Một số biện pháp thúc đẩy phát triển thương mại điện tử ở Việt Nam

Tr­êng ®¹i häc ngo¹i th­¬ng Khoa kinh tÕ ngo¹i th­¬ng -----***----- Kho¸ luËn tèt nghiÖp §Ò tµi: Mét sè biÖn ph¸p thóc ®Èy ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam Gi¸o viªn h­íng dÉn : ThS. Bïi ThÞ Lý Sinh viªn thùc hiÖn : NguyÔn Thuý H­¬ng Líp : Ph¸p 2 – K37D hµ néi - 2002 Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 1 Ch­¬ng I: Nh÷ng néi dung c¬ b¶n TM§T 3 I. Kh¸i niÖm chung vÒ TM§T: 3 1. TM§T lµ g× ? 3 2. T×m hiÓu mét sè vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn TM§T 3 3. C¸c lo¹i h×nh TM§T 10 II. Lîi Ých cña viÖc øng dông TM§T 11 1/ TÝnh kÞp thêi, tÝnh cËp nhËt cña th«ng tin th­¬ng m¹i 11 2/ Gi¶m ®­îc chi phÝ b¸n hµng vµ tiÕp thÞ 12 3/ Kinh doanh sö dông cöa hµng ¶o - cã thÓ kinh doanh t¹i nhµ 13 4/ N©ng cao kh¶ n¨ng phôc vô vµ duy tr× mèi quan hÖ th­êng xuyªn víi kh¸ch hµng 14 5/ DÔ dµng ®a d¹ng ho¸ mÆt hµng 14 6/ Gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt 16 7/ Hç trî kü thuËt, sö dông s¶n phÈm cho kh¸ch hµng 18 8/ ThiÕt lËp cñng cè quan hÖ ®èi t¸c. 18 9/ T¹o ®iÒu kiÖn tiÕp cËn kinh tÕ sè ho¸. 19 III. C¸c yªu cÇu cña TM§T 19 1. H¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ 19 2. HTCS nh©n lùc cho TM§T 21 3. B¶o mËt an toµn 21 4. HÖ thèng thanh to¸n tµi chÝnh tù ®éng 23 5. B¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ 23 6. B¶o vÖ ng­êi tiªu dïng 24 7. T¸c ®éng v¨n ho¸ x· héi cña Internet 25 8. H¹ tÇng c¬ së vµ ph¸p lý 26 9. VÊn ®Ò lÖ thuéc c«ng nghÖ 29 Ch­¬ng II Thùc tr¹ng ph¸t triÓn TM§T ë ViÖt Nam 31 I. Kh¸i qu¸t chung vÒ TM§T trªn thÕ giíi 31 1. Vµi nÐt vÒ TM§T trªn thÕ giíi 31 2. Møc ®é s½n sµng øng dông TM§T c¸c n­íc 36 II. Thùc tr¹ng vÒ TM§T ë VN 42 1. H¹ tÇng c¬ së cho TM§T 42 2. Kh¸i qu¸t chung vÒ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn TM§T ë VN 54 3. Mét sè kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña TM§T ë ViÖt Nam 59 4. Dù b¸o c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®ªn sù ph¸t triÓn TM§T ë VN 69 Ch­¬ng III. Mét sè biÖn ph¸p ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn TM§T ë ViÖt Nam 75 Lêi nãi ®Çu Ngµy nay, cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, Th­¬ng m¹i ®iÖn tö (TM§T) ra ®êi lµ kÕt qu¶ hîp thµnh cña nÒn “kinh tÕ sè ho¸” vµ “x· héi th«ng tin”. TM§T bao trïm mét ph¹m vi réng lín c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vµ x· héi, nã mang ®Õn lîi Ých tiÒm n¨ng vµ ®ång thêi c¶ th¸ch thøc lín cho ng­êi sö dông. TM§T ®ang ph¸t triÓn nhanh trªn b×nh diÖn toµn cÇu, tuy hiÖn nay ®ang ¸p dông chñ yÕu ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nh­ng c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn còng b¾t ®Çu tham gia. Toµn cÇu ®ang h­íng tíi giao dÞch th«ng qua TM§T. TM§T ®­a l¹i lîi Ých tiÒm tµng gióp ng­êi tham gia thu ®­îc th«ng tin phong phó vÒ thÞ tr­êng vµ ®èi t¸c, gi¶m chi phÝ, më réng qui m« doanh nghiÖp, rót ng¾n chu kú kinh doanh vµ ®Æc biÖt víi n­íc ®ang ph¸t triÓn ®©y lµ c¬ héi t¹o b­íc tiÕn nh¶y vät, rót ng¾n kho¶ng c¸ch víi c¸c n­íc ph¸t triÓn. TM§T ®· ®­îc ®¸nh gi¸ lµ mét ph¸t kiÕn quan träng nh»m thóc ®Èy nÒn kinh tÕ thÕ giíi trong thÕ kû 21. Giê ®©y, TM§T cã lÏ kh«ng ph¶i lµ mét chiÕn l­îc mµ c¸c quèc gia cã thÓ lùa chän hoÆc kh«ng, bëi nÕu quèc gia nµo kh«ng n¾m lÊy c¬ héi nµy sÏ cã nguy c¬ tôt hËu mét c¸ch nghiªm träng. Cuéc c¸ch m¹ng ®iÖn tö víi viÖc kinh doanh ®iÖn tö sÏ lµ c¬ héi lín cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Ó tËn dông nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc m×nh. NÕu kh«ng b¾t kÞp víi b­íc tiÕn nµy kho¶ng c¸ch cña c¸c n­íc ®ã ®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn sÏ cßn gia t¨ng nhanh chãng. Do ®ã, ph¸t triÓn TM§T trë thµnh vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt sèng cßn ®èi víi c¸c quèc gia trªn thÕ giíi trong ®ã cã ViÖt nam. Trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ ë ViÖt Nam hiÖn nay, c¬ së h¹ tÇng cho TM§T ch­a h×nh thµnh hoµn thiÖn, ngay c¶ viÖc nhËn thøc vÒ TM§T còng cßn s¬ sµi vµ ch­a phæ biÕn trong d©n chóng. Song ViÖt Nam ®ang b¾t ®Çu x©y dùng c¸c qui ®Þnh khung ®Ó h×nh thµnh øng dông TM§T, tiÕp ®ã x©y dùng vµ thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh tæng thÓ øng dông TM§T. NhËn thøc ®­îc mét c¸ch s©u s¾c vai trß vµ lîi Ých to lín do TM§T mang l¹i, cïng víi viÖc nghiªn cøu kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®i tr­íc, kÕt hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ ViÖt Nam. Em chän vÊn ®Ò “Mét sè biÖn ph¸p thóc ®Èy ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam” lµm ®Ò tµi cho kho¸ luËn cña m×nh. Ngoµi Lêi Nãi §Çu vµ KÕt LuËn, kho¸ luËn gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I: Nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ph¸t triÓn Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam. Ch­¬ng III: Mét sè biÖn ph¸p ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam. MÆc dï ®· hÕt søc cè g¾ng, nh­ng do h¹n chÕ cña b¶n th©n vÒ lÜnh vùc c«ng nghÖ th«ng tin vµ ph¸p luËt còng nh­ nh÷ng khã kh¨n trong viÖc thu thËp, tæng hîp tµi liÖu nªn kho¸ luËn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt cÇn ®­îc ®iÒu chØnh, bæ sung. Em rÊt mong nhËn ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó kho¸ luËn hoµn thiÖn h¬n. Nh©n ®©y, cho phÐp em bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c vµ t×nh c¶m kÝnh träng ®èi víi tÊt c¶ c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o trong tr­êng §¹i häc Ngo¹i th­¬ng, ®Æc biÖt lµ c« gi¸o Th.S Bïi ThÞ Lý, ng­êi ®· tËn t×nh chØ b¶o, h­íng dÉn em hoµn thµnh kho¸ luËn nµy. Hµ Néi, ngµy 20 th¸ng 12 n¨m 2002 Sinh viªn NguyÔn Thuý H­¬ng Ch­¬ng 1 Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö I. Kh¸i niÖm chung vÒ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. 1. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ g× . Sù ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn cña kü thuËt sè ®· ®­a tíi cuéc “C¸ch m¹ng sè ho¸” thóc ®Èy sù ra ®êi cña “kinh tÕ sè ho¸” vµ “x· héi th«ng tin” mµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét bé phËn hîp thµnh. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö – “Electrolic Commerce”, mét sè yÕu tè hîp thµnh cña nÒn kinh tÕ sè ho¸, lµ h×nh th¸i ho¹t ®éng th­¬ng m¹i b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÖn tö, lµ viÖc trao ®æi th«ng tin th­¬ng m¹i th«ng tin qua c¸c ph­¬ng tiÖn c«ng nghÖ ®iÖn tö mµ nãi chung lµ kh«ng cÇn ph¶i in ra giÊy trong bÊt cø c«ng ®o¹n nµo cña qu¸ tr×nh giao dÞch (nªn cßn gäi lµ “th­¬ng m¹i kh«ng cã giÊy tê”). “Th«ng tin ”trong kh¸i niÖm trªn ®­îc hiÓu lµ bÊt cø g× cã thÓ truyÒn t¶i b»ng kü thuËt ®iÖn tö, bao gåm c¸c th­ tõ, c¸c tÖp v¨n b¶n , c¸c c¬ së d÷ liÖu, c¸c b¶n tÝnh, b¶n vÏ thiÕt kÕ b»ng m¸y tÝnh ®iÖn tö, c¸c h×nh ®å ho¹, qu¶ng c¸o… “Th­¬ng m¹i ”- ( Commerce) ®­îc hiÓu lµ mäi vÊn ®Ò n¶y sinh ra tõ mäi mèi quan hÖ mang tÝnh chÊt th­¬ng m¹i dï cã hay kh«ng cã hîp ®ång. C¸c mèi quan hÖ mang tÝnh th­¬ng m¹i bao gåm bÊt cø giao dÞch th­¬ng m¹i nµo vÒ cung cÊp hoÆc trao ®æi hµng hãa hoÆc dÞch vô tho¶ thuËn ph©n phèi, ®¹i ®iÖn hoÆc ®¹i lý th­¬ng m¹i, øng th¸c hoa hång, t­ vÊn, x©y dùng c«ng tr×nh… Nh­ vËy, ph¹m vi cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö (TM§T) rÊt réng bao qu¸t hÇu nh­ mäi h×nh th¸i ho¹t ®éng kinh tÕ, mµ kh«ng chØ bao gåm bu«n b¸n hµng hãa dÞch vô (Trade), nã chØ lµ mét trong hµng ngh×n lÜnh vùc ¸p dông cña TM§T. 2. T×m hiÓu mét sè vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i ®iÖn tö. 2.1 Quy tr×nh thùc hiÖn mét ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Mét ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö diÔn ra cã thÓ ®­îc thùc hiÖn d­íi nhiÒu d¹ng kh¸c nhau. Cã doanh nghiÖp chØ ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­ mét ph­¬ng thøc ®Ó qu¶ng c¸o giíi thiÖu hµng ho¸, cã doanh nghiÖp chØ ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö nh­ mét c«ng cô ®Ó tiÕn hµnh c¸c trao ®æi giao dÞch v v… Tuy nhiªn xÐt mét c¸ch t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ th× ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ diÔn ra theo mét tr×nh tù sau: 1- Doanh nghiÖp x©y dùng cho m×nh mét c¬ së kinh doanh ®iÖn tö trªn Internet. §©y ®­îc coi nh­ lµ mét trô së giao dÞch, kinh doanh cña doanh nghiÖp. 2- Kh¸ch hµng tíi c¬ së kinh doanh ®iÖn tö cña doanh nghiÖp, b»ng c¸ch truy cËp vµo ®Þa chØ trªn Internet cña c¬ së kinh doanh ®ã. 3- Kh¸ch hµng vµ doanh nghiÖp tiÕn hµnh trao ®æi c¸c tµi liÖu, chøng tõ ®iÖn tö. 4- §Æt hµng. ViÖc ®Æt hµng cã thÓ dÔ dµng thùc hiÖn trªn Iternet, chØ ®¬n thuÇn b»ng viÖc göi chµo hµng, chÊp nhËn chµo hµng hay göi phiÕu ®Æt hµng vµ chÊp nhËn cung cÊp hµng. TÊt c¶ quy tr×nh nµy ®Òu thùc hiÖn trªn Internet. 5- Giao hµng vµ thanh to¸n. Víi mét sè d¹ng hµng ho¸, ng­êi ta cã thÓ thùc hiÖn giao hµng ngay trªn Internet, ch¼ng h¹n: c¸c s¶n phÈm phÇn mÒm, tµi liÖu kü thuËt hay bÊt cø hµng ho¸ nµo d­íi d¹ng th«ng tin kh¸c. Cïng víi qu¸ tr×nh giao hµng, th× viÖc thanh to¸n còng diÔn ra. §èi víi nh÷ng n­íc cã hÖ thèng ng©n hµng hiÖn ®¹i, thanh to¸n cã thÓ diÔn ra ngay trªn Internet, nhê hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö vµ tiÒn ®iÖn tö. 2.2 C¬ së kinh doanh ®iÖn tö – Website. Internet, víi c¸c tÝnh n¨ng ®Æc biÖt cña nã, ®· gióp cho x· héi h×nh thµnh nªn mét h×nh thøc tæ chøc míi ®ã lµ mét h×nh thøc tæ chøc ¶o. Tøc lµ: c¸c tæ chøc cã thÓ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng cña m×nh th«ng qua m¹ng toµn cÇu Internet. Trong ho¹t ®éng kinh doanh th× ®ã lµ c¸c “C¬ së kinh doanh ¶o”. “ C¬ sá kinh doanh trªn Internet” lµ mét ®iÓm trªn Internet, tõ ®ã doanh nghiÖp cã thÓ qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ, b¸n s¶n phÈm, t×m nhµ cung cÊp hay giao tiÕp víi kh¸ch hµng th«ng qua trao ®æi ®iÖn tö víi nh÷ng ng­êi sö dông Internet kh¸c nhau trªn toµn thÕ giíi. C¬ së kinh doanh nµy kh«ng gièng nh­ c¬ së kinh doanh th«ng th­êng. Nã cã mét ®Þa chØ nh­ng l¹i ë kh¾p n¬i trªn hµnh tinh, tÊt c¶ c¸c kh¸ch hµng cã thÓ ®Õn víi nã bÊt cø lóc nµo víi thêi gian ho¹t ®éng liªn tôc 24/24 giê khi cã nhu cÇu. §iÒu dÆc biÖt thuËn lîi khi ¸p dông trong kinh doanh quèc tÕ khi cã sù chªnh lÖch thêi gian, ngµy ®ªm ë c¸c n­íc kh¸c nhau. C¬ së kinh doanh nµy còng më ra mét ph­¬ng tiÖn qu¶ng c¸o míi, mét ph­¬ng thøc giao tiÕp qua l¹i trùc tiÕp víi kh¸ch hµng míi, c«ng cô nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ thu thËp th«ng tin míi, ®¶m b¶o sù thuËn tiÖn, hiÖu qu¶ h¬n nh÷ng gi¶i ph¸p truyÒn thèng vÉn th­êng ®­îc sö dông tr­íc ®©y. 2.3 §Þa chØ trªn Internet. Nhê ®Þa chØ nµy mµ kh¸ch hµng míi ®Õn ®­îc víi doanh nghiÖp ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Cïng víi viÖc thiÕt lËp Web site th× doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh ®¨ng ký ®Þa chØ t¹i nhµ cung cÊp dÞch vô Internet hay c¸c tæ chøc chuyªn cung cÊp ®Þa chØ kh¸c. §¨ng ký ®Þa chØ lµ vÊn ®Ò ®­îc nhiÒu nhµ doanh nghiÖp quan t©m vµ yªu cÇu lµm sao cho ®Þa chØ cña m×nh dÔ nhí, ng¾n gän, truy t×m nhanh. Cã mét sè c¸ch ®¨ng ký ®Þa chØ phæ biÕn hiÖn nay nh­ sau. §¨ng ký ®Þa chØ ë n­íc ngoµi: Doanh nghiÖp cã thÓ ®¨ng ký c¬ së kinh doanh cña m×nh víi nh÷ng nhµ cung cÊp dÞch vô Internet ë n­íc ngoµi nh­ Yahoo, Altavista,… hoÆc truy cËp trùc tiÕp vµo Internic – mét tæ chøc chuyªn cung cÊp ®Þa chØ cho ng­êi sö dông. Kh¸ch hµng cã thÓ ®¨ng ký bÊt kú tªn ®Þa chØ nµo miÔn lµ tªn ®ã kh«ng trïng víi nh÷ng tªn ®¨ng ký tr­íc víi internic. §Þa chØ nµy th­êng ®­îc cÊp lµ §¨ng ký ®Þa chØ ë ViÖt Nam: ë ViÖt Nam ®Þa chØ ë trang Web ®­îc cÊp nh­ sau: doanh nghiÖp.com.vn (do Tæng c«ng ty B­u chÝnh viÔn th«ng ViÖt Nam cung cÊp). Khi ®¨ng ký ®Þa chØ Website t¹i ViÖt Nam, doanh nghiÖp cã thÓ liªn hÖ trùc tiÕp víi nhµ cung cÊp dÞch vô Internet cña m×nh. 2.4./ Chøng tõ tµi liÖu ®iÖn tö C¸c chøng tõ ®­îc giao dÞch th«ng qua m¹ng c¸c m¸y tÝnh víi nhau th× ®­îc gäi lµ chøng tõ ®iÖn tö. Lo¹i chøng tõ nµy ®­îc ®Ò cËp ë ®©y lµ chøng tõ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i vµ ®­îc truyÒn qua m¹ng toµn cÇu Internet. §iÒu quan träng nhÊt cña ho¹t ®éng trao ®æi chøng tõ ®iÖn tö lµ tÝnh b¶o mËt. TÝnh b¶o mËt cña th«ng tin ®­îc ®¶m b¶o b»ng khoa häc, gäi lµ khoa häc mËt m·. Khi mét b¶n th«ng tin ®· ®­îc m· kho¸ vµ truyÒn qua m¹ng Internet mµ nÕu ®Ó cho mét ng­êi thø ba cã thÓ lÊy c¾p vµ ®äc ®­îc nh÷ng trang ®ã tøc lµ gi¶i m· ®­îc th× ng­êi thø ba nµy ph¶i thùc hiÖn mét qu¸ tr×nh tÝnh to¸n lín ®Õn møc kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc trong thùc tÕ (dï cã sù trî gióp cña c¸c m¸y tÝnh). NÕu chØ ®äc trém ®­îc mét b¶n mËt m· (Chøng tõ ®iÖn tö ®­îc m· kho¸) chØ vµi dßng th× còng ph¶i mÊt hµng triÖu n¨m. Khi hai ng­êi göi vµ ng­êi nhËn muèn truyÒn c¸c chøng tõ tin mËt víi nhau th× ph¶i chuyÓn c¸c chøng tõ nµy thµnh mËt m· theo nh÷ng thuËt to¸n ®­îc quy ®Þnh. C¸c th«ng tin nµy th× chØ cã ng­êi nhËn míi gi¶i m· ®­îc. ChÝnh sù øng dông cña nh÷ng c«ng nghÖ m· kho¸ nµy, kh¶ n¨ng b¶o mËt cho c¸c chøng tõ trao ®æi ®­îc b¶o mËt râ rµng lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö. 2.5./ TiÒn ®iÖn tö – thanh to¸n ®iÖn tö. Ngay tõ nh÷ng n¨m 60 khi m¸y tÝnh b¾t ®Çu ®­îc sö dông, viÖc tin häc ho¸ ®­îc tiÕn hµnh ®Çu tiªn trong c¸c lÜnh vùc ng©n hµng, tµi chÝnh, vµ kinh doanh. §Õn nh÷ng n¨m 80, c¸c h×nh thøc thanh to¸n ®iÖn tö ®· ®­îc tiÕn hµnh trong nhiÒu nghiÖp vô ng©n hµng vµ th­¬ng m¹i. C¸c lo¹i thÎ th«ng minh, c¸c m¸y ATM (m¸y rót tiÒn tù ®éng – Automatic taller machine) ®iÖn tö ho¸ tõng phÇn mét sè c¸c chøc n¨ng cña ®ång tiÒn trong c¸c giao dÞch tµi chÝnh vµ th­¬ng m¹i ®­îc ph¸t hµnh vµ sö dông réng r·i. Nh÷ng ®iÒu ®ã ®· dÇn dÇn gãp phÇn ra ®êi kh¸i niÖm thanh to¸n ®iÖn tö mµ Internet lµ trung t©m. HiÖn nay cã rÊt nhiÒu m« h×nh vµ gi¶i ph¸p kü thuËt cho h×nh thøc thanh to¸n ®iÖn tö, tuy nhiªn trong khu«n khæ h¹n chÕ cña ®Ò ¸n; kh«ng cã ®iÒu kiÖn tr×nh bµy chi tiÕt. D­íi ®©y chØ ®Ò cËp vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt nguyªn lý chung cho ho¹t ®éng thanh to¸n ®iÖn tö. Thanh to¸n ®iÖn tö chñ yÕu dùa trªn nÒn t¶ng cña thÎ tÝn dông. Thanh to¸n ®iÖn tö lµ mét vÊn ®Ò cèt lâi cña viÖc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö mét c¸ch toµn diÖn. VÊn ®Ò nµy liªn quan chñ yÕu ®Õn kü thuËt cña hÖ thèng ng©n hµng. TiÒn ®iÖn tö thùc chÊt chØ lµ nh÷ng ký hiÖu do ng­êi cã tµi kho¶n t¹i ng©n hµng ®­a ra nh»m trÝch ra tõ tµi kho¶n l­u ký cña m×nh t¹i ng©n hµng, viÖc nµy ®­îc thùc hiÖn th«ng qua m¹ng c«ng céng Internet. Mét ho¹t ®éng thanh to¸n ®iÖn tö diÔn ra th«ng th­êng bao gåm bèn quy tr×nh chÝnh. 1 – LËp tµi kho¶n 2 – Rót tiÒn ®iÖn tö 3 – Tr¶ tiÒn cho ng­êi b¸n 4 – Ng­êi b¸n ký göi tiÒn l¹i cho ng©n hµng vµo tµi kho¶n cña m×nh. §Ó ho¹t ®éng thanh to¸n ®iÖn tö diÔn ra ®­îc th× kh¸ch hµng ph¶i rót ®­îc tiÒn ®iÖn tö cña m×nh ra khái tµi kho¶n cña m×nh ®­îc l­u ký t¹i ng©n hµng. §Ó rót tiÒn, kh¸ch hµng A t¹o ngÉu nhiªn mét con sè ®ãng vai trß nh­ sè xª-ri cña ®ång b¹c giÊy, lµ sè hiÖu cña ®ång tiÒn ®iÖn tö mµ m×nh muèn rót, ký vµo sè hiÖu ®ã (b»ng ch÷ ký ®iÖn tö) vµ göi ®Õn ng©n hµng. Ng©n hµng kiÓm tra ch÷ ký ®iÖn tö A. NÕu ®óng, ng©n hµng ký l¹i ch÷ ký cña m×nh vµo sè hiÖu ®ã vµ göi l¹i A, ®ång thêi trõ bít kho¶n tiÒn ®ã ë tµi kho¶n cña A. khi A muèn dïng ®ång tiÒn ®ã ®Ó mua hµng cña nhµ cung cÊp B, A chuyÓn cho B sè hiÖu nãi trªn cã ch÷ ký cña ng©n hµng. B kiÓm tra ch÷ ký cña ng©n hµng (viÖc nµy thùc hiÖn dùa trªn mét kü thuËt gäi lµ m· ho¸). NÕu ®óng th× chÊp nhËn kho¶n tiÒn ®ã ®ång thêi chuyÓn lu«n vµo tµi kho¶n cña m×nh t¹i ng©n hµng. Toµn bé quy tr×nh nµy ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch tù ®éng vµ hÕt søc nhanh chãng. HiÖn nay ë nh÷ng n­íc ph¸t triÓn vµ cã hÖ thèng ng©n hµng hiÖn ®¹i, tiÒn ®iÖn tö ®· ®­îc ®­a vµo øng dông vµ ®em l¹i rÊt nhiÒu thuËn lîi cho c¶ ng­êi ph¶i chi tr¶ vµ ng­êi ®­îc chi tr¶. §Æc ®iÓm tiªu biÓu cña hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö vµ tiÒn ®iÖn tö lµ c¸c bªn sö dông chi tr¶. §Æc ®iÓm tiªu biÓu cña hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö vµ tiÒn ®iÖn tö lµ c¸c bªn sö dông h×nh thøc nµy cã thÓ gi¶m ®­îc ®¸ng kÓ c¸c kho¶n chi phÝ dµnh cho viÖc thanh to¸n, vµ thùc hiÖn ®­îc mét c¸ch tøc thêi ngay khi c¸c nghiÖp vô chi tr¶ ph¸t sinh. 2.6./ Ch÷ ký ®iÖn tö Khi thùc hiÖn c¸c giao dÞch giÊy tê, ®Ó x¸c minh r»ng mét chøng tõ v¨n b¶n cã sù nhÊt trÝ cña chñ thÓ, g¾n tr¸ch nhiÖm cña chñ thÓ vµo v¨n b¶n, th«ng th­êng ng­êi ta ph¶i ký vµo v¨n b¶n ®ã. Ngµy nay víi th­¬ng m¹i ®iÖn tö, yªu cÇu vÒ viÖc x¸c nhËn tÝnh ph¸p lý cña v¨n b¶n do mét ng­êi t¹o ra, g¾n tr¸ch nhiÖm cña anh ta vµo ®ã lµ mét vÊn ®Ò quan träng. Ch÷ ký ®iÖn tö “Electronic Signature” thùc chÊt còng chØ lµ mét m· g¾n liÒn víi nh÷ng v¨n b¶n ®­îc chuyÓn b»ng ph­¬ng ph¸p ®iÖn tö. §©y chÝnh lµ sù x¸c nhËn tÝnh duy nhÊt cña ng­êi göi. Cïng víi ch÷ ký tay, ch÷ ký ®iÖn tö ®¶m b¶o r»ng ng­êi göi v¨n b¶n sÏ bÞ rµng buéc nghÜa vô vµo v¨n b¶n ®ã. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña ch÷ ký ®iÖn tö dùa trªn khoa häc mËt m·. §©y lµ mét vÊn ®Ò kü thuËt thuÇn tuý do vËy ®Ò ¸n sÏ kh«ng ®i s©u mµ phÇn nµy chØ tr×nh bµy vÒ: C¬ së thõa nhËn ch÷ ký ®iÖn tö; hiÖu lùc ph¸p lý; kh¸i niÖm vÒ ch÷ ký ®iÖn tö. Ch÷ ký ®iÖn tö lµ c¬ së ®Ó thõa nhËn c¸c hîp ®ång ®iÖn tö. Ch÷ ký ®iÖn tö tho¶ m·n 3 môc ®Ých sau: * X¸c nhËn tÝnh trung thùc cña ng­êi göi v¨n b¶n, cña chøng tõ ®iÖn tö ®¶m b¶o kh«ng cã sù gi¶ m¹o. * §¶m b¶o sù nguyªn vÑn cña v¨n b¶n, th«ng tin, d÷ kiÖn kh«ng bÞ thay ®æi. * §­a ra mét b»ng chøng x¸c nhËn chñ thÓ trong c¸c bªn giao dÞch. V× thÕ mét ng­êi kh«ng thÓ tõ chèi viÖc ®· ký vµo v¨n b¶n, kÓ c¶ ng­êi ®· nhËn v¨n b¶n còng kh«ng thÓ tõ chèi m×nh ®· nhËn v¨n b¶n. Nã cã tÝnh b¾t buéc nh­ ch÷ ký tay. Ch÷ ký ®iÖn tö ho¹t ®éng trªn nguyªn lý m· ho¸ vµ gi¶i m·. VÒ lý thuyÕt mËt m·, mét ch÷ ký ®iÖn tö bao gåm mét thuËt to¸n vµ mét thñ tôc kiÓm tra ch÷ ký. C¸c v¨n b¶n khi göi sö dông ch÷ ký ®iÖn tö th× lý thuyÕt mËt m· lµ tiªu chuÈn ®Ó x¸c nhËn ch÷ ký cña ng­êi göi v¨n b¶n. NÕu nh­ ng­êi göi cè t×nh chèi bá ch÷ ký cña m×nh, th× lý thuyÕt mËt m· sÏ buéc anh ta ph¶i c«ng nhËn tr¸ch nhiÖm víi ch÷ ký. VÒ khÝa c¹nh ph¸p lý: HiÖn nay luËt vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë nhiÒu n­íc, ng­êi ta ®Òu ®­a ra ®Þnh nghÜa vÒ ch÷ ký ®iÖn tö. Theo luËt vÒ giao dÞch ®iÖn tö cña Singapore (Singapore Electronich Transaction Act), ®Þnh nghÜa vÒ ch÷ ký ®iÖn tö nh­ sau: “Ch÷ ký ®iÖn tö lµ bÊt kú ch÷ nµo, ký tù nµo, c¸c con sè, hay c¸c biÓu t­îng kh¸c d­íi d¹ng sè ho¸, ®­îc g¾n vµo hay liªn quan mét c¸ch logic vµo c¸c tµi liÖu ®iÖn tö ®­îc thùc hiÖn víi ý ®Þnh x¸c nhËn, ®ång ý vÒ tµi liÖu ®iÖn tö ®ã”. “ Electronic Signature : any letters, characters, numbers, or other symbols in digital form attached to or logically associated with an electronic record and executed or adopted with the intention of authenticity or approving the electronic record” Sù thõa nhËn gi¸ trÞ ph¸p lý cña ch÷ ký ®iÖn tö, lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Nã thõa nhËn tÝnh hîp ph¸p cña c¸c tµi liÖu giao dÞch cña chñ thÓ th«ng qua m¹ng Internet, thõa nhËn c¸c hîp ®ång ®iÖn tö. Ph¶i nãi r»ng c¸c quan hÖ th­¬ng m¹i cña c¸c bªn trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö ph¶i ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸c nhÊt trÝ, c¸c tho¶ thuËn ®­îc x¸c nhËn. V× vËy, nÕu kh«ng thõa nhËn ch÷ ký ®iÖn tö th× còng cã nghÜa r»ng ch­a thõa nhËn tÝnh hîp ph¸p cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. ChÝnh v× vËy ë hÇu hÕt c¸c n­íc cã luËt vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö th× còng cã luËt vÒ ch÷ ký ®iÖn tö riªng biÖt, hay ®­îc ®­a kÌm ngay vµo luËt vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Ch¾c ch¾n xu h­íng t¨ng tr­ëng nµy sÏ cµng m¹nh mÏ h¬n n÷a trong nh÷ng giai ®o¹n tiÕp sau do nhËn thøc vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö ngµy cµng ®­îc n©ng cao h¬n, vµ tr­íc sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña c«ng nghÖ th«ng tin lµm cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn. 3. C¸c lo¹i h×nh Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. C¨n cø vµo tÝnh chÊt cña thÞ tr­êng kh¸ch hµng, ng­êi ta t¸ch TM§T ra lµm hai lo¹i h×nh: * B2B (Business – To – Business) : TM§T B2B lµ chØ bao gåm c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i trªn Internet mµ trong ®ã, ®èi t­îng kh¸ch hµng cña lo¹i h×nh nµy lµ c¸c doanh nghiÖp mua hµng. * B2C (Business – To – Customer) : TM§T B2C lµ chØ bao gåm c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i trªn Internet gi÷a c¸c doanh nghiÖp víi kh¸ch hµng, mµ trong ®ã, ®èi t­îng kh¸ch hµng cña lo¹i h×nh nµy lµ c¸c c¸ nh©n mua hµng. Lo¹i h×nh nµy ¸p dông cho bÊt kú doanh nghiÖp hay tæ chøc nµo b¸n c¸c s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cña hä cho kh¸ch hµng qua Internet, phôc vô nhu cÇu sö dông cña c¸ nh©n. VËy ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a TM§T B2B vµ B2C lµ g× ? §iÒu thø nhÊt lµ sù kh¸c nhau vÒ kh¸ch hµng: Kh¸ch hµng cña c¸c giao dÞch B2B (giao dÞch gi÷a doanh nghiÖp víi doanh nghiÖp) lµ c¸c c«ng ty cßn kh¸ch hµng cña B2C lµ c¸c c¸ nh©n. XÐt vÒ tæng thÓ, c¸c giao dÞch B2B phøc t¹p h¬n vµ ®ßi hái tÝnh an toµn cao h¬n. §iÒu thø 2 lµ kh¸c biÖt vÒ ®µm ph¸n, giao dÞch: ViÖc b¸n hµng cho c¸c doanh nghiÖp (B2B) ph¶i bao gåm c¶ c¸c yÕu tè nh­ ®µm ph¸n vÒ gi¸ c¶, viÖc giao nhËn hµng vµ x¸c ®Þnh qui c¸ch, c¸c ®Æc tÝnh kü thuËt cña s¶n phÈm. B¸n hµng cho ng­êi tiªu dïng (B2C) kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i bao gåm tÊt c¶ c¸c yÕu tè nh­ vËy. §iÒu nµy khiÕn cho c¸c nhµ b¸n lÎ dÔ dµng h¬n trong viÖc ®­a lªn m¹ng catalog s¶n phÈm dÞch vô cña hä ®Ó më mét siªu thÞ trùc tuyÕn. §ã còng chÝnh lµ lý do t¹i sao nh÷ng øng dông Th­¬ng m¹i ®iÖn tö B2B ®Çu tiªn ®­îc ph¸t triÓn chØ cho nh÷ng hµng ho¸ vµ s¶n phÈm hoµn chØnh, ®¬n gi¶n trong kh©u m« t¶ ®Æc tÝnh vµ ®Þnh gi¸. §iÒu thø 3 lµ kh¸c biÖt vÒ vÊn ®Ò tÝch hîp: C¸c c«ng ty trong Th­¬ng m¹i ®iÖn tö B2C kh«ng ph¶i tÝch hîp hÖ thèng cña hä víi hÖ thèng cña kh¸ch hµng. Tr¸i l¹i c¸c c«ng ty khi b¸n hµng cho c¸c doanh nghiÖp (B2B) cÇn ph¶i ®¶m b¶o r»ng c¸c hÖ thèng cña hä cã thÓ giao tiÕp ®­îc víi nhau mµ kh«ng cÇn sù can thiÖp trùc tiÕp cña con ng­êi dÉn ®Õn nhu cÇu ph¶i tÝch hîp hÖ thèng cña doanh nghiÖp b¸n hµng vµ doanh nghiÖp mua hµng. II. Lîi Ých cña viÖc øng dông Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Trong lo¹i h×nh c¬ b¶n nhÊt cña giao dÞch, kh¸ch hµng ®Õn cöa hµng lùa chän nh÷ng s¶n phÈm mµ hä muèn mua, tr¶ cho ng­êi b¸n mét kho¶n tiÒn vµ mang hµng vÒ. Ngµy nay tr­íc sù bïng næ vÒ c«ng nghÖ th«ng tin – m¹ng m¸y tÝnh vµ sù kÕt nèi kh¾p toµn cÇu – Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· næi nªn nh­ mét ph­¬ng thøc kinh doanh quan träng cña thÕ kû. Khi con ng­êi ta cµng nhËn thøc râ h¬n, hiÓu biÕt nhiÒu h¬n vÒ Internet th× thÞ tr­êng ®iÖn tö cµng ngµy cµng trë nªn quen thuéc víi hä. NÕu khuynh h­íng t¨ng tr­ëng sè ng­êi nèi m¹ng Internet nh­ hiÖn nay ®­îc duy tr× th× sÏ ch¼ng bao l©u n÷a trong t­¬ng quan gi÷a hai lo¹i thÞ tr­êng, thÞ tr­êng thùc sÏ cã xu h­íng nh­êng chç dÇn cho thÞ tr­êng ¶o, thÕ giíi cña th«ng tin, h×nh ¶nh. C¸c C«ng ty còng sÏ chuyÓn dÇn ho¹t ®éng kinh doanh truyÒn thèng cña m×nh, sang kinh doanh ®iÖn tö ®Ó khai th¸c nh÷ng lîi Ých ®­îc t¹o ra tõ ph­¬ng thøc kinh doanh nµy. §èi víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ta, cã lÏ b­íc ®Çu tiªn ®Ó cã thÓ khuyÕn khÝch hä ph¸t triÓn kÕ ho¹ch ¸p dông Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®ã lµ viÖc lµm thÕ nµo ®Ó hä cã thÓ nhËn thøc ®­îc nh÷ng lîi Ých mµ Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ mang l¹i. Lµm râ vÊn ®Ò nµy sÏ lµ ®éng lùc vµ ph­¬ng h­íng chñ ®¹o cho c¸c nhµ doanh nghiÖp m¹nh d¹n ¸p dông c«ng nghÖ míi. 1./ TÝnh kÞp thêi, tÝnh cËp nhËt cña th«ng tin th­¬ng m¹i. Internet lµ mét th­ viÖn khæng lå nhÊt ®­îc cËp nhËt mét c¸ch liªn tôc. Ngµy nay, nhËn, göi, khai th¸c th«ng tin trªn Internet lµ nhu cÇu cña toµn thÕ giíi. Th«ng tin chÝnh x¸c ®Çy ®ñ, nhanh chãng lµ mét ®ßi hái ngµy cµng cao trong ho¹t ®éng kinh doanh. Trong TM§T hiÖn nay ng­êi ta cã thÓ dÔ dµng thu thËp vµ t×m kiÕm th«ng tin ë kh¾p c¸c n¬i trªn thÕ giíi. Dùa vµo ®ã doanh nghiÖp cã thÓ theo s¸t sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng n­íc ngoµi, n¾m b¾t liªn tôc vµ th­êng xuyªn c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Do kh¶ n¨ng thu nhËp ®­îc c¸c th«ng tin cËp nhËt vµ truyÒn tin nhanh chãng, doanh nghiÖp cã thÓ thùc hiÖn nghiªn cøu, t×m hiÓu thÞ tr­êng vµ ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh cña m×nh ë c¸c thêi ®iÓm vµ ®Þa ®iÓm kh¸c nhau. Nãi vÒ tÝnh kÞp thêi cña th«ng tin th­¬ng m¹i trªn m¹ng Internet, nhiÒu ng­êi ®Æt c©u hái sö dông ®iÖn tho¹i, fax…. víi kh¶ n¨ng truyÒn tin nhanh th× vÉn ®¶m b¶o tÝnh kÞp thêi, vËy ­u thÓ næi tréi cña Internet so víi c¸c ph­¬ng tiÖn nµy lµ g× ? §iÖn tho¹i lµ mét ph­¬ng tiÖn phæ th«ng dÔ sö dông vµ th­êng më ®Çu cho c¸c cuéc giao dÞch th­¬ng m¹i. Tuy nhiªn trªn quan ®iÓm kinh doanh c«ng cô ®iÖn tho¹i cã mÆt h¹n chÕ lµ chØ truyÒn t¶i ®­îc ©m thanh. Mét cuéc giao dÞch cuèi cïng vÉn ph¶i kÕt thóc b»ng giÊy tê, hay c¸c tµi liÖu cã thÓ l­u tr÷ (hiÖn nay th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi, ng­êi ta thõa nhËn gi¸ trÞ ph¸p lý cña c¸c tµi liÖu truyÒn qua Internet, v× vËy c¸c tµi liÖu nµy cã thÓ thay cho giÊy tê truyÒn thèng). Ngoµi ra nÕu tÝnh yÕu tè chi phÝ th× cã lÏ giao dÞch ®iÖn tho¹i nhÊt lµ giao dÞch ®­êng dµi, ®iÖn tho¹i cao gÊp nhiÒu lÇn so víi c¸c cuéc giao dÞch th«ng qua m¹ng Internet. Víi m¸y Fax, cã thÓ thay ®­îc dÞch vô ®­a th­ vµ göi c«ng v¨n truyÒn thèng. Nh­ng Fax l¹i cã h¹n chÕ lµ: kh«ng thÓ t¶i ®­îc ©m thanh, h×nh ¶nh phøc t¹p, ®ång thêi gi¸ m¸y vµ chi phÝ cßn rÊt cao. H¬n n÷a qua TM§T b»ng Internet ng­êi ta vÉn cã thÓ göi vµ nhËn Fax nÕu cÇn. 2./ Gi¶m ®­îc chi phÝ b¸n hµng vµ tiÕp thÞ. Nhê th­¬ng m¹i ®iÖn tö th«ng qua Internet, C«ng ty cã thÓ thiÕt lËp trùc tiÕp mèi quan hÖ víi kh¸ch hµng hay rót ng¾n ®­îc qu¸ tr×nh ph©n phèi s¶n phÈm. Doanh nghiÖp cã thÓ h¹ ®­îc gi¸ thµnh nh­ng vÉn ®¶m b¶o ®­îc lîi nhuËn. TM§T gióp gi¶m thÊp chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ tiÕp thÞ. B»ng ph­¬ng tiÖn Internet/ Web, mét nh©n viªn b¸n hµng cã thÓ giao dÞch ®­îc víi rÊt nhiÒu kh¸ch hµng, ca–ta–l« ®iÖn tö (eletronic catalogue) trªn trang Web phong phó h¬n nhiÒu vµ th­êng xuyªn cËp nhËt so víi ca –ta – l« in Ên (cã khu«n khæ giíi h¹n vµ lu«n lu«n lçi thêi). Theo sè liÖu thèng kª cña h·ng m¸y bay Boeing cña Mü, cã tíi 50% kh¸ch hµng ®Æt mua 9% phô tïng th«ng qua Internet vµ cßn nhiÒu h¬n n÷a ®Æt hµng vÒ dÞch vô kü thuËt, söa ch÷a vµ mçi ngµy gi¶m ®­îc 600 có ®iÖn tho¹i. Th«ng th­êng ®èi víi mét nhµ s¶n xuÊt rÊt khã cã thÓ thiÕt lËp ®­îc mét m¹ng l­íi tiªu thô réng lín ®Ó trùc tiÕp cung cÊp vµ liªn hÖ víi nh÷ng ng­êi b¸n lÎ hay c¸c kh¸ch hµng. Song hiÖn nay nhê TM§T mµ doanh nghiÖp hoµn toµn cã thÓ lµm ®­îc ®iÒu ®ã. Khi thiÕt lËp mét c¬ së kinh doanh trªn Internet, doanh nghiÖp ®· cïng mét lóc thiÕt lËp mét ®¹i lý ph©n phèi nhiÒu c©p, ®iÒu nµy lµ cã lîi cho c¶ doanh nghiÖp vµ kh¸ch hµng. 3./ Kinh doanh sö dông cöa hµng ¶o – Cã thÓ kinh doanh t¹i nhµ: Víi mét c¬ së kinh doanh ¶o, lîi dông c«ng nghÖ truyÒn tin Internet, nhËn vµ xö lý th«ng tin ë bÊt cø n¬i nµo, cho phÐp c¸c nhµ qu¶n lý kinh doanh chØ ngåi t¹i nhµ nh­ng cã thÓ kinh doanh ë bÊt cø ®©u. Ch¼ng h¹n khi doanh nghiÖp thiÕt lËp mét Website – kh¸c víi c¬ së kinh doanh thùc, nã hiÖn h÷u trªn c¸c m¸y tÝnh nèi m¹ng Internet khi ®ã c¸c kh¸ch hµng th«ng qua viÖc truy cËp ®Þa chØ Internet cña C«ng ty, sÏ thùc hiÖn mäi giao dÞch cÇn thiÕt. C¶ kh¸ch hµng vµ doanh nghiÖp ®Òu cã thÓ tiÕn hµnh c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i t¹i nhµ hay bÊt cø n¬i ®©u. Nhê ®Æc tÝnh nµy mµ ngay c¶ c¸c hé gia ®×nh còng dÔ dµng tham gia kinh doanh trªn m¹ng Internet vµ c¹nh tranh mét c¸ch b×nh ®¼ng víi nh÷ng doanh nghiÖp lín. HiÖn nay ®Æc ®iÓm nµy cßn ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch dÔ dµng h¬n nhê nh÷ng thiÕt bÞ míi nh­: ®iÖn tho¹i di ®éng nèi m¹ng Internet. 4./ N©ng cao kh¶ n¨ng phôc vô vµ duy tr× mèi quan hÖ th­êng xuyªn víi kh¸ch hµng. Nhê bé m¸y tÝnh vµ phÇn mÒm ®­îc lËp tr×nh s½n, TM§T cã kh¶ n¨ng tù ®éng ph©n tÝch, tæng hîp d÷ liÖu trªn c¬ së kinh doanh ¶o cña ng­êi b¸n. Khi ng­êi mua cã nhu cÇu mua hµng vµ göi nh÷ng th«ng tin vÒ m×nh cho doanh nghiÖp th× toµn bé th«ng tin nµy sÏ ®­îc l­u vµo m¸y tÝnh vµ tÊtc c¶ c¸c giao dÞch gi÷a ng­êi b¸n vµ ng­êi mua sÏ ®­îc gi÷ l¹i nh­ mét c¬ së d÷ liÖu. §©y sÏ lµ nh÷ng th«ng tin h÷u Ých cho ng­êi b¸n khi nhËn biÕt c¸c kh¸ch hµng quen thuéc. Víi c¬ së d÷ liÖu ®ã, doanh nghiÖp cã thÓ n¾m ®­îc ®Æc ®iÓm cña tõng kh¸ch hµng, nhãm kh¸ch hµng. Tõ ®ã, ph©n ®o¹n thÞ tr­êng, h­íng nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp riªng biÖt cho tõng kh¸ch hµng. KÓ tõ lÇn mua hµng thø hai trë ®i doanh nghiÖp kh«ng cÇn kh¸ch hµng ph¶i cung cÊp chi tiÕt c¸c th«ng tin vÒ m×nh n÷a mµ cã thÓ x¸c ®Þnh mét c¸ch nhanh chãng vµ cùc kú chÝnh x¸c kh¸ch hµng ®ã lµ ai. Cung cÊp s¶n phÈm hay dÞch vô ®óng víi ®ßi hái cña tõng kh¸ch hµng sÏ lµ mét ­u thÕ h¬n trong viÖc duy tr× c¸c kh¸ch hµng quen thuéc. Tuy nhiªn, ®Ó cã thÓ tËn dïng ®­îc ­u thÕ nµy th× cÊu tróc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch hîp. Ph¶i ®Æc biÖt chó träng míi liªn hÖ gi÷a bé phËn l­u tr÷, xö lý d÷ liÖu víi c¸c bé phËn kh¸c, nh»m môc ®Ých tho¶ m·n ngay c¶ mét nhãm nhu cÇu hay thËm chÝ lµ nhu cÇu riªng biÖt cña tõng kh¸ch hµng. §©u lµ lîi Ých lín cho doanh nghiÖp ¸p dông TM§T. Tuy nhiªn sÏ lµ nguy c¬ cho c¸c doanh nghiÖp chËm trÔ trong viÖc triÓn khai mét chiÕn l­îc trong TM§T, v× nÕu chËm ch©n sÏ cã nguy c¬ bÞ mÊt thÞ tr­êng bëi nh÷ng ®èi thñ ®i tr­íc, do kh¸ch hµng kh«ng muèn thay ®æi nhµ cung cÊp cña m×nh. 5./ DÔ dµng ®a d¹ng ho¸ mÆt hµng. Víi Internet doanh nghiÖp cã thÓ kinh doanh hçn hîp c¸c lo¹i mÆt hµng kh¸c nhau. Víi kiÓu b¸n hµng truyÒn thèng, rÊt khã ®Ó cã thÓ trang bÞ ®­îc mét cöa hµng hçn hîp tÊt c¶ c¸c lo¹i mÆt hµng v× ®iÒu nµy ®ßi hái ph¶i trang bÞ ®Çu t­ rÊt lín cho c¸c khu ®Ó hµng tr­ng bµy, l­u kho hµng ho¸ kh¸c nhau. Nh­ng khi më cöa hµng trªn Internet kh«ng quan träng lµ hµng ho¸ thùc tÕ ®­îc ®Æt nh­ thÕ nµo, ®Ó ë ®©u. Bëi hµng ho¸ tr­ng bµy chØ lµ h×nh ¶nh thêi gian giao dÞch qua Internet chØ b»ng 7% thêi gian giao dÞch qua Fax, vµ b»ng kho¶ng 0,5% thêi gian giao dÞch qua b­u ®iÖn, chi phÝ giao dÞch qua Internet chØ b»ng 5% chi phÝ giao dÞch qua Fax hay qua chuyÓn ph¸t nhanh, chi phÝ thanh to¸n ®iÖn tö qua Internet b»ng 10% tíi 20% chi phÝ thanh to¸n theo lèi th«ng th­êng . B¶ng 1: So s¸nh chi phÝ giao dÞch qua c¸c ph­¬ng tiÖn. §­êng truyÒn Thêi gian Chi phÝ (USD) NewYork tíi Tokyo Qua b­u ®iÖn 5 ngµy 7.40 ChuyÓn ph¸t nhanh 24 giê 26.25 Qua m¸y Fax 31 phót 28.83 Qua Internet 2 phót 0.10 NewYork tíi Los Angeles Qua b­u ®iÖn 2-3 ngµy 3.00 ChuyÓn ph¸t nhanh 24 giê 15.55 Qua m¸y Fax 31 phót 9.36 Qua m¸y Internet 2 phót 0.10 (Nguån: Th­¬ng m¹i ®iÖn tö – NXB Thèng Kª - Hµ Néi 1999) Víi lîi Ých vÒ mÆt thêi gian, ®©y lµ mét yÕu tè c¹nh tranh rÊt hiÖu qu¶. Lîi thÕ c¹nh tranh vÒ thêi gian lµm cho th«ng tin hµng ho¸ nhanh chãng ®Õn víi kh¸ch hµng mµ kh«ng cÇn qua kh©u trung gian, vµ cã ®é chÝnh x¸c cao. Sím n¾m b¾t ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng, cã kÕ ho¹ch s¶n xuÊt vµ l­u kho tån kho hîp lý, kÞp thêi thÝch øng, thay ®æi ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt s¶n phÈm, b¸n s¸t nhu cÇu thÞ tr­êng. §©y lµ mét lîi thÕ mµ c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, vµ chÕ biÕn n«ng s¶n, rau qu¶, c¸c mÆt hµng thuû – h¶i s¶n, c¸c lo¹i hµng ho¸ s¶n phÈm yªu cÇu vÒ tÝnh thêi gian hay mïa vô, c¸c s¶n phÈm cã thêi gian l­u tr÷ b¶o qu¶n ng¾n. Tæng hîp c¸c lîi Ých trªn, tæng l­îng thêi gian s¶n xuÊt ®­îc rót ng¾n, nhê ®ã mµ s¶n phÈm hµng ho¸ ®­îc ra ®êi nhanh chãng h¬n vµ hoµn thiÖn h¬n ®­îc sao chôp hoÆc m« t¶ trªn cöa hµng Internet. §iÒu quan t©m cña nhµ kinh doanh lµ lµm thÕ nµo chuyÓn hµng ®ã tíi kh¸ch hµng theo ph­¬ng thøc phï hîp hoÆc theo ph­¬ng thøc mµ kh¸ch hµng yªu cÇu. Do ®ã, kÓ c¶ khi hµng ho¸ ®­îc ®Ó hçn hîp trong kho th× vÉn cã thÓ ®­îc b¸n bÊt cø lóc nµo. 6./ Gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt. TiÕt kiÖm chi phÝ lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng nhÊt trong TM§T. Liªn quan ®Õn chi phÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp cã thÓ cã rÊt nhiÒu lo¹i chi phÝ kh¸c nhau. TÝnh tiÕt kiÖm chi phÝ ®­a ra ë hÇu hÕt c¸c kh©u TM§T. KhÝa c¹nh nµy cã thÓ dÔ nhËn thÊy ë nh÷ng ho¹t ®éng nh­: 6.1./ Kinh doanh trªn Internet gi¶m ®­îc chi phÝ cöa hµng. Cöa hµng trªn Internet cña doanh nghiÖp ®­îc më ngay t¹i nhµ cña kh¸ch tr­íc mµn h×nh m¸y tÝnh. ChØ cÇn ®Çu t­ mét lÇn b»ng kho¶n tiÒn kh«ng lín doanh nghiÖp ®· cã rÊt nhiÒu cöa hµng ë kh¾p mäi n¬i, ®iÒu nµy còng ®ång nghÜa víi viÖc gi¶m chi phÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp. 6.2./ Gi¶m chi phÝ trong c¸c ho¹t ®éng giao dÞch: Trong doanh nghiÖp, viÖc ph¸t sinh c¸c chi phÝ cho ho¹t ®éng giao dÞch lµ rÊt lín. Tõ qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ, ®Æt hµng, giao dÞch hµng, giao dÞch thanh to¸n, doanh nghiÖp - ®èi t¸c, vµ trong néi bé._. doanh nghiÖp lu«n lu«n diÔn ra. Dßng ch¶y th«ng tin th«ng suèt vµ liªn tôc cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng cña doanh nghiÖp. TM§T qua Internet cã thÓ gióp cho doanh nghiÖp thùc hiÖn mét c¸ch nhanh chãng c¸c ho¹t ®éng giao dÞch víi dung l­îng kh«ng h¹n chÕ vµ chi phÝ thÊp nhÊt. 6.3./ Gi¶m chi phÝ trong tr­ng bµy s¶n phÈm Doanh nghiÖp kinh doanh ®iÖn tö cã thÓ th«ng qua Website cña m×nh ®Ó tr­ng bµy s¶n phÈm b»ng c¸c h×nh ¶nh ®­îc chôp theo c¸c h­íng kh¸c nhau. Võa dÔ cËp nhËt l¹i võa dÔ tr­ng bµy. Doanh nghiÖp cã thÓ kinh doanh hµng ho¸ qua h×nh ¶nh mµ kh«ng cÇn ph¶i thuª ®Þa ®iÓm, mua trang thiÕt bÞ b¸n hµng ho¸ nh­ trªn thùc tÕ. 6.4./ Gi¶m chi phÝ trong qu¶n lý. Nhê ho¹t ®éng kinh doanh th«ng qua m¹ng c¸c m¸y tÝnh mµ trong doanh nghiÖp cã thÓ h¹n chÕ ®­îc kho¶n chi phÝ ®Çu t­ cho viÖc thuª qu¶n lý. Sù trao ®æi th«ng tin kh«ng h¹n chÕ qua Internet cã thÓ gióp cho mét nhµ qu¶n lý cã kh¶ n¨ng qu¶n lý ®­îc nhiÒu chi nh¸nh, c¬ së cïng mét lóc mµ kh«ng ph¶i thuª ng­êi qu¶n lý míi. 6.5./ Gi¶m chi phÝ thùc hiÖn c¸c dÞch vô kü thuËt h­íng dÉn kh¸ch hµng. C¸c tµi liÖu kü thuËt, h­íng dÉn sö dông s¶n phÈm cã thÓ göi trùc tiÕp cho kh¸ch hµng qua Internet mµ kh«ng cÇn in Ên, vËn chuyÓn võa tèn kÐm cho kh¸ch hµng l¹i võa tèn kÐm cho C«ng ty. 6.6./ Gi¶m ®i chi phÝ trong viÖc ho¹t ®éng qu¶ng c¸o chµo hµng. Qu¶ng c¸o qua Internet lµ h×nh thøc qu¶ng c¸o kinh tÕ nhÊt. Doanh nghiÖp cã thÓ tù giíi thiÖu vÒ m×nh trªn qui m« toµn cÇu mµ kh«ng cÇn th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vµ ph¶i tr¶ chi phÝ dÞch vô rÊt cao. Nhê Internet mµ mét sè bé phËn trong doanh nghiÖp cã thÓ lµm viÖc t¹i nhµ mµ kh«ng cÇn tíi trô së lµm viÖc. §iÒu nµy cã thÓ gióp cho doanh nghiÖp gi¶m bít c¸c kho¶n phô cÊp dµnh cho ®i l¹i, gi¶m chi phÝ dµnh cho viÖc thuª v¨n phßng hay sinh ho¹t cho nh©n viªn t¹i c¬ quan. 6.7./ Gi¶m chi phÝ trong viÖc tuyÓn mé nh©n viªn: Nhê Internet, doanh nghiÖp kh«ng ph¶i t×m lao ®éng qua c¸c tæ chøc trung gian. Doanh nghiÖp cã thÓ ®­a nh÷ng th«ng tin vÒ tuyÓn dông lao ®éng trªn m¹ng Internet, hoÆc còng cã thÓ göi email trùc tiÕp ®Õn c¸c tr­êng ®¹i häc. ë ViÖt Nam còng cã nh÷ng ®Þa chØ trªn ®ã cã thÓ t×m ®­îc viÖc lµm, tuy nhiªn sè C«ng ty trùc tiÕp më trang Web ®Ó tuyÓn mé nh©n viªn ch­a nhiÒu. 7./ Hç trî kü thuËt, sö dông s¶n phÈm cho kh¸ch hµng. Nh÷ng yªu cÇu th¾c m¾c cña kh¸ch hµng trªn Web site sÏ ®­îc tù ®éng chuyÓn vÒ doanh nghiÖp. C¸c chuyªn gia vÒ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp cã thÓ ngåi ë v¨n phßng ®­a ra ®­îc ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt cho kh¸ch hµng. V× vËy C«ng ty lu«n lu«n s½n sµng cung cÊp, s½n sµng gi¶i ®¸p th¾c m¾c cña ng­êi tiªu dïng mµ kh«ng gÆp mét trë ng¹i nµo. C¶ kh¸ch hµng vµ doanh nghiÖp lu«n hµi lßng víi dÞch vô sau b¸n hµng nh­ hç trî kü thuËt, h­íng dÉn sö dông, yªu cÇu gi¶i ®¸p th¾c m¾c…. ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn vµ tiÕt kiÖm chi phÝ. Khi kinh doanh trªn Internet, doanh nghiÖp cã thÓ h×nh thµnh c¸c chuyªn môc nh­ gi¶i ®¸p th¾c m¾c, hç trî kü thuËt, h­íng dÉn sö dông, b¶o qu¶n… nh÷ng chuyªn môc nµy sÏ rÊt cã lîi cho doanh nghiÖp, ®Ó gi¶i quyÕt mét c¸ch tù ®éng nh÷ng vÊn ®Ò nµy trªn web site mµ kh«ng ph¶i tèn chi phÝ vµ ®Çu t­ nh©n lùc. 8./ ThiÕt lËp cñng cè quan hÖ ®èi t¸c. TM§T t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc thiÕt lËp vµ cñng cè mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh tè tham gia vµo qu¸ tr×nh th­¬ng m¹i. Th«ng qua m¹ng (nhÊt lµ dïng Internet/web) c¸c thµnh tè tham gia (ng­êi tiªu dïng, doanh nghiÖp, c¸c c¬ quan chÝnh phñ) cã thÓ giao tiÕp trùc tiÕp vµ liªn tôc víi nhau (liªn l¹c trùc tiÕp) gÇn nh­ kh«ng cßn kho¶ng c¸ch ®Þa lý vµ thêi gian. Nhê ®ã c¶ sù hîp t¸c lÉn sù qu¶n lý ®Òu ®­îc tiÕn hµnh nhanh chãng vµ liªn tôc; c¸c b¹n hµng míi, c¸c c¬ héi kinh doanh míi ®­îc ph¸t hiÖn nhanh chãng trªn b×nh diÖn toµn quèc, toµn khu vùc, toµn thÕ giíi, vµ cã nhiÒu c¬ héi ®Ó lùa chän h¬n. 9./ T¹o ®iÒu kiÖn cho tiÕp cËn kinh tÕ sè ho¸. XÐt trªn b×nh diÖn quèc gia, tr­íc m¾t TM§T sÏ kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin lµ ngµnh cã lîi nhuËn cao nhÊt vµ ®ãng vai trß ngµy cµng lín trong nÒn kinh tÕ, nh×n réng h¬n TM§T t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc sím tiÕp cËn víi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ (digital economy) mµ xu thÕ vµ tÇm quan träng ®· ®­îc ®Ò cËp tíi ë trªn. Lîi Ých nµy cã mét ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng trong c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn; nÕu kh«ng nhanh chãng tiÕp cËn vµo nÒn kinh tÕ sè hay nÒn kinh tÕ sè ho¸ hay cßn gäi lµ nÒn “kinh tÕ ¶o” (Virtual economy) th× sau mét thËp kû n÷a n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ bá r¬i hoµn toµn. KhÝa c¹nh lîi Ých nµy mang tÝnh tiÒm tµng, tÝnh chiÕn l­îc c«ng nghÖ vµ tÝnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña c¸c n­íc ch­a c«ng nghiÖp ho¸ cÇn l­u ý, v× cã luËn ®iÓm cho r»ng: sím chuyÓn sang nÒn kinh tÕ sè ho¸ th× mét n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ t¹o ra mét b­íc nh¶y vät (leaofrog), cã thÓ tiÕn kÞp c¸c n­íc ®· ®i tr­íc trong mét thêi gian ng¾n h¬n. III. C¸c yªu cÇu cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö Song song víi nh÷ng lîi Ých râ rÖt cã thÓ mang l¹i, th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®· vµ ®ang ®Æt ra hµng lo¹t vÊn ®Ò can gi¶i quyÕt, trªn tÊt c¶ c¸c b×nh diÖn: doanh nghiÖp, quèc gia, vµ quèc tÕ. Nh÷ng ®ßi hái cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét tæng thÓ cña hµng chôc vÊn ®Ò phøc t¹p ®an xen nhau trong mét mèi quan hÖ h÷u c¬, vµ bao gåm: 1. H¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö kh«ng ph¶i lµ mét s¸ng kiÕn ngÉu høng, mµ lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn kü thuËt sè ho¸ cña c«ng nghÖ th«ng tin, mµ tr­íc hÕt lµ kü thuËt m¸y tÝnh ®iÖn tö. V× thÕ, chØ cã thÓ thùc sù cã vµ thùc sù tiÕn hµnh th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã néi dung vµ hiÖu qu¶ ®Ých thùc khi ®· cã mét h¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ th«ng tin v÷ng ch¾c (bao gåm hai nh¸nh: tÝnh to¸n ®iÖn tö vµ truyÒn th«ng ®iÖn tö). H¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ Êy bao gåm tõ c¸c chuÈn cña doanh nghiÖp, cña c¶ n­íc, vµ sù liªn kÕt c¸c chuÈn Êy víi c¸c chuÈn quèc tÕ, tíi kü thuËt øng dông vµ thiÕt bÞ øng dông; vµ kh«ng chØ cña riªng tõng doanh nghiÖp, mµ ph¶i lµ hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin khu vùc, vµ toµn cÇu (trªn nÒn t¶ng cña Internet hiÓu theo nghÜa réng, nghÜa lµ bao gåm c¶ c¸c ph©n m¹ng, vµ hÖ thèng liªn l¹c viÔn th«ng toµn cÇu), vµ hÖ thèng Êy ph¶i tíi ®­îc tõng c¸ nh©n trong hÖ thèng th­¬ng m¹i (cho tíi tõng c¸ nh©n tiªu thô). H¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ kh«ng chØ cã nghÜa lµ tÝnh hiÖn h÷u (availability; nay còng th­êng dïng ch÷ “tÝnh th­êng h÷u” ®Ó diÔn ®¹t c¶ s¾c th¸i æn ®Þnh), mµ cßn hµm nghÜa cã tÝnh kinh tÕ sö dông (affordability), nghÜa lµ chi phÝ trang bÞ c¸c ph­¬ng tiÖn c«ng nghÖ th«ng tin (®iÖn tho¹i, m¸y tÝnh, modem v.v...) vµ chi phÝ dÞch vô truyÒn th«ng (phÝ ®iÖn tho¹i, phÝ nèi m¹ng vµ truy cËp m¹ng) ph¶i ®ñ rÎ ®Ó ®«ng ®¶o ng­êi sö dông cã thÓ tiÕp cËn ®­îc. §iÒu nµy cã ý nghÜa ®Æc biÖt to lín ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, møc sèng nãi chung cßn thÊp. Còng cÇn l­u ý thªm r»ng h¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ th«ng tin chØ cã thÓ cã vµ ho¹t ®éng ®¸ng tin cËy trªn nÒn t¶ng mét nÒn c«ng nghiÖp ®iÖn n¨ng v÷ng ch¾c, ®¶m b¶o cung cÊp ®iÖn n¨ng ®Çy ®ñ, æn ®Þnh, vµ víi møc gi¸ hîp lý. ThiÕt lËp vµ cñng cè ®­îc mét h¹ tÇng c«ng nghÖ trªn nÒn t¶ng c«ng nghiÖp ®iÖn n¨ng nh­ vËy ®ßi hái thêi gian, h¬n n÷a ph¶i ®Çu t­ rÊt lín, lµ ®iÒu ®Æc biÖt khã kh¨n ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Theo ®µ ph¸t triÓn cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö, nay ®ang cã xu h­íng m¹nh mÏ ghÐp c¶ c«ng nghÖ b¶o mËt vµ an toµn vµo h¹ tÇng c¬ së c«ng nghÖ cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö. B¶o mËt vµ an toµn kh«ng chØ cã ý nghÜa ®èi víi c¸c thùc thÓ kinh tÕ, mµ cßn cã ý nghÜa an ninh quèc gia. 2. H¹ tÇng c¬ së nh©n lùc. Th­¬ng m¹i trong kh¸i niiÖm “th­¬ng m¹i ®iÖn tö” ®éng ch¹m tíi mäi con ng­êi, tõ ng­êi tiªu thô ng­êi s¶n xuÊt ph©n phèi, tíi c¸c c¬ quan chÝnh phñ, tíi c¶ c¸c nhµ c«ng nghÖ vµ ph¸t triÓn. ¸p dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö tÊt yÕu lµm n¶y sinh hai ®ßi hái: mét lµ mäi ng­êi ®Òu quen thuéc vµ cã kh¶ n¨ng thµnh th¹o ho¹t ®éng trªn m¹ng, hai lµ cã mét ®éi ngò chuyªn gia tin häc nhanh, th­êng xuyªn b¾t kÞp c¸c c«ng nghÖ th«ng tin míi ph¸t triÓn ra ®Ó phôc vô cho kinh tÕ sè ho¸ nãi chung vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö nãi riªng (nay ®· ë møc ®æi míi hµng tuÇn), còng nh­ cã kh¶ n¨ng thiÕt kÕ c¸c c«ng cô phÇn mÒm ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ho¹t ®éng cña mét nÒn kinh tÕ sè ho¸, tr¸nh bÞ ®éng lÖ thuéc hoµn toµn vµo n­íc kh¸c. Ngoµi ra, nÕu sö dông Internet/web, th× mét yªu cÇu tù nhiªn cña nÒn kinh doanh trùc tuyÕn lµ tÊt c¶ nh÷ng ng­êi tham gia ®Òu ph¶i giái Anh ng÷, v× tíi nay (vµ cã lÏ cßn têi mét thêi ®iÓm xa n÷a), ng«n ng÷ chñ yÕu sö dông trong th­¬ng m¹i nãi chung, vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö qua m¹ng Internet nãi riªng, vÉn lµ tiÕng Anh (®­¬ng niªn, ®©y chñ yÕu chØ lµ “vÊn ®Ò” ®èi víi c¸c n­íc Ýt ph¸t triÓn). §ßi hái nµy cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ dÉn tíi sù thay ®æi c¨n b¶n hÖ thèng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. 3. B¶o mËt, an toµn. Giao dÞch th­¬ng m¹i b»ng ph­¬ng tiÖn ®iÖn tö ®Æt ra ®ßi hái rÊt cao vÒ b¶o mËt an toµn, nhÊt lµ khi ho¹t ®éng trªn Internet/web. Trong lÜnh vùc mua b¸n thuÇn tuý, ng­êi mua th× lo c¸c chi tiÕt cña thÎ tÝn dông cña m×nh bÞ lé, vµ kÎ xÊu sÏ lîi dông mµ rót tiÒn, ng­êi b¸n th× lo ng­êi mua kh«ng thanh to¸n cho c¸c hîp ®ång ®· ®­îc “ký kÕt theo kiÓu ®iÖn tu” qua Web. Trong c¸c lÜnh vùc kh¸c, ®iÒu ®¸ng ng¹i nhÊt lµ an toµn vµ b¶o mËt d÷ liÖu. §iÒu lo sî Êy lµ cã c¨n cø, v× sè vô tÊn c«ng vµo Internet ngµy cµng t¨ng, kÎ c¶ vµo nh÷ng m¹ng ®­îc b¶o vÖ nghiªm ngÆt (cuèi n¨m 1996, trang Web cña Bé T­ ph¸p Mü vµ cña CIA bÞ truy nhËp vµ thay ®æi mét sè néi dung, ®Çu n¨m 1997 mét lo¹i ®Þa chØ Internet cña Mü ph¶i ngõng dÞch vô Web vµ E-mail trong mét tuÇn v× bÞ “giÆc m¸y tÝnh” tÊn c«ng). Th¸ng 11/1998 c¸c quan chøc cÊp cao cña Mü nhËn ®­îc mét b¸o c¸o mËt c¶u Bé N¨ng l­îng (c¬ quan ®iÒu hµnh c¸c phßng thÝ nghiÖm h¹t nh©n cña Mü) cho biÕt: trong thêi gian tõ 10/1997 tíi 6/1998, Bé nµy ghi nhËn ®­îc 324 vô ®ét kÝch tõ bªn ngoµi n­íc Mü vµo hÖ thèng m¸y tÝnh bÝ mËt cña Bé, kÓ c¶ tr­êng hîp kÎ ®ét nhËp cã m· hoµn chØnh tiÕp cËn víi toµn bé c¸c th«ng tin hÖ thèng. “GiÆc m¸y tÝnh” (hacker) dïng nhiÒu thñ ®o¹n kh¸c nhau: m¹o quan hÖ, bÎ mËt khÈu (nhÊt lµ mËt khÈu yÕu), virus vµ c¸c ch­¬ng tr×nh “ph¸ tõ bªn trong” gäi lãng lµ “con ngùa thµnh T¬-roa”: Trojan Horse), gi¶ m¹o ®Þa chØ Internet (IP Spoofing), phong to¶ dÞch vô (DOS – denila of service). Kü thuËt m· ho¸ (cryptography) hiÖn ®¹i (trong ®ã kü thuËt “m· ho¸ kho¸ c«ng khai bÝ mËt” ®· nãi ë trªn), víi kho¸ dµi tèi thiÓu tíi 1024, tham chÝ 2048 bit, céng víi c¸c c«ng nghÖ SSL (Secure Sockesst Layer), SET ((Secure Electronic Transaction) ®ang gióp gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, trong ®ã cã vÊn ®Ò “ch÷ ký ®iÖn tö” (electronic signature), vµ “ch÷ ký sè ho¸” (digital signature) ( lµ ch÷ ký biÓu diÔn b»ng c¸c bit ®iÖn tö, vµ ®­îc x¸c thùc th«ng tin qua gi¶i m·). Tuy nhiªn, b¶n th©n c¸c mËt m· còng cã thÓ bÞ kh¸m ph¸ bëi c¸c kü thuËt gi¶i m· tinh vi, nhÊt lµ kü thuËt cña bªn cã ®¼ng cÊp c«ng nghÖ cao h¬n h¼n. Cho nªn mét chiÕn l­îc quèc gia vÒ m· hãa, kÌm theo c¸c ch­¬ng tr×nh b¶o vÖ an toµn th«ng tin cña c¸c c¬ quan, doanh nghiÖp vµ cña c¸ nh©n ®ang trë thµnh mét vÊn ®Ò rÊt lín. Trªn quan ®iÓm giao h÷u quèc tÕ, vÊn ®Ò b¶o mËt vµ an toµn cßn cã thªm mét khÝa c¹nh n÷a: ngµy cµng cã nhiÒu n­íc ¸p dông c¸c luËt ng¨n c¶n kh«ng cho d÷ liÖu ®­îc truyÒn göi tíi c¸c n­íc kh«ng cã ph­¬ng tiÖn thÝch ®¸ng ®Ó b¶o vÖ th«ng tin, nh»m tr¸nh rß rØ nhÊt lµ c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn an ninh quèc gia, vò khÝ giÕt ng­êi hµng lo¹t, quan hÖ quèc tÕ); v× vËy, nÕu kh«ng cã c¸c luËt vµ c¸c ph­¬ng tiÒn thÝch ®¸ng ®Ó b¶o vÖ th«ng tin, th× mét n­íc rÊt cã thÓ sÏ bÞ c¸ch ly khái ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ. 4. HÖ thèng thanh to¸n tµi chÝnh tù ®éng. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ cã thÓ thùc hiÖn thùc tÕ khi ®· tån t¹i mét hÖ thèng thanh to¸n tµi chÝnh (financial payment) ph¸t triÓn cho phÐp thùc hiÖn thanh to¸n tù ®éng (trong ®ã, thÎ kh«n minh cã tÇm quan träng ®Æc biÖt ®èi víi kinh doanh b¸n lÎ); khi ch­a cã hÖ thèng nµy, th× th­¬ng m¹i ®iÖn tö chØ øng dông ®­îc phÇn trao ®æi th«ng tin, bu«n b¸n vÉn ph¶i kÕt thóc b»ng tr¶ tiÒn trùc tiÕp hoÆc b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n truyÒn thèng, khi Êy hiÖu qu¶ cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö bÞ gi¶m thÊp vµ cã thÓ kh«ng ®ñ ®Ó bï l¹i c¸c chi phÝ trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ ®· bá ra. HÖ thèng thanh to¸n tµi chÝnh ®i liÒn víi viÖc m· ho¸ toµn bé hµng ho¸, hay “®¸nh sè s¶n phÈm” (product numbering) lµ vÊn ®Ò kh«ng chØ cã tÝnh quèc gia, mµ cã tÝnh quèc tÕ, trªn c¬ së cña c¸c chuÈn vµ ®Þnh chÕ EAN international (European Article Numbering International) vµ Uniform Code Council, thÓ hiÖn d­íi d¹ng c¸c v¹ch, gäi lµ m· v¹ch (bar – code) theo ®ã tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm hµng hãa dÞch vô ®Òu ®­îc m· ho¸ b»ng mét sè 13 con sè, vµ tÊt c¶ c¸c C«ng ty ®Òu cã ®Þa chØ cña m×nh b»ng mét m· cã tõ 100 ®Õn 100.000 con sè (m· v¹ch lµ hÖ thèng m· dïng c¸c v¹ch ®en, tr¾ng, mµu, cã ®é réng kh¸c nhau ®Ó biÓu diÔn con sè, mét m¸y quÐt dïng tÕ bµo quang ®iÖn sÏ nhËn d¹ng c¸c v¹ch nµy, biÕn ®æi thµnh con sè, råi tù ®éng ®­a vµo m¸y tÝnh ®Ó tÝnh to¸n tù ®éng; tr­íc ®©y m· v¹ch ®­îc ®äc theo mét chiÒu, nay ®· xuÊt hiÖn m· v¹ch míi cho phÐp ®äc theo nhiÒu chiÒu vµ chøa ®ùng nhiÒu th«ng tin h¬n. ViÖc héi nhËp vµo vµ thiÕt lËp toµn bé hÖ thèng m· s¶n phÈm vµ m· C«ng ty (gäi chung lµ m· ho¸ th­¬ng m¹i: commercila coding) cho mét nÒn kinh tÕ ®Æc biÖt lµ nÒn kinh tÕ cña n­íc ®ang ph¸t triÓn) nãi chung còng kh«ng ®¬n gi¶n. 5. B¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ. Cµng ngµy, gi¸ trÞ s¶n phÈm cµng cao ë khÝa c¹nh “chÊt x¸m” cña nã, mµ kh«ng ph¶i lµ b¶n th©n nã, tµi s¶n c¬ b¶n cña tõng ®Êt n­íc, tõng tæ chøc, vµ tõng con ng­êi ®· vµ ®ang chuyÓn thµnh “tµi s¶n chÊt x¸m” lµ chñ yÕu; th«ng tin trë thµnh tµi s¶n, vµ b¶o vÖ tµi s¶n cuèi cïng sÏ cã nghÜa lµ b¶o vÖ th«ng tin. V× lÏ ®ã, næi lªn vÊn ®Ò b¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ vµ b¶n quyÒn cña c¸c th«ng tin trªn web (c¸c h×nh thøc qu¶ng c¸o, c¸c nh·n hiÖu th­¬ng m¹i, c¸c c¬ së d÷ liÖu, c¸c dung liÖu truyÒn göi qua m¹ng v.v..). Riªng ®èi víi dung liÖu; vÊn ®Ò ®­îc ®Æt ra lµ b¶n th©n viÖc sè ho¸ nhÞ ph©n c¸c d÷ liÖu v¨n b¶n, h×nh ¶nh, ©m thanh ®Ó thµnh dung liÖu truyÒn göi ®· lµ mét hµnh ®éng “sao chÐp”, “phiªn dÞch” vµ ph¶i ®­îc t¸c t¶ ®ång ý (gièng nh­ khi dÞch mét t¸c phÈm ra mét ng«n ng÷ kh¸c), nh­ng v× ®­a lªn m¹ng, nªn “sè b¶n in” kh«ng thÓ biÕt ®­îc lµ bao nhiªu (thùc tÕ cã thÓ coi lµ v« h¹n), nªn viÖc tho¶ thuËn vµ xö lý trë nªn hÕt søc khã kh¨n. ë tÇm xa h¬n, ng­êi ta ®· tÝnh tíi khÝa c¹nh phøc t¹p h¬n n÷a cña vÊn ®Ò lµ viÖc “ph©n chia tµi s¶n trÝ tuÖ” mua b¸n qua m¹ng. VÝ dô, mét ch­¬ng tr×nh ti vi ®­îc ®Æt mua qua m¹ng; thùc ra ng­êi xem kh«ng quan t©m tÊt c¶ c¸c chi tiªts cña ch­¬ng tr×nh, mµ chØ quan t©m mét sè trong ®ã vËy tiÒn b¸n ch­¬ng tr×nh sÏ ®­îc ph©n phèi nh­ thÕ nµo cho c¸c thµnh phÇn tham gia ch­¬ng tr×nh ®ã. Tõ ®©y b¾t ®Çu n¶y sinh c¸c ®Þnh nghÜa míi, cô thÓ h¬n, chi tiÕt h¬n, vµ mang tÝnh ph¸t lý h¬n vÒ “thÕ nµo lµ t¸c gi¶”, ®­a tíi kh¸i niÖm “thanh to¸n vi phÇn” (micro-payment) mµ sÏ ph¶i xö lý b»ng c¸c c«ng cô kü thuËt cao cÊp. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, hÖ thèng ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c mèi quan hÖ vÒ së h÷y trÝ tuÖ sÏ ph¶i ®­îc thay ®æi phï hîp. 6. B¶o vÖ ng­êi tiªu dïng Nh×n nhËn trªn c¬ së lý luËn th­¬ng m¹i vµ lý thuyÕt th«ng tin, th× tõ x­a tíi nay, mét thÞ tr­êng bÞ sôp ®æ bao giê còng b¾t nguån tõ nguyªn nh©n s©u xa lµ “ th«ng tin kh«ng ®èi søng” (asymmetric information) nghÜa lµ c¸i ng­êi b¸n biÕt kh¸c víi c¸i ng­êi mua biÕt; dÉn tíi c¸i gäi lµ “thÞ tr­êng chanh qu¶ “(the market for lemons), t¹i thÞ tr­êng Êy, ng­êi b¸n kh«ng cã c¸ch nµo ®Ó thuyÕt phôc ng­êi mua ®­îc c¸c qu¶ chÊt l­îng cña mäi qu¶ chanh; ng­êi mua, do ®ã chØ chÊp nhËn tr¶ mét gi¸ trung b×nh cho tÊt c¶ c¸c qu¶ kÕt qu¶ lµ hä chØ mua ®­îc c¸c qu¶ chÊt l­îng thÊp (v× qu¶ nµo chÊt l­îng thÊp th× ng­êi b¸n l¹i biÐt râ); trong th­¬ng m¹i, s¶n phÈm chÊt l­îngthÊp v× thÕ, cßn cã tªn gäi lãng lµ “chanh qu¶” (lemons). Trong th­¬ng m¹i ®iÖn tö th«ng tin vÒ hµng ho¸ ®Òu lµ th«ng tin sè ho¸, nãi gi¶n dÞ lµ ng­êi mua kh«ng cã ®iÒu kiÖn “nÕm thö” hay “dïng thö” hµng tr­íc khi mua; kh¶ n¨ng r¬i vµo “thÞ tr­êng chanh qu¶” sÏ cµng gia t¨ng, ch­a kÓ tíi kh¶ n¨ng bÞ nhÇm lÉn c¸c c¬ së d÷ liÖu, bÞ lõa g¹t bëi c¸c th«ng tin vµ c¸c tæ chøc phi ph¸p cã mÆt trªn m¹ng. V× thÕ, ®ang xuÊt hiÖn nhu cÇu ph¶i cã mét trung gian b¶o ®¶m chÊt l­îng (quality guarantor) mµ ho¹t ®éng h÷u hiÖu vµ Ýt tèn kÐm; ®©y chÝnh lµ mét khÝa c¹nh c¬ chÕ ®¸ng quan t©m cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö mµ ®ang ®­îc chó ý ngµy cµng nhiÒu tr­íc thùc tÕ c¸c rñi ro ngµy cµng gia t¨ng, ®¶ kÝch vµo quyÒn lîi cña ng­êi tiªu thô. C¬ chÕ b¶o ®¶m chÊt l­îng ®Æc biÖt cã ý nghÜa víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, n¬i mµ d©n chóng cho tíi nay vÉn cã tËp qu¸n tiÕp xóc trùc tiÕp víi hµng ho¸ ®Ó kiÓm tra (nh×n, sê, nÕm, ngöi v.v..), ®Ó thö (mÆc thö, ®éi thö, ®i thö…) tr­íc khi mua. 7. T¸c ®éng v¨n ho¸ x· héi cña Internet T¸c ®éng cña v¨n ho¸ x· héi cña Internet ®ang lµ mét mèi quan t©m quèc tÕ, v× hµng lo¹t c¸c t¸c ®éng tiªu cùc cña nã ®· xuÊt hiÖn: Internet trë thµnh mét “hßm th­” giao dÞch mua b¸n d©m, ma tuý, vµ bu«n b¸n lËu, c¸c lùc l­îng ph¶n x· héi ®­a lªn Internet phim con heo (pornography), c¸c tuyªn truyÒn kÝch dôc cã môc ®Ých ®èi víi trÎ em, c¸c h­íng dÉn lµm bom th¬, lµm chÊt næ ph¸ ho¹i, vµ c¸c lo¹i tuyªn truyÒn kÝch ®éng b¹o lùc, ph©n biÖt chñng téc, kú thÞ t«n gi¸o v.v… ë mét sè n¬i (®Æc biÖt lµ Trung Quèc, Trung §«ng…) Internet ®· trë thµnh mét ph­¬ng tiÖn thuËn lîi cho c¸c lùc l­îng chèng ®èi sö dông lµm diÔn ®µn ng«n ng÷, ho¹t ®éng tuyªn truyÒn, kÝch ®éng lËt ®æ chÝnh phñ hoÆc g©y rèi lo¹n trËt tù x· héi. Ngoµi ra, ph¶i tÝnh tíi t¸c ®éng cuèn hót thanh niªn theo c¸c lèi sèng kh«ng phï hîp víi b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, lµ vÊn ®Ò ®ang ®­îc ®Æc biÖt quan t©m ë c¸c n­íc Ch©u ¸. MÆc dï c«ng nghÖ ®¸nh gi¸ dung liÖu (content rating), läc dung liÖu (content filtering) ®· vµ ®ang ph¸t triÓn, nh­ng vÒ c¬ b¶n, tíi nay vÉn ch­a cã biÖn ph¸p ®ñ h÷u hiÖu ®Ó chèng tr¶ c¸c mÆt tr¸i nãi trªn cña Internet/web. 8. H¹ tÇng c¬ së kinh tÕ vµ ph¸p lý. Nh­ ®· nãi ë phÇn trªn, Internet ngµy nay gièng nh­ “con ®­êng t¬ lôa” mét ngh×n n¨m tr­íc. “Con ®­êng t¬ lôa” tån t¹i vµ vËn hµnh ®­îc an toµn chÝnh lµ nhê giíi cÇm quyÒn ë tÊt c¶ c¸c n­íc vµ c¸c ®Þa ph­¬ng mµ con ®­êng v¹n dÆm Êy xuyªn qua ®Òu ®ång ý hoÆc bÞ thuyÕt phôc ®ång ý cho phÐp, t¹o ®iÒu kiÖn, vµ b¶o vÖ cho luång vËn chuyÓn xuyªn lôc ®Þa ®ã nãi c¸ch kh¸c, c¸ch ®©y mét ngh×n n¨m, ng­êi ta ®· tõng thµnh c«ng rùc rì trong viÖc ®¹t ®­îc tho¶ thuËn mang tÝnh ®a biªn, tÝnh quèc tÕ, vÒ bu«n b¸n. §ã lµ h×nh ¶nh sèng ®éng vÒ khÝa c¹nh ph¸p lý cña vÊn ®Ò th­¬ng m¹i ®iÖn tö ngµy nay mµ ë ¤-xtrª-li-a ®­îc gäi b»ng tªn nãng lµ “con ®­êng t¬ lôa míi” (the New Silk Road). a. M«i tr­êng quèc ga. Tr­íc hÕt, chÝnh phñ tõng n­íc ph¶i quyÕt ®Þnh xem x· héi th«ng tin nãi chung vµ Internet nãi riªng lµ mét hiÓm ho¹ hay lµ mét c¬ héi. QuyÕt ®Þnh ®ã kh«ng dÔ dµng, ngay mét n­íc hiÖn ®¹i nh­ Ph¸p còng ph¶i tíi n¨m 1997 – 1998 míi quyÕt ®Þnh ®­îc vµ tuyªn bè r»ng “®©y lµ c¬ héi” (sau mét thêi gian dµi chèng l¹i Internet v× nã chiÕm mÊt vÞ trÝ cña m¹ng Minitel vèn rÊt phæ biÕn trong néi bé n­íc Ph¸p). Tõ kh¼ng ®Þnh mang tÝnh nhËn thøc chiÕn l­îc Êy míi quyÕt ®Þnh thiÕt lËp m«i tr­êng kinh tÕ, ph¸p lý, vµ x· héi (kÓ c¶ v¨n ho¸, gi¸o dôc) cho nÒn kinh tÕ sè ho¸ nãi chung vµ cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö nãi riªng (vÝ dô quyÕt ®Þnh ®­a vµo m¹ng c¸c dÞch vô hµnh chÝnh, c¸c dÞch vô thu tr¶ thuÕ, vµ c¸c dÞch vô kh¸c nh­ th­ tÝn, dù b¸o thêi tiÕt, th«ng b¸o giê tµu xe v.v…) vµ ®­a c¸c néi dung cña kinh tÕ sè ho¸ vµo v¨n ho¸ vµ gi¸o dôc c¸c cÊp. Thõa nhËn tÝnh ph¸p lý cña giao dÞch th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Thõa nhËn tÝnh ph¸p lý cña ch÷ ký ®iÖn tö (electronic singnature) tøc ch÷ ký d­íi d¹ng sè ®Æt vµo mét th«ng ®iÖp d÷ liÖu (datamessage), vµ ch÷ ký sè ho¸ (digital signature) tøc biÖn ph¸p biÕn ®æi néi dung th«ng ®iÖp d÷ liÖu khi dïng m· kho¸ ®Ó gi¶i míi thu ®­îc néi dung thËt cña th«ng ®iÖp d÷ liÖu; vµ cã c¸c gi¶ thiÕt chÕ ph¸p lý, c¸c c¬ quan ph¸p lý thÝch hîp cho viÖc x¸c thùc chøng nhËn (authentication/certification) ch÷ ký ®iÖn tö vµ ch÷ ký sè ho¸. B¶o vÖ ph¸p lý c¸c hîp ®ång th­¬ng m¹i ®iÖn tö. B¶o vÖ ph¸p lý c¸c thanh to¸n ®iÖn tö (bao gåm c¶ viÖc ph¸p chÕ ho¸ c¸c c¬ quan ph¸t hµnh c¸c thÎ thanh to¸n). Quy ®Þnh ph¸p lý ®èi víi d÷ liÖu cã xuÊt xø tõ Nhµ n­íc (c¸c c¬ quan chÝnh phñ vµ trung ­¬ng), chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, doanh nghiÖp nhµ n­íc trong ®ã cã c¸c vÊn ®Ò ph¶i gi¶i quyÕt nh­: Nhµ n­íc cã ph¶i lµ chñ nh©n cña c¸c th«ng tin cã quyÒn ®­îc c«ng khai ho¸ vµ c¸c th«ng tin ph¶i gi÷ bÝ mËt hay kh«ng ? Ng­êi d©n cã quyÒn ®ßi hái c«ng khai hãa c¸c sè liÖu cña chÝnh quyÒn hay kh«ng ? Khi c«ng khai ho¸ th× viÖc phæ biÕn c¸c sè liÖu ®ã cã ®­îc xem lµ mét nguån thu cho ng©n s¸ch hay kh«ng ? v.v…). • B¶o vÖ ph¸p lý ®èi víi së h÷u trÝ tuÖ (bao gåm c¶ b¶n quyÒn t¸c gi¶) liªn quan ®Õn mäi h×nh thcs giao dÞch ®iÖn tö. B¶o vÖ bÝ mËt riªng t­ mét c¸ch “thÝch ®¸ng” (®Ó ng¨n c¶n c¸c bÝ mËt ®êi t­ bÞ ®­a lªn m¹ng mét c¸ch phi ph¸p, kh«ng chØ tªn tuæi dung m¹o mµ cßn c¶ c¸c bÝ mËt kh¸c liªn quan ®Õn søc khoÎ, t«n gi¸o, quan ®iÓm chÝnh trÞ, giíi tÝnh, t×nh dôc v.v… B¶o vÖ ph¸p lý ®èi víi m¹ng th«ng tin, chèng téi ph¹m x©m nhËp víi c¸c môc ®Ých bÊt hîp ph¸p nh­ thu nhËp tin tøc mËt, thay ®æi th«ng tin trªn c¸c trang Web, th©m nhËp vµo c¸c d÷ liÖu, sao chÐp trém c¸c phÇn mÒm, truyÒn virus ph¸ ho¹i v.v… tíi nay tõng n­íc rÊt cã thÓ ®· cã c¸c luËt ban hµnh vÒ c¸c téi nµy, vÊn ®Ò lµ sÏ ph¶i ®­a vµo khu«n khæ cña bé luËt h×nh sù, mét khi kinh tÕ sè ho¸ ®­îc thõa nhËn trªn tÇm quèc gia. TÊt c¶ nh÷ng viÖc trªn ®©y chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc trªn c¬ së mçi quèc gia tr­íc hÐt ph¶i thiÕt lËp mét hÖ thèng “m· nguån” cho tÊt c¶ c¸c th«ng tin sè ho¸, b¾t ®Çu tõ ch÷ c¸i cña ng«n ng÷ n­íc ®ã trë ®i ; tiÕp ®ã Nhµ n­íc sÏ ph¶i ®Þnh h×nh mét chiÕn l­îc chung vÌ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn mét nÒn kinh tÕ sè ho¸ ? tiÕp ®ã ®Õn c¸c chÝnh s¸ch, c¸c ®¹o luËt, vµ c¸c quy ®Þnh cô thÓ t­¬ng øng, ®­îc ph¶n ¸nh trong toµn bé chØnh thÓ cña hÖ thèng néi bé. b. M«i tr­êng quèc tÕ. C¸c vÊn ®Ò m«i tr­êng kinh tÕ, ph¸p lý vµ x· héi quèc gia còng sÏ in h×nh mÉu c¶u nã vµo vÊn ®Ò m«i tr­êng kinh tÕ, ph¸p lý vµ x· héi quèc tÕ, céng thªm víi c¸c phøc t¹p kh¸c cña kinh tÕ th­¬ng m¹i qua biªn giíi, trong ®ã khÝa c¹nh quan träng nhÊt lµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö mang tÝnh kh«ng cã biªn giíi, do ®ã lµm mÊt ®i tÝnh ranh giíi ®Þa lý vèn lµ ®Æc tÝnh cè h÷u cña ngo¹i th­¬ng truyÒn thèng, dÉn tíi nh÷ng khã kh¨n to lín vÒ luËt ¸p dông ®Ó ®iÒu chØnh hîp ®ång, vÒ thanh to¸n vµ ®Æc biÖt lµ vÒ thu thuÕ. VÝ dô: Mét sè d÷ liÖu víi t­ c¸ch lµ mét dÞch vô ®­îc chuyÓn tõ n­íc A ®Õn mét ®Þa chØ Internet ë n­íc B, tiÕp ®ã l¹i ®­îc chuyÓn tíi ng­êi nhËn thùc sù ë n­íc C (rÊt cã thÓ c¬ së kinh doanh cña ng­êi chñ ®Þa chØ Internet ë n­íc B ®­îc ®Æt ë n­íc C); vËy viÖc thu thuÕ sÏ thùc hiÖn b»ng c¸ch nµo, vµ dïng luËt cña n­íc nµo ®Ó ®iÒu chØnh th­¬ng vô nµy. Mét vÝ dô kh¸c: mét ng­êi §øc ®ang ®i du lÞch bªn Mü ®Æt mua qua m¹ng mét l« r­îu vang cña «-xtrª-li-a giao tíi mét n¬i nghØ m¸t t¹i Ph¸p mµ anh ta s¾p du hµnh tíi; thuÕ cña th­¬ng vô nµy sÏ do n­íc nµo thu vµ thu b»ng c¸ch nµo. VÊn ®Ò cßn khã kh¨n h¬n n÷a lµ ®¸nh thuÕ c¸c dung liÖu tøc lµ c¸c hµng ho¸ “phi vËt thÓ” (nh­ ©m nh¹c, ch­¬ng tr×nh truyÒn h×nh, ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm v.v… giao trùc tiÕp gi÷a c¸c ®èi t¸c th«ng qua m¹ng). Ngoµi ra, còng n¶y sinh c¸c khã kh¨n nh­: thu thuÕ trong tr­êng hîp thanh to¸n v« danh (anonimous payment) b»ng thÎ kh«ng minh; vÊn ®Ò c¸ch kiÓm to¸n c¸c C«ng ty bu«n b¸n b»ng ph­¬ng thøc th­¬ng m¹i ®iÖn tö vÊn ®Ò b¶o vÖ së h÷u trÝ tuÖ, b¶o vÖ chÝnh trÞ, vµ b¶o vÖ bÝ mËt riªng t­ trong th«ng tin xuyªn quèc trªn m¹ng Internet gi÷a c¸c n­íc cã hÖ thèng luËt ph¸p vµ hÖ thèng chÝnh trÞ kh¸c nhau; vÊn ®Ò luËt quèc tÕ vÒ sö dông kh«ng gian liªn quan ®Õn viÖc phãng vµ khai th¸c c¸c vÖ tinh viÔn th«ng v.v… TÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò Êy ®ßi hái cã c¸c nç lùc tËp thÓ ®a biªn nh»m ®¹t tíi c¸c tho¶ thuËn quèc tÕ lµm c¨n b¶n cho “con ®­êng t¬ lôa” míi, vµ tr­íc hÕt lµ nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, cßn ë tÇng thÊp vÒ c«ng nghÖ th«ng tin, vÒ c¬ chÕ thuÕ kho¸, vµ vÒ b¶o mËt vµ an toµn. 9. VÊn ®Ò lÖ thuéc c«ng nghÖ. Kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn r»ng n­íc Mü ®ang khèng chÕ toµn bé c«ng nghÖ th«ng tin quèc tÕ, c¶ phÇn cøng còng nh­ phÇn mÒm (phÇn mÒm hÖ thèng vµ phÇn mÒm øng dông), chuÈn c«ng nghÖ Internet còng lµ chuÈn cña Mü, c¸c phÇn mÒm tÇm cøu vµ “vâng thÞ” (Web) chñ yÕu còng lµ cña Mü, n­íc Mü còng ®i ®Çu trong kinh tÕ sè ho¸ vµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö (Mü hiÖn chiÕm trªn mét nöa tæng doanh sè th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu, chñ yÕu lµ bu«n b¸n trong n­íc). ë mét tÇm cao h¬n, cã thÓ nhËn xÐt r»ng, tõ nhiÒu chôc n¨m nay, trong khi ®a sè c¸c n­íc cßn ®ang vËt lén trong nÒn “kinh tÕ vËt thÓ”, th× Mü ®· v­ît lªn vµ tiÕn nhanh trong nÒn “kinh tÕ ¶o”, lÊy “kinh tÕ tri thøc” , “së h÷u trÝ tuÖ” , “gi¸ trÞ chÊt x¸m” lµm nÒn mãng; ®ã lµ sù kh¸c biÖt c¨n b¶n gi÷a Mü vµ c¸c n­íc kh¸c; sù kh¸c biÖt Êy béc lé ngµy cµng râ theo tiÕn tr×nh nÒn kinh tÕ toµn cÇu chuyÓn sang “kû nguyªn sè ho¸” nh­ ®i theo mét xu h­íng tÊt yÕu kh¸ch quan. §iÒu nµy gi¶i thÝch v× sao trong ®µm ph¸n th­¬ng m¹i cña Mü víi bÊt cø n­íc nµo, vÊn ®Ò “së h÷u trÝ tuÖ” lu«n lu«n næi lªn hµng ®Çu: ®ã chÝnh lµ gi¸ trÞ thùc cña Mü. §iÒu nµy còng gi¶i thÝch v× sao Mü lµ n­íc biÖn hé, cæ vò vµ thóc ®Èy m¹nh mÏ nhÊt cho th­¬ng m¹i ®iÖn tö: mét khi th­¬ng m¹i ®­îc sè ho¸ th× toµn thÕ giíi trªn thùc tÕ sÏ n»m trong tÇm khèng chÕ c«ng nghÖ cña Mü, Mü sÏ gi÷ vai trß ng­êi b¸n c«ng nghÖ th«ng tin cho toµn thÕ giíi, víi c«ng nghÖ ®­îc ®æi míi hµng ngµy, vµ thuÇn tuý ë “nÒn kinh tÕ ¶o” , “kinh tÕ tri thøc”, c¸c n­íc kh¸c tiÕp tôc s¶n xuÊt c¸c “cña c¶i vËt thÓ” phôc vô cho n­íc Mü. Bøc tranh Êy nay ®· kh¸ râ nÐt, vµ ®Ó thay ®æi nã ch¾c ch¾n ph¶i cÇn ®Õn qu·ng thêi gian lÞch sö, mµ trong nh÷ng qu·ng thêi gian Êy b¶n th©n n­íc Mü còng kh«ng lïi l¹i hay ®øng yªn. Nh÷ng n­íc Ýt ph¸t triÓn h¬n, ®· chËm ch©n, rÊt cã thÓ m·i m·i ph¶i ë mét tÇm thÊp d­íi, vµ bÞ phô thuéc hoµn toµn vÒ c«ng nghÖ v× ®iÒu kiÖn thùc tÕ vÜnh viÔn kh«ng cho phÐp hä ®uæi kÞp n÷a. Sù phô thuéc Êy kh«ng chØ thÓ hiÖn ë nh÷ng thiÖt thßi vÒ kinh tÕ, mµ ë tÇm cao h¬n: Mü vµ c¸c n­íc tiªn tiÕn gÇn víi Mü vÒ c«ng nghÖ th«ng tin cã thÓ “biÕt hÕt” th«ng tin cña c¸c n­íc thuéc ®¼ng cÊp c«ng nghÖ thÊp h¬n. NhiÒu c¬ quan nghiªn cøu ®¸nh gi¸ r»ng rÊt cã thÓ ®©y sÏ lµ mét trong nh÷ng nÐt ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña trËt tù thÕ giíi míi trong thÕ kû 21, vµ ®· lªn tiÕng c¶nh b¸o c¸c n­íc xem xÐt mét c¸ch chiÕn l­îc: sù du nhËp vµo nã lµ kh«ng thÓ tr¸nh ®­îc, h¬n thÕ cßn lµ c¬ héi; nh­ng nÕu chØ v× bÞ bøc b¸ch mµ tham gia, hay chØ tham gia v× c¸c lîi Ých kinh tÕ vËt chÊt cô thÓ th× kh«ng ®ñ, mµ ph¶i cã mét chiÕn l­îc thÝch hîp ®Ó khái trë thµnh quèc gia thø cËp vÒ c«ng nghÖ. ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn nªn ®©y lµ c¬ héi kh«ng thÓ bá qua ®­îc. DÊu hiÖu ®¸ng mõng lµ do nhËn thøc ®­îc c¸c lîi Ých tiÒm tµng cña TM§T, Nhµ n­íc vµ chÝnh phñ ViÖt Nam ®· cã chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch, ®Ó ®ãn ®Çu vµ tiÕp nhËn c¬ héi quÝ b¸u nµy. B»ng c¸c chÝnh s¸ch , chiÕn l­îc ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn trong ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin, ®µo t¹o, gi¸o dôc, ®Çu t­ cho c¬ së vËt chÊt kü thuËt thÓ hiÖn ®­îc nhËn thøc vµ tÇm chiÕn l­îc, phï hîp víi c¸c nç lùc vµ chÝnh s¸ch trong giai ®o¹n CNH – H§H cña ®Êt n­íc. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam I. Kh¸i qu¸t chung vÒ TM§T trªn thÕ giíi 1. Vµi nÐt vÒ TM§T trªn thÕ giíi. Cïng víi ®µ ph¸t triÓn nhanh chãng cña kü thuËt truyÒn th«ng hiÖn ®¹i, ho¹t ®éng th­¬ng m¹i trªn Internet hiÖn nay ®ang ®­îc sù quan t©m cña mét bé phËn ngµy cµng ®«ng ng­êi tiªu dïng trªn thÕ giíi. Theo sè liÖu thèng kª cña C«ng ty D÷ liÖu Quèc tÕ IDC (International Data Corporation) th× gi¸ trÞ giao dÞch toµn cÇu trªn Web ®· t¨ng tõ 0,3 tû USD n¨m 1995 lªn h¬n 12 tû USD n¨m 1997 ( t­¬ng øng 0,5 % tæng gi¸ trÞ giao dÞch th­¬ng m¹i toµn cÇu); 33,1 tû USD n¨m 1999 (chiÕm 1,4 tæng doanh thu b¸n lÎ trªn thÕ giíi), ®¹t 282 tû USD n¨m 2000. C«ng ty nghiªn cøu thÞ tr­êng eMarketer dù ®o¸n, TM§T B2B toµn cÇu sÏ ®¹t tæng gi¸ trÞ 823,4 tû USD vµo cuèi n¨m 2002 vµ møc t¨ng tr­ëng m¹nh sÏ tiÕp tôc ®­îc duy tr× ®Õn hÕt n¨m 2004, vµo kho¶ng gÇn 2,4 ngh×n tû USD. EMarketer ­íc tÝnh, TM§T trùc tuyÕn chiÕm d­íi 2% tæng gi¸ trÞ trao ®æi TM§T B2B cña Mü vµo n¨m 2001. Vµo ®Çu n¨m 2001, cã h¬n 2.200 thÞ tr­êng dùa trªn Internet trªn toµn thÕ giíi, vµ cã dÊu hiÖu râ rµng chøng tá thÞ tr­êng nµy cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó t¨ng tr­ëng. Nh÷ng sè liÖu dù ®o¸n vÒ TM§T B2B cña C«ng ty D÷ liÖu Quèc tÕ cßn tá ra “ tham väng” h¬n nh÷ng sè liÖu do eMarketer ®­a ra. IDC dù ®o¸n, tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ vµ dÞch vô toµn cÇu ®­îc mua b¸n qua c¸c c«ng ty b»ng gi¶i ph¸p TM§T sÏ t¨ng tõ 282 tû USD n¨m 2000 lªn ®Õn 4,3 ngh×n tû n¨m 2005. Theo IDC, Mü sÏ vÉn lµ khu vùc lín nhÊt ®èi víi TM§T B2B, víi tû lÖ t¨ng tr­ëng luü kÕ hµng n¨m cña gi¸ trÞ mua hµng lµ 68% tõ n¨m 2001 ®Õn n¨m 2005, ®i theo s¸t lµ T©y ¢u, n¬i viÖc mua hµng B2B sÏ t¨ng víi tû lÖ t¨ng tr­ëng luü kÕ hµng n¨m lµ 91% tõ n¨m 2001 ®Õn n¨m 2005. Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng sÏ lµ n¬i dÉn ®Çu vÒ møc t¨ng tr­ëng víi tû lÖ t¨ng tr­ëng luü kÕ hµng n¨m lµ 109% trong giai ®o¹n nµy. Liªn Hîp Quèc ( UNCTAD) còng dù ®o¸n, ho¹t ®éng th­¬ng m¹i vµ du lÞch qua Internet sÏ ®¹t 2,3 tû USD trong n¨m 2002, mét b­íc nh¶y vät 50% so víi n¨m 2001. §Õn n¨m 2003, con sè nµy cã thÓ lªn ®Õn 3,9 tû USD ( theo BBC). Theo tÝnh to¸n cña ViÖn nghiªn cøu thÞ tr­êng Forrester Research (Mü) c¸c th­¬ng vô gi÷a c¸c doanh nghiÖp qua Internet chiÕm 2/3 tæng sè th­¬ng vô TM§T vµ sÏ ®¹t 79% trong vßng 6 – 7 n¨m tíi. Khi ®ã nÒn th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ t¨ng tr­ëng gÊp 40 lÇn hiÖn nay vµ sÏ gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn s«i ®éng trong nhÞp sèng kinh tÕ x· héi toµn cÇu. NÒn t¶ng cña TM§T quèc tÕ lµ Internet (hiÓu lµ c¶ c¸c ph©n m¹ng vµ do ®ã bao qu¸t toµn bé c¸c m¸y tÝnh ®iÖn tö ®ang ho¹t ®éng trªn toµn thÕ giíi) vµ c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng hiÖn ®¹i ( vÖ tinh viÔn th«ng, c¸p, v« tuyÕn, c¸c khÝ cô ®iÖn tö). Internet ®ang ph¸t triÓn rÊt nhanh, c¶ vÒ ph¹m vi bao phñ, ph¹m vi øng dông vµ chÊt l­îng vËn hµnh. N¨m 1991 míi cã 31 n­íc nèi m¹ng vµo Internet, tíi gi÷a n¨m 1997 ®· cã 171 n­íc; sè trang Web vµo gi÷a n¨m 1993 lµ 130, tíi cuèi n¨m 1998 ®· lªn tíi 3,69 triÖu. Sè lÜnh vùc sö dông Internet / Web vµo gi÷a n¨m 1991 lµ 1600, tíi gi÷a n¨m 1997 d· lªn 13 triÖu. Gi÷a n¨m 1994, toµn thÕ giíi cã 3,2 triÖu ®Þa chØ Internet, chñ yÕu ë Mü (mçi ®Þa chØ cã thÓ cã nhiÒu trang Web do sö dông c¸c lÜnh vùc k._.µo qu¸ tr×nh kinh doanh: 2.1./ Nh÷ng ®Þnh h­íng chung ë n­íc ta viÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong c¸c ngµnh kinh tÕ kh«ng cßn lµ mét ®iÒu míi mÎ. Cïng víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña kü thuËt m¸y tÝnh vµ m«i tr­êng truyÒn th«ng còng nh­ thÞ tr­êng tin häc trong n­íc. ViÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo ho¹t ®éng doanh nghiÖp ngµy cµng s«i ®éng. Nh­ng tån t¹i mét t×nh tr¹ng kh¸ phæ biÕn lµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ch­a chó ý ®Çu t­ thÝch ®¸ng cho phÇn mÒm nhÊt lµ c¸c phÇn mÒm øng dông, dÉn ®Õn viÖc mÆc dï ®· trang bÞ hÖ thèng m¸y tÝnh thËm chÝ c¶ hÖ thèng m¹ng nh­ng còng kh«ng c¶i thiÖn ®­îc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. PhÇn lín c¸c øng dông c«ng nghÖ th«ng tin míi chØ tËp trung vµo lÜnh vùc kÕ to¸n vµ v¨n phßng. Mét thùc tÕ kh¸c lµ mÆc dï hÇu hÕt c¸c nhµ doanh nghiÖp ®Òu hiÓu lîi Ých cña viÖc øng dông c«ng nghÖ th«ng tin nh­ng kh«ng Ýt doanh nghiÖp cßn lóng tóng trong triÓn khai. Cã lÏ mét phÇn lµ do nhµ n­íc ch­a cã ®ñ c¸c chÝnh s¸ch, qui ®Þnh ®Ó h­íng dÉn, khuyÕn khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp trong lÜnh vùc nµy. Mét lý do còng rÊt quan träng lµ c¸c doanh nghiÖp ch­a chñ ®éng nghiªn cøu ¸p dông tin häc, ch­a cã thãi quen qu¶n lý ®iÒu hµnh b»ng th«ng tin, ch­a cã kÕ ho¹ch ®Çu t­ vèn vµ ®µo t¹o c¸n bé, nh©n viªn t­¬ng xøng. Trong thêi gian tíi c¸c doanh nghiÖp cÇn ®æi míi phong c¸ch ho¹t ®éng kinh doanh, qu¶n lý ®iÒu hµnh phï hîp víi xu thÕ cña thêi ®¹i c«ng nghÖ th«ng tin. C¸c doanh nghiÖp cÇn nghiªn cøu ®Ó ®­a ra chiÕn l­îc, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn thÝch hîp, vËn dông hµi hoµ chiÕn l­îc vÒ c«ng nghÖ th«ng tin trong chiÕn l­îc ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Bªn c¹nh viÖc ®Çu t­ thÝch ®¸ng vµo trang bÞ hîp lý hÖ thèng tin häc (phÇn cøng, phÇn mÒm, truyÒn th«ng...) cÇn chó träng vÊn ®Ò ®µo t¹o ®Ó cã ®­îc ®éi ngò c¸n bé nh©n viªn cã ®ñ tr×nh ®é ®Ó sö dông, khai th¸c hiÖu qu¶ hÖ thèng tin häc cña doanh nghiÖp. Tr­íc t×nh h×nh ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña khoa häc vµ c«ng nghÖ, nÕu chØ ngåi ®îi cho mäi thø æn ®Þnh th× ®ã lµ mét sai lÇm. Nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp ph¶i ph©n tÝch ®Ó hiÓu ®­îc c«ng nghÖ míi cã thÓ lµm ®­îc nh÷ng g× råi chän c«ng nghÖ nµo cã ¶nh h­ëng lín nhÊt ®ång thêi ph¶i ®¶m b¶o lµ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh kh«ng v­ît lªn trong cuéc ®ua. VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ viÖc chän thêi ®iÓm còng quan träng nh­ tèc ®é. §Ó thµnh c«ng, C«ng ty ph¶i cã nh÷ng chuyªn gia vÒ m¹ng (®Ó gi¶i quyÕt ®­îc mäi yªu cÇu ph¸t sinh tõ kh¸ch hµng vµ ®èi t¸c) vµ chän c¸c øng dông Internet cho hiÖu qu¶ cao nhÊt vµ ®óng thêi ®iÓm. NÕu nh¶y vµo Th­¬ng m¹i ®iÖn tö qu¸ chËm doanh nghiÖp còng cã thÓ mÊt c¬ héi thµnh c«ng. 2.2./ Mét sè ®iÓm mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn c©n nh¾c khi quyÕt ®Þnh tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Trong t­¬ng lai sÏ tån t¹i c¸c C«ng ty ¶o, thùc hiÖn kinh doanh ®iÖn tö Internet sÏ t¹o ra nh÷ng thay ®æi quan träng trong c¸ch giao dÞch gi÷a c¸c nhµ kinh doanh vµ gi÷a nhµ kinh doanh víi kh¸ch hµng. Trong t×nh h×nh hiÖn nay, c¸c nhµ s¶n xuÊt cã kh¶ n¨ng biÕn tõ triÓn väng c«ng nghÖ hiÖn thùc trong mét kho¶ng thêi gian rÊt ng¾n. V× vËy sù chuyÓn biÕn sang th­¬ng m¹i ®iÖn tö toµn cÇu lµ mét tÊt yÕu. H¬n n÷a Internet sÏ cßn t¹o ra nh÷ng ®iÒu kú diÖu kh«ng thÓ tiªn ®o¸n tr­íc ®­îc v× nã bÞ chi phèi bëi hai nhu cÇu rÊt lín: Nã cho phÐp c¸c C«ng ty nhá ho¹t ®éng nh­ nh÷ng C«ng ty lín vµ ng­îc l¹i. C¸c lÜnh vùc sö dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö nhiÒu nhÊt bao gåm kinh doanh vµ dÞch vô tµi chÝnh, giao th«ng vËn t¶i, du lÞch vµ c¸c lÜnh vùc h­íng vÒ xuÊt khÈu. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ mét ph­¬ng tiÖn h÷u hiÖu ®Ó c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ph¸t triÓn thÞ tr­êng. Sau ®©y lµ mét sè trë ng¹i chñ yÕu ®èi víi c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ë n­íc ta khi tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö lµ: - ThiÕu hiÓu biÕt vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ c¸c øng dông cña Web trªn Internet - Kh«ng ch¾c ch¾n vÒ lîi Ých cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö ®èi víi viÖc kinh doanh cña m×nh. - C¸c giao dÞch vµ thanh to¸n trùc tuyÕn vÉn cßn ®ang ë giai ®o¹n ph«i thai vµ bÞ h¹n chÕ bëi nh÷ng mèi lo ng¹i vÒ an ninh - an toµn. - Møc ®é phøc t¹p vµ chi phÝ cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö cßn cao (do ph­¬ng thøc kinh doanh nµy míi ë giai ®o¹n ®Çu cña sù ph¸t triÓn). - ThiÕu c¸c s¶n phÈm phï hîp (c¸c thiÕt bÞ vµ c¸c phÇn mÒm hç trî th­¬ng m¹i) ®Ó thùc hiÖn th­¬ng m¹i ®iÖn tö. - ThiÕu mét khung ph¸p lý hoµn chØnh. ViÖc sö dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö cña c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá phô thuéc vµo kh¶ n¨ng hä n¾m b¾t ®­îc c¸c c¬ héi mµ th­¬ng m¹i ®iÖn tö cã thÓ mang l¹i cho doanh nghiÖp còng nh­ t¸c dông cña c¬ héi nµy ®èi víi doanh nghiÖp.V× vËy khi lËp chiÕn l­îc ph¸t triÓn th­¬ng m¹i Internet cña doanh nghiÖp, viÖc sèng cßn lµ ®õng quan t©m tíi c¸c kÕt qu¶ c«ng nghÖ mµ h·y quan t©m triÓn khai c¸c øng dông trªn m¹ng nh­ thÕ nµo ®Ó thóc ®Èy ®­îc c«ng viÖc kinh doanh. Khi lËp chiÕn l­îc th­¬ng m¹i ®iÖn tö, cÇn ph¶i ch¾c ch¾n r»ng tÊt c¶ c¸c qu¶n trÞ viªn cao cÊp (tÊt c¶ cho tíi Tæng gi¸m ®èc nÕu cã thÓ) lµ cã liªn quan. C¸c qu¶n trÞ viªn giao dù ¸n ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö mét c¸ch dÔ dµng vµ ®¬n gi¶n cho c¸c bé phËn c«ng nghÖ th«ng tin hay bé phËn thÞ tr­êng cña doanh nghiÖp lµ ph¹m ph¶i sai lÇm. Suy nghÜ vÒ viÖc hiÖn diÖn trªn Internet còng gièng nh­ thiÕt lËp sù cã mÆt t¹i mét quèc gia míi. Khi ®Þnh h­íng kh¸ch hµng trªn Internet, mét C«ng ty cÇn ph¶i lËp tµi liÖu sao cho ng­êi qu¶n trÞ cã thÓ ®Þnh l­îc chÝnh x¸c c¸c thuËn lîi vµ bÊt lîi khi vµo thÞ tr­êng míi nµy. ViÖc ®Çu tiªn mµ tæ chøc cÇn c©n nh¾c lµ: “c¸i g× lµ Ých lîi chñ yÕu kh«ng ph¶i lµ vÒ lÜnh vùc kinh doanh trªn m¹ng mµ cho ho¹t ®éng kinh doanh chung cña C«ng ty ?”. Mét C«ng ty cã thÓ nh»m ®Õn c¸c môc ®Ých nh­: Theo ®uæi sù gia t¨ng khèi l­îng b¸n cña mét s¶n phÈm nµo ®ã, sù khuÕch tr­¬ng tªn h·ng, ®Èy m¹nh c¸c mèi quan hÖ hîp t¸c ®Çu t­, c¸c quan hÖ víi céng ®ång vµ víi kh¸ch hµng, t¨ng c­êng dÞch vô kh¸ch hµng, gi¶m chi phÝ kinh doanh vµ h¹ gi¸ b¸n, më réng kªnh b¸n hµng sang ®Þa bµn míi hoÆc cã thÓ lµ sù t×m kiÕm sù tiÕt gi¶m chi phÝ ph©n phèi s¶n phÈm phi vËt lý (nh­ phÇn mÒm m¸y tÝnh, c¸c t¸c phÈm ©m nh¹c, phim ¶nh, c¸c b¶n thiÕt kÕ kiÕn tróc.... C¸c s¶n phÈm nµy ®Òu cã thÓ chuyÓn giao mét c¸ch hoµn toµn ®iÖn tö). Vµ rÊt quan träng trong khi so¸t l¹i xem liÖu Internet cã ph¶i ®óng lµ ph­¬ng tiÖn cÇn thiÕt cho c¸c môc tiªu cña doanh nghiÖp hay ch­a ?. Th­¬ng m¹i ®iÖn tö kh«ng ph¶i lµ mét má vµng tiÒm n¨ng ®Ó cã thÓ ®Æt nªn ®ã nh÷ng môc tiªu kh«ng thùc tÕ. HiÖn nay cã nhiÒu Web Site th­¬ng m¹i ®iÖn tö trùc tuyÕn tõ doanh nghiÖp tíi kh¸ch hµng cña c¸c n­íc trong khu vùc cho ®Õn nay ch­a sinh lêi. NÕu môc tiªu cña doanh nghiÖp lµ b¸n ®­îc nhiÒu hµng h¬n n÷a th× h·y xem Internet lµ kªnh b¸n hµng thø hai hç trî cho c¸c kªnh vµ c¸ch thøc b¸n hµng truyÒn thèng. §­¬ng nhiªn lµ viÖc dùa vµo Internet ®Ó cã thÓ b¸n ®­îc thªm bao nhiªu hµng tuú thuéc rÊt nhiÒu vµo b¶n th©n lo¹i h×nh s¶n phÈm (s¶n phÈm cã kÕt cÊu vËt lý ®ßi hái giao hµng tËn n¬i trong khi s¶n phÈm sè ho¸ cã thÓ chuyÓn giao ngay trªn m¹ng), vµo thÞ tr­êng mµ c«ng ty h­íng tíi vµ vµo ng©n quÜ tiÕp thÞ cña doanh nghiÖp. Mét khi c¸c môc tiªu cña C«ng ty ®· ®­îc lËp, c¸c th«ng sè nh©n khÈu cña Internet sÏ ph¶i ®­îc kiÓm tra kü l­ìng. Thay v× h­íng tíi Internet nh­ mét thÞ th­êng lín duy nhÊt cña 150 triÖu kh¸ch hµng, h·y ph©n lo¹i Internet ®Ó t×m ra phÇn thÞ tr­êng thÝch hîp nhÊt cho c¸c dÞch vô vµ s¶n phÈm cña C«ng ty. NÕu nh­ C«ng ty ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm trong viÖc b¸n hµng quèc tÕ th× tr­íc tiªn h·y h­íng tíi nh÷ng thÞ tr­êng cã ®é tËp trung cao nh÷ng ng­êi tham gia sö dông m¹ng trùc tuyÕn ch¼ng h¹n nh­ NhËt B¶n (7triÖu ), §øc (4 triÖu), PhÇn Lan (3 triÖu). NhiÖm vô nµy ch¾c ch¾n lµ c«ng viÖc chÝnh cho ®éi ngò Marketting cña C«ng ty. ë phÇn lín c¸c thÞ tr­êng Ch©u ¸, (Hång K«ng, ASEN vµ Australia) sè liÖu nh©n khÈu häc cña c¸c kh¸ch hµng Internet lµ rÊt hÊp dÉn : kho¶ng 90% kh¸ch hµng cã Ýt nhÊt thÎ tÝn dông, trªn 70% c¸c kh¸ch hµng kh«ng ph¶i lµ sinh viªn, cã thu nhËp gÊp ®«i thu nhËp c¸ nh©n trung b×nh vµ 55-70% lµ ®µn «ng ®Òu cã häc thøc, ®ång thêi theo hä th× nh÷ng th«ng tin liªn quan ®Õn mua b¸n qua Internet ®¹t hiÖu qu¶ h¬n tiÕp thÞ trùc tiÕp b»ng th­. §Æc biÖt, viÖc mua qua Internet rÊt hÊp dÉn víi nh÷ng ng­êi nµy v× hä coi träng sù thuËn lîi h¬n gi¸ c¶). Víi ®iÒu kiÖn nµy, nÕu mét c«ng ty thÊy sè liÖu nh©n khÈu häc Internet kh«ng phï hîp víi ®èi t­îng kh¸ch hµng ®ang h­íng tíi th× viÖc tiÕn hµnh chiÕn l­îc th­¬ng m¹i ®iÖn tö víi sù hiÖn diÖn cña Internet lµ cùc kú rñi ro. TiÕp theo lµ viÖc doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®Ó hÕt t©m trÝ cho Web site sÏ ®­îc dùng lªn. Sù thµnh c«ng cña th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµo thêi ®iÓm hiÖn nay kh«ng cßn n»m m¬ ë trong yÕu tè c«ng nghÖ mµ ë kh¶ n¨ng øng dông c«ng nghÖ ®Ó v­ît qua c¸c trë ng¹i trong viÖc mua s¾m trªn m¹ng. §ã chÝnh lµ c¸ch thøc ®Ó ®em l¹i tû lÖ cao cho nh÷ng ng­êi ®Õn th¨m trang Web trë thµnh nh÷ng ng­êi mua s¾m, vµ gi÷ v÷ng sù trung thµnh cña kh¸ch hµng ®ã. ThiÕt kÕ trang Web thÕ nµo ®Ó thu hót ®­îc nhiÒu ng­êi viÕng th¨m nhÊt ngoµi c¸c vÊn ®Ò kü thuËt th«ng th­êng cÇn quan t©m tíi mét sè “chiªu” ®éc ®¸o, b¾t m¾t..... vÝ dô nh­ C«ng ty h·y xo¸ bá sù nhµm ch¸n bëi sù ®¬n ®iÖu cña trang Web th«ng th­êng b»ng c¸ch t¹o cho trang Web cña C«ng ty cã c¸i g× ®ã l¹ lïng, thËm chÝ cã thÓ kú côc (nh­ng kh«ng ®­îc qu¸ ®¬n gi¶n hay ng©y ng« bëi mäi ng­êi sÏ ®¸nh gi¸ thÊp C«ng ty). H·y cè g¾ng lµm næi bËt ®Þa chØ cña C«ng ty h¬n mét chót so víi c¸c trang kh¸c (th«ng qua chÕ ®é mµu s¾c, ph«ng ch÷ hiÓn thÞ, hay mét sè kü thuËt t¹o hiÖu øng ch÷ Èn hiÖn ch¼ng h¹n). Ta biÕt r»ng bªn c¹nh c¸c c¬ cÊu t×m kiÕm th«ng tin th«ng dông nh­ Yahho, Altavista, Amazone... hiÖn cßn mét sè phÇn mÒm ho¹t ®éng nh­ c¸c th¸m tö trªn m¹ng (vÝ dô Web Ferret) gióp cho ng­êi sö dông t×m ra c¸c ®Þa chØ Web chøa th«ng tin cÇn t×m kiÕm nhanh chãng h¬n ®ång thêi cã c¸c ®Þa chØ sè th«ng tin hÕt søc c¬ b¶n vÒ trang Web ®ã mµ kh«ng cÇn ph¶i thùc sù truy cËp vµo. VËy th× t¹i sao C«ng ty l¹i kh«ng ®­a ra mét sè lêi tãm t¾t, giíi thiÖu Ên t­îng nhÊt vÒ m×nh. NhiÒu C«ng ty ViÖt Nam ®· sai ë ®iÓm nµy khi ®¬n gi¶n chØ lËp c¸c trang Web theo kiÓu tê giíi thiÖu s¶n phÈm, mµ kh«ng thÝch hîp c¸c kh¶ n¨ng b¸n hµng víi th­ ®iÖn tö tù ®éng ho¸, c¸c lo¹i c«ng nghÖ g©y Ên t­îng (wow - technology). KÕ ho¹ch vÒ nguån lùc lµ b­íc tiÕp theo. H·y nhí sù hiÖn diÖn trªn Internet kh«ng chØ ë bé phËn C«ng nghÖ th«ng tin. Nh©n viªn ë c¸c bé phËn b¸n hµng vµ marketting cÇn ph¶i cã trong dù ¸n, cÇn ®µo t¹o vµ sö dông c¸c ho¹ sÜ vµ ng­êi thiÕt kÕ trang Web. Mét sai lÇm lín cña c¸c C«ng ty tham gia Web lµ viÖc lËp kÕ ho¹ch kh«ng chÝnh x¸c dÉn ®Õn phÝ tæn cña c¸c trang Web v­ît qua ng©n quÜ mµ doanh nghiÖp dù kiÕn. Doanh nghiÖp l­u t©m ®Çy ®ñ tíi thêi gian qu¶n lý, ®éi ngò tiÕp thÞ hç trî dù ¸n, ®éi ngò b¸n hµng, viÖc ph¸t triÓn, cËp nhËt vµ nu«i Web site. ViÖc giao hµng quèc tÕ cã lÏ lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n nhÊt v× ®ßi hái c¶ mét møc gi¸ c¶ phï hîp lÉn thêi gian giao hµng nhanh chãng. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, viÖc thuª c¸c h·ng chuyÓn ph¸t nhanh hµng ®Çu thÕ giíi nh­ Federla Express, UPS hay DHL cã thÓ lµ qu¸ ®¾t ®á. Thay vµo ®ã doanh nghiÖp cã thÓ nghiªn cøu c¸c thÞ tr­êng môc tiªu ®Ó cã thÓ t×m ra mét biÖn ph¸p tèi ­u, ch¼ng h¹n ký hîp ®ång víi c¸c nhµ vËn chuyÓn ë tõng ®Þa bµn. Lîi Ých cña viÖc lËp kÕ ho¹ch tèt cho mçi gi¶i ph¸p th­¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ lµm gi¶m phÝ tæn vµ b¸n ®­îc nhiÒu hµng. Tr­íc khi tham gia th­¬ng m¹i ®iÖn tö doanh nghiÖp rÊt nªn x©y dùng m¹ng néi bé cña doanh nghiÖp m×nh (m¹ng Internet). §©y chÝnh lµ m« h×nh m¹ng m¸y tÝnh kiÓu Internet thu nhá vµo trong mét c¬ quan, xÝ nghiÖp cã nhiÒu m¹ng nhá n»m ë nh÷ng vÞ trÝ kh¸c nhau, vµ sö dông nh÷ng c¸ch thøc, ph­¬ng tiÖn kü thuËt nh­ trong Internet ®Ó trao ®æi th«ng tin. Thay v× cung cÊp th«ng tin cho hÕt th¶y mäi ng­êi, Internet chØ mang th«ng tin ®Õn víi mäi ng­êi trong ph¹m vi C«ng ty b¹n, bÊt kÓ nã n»m trong cïng mét toµ nhµ hay r¶i r¸c trªn mét vµi thµnh phè kh¸c nhau. M¹ng Internet cã chi phÝ kh«ng cao nã cung cÊp nhiÒu øng dông tiÕt kiÖm cã thÓ ¶nh h­ëng tÝch cùc tíi kÕt qu¶ kinh doanh cuèi cïng. §Æc biÖt h¬n nã gióp cho doanh nghiÖp lµm quen víi c¸ch thøc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh qua m¹ng. Nã gióp c¸c nh©n viªn lµm quen víi c¸c øng dông c¬ b¶n cña Web vµ th­ ®iÖn tö. NÕu vËn hµnh m¹ng Internet cã hiÖu qu¶, C«ng ty sÏ nhËn thÊy th­ ®iÖn tö (E-mail) kh«ng chØ cung cÊp gi¶i ph¸p truyÒn th«ng tin rÎ tiÒn gi÷a c¸c nh©n viªn, ®iÒu hµnh viªn, kh¸ch hµng vµ ng­êi mua mµ nã cßn cung cÊp hÖ thèng s¾p xÕp hå s¬ tù ®éng vµ gi¶m ghª gím viÖc ph¶i ®¸nh m¸y l¹i vµ t¨ng kh¶ n¨ng t¸i sö dông c¸c tµi liÖu cña C«ng ty. E-mail cã thÓ tiÕt kiÖm tiÒn ®¸ng kÓ cho C«ng ty so víi Fax dïng giÊy vµ cã ng­êi ®iÒu khiÓn. Mét ®iÓm còng ®¸ng l­u ý lµ World Wide Web lµ mét biÓn th«ng tin mªnh m«ng cña rÊt nhiÒu lÜnh vùc trong ®ã cã c¶ lÜnh vùc gi¶i trÝ. Nã cã thÓ ®¸nh bÉy thêi gian quÝ b¸u cña c¸c nh©n viªn. §Ó tr¸nh cho c¸c nh©n viªn suèt ngµy th¶ hån trªn c¸c t¹p chÝ thêi trang, khi lËp chiÕn l­îc triÓn khai th­¬ng m¹i ®iÖn tö doanh nghiÖp x¸c ®Þnh cho ®­îc nh÷ng ng­êi nµo thuéc tõng bé phËn thùc sù cÇn ph¶i vµo m¹ng vµ viÖc vµo m¹ng ®­îc thùc hiÖn nh­ thÕ nµo. Internet cã thÓ lµm lîi cho C«ng ty theo nhiÒu c¸ch. Nã cã thÓ lµ c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó t¨ng c­êng dÞch vô kh¸ch hµng, cã thÓ ®ãng vai trß nh­ mét kªnh b¸n hµng vµ tiÕp thÞ míi hoÆc thËm chÝ cung cÊp h¹ tÇng c¬ së ®Ó t¨ng c­êng truyÒn thèng kinh doanh. Dï sao tr­íc khi tham gia vµo th­¬ng m¹i ®iÖn tö, doanh nghiÖp h·y tù ®Æt cho m×nh c©u hái lín: T¹i sao ? tuú thuéc c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp cã thÓ tr¶ lêi g·y gän t¹i sao - vµ nh­ thÕ nµo mµ x¸c ®Þnh sù quan träng cña Internet ®èi víi doanh nghiÖp. Bëi khi ®· cã sù thèng nhÊt tõ cÊp cao nhÊt xuèng d­íi th× hiÖu qu¶ khai th¸c Internet cña doanh nghiÖp kh«ng cßn chØ lµ viÖc sö dông hiÖu qu¶ cña tõng c¸ nh©n mµ trë thµnh hiÖu qu¶ sö dông ®ång bé cña c¶ tËp thÓ. NÕu c¸c qu¶n trÞ cao cÊp cña doanh nghiÖp kh«ng thÓ tr¶ lêi c©u hái lín trªn th× còng kh«ng cã nghÜa lµ doanh nghiÖp kh«ng thÓ kiÕm lêi tõ Internet, nã chØ ®¬n gi¶n lµ doanh nghiÖp ch­a s½n sµng dÊn th©n vµo mét dù ¸n cã thÓ tèn phÝ tiÒn b¹c vµ thêi gian. Lóc nµy ®iÒu nªn lµm lµ doanh nghiÖp h·y dµnh thêi gian ®Ó lµm quen víi Internet vµ World Wide Web. H·y chó ý th¨m cµng nhiÒu Web site th­¬ng m¹i ®iÖn tö cµng tèt. Khi cã ®iÒu kiÖn h·y tham gia vµo c¸c diÔn ®µn th¶o luËn vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ ®¨ng ký c¸c t¹p chÝ E-mail vÒ lÜnh vùc th­¬ng m¹i ®iÖn tö. Khi mäi ng­êi trong c«ng ty ®· trë nªn thËt tho¶i m¸i víi Internet vµ häc hái ®­îc kinh nghiÖm sö dông Internet cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c, th× c¸c qu¶n trÞ gia sÏ cã thÓ b¾t ®Çu suy ngÉm nhiÒu lý do h¬n n÷a t¹i sao c«ng ty cña m×nh cÇn ph¶i tham gia m¹ng. Mét khi c¸c qu¶n trÞ gia cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc ®iÒu nµy vµ chuÈn bÞ kÕ ho¹ch chiÕn l­îc cã cÊu tróc tèt, c«ng ty h·y b¾t ®Çu lªn ®­êng. II. Hoµn thiÖn m«i tr­êng ho¹t ®éng t¹o ®iÒu kiÖn cho TM§T ph¸t triÓn 1. X©y dùng h¹ tÇng c¬ së kinh tÕ vµ ph¸p lý cho TM§T: TM§T ë ViÖt Nam hiÖn nay ch­a ph¸t triÓn , sè l­îng trang Web phôc vô cho viÖc cung cÊp th«ng tin kinh doanh vµ c¬ héi giao th­¬ng cßn rÊt Ýt, l¹i ch­a ®­îc cËp nhËt th­êng xuyªn. Thu nhËp cña ngõ¬i d©n n­íc ta cßn rÊt thÊp nh­ng c­íc truy cËp Internet l¹i kh¸ cao so víi c¸c n­íc trong khu vùc ( gÊp trªn 3 lÇn ). Ngoµi ra, c¸c doanh nghiÖp cßn ph¶i tr¶ mét møc phÝ kh¸ cao so víi lîi Ých thu ®­îc ®Ó x©y dùng trang web ho¹c biÕn c¸c trang web cña hä thµnh website TM§T. Møc chi phÝ cao nµy còng lµ yÕu tè h¹n chÕ sù tham gia cña c¸c doanh nghiÖp – nh©n tè chÝnh cña TM§T. C¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt trong lÜnh vùc TM§T chñ yÕu ®­îc ban hµnh vµo n¨m 1997, nay ®· trë nªn s¬ sµi, kh«ng ®ñ ®Ó cung cÊp mét khu«n khæ ph¸p lý cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ theo kÞp yªu cÇu ph¸t triÓn cña lÜnh vùc nµy. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy cÇn ph¶i x©y dùng mét h¹ tÇng c¬ së kinh tÕ vµ ph¸p lý cho TM§T. Thø nhÊt: VÒ kinh tÕ. H×nh thµnh hÖ thèng tiªu chuÈn , hÖ thèng th«ng tin quèc gia t­¬ng øng víi quèc tÕ vµ nhÊt lµ khu vùc ASEAN. T¹m thêi Nhµ n­íc nªn bï lç trong kinh doanh TM§T nh­ gi¶m phÝ hoµ m¹ng Internet. CÇn cã ch­¬ng tr×nh Marketing cho TM§T t¹i c¸c tr­êng ®¹i häc, c¸c thµnh phè lín nh»m khuyÕn khÝch d©n chóng tiÕp cËn víi nÒn “kinh tÕ sè ho¸”. H×nh thµnh hÖ thèng thanh to¸n tµi chÝnh tù ®éng, thÎ th«ng minh, thÎ tÝn dông…, t¨ng c­êng qu¶ng c¸o trªn truyÒn h×nh vµ nªu râ tiÖn Ých cña nã. * M· hãa vµ tiªu chuÈn ho¸ cho c¸c doanh nghiÖp, hµng hãa dÞch vô cÇn thiÕt. Cã chiÕn l­îc m· ho¸ quèc gia, lµm c¬ së ph¸t triÓn c«ng nghÖ m· ho¸. Thø hai: VÒ ph¸p lý. * CÇn x©y dùng c¸c luËt nh­ luËt vÒ gi¸ trÞ ph¸p lý cña c¸c giao dÞch ®iÖn tö, x¸c thùc vµ chøng nhËn ch÷ ký ®iÖn tö , vÒ b¶o vÖ quyÒn së h÷u, vÒ chèng x©m nhËp tr¸i phÐp vµo c¸c d÷ liÖu. * H¶i quan vµ thuÕ: ë Mü vµ c¸c n­íc ph¸t triÓn , hä kh«ng quan t©m ®Õn vÊn ®Ò thuÕ. Song víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam, t×nh h×nh kinh tÕ kh«ng m¹nh, kÎ thï cßn dßm ngã, sù x©m nhËp cña v¨n ho¸ ®éc h¹i lu«n t¸c ®éng kh«ng tèt tíi thuÇn phong mü tôc ViÖt Nam. Do ®ã, hÖ thèng thuÕ quan n­íc ta cÇn ph¶i ®¬n gi¶n , dÔ thùc hiÖn h¬n vµ phï hîp víi hÖ thèng quèc gia vµ cña c¸c n­íc l¸ng giÒng. * B¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. Th­¬ng m¹i trªn Internet th­êng liªn quan ®Õn b¸n hay chuyÓn nh­îng, nh­ng mét phÇn ( tøc lµ licen se) quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ®Ó thóc ®Èy TM§T, ng­êi b¸n hµng ph¶i tin t­ëng r»ng quyÒn së h÷u trÝ tuÖ cña hä sÏ kh«ng bÞ ®¸nh c¾p vµ ng­êi mua còng biÕt r»ng hä nhËn ®­îc b¶n gèc. Võa qua ë ViÖt Nam chóng ta , viÖc ®¸nh c¾p b¶n quyÒn x¶y ra th­êng xuyªn, kh«ng khuyÕn khÝch ®­îc ng­êi s¸ng t¹o phÇn mÒm. V× vËy ChÝnh phñ ph¶i cã luËt b¶n quyÒn vµ c¸c luËt xö lý nghiªm minh c¸c sai ph¹m. Nhµ n­íc còng cÇn thiÕt lËp tiªu chuÈn phï hîp víi tiªu chuÈn quèc tÕ cho viÖc x¸c ®Þnh hiÖu lùc cña quyÒn sö dông b»ng s¸ng chÕ. * B¶o mËt: TÝnh riªng t­ c¸ nh©n vµ ®é an toµn lµ yªu cÇu ®Çu tiªn cña b¶o mËt. ë ViÖt Nam, tuy míi truy cËp Internet, c¸c hiÖn t­îng xÊu x¶y ra ch­a nhiÒu song nã l¹i ®ang ph¸t triÓn vµ ch­a cã biÖn ph¸p ng¨n chÆn. NhiÒu doanh nghiÖp ch­a tin t­ëng vµo hÖ thèng b¶o mËt nªn e dÌ gia nhËp Internet. Yªu cÇu b¶o mËt trong thêi gian tíi: - C¸c m¹ng viÔn th«ng ph¶i ®¶m b¶o an toµn tin cËy. - Ph¶i cã ch­¬ng tr×nh tiÖn h÷u Ých ®Ó b¶o vÖ c¸c hÖ thèng th«ng tin l¸t nèi m¹ng. CÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p hiÖu qu¶ ®Ó x¸c nhËn vµ b¶o ®¶m tÝnh b¶o mËt cña d÷ liÖu ®iÖn tö, tr¸nh truy cËp tr¸i phÐp. - §µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é ng­êi sö dông. Tãm l¹i, ph¸p lý lu«n lµ vÊn ®Ò næi cém trong ®iÒu luËt ViÖt Nam hiÖn nay v× thùc tÕ kinh nghiÖm vÒ TM§T cña ta cßn qu¸ Ýt. Do ®ã Nhµ n­íc cÇn nghiªn cøu kinh nghiÖm cña c¸c n­íc xung quanh víi ®iÒu kiÖn t­¬ng tù ta ®Ó rót ra nh÷ng bµi häc cÇn thiÕt. 2. Ph¸t triÓn n©ng cÊp c«ng nghÖ th«ng tin. HiÖn nay, ë ViÖt Nam dÞch vô viÔn th«ng qu¸ ®¾t, lµ rµo c¶n qóa tr×nh tham gia TM§T . Bªn c¹nh ®ã, n­íc ta vÉn cßn duy tr× hµng rµo thuÕ quan ngay c¶ nhËp nh÷ng thiÕt bÞ ®iÖn tö c¶ phÇn cøng vµ phÇn mÒm. Thø nhÊt: C«ng nghÖ tÝnh to¸n. Nh­ phÇn thùc tr¹ng ®· nªu, c«ng nghÖ tÝnh to¸n cña ta qu¸ nhá bÐ vµ ®Æc biÖt lÜnh vùc phÇn mÒm chiÕm tû träng nhá §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, chóng ta cÇn: * KhuyÕn khÝch qu¶n lý d÷ liÖu cã cÊu tróc ®­îc qu¶n lý b»ng c¸c c¬ së d÷ liÖu kh¸c nhau (Base, Fox, Pascan, Access, Oracle…) t¹i c¸c doanh nghiÖp. * TriÓn khai m¹ng m¸y tÝnh t¹i c¸c hé gia ®×nh, c¸c c¬ quan xÝ nghiÖp quèc doanh vµ t­ nh©n. - M¹ng VINANET ( hiÖn ph¸t triÓn thµnh Vietranet ) Bé th­¬ng m¹i lµ m¹ng th«ng tin th­¬ng m¹i. §©y lµ m¹ng chuyªn hiÖn l¹i c¸c th«ng tin th­¬ng m¹i tõ c¸c nguån tin cña phãng viªn trªn kh¾p c¸c n­íc cña c¸c hµng th«ng tÊn lín nh­ AP, UPI, Router. - M¹ng VCCINET thuéc Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam. M¹ng nµy cung cÊp mét c¬ së d÷ liÖu th«ng tin phong phó cho c¸c doanh nghiÖp héi viªn trong c¶ n­íc bao gåm c¸c th«ng tin vÒ doanh nghiÖp, s¶n phÈm th«ng tin xóc tiÕn th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­, th«ng tin ph¸p luËt, t­ vÊn, thÞ tr­êng kinh tÕ thÕ giíi, c¸c dÞch vô cã liªn quan. - M¹ng ECONET cña th«ng tÊn x· ViÖt Nam, ®©y lµ b¶n tin kinh tÕ ViÖt Nam cña thÕ giíi b»ng hai ng«n ng÷ ViÖt, Anh. * Thay ®æi m« h×nh ph©n bè m¸y cã thÓ lµ 60% ë c¬ quan xÝ nghiÖp, Nhµ n­íc, 15% ë c¸c c¬ quan nghiªn cøu vµ quèc phßng ( hiÖn nµy lµ 10% ) , 5% ë c¸c hé gia ®×nh. * Cã chÝnh s¸ch hîp lý khi nhËn m¸y vi tÝnh . * Tiªu chuÈn ho¸ ®éi ngò lËp tr×nh viªn: §Ó thùc hiÖn môc tiªu ®¹t doanh sè vÒ xuÊt khÈu phÇn mÒm 500 triÖu USD vµo n¨m 2005, c¸c chuyªn gia tin häc ­íc tÝnh ViÖt Nam cÇn ph¶i cã 25.000 lËp tr×nh viªn. Trong khi ®ã , sè l­îng c¸c lËp tr×nh viªn hiÖn nay míi chØ tÝnh ®­îc ë con sè vµi ngh×n. Sè l­îng c¸c lËp tr×nh viªn ®· Ýt nh­ng tr×nh ®é l¹i ch­a cao. §Æc biÖt ®èi víi chuyªn viªn TM§T, ngoµi kiÕn thøc vÒ kü thuËt cßn ®ßi hái ph¶i cã thªm kiÕn thøc vÒ kinh doanh, th­¬ng m¹i. §Ó cã thÓ x©m nhËp vµo thÞ tr­êng phÇn mÒm quèc tÕ, Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch ®µo t¹o chuyªn s©u cho ®éi ngò lËp tr×nh viªn, c¶ tr­íc m¾t vµ l©u dµi. Thø hai: Ngµnh truyÒn th«ng. H­íng ph¸t triÓn cña ngµnh B­u chÝnh viÔn th«ng lµ kh«ng bÞ chÌn Ðp trong c¹nh tranh. X©y dùng c¸c doanh nghiÖp B­u chÝnh viÔn th«ng ho¹t ®éng hiÖu qu¶, ®ñ søc c¹nh tranh , ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng doanh sè ®Õn n¨m 2010 ®¹t 1,25 tû USD vµ phÊn ®Êu lµ 12-15 m¸y /100 d©n. §Ó ngµnh truyÒn th«ng ph¸t triÓn , cÇn ph¶i: * T¨ng tÝnh tin cËy trong ngµnh b»ng c¸c bé luËt vµ b¶o mËt. * Gi¶m chi phÝ dÞch vô truyÒn th«ng. * KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp nèi m¹ng khi ®· ®ñ ®iÒu kiÖn. HiÖn nay VDC ph¸t triÓn dÞch vô France Reaplay – dÞch vô nèi m¹ng d÷ liÖu theo ph­¬ng thøc chuyÓn m¹ch gãi, ho¹t ®éng ë møc liªn kÕt gióp doanh nghiÖp gi¶m chi phÝ c­íc vµ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi linh ho¹t kÕt nèi m¹ng m¸y víi nhau. Muèn vËy ph¶i khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tham gia ph¸t triÓn ngµnh truyÒn th«ng lµ yªu cÇu bøc thiÕt cho sù ph¸t triÓn TM§T ë n­íc ta. 3. §µo t¹o nguån nh©n lùc cho TM§T. CNTT hiÖn lµ ngµnh ®­îc ®µo t¹o ë nhiÒu tr­êng nhÊt. VÒ sè l­îng , cã gÇn 250 c¬ së ®µo t¹o nh©n lùc CNTT tõ trung cÊp hoÆc t­¬ng ®­¬ng trë lªn, sè tr­êng ®¹i häc cã ®µo t¹o cö nh©n CNTT t¨ng tõ 52 tr­êng ( th¸ng 7/2001) lªn 55 tr­êng ( th¸ng 7/2002) t¨ng 5,7% so víi con sè t¨ng 24% trong n¨m 2001. Sè c¸c trung t©m ®µo t¹o CNTT phi chÝnh quy t¨ng tõ 9 (n¨m 2000) lªn 18 ( 2001) vµ 35 ( 2002), trong sè ®ã c¸c trung t©m Aptech chiÕm 25% víi sè l­îng 9 trung t©m. Sinh viªn cã thÓ cã tÊm b»ng cö nh©n CNTT víi nhiÒu tªn gäi kh¸c nhau: Cö nh©n tin häc, cö nh©n tin häc qu¶n lý, cö nh©n tin häc x©y dùng… VÒ thùu tÕ, viÖc ®µo t¹o chuyªn ngµnh nµy sÏ gióp cã ®­îc ®éi ngò c¸n bé tin häc øng dông hiÖu qu¶ . Tuy nhiªn, vÒ chÊt l­îng th× cßn ph¶i bµn l¹i v× kh«ng Ýt c¸c tr­êng lËp khoa CNTT nh­ mét c¨n bÖnh “phong trµo”. C¸c c¬ së ®µo t¹o ®· v­ît nhu cÇu nh©n lùc vÒ sè l­îng kh¶ n¨ng vµi n¨m tíi c¸c tr­êng å ¹t tung ra hµng lo¹t chuyªn viªn CNTT chÊt l­îng thÊp lµ ®iÒu cã thÓ nh×n thÊy tr­íc, nh­ng trong bèi c¶nh ®ã , c¸c c¬ së ®µo t¹o chÊt l­îng cao sÏ cµng kh¼ng ®Þnh ®­îc vai trß cña m×nh ®èi víi häc sinh/sinh viªn vµ nhµ tuyÓn dông qua sù kh¸c biÖt vÒ chÊt l­îng ®Çu ra. Qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ®µo t¹o CNTT cßn nh÷ng bÊt cËp nh­ ch­a thèng nhÊt tªn gäi ngµnh häc , ch­¬ng tr×nh vµ néi dung ®µo t¹o cho tõng tr×nh ®é, ch­a cã tiªu chÝ chung vÒ c¸c ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o chÊt l­îng vÒ néi dung ch­¬ng tr×nh vµ tr×nh ®é cña c¸c chøng chØ ®µo t¹o t¹i c¸c trung t©m ®µo t¹o , båi d­ìng tin häc ë ngoµi nhµ tr­êng. Tõ thùc tÕ trªn cho thÊy Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch h÷u hiÖu ngay tõ b©y giê. Thø nhÊt: §µo t¹o chuyªn gia CNTT. * C¸c khoa CNTT träng ®iÓm ®· ®­îc sù ®Çu t­ cña Nhµ n­íc cÇn më réng líp ®µo t¹o chuyªn gia phÇn cøng vµ phÇn mÒm ®Ó cã thÓ tr¸nh sù thiÕu hôt . * DÇn dÇn tõng b­íc x©y dùng h¹ tÇng CNTT v÷ng ch¾c, t¹o thuËn lîi cho chuyªn gia phÇn mÒm cã ®iÒu kiÖn ph¸t huy. * Cã chÝnh s¸ch tËp hîp c¸c chuyªn gia tin häc toµn quèc nh»m lËp ra c¸c ®Ò ¸n ph¸t triÓn lín , qui m«; ph¶i cã chÝnh s¸ch kinh tÕ thu hót hä l¹i. *Song song víi viÖc ®µo t¹o trong n­íc, cÇn më réng cho nghiªn cøa t¹i n­íc ngoµi. Nh­ng nhÊt thiÕt ph¶i cã chÝnh s¸ch vµ cam kÕt ®ßi hái nh÷ng ng­êi ®i du häc trë l¹i ViÖt Nam lµm viÖc ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng ch¶y m¸u chÊt x¸m nh­ hiÖn nay. Thø hai: Liªn kÕt víi c¸c tæ chøc n­íc ngoµi vÒ ®µo t¹o tin häc cho TM§T. - Tham gia c¸c héi th¶o cña khu vùc ASEAN cïng häc hái kinh nghiÖm . - Tranh thñ vèn ®Çu t­, liªn doanh tõ bªn ngoµi cïng víi khoa häc c«ng nghÖ tõ phÝa n­íc ngoµi. - T×m kiÕm nguån t­ liÖu míi tõ n­íc ngoµi biªn dÞch phæ biÕn ngay. - TËp hîp c¸c chuyªn gia trong vµ ngoµi n­íc x©y dùng vµ cËp nhËt gi¸o tr×nh ®µo t¹o phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. Thø ba: Víi d©n chóng. - Cã ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o tin häc vÒ tËn c¸c tr­êng phæ th«ng. CÇn cã vèn ®Ó ®Çu t­ trang thiÕt bÞ ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn d¹y vµ häc tin häc ®Ó ph¸t triÓn ®ång bé . - §µo t¹o tin häc cho mäi ngõ¬i kh«ng chØ dõng l¹i ë b­íc ®µo t¹o v¨n b¶n mµ cÇn ph¶i d¹y c¶ ng«n ng÷ lËp tr×nh. - Liªn tôc cã c¸c héi th¶o vµ c¸c cuéc thi nh»m n©ng cao tÇm hiÓu biÕt vµ ph¸t huy s¸ng t¹o cho tin häc n­íc nhµ. - Nguån nh©n lùc cho TM§T lµ ®iÒu kiÖn sèng cßn l©u dµi cho ph¸t triÓn TM§T, nã kh¼ng ®Þnh ®­îc ®Þnh h­íng ph¸t triÓn TM§T cã ®óng ®¾n hay kh«ng. 4. X©y dùng tæ chøc chuyªn tr¸ch t­ vÊn. Quan ®iÓm chØ ®¹o vµ thùc thi TM§T liªn quan ®Õn rÊt nhiÒu ngµnh c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ qu¶n lý kinh tÕ x· héi vµ an ninh quèc gia. Víi n­íc ta cÇn cã m« h×nh võa cã “Héi ®ång quèc gia vÒ TM§T” nh­ c¬ quan t­ vÊn vµ võa cã “Uû ban quèc gia vÒ TM§T” nh­ c¬ quan ph¸p lý vµ ®iÒu hµnh. §©y lµ ®Çu mèi quèc gia vÒ kinh tÕ sè ho¸ vµ TM§T. * Héi ®ång quèc gia vÒ TM§T: Gåm ®¹i diÖn cña c¸c bé ngµnh ( Bé tµi chÝnh, Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­, Bé x©y dùng, Bé khoa häc c«ng nghÖ vµ th«ng tin…..) vµ c¸c doanh nghiÖp, tin häc, th­¬ng m¹i….lµ mét tæ chøc cÇn cã ®Ó héi tô ®­îc kiÕn thøc vµ nh×n nhËn tõ nhiÒu gãc c¹nh. Héi ®ång ®ãng vai trß t­ vÊn lµ chñ yÕu. * uû ban quèc gia vÒ TM§T. uû ban nµy cã chøc n¨ng vµ quyÒn h¹n ra quyÕt ®Þnh chØ ®¹o vµ xö lý gi¶i quyÕt. Héi ®ång vµ Uû ban sÏ lµ ®Çu mèi v¹ch chiÕn l­îc còng nh­ ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng tr­íc m¾t, ®ång thêi chØ ®¹o thùc hiÖn chiÕn lù¬c, tr¸nh ®­îc xu h­íng thiÕu toµn diÖn hoÆc cho lµ ch­a thÓ lµm g× víi TM§T hoÆc tiÕn hµnh qóa nãng véi kh«ng thu ®­îc kÕt qu¶ l¹i ®Ó l¹i hËu qu¶ vÒ chÝnh trÞ vµ an ninh sau nµy. Trong khi v¹ch chiÕn l­îc, Héi ®ång quèc gia vµ Uû ban quèc gia vÒ TM§T sÏ tham kh¶o chiÕn l­îc ch­¬ng tr×nh ®· cã cña c¸c n­íc kÕt hîp víi ®Æc thï ViÖt Nam KÕt luËn Sù ph¸t triÓn TM§T mét mÆt lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu kh¸ch quan cña qu¸ tr×nh “sè ho¸”toµn bé ho¹t ®éng con ng­êi, mét mÆt lµ kÕt qu¶ cña sù nç lùc chñ quan cña tõng ®iÒu kiÖn mçi n­íc trªn b×nh diÖn t¹o m«i tr­êng ph¸p lý vµ ®­êng lèi chÝnh s¸ch ®ång bé cho kinh tÕ sè ho¸ nãi chung vµ TM§T nãi riªng. TM§T më ra c¬ héi lín, cïng víi th¸ch thøc míi, tham gia TM§T ®Ó tËn dông c¬ héi tõ ®©y, vµ h¹n chÕ rñi ro kh¶ dÜ, mçi n­íc ph¶i cã chiÕn l­îc chung vÒ TM§T, cã ch­¬ng tr×nh tæng thÓ ph­¬ng ¸n hµnh ®éng tõng b­íc, cã tæ chøc chuyªn tr¸ch t­ vÊn. Song c¸ch nh×n nhËn ®¸nh gi¸, c¸ch chuÈn bÞ triÓn khai vµ b­íc ®i cña mçi nø¬c kh¸c nhau tuú theo ®Æc ®iÓm vµ ý ®å cña tõng n­íc. Kho¸ luËn tèt nghiÖp víi ®Ò tµi “Mét sè biÖn ph¸p ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam ” ®· ®Ò cËp ®Õn mét sè vÊn ®Ò sau: 1. §Ò cËp tíi nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ th­¬ng m¹i ®iÖn tö: nh­ kh¸i niÖm chung, lîi Ých cña viÖc øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö vµ nh÷ng yªu cÇu cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö. 2. Kho¸ luËn ®· nghiªn cøu t×nh h×nh ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö trªn thÕ giíi, møc ®é s½n sµng tham gia ®iÖn tö cña c¸c n­íc. §Æc biÖt, kho¸ luËn ®· ®i s©u nghiªn cøu, t×m hiÓu thùc tr¹ng øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam vµ dù b¸o nh÷ng nh©n tè thuËn lîi, khã kh¨n ¶nh h­íng ®Õn sù ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam. 3. Trªn c¬ së ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng øng dông th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam, kho¸ luËn ®· ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n thóc ®Èy ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam ph¸t triÓn lªn mét tÇm cao míi, phôc vô cho sù nghiÖp CNH, H§H ®Êt n­íc. Nh­ ë phÇn Lêi nãi ®Çu t¸c gi¶ ®· tr×nh bµy, do tr×nh ®é b¶n th©n cßn h¹n chÕ, h¬n n÷a Th­¬ng m¹i ®iÖn tö l¹i lµ lÜnh vùc míi nªn trong kho¸ luËn ch­a ®Ò cËp tíi hÕt c¸c lÜnh vùc øng dông Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam. Em mong r»ng sÏ ®­îc tiÕp tôc nghiªn cóu ë c¸c ®Ò tµi réng h¬n. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña TM§T trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ héi nhËp víi xu h­íng chung cña khu vùc vµ thÕ giíi , chóng ta hy väng r»ng ViÖt Nam ®ang tõng b­íc kh¾c phôc khã kh¨n, tËn dông triÖt ®Ó nh÷ng lîi thÕ cña m×nh ®Ó tham gia vµo ho¹t ®éng TM§T, thóc ®Èy ph¸t triÓn TM§T ë ViÖt Nam, ®ßi hái c¸c cÊp c¸c ngµnh tõ trung ­¬ng tíi ®Þa ph­¬ng ph¶i cã sù kÕt hîp thèng nhÊt thÓ hiÖn trªn chiÕn l­îc chung vµ chiÕn l­îc tæng thÓ, chiÕn l­îc hµnh ®éng thèng nhÊt vµ ®ång bé , gãp phÇn t¹o b­íc nh¶y vät cho n­íc nhµ. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Chuyªn ®Ò: “Bµn vÒ c¬ së ph¸p lý cña Th­¬ng m¹i ®iÖn tö ë ViÖt Nam”. ViÖn Nghiªn cóu khoa häc ph¸p lý – Bé T­ ph¸p, n¨m 2000. 2.“Héi tô viÔn th«ng vµ c«ng nghÖ th«ng tin trong kû nguyªn míi” – Tæng C«ng ty B­u chÝnh ViÔn th«ng ViÖt Nam – Trung t©m th«ng tin B­u ®iÖn Nhµ xuÊt b¶n b­u ®iÖn, 8 – 2002. 3. “Kinh tÕ ViÖt Nam 2001” – ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ trung ­¬ng - Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia 2002. 4.“T¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch x· héi ë ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ 1991 ®Õn nay” – TS. Lª §¨ng Doanh, TS. NguyÔn Minh Tó -Nhµ xuÊt b¶n lao ®éng 2001. 5. “T¹p chÝ b­u chÝnh viÔn th«ng”, th¸ng 11 – 2002. 6. “T¹p chÝ b­u chÝnh viÔn th«ng”, 9/2001. 7. “Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn”, 23/7/2002. 8. “Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam” sè 115, 27/12/2000. 9. “Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam” ngµy 7/2/2001. 10. “Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam” ngµy 23/12/2001. 11. “Th­¬ng m¹i ®iÖn tö víi ph¸t triÓn doanh nghiÖp võa vµ nhá”. TiÕn sü Hµ Hoµng Hîp – Nhµ xuÊt b¶n Thèng kª - Hµ Néi 2001. 12. “Th­¬ng m¹i ®iÖn tö”. PGS.TS. Vò Ngäc Cõ, ThS. TrÞnh Thanh L©m – Nhµ xuÊt b¶n Giao th«ng vËn t¶i, Hµ Néi 2001. 13. “Th­¬ng m¹i ®iÖn tö cho doanh nghiÖp”. TrÞnh Lª Nam, NguyÔn Phóc Tr­êng Sinh – Nhµ xuÊt b¶n khoa häc kü thuËt 2001. 14. “Th­¬ng m¹i ®iÖn tö”. ThS. Bïi §ç BÝch, ThS. L¹i Huy Hïng, ThS. Bïi Thiªn Hµ - Nhµ xuÊt b¶n b­u ®iÖn 2002. 15. §Þa chØ c¸c Website cã c¸c vÊn ®Ò vÒ TM§T: Nam/i-today/tip/e-commerce/muc_luc.htm www.thuongmaidientu.com Nam/i-today ._.