng 4.15 BALANCED ANOVA FOR VARIATE 6H FILE NGA7 13/12/10 23:31 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 1 VARIATE V003 6H LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 3 820.073 273.358 82.96 0.000 3 2 NL 2 22.7624 11.3812 3.45 0.100 3 * RESIDUAL 6 19.7713 3.29522 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 11 862.607 78.4188 ----------------------------------------------------------------------------- BALANCED ANOVA FOR VARIATE 24H FILE NGA7 13/12/10 23:31 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 2 VARIATE V004 24H LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 3 1331.57 443.856 191.73 0.000 3 2 NL 2 8.63134 4.31567 1.86 0.234 3 * RESIDUAL 6 13.8903 2.31504 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 11 1354.09 123.099 ----------------------------------------------------------------------------- BALANCED ANOVA FOR VARIATE 48H FILE NGA7 13/12/10 23:31 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 3 VARIATE V005 48H LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 3 431.684 143.895 182.54 0.000 3 2 NL 2 1.17811 .589056 0.75 0.516 3 * RESIDUAL 6 4.72975 .788292 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 11 437.592 39.7811 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE NGA7 13/12/10 23:31 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 4 MEANS FOR EFFECT CT$ ------------------------------------------------------------------------------- CT$ NOS 6H 24H 48H 1 3 47.5033 62.9567 85.5800 2 3 58.1800 74.2300 92.6100 3 3 36.0100 46.5967 76.5967 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 79 4 3 41.1767 52.4867 80.4500 SE(N= 3) 1.04805 0.878454 0.512605 5%LSD 6DF 3.62537 3.03871 1.77318 ------------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT NL ------------------------------------------------------------------------------- NL NOS 6H 24H 48H 1 4 45.8075 58.9125 84.1925 2 4 47.3575 58.1150 83.4250 3 4 43.9875 60.1750 83.8100 SE(N= 4) 0.907637 0.760763 0.443929 5%LSD 6DF 3.13966 2.63160 1.53562 ------------------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE NGA7 13/12/10 23:31 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 5 F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |CT$ |NL | (N= 12) -------------------- SD/MEAN | | | NO. BASED ON BASED ON % | | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | | 6H 12 45.717 8.8554 1.8153 4.0 0.0000 0.1001 24H 12 59.067 11.095 1.5215 2.6 0.0000 0.2344 48H 12 83.809 6.3072 0.88786 1.1 0.0000 0.5159 2 . HiÖu lùc (%) cña thuèc BVTV ®èi víi bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom trªn hoa hång ë ngoµi ®ång ruéng. B¶ng 4.16 BALANCED ANOVA FOR VARIATE 1 NSP FILE ND1 13/12/10 23:15 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 1 FILE THANH NGA VARIATE V003 1 NSP LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 3 854.001 284.667 187.38 0.000 3 2 NL 2 1.19712 .598559 0.39 0.693 3 * RESIDUAL 6 9.11499 1.51917 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 11 864.313 78.5739 ----------------------------------------------------------------------------- BALANCED ANOVA FOR VARIATE 3 NSP FILE ND1 13/12/10 23:15 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 2 FILE THANH NGA VARIATE V004 3 NSP LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 3 1208.95 402.985 97.70 0.000 3 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 80 2 NL 2 3.07355 1.53677 0.37 0.707 3 * RESIDUAL 6 24.7475 4.12458 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 11 1236.78 112.434 ----------------------------------------------------------------------------- BALANCED ANOVA FOR VARIATE 5 NSP FILE ND1 13/12/10 23:15 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 3 FILE THANH NGA VARIATE V005 5 NSP LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 3 962.422 320.807 167.77 0.000 3 2 NL 2 7.18371 3.59185 1.88 0.232 3 * RESIDUAL 6 11.4731 1.91218 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 11 981.079 89.1890 ----------------------------------------------------------------------------- BALANCED ANOVA FOR VARIATE 7 NSP FILE ND1 13/12/10 23:15 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 4 FILE THANH NGA VARIATE V006 7 NSP LN SOURCE OF VARIATION DF SUMS OF MEAN F RATIO PROB ER SQUARES SQUARES LN ============================================================================= 1 CT$ 3 503.459 167.820 359.33 0.000 3 2 NL 2 5.55662 2.77831 5.95 0.038 3 * RESIDUAL 6 2.80219 .467032 ----------------------------------------------------------------------------- * TOTAL (CORRECTED) 11 511.817 46.5289 ----------------------------------------------------------------------------- TABLE OF MEANS FOR FACTORIAL EFFECTS FILE ND1 13/12/10 23:15 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 5 FILE THANH NGA MEANS FOR EFFECT CT$ ------------------------------------------------------------------------------- CT$ NOS 1 NSP 3 NSP 5 NSP 7 NSP 1 3 45.2300 59.5300 78.3433 83.9200 2 3 55.9133 73.2133 84.3300 91.0067 3 3 33.7333 47.1667 61.8600 73.6867 4 3 37.7867 50.7700 66.6800 78.2267 SE(N= 3) 0.711610 1.17254 0.798370 0.394560 5%LSD 6DF 2.46157 4.05602 2.76169 1.36485 ------------------------------------------------------------------------------- MEANS FOR EFFECT NL ------------------------------------------------------------------------------- NL NOS 1 NSP 3 NSP 5 NSP 7 NSP 1 4 42.7500 57.2550 71.8475 80.7650 2 4 43.5150 57.3725 72.8200 82.0250 3 4 43.2325 58.3825 73.7425 82.3400 SE(N= 4) 0.616272 1.01545 0.691409 0.341699 5%LSD 6DF 2.13178 3.51261 2.39169 1.18199 ------------------------------------------------------------------------------- ANALYSIS OF VARIANCE SUMMARY TABLE FILE ND1 13/12/10 23:15 ------------------------------------------------------------------ :PAGE 6 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 81 FILE THANH NGA F-PROBABLIITY VALUES FOR EACH EFFECT IN THE MODEL. SECTION - 1 VARIATE GRAND MEAN STANDARD DEVIATION C OF V |CT$ |NL | (N= 12) -------------------- SD/MEAN | | | NO. BASED ON BASED ON % | | | OBS. TOTAL SS RESID SS | | | 1 NSP 12 43.166 8.8642 1.2325 2.9 0.0000 0.6935 3 NSP 12 57.670 10.603 2.0309 3.5 0.0000 0.7066 5 NSP 12 72.803 9.4440 1.3828 1.9 0.0000 0.2323 7 NSP 12 81.710 6.8212 0.68340 0.8 0.0000 0.0380 3. Vßng ®êi cña bä trÜ Frankliniella intonsa Trybom khi nu«i b»ng c¸nh hoa hång trong hai ®ît. 3.1 §ît nu«i 1 Trøng S©u tuæi 1 S©u tuæi 2 TiÒn nhéng Mean 4.4 Mean 2.4333 Mean 2.5667 Mean 2.5667 Standard Error 0.1702 Standard Error 0.1492 Standard Error 0.1639 Standard Error 0.1639 Median 4 Median 2 Median 2 Median 2 Mode 4 Mode 2 Mode 2 Mode 2 Standard Deviation 0.9322 Standard Deviation 0.8172 Standard Deviation 0.8976 Standard Deviation 0.8976 Sample Variance 0.869 Sample Variance 0.6678 Sample Variance 0.8057 Sample Variance 0.8057 Kurtosis -0.703 Kurtosis 2.6226 Kurtosis 1.9398 Kurtosis 1.9398 Skewness 0.1751 Skewness 1.8537 Skewness 1.6253 Skewness 1.6253 Range 3 Range 3 Range 3 Range 3 Minimum 3 Minimum 2 Minimum 2 Minimum 2 Maximum 6 Maximum 5 Maximum 5 Maximum 5 Sum 132 Sum 73 Sum 77 Sum 77 Count 30 Count 30 Count 30 Count 30 Largest(1) 6 Largest(1) 5 Largest(1) 5 Largest(1) 5 Smallest(1) 3 Smallest(1) 2 Smallest(1) 2 Smallest(1) 2 Confidence Level(95.0%) 0.3481 Confidence Level(95.0%) 0.3051 Confidence Level(95.0%) 0.3352 Confidence Level(95.0%) 0.3352 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 82 Nhéng Tr−íc ®Î trøng Vßng ®êi Mean 2.7333 Mean 3.1333 Mean 17.833 Standard Error 0.1656 Standard Error 0.1496 Standard Error 0.2799 Median 2.5 Median 3 Median 18 Mode 2 Mode 3 Mode 18 Standard Deviation 0.9072 Standard Deviation 0.8193 Standard Deviation 1.5332 Sample Variance 0.823 Sample Variance 0.6713 Sample Variance 2.3506 Kurtosis 0.7276 Kurtosis 1.0281 Kurtosis 0.6327 Skewness 1.1709 Skewness 0.95 Skewness 0.0535 Range 3 Range 3 Range 7 Minimum 2 Minimum 2 Minimum 14 Maximum 5 Maximum 5 Maximum 21 Sum 82 Sum 94 Sum 535 Count 30 Count 30 Count 30 Largest(1) 5 Largest(1) 5 Largest(1) 21 Smallest(1) 2 Smallest(1) 2 Smallest(1) 14 Confidence Level(95.0%) 0.3387 Confidence Level(95.0%) 0.3059 Confidence Level(95.0%) 0.5725 3.2 §ît nu«i 2 Trøng S©u tuæi 1 S©u tuæi 2 TiÒn nhéng Mean 4.0333 Mean 2.3333 Mean 2.4 Mean 2.4 Standard Error 0.1477 Standard Error 0.1465 Standard Error 0.1561 Standard Error 0.1561 Median 4 Median 2 Median 2 Median 2 Mode 4 Mode 2 Mode 2 Mode 2 Standard Deviation 0.8087 Standard Deviation 0.8023 Standard Deviation 0.855 Standard Deviation 0.855 Sample Variance 0.654 Sample Variance 0.6437 Sample Variance 0.731 Sample Variance 0.731 Kurtosis -0.343 Kurtosis 4.2618 Kurtosis 2.4298 Kurtosis 2.4298 Skewness 0.3564 Skewness 2.3052 Skewness 1.9293 Skewness 1.9293 Range 3 Range 3 Range 3 Range 3 Minimum 3 Minimum 2 Minimum 2 Minimum 2 Maximum 6 Maximum 5 Maximum 5 Maximum 5 Sum 121 Sum 70 Sum 72 Sum 72 Count 30 Count 30 Count 30 Count 30 Largest(1) 6 Largest(1) 5 Largest(1) 5 Largest(1) 5 Smallest(1) 3 Smallest(1) 2 Smallest(1) 2 Smallest(1) 2 Confidence Level(95.0%) 0.302 Confidence Level(95.0%) 0.2996 Confidence Level(95.0%) 0.3193 Confidence Level(95.0%) 0.3193 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 83 Nhéng Tr−íc ®Î trøng Vßng ®êi Mean 1.6 Mean 2.6667 Mean 15.433 Standard Error 0.1486 Standard Error 0.1384 Standard Error 0.2656 Median 1 Median 3 Median 15 Mode 1 Mode 2 Mode 15 Standard Deviation 0.8137 Standard Deviation 0.7581 Standard Deviation 1.4547 Sample Variance 0.6621 Sample Variance 0.5747 Sample Variance 2.1161 Kurtosis 1.2242 Kurtosis 1.6571 Kurtosis 1.3006 Skewness 1.3003 Skewness 1.1683 Skewness -0.255 Range 3 Range 3 Range 7 Minimum 1 Minimum 2 Minimum 12 Maximum 4 Maximum 5 Maximum 19 Sum 48 Sum 80 Sum 463 Count 30 Count 30 Count 30 Largest(1) 4 Largest(1) 5 Largest(1) 19 Smallest(1) 1 Smallest(1) 2 Smallest(1) 12 Confidence Level(95.0%) 0.3038 Confidence Level(95.0%) 0.2831 Confidence Level(95.0%) 0.5432 4.1 §ît nu«i 1 Trøng S©u tuæi 1 S©u tuæi 2 TiÒn nhéng Mean 5.7667 Mean 3.6 Mean 3.8333 Mean 3.8333 Standard Error 0.1567 Standard Error 0.1232 Standard Error 0.1276 Standard Error 0.1276 Median 6 Median 3.5 Median 4 Median 4 Mode 6 Mode 3 Mode 4 Mode 4 Standard Deviation 0.8584 Standard Deviation 0.6747 Standard Deviation 0.6989 Standard Deviation 0.6989 Sample Variance 0.7368 Sample Variance 0.4552 Sample Variance 0.4885 Sample Variance 0.4885 Kurtosis 1.7664 Kurtosis -0.517 Kurtosis - 0.8314 Kurtosis - 0.8314 Skewness 0.8376 Skewness 0.693 Skewness 0.2405 Skewness 0.2405 Range 4 Range 2 Range 2 Range 2 Minimum 4 Minimum 3 Minimum 3 Minimum 3 Maximum 8 Maximum 5 Maximum 5 Maximum 5 Sum 173 Sum 108 Sum 115 Sum 115 Count 30 Count 30 Count 30 Count 30 Largest(1) 8 Largest(1) 5 Largest(1) 5 Largest(1) 5 Smallest(1) 4 Smallest(1) 3 Smallest(1) 3 Smallest(1) 3 Confidence Level(95.0%) 0.3205 Confidence Level(95.0%) 0.2519 Confidence Level(95.0%) 0.261 Confidence Level(95.0%) 0.261 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 84 Nhéng Tr−íc ®Î trøng Vßng ®êi Mean 3.8667 Mean 4.4333 Mean 25.3333 Standard Error 0.1148 Standard Error 0.1492 Standard Error 0.31562 Median 4 Median 5 Median 26 Mode 4 Mode 5 Mode 26 Standard Deviation 0.6288 Standard Deviation 0.8172 Standard Deviation 1.72873 Sample Variance 0.3954 Sample Variance 0.6678 Sample Variance 2.98851 Kurtosis -0.321 Kurtosis -0.7255 Kurtosis 5.17183 Skewness 0.0977 Skewness -0.9896 Skewness -1.8434 Range 2 Range 2 Range 9 Minimum 3 Minimum 3 Minimum 19 Maximum 5 Maximum 5 Maximum 28 Sum 116 Sum 133 Sum 760 Count 30 Count 30 Count 30 Largest(1) 5 Largest(1) 5 Largest(1) 28 Smallest(1) 3 Smallest(1) 3 Smallest(1) 19 Confidence Level(95.0%) 0.2348 Confidence Level(95.0%) 0.3051 Confidence Level(95.0%) 0.64552 4.2 §ît nu«i 2 Trøng S©u tuæi 1 S©u tuæi 2 TiÒn nhéng Mean 5.0333 Mean 3.2667 Mean 3.3333 Mean 3.3333 Standard Error 0.1552 Standard Error 0.0951 Standard Error 0.1107 Standard Error 0.1107 Median 5 Median 3 Median 3 Median 3 Mode 5 Mode 3 Mode 3 Mode 3 Standard Deviation 0.8503 Standard Deviation 0.5208 Standard Deviation 0.6065 Standard Deviation 0.6065 Sample Variance 0.723 Sample Variance 0.2713 Sample Variance 0.3678 Sample Variance 0.3678 Kurtosis 5.8984 Kurtosis 2.9337 Kurtosis 1.9581 Kurtosis 1.9581 Skewness 1.3764 Skewness 1.8665 Skewness 1.693 Skewness 1.693 Range 5 Range 2 Range 2 Range 2 Minimum 3 Minimum 3 Minimum 3 Minimum 3 Maximum 8 Maximum 5 Maximum 5 Maximum 5 Sum 151 Sum 98 Sum 100 Sum 100 Count 30 Count 30 Count 30 Count 30 Largest(1) 8 Largest(1) 5 Largest(1) 5 Largest(1) 5 Smallest(1) 3 Smallest(1) 3 Smallest(1) 3 Smallest(1) 3 Confidence Level(95.0%) 0.3175 Confidence Level(95.0%) 0.1945 Confidence Level(95.0%) 0.2265 Confidence Level(95.0%) 0.2265 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 85 Nhéng Tr−íc ®Î trøng Vßng ®êi Mean 2.6667 Mean 3.7 Mean 21.3333 Standard Error 0.0998 Standard Error 0.1189 Standard Error 0.28094 Median 3 Median 4 Median 21 Mode 3 Mode 4 Mode 20 Standard Deviation 0.5467 Standard Deviation 0.6513 Standard Deviation 1.53877 Sample Variance 0.2989 Sample Variance 0.4241 Sample Variance 2.36782 Kurtosis -0.699 Kurtosis -0.6088 Kurtosis 0.66932 Skewness -0.05 Skewness 0.3852 Skewness -0.3628 Range 2 Range 2 Range 7 Minimum 2 Minimum 3 Minimum 17 Maximum 4 Maximum 5 Maximum 24 Sum 80 Sum 111 Sum 640 Count 30 Count 30 Count 30 Largest(1) 4 Largest(1) 5 Largest(1) 24 Smallest(1) 2 Smallest(1) 3 Smallest(1) 17 Confidence Level(95.0%) 0.2041 Confidence Level(95.0%) 0.2432 Confidence Level(95.0%) 0.57459 ._.