Một số biện pháp nhằm tăng cường quản lý tiền lương ở Công ty Hoá chất mỏ

Lêi nãi ®Çu TiÒn l­¬ng lµ mét trong nh÷ng c«ng cô qu¶n lý cña nhµ n­íc, ®ång thêi nã ®­îc xem lµ ®ßn bÈy rÊt quan träng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nhµ n­íc, ng­êi sö dông lao ®éng vµ mäi tÇng líp nh©n d©n ®Òu quan t©m ®Õn chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng d­íi c¸c gãc ®é kh¸c nhau. §èi víi chñ doanh nghiÖp, tiÒn l­¬ng lµ mét yÕu tè cña chi phÝ s¶n xuÊt, song kh«ng thÓ gi¶m tiÒn l­¬ng mµ t×m c¸ch qu¶n lý tiÒn l­¬ng mét c¸ch hîp lý ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ ®¹t môc tiªu lîi nhuËn cña m×nh. Cßn ®èi víi ng­êi lao ®éng th× tiÒn l­¬ng lµ nguån thu nhËp chñ yÕu ®Ó ®¶m b¶o cuéc sèng vµ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. MÆt kh¸c c«ng t¸c qu¶n lý tiÒn l­¬ng phô thuéc vµo nhiÒu nh©n tè lu«n vËn ®éng, do vËy c¸c chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng cÇn ph¶i th­êng xuyªn ®æi míi cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi trong tõng thêi k×. ChÕ ®é tiÒn l­¬ng hîp lý ë doanh nghiÖp sÏ ph¸t huy kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña ng­êi lao ®éng, n©ng cao tr¸ch nhiÖm, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh vµ ng­îc l¹i. Víi vai trß nh­ vËy, viÖc t×m ra ph­¬ng ph¸p qu¶n lý vèn sö dông tiÒn l­¬ng hîp lý víi ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh lµ yªu cÇu ®Æc biÖt quan träng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. NhËn thøc râ vÊn ®Ò nµy, trong thêi gian thùc tËp t¹i c«ng ty Ho¸ chÊt má, em chän ®Ò tµi: “ Mét sè biÖn ph¸p nh»m t¨ng c­êng qu¶n lý tiÒn l­¬ng ë c«ng ty Ho¸ chÊt má”. §Ò tµi nµy chia thµnh ba phÇn chÝnh: Ch­¬ng I : Lý luËn chung vÒ tiÒn l­¬ng Ch­¬ng II : Thùc tr¹ng qu¶n lý tiÒn l­¬ng ë c«ng ty Ho¸ chÊt má Ch­¬ng III : Mét sè biÖn ph¸p nh»m t¨ng c­êng qu¶n lý tiÒn l­¬ng ë c«ng ty Ho¸ chÊt má. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n TS. Mai V¨n B­u vµ c¸c c« chó ë c«ng ty Ho¸ chÊt má ®· tËn t×nh gióp ®ì em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy Ch­¬ng I Lý LuËn Chung VÒ TiÒn L­¬ng I. B¶n chÊt cña tiÒn l­¬ng trong nÒ kinh tÕ thÞ tr­êng 1. C¸c quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ tiÒn l­¬ng. TiÒn l­¬ng lµ mét kh¸i niÖm thuéc lÜnh vùc ph©n phèi: Quy luËt ph©n phèi ®­îc quy ®Þnh bëi b¶n chÊt kinh tÕ x· héi, quan hÖ së h÷u hiÖn hµnh. X· héi loµi ng­êi ®· tr¶i qua nhiÒu h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c nhau. Ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. Mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm cña quan hÖ s¶n xuÊt x· héi lµ h×nh thøc ph©n phèi.Ph©n phèi lµ mét trong bèn kh©u quan träng cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt vµ trao ®æi, ®Õn l­ît nã còng cã t¸c dông trë l¹i xuÊt, trao ®æi. Nh­ vËy, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh, ph©n phèi vµ c¸c kh©u kh¸c phô thuéc vµo s¶n xuÊt vµ do s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh nh­ng cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp, tÝch cùc trë l¹i ®èi víi s¶n xuÊt. Tæng s¶n phÈm x· héi do lao ®éng t¹o ra ph¶i ®­îc ®em ph©n phèi cho tiªu dïng c¸ nh©n, tÝch luü ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng vµ tiªu dïng c«ng céng. H×nh thøc ph©n phèi vËt phÈm cho tiªu dïng c¸ nh©n d­íi chñ nghÜa x· héi ®­îc tiÕn hµnh theo nguyªn t¾c: “ Lµm theo n¨ng lùc, h­ëng theo lao ®éng”. Bëi thÕ “ Ph©n phèi theo lao ®éng d­íi chñ nghÜa x· héi vÒ b¶n chÊtkh¸c h¼n so víi ph­¬ng thøc ph©n phèi d­íi chÕ ®é t­ b¶n chñ nghÜa. Quan hÖ ph©n phèi d­íi chñ nghÜa t­ b¶n biÓu hiÖn tËp trung ë chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng. Trong nÒ kinh tÕ hµng ho¸ t­ b¶n chñ nghÜa, do quan hÖ së h÷u t­ nh©n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt chi phèi nªn tiÒn l­¬ng t­ b¶n chñ nghÜa “ Lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ lao ®éng, lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng biÓu hiÖn ra bªn ngoµi nh­ gi¸ c¶ cña lao ®éng”. Nhµ t­ b¶n tr¶ tiÒn cho ng­êi lao ®éng nh×n bÒ ngoµi rÊt sßng ph¼ng song kú thùc nã ®· che dÊu mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ mµ nhµ t­ b¶n c­íp kh«ng cña ng­êi lao ®éng do gi¸ c¶ søc lao ®éng th­êng nhá h¬n gi¸ trÞ søc lao ®éng. Tãm l¹i, tiÒn l­¬ng d­íi chñ nghÜa t­ b¶n che dÊu hµnh vi bãc lét cña nhµ t­ b¶n ®èi víi c«ng nh©n lµm thuª. Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. “VÒ thùc chÊt, tiÒn l­¬ng d­íi chñ nghÜa x· héi lµ mét phÇn thu nhËp quèc d©n, biÓu hiÖn d­íi h×nh thøc tiÒn tÖ, ®­îc nhµ n­íc ph©n phèi cã kÕ ho¹ch cho c«ng nh©n viªn chøc phï hîp víi sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng cña mçi ng­êi ®· cèng hiÕn. TiÒn l­¬ng ph¶n ¸nh viÖc tr¶ c«ng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn, dùa trªn nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng nh»m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng” (KTL§-NXB §¹i häc vµ Trung häc chuyªn nghiÖp, Hµ Néi 1988). Trong nÒ kinh tÕ thÞ tr­êng, do thõa nhËn ng­êi lao ®éng lµm viÖc theo tho¶ thuËn, søc lao ®éng lµ mét lo¹i hµng ho¸, ng­êi cã søc lao ®éng cã thÓ tù do cho thuª hoÆc b¸n søc lao ®éng cña m×nh cho ng­êi sö dông lao ®éng( Nhµ n­íc , chñ doanh nghiÖp...) th«ng qua hîp ®ång lao ®éng. Sau qu¸ tr×nh lµm viÖc, chñ doanh nghiÖp sÏ tr¶ cho hä mét kho¶n tiÒn cã liªn quan chÆt chÏ víi kÕt qu¶ lao ®éng cña ng­êi ®ã. NghÜa lµ tån t¹i kh¸ch quan cña thÞ tr­êng søc lao ®éng. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, ph¶i quan niÖm søc lao ®éng lµ mét lo¹i hµng ho¸ cña thÞ tr­êng yÕu tè s¶n xuÊt. TÝnh chÊt hµng ho¸ cña søc lao ®éng cã thÓ bao gåm khèng chÕ lùc ­îng lao ®éng lµm viÖc trong khu vùc kinh tÕ t­ nh©n, lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh thuéc së h÷u nhµ n­íc, mµ ®èi víi c¶ c«ng chøc, viªn chøc trong lÜnh vùc qu¶n lý Nhµ n­íc, qu¶n lý x· héi. VÒ tæng thÓ, tiÒn l­¬ng cã thÓ ®­îc xem nh­ mét thµnh phÇn cña qu¸ tr×nh trao ®æi gi÷a doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng: - Ng­êi lao ®éng cung cÊp cho doanh nghiÖp søc lao ®éng, bao gåm: thêi gian, tr×nh ®é nghÒ nghiÖp còng nh­ kü n¨ng lao ®éng cña m×nh. - §æi l¹i, ng­êi lao ®éng nhËn ®­îc tõ doanh nghiÖp tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng, b¶o hiÓm x· héi, nh÷ng chi phÝ cho ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nghÒ nghiÖp cña m×nh. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng tiÒn l­¬ng ®­îc coi lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng vµ ®­îc tiÒn tÒ hã chiô sù chi phèi vµ t¸c ®éng cña gi¸ c¶ thÞ tr­êng do quan hÖ vÒ cung cÇu, vÒ søc lao ®éng, vÒ gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô. MÆt kh¸c, tiÒn l­¬ng ph¶i bao gåm ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè ®Ó ®¶m b¶o lµ nguån thu nhËp, nguån sèng chñ yÕu cña b¶n th©n vµ gia ®×nh ng­êi lao ®éng. ChÝnh tiÒn l­¬ng còng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®Ó cÊu thµnh chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c doanh nghiÖp. V× vËy, “ TiÒn l­¬ng lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng mµ ng­êi sö dông (Nhµ n­íc, chñ doanh nghiÖp...) ph¶i tr¶ cho ng­êi cung øng søc lao ®éng tu©n theo c¸c nguyªn t¾c cung, cÇu, gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng vµ ph¸p luËt hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc”. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, tiÒn l­¬ng ®­îc nh×n nhËn tõ nhiÒu kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Søc lao ®éng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh trong c¸c yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt nªn tiÒn l­¬ng lµ vèn ®Çu t­ øng tr­íc quan träng nhÊt, lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng vµ lµ ph¹m trï cña sù trao ®æi, nã ®ßi hái ph¶i ngang gi¸ víi gi¸ c¶ cña t­ liÖu sinh ho¹t cÇn thiÕt nh»m t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. Søc lao ®éng lµ mét yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cÇn bï ®¾p sau khi ®· hao phÝ, nªn tiÒn l­¬ng ph¶i ®­îc thùc hiÖn th«ng qua qu¸ tr×nh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n dùa trªn hao phÝ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ lao ®éng. TiÒn l­¬ng lµ mét trong nh÷nh yÕu tè ®Ó cÊu thµnh chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c doanh nghiÖp. V× vËy, viÖc tr¶ c«ng lao ®éng ®­îc tÝnh to¸n mét c¸ch chi tiÕt trong h¹ch to¸n kinh doanh cña c¸c ®¬n vÞ c¬ së thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. MÆt kh¸c, tiÒn l­¬ng cßn ph¶n ¸nh quan hÖ ph©n phèi s¶n phÈm gi÷a toµn thÓ x· héi do Nhµ n­íc ®¹i diÖn vµ mçi ng­¬× lao ®éng. C¬ së ®Ó x¸c ®Þnh c¸c møc tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng trong mäi tæ chøc vµ thuª m­ín lao ®éng, chñ yÕu dùa trªn sù ph¸t triÓn cña x· héi, yªu cÇu ph¸t triÓn ng­êi lao ®éng trong tõng thêi kú vµ giíi h¹n cña viÖc t¨ng tiÒn l­¬ng (møc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng). TiÒn c«ng, tiÒn l­¬ng ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ gi¸ trÞ søc lao ®éng dùa trªn hao phÝ vµ hiÖu qu¶ lao ®éng, tho¶ m·n nhu cÇu tèi thiÓu cña cuéc sèng (¨n, ë, häc hµnh, ®i l¹i...) vµ nh÷ng nhu cÇu cao h¬n n÷a. Song nã lu«n ph¶i chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ thÞ tr­êng. Quan ®iÓm míi vÒ tiÒn l­¬ng thÓ hiÖn trong c¸c chÝnh s¸ch sÏ lµm cho tiÒn l­¬ng thùc hiÖn ®­îc chøc n¨ng ®¸ng gi¸ lao ®éng x· héi vµ ph©n phèi theo lao ®éng. 2. C¸c kh¸i niÖm vÒ tiÒn l­¬ng. §Ó nhËn thøc ®Çy ®ñ h¬n vÒ tiÒn l­¬ng, cßn cã nhiÒu kh¸i kh¸c nh­ tiÒn l­¬ng tèi thiÓu, tiÒn l­¬ng thùc tÕ, tiÒn l­¬ng danh nghÜa, tiÒn l­¬ng kinh tÕ ... *TiÒn l­¬ng danh nghÜa: ®­îc hiÓu lµ sè tiÒn mµ ng­êi sö dông lao ®éng tr¶ cho ng­êi lao ®éng. Sè tiÒn nµy nhiÒu hay Ýt phô thuéc trùc tiÕp vµo n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ lµm viÖc cña ng­êi lao ®éng, phô thuéc vµo tr×nh ®é, kinh nghiÖm lµm viÖc... ngay trong qu¸ tr×nh lao ®éng. *TiÒn l­¬ng thùc tÕ ®­îc hiÓu lµ sè l­îng c¸c lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng vµ c¸c lo¹i dÞch vô cÇn thiÕt mµ ng­êi lao ®éng h­ëng l­¬ng cã thÓ mua ®­îc b»ng tiÒn l­¬ng danh nghÜa cña hä. Nh­ vËy, tiÒn l­¬ng thùc tÕ kh«ng chØ phô thuéc vµo sè tiÒn l­¬ng danh nghÜa mµ cßn phô thuéc vµo gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i hµng ho¸ tiªu dïng vµ c¸c lo¹i dÞch vô cÇn thiÕt mµ hä muèn mua. Mèi quan hÖ gi÷a tiÒn l­¬ng thùc tÕ vµ tiÒn l­¬ng danh nghÜa ®­îc thªt hiÖn qua c«ng thøc sau ®©y: Trong ®ã: Itltt : chØ sè tiÒn l­¬ng thùc tÕ I tldn: chØ sè tiÒn l­¬ng danh nghÜa Igc : chØ sè gi¸ c¶ Ismdt : chØ sè søc mua ®ång tiÒn Nh­ vËy, víi mét møc l­¬ng nhÊt ®Þnh,nÕu gi¸ c¶ hµng ho¸ thÞ tr­êng t¨ng th× chØ sè tiÒn l­¬ng thùc tÕ gi¶m xuèng vµ ng­îc l¹i. Tr­êng hîp gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng æn ®Þnh, tiÒn l­¬ng danh nghÜa t¨ng lªn, chØ sè tiÒn l­¬ng thùc tÕ t¨ng lªn. NÕu cïng mét lóc, tiÒn l­¬ng danh nghÜa vµ gi¸ c¶ hµng ho¸ thÞ tr­êng còng t¨ng hoÆc gi¶m lín h¬n sÏ quyÕt ®Þnh chØ sè tiÒn l­¬ng thùc tÕ. §èi víi ng­êi lao ®éng, lîi Ých vµ môc ®Ých cuèi cïng cña viÖc cung øng søc lao ®éng lµ tiÒn l­¬ng thùc tÕ chø kh«ng ph¶i lµ tiÒn l­¬ng danh nghi·, v× tiÒn l­¬ng thùc tÕ quyÕt ®Þnh kh¶ n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, quyÕt ®Þnh c¸c lîi Ých trùc tiÕp cña hä. *TiÒn l­¬ng tèi thiÓu (møc l­¬ng tèi thiÓu) cã nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ møc l­¬ng tèi thiÓu. Cã thÓ hiÓu, tiÒn l­¬ng tèi thiÓu lµ tiÒn l­¬ng thÊp nhÊt ®Ó tõ ®ã x©y dùng c¸c møc l­¬ng kh¸c, t¹o thµnh hÖ thèng tiÒn l­¬ng cña mét ngµnh nµo ®ã, hoÆc hÖ thèng tiÒn l­¬ng chung cña mét n­íc, lµ c¨n cø ®Ó ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng. NghÞ ®Þng 19/ CP cña n­íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ngµy 31/12/1994 vÒ viÖc thi hµnh bé luËt lao ®éng ®· ghi: “møc l­¬ng tèi thiÓu lµ møc l­¬ng ®Ó tr¶ cho ng­íi lao ®éng lµm c«ng viÖc ®¬n gi¶n nhÊt (kh«ng qua ®µo t¹o) víi ®iÒu kiÖn lao ®éng vµ m«i tr­êng lao ®éng b×nh th­êng”. Víi quan niÖm nh­ vËy, møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc coi lµ yÕu tè rÊt quan träng cña mét chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng, nã liªn quan chÆt chÏ víi ba yÕu tè: møc sèng trung b×nh cña mét n­íc, chØ sè gi¸ c¶ sinh ho¹t, lo¹i lao ®éng vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng. “Møc l­¬ng tèi thiÓu ®­îc Ên ®Þnh theo gi¸ sinh ho¹t ®¶m b¶o cho ng­êi lao ®éng lµm nh÷ng c«ng viÖc gi¶n ®¬n vµ mét phÇn tÝch luü t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng më réng vµ ®­îc dïng lµm c¨n cø tÝnh c¸c møc l­¬ng kh¸c cho c¸c lo¹i lao ®éng kh¸c nhau”. Tuy nhiªn víi quan ®iÓm nµo ®i n÷a th× tiÒn l­¬ng kh«ng thuÇn tuý lµ vÊn ®Ò kinh tÕ, vÊn ®Ò lîi Ých mµ cao h¬n lµ vÊn ®Ò x· héi, cã liªn quan trùc tiÕp c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« cña Nhµ n­íc vµ møc l­¬ng tèi thiÓu oh¶i ®¶m b¶o: - Lµ giíi h¹n cuèi cïng ®Ó cã thÓ b¶o trî cho ng­êi lao ®éng chèng l¹i søc Ðp cña thÞ tr­êng lao ®éng vµ ®¶m b¶o s¶n xuÊt ®­îc diÔn ra b×nh th­êng. - §¶m b¶o mèi liªn hÖ gi÷a t¨ng l­¬ng tèi thiÓu vµ t¨ng l­¬ng b×nh qu©n. - T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cho ng­êi lao ®éng ®­îc biÕt quyÒn lîi cña hä, c«ng khai ho¸ møc l­¬ng tèi thiÓu vµ sù thay ®æi cña nã. 3. C¸c yÕu tè liªn quan ®Õn tiÒn l­¬ng. Trong ®iÒu kiÖn cô thÓ vÒ c«ng nghÖ, tæ chøc s¶n xuÊt vµ tæ chøc lao ®éng th× tiÒn l­¬ng phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè víi nh÷ng møc ®é vµ tÝnh chÊt kh¸c nhau. 3.1. §é phøc t¹p cña lao ®éng. §é phøc t¹p cña lao ®éng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù kh¸c biÖt cña tiÒn l­¬ng “lao ®éng phøc t¹p lµ béi sè cña lao ®éng ®¬n gi¶n”. V× vËy, tiÒn l­¬ng tr¶ cho ng­êi lao ®éng phøc t¹p vÒ c¬ häc còng ph¶i lµ béi sè cña tiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng gi¶n ®¬n. Lao ®éng lµ lao ®éng ph¶i qua ®µo t¹o, ph¶i ®¹t ®­îc sù hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ chuyªn m«n. Møc ®é phøc t¹p cña lao ®éng cµng cao th× kh¶ n¨ng ®ãng gãp cña lao ®éng vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cµng lín v× sÏ lµm ra mét gi¸ trÞ lín h¬n. Møc ®é phøc t¹p cña lao ®éng lµ mét chÊt l­îng cña nguån nh©n lùc. ChÊt l­îng nh©n lùc lµ mét trong hai c¨n cø ®Ó quy ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng. 3.2. §iÒu kiÖn lao ®éng. ViÖc ®¸nh gi¸ møc ®é lao ®éng nÆng nhäc cña lao ®éng lµ rÊt phøc t¹p. Trong ®iÒu kiÖn lao ®éng c¬ b¾p lµ chñ yÕu th× møc ®é nÆng nhäc cña lao ®éng th­êng ®­îc ®¸nh gi¸ c¨n cø vµo møc tiªu hao n¨ng l­îng cña c¬ thÓ ng­êi ®­îc tÝnh theo Kkalo/®¬n vÞ thêi gian. Trong ®iÒu kiÖn c¬ giíi ho¸, tù ®éng ho¸ th× nã l¹i ®­îc ®¸nh gi¸ th«ng qua nh÷ng biÓu hiÖn ph¶n øng vÒ t©m lý, gi¸c quan vµ thÇn kinh ng­êi lao ®éng. Lao ®éng nÆng nhäc yªu cÇu chi phÝ bï ®¾p tiªu hao n¨ng l­îng lín. Cã nghÜa lµ tiÒn l­¬ng tr¶ cho ®iÒu kiÖn lao ®éng nÆng nhäc ph¶i cao h¬n tiÒn l­¬ng cña lao ®éng nhÑ nhµng. CÇn thiÕt ph¶i cã sù ph©n biÖt tiÒn l­¬ng cho c¸c c«ng viÖc tiÕn hµnh trong ®iÒu kiÖn m«i tr­êng qu¸ giíi h¹n cho phÐp so víi c«ng viÖc tiÕn hµnh trong ®iÒu kiÖn m«i tr­êng b×nh th­êng: ®é Èm, nhiÖt ®é, tiÕng ån, an toµn vÖ sinh, b¶o hé lao ®éng... 3.3. KÕt qu¶ lao ®éng. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ lao ®éng lµ c¬ së cña tæ chøc tiÒn l­¬ng. Nã thùc hiÖn nguyªn t¾c “ph©n phèi theo lao ®éng”, lµm nhiÒu h­ëng nhiÒu, lµm Ýt h­ëng Ýt. §Ó khuyÕn khÝch vµ thu hót lao ®éng, n©ng cao hiÖu qu¶ lao ®éng ph¶i g¾n tiÒn l­¬ng víi hao phÝ lao ®éng ®· ®­îc biÓu hiÖn th«ng qua kÕt qu¶ lao ®éng. KÕt qu¶ lao ®éng bao gåm hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ lµ kÕt qu¶ trùc tiÕp cña tõng c¸ nh©n nh­ng ph¶i tÝnh ®Õn lîi Ých chung cña doanh nghiÖp. II. C¸c nguyªn t¾c tr¶ l­¬ng vµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng trong doanh nghiÖp. 1. C¸c nguyªn t¾c tr¶ l­¬ng trong doanh nghiÖp §Ó ph¸t huy tèt t¸c dông cña tiÒn l­¬ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp, khi tæ chøc tiÒn l­¬ng cho ng­êi lao ®éng cÇn ph¶i ®¹t ®­îc c¸c yªu cÇu c¬ b¶n sau: - §¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng vµ kh«ng ngõng n©ngh cao ®êi sèng tinh thÇn vËt chÊt cho ng­êi lao ®éng. - Lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng ngõng n©ng cao. - §¶m b¶o tÝnh ®¬n gi¶n, dÔ dµng, dÔ hiÓu. §Ó ph¶n ¸nh tèt ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu trªn, khi tæ chøc tiÒn l­¬ng ph¶i ®¶m b¶o 4 nguyªn t¾c sau: Nguyªn t¾c 1: Tr¶ l­¬ng ngang nhau cho lao ®éng nh­ nhau Nguyªn t¾c ®­a ra nh»m ®¶m b¶o c«ng b»ng trong viÖc tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng. Hai ng­êi cã tay nghÒ, hao phÝ lao ®éng vµ cã kÕt qu¶ lao ®éng nh­ nhau th× ph¶i ®­îc tr¶ l­¬ng nh­ nhau, kh«ng cã sù ph©n biÖt vÒ giíi tÝnh, tuæi t¸c, d©n téc... Thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy nh»m xo¸ ®i sù l¹m dông tiªu thøc bÊt hîp lý ®Ó h¹ gi¸ thÊp tiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng Nguyªn t¾c 2: TiÒn l­¬ng ph¶i ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. X· héi muèn tån t¹i th× con ng­êi ph¶i th­êng xuyªn tiªu dïng cña c¶i vËt chÊt. §Ó cã ®­îc cña c¶i vËt chÊt th× nÒn s¶n xuÊt hµnh ho¸ ph¶i tiÕn hµnh liªn tôc, do ®ã søc lao ®éng yÕu tè c¬ b¶n cÊu thµnh qu¶n trÞ s¶n xuÊt cung cÇu lu«n lu«n ®­îc sö dông vµ t¸i t¹o. Thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy,tiÒn l­¬ng ph¶i lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng phï hîp víi quan hÖ cung cÇu lao ®éng vµ ph¸p luËt cña Nhµ n­íc. Thùc hiÖn viÖc tr¶ l­¬ng ,theo viÖc g¾n liÒn víi gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o ra, ®ång thêi ph¶n ¸nh ®óng kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. Møc l­¬ng tèi thiÓu ph¶i lµ nÒn t¶ng chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng vµ cã c¬ cÊu hîp lý vÒ sinh häc, x· héi häc, b¶o hiÓm, tuæi giµ vµ nu«i con. - TiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng lµ ®Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng tøc lµ b¶o ®¶m cho ®êi sèng cña b¶n th©n hä vµ giµ ®×nhcña ng­êi lao ®éng. §iÒu quan träng lµ t­ liÖu sinh ho¹t mµ ng­êi lao ®éng nhËn khi hä chuyÓn ho¸ sè tiÒn nhËn ®­îc qua c¸c kh©u ph©n phèi l­u th«ng trùc tiÕp lµ gi¸ c¶ cu¶ ph­¬ng thøc phôc vô cña thÞ tr­êng . Nguyªn t¾c3: §¶m b¶o t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng h¬n tèc t¨ng tiÒn l­¬ng b×nh qu©n. - §Ó ra nguyªn t¾c nµy, nh»m thùc hiÖn yªu cÇu cña t¸i s¶n xuÊt më réng. KÕt hîp gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi tiÕn bé x· héi, gi÷a ®¸p øng nhu cÇu tr­íc m¾t víi ch¨m lo lîi Ých l©u dµi. Thùc hiÖn nguyªn t¾c nay,cÇn ph¶i g¾n chÆt tiÒn l­¬ng v¬i n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. Gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ “lµm vµ ¨n, thóc ®Èy mäi ng­êi khai th¸c mäi kh¶ n¨ng tiÒm tµng ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng x· héi”. - Nguyªn t¾c nµy cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®­îc, bëi v× nh÷ng nh©n tè lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng nhiÒu h¬n nh÷ng nh©n tè lµm t¨ng tiÒn l­¬ng. TiÒn l­¬ng phô thuéc vµo tr×nh ®é lµnh nghÒ cña ng­êi lao ®éng do n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông thêi gian lao ®éng, do Nhµ n­íc t¨ng l­¬ng ...N¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn kh«ng chØ phô thuéc vµo c¸c nh©n tè kh¸c nh­: do ph¸t triÓn vµ øng dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi. Do c¶i tiÕn vµ n©ng cao tr×nh ®é tæ chøc s¶n xuÊt, tæ chøc lao ®éng vµ qu¶n lý kinh tÕ. Do ®Èy m¹nh thi ®ua lao ®éng s¶n xuÊt vµ tiÕt kiÖm, ph¸t huy yÕu tè thuéc ®iÒu kiÖn lîi Ých tù nhiªn... Nguyªn t¾c 4: Thùc hiÖn mèi t­¬ng quan hîp lý vÒ tiÒn l­¬ng vµ vÒ thu nhËp cña c¸c bé phËn lao ®éng x· héi: C¬ së ®Ò ra ngyuªn t¾c nµy nh»m ®¶m b¶o sù c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng x· héi, kÕt hîp hµi hoµ lîi Ých c¸ nh©n víi lîi Ých cña tËp thÓ vµ céng ®ång x· héi. Thùc hiÖn nguyªn t¾c nµy cÇn ph¶i xem xÐt vµ gi¶i quyÕt mèi quan hÖ vÒ thu nhËp vµ møc sèng gi÷a c¸c tÇng líp d©n c­, gi÷a ng­êi ®ang lµm viÖc víi nh÷ng ng­êi nghØ h­u, nh÷ng ng­êi h­ëng chÝnh s¸ch x· héi. Trong khu vùc Nhµ n­íc, cÇn thùc hiÖn tr¶ l­¬ng hoµn toµn b»ng tiÒn trªn c¬ së xo¸ bá c¸c chÝnh s¸ch cung cÊp tiÒn l­¬ng b»ng hiÖn vËt. X¸c lËp mèi quan hÖ hîp lý vÒ tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp gi÷a c¸c khu vùc, c¸c ngµnh nghÒ trªn c¬ së x¸c ®Þnh béi sè vµ møc l­¬ng bËc 1 khi x¸c ®Þnh hÖ thèng thang, b¶ng l­¬ng, phô cÊp vµ c¬ chÕ tr¶ l­¬ng, tr¶ th­ëng. Nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt thu nhËp mét c¸ch hîp lý gi÷a c¸c bé phËn d©n c­, c¸c vïng, c¸c ngµnh nghÒ. Nguyªn t¾c 5: §¶m b¶o mèi quan hÖ hîp lý vÒ tiÒn l­¬ng gi÷a nh÷ng ng­êi lao ®éng lµm c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nguyªn t¾c nµy nh»m ®¶m b¶o sù c«ng b»ng, b×nh ®¼ng trong tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng. Thùc sù nguyªn t¾c nµy lµ cÇn thiÕt vµ dùa vµo nh÷ng c¬ së sau: Tr×nh ®é lµnh nghÒ b×nh qu©n cña ng­êi lao ®éng ë mçi ngµnh nghÒ kh¸c nhau: do ®Æc ®iÓm vÒ tÝnh chÊt phøc t¹p vÒ kü thuËt vµ c«ng nghÖ ë c¸c ngµnh nghÒ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ kh¸c nhau lµm cho tr×nh ®é lµnh nghÒ b×nh qu©n cña ng­êi lao ®éng gi÷a c¸c ngµnh nghÒ còng kh¸c nhau. Sù kh¸c nhau nµy cÇn ph¶i ®­îc ph©n biÖt trong tr¶ l­¬ng. Tr¶ l­¬ng cao h¬n cho ng­êi lao ®éng lµnh nghÒ mét c¸ch thÝch ®¸ng sÏ khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng tÝch cùc häc tËp, t×m s¸ng t¹o, rÌn luyÖn n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ vµ kü n¨ng lµm viÖc, nhÊt lµ trong c¸c ngµnh nghÒ ®ßi hái kiÕn thøc vµ tay nghÒ cao. - §iÒu kiÖn lao ®éng: trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lao ®éng kh¸c nhau, hao phÝ søc lao ®éng kh¸c nhau. Nh÷ng ng­êi lao ®éng trong ®iÒu kiÖn nÆng nhäc, ®éc h¹i, hao tèn nhiÒu søc lùc ph¶i ®­îc tr¶ l­¬ng cao h¬n so víi nh÷ng ng­êi lao ®éng trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng. Sù ph©n biÖt vµ tr¶ c«ng kh¸c nhau nµy nh»m bï ®¾p ®­îc sùc lao ®éng hao phÝ vµ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng mét c¸ch hîp lý. §Ó t¨ng tÝnh linh ho¹t trong tr¶ l­¬ng ph©n biÖt theo ®iÒu kiÖn lao ®éng, ng­êi ta sö dông c¸c lo¹i phô cÊp vÒ ®iÒu kiÖn lao ®éng ®Ó tr¶ cho lao ®éng ë nh÷ng c«ng viÖc cã ®iÒu kiÖn lµm viÖc rÊt kh¸c nhau. - ý nghÜa cña mçi ngµnh nghÒ trong nÒn kinh tÕ quèc d©n:nÒn kinh tÕ bao gåm nhiÒu ngµnh nghÒ kh¸c nhau. Dïng tiÒn l­¬ng ®Ó thu hót vµ khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng trong c¸c ngµnh nghÒ cã ý nghÜa quan träng lµ mét biÖn ph¸p ®ßn bÈy vÒ kinh tÕ vµ ph¶i ®­îc thùc hiÖn tèt. Thùc hiÖn sù ph©n biÖt nµy th­êng rÊt ®a d¹ng, cã thÓ trong thang l­¬ng, b¶ng l­¬nghc còng cã thÓ dïng c¸c lo¹i phô cÊp khuyÕn khÝch. - Sù ph©n bæ theo khu vùc s¶n xuÊt cña mçi ngµnh nghÒ kh¸c nhau: th× møc l­¬ng b×nh qu©n kh¸c nhau do ®iÒu kiÖn sinh ho¹t chªnh lÖch, gi¸ c¶ hµng ho¸, møc sèng vµ nhu cÇu vÒ lao ®éng còng kh¸c nhau. §Ó thu hót, khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng lµm viÖc ë nh÷ng vïng xa x«i hÎo l¸nh, vïng cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ khã kh¨n, ph¶i cã chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng hîp lý víi nh÷ng lo¹i phô cÊp, ­u ®·i tho¶ ®¸ng nh»m sö dông hîp lý lao ®éng x· héi vµ khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc, tµi nguyªn thiªn nhiªn ë c¸c vïng, miÒn cña ®Êt n­íc. 2. C¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng ®ang ®­îc ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp VÒ nguyªn t¾c, tÊt c¶ c¸c h×nh thøc tr¶ l­¬ng trong doanh nghiÖp ®Òu quy vÒ hai h×nh thøc chñ yÕu: tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm vµ tr¶ l­¬ng theo thêi gian. L­¬ng s¶n phÈm cã thÓ ®­îc kÕt hîp víi c¸c kho¶n tiÒn th­ëng theo l­¬ng b»ng c¸ch nµy trong tiÒn l­¬ng bao hµm c¸c kÕt qu¶ kh¸c nhau vÒ mÆt sè l­îng vµ chÊt l­îng mµ chØ tr¶ l­¬ng theo thêi gian hoÆc l­¬ng s¶n phÈm ®¬n thuÇn th× kh«ng tr¶ ®­îc. 2.1. H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm. Tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm lµ h×nh thøc tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng dùa trùc tiÕp vµo sè l­îng s¶n phÈm (hay dÞch vô) mµ hä hoµn thµnh. H×nh thøc tr¶ l­¬ng nµy ®­îc ¸p dông r«ng r·i trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh nhÊt lµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt chÕ t¹o s¶n phÈm. TiÒn l­¬ng tr¶ theo s¶n phÈm lµ tiÒn l­¬ng c«ng nh©n nhËn ®­îc phô thuéc vµo ®¬n gi¸ cña s¶n phÈm vµ sè l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ®óng quy c¸ch chÊt l­îng kü thuËt quy ®Þnh. L­¬ng s¶n phÈm tÝnh theo c«ng thøc: TL=§G x Q Trong ®ã: TL: TiÒn l­¬ng ®­îc nhËn §G: §¬n gi¸ s¶n phÈm Q : Khèi l­îng s¶n phÈm H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm cã t¸c dông. - Qu¸n triÖt ®Çy ®ñ h¬n nguyªn t¾c tr¶ l­¬ng theo sè l­îng vµ chÊt l­îng s¶n phÈm. Nã g¾n viÖc tr¶ l­¬ng víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña mçi c¸ nh©n. Do ®ã kÝch thÝch t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. - KhuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng ra søc häc tËp n©ng cao tr×nh ®é lµnh nghÒ, rÌn luyÖn kü n¨ng, tÝch luü kinh nghiÖm, ph¸t huy søc s¸ng t¹o...®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng lµm viÖc vµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. - Gãp phÇn thóc ®Èy c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp, nhÊt lµ c«ng t¸c qu¶n lý lao ®éng , n©ng cao tÝnh tù chñ, chñ ®éng trong lµm viÖc cña ng­êi lao ®éng. §Ó h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm thùc sù ph¸t huy t¸c dông, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cÇn cã c¸c ®iÒu kiÖn sau: - Ph¶i x©y dùng ®­îc c¸c ®Þnh møc lao ®éng cã c¨n cø khoa häc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó tÝnh to¸n c¸c ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng chÝnh x¸c, x©y dùng kÕ ho¹ch quü l­¬ng vµ sö dông hîp lý cã hiÖu qu¶ tiÒn l­¬ng cña doanh nghiÖp. - §¶m b¶o tæ chøc vµ phôc vô tèt n¬i lµm viÖc nh»m ®¶m b¶o cho ng­êi lao ®éng cã thÓ hoµn thµnh vµ hoµn thµnh v­ît møc n¨ng suÊt lao ®éng nhê gi¶m bít thêi gian tæn thÊt do phôc vô tæ chøc vµ phôc vô kü thuËt tèt. - Lµm tèt c«ng t¸c kiÓm tra, nghiÖm thu s¶n phÈm do tiÒn l­¬ng phô thuéc vµo sè l­îng s¶n phÈm tiªu chuÈn quy ®Þnh vµ ®¬n gi¸. ViÖc nµy ®¶m b¶o s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ®óng chÊt l­îng ®· quy ®Þnh, tr¸nh hiÖn t­îng ch¹y theo sè l­îng ®¬n thuÇn. Qua ®ã tiÒn l­¬ng ®­îc tÝnh vµ tr¶ ®óng víi kÕt qu¶ thùc tÕ. - Gi¸o dôc ®óng ý thøc vµ tr¸ch nhiÖm cña ng­êi lao ®éng ®Ó hä võa n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng ®¶m b¶o chÊt l­îng s¶n phÈm, ®ång thêi tiÕt kiÖm vËt t­, nguyªn vËt liÖu vµ sö dông hiÖu qu¶ nhÊt m¸y mãc trang thiÕt bÞ lµm viÖc viÖc. C¨n cø vµo ®¬n gi¸ s¶n phÈm vµ ®èi t­îng tr¶ l­¬ng, h×nh thøc tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm cã nhiÒu chÕ ®é kh¸c nhau nh­: a. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n: ChÕ ®é tr¶ l­¬ng nµy ®­îc ¸p dông réng r·i ®èi víi ng­êi trùc tiÕp s¶n xuÊt trong ®iÒu kiÖn qu¸ tr×nh lao ®éng cña hä mang tÝnh chÊt ®éc lËp t­¬ng ®èi, cã thÓ ®Þnh møc, kiÓm tra vµ nghiÖm thu s¶n phÈm mét c¸ch cô thÓ, riªng biÖt. TiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: TL1=§G x Q1 Trong ®ã: Q1 : sè l­îng thùc tÕ s¶n phÈm hoµn thµnh TL1: tiÒn l­¬ng thùc tÕ mµ c«ng nh©n nhËn ®­îc §G : ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng (lµ møc l­¬ng ®Ó tr¶ cho ng­êi lao ®éng khi hä hoµn thµnh mét c«ng viÖc hoÆc mét ®¬n vÞ s¶n phÈm cô thÓ. §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: ë ®©y: §G: ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng tr¶ cho mét s¶n phÈm L0: l­¬ng cÊp bËc c«ng viÖc trong kú Q: møc s¶n l­îng cña c«ng nh©n trong kú T: møc thêi gian hoµn thµnh mét ®¬n vÞ s¶n phÈm b. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm gi¸n tiÕp ChÕ ®é tr¶ l­¬ng nµy ¸p dông cho nh÷ng c«ng nh©n lµm c¸c c«ng viÖc phôc vô hay phô trî mµ c«ng viÖc cña hä cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc h×nh thµnh sè l­îng vµ chÊt l­îng cña c«ng nh©n chÝnh lµm l­¬ng s¶n phÈm mµ hä phôc vô. §Æc ®iÓm cña chÕ ®é tiÒn l­¬ng nµy lµ tiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n phô l¹i tuú thuéc vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt cña c«ng nh©n chÝnh (®Æc ®iÓm kh¸c biÖt so víi c¸c chÕ ®é tiÒn l­¬ng kh¸c). §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: Trong ®ã : §GP : §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n phôc vô, phô trî L : L­¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n phôc vô, phô trî M : Møc phôc vô cña c«ng nh©n phôc vô, phô trî Q : Møc s¶n l­îng cña c«ng nh©n chÝnh TiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n phôc vô , phô trî: Trong ®ã: TLP: TiÒn l­¬ng thùc tÕ cña c«ng nh©n phôc vô §GP: §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n phôc vô ,phô trî Q1: Møc s¶n l­îng hoµn thµnh thùc tÕ cña c«ng nh©n chÝnh c. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm tËp thÓ: ChÕ ®é nµy ¸p dông ®Ó tr¶ l­¬ng cho mét nhãm ng­êi lao ®éng, tæ s¶n xuÊt... c¨n cø vµo sè l­îng s¶n phÈm hay mét c«ng viÖc ®· hoµn thµnh vµ ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cña mét ®¬n vÞ s¶n phÈm hay mét ®¬n vÞ c«ng viÖc. §­îc ¸p dông ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm hay c«ng viÖc do ®Æc ®iÓm hoÆc tÝnh chÊt s¶n xuÊt kh«ng thÓ t¸ch rêi tõng chi tiÐet, tõng phÇn c«ng viÖc giao cho tõng ng­êi mµ ph¶i cã sù phèi hîp c«ng t¸c cña mét tËp thÓ c«ng nh©n. VÝ dô l¾p thiÕt bÞ lµm viÖc theo d©y chuyÒn: §¬n gi¸ ë ®©y tÝnh theo c«ng thøc: ( hoÆc : Trong ®ã: §G : §¬n gi¸ tiÒn l­¬ng tr¶ cho tËp thÓ : Tæng sè tiÒn l­¬ng tÝnh theo cÊp bËc c«ng viÖc cña c¶ tæ (Li lµ tiÒn l­¬ng cÊp bËc cña c«ng nh©n thø i; n lµ sè c«ng nh©n trong tæ) Q0:Mmøc s¶n l­îng cña c¶ tæ T0: Møc thêi gian cña c¶ tæ TiÒn l­¬ng thùc tÕ ®­îc tÝnh: Trong ®ã: L1 :TiÒn l­¬ng thùc tÕ tæ nhËn ®­îc Q1 :S¶n l­îng thùc tÐ tæ ®· hoµn thµnh Trong chÕ ®é nµy, vÊn ®Ò cÇn chó ý khi ¸p dông lµ ph¶i ph©n phèi tiÒn l­¬ng cho c¸c thµnh viªn trong tæ, nhãm mét c¸ch hîp lý, phï hîp víi bËc l­¬ng vµ thêi gian lao ®éng cña hä.ViÖc chia l­¬ng cho tõng c¸ nh©n trong tæ lµ rÊt quan träng, cã hai ph­¬ng ph¸p chia l­¬ng th­êng ¸p dông lµ: - Ph­¬ng ph¸p 1: Dïng hÖ sè ®iÒu chØnh, ®­îc thùc hiÖn theo tr×nh tù: +X¸c ®Þnh hÖ sè ®iÒu chØnh ( H®c): H®c= TiÒn l­¬ng thùc tÕ cña c¶ tæ nhËn®­îc TiÒn l­¬ng cÊp bËc cña c¶ tæ + TiÒn l­¬ng cho tõng c«ng nh©n theo c«ng thøc: TiÒn l­¬ng thùc tÕ CNi = l­¬ng cÊp bËc cña CNi x H®c - Dïng giê - hÖ sè §­îc thùc hiÖn theo tr×nh tù sau: + Quy ®æi sè giê lµm viÖc thùc tÕ cña tõng c«ng nh©n ë tõng bËc kh¸c nhau ra sè giê lµm viÖc cña c«ng nh©n bËc 1 theo c«ng thøc sau: Tq® = Ti x Hi Trong ®ã: Tq® : Sè giê lµm viÖc quy ®æi ra bËc 1 cña c«ng nh©n bËc i Ti : Sè giê lµm viÖc cña c«ng nh©n bËc i Hi : HÖ sè l­¬ng bËc i trong thang l­¬ng + TÝnh tiÒn l­¬ng cho mét giê lµm viÖc cña c«ng nh©n bËc 1 theo c«ng thøc: Trong ®ã: LI: TiÒn l­¬ng mét giê cña c«ng nh©n bËc 1 tÝnh theo l­¬ng thùc tÕ. L1I: TiÒn l­¬ng thùc tÕ cña c¶ tæ Tq®I: Tæng sè giõo bËc 1 sau khi quy ®æi + TÝnh tiÒn l­¬ng cho tõng ng­êi theo c«ng thøc: LI1= LI x TIq® Hai ph­¬ng ph¸p chia l­¬nh nh­ trªn ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c trong viÖc tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng. Tuy nhiªn, do viÖc tÝnh to¸n phøc t¹p nªn trong thùc tÕ nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt, c¸c tæ ¸p dông ph­¬ng ph¸p chia l­¬ng ®¬n gi¶n h¬n nh­ theo ph©n lo¹i, b×nh bÇu A, B... ®èi víi ng­êi lao ®éng. d. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng kho¸n: ChÕ ®é tr¶ l­¬ng kho¸n ¸p dông cho nh÷ng c«ng viÖc giao tõng chi tiÕt, bé phËn sÏ kh«ng cã lîi, mµ ph¶i giao tõng bé phËn khèi l­îng c«ng viÖc cho c«ng nh©n hoµn thµnh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. L­¬ng ®­îc tr¶ c¨n cø vµo møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc vµ ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng quy ®Þnh trong hîp ®ång giao kho¸n. Cã c¸c h×nh thøc kho¸n: kho¸n viÖc, kho¸n s¶n phÈm, kho¸n gän,... cã thÓ ¸p dông cho c¸ nh©n hay tËp thÓ. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng nµy ¸p dông chñ yÕu trong n«ng nghiÖp, x©y dùng c¬ b¶n hoÆc mét sè ngµnh kh¸c khi c«ng nh©n lµm c¸c c«ng viÖc mang tÝnh ®ét xuÊt, c«ng viÖc kh«ng thÓ x¸c ®Þnh møc lao ®éng æn ®Þnh trong mét thêi gian dµi ®­îc. TiÒn l­¬ng kho¸n ®­îc tÝnh theo nh­ sau: Trong ®ã: Li : TiÒn l­¬ng thùc tÕ c«ng nh©n nhËn ®­îc §GK: §¬n gi¸ kho¸n cho mét s¶n phÈm hay c«ng viÖc QI : Sè l­îng s¶n phÈm ®­îc hoµn thµnh §ên gi¸ kho¸n cã thÓ tÝnh theo ®¬n vÞ c«ng viÖc cÇn hoµn thµnh nh­ 1m2 t­êng hay cã thÓ tÝnh theo c¶ khèi l­îng c«ng viÖc hay c«ng tr×nh nh­ x©y nhµ , lµm ®­êng,... e.ChÕ ®é tr¶ l­¬ng cã th­ëng: §©y lµ sù kÕt hîp tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm vµ tiÒn th­ëng. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm cã th­ëng bao gåm hai phÇn: + PhÇn tr¶ l­¬ng theo ®¬n gi¸ cè ®Þnh vµ sè l­îng s¶n phÈm thùc tÕ ®· hoµn thµnh. + PhÇn tiÒn th­ëng ®­îc tÝnh dùa vµo møc ®é hoµn thµnh vµ hoµn thµnh v­ît møc c¸c chØ tiªu th­ëng c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng s¶n phÈm . TiÒn l­¬ng s¶n phÈm cã th­ëng ®îc tÝnh theo c«ng thøc: Trong ®ã: TLth:TiÒn l­¬ng s¶n phÈm cã th­ëng TL : TiÒn l­¬ng tr¶ theo s¶n phÈm víi ®¬n gÝa cè ®Þnh m :Tû lÖ % tiÒn th­ëng tÝnh (theo tiÒn l­¬ng) h : Tû lÖ % hoµn thµnh v­ît m­c s¶n l­îng ®­îc tÝnh th­ëng. Yªu cÇu c¬ b¶n khi ¸p dông chÕ ®é tiÒn l­¬ng theo s¶n phÈm cã th­ëng lµ ph¶i quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n c¸c chØ tiªu, ®iÒu kiÖn th­ëng, nguån tiÒn th­ëng vµ tû lÖ th­ëng b×nh qu©n. f. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm luü tiÕn: ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm luü tiÕn th­êng ®­îc ¸p dông ë nh÷ng kh©u yÕu trong s¶n xuÊt hoÆc do yªu cÇu ®ét xuÊt cña nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh ®ßi hái ph¶i hoµn thµnh khÈn tr­¬ng kÞp th¬× kÕ ho¹ch ho¹c xÐt thÊy viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng tån t¹i ë kh©u nµy cã t¸c dông thóc ®Èy s¶n xuÊt ë nh÷ng bé phËn s¶n xuÊt kh¸c cã liªn quan, gãp phÇn hoµn thµnh v­ît møc kÕ ho¹ch cña doanh nghiÖp . Cã hai lo¹i ®¬n gi¸: §¬n gi¸ cè ®Þnh vµ ®¬n gi¸ luü tiÕn. - §¬n gi¸ cè ®Þnh dïng ®Ó tr¶ cho nh÷ng s¶n phÈm thùc tÕ ®· hoÇn thµnh. C¸ch tÝnh ®¬n gi¸ nay gièng nh­ c¸ch tÝnh ®¬n gi¸ trong chÕ ®é tr¶ l­¬ng theo s¶n phÈm trùc tiÕp c¸ nh©n. - §¬n gi¸ luü tiÕn dïng ®Ó tr¶ cho ,nh÷ng s¶n phÈm v­ît møc khëi ®iÓm. §¬n gi¸ luü tiÕn lµ ®¬n gi¸ cè ®Þnh nh©n víi tû lÖ t¨ng ®¬n gi¸. TiÒn l­¬ng theo s¶n phÈm luü tiÕn ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau: TLlt = §G x QI + §G x k(QI - Q0) Trong ®ã: TLlt: tæng tiÒn l­¬ng tr¶ theo s¶n phÈm luü tiÕn §G: ®¬n gi¸ cè ®Þnh tÝnh theo s¶n phÈm Q1: s¶n l­îng s¶n phÈm thùc tÕ ®· hoµn thµnh Q0: s¶n l­îng ®¹t møc khëi ®iÓm k : tû lÖ t¨ng thªm ®Ó cã ®¬n gi¸ luü tiÕn Tû lÖ t¨ng ®¬n gi¸ hîp lý ®­îc x¸c ®Þnh dùa vµo phÇn t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp cè ®Þnh, ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: Trong ®ã: K : Tû lÖ t¨ng ®¬n gi¸ hîp lý dc®: Tû träng chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp, cè ®Þnh trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tc: Tû lÖ cña sè tiÒn tiÕt kiÖm vµ chi phÝ s¶n xuÊt gi¸n tiÕp cè ®Þnh dïng ®Ó t¨ng ®¬n gi¸. DL: Tû träng cña tiÒn l­¬ng c«ng nh._.©n s¶n xuÊt trong gi¸ thµnh s¶n phÈm khi hoµn thµnh v­ît møc s¶n l­îng. 2.2. H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian. TiÒn l­¬ng tr¶ theo thêi gian chñ yÕu ®­îc ¸p dông ®èi víi nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý, cßn ®èi víi c«ng nh©n s¶n xuÊt chØ ¸p dông ®èi víi nh÷ng bé phËn lao ®éng b»ng m¸y mãc hoÆc nh÷ng c«ng viÖc kh«ng thÓ tiÕn hµnh ®Þnh møc mét c¸ch chÆt chÏ vµ chÝnh x¸c, hoÆc v× tÝnh chÊt cña s¶n xuÊt mµ viÖc tr¶ c«ng theo s¶n phÈm sÏ kh«ng b¶o ®¶m ®­îc chÊt l­îng s¶n phÈm, kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc. TiÒn l­¬ng theo thêi gian lµ sè tiÒn tr¶ cho ng­êi lao ®éng c¨n cø vµo møc l­¬ng cÊp bËc hoÆc chøc vô vµ thêi gian lµm viÖc thùc tÕ cña c«ng nh©n viªn chøc. TiÒn l­¬ng cÊp bËc hoÆc chøc vô Thêi gian lµm viÖc thùc tÕ TiÒn l­¬ng thêi gian = x H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian cã nhiÒu nh­îc ®iÓm h¬n so víi tiÒn l­¬ng tr¶ theo s¶n phÈm v× nã ch­a g¾n thu nhËp cña mçi ng­êi víi kÕt qu¶ lao ®éng mµ hä ®· ®¹t ®­îc trong thêi gian lµm viÖc. Tuú theo møc ®é vµ ®iÒu kiÖn qu¶n lý thêi gian lao ®éng, h×nh thøc nµy cã thÓ ¸p dông theo hai c¸ch ®Ó cã thÓ tr¶ l­¬ng. a. H×nh thøc tr¶ l­¬ng theo thêi gian ®¬n gi¶n: Lµ chÕ ®é tr¶ l­¬ng mµ tiÒn l­¬ng nhËn ®­îc cña mçi ng­êi c«ng nh©n c¨n cø vµo bËc l­¬ng vµ thêi gian lµm viÖc thùc tÕ, kh«ng xÐt ®Õn th¸i ®é lao ®éng vµ kÕt qu¶ c«ng viÖc. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng nµy chØ ¸p dông ë nh÷ng n¬i khã x¸c ®Þnh ®Þnh møc lao ®éng chÝnh x¸c, khã ®¸nh gi¸ c«ng viÖc chÝnh x¸c. Nã bao gåm: + ChÕ ®é tr¶ l­¬ng th¸ng: lµ chÕ ®é tr¶ l­¬ng tÝnh theo møc l­¬ng cÊp bËc hoÆc chøc vô cña c«ng nh©n viªn chøc. C«ng thøc tÝnh nh­ sau: TiÒn l­¬ng th¸ng Møc l­¬ng cÊp bËc hoÆc chøc vô C¸c kho¶n phô cÊp nÕu cã = + + ChÕ ®é tr¶ l­¬ng ngµy: lµ chÕ ®é tr¶ l­¬ng t×nh theo møc l­¬ng cÊp bËc hoÆc chøc vô vµ sè ngµy lµm viÖc thùc tÕ trong th¸ng cña c«ng nh©n viªn chøc. C«ng thøc tÝnh nh­ sau: TiÒn l­¬ng ngµy Møc l­¬ng cÊp bËc hoÆc chøc vô C¸c kho¶n phô cÊp (nÕu cã) Sè ngµy lµm viÖc thùc tÕ = + x b. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo thêi gian cã th­ëng. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng nµy lµ sù kÕt hîp gi÷a chÕ ®é tr¶ l­¬ng thêi gian ®¬n gi¶n víi tiÒn th­ëng, khi ®¹t ®­îc nh÷ng chØ tiªu vÒ sè l­îng hoÆc chÊt l­îng ®· quy ®Þnh. ChÕ ®é tr¶ l­¬ng theo thêi gian cã th­ëng chñ yÕu ®­îc ¸p dông ®èi víi nh÷ng c«ng nh©n lµm c«ng viÖc phôc vô nh­: söa ch÷a, ®iÒu chØnh m¸y mãc thiÕt bÞ... ngoµi ra, cßn ¸p dông ®èi víi nh÷ng c«ng nh©n chÝnh lµm viÖc ë nh÷ng kh©u s¶n xuÊt cã tr×nh ®é c¬ khÝ ho¸ cao, tù ®éng ho¸ hoÆc nh÷ng c«ng viÖc tuyÖt ®èi ph¶i ®¶m b¶o chÊt l­îng. C¸ch tÝnh l­¬ng nh­ sau: TiÒn l­¬ng theo thêi gian cã th­ëng L­¬ng tr¶ theo thêi gian ®¬n gi¶n (møc l­¬ng cÊp bËc) Thêi gian lµm viÖc thùc tÕ TiÒn th­ëng = x + III. Vai trß ®ßn bÈy kinh tÕ cña tiÒn l­¬ng . Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, tiÒn l­¬ng ®­îc coi lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng vµ ®­îc tiÒn tÖ ho¸, nã chÞu sù chi phèi vµ t¸c ®éng cña gi¸ c¶ thÞ tr­êng lµ do quan hÖ cung cÇu vÒ søc lao ®éng, vÒ gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô, v× vËy nã lµ nguån sèng chñ yÕu cña ng­êi lao ®éng lµ trong yÕu tè cÇu thµnh s¶n xuÊt kinh doanh. VÒ mÆt s¶n xuÊt vµ ®o× sèng, tiÒn l­¬ng cã hai chøc n¨ng c¬ b¶n sau: + Thø nhÊt: chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. Søc lao ®éng lµ mét d¹ng céng n¨ng, søc lao ®éng c¬ b¾p vµ thÇn kinh tån t¹i trong c¬ thÓ con ng­êi lµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®Çu vµo cña s¶n xuÊt. Trong qu¸ tr×nh lao ®éng, søc lao ®éng bÞ hao mßn dÇn cïng víi qu¸ tr×nh t¹o ra s¶n phÈm. §Ó thu hót ®éng viªn nguån lùc cña s¶n xuÊt vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi, mÆt kh¸c Nhµ n­íc t¹o m«i tr­êng vµ ®iÒu kiÖn ®Ó ng­êi lao ®éng cã viÖc lµm, mÆt kh¸c cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®¶m b¶o ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cho ng­êi lao ®éng. Thùc hiÖn chøc n¨ng nµy tr­íc hÕt tiÒn l­¬ng ®­îc coi lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng, thùc hiÖn tr¶ l­¬ng theo viÖc, kh«ng tr¶ l­¬ng cho ng­êi b¶o ®¶m nguyªn t¾c ph©n ohèi theo lao ®éng. Møc l­¬ng tèi thiÓu lµ nÒn t¶ng chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng cã c¬ cÊu hîp lý vÒ sinh häc, x· héi häc, b¶o hiÓm tuæi giµ vµ nu«i con. + Thø hai: chøc n¨ng ®ßn b¶y kinh tÕ. Lîi Ých kinh tÕ lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc biÓu hiÖn c¸c quan hÖ kinh tÕ cña mét chÕ ®é kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh lµ ®éng c¬ thóc ®Èy ho¹t ®éng kinh tÕ cña con ng­êi. Trong qu¸ tr×nh lao ®éng chung, lîi Ých kinh tÕ lµ ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy sù ho¹t ®éng cña con ng­êi, lµ ®éng lùc m¹nh mÏ nhÊt cña tiÕn bé kinh tÕ x· héi. ViÖc gi¶i quyÕt ®óng ®¾n vÊn ®Ò lîi Ých sÏ gi¶i phãng mäi tiÒm n¨ng cña con ng­êi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong ba lo¹i lîi Ých x· héi, tËp thÓ, ng­êi lao ®éng, lîi Ých c¸ nh©n cña ng­êi lao ®éng lµ ®éng lùc trùc tiÕp vµ quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Nguån lao ®éng lµ nguån lùc s¶n xuÊt, chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng ®óng ®¾n lµ ®éng lùc to lín ph¸t huy søc m¹nh nh©n tè con ng­êi trong viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi. V× vËy, tæ chøc tiÒn l­¬ng ph¶i nh»m thóc ®Èy vµ khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hoµn thµnh tèt c«ng viÖc. B¶o ®¶m sù c«ng b»ng x· héi: trªn c¬ së thùc hiÖn chÕ ®é tr¶ l­¬ng hoµn toµn b»ng tiÒn, cã c¬ cÊu vµ quan hÖ hîp lý, cã phô cÊp thu hót vµ kÝch thÝch ng­êi lao ®éng. §ång thêi cÇn më réng vµ ¸p dông linh ho¹t c¸c h×nh thøc tiÒn th­ëng. Víi ý nghÜa vµ chøc n¨ng c¬ b¶n trªn, vai trß cña tiÒn l­¬ng ®­îc biÓu hiÖn: - VÒ kinh tÕ: tiÒn l­¬ng ®ãng vai trß æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ gia ®×nh. NÕu tiÒn l­¬ng kh«ng ®ñ trang tr¶i, møc sèng ng­êi lao ®éng gi¶m sót hä ph¶i kiÕm viÖc lµm thªm ng­êi doanh nghiÖp nh­ vËy sÏ ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ lµm viÖc t¹i doanh nghiÖp. Ng­îc l¹i sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng yªn t©m, phÊn khëi lµm viÖc, thùc hiÖn d©n giµu n­íc m¹nh. - VÒ chÝnh trÞ - x· héi: cã thÓ nãi tiÒn l­¬ng lµ nh©n tè quan träng t¸c ®éng nhÊt, c¸ch m¹ng nhÊt. NÕu tiÒn l­¬ng cao sÏ ¶nh h­ëng tÝch cùc, ng­îc l¹i, sÏ kh«ng tha thiÕt víi doanh nghiÖp, ch¸n n¶n c«ng viÖc, o¸n tr¸ch x· héi, mÊt lßng tin víi chÕ ®é. §Ó ph¸t huy ®ßn bÈy kinh tÕ cña tiÒn l­¬ng, doanh nghiÖp cÇn ph¶i chó ý nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n sau: * X¸c ®Þnh quü l­¬ng toµn doanh nghiÖp trong n¨m * X¸c ®Þnh møc l­¬ng b×nh qu©n cña mét c¸n bé c«ng nh©n viªn trong n¨m. * §Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p lµm t¨ng quü l­¬ng vµ tiÒn l­¬ng b×nh qu©n trªn c¬ së t¨ng kh¶ n¨ng t¹o nguån tiÒn l­¬ng. * X¸c ®Þnh ph­¬ng thøc ph©n phèi tiÒn l­¬ng néi bé, c¨n cø vµo nguyªn t¾c ph©n phèi lao ®éng. * Bèn vÊn ®Ò trªn ph¶i ®­îc tiÕn hµnh trong mét hÖ thèng nhÊt c¸c lîi Ých cña doanh nghiÖp, cña ng­êi lao ®éng vµ cña toµn x· héi. IV.Quü tiÒn l­¬ng vµ c¬ cÊu quü tiÒn l­¬ng TiÒn l­¬ng hay thu nhËp ®Òu ®­îc tõ quü ph©n phèi cña doanh nghiÖp. Quü ph©n phèi theo sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng do kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh mang l¹i. §ß lµ bé phËn chi phÝ quan träng cña doanh nghiÖp, biÓu hiÖn b»ng tiÒn lµ quü tiÒn l­¬ng . VËy quü tiÒn l­¬ng lµ tæng sè tiÒn doanh nghiÖp ph¶i tr¶ cho c¸n bé c«ng nh©n viªn trong danh s¸ch do doanh nghiÖp qu¶n lý theo sè l­îg vµ ch¸t l­îng lao ®éng mµ mçi ng­êi ®· cèng hiÕn. Quü tiÒn l­¬ng cña doanh nghiÖp ®­îc h×nh thµnh b»ng nhiÒu nguån kh¸c nhau, cã thÓ do cÊp ph¸t th«ng qua ng©n s¸ch Nhµ n­íc, dùa trªn hÖ thèng thang, b¶ng l­¬ng do ChÝnh phñ quy ®Þnh, hoÆc theo nguyªn t¾c tù c©n ®èi, tù trang tr¶i ,lÊy tiªu thu bï chi, ®¶m b¶o tr¶ l­¬ng ®Çy ®ñ cho ng­êi lao ®éng, ®ång thêi cã thªm tÝch luü, më réng s¶n xuÊt. Thµnh phÇn quü tiÒn l­¬ng cña doanh nghiÖp bao, gåm c¸c kho¶n chñ yÕu sau: -TiÒn l­¬ng tr¶ cho ng­êi lao ®éng trong trong thêi gian thùc tÕ(theo thêi gan theo s¶n phÈm). -TiÒn l­¬ng tr¶ cho ng­êi lao ®éng trong thêi gian ngõng viÖc, nhØ phÐp hoÆc ®i häc. - C¸c kho¶n tiÒn th­ëng trong s¶n xuÊt, c¸c kho¶n phô cÊp th­êng xuyªn (phô cÊp khu vùc, phô cÊp tr¸ch nhiÖm, phô cÊp ®éc h¹i, phô cÊp lµm ®ªm,...). Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i quü tiÒn l­¬ng, hiÖn nay ph©n lo¹i quü tiÒn l­¬ng chñ yÐu theo hai c¸ch sau: *C¬ cÊu quü tiÒn l­¬ng theo ®èi t­îng tr¶,gåm: +Quü tiÒn l­¬ng s¶n xuÊt . +Quü tiÒn l­¬ng qu¶n lý. +Quü tiÒn l­¬ng phôc vô vµ phô trî. *C¬ cÊu quü tiÒn l­¬ng theo tÝnh chÊt cña s¶n phÈm hoÆc c«ng viÖc, vÝ dô: +Quü tiÒn l­¬ng s¶n phÈm míi. +Quy tiÒn l­¬ng s¶n phÈm truyÒn thèng. +Quü tiÒn l­¬ng lµm thªm giê. +Quü tiÒn l­¬ng bæ sung. Theo quy ®Þnh hiÖn nay cña Nhµ n­íc, doanh nghiÖp cã quyÒn tù chñ x©y dùng quü tiÒn l­¬ng nh­ng ph¶i ®­îc cÊp trªn trùc tiÕp duyÖt vµ giao ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng cho ®¬n vÞ. Doanh nghiÖp cã quyÒn tù chän h×nh thøc tr¶ l­¬ng trªn cë së qu¸n triÖt theo nguyªn t¾c ph©n phèi theo lao ®éng. Nhµ n­íc cho phÐp c¸c doanh nghiÖp tr¶ l­¬ng cho ng­êi lao ®éng thÊp h¬n l­¬ng tèi thiÓu, nh­ng còng cã chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt ®èi víi nh÷ng ng­êi cã thu nhËp cao. Nha n­íc x©y dùng vµ ban hµnh c¸c thang, b¶ng l­¬ng. -Thang l­¬ng: Lµ b¶ng x¸c ®Þnh quan hÖ tû lÖ vÒ tiÒn l­¬ng gi÷a nh÷ng ng­êi c«ng nh©n cïng nghÒ hoÆc cïng nhãm nghÒ gièng nhau theo tr×nh ®é cÊp bËc cña hä. Mçi thang l­¬ng gåm mét sè bËc l­¬ng vµ c¸c hÖ sè phï hîp víi c¸c bËc l­¬ng ®ã. -B¶ng l­¬ng: VÒ c¬ b¶n gièng nh­ thang l­¬ng nh­ng cã kh¸c ë chç møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc vµ møc ®é phøc t¹p cña c«ng viÖc vµ møc ®é phô thuéc vµo c«ng suÊt thiÕt kÕ vµ quy m« cña doanh nghiÖp . -Møc l­¬ng: Lµ sè l­îng tiÒn tÖ ®Ó tr¶ c«ng cho lao ®éng trong mét ®¬n vÞ thêi gian (giê, ngµy, th¸ng) phï hîp víi c¸c bËc trong thang l­¬ng. Th«ng th­êng chØ quy ®Þnh møc l­¬ng bËc1 víi hÖ sè cña bËc t­¬ng øng. C«ng thøc tÝnh nh­ sau: Li=L1xHi Tron ®ã :Li :møc l­¬ng c¬ b¶n ph¶i t×m. L1: møc l­¬ng bËc 1. Hi: hÖ sè møc l­¬ng ph¶i t×m. §Ó tÝnh quü tiÒn l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i biÕt mét sè th«ng tin c¬ b¶n sau :Tæng sè c¸n bé c«ng nh©n viªn, c¸c hÖ sè ®iÒu chØnh, c¸c kho¶n phô cÊp vµ ®Æc bÖt lµ møc l­¬ng tèi thiÓu. Theo nghÞ ®Þnh 28/ CP quy ®Þnh møc tiÒn l­¬ng tèi thiÓu lµ 144 000 ®/th¸ng. Møc l­¬ng nµy kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu sinh ho¹t tèi thiÓu cña gia ®×nh ng­êi lao ®éng . §Õn nay ®Õn ngµy 27 /3/2000 chÝnh phñ ra nghÞ ®Þnh sè 10/CP ®iÒu chØnh møc l­¬ng tèi thiÓu t¨ng lªn lµ 180 000 ®/th¸ng ¸p dông trong c¶ n­íc tõ ngµy 01/01/2000. §©y lµ mét cè g¾ng rÊt lín trong viÖc n¨ng cao tiÒn l­¬ng vµ thu nhËp cña ng­êi lao ®éng trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ n­íc ta cã nhiÒu khã kh¨n. Tuy nhiªn, ngay c¶ møc l­¬ng tèi thiÓu nµy còng ch­a ®¸p øng c¸c ®iÒu kiÖn: T¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, ph¸t triÓn søc lao ®éng vÒ chÊt l­îng (n©ng cao tr×nh ®é v¨n ho¸, tinh thÇn, khoa häc, kü thuËt cho ng­êi lao ®éng ), chi phÝ ®Ó nu«i gia ®×nh ng­êi lao ®éng vµ cã tÝch luü. §Õn nay, cã mét sè c¬ quan ®ang ¸p dông l­¬ng tèi thiÓu lµ 210 000 ®/th¸ng theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc tõ ngµy 01/01/2001. Nh­ng c«ng ty Ho¸ chÊt má ch­a ®iÒu chØnh ®­îc møc l­¬ng tèi thiÓu theo quy ®Þnh cña Nhµ n­íc mµ vÉn gi÷ nguyªn l­¬ng tèi thiÓu lµ 180000®/th¸ng. §Ó tho¶ m·n nhu cÇu sinh ho¹t cho ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh hä, chÝnh phñ cÇn lu«n quan t©m ®Õn viÖc ®iÒu chØnh møc l­¬ng tèi thiÓu ®Ó ®¶m b¶o ®åi sèng cho ng­êi lao ®éng theo quan ®iÓm: B¶o ®¶m sù mÒm dÎo, linh ho¹t cña tiÒn l­¬ng theo nh÷ng quy luËt cña thÞ tr­êng, kÕt hîp víi nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cña Nhµ n­íc. Ch­¬ng II THùC TR¹NG QU¶N Lý TIÒN L¦¥NG ë C¤NG TY HO¸ CHÊT Má I. Mét sè ®Æc ®iÓm chung cña c«ng ty Ho¸ chÊt má 1.Qu¸ tr×nh h×nh thµnh. Ngµnh Ho¸ ChÊt Má ra ®êi vµo ®óng thêi kú chèng chiÕn tranh ph¸ ho¹i cña giÆc Mü. Ngµnh ®­îc thµnh lËp ngµy 20 th¸ng 12 n¨m 1965 víi tªn gäi ®Çu tiªn lµ Tæng kho III thuéc C«ng ty VËt t­, lóc ®Çu lµ kho chøa vËt liÖu næ ®Æt t¹i H÷u Lòng - L¹ng S¬n chñ yÕu ®Ó tiÕp nhËn hµng VËt liÖu næ C«ng nghiÖp cña Liªn X« (cò), trung Quèc vµ c¸c n­íc §«ng ¢u vµ chuyÓn giao hµng tíi ®Þa chØ quy ®Þnh cña Bé C«ng nghiÖp. Nh÷ng n¨m tiÕp theo bæ sung thªm mét sè kho ë §«ng TriÒu, Hßn Gai, CÈm Ph¶, Ninh B×nh, §µ N½ng, Bµ RÞa - Vòng Tµu nh»m ®¸p øng nhu cÇu vÒ sö dông vËt liÖu næ c«ng nghiÖp trong ngµnh than vµ c¸c ngµnh Kinh tÕ Quèc d©n trong c¶ n­íc. §Õn ngµy 7 th¸ng 11 n¨m 1975 Bé tr­ëng Bé §iÖn vµ Than cã quyÕt ®Þnh sè 49/§T - QLKT vÒ viÖc chuyÓn Tæng kho III- C«ng ty VËt t­ thµnh xÝ nghiÖp Ho¸ ChÊt Má trùc thuéc C«ng ty VËt t­. QuyÕt ®Þnh sè3641/§T- TCCB ngµy 7 th¸ng 12 n¨m 1976 cña Bé tr­ëng Bé §iÖn vµ Than qyu ®Þnh ®Þa ®iÓm ®Æt trô së cña XÝ nghiÖp Ho¸ ChÊt Má t¹i §åi t©y, thuéc hîp t¸c x· n«ng nghiÖp H­íng Trung, H­¬ng S¬n - L¹ng Giang - Hµ B¾c. §Õn tr­íc n¨m 1994, XÝ nghiÖp Ho¸ ChÊt Má chuyÓn ®Þa ®iÓm vÒ thÞ x· B¾c Ninh- TØnh Hµ B¾c vµ XÝ nghiÖp trùc thuéc C«ng ty COALIMEX, d­íi XÝ nghiÖp c¸ c¸c chi nh¸nh: Chi nh¸nh Ho¸ ChÊt Má Qu¶ng Ninh. Chi nh¸nh Ho¸ ChÊt Má Ninh B×nh. Chi nh¸nh Ho¸ ChÊt Má §µ N½ng. Chi nh¸nh Ho¸ ChÊt Má Bµ RÞa - Vòng Tµu. §Õn cuèi n¨m 1994 XÝ nghiÖp cã tæng sè 920 c¸n bé c«ng nh©n viªn, cã mét hÖ thèng ph­¬ng tiÖn vËn t¶i gåm mét tµu pha s«ng biÓn träng t¶i 400 tÊn, mét sè xµ lan, hµng chôc xe « t« t¶i vµ mét hÖ thèng kho chøa ®­îc ®Æt t¹i c¸c chi nh¸nh Ho¸ ChÊt Má. N¨m 1994, n¨m cuèi cïng ngµnh Ho¸ ChÊt Má ho¹t ®éng theo m« h×nh tæ chøc xÝ nghiÖp, XÝ nghiÖp Ho¸ ChÊt Má s¶n xuÊt ®­îc 3.350 tÊn, ccung øng ®­îc 7.100 tÊn thuèc næ, thu nhËp b×nh qu©n cña c«ng nh©n trong d©y truyÒn chÝnh ®¹t xÊp xØ 500.000 ®/ng­êi/th¸ng vµ c¸c bé phËn kh¸c ®¹t xÊp xØ 200.000 - 300.000 ®/ng­êi/th¸ng. Mét bé phËn nhá c¸n bé c«ng nh©n kh«ng ®ñ viÖc lµm, nghØ ®ãng b¶o hiÓm x· héi. XÝ nghiÖp lµ mét ®¬n vÞ h¹ch to¸n phô thuéc nªn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Ngµy 29 th¸ng 3 n¨m 1995 V¨n phßng ChÝnh phñ cã c«ng v¨n sè 44/VPCP th«ng b¸o ý kiÕn cña Thñ T­íng ChÝnh Phñ chÝnh thøc cho phÐp Bé N¨ng L­îng (nay lµ Bé C«ng nghiÖp) tæ chøc l¹i ngµnh Ho¸ ChÊt Má. Trªn c¬ së ®ã ngµy 1 th¸ng 4 n¨m 1995 Bé Tr­ëng Bé N¨ng l­îng (nay lµ Bé C«ng nghiÖp) cã quyÕt ®Þnh sè 204 NL/TCCB-L§ thµnh lËp l¹i doanh nghiÖp Nhµ n­íc C«ng ty Ho¸ ChÊt Má. Nh­ vËy, kÓ tõ ngµy 1 th¸ng 4 n¨m 1995 C«ng ty Ho¸ ChÊt Má chÝnh thøc ®­îc thµnh lËp, C«ng ty Ho¸ ChÊt Má lµ mét doanh nghiÖp Nhµ n­íc h¹ch to¸n ®éc lËp, ®¬n vÞ thµnh viªn cña Tæng C«ng ty Than ViÖt Nam. §Þa ®iÓm ®Çu tiªn cña v¨n phßng C«ng ty ®Æt t¹i x· §×nh Xuyªn - huyÖn Gia L©m - Thµnh phè Hµ Néi. Nh­ng thùc chÊt tõ khi thµnh lËp ®Õn nay C«ng ty lu«n ®ãng t¹i tæ 27 ph­êng Ph­¬ng LiÖt- QuËn Thanh Xu©n - Hµ Néi. 2. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Thêi ®iÓm míi thµnh lËp c¬ quan C«ng ty cã 7 phßng ban. D­íi C«ng ty cã 6 ®¬n vÞ trùc thuéc, víi tæng sè 920 c¸n bé c«ng nh©n viªn. Tæng sè vèn ®Çu t­ lµ25446611127 ® (trong ®ã: vèn ng©n s¸ch cÊp 21.922.810.211 ®, vèn bæ sung: 3.523.850.916 ®), vèn cè ®Þnh 13.714 triÖu ®ång. Ngµy ®Çu C«ng ty ®i vµo s¶n xuÊt kinh doanh víi mu«n vµn khã kh¨n. Tr­íc hÕt lµ n¬i lµm viÖc tõ C«ng ty ®Õn c¸c XÝ nghiÖp ®Òu ph¶i lµm ciÖc ë c¸c d·y nhµ cÊp 4 ®· xuèng cÊp, l¹i th­êng xuyªn bÞ ngËp óng sau nh÷ng trËn m­a lín, c¸c ph­¬ng tiÖn chØ huy, ®iÒu hµnh nh­: « t«, ®iÖn tho¹i, m¸y Fax, m¸y Photocopy... ®Òu ch­a cã. Cïng mét lóc C«ng ty ph¶i lo cñng cè c¬ së vËt chÊt, trang s¾m c¸c thiÕt bÞ mµ tµi chÝnh rÊt khã kh¨n, vèn cho s¶n xuÊt kinh doanh ®· thiÕu l¹i cµng thiÕu thªm. §éi ngò c¸n bé chñ chèt cña C«ng ty ®­îc Tæng C«ng ty ®iÒu tõ c¸c ®¬n vÞ kh¸c nhau cña ngµnh than vÒ C«ng ty. Sè c¸n bé nµy cã tr×nh ®é vµ cã nhiÒu kinh nghiÖm trong c«ng t¸c qu¶n lý. Song sè ®«ng ch­a tõng qu¶n lý VËt liÖu næ. §éi ngò c¸n bé cña c¸c XÝ nghiÖp trùc thuéc ®Òu lín lªn tõ thùc tiÔn qu¶n lý thuèc næ, hä cã bÒ dµy kinh nghiÖm vÒ qu¶n lý s¶n xuÊt, cung øng VËt liÖu næ. Song hä míi chØ quen c«ng t¸c qu¶n lý kho vµ cÊp Chi nh¸nh nªn ch­a quen víi c«ng t¸c qu¶n lý kinh doanh theo ®óng chøc n¨ng, nhiÖm vô quy ®Þnh ®èi víi cÊp XÝ nghiÖp . H¬n n÷a ®¹i bé phËn chØ cã tr×nh ®é trung cÊp, sè tr×nh ®é ®¹i häc Ýt, mét sè míi chØ cã tr×nh ®ä s¬ cÊp, tuæi ®êi ®· lín... V× vËy, khi tæng c«ng ty giao nhiÖm vô qu¶n lÝ theo ph©n cÊp XÝ mghiÖp th× hä rÊt lóng tóng vµ cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Nh­ vËy, ®éi ngò c¸n bé trong c«ng ty võa thiÕu l¹i võa yÕu. §ã lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n ®ßi hái c«ng ty ph¶i võa sö dông, võa tÝch cùc ®µo t¹o l¹i, bæ sung thªm kiÕn thøc ®Ó tõng ng­êi, tõng bé phËn v­¬n lªn ®¸p øng ®ßi hái ngµy cµng cao cña mét Doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. C¸c ®¬n vÞ trùc thuéc c«ng ty n»m kh¾p c¸c ®Þa bµn trong c¶ n­íc tõ Qu¶ng Ninh, Hµ B¾c, Ninh B×nh ®Õn §µ N½ng, Vòng Tµu... nªn c«ng t¸c chØ huy ®iÒu hµnh gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n, ®oi khi thiÕu kÞp thêi. Chi phÝ cho viÖc ®i l¹i, quan hÖ c«ng t¸c tèn kÐm nªn C«ng ty ph¶i kh¾c phôc dÇn. Qua n¨m n¨m x©y dùng vµ tr­ëng thµnh, ®Õn nay C«ng ty Ho¸ ChÊt Má ®· cã 9 phßng ban thuéc c¬ quan ®iÒu hµnh V¨n phßng c«ng ty , 10 XÝ nghiÖp, 01 Trung t©m, 05 chi nh¸nh vµ 02 V¨n phßng ®¹i diÖn víi tæng sè 1.643 c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc (CBCNVC), chÊt l­îng c«ng nh©n viªn chøc ngµy cµng ®­îc n©ng lªn thÓ hiÖn: - Sè cã tr×nh ®é ®¹i häc 200 ng­êi = 12,2% tæng sè CBCNVC. - Sè cã tr×nh ®é trung cÊp 165 ng­êi = 10,4% tæng sè CBCNVC. - Sè c«ng nh©n kü thuËt vµ lao ®éng 1.278 ng­êi = 77,8% tæng sè CBCNV. - Sè lao ®éng n÷ cã 391 ng­êi = 24% tæng sè CBCNVC. HÕt n¨m 1999 tæng sè vèn ®Çu t­ lµ 35.924 triÖu ®ång. Vèn cè ®Þnh 18.324 triÖu ®ång, vèn l­u ®éng 17.600 triÖu ®ång. Nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh 65.770 triÖu ®ång. N¨m n¨m qua mÆc dï gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n song c¸n bé c«ng nh©n viªn trong C«ng ty ®· ®ång t©m nhÊt trÝ cao, ®oµn kÕt ph¸t huy truyÒn thèng vµ thÕ m¹nh, lËp nhiÒu thµnh tÝch míi, ®¸nh dÊu b­íc ph¸t triÓn rÊt cã ý nghÜa trong lÞch sö h¬n 35 n¨m x©y dùng vµ tr­ëng thµnh cña ngµnh Ho¸ ChÊt Má, ®ã lµ s¶n xuÊt kinh doanh t¨ng tr­ëng, thu nhÇp ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng kh«ng ngõng ®­îc c¶i thiÖn cô thÓ: (Xem biÓu sè 1) BiÓu sè 1: Mét sè chØ tiªu ph¸t triÓn trong s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty ChØ tiªu §VT 31-12 1995 31-12 1996 31-12 1997 31-12 1998 31-12 1999 31-12 2000 Cung øng thuèc næ TÊn 11.186 15.084 16.844 16.340 11.966 12.074 S¶n xuÊt thuèc næ TÊn 3.126 5.996 7.142 7.566 4.857 6.231 Doanh thu Trong ®ã: Cung øng S¶n xuÊt kh¸c Tû ® Tû ® Tû ® 187 182,4 4,6 241 218,8 20,5 320 271 49 300,9 248 50,9 227,2 175,2 48,7 232 181,3 50,7 Gi¸ trÞ XS VLN Tû ® 35,5 52,7 53 50 33,6 35,8 Nép ng©n s¸ch Tû ® 5,36 6,32 10,41 3,86 6,34 6,72 L·i Tr. ® 1.916 3.623 2.218 519 -869 402 Chi l­¬ng Tr. ® 11.970 17.855 27.270 19.230 13.880 17.900 B×nh qu©n thu nhËp Ngµn.®/ng/th 902 1.070 1.423 975 940 1.189.000 N¨m 1998 vµ n¨m 1999 thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña C«ng ty thÊp lµ do ¶nh h­ëng cña viÖc ngõng s¶n xuÊt kinh doanh cña ngµnh than nªn viÖc cung õng thuèc næ gi¶m nhiÒu so víi kÒ ho¹ch cña Tæng C«ng ty Than ViÖt Nam giao. Cuèi n¨m 1999 C«ng ty cã sè lç lµ do ¶nh h­ëng cña thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (hiÖn nay Nhµ n­íc ®ang xem xÐt cho C«ng ty). N¨m 2000 c«ng ty ®ang dÇn ®i vµo æn ®Þnh, s¶n xuÊt kinh doanh cã nhiÒu thuËn lîi b×nh qu©n thu nhËp theo ®Çu ng­êi ®ang dÇn ®­îc c¶i thiÖn. - VÒ n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh: kh«ng ngõng ®­îc t¨ng c­êng cñng cè. ThÓ hiÖn: + ThiÕt bÞ s¶n xuÊt thuèc næ: C«ng ty cã 3 d©y chuyÒn s¶n xuÊt thuèc næ. §ã lµ: D©y chuyÒn s¶n xuÊt thuèc næ ANFO víi thiÕt bÞ s¶n xuÊt tÜnh cã c«ng suÊt 18.000 tÊn/n¨m. HÖ thèng s¶n xuÊt c¬ ®éng gåm 2 xe « t« chuyªn dïng s¶n xuÊt thuèc næ t¹i khai tr­êng, c«ng suÊt lµ 12.000 tÊn/n¨m. D©y chuyÒn s¶n xuÊt thèc næ an toµn hÇm lß AH1, c«ng suÊt lµ: 900 tÊn/n¨m. D©y chuyÒn s¶n xuÊt thuèc næ lé thiªn ZECN¤, c«ng suÊt lµ: 4.200 tÊn/n¨m. + Ph­¬ng tiÖn vËn t¶i: C«ng ty cã hÖ thèng c¸c ph­¬ng tiÖn vËn t¶i ®­êng bé, ®­êng thuû, ®­êng biÓn chuyªn dïng ®­îc thiÕt kÕ vµ trang bÞ c¸c ph­¬ng tiÖn dông cô phßng chèng ch¸y næ theo ®óng quy tr×nh, quy ph¹m vËn chuyÓn vËt liÖu næ c«ng nghiÖp víi tæng sè 2.883 tÊn ph­¬ng tiÖn vËn t¶i gåm: 90 xe « t« träng t¶i tõ 1,5 ®Õn 12 tÊn, 4 tµu ®i biÓn, 1 tµi pha s«ng biÓn, 2 tµu tù hµnh ®­êng s«ng 100 tÊn, 3 ®Çu kÐo vµ 6 xµ lan, 26 xe chØ huy ®iÒu nµnh, 5 xe FORD chuyªn phôc vô khoan næ m×n. + Kho chøa VËt liÖu næ C«ng nghiÖp: C«ng ty lµ ®¬n vÞ duy nhÊt cã mét hÖ thèng kho chøa vËt liÖu næ c«ng nghiÖp (bao gåm c¶ kho ch×m vµ kho næi) ë kh¾p ba miÒn ®Êt n­íc víi tæng soã 63 nhµ kho chøa 6.000 tÊn thuèc næ, ®ñ ®iÒu kiÖn chøa VLNCN theo tiªu chuÈn quy ®Þnh + VÕ xuÊt nhËp khÈu VËt liÖu næ C«ng nghiÖp: C«ng ty lµ ®¬n vÞ ®­îc Nhµ n­íc cho phÐp xuÊt nhËp khÈu vËt liÖu næ c«ng nghiÖp. C«ng ty ®· nhËp khÈu nguyªn liÖu vÒ s¶n xuÊt vµ cung øng cho c¸c nhµ m¸y quèc phßng s¶n xuÊt VLNCN, b×nh qu©n tõ 8-10 triÖu USD/n¨m. + HÖ thèng th«ng tin liªn l¹c: C«ng ty lµ ®¬n vÞ ®Çu tiªn cña ngµnh thanh thùc hiÖn viÖc chØ huy ®iÒu hµnh s¶n xuÊt hµng ngµy trªn m¹ng m¸y vi tÝnh ®­îc nèi m¹ng trong toµn quèc tõ ®Çu n¨m 1997. Tæng sè m¸y vi tÝnh trong toµn c«ng ty lµ 45 chiÕc. Ch­¬ng tr×nh quyÕt to¸n tµi chÝnh vµ qu¶n lý vËt liÖu næ ®­îc sö dông nèi m¹ng toµn quèc. 3.§Æc ®iÓm vÒ c¬ cÊu tæ chøc cña c«ng ty Ho¸ chÊt má a.c¬ cÊu tæ chøc. §Ó ®¶m b¶o ®ñ ®iÒu kiÖn nhiÖm vô ®­îc giao c«ng ty Ho¸ chÊt má s¾p xÕp c¬ cÊu tæ chøc.S¬ ®å c¬ cÊu tæ chøc cña c«ng ty Ho¸ chÊt má (xem s¬ ®å). b.§Æc ®iÓm: C«ng ty Ho¸ chÊt má lµ ®¬n vÞ duy nhÊt ®­îc chÝnh phñ vµ bé c«ng nghiÖp giao chuyªn vÒ qu¶n lý ®¶m b¶o cung øng vËt liÖu næ c«ng nghiÖp cho c¶ n­íc. C«ng ty s¶n xuÊt kinh doanh vµ ho¹t ®«ng theo luËt doanh nghiÖp vµ chôi sù qu¶n lý cña c«ng ty than ViÖt nam. §Ó ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn nhiÖm vô ®­îc giao c«ng ty Ho¸ chÊ má s¾p xÕp c¬ cÊu tæ chøc (xem biÓu) ®Æc ®iÓm nh­ sau: - Gi¸m ®èc C«ng ty (NguyÔn Nh­ H¶i): Lµ ®¹i diÖn ph¸p nh©n cña c«ng ty cã tr¸ch nhiÖm ®iÒu hµnh mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty theo chÕ ®é thñ tr­ëng vµ chÞu tr¸ch nhiÖm cao nhÊt vÒ mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, thùc hiÖn nghÜa vô víi Nhµ n­íc theo ®óng ph¸p luËt. Gi¸m ®èc C«ng ty do héi ®ång qu¶n trÞ cña Tæng C«ng ty Than ViÖt Nam bæ nhiÖm vµ miÔn nhiÖm. - Hai phã gi¸m ®èc: Gióp viÖc cho Gi¸m ®èc ®­îc ph©n c«ng theo chøc n¨ng, nhiÖm vô chuyªn m«n cña mçi ng­êi. + Phã gi¸m ®èc kinh tÕ. + Phã gi¸m ®èc s¶n xuÊt - KÕ to¸n tr­ëng: Gióp Gi¸m ®èc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý tµi chÝnh theo ®óng quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. - V¨n phßng c«ng ty cã 9 phßng ban + V¨n phßng + Phßng KH & CHSX + Phßng thanh tra b¶o vÖ ph¸p chÕ + Phßng KTAT + Phßng thèng kª kÕ to¸n tµi chÝnh + Phßng th­¬ng m¹i + Phßng thiÕt kÕ ®Çu t­ + Phßng kiÓm to¸n néi bé C¸c phßng ban chøc n¨ng nµy ®mr nhiÖm c¸c c«ng viÖc cô thÓ vµ chÞu sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña Gi¸m ®èc vµ c¸c phã gi¸m ®èc. C¸c nhiÖm vô cô thÓ bao gåm: X©y dùng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh, kÕ ho¹ch tuyÓn dông lao ®éng. X©y dùng tho¶ ­íc lao ®éng víi c«ng ®oµn C«ng ty. Trªn c¬ së c¸c chØ tiªu kÕ ho¹ch ®· ®­îc Tæng C«ng ty duyÖt, lËp kÕ ho¹ch vÒ c¸c chØ tiªu s¶n xuÊt kinh doanh vµ quü tiÒn l­¬ng giao cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt. X©y dùng c¸c chØ tiªu loa ®éng, c¸c ®Þnh møc vÒ lao ®éng, c¸c chØ tiªu kü thuËt. KiÓm tra tæng hîp viÖc thùc hiÖn c¸c tiªu chuÈn ®Þnh møc mµ C«ng ty ®· duyÖt ë c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt. X©y dùng vµ ban hµnh c¬ chÕ tuyÓn dông, quy chÕ tr¶ l­¬ng, néi dung vÒ kû luËt lao ®éng, quy ®Þng giao kho¸n quü l­¬ng cho c¸c ®¬n vÞ trªn ®¬n vÞ s¶n phÈm vµ ®Þnh møc, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c quy chÕ ®ã. X©y dùng kÕ ho¹cn ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý kü thuËt nghiÖp vô kinh tÕ, c«ng nh©n kü thuËt cho toµn C«ng ty theo yªu cÇu ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý vÒ c«ng nghÖ. QuyÕt to¸n tiÒn l­¬ng víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt trªn c¬ së ®Þnh møc tiÒn l­¬ng cña khèi l­îng c«ng viÖc vµ s¶n phÈm, doanh thu ®¹t ®­îc, tæng hîp quü tiÒn l­¬ng cña C«ng ty duyÖt quyÕt to¸n. X©y dùng kÕ ho¹ch vÒ nguyªn vËt liÖu, hµng ho¸ kÕ ho¹ch söa ch÷a lín vµ ®Æt hµng. X©y dùng c¸c ph­¬ng ¸n b¶o vÖ, PCCC, an ninh trËt tù t¹i kho vµ trªn ®­êng vËn chuyÓn. X©y dùng c¸c ph­¬ng ¸n phßng chèng b·o lôt vµ kÕ ho¹ch b¶o vÖ m«i tr­êng 4.§Æc ®iÓm vÒ lao ®éng vµ qu¶n lý tiÒn l­¬ng. a.§Æc ®iÓm lao ®éng. Lao ®éng lµ tµi s¶n quý gi¸ cña mét doanh nghiÖp, chÊt l­îng, sè l­îng vµ qu¶n lý lao ®éng sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ lao ®éng . C«ng ty Ho¸ chÊt má cã mét ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý t­¬ng ®èi ®«ng, ®a d¹ng trªn nhiÒu ngµnh nghÒ kh¸c nhau. KÕ ho¹ch bè trÝ lao ®éng n¨m 2001 cña c«ng ty ho¸ chÊt má BiÓu sè3 STT Chøc danh nghÒ Tæng sè Trong ®ã Cung øng Sx VLN Sx kh¸c 1 Gi¸m ®èc, PG§, KTT 50 39 5 6 2 Tr­ëng, phã phßng vµ T§ 95 73 17 5 3 CBNV qu¶n lý 120 90 24 6 4 L¸i xe chuyªn dïng 4 2 2 0 5 L¸i xe phôc vô 39 32 5 2 6 L¸i xe t¶i, cÈu 85 73 10 2 7 Thî söa ch÷a c¸c lo¹i 51 37 13 1 8 Giao nhËn ¸p t¶i 67 55 11 1 9 B¶o vÖ 228 184 37 7 10 Thñ kho,CBNV kho 51 43 7 1 11 Bèc v¸c 103 93 10 0 12 T. tr­ëng ,p.tµu biÓn 30 30 0 0 13 T. trt­ëng, phã tµu s«ng 6 6 0 0 14 Thuû thñ tµu biÓn 53 53 0 0 15 Thuû thñ tµu s«ng 16 16 0 0 16 B¶o qu¶n VSCN 35 30 5 0 17 Thö nghiÖm VLN 22 13 9 0 18 SX VLN 403 0 403 0 19 Næ m×n 125 125 0 0 20 CÊp d­ìng, phôc vô 38 23 15 0 21 SX than 10 0 0 10 22 May bao b× 8 0 8 0 23 SX d©y ®iÖn 20 0 10 10 24 May b¶o hé lao ®éng 29 0 0 29 25 §ãng vá hßm 9 0 0 9 Tæng céng 1697 1017 591 89 Qua b¶ng kÕ ho¹ch bè trÝ lao ®éng n¨m 2001 ta thÊy c«ng ty cã ®éi ngò c«ng nh©n viªn ®a ngµnh nghÒ, nã rÊt phï hîp víi c¬ chÕ ngµy nay, ®©y lµ mét ®æi míi lín cña c«ng ty trong c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc ®æi míi tõ nh÷ng n¨m 90 ®Õn nay. C«ng ty nhËn thÊy r»ng ngµy nay ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng nh÷ng chØ mét s¶n phÈm mµ ph¶i ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm. §Ó thùc hiÖn môc tiªu s¶n xuÊt kinh doanh ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm c«ng ty rÊt coi träng vµ chó ý tíi c«ng t¸c båi d­ìng c¸n bé, n©ng cao tay nghÒ cho c«ng nh©n viªn còng nh­ viÖc trÎ ho¸ lùc l­îng lao ®éng trong c«ng ty. Do chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc vÒ tinh gi¶m biªn chÕ c¸n bé c«ng chøc Nhµ N­íc nªn c«ng ty còng gÆp r¸at nhiÒu khã kh¨n vÒ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c«ng nh©n viªn ®Ó kÞp thêi víi sù thay ®æi, ®æi míi cña x· héi . §éi ngò c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé kü thuËt cña c«ng ty cã tr×nh ®é chuyªn m«n kh¸, nhiÖt t×nh, h¨ng say vµ cã tr¸ch nhiÖm cao trong c«ng t¸c. §Ó hoµn thµnh nhiÖm vô c«ng t¸c trong c¬ quan c«ng ty còng nh­ c¸c ®¬n vÞ, ®éi ngò c¸n bé ®ang dÇn ®­îc tiªu chuÈn ho¸ theo tiªu chuÈn cña ngµnh (vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô, vÒ chÝnh trÞ, tuæi ®êi...) C«ng ty lu«n t¹o ®iÒu kiÖn häc tËp n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô chÊp hµnh tèt c¸c chÝnh s¸ch c¸n bé cña nhµ n­íc quy ®Þnh vµ lµm tèt quy chÕ cña C«ng ty ®èi víi c¸n bé. Tõ ®ã ®· khuyÕn khÝch ®­îc c¸n bé häc tËp båi d­ìng ngµy cµng n©ng cao n¨ng lùc c«ng t¸c b.§Æc ®iÓm qu¶n lý tiÒn l­¬ng. §Ó chñ ®éng cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh ®ång thêi ®Ó qu¶n lý tèt chÕ ®é h¹ch to¸n,c«ng ty ®· triÖt ®Ó chÕ ®é giao kho¸n tiÒn l­¬ng cho c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc. Trªn c¬ së ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng, c«ng ty ®· thiÕt lËp quy chÕ tr¶ l­¬ng, th­ëng, kho¸n ®¬n gi¸tiÒn l­¬ng theo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh nªn ®· khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng lµm viÖc tÝch cùc, t¨ng n¨ng suÊt, nªu cao ý thøc lµm chñ vµ gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ m×nh vµ cña toµn c«ng ty. HiÖn nay viÖc qu¶n lý lao ®éng tiÒn l­¬ng do phßng tæ chøc nh©n sù phô trach, d­íi c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc do phßng tæ chøc hµnh chÝnh phô tr¸ch. *ë c«ng ty, phßng tæ chøc nh©n sù cã chøc n¨ng vµ nhiÖm vô sau: Nghiªn cøu ®Ò xuÊt víi Gi¸m ®èc c«ng ty vÒ tæ chøc, qu¶n lý lao ®éng phï hîp víi nhiÖm vô vµ ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn cña c«ng ty. LËp kÕ ho¹ch lao ®éng vµ ®¹o t¹o, huÊn luyÖn c¸n bä c«ng nh©n viªn chøc n©ng cao tr×nh ®é, nghiÖp vô chuyªn m«n kiÓm tra theo dâi thi n©ng bËc. Qu¶n lý hå s¬ CBCNV c¬ quan c«ng ty, l­u tr÷ c¸c quyÕt ®Þnh bæ nhiÖm, miÔn nhiÖm, khen th­ëng kû luËt. Nghiªn cøu so¹n th¶o c¸c v¨n b¶n .tiªu chuÈn viªn chøc, hîp ®ång lao ®éng, tho¶ ­íc lao ®éng, näi quy lao ®éng gióp cho c¸c ®¬n vÞ thùc hiÖn ®óng néi quy khi ®· ®­îc l·nh ®¹o duyÖt. Thèng kª toµn bé lùc l­îng CBCNV cñ toµn bé c«ng ty. Lµm thñ tôc vÒ b¶o hiÓm x· héi vµ b¶o hiÓm y tÕ cho CBCNV cña toµn c«ng ty. Nghiªn cøu h­íng dÉn ¸p dông vµ tham gia kiÓm tra vÒ tiÒn l­¬ng víi c¸c ®¬n vÞ vµ th«ng qua kÕ hoach ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng víi bé c«ng nghiÖp, phô cÊp, tiÒn th­ëng, vËn dông c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ®èi víi ngµnh than vµ ngµnh x©y dùng. Theo dâi viÖc chÊp hµnh néi quy lao ®éng, giê giÊc, tiÒn l­¬ng hµng th¸ng cho CBCNV trong c«ng ty. *ë c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc, phßng tæ chõc hµnh chÝnh cã chøc n¨ng vµ nhiÖm vô: Nghiªn cøu vµ ®Ò xu©t víi Gi¸m ®èc xÝ nghiÖp vÒ tæ chøc biªn chÕ lao ®éng phï hîp víi nhiÖm vô vµ h­íng ph¸t triÓn cña xÝ nghiÖp còng nh­ c«ng ty. X©y dùng chøc danh tiªu chuÈn CBCNV, kÕ ho¹ch tiÒn l­¬ng,tiÒn th­ëng. §iÒu tiÕt thu nhËp trong ®¬n vÞ b»ng c¸c nguån thu hîp ph¸p. Thùc hiÖn chÕ ®é l­¬ng, th­ëng vµ c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi ng­êi lao ®éng. C¨n cø vµo sè liÖu do phßng tæ chøc nh©n sù cña c«ng ty cung cÊp, phßng tµi chÝnh kÕ to¸n sÏ tÝnh l­¬ng cho CBCNV trong c¬ quan c«ng ty còng nh­ c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc. Cung cÊp nh÷ng sè liÖu cµn thiÕt cho phßng tæ chøc ®Ó lËp kÕ hoach còng nh­ b¸o c¸o thùc hiÖn quü l­¬ng nh­: Doanh thu, lîi nhuËn, nép ng©n s¸ch. II.Thùc tr¹ng qu¶n lý tiÒn l­¬ng ë c«ng ty ho¸ chÊt má 1.Qu¶n lý quü tiÒn l­¬ng ë c«ng ty ho¸ chÊt má. 1.1.Nh÷ng c¨n cø ph¸p lý vµ nguyªn t¾c chung trong quy chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng cña c«ng ty Ho¸ chÊt má. a.nh÷ng c¨n cø ph¸p lý khi ban hµnh quy chÕ tiªn l­¬ng. Khi lËp kÕ ho¹ch quü tiÒn l­¬ng, c«ng ty c¨n cø vµo quyÕt ®Þnh sè 356NL/TCCB-L§, ngµy 19/06/1993 cña Bé tr­ëng Bé n¨ng l­îng(nay lµ Bé c«ng nghiÖp) thµnh lËp c«ng ty Ho¸ chÊt má. C¨n cø NghÞ ®Þnh 28/CP ngµy 28/03/1997 cña chÝnh phñ vÒ “®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý tiÒn l­¬ng”.Th«ng t­ sè 13/L§-TBXH ngµy 10/04/1994 cña Bé lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi.Th«ng t­ liªn tÞch sè 18/1998/TTLT-BL§TBXH-BTC ngµy 31/12/1998 cña Bé lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi vµ Bé tµi chÝnh h­ìng dÉn thùc hiÖn nghÞ ®Þnh 28/CP vµ c«ng v¨n sè 4320/L§TBXH/TL ngµy 29/12/1998 h­íng dÉn x©y dùng quy chÕ tr¶ l­¬ng trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc cña Bé lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi. C¨n cø quyÕt ®Þnh sè 329 Q§/L§TL&CTXH ngµy 03/03/1999 cña tæng c«ng ty than ViÖt nam vÒ c¬ chÕ ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý lao ®éng tiÒn l­¬ng n¨m 1999 trong c«ng ty. Sau khi nghiªn cøu c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn c¸c chÕ ®é tr¶ l­¬ng hiÖn hµnh cña Nhµ n­íc vµ thùc hiÖn s¶n xuÊt kinh doanh, c¨n cø vµo ®Ò nghÞ cña tr­ëng phßng tæ chøc ng©n s¸ch sau khi ttao ®æi thèng nhÊt víi c«ng ®oµn c«ng ty vµ héi ®ång x©y dùng c¬ chÕ tr¶ l­¬ng c«ng ty, Gi¸m ®èc c«ng ty Ho¸ chÊt má b._.