Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng sử dụng đầu đề bài báo hiện nay (Đối tượng nghiên cứu: Hà nội mới, Tuổi trẻ và Lao động cuối tuần"

PhÇn më ®Çu 1. TÝnh thiÕt thùc cña ®Ò tµi Mçi ngµy, c«ng chóng b¸o chÝ ®­îc tiÕp nhËn th«ng tin tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, trong ®ã b¸o in ®­îc coi lµ mét lo¹i h×nh th«ng tin hiÖu qu¶ nhÊt. CÇm mét tê b¸o trªn tay, dï quen hay l¹, ®éc gi¶ bao giê còng l­ít qua xem cã th«ng tin g× míi, sau ®ã míi t×m nh÷ng chuyªn môc yªu thÝch. ViÖc nhanh chãng t×m ra th«ng tin míi l¹ nhiÒu khi kh«ng ph¶i qua viÖc ®äc hÕt néi dung mét tin, bµi mµ lµ nhê nh÷ng ®Çu ®Ò bµi b¸o. ChÝnh nh÷ng ®Çu ®Ò Êy – tªn gäi cña bµi b¸o sÏ tr¶ lêi cho ®éc gi¶ th«ng tin hä cÇn biÕt. B¶n chÊt cña b¸o chÝ lµ th«ng tin vµ th«ng tin ®ã cã tÝnh chats hai chiÒu ( b¸o chÝ th«ng tin cho c«ng chóng vµ ®­îc th«ng tin l¹i qua ph¶n håi). §Ó th«ng tin b¸o chÝ cã hiÖu qu¶ th× víi bÊt cø t¸c phÈm b¸o chÝ nµo còng ph¶i hay vÒ néi dung vµ hÊp dÉn vÒ h×nh thøc. HiÖu qu¶ ®ã bao giê còng phô thuéc nhiÒu yÕu tè: th«ng tin sù kiÖn, thÓ lo¹i, c¸ch diÔn ®¹t, c¸ch ®Æt ®Çu ®Ò… trong ®ã ®Çu ®Ò lµ yÕu tè ®Æc biÖt quan träng. §Çu ®Ò lµ c¸i t¸c ®éng thÞ gi¸c ®Çu tiªn ®èi víi ®éc gi¶. Nã võa lµ néi dung, võa lµ h×nh thøc cña tê b¸o, do ®ã bµi b¸o cã ®­îc ng­êi ®äc quan t©m, chó ý hay kh«ng phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ®Çu ®Ò. §äc b¸o lµ ®Ó t×m kiÕm th«ng tin, cho nªn cµng t×m ®­îc th«ng tin trong thêi gian ng¾n nhÊt, ®éc gi¶ cµng cã c¬ héi thu nhËn ®­îc nhiÒu th«ng tin tõ nhiÒu bµi, nhiÒu tê b¸o kh¸c nhau. §èi víi b¸o chÝ, ®Çu ®Ò ph¶i lµ c¸ch thÓ hiÖn th«ng tin vµ cã søc hÊp dÉn tèt nhÊt ®Ó kÝch thÝch, th«i thóc ®éc gi¶ ®Õn víi bµi b¸o. §Çu ®Ò t­ëng nh­ n»m ngoµi bµi b¸o nh­ng thùc chÊt l¹i cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi bµi b¸o. Bµi b¸o chøa th«ng tin g× th× ®Çu ®Ò ph¶i kh¸i qu¸t ®­îc th«ng tin ®ã mét c¸ch ®Çy ®ñ nhÊt, cho nªn, ®Çu ®Ò còng cã ý nghÜa quan träng nh­ th«ng tin trong bµi. V× vËy, nghiªn cøu ®Çu ®Ò lµ c«ng viÖc g¾n liÒn víi thùc tÕ ho¹t ®éng b¸o chÝ vµ mang tÝnh thùc tiÔn cao. §ã còng lµ c«ng viÖc ®Ó ho¹t ®éng th«ng tin cña b¸o chÝ hiÖu qu¶ h¬n. 2. LÞch sö vÊn ®Ò nghiªn cøu Tr­íc kho¸ luËn nµy ®· tõng cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu, bµi viÕt vÒ ®Çu ®Ò bµi b¸o tõ nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau. VÒ c«ng tr×nh nghiªn cøu, cã thÓ kÓ ®Õn ®Çu tiªn lµ cuèn “Ng«n ng÷ b¸o chÝ” cña PGS.TS Vò Quang Hµo (NXB §HQG, 2001) trong ®ã cã mét phÇn nghiªn cøu t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ vÒ ®Çu ®Ò bµi b¸o. Bªn c¹nh ®ã còng cã nhiÒu kho¸ luËn tèt nghiÖp, nghiªn cøu khoa häc vÒ vÊn ®Ò nµy: NguyÔn Thu Hµ, “VÒ nh÷ng khiÕm khuyÕt cña mét sè tÝt b¸o tiÕng ViÖt theo c¸ch nh×n cña ng«n ng÷ häc”, LuËn v¨n cö nh©n (ng¾n h¹n), Khoa B¸o chÝ, §H Tæng Hîp, H.1994; NguyÔn §øc Th¾ng, “TÝnh hÊp dÉn cña tÝt b¸o ViÖt ng÷”, LuËn v¨n tèt nghiÖp, Khoa B¸o chÝ, §H Tæng Hîp, H.1995; TrÇn §ç Thuú Ng©n, Kh¶o s¸ tÝt b¸o tiÕng Anh ë ViÖt Nam, Kho¸ luËn tèt nghiÖp (HÖ chÝnh quy VB2), Khoa B¸o chÝ, §HKHXH&NV, H., 2003… VÒ nh÷ng bµi viÕt, cã thÓ kÓ ®Õn nhiÒu bµi viÕt vÒ ®Çu ®Ò bµi b¸o hoÆc vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ®Çu ®Ò bµi b¸o trªn t¹p chÝ Ng«n ng÷: Hå Lª, Nhê ®©u nh÷ng tiªu ®Ò bµi viÕt cã søc hÊp dÉn, sè phô, 1982; NguyÔn ThÞ Thanh H­¬ng, Mét sè nhËn xÐt vÒ ®Æc ®iÓm ng«n ng÷ cña c¸c ®Çu ®Ò trong b¸o chÝ tiÕng Anh hiÖn ®¹i, sè 9/2001… Cã thÓ nãi ®ã lµ nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu kh¸ ®Çy ®ñ vµ ®· cung cÊp ®­îc c¸i nh×n toµn c¶nh vÒ ®Çu ®Ò b¸o chÝ ë ViÖt Nam. Tuy nhiªn nh÷ng c«ng tr×nh nµy míi chØ dõng l¹i ë møc kh¶o s¸t ®Ó t×m ra nh÷ng thñ ph¸p ®Æt ®Çu ®Ò th«ng th­êng hay nh÷ng khiÕm khuyÕt cña mét sè lo¹i ®Çu ®Ò mµ ch­a ®i s©u vµo míi quan hÖ gi÷a tªn vµ bµi. Nh­ng dï sao ®©y còng lµ nh÷ng tµi liÖu bæ Ých cã gi¸ trÞ tham kh¶o ®Ó chóng t«i hoµn thµnh tèt kho¸ luËn nµy. 3. Môc ®Ých, nhiÖm vô nghiªn cøu Môc ®Ých lín nhÊt cña chóng t«i lµ t×m hiÓu vÒ thùc tÕ sö dông ®Çu ®Ò bµi b¸o hiÖn nay th«ng qua kh¶o s¸t mét sè ®Çu ®Ò, ph©n tÝch néi dung ®Ó t×m ra mèi quan hÖ gi÷a bµi vµ ®Çu ®Ò, tõ ®ã ®¸nh gi¸ chÊt l­îng, hiÖu qu¶ vµ rót ra nh÷ng kÕt luËn, nªu nh÷ng ®Ò xuÊt nh»m n©ng cao chÊt l­îng cña ®Çu ®Ò bµi b¸o trªn b¸o chÝ. Tõ sau §H VI cña §¶ng, b¸o chÝ n­íc ta ®· ph¸t triÓn nhanh chãng c¶ vÒ chÊt l­îng vµ sè l­îng. B¸o chÝ ngµy cµng phong phó h¬n vÒ néi dung th«ng tin, hÊp dÉn vÒ h×nh thøc thÓ hiÖn ®· ®em ®Õn cho c«ng chóng l­îng th«ng tin dåi dµo, hÊp dÉn vµ bæ Ých. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc, b¸o chÝ còng cã kh«ng Ýt nh÷ng h¹n chÕ cÇn xem xÐt, chØnh ®èn l¹i. Trong nh÷ng h¹n chÕ ®ã ph¶i kÓ ®Õn viÖc sö dông ng«n tõ trªn b¸o chÝ. Sù tuú tiÖn trong ng«n ng÷ dÉn ®Õn sù thiÕu chÝnh x¸c vÒ c©u tõ vµ khã hiÓu vÒ c¸ch diÔn ®¹t ®ang ngµy cµng phæ biÕn. B»ng chøng lµ ®· cã nhiÒu ®éc gi¶ ph¶n håi, nhiÒu nhµ nghiªn cøu lªn tiÕng vÒ t×nh tr¹ng nµy. VÒ chñ thÓ, nhiÒu tê b¸o còng ®· më h¼n chuyªn môc hoÆc ra néi san nªu nh÷ng tr­êng hîp sö dông ch­a chÝnh x¸c vÒ c©u tõ trong bµi viÕt còng nh­ trong c¸ch ®Æt ®Çu ®Ò. Râ rµng, cïng víi sù chÝnh x¸c vÒ th«ng tin th× sù chuÈn mùc trong ng«n ng÷ thÓ hiÖn lµ ®iÒu rÊt quan träng. Mét ®Çu ®Ò tèt th× tr­íc tiªn ph¶i chuÈn x¸c vÒ ng«n tõ. Do ®ã, lµm trong s¸ng ng«n ng÷ b¸o chÝ nãi chung vµ ®Çu ®Ò bµi b¸o nãi riªng còng lµ lµm trong s¸ng ng«n ng÷ TiÕng ViÖt lµ nhiÖm vô cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch h¬n bao giê hÕt. V× vËy, trong khu«n khæ lµ mét kho¸ luËn tèt nghiÖp, chóng t«i kh«ng cã tham väng thèng kª toµn bé ®Çu ®Ò bµi b¸o ®­îc sö dông hiÖn nay mµ cè g¾ng tËp trung vµo nh÷ng ®Çu ®Ò cã tÇn sè xuÊt hiÖn lín, qua ®ã lµm râ phÇn nµo vÒ thùc tÕ sö dông ®Çu ®Ò bµi b¸o trªn b¸o chÝ hiÖn nay. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu C¬ së lý luËn cña kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy lµ chñ nghÜa M¸c – Lªnin vµ t­ t­ëng Hå ChÝ Minh cïng nh÷ng ®­êng lèi, quan ®iÓm, chÝnh s¸ch cña §¶ng, nhµ n­íc ta vÒ b¸o chÝ. C¬ së thùc tiÔn cña chóng t«i lµ tæng hîp nh÷ng ®Çu ®Ò bµi b¸o, so s¸nh tÇn sè xuÊt hiÖn cña tõng lo¹i trªn mçi tê b¸o vµ ph©n tÝch vÒ néi dung vµ ®Çu ®Ò. C¸c thao t¸c chóng t«i sö dông: Thao t¸c tæng hîp, so s¸nh. Thao t¸c thèng kª Thao t¸c ph©n tÝch. 5. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu Hµng ngµy cã rÊt nhiÒu lo¹i b¸o, t¹p chÝ xuÊt hiÖn, mçi tê b¸o l¹i cã tíi hµng chôc, hµng tr¨m ®Çu ®Ò bµi b¸o. Tr­íc mét khèi l­îng lín ®Çu ®Ò nh­ vËy, viÖc nghiªn cøu qu¶ lµ kh«ng dÔ dµng. Do vËy, ®èi t­îng kho¸ luËn cña chóng t«i lµ nh÷ng ®Çu ®Ò cã tÇn sè xuÊt hiÖn lín trªn 3 tê b¸o: Hµnéimíi hµng ngµy, Tuæi trÎ hµng ngµy vµ Lao ®éng cuèi tuÇn. - B¸o Hµ néi míi - c¬ quan ng«n luËn cña §¶ng bé vµ nh©n d©n thñ ®«, lµ tê b¸o ®Þa ph­¬ng lín nhÊt, hµng ngµy ®em ®Õn cho ng­êi d©n Hµ Néi vµ c¶ n­íc nh÷ng th«ng tin vÒ mäi mÆt ho¹t ®éng cña ®êi sèng chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi. - B¸o Tuæi trÎ, c¬ quan cña §oµn thanh niªn céng s¶n Hå ChÝ Minh. Lµ tê b¸o cã sè l­îng ph¸t hµnh lín, néi dung phong phó, ®Æc s¾c cïng víi phong c¸ch thÓ hiÖn tèt ®· lµm cho tê b¸o nµy trë nªn hÊp dÉn, ®­îc nhiÒu tÇng líp c«ng chóng quan t©m. - B¸o Lao ®éng cuèi tuÇn. §©y lµ mét Ên b¶n cña b¸o Lao ®éng – c¬ quan TW cña Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam. Víi ph­¬ng h­íng ®øng trªn quan ®iÓm lËp tr­êng cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®Ó nãi lªn tiÕng nãi cña ng­êi lao ®éng, Lao ®éng cuèi tuÇn lµ mét tê b¸o cã søc hÊp dÉn b¹n ®äc b»ng sù ®a d¹ng hãa th«ng tin, bæ Ých cho ng­êi ®äc. §©y còng lµ mét trong sè Ýt c¸c tê b¸o cã l­îng ph¸t hµnh cao. KÕt cÊu cña kho¸ luËn gåm: Ngoài PhÇn më ®Çu & PhÇn kÕt luËn. Ch­¬ng I – Lý luËn chung vÒ ®Çu ®Ò bµi b¸o trªn b¸o chÝ Ch­¬ng II – Thùc tÕ sö dông ®Çu ®Ò bµi b¸o hiÖn nay Ch­¬ng III – Mét sè kÕt luËn rót ra tõ thùc tÕ sö dông ®Çu ®Ò bµi b¸o hiÖn nay Ch­¬ng I Lý luËn chung vÒ ®Çu ®Ò bµi b¸o trªn b¸o chÝ 1. Kh¸i niÖm §Çu ®Ò lµ tªn gäi cña bµi b¸o, nã cßn cã nhiÒu c¸ch gäi kh¸c nh­ nhan ®Ò, tiªu ®Ò, tùa ®Ò, tªn bµi. VÒ mÆt thuËt ng÷, ®Çu ®Ò bµi b¸o lµ nghÜa tiÕng ViÖt cña thuËt ng÷ tÝt (tõ m­în tiÕng Ph¸p Titre vµ tiÕng Anh Title). ë ®©y chóng t«i dïng thuËt ng÷ “®Çu ®Ò” v× nã lµ phiªn ©m cña tiÕng ViÖt, do ®ã phï hîp víi c¸ch viÕt, c¸ch ®äc cña ng­êi ViÖt h¬n. MÆt kh¸c, nÕu dïng thuËt ng÷ tÝt th× tõ gãc ®é ma-kÐt b¸o, tÝt cã nhiÒu c¸ch gäi: tÝt ®Çu trang, tÝt bµi, tÝt phô trªn, tÝt phô d­íi, tÝt dÉn… v× thÕ khi dïng thuËt ng÷ tÝt ®Ó chØ tªn bµi th× th­êng dÔ nhÇm víi nh÷ng lo¹i kh¸c. Cßn khi sö dông thuËt ng÷ ®Çu ®Ò lµ chØ tÝt lín cña bµi, nghÜa lµ chØ cã mét c¸ch hiÓu lµ tªn bµi b¸o mµ th«i. 2. Mèi quan hÖ gi÷a ®Çu ®Ò vµ bµi b¸o - XÐt vÒ vÞ trÝ, ®Çu ®Ò th­êng ®­îc ®Æt ë nhiÒu n¬i kh¸c nhau sao cho ®éc gi¶ dÔ dµng nhËn ra bµi b¸o. Tïy theo c¸ch tr×nh bµy cña ho¹ sÜ mµ ®Çu ®Ò cã thÓ ®­îc ®Æt ë ®Çu bµi, gi÷a bµi hoÆc ®­îc ®Æt “läng” vµo ¶nh. §Ó ph©n biÖt gi÷a tªn vµ bµi b¸o, ®Çu ®Ò th­êng ®­îc in víi co ch÷ lín h¬n theo nhiÒu kiÓu ph«ng. Do vËy, ®Çu ®Ò th­êng chiÕm diÖn tÝch lín trªn mÆt b¸o. - VÒ néi dung, ®Çu ®Ò lµ sù kh¸i qu¸t toµn bé th«ng tin cña bµi trong mét giíi h¹n ng«n tõ nhÊt ®Þnh, cho nªn ®ã lµ mét bé phËn rÊt quan träng cña bµi b¸o. Néi dung bµi b¸o nãi tíi sù kiÖn, hiÖn t­îng g× th× ®Çu ®Ò sÏ tãm t¾t nh÷ng th«ng tin ®ã thµnh mét c©u ®¬n gi¶n, ng¾n vµ ®ñ ý. Do vËy, ®Çu ®Ò phô thuéc rÊt nhiÒu vµo néi dung cña bµi. Cßn ®Çu ®Ò l¹i nh­ mét lêi mêi chµo, giíi thiÖu nhanh nhÊt, tèt nhÊt tíi ®éc gi¶ ®Ó hä chó ý vµ ®äc bµi b¸o. Th«ng tin ®Æc s¾c sÏ t¹o ®­îc ®Çu ®Ò hÊp d©n, cßn ®Çu ®Ò tèt sÏ l«i kÐo ng­êi ®äc ®Õn víi t¸c phÈm ®ã. Sù phô thuéc vµ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau ®· khiÕn ®Çu ®Ò vµ bµi b¸o kh«ng thÓ t¸ch rêi vµ cã mèi quan hÖ h÷u c¬ ®Æc biÖt. 3.Vai trß cña ®Çu ®Ò Trong thêi ®¹i b¸o chÝ ph¸t triÓn nh­ hiÖn nay, hµng ngµy chóng ta ®­îc tiÕp nhËn mét l­îng th«ng tin khæng lå tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau. §øng tr­íc mét khèi th«ng tin ®å sé nh­ vËy, kh«ng ph¶i ai còng cã ®iÒu kiÖn t×m hiÓu hÕt ®­îc, mµ víi nhiÒu ng­êi, hä chØ chó ý tíi nh÷ng ®Çu ®Ò hÊp dÉn hoÆc th«ng tin hä quan t©m. Do ®ã, khi ®äc bÊt kú tê b¸o nµo, viÖc ®Çu tiªn cña ®éc gi¶ lµ th­êng “l­ít qua c¸c ®Çu ®Ò ë trªn mçi bµi b¸o hoÆc ë trªn trang nhÊt cña c¸c tê b¸o hay phÇn môc lôc cña c¸c t¹p chÝ bëi lÏ ngay trong nh÷ng ®Çu ®Ò cña c¸c bµi b¸o Êy ®· tiÒm chøa nh÷ng gi¸ trÞ th«ng tin c¨n b¶n ®­îc dån nÐn trong mét sè l­îng ®¬n vÞ tõ ng÷ ng¾n gän vµ hµm sóc” [1, 31]. §Çu ®Ò “gièng nh­ biÓn hiÖu cña mét cöa hµng, hay sù chØ dÉn trªn ®­êng” [2, 22]. Nã gióp ®éc gi¶ biÕt bµi b¸o th«ng tin ®iÒu g×, còng nh­ biÓn hiÖu cho biÕt cöa hµng b¸n c¸i g×, hay sù chØ dÉn trªn ®­êng cho biÕt ng­êi ta ®ang vµ sÏ ®i trªn con ®­êng nµo. Víi nhiÖm vô tãm t¾t th«ng tin mét c¸ch ®Çy ®ñ nhÊt, ®Çu ®Ò bµi b¸o ph¶i ®­îc thÓ hiÖn sao cho hÊp dÉn vµ g©y Ên t­îng víi ®éc gi¶ ngay tõ ®Çu. Mét tê b¸o ®­îc coi nh­ mét cöa hµng mµ trong ®ã mçi bµi b¸o lµ mét mãn hµng. §Ó thu hót kh¸ch hµng, cöa hµng ®ã cÇn ph¶i b¾t m¾t tõ vÎ ngoµi vµ ph¶i phong phó vÒ s¶n phÈm. Còng nh­ thÕ, mét tê b¸o muèn cã nhiÒu ®éc gi¶ cÇn ®­îc chó träng vÒ h×nh thøc vµ hÊp dÉn vÒ néi dung th«ng tin. Sù ch¨m chót ®ã ph¶i ®­îc b¾t ®Çu tõ mçi bµi b¸o. Bëi vËy, muèn thu hót ®éc gi¶ vµ khuyÕn khÝch hä ®äc b¸o, ng­êi lµm b¸o cÇn ph¶i sö dông mét tæng thÓ c¸c kü thuËt nh»m kÝch thÝch sù chó ý cña ®éc gi¶. Trong ®ã, ®Çu ®Ò bµi b¸o lµ yÕu tè ®­îc ®Æc biÖt chó träng. Theo nhiÒu c«ng tr×nh ®iÒu tra x· héi häc, h¬n 70% ng­êi ®äc b¸o bÞ thu hót bëi søc hÊp dÉn cña ®Çu ®Ò [3, 16]. Mét ®Çu ®Ò tèt hay dë th× “chØ cÇn liÕc m¾t qua còng ®ñ ®Ó cã mét ý niÖm tæng qu¸t. V× vËy, cÇn ph¶i dµnh cho ®Çu ®Ò sù ch¨m sãc ®Æc biÖt. Mét ®Çu ®Ò dë ®­îc ®Æt cho mét bµi b¸o hay sÏ mang téi huû ho¹i, lµ mét sù l¸ng phÝ. Ng­îc l¹i, mét bµi b¸o tåi còng cã thÓ ®­îc cøu nhê mét ®Çu ®Ò hay” [4, 126]. HiÓu ®­îc vai trß vµ ý nghÜa quan träng cña ®Çu ®Ò bµi, nhµ b¸o ph¶i biÕt c¸ch thÓ hiÖn ®Çu ®Ò sao cho c¸i thÇn cña néi dung th«ng tin ph¶i ®­îc diÔn ®¹t b»ng ng«n tõ ®Ñp vµ ng¾n gän 3. §Æc tr­ng, ®Æc ®iÓm cña ®Çu ®Ò bµi b¸o Theo “Ng«n ng÷ b¸o chÝ” [5, 170-171] cña PGS.TS Vò Quang Hµo, ®Çu ®Ò bµi b¸o cã nh÷ng ®Æc ®iÓm: - §Çu ®Ò bµi b¸o cã sè l­îng rÊt lín bëi mçi trang b¸o cã ®Õn hµng chôc thËm chÝ hµng tr¨m ®Çu ®Ò. - Do sè l­îng lín nh­ vËy nªn ngo¹i trõ nh÷ng ®Çu ®Ò cã tªn ®Æc biÖt, hÊp dÉn th× ®éc gi¶ th­êng khã cã thÓ n¾m b¾t vµ l­u nhí ®­îc. Khi ®· kh«ng nhí tªn bµi , hä còng khã cã thÓ nhí ®­îc néi dung bµi. - §Çu ®Ò bµi b¸o tån t¹i cïng víi sù tån t¹i cña bµi b¸o, trong khÝ ®ã thêi gian tån t¹i cña bµi b¸o kh¸ ng¾n ngñi, bëi vËy ®Çu ®Ò b¸o còng chØ “sèng” trong kho¶ng thêi gian gi÷a hai kú ra b¸o, thËm chÝ bÞ quªn ngay sau khi ®éc gi¶ võa ®äc xong bµi b¸o. - Do ®Æc ®iÓm cña b¸o lµ th«ng tin nhanh, gän, chÝnh x¸c vµ ®ßi hái sù hÊp dÉn cao nªn yªu cÇu cña ®Çu ®Ò bµi b¸o còng ph¶i chÝnh x¸c, hÊp dÉn vµ cã kh¶ n¨ng nÝu m¾t ng­êi ®äc ngay khi hä võa cÇm tê b¸o. - Bµi b¸o muèn thu hót sù chó ý cña ng­êi ®äc, tr­íc hÕt ph¶i th«ng qua ®Çu ®Ò bµi b¸o. ChÝnh v× vËy, ®Çu ®Ò bµi b¸o cã nhiÖm vô vµ vai trß rÊt lín quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng cña bµi b¸o. 4. TÝnh chÊt cña ®Çu ®Ò bµi b¸o Theo Loic Hervouet, “mét ®Çu ®Ò hay vµ hiÖu qu¶ ®ßi hái nhiÒu tÝnh chÊt vµ kh«ng thÓ tho¶ m·n mäi tÝnh chÊt ®ã trong mét ®Çu ®Ò. §Çu ®Ò hÊp dÉn lµm cho ngay c¶ ®éc gi¶ l­êi nhÊt còng kh«ng c­ìng l¹i næi”. Nh÷ng tÝnh chÊt ®ã lµ: + §Çu ®Ò ph¶i râ rµng vµ dÔ hiÓu, tøc lµ ph¶i lµm sao ®Ó ®éc gi¶ cã thÓ hiÓu ngay lËp tøc. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy th× khi ®Æt ®Çu ®Ò, t¸c gi¶ ph¶i tr¸nh c¸c tõ trõu t­îng, c¸c tõ viÕt t¾t, c¸c tõ chuyªn m«n, c¸c tõ dÔ g©y hiÓu lÇm. + Thø hai, ®Çu ®Ò ph¶i ng¾n vµ n¨ng ®éng, nghÜa lµ ph¶i viÕt thËt ng¾n, trùc tiÕp, lo¹i bá c¸c yÕu tè thõa nh­: tÝnh tõ, tr¹ng tõ hay c¸c yÕu tè lÆp, vµ dïng c©u kh¼ng ®Þnh h¬n lµ c©u nghi vÊn. + §Çu ®Ò ph¶i chÝnh x¸c vµ chøa th«ng tin. Kh«ng ®Æt ®Çu ®Ò chung chung, theo kiÓu “ThÓ thao còng lµ mét c¸ch gi¶i trÝ”, hay nöa vêi theo kiÓu “Mét d©n téc kh«ng bÞ m¾c ung th­” (d©n téc nµo, ph¶i nãi râ ra lu«n). Khi ®Æt ®Çu ®Ò ph¶i dùa vµo néi dung th«ng tin vµ kh«ng ®­îc nhÇm ®Çu ®Ò víi chuyªn môc. + Cuèi cïng, t¸c gi¶ cho r»ng ®Çu ®Ò ph¶i thÝch ®¸ng. NghÜa lµ nã ph¶i chØ ra ®­îc th«ng tin ®éc ®¸o ë chç nµo vµ nhÊt thiÕt ph¶i phï hîp víi néi dung bµi b¸o. §Ó biÕt mét ®Çu ®Ò cã thùc sù thÝch ®¸ng kh«ng th× tù m×nh ®Æt ra c©u hái: Dïng ®Çu ®Ò nµy cho mét bµi b¸o kh¸c cã ®­îc kh«ng? Trong s¸u th¸ng n÷a dïng ®Çu ®Ò nµy cã ®­îc kh«ng? NÕu c¶ hai c©u tr¶ lêi lµ “cã” th× râ rµng lµ ®Çu ®Ò ®ã kh«ng thÝch ®¸ng. Kh«ng ®Æt nh÷ng ®Çu ®Ò hÊp dÉn cho mét bµi b¸o ch¼ng cã g× quan träng. §Çu ®Ò ph¶i cã tØ lÖ c©n xøng víi ®é dµi cña bµi b¸o. [6, 72-75] §©y còng chÝnh lµ nh÷ng yªu cÇu vµ kü n¨ng mµ bÊt cø nhµ b¸o nµo khi ®Æt ®Çu ®Ò cho t¸c phÈm b¸o chÝ còng ph¶i chó ý ®Æc biÖt. Bëi nÕu muèn ®éc gi¶ quan t©m tíi bµi b¸o cña m×nh th× ®iÒu ®Çu tiªn lµ t¸c gi¶ ph¶i biÕt c¸ch nÝu gi÷ m¾t hä b»ng chÝnh nh÷ng ®Çu ®Ò hÊp dÉn. 5. C¸c d¹ng ®Çu ®Ò bµi b¸o - VÒ c¸c d¹ng, Loic Hervouet cho r»ng cã 3 d¹ng ®Çu ®Ò mµ nhµ b¸o cã thÓ lùa chän cho phï hîp víi d¹ng bµi viÕt cña m×nh. §ã lµ: + §Çu ®Ò th«ng b¸o: “Tham väng duy nhÊt cña lo¹i ®Çu ®Ò nµy lµ cung cÊp th«ng tin chÝnh cho ®éc gi¶ (…). §Çu ®Ò nµy ph¶i tãm t¾t ®­îc toµn bé bµi b¸o tr¶ lêi mét c¸ch ®¬n gi¶n mét sè trong c¸c c©u hái c¬ b¶n (Ai? C¸i g×? ë ®©u? Khi nµo? Nh­ thÕ nµo? T¹i sao?) (…) Nhµ b¸o ph¶i lùa chän cÈn thËn th«ng tin nµo sÏ ®­a lªn lµm ®Çu ®Ò bµi b¸o, vµ lµm ®Çu ®Ò theo quy t¾c ®· nªu trªn.” Còng theo t¸c gi¶, víi lo¹i nµy th× ®Æt ®Çu ®Ò lµ c«ng viÖc nhµm ch¸n nh­ng còng kh«ng hoµn toµn dÔ. Tr­íc hÕt, ph¶i t×m cho ®­îc cèt lâi th«ng tin, sau ®ã chän lùa tõ ng÷. Kh«ng thÓ tr¶ lêi hÕt s¸u c©u hái c¬ b¶n, nh­ng ph¶i ­u tiªn cho Nh­ thÕ nµo? vµ T¹i sao?. Cuèi cïng lµ c« ®äng th«ng tin trong mét dßng sau khi ®· lo¹i bá hÕt nh÷ng yÕu tè thõa. + §Çu ®Ò kÝch thÝch: Lo¹i ®Çu ®Ò nµy “chØ chøa mét vµi yÕu tè liªn quan ®Õn chñ ®Ò cña bµi b¸o, môc ®Ých chÝnh lµ lµm cho ®éc gi¶ tß mß, muèn ®äc ngay lËp tøc. Nãi tãm l¹i, nã ph¶n ¸nh c¸i thÇn cña bµi b¸o, h¬n lµ néi dung bµi b¸o”. Víi lo¹i nµy, “tÊt c¶ phô thuéc trÝ t­ëng t­îng”, nhµ b¸o ph¶i chó ý ®Õn c¶ néi dung vµ h×nh thøc cña ®Çu ®Ò. Vµ “chó ý kh«ng ®Ó cho xu h­íng rÎ tiÒn lÊn ¸t”. + §Çu ®Ò hçn hîp: Theo t¸c gi¶, ®©y lµ lo¹i “th­êng ®­îc dïng nhÊt. §ã lµ sù hoµ hîp cña c¶ hai lo¹i trªn, tøc lµ võa cung cÊp th«ng tin, l¹i võa gîi trÝ tß mß”. [6, 76-77] - Quan niÖm vÒ vÊn ®Ò nµy, hai nhµ b¸o M. Voirol vµ J. L. Lagardette còng thõa nhËn cã 3 d¹ng ®Çu ®Ò trªn. Theo J. L. Lagardette, chÊt l­îng chñ yÕu cña ®Çu ®Ò mang th«ng tin lµ “chøa ®ùng phÇn chÝnh cña th«ng tin theo nghÜa chÝnh x¸c vµ râ rµng cña nã. C¸c tÝt ®ã cÇn ph¶i ®Æc tr­ng, tiªu biÓu, phï hîp, c©n ®èi víi ®é dµi cña phÇn néi dung”. Víi nh÷ng ®Çu ®Ò g©y chó ý th× “kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ tãm t¾t c¸c th«ng tin chøa ®ùng trong phÇn néi dung. Chóng nªu bËt tinh thÇn h¬n lµ vÊn ®Ò cô thÓ, vµ ®­îc nh»m ®Ó kÝch thÝch tÝnh tß mß” [4, 127-130]. Cßn nhµ b¸o M. Voirol còng cho r»ng, ®Çu ®Ò th«ng b¸o “mang ®Õn cho ®éc gi¶, kh¸n gi¶ vµ thÝnh gi¶ phÇn quan träng cña th«ng tin. PhÇn lín c¸c tÝt cña c¸c tê nhËt b¸o (…) ®Òu thuéc lo¹i nµy”. Cßn nh÷ng ®Çu ®Ò g©y kÝch ®éng “Ýt mang th«ng tin h¬n lµ muèn thÓ hiÖn mét kiÓu g©y Ên t­îng. Nã lµm cho ®éc gi¶ ng¹c nhiªn, tß mß vµ ®«i khi g©y c­êi. (…). T¸c gi¶ cho r»ng, lo¹i ®Çu ®Ò nµy cã ­u ®iÓm lµ “ng¾n vµ g©y Ên t­îng (th­êng lµ tõ ba ®Õn n¨m tõ). Nh­îc ®iÓm cña nã lµ Ýt th«ng tin. ChÝnh v× vËy, trong c¸c tê nhËt b¸o nã lu«n ®­îc kÕt hîp víi c¸c tÝt phô ë trªn hoÆc nh÷ng tÝt phô mang tÝnh th«ng tin ë d­íi vµ trong c¸c tê t¹p chÝ nã lu«n ®­îc sö dông thªm mét chiÕc mò ngoÆc vu«ng ®Ó gi¶i thÝch.” T¸c gi¶ còng nhÊn m¹nh, lo¹i ®Çu ®Ò nµy “ph¶i thÓ hiÖn mét c¸ch trung thùc néi dung cña bµi b¸o”, vµ nã “®Æc biÖt cÇn thiÕt khi tÝt cña bµi b¸o muèn viÕt theo kiÓu n­íc ®«i, mËp mê”. [2, 23-26] 6. Chøc n¨ng cña ®Çu ®Ò 6.1/Chøc n¨ng cña b¸o chÝ §Çu ®Ò cã tÇm quan träng vµ mèi quan hÖ h÷u c¬ kh«ng thÓ t¸ch rêi víi bµi b¸o th× ®iÒu ®Çu tiªn ®èi víi ®Çu ®Ò lµ ph¶i thùc hiÖn ®­îc ®Æc tr­ng vµ chøc n¨ng cña b¸o chÝ nãi chung. ¸p dông lý thuyÕt “C¬ së lý luËn b¸o chÝ truyÒn th«ng”, chøc n¨ng cña b¸o chÝ ®­îc chia thµnh 3 nhãm chøc n¨ng c¬ b¶n sau: [7, 68-93] 6.1.1/ Chøc n¨ng t­ t­ëng Lµ nhãm chøc n¨ng cã vai trß ®Æc biÖt quan träng cña b¸o chÝ. BÊt cø mét giai cÊp cÇm quyÒn hay mét nhµ n­íc nµo còng ®Òu cÇn tíi b¸o chÝ nh­ mét c«ng cô chÝnh ®Ó tuyªn truyÒn hÖ t­ t­ëng cho giai cÊp, nhµ n­íc ®ã tíi quÇn chóng nh©n d©n. MÆt kh¸c, b¸o chÝ còng liªn kÕt c¸c thµnh viªn cña x· héi thµnh mét khèi thèng nhÊt theo lËp tr­êng chÝnh trÞ cña giai cÊp, nhµ n­íc ®ã. Víi kh¶ n¨ng t¸c ®éng réng lín, nhanh chãng, m¹nh mÏ trong viÖc gi¸o dôc lý t­ëng, chÝnh trÞ, x©y dùng lèi sèng v¨n ho¸ lµnh m¹nh, b¸o chÝ cã vai trß lín trong viÖc h×nh thµnh tÝnh tù gi¸c, ý thøc x· héi cña nh©n d©n. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, b¸o chÝ ph¶i th«ng tin mét c¸ch toµn diÖn, sinh ®éng c¸c sù kiÖn, hiÖn t­îng, qu¸ tr×nh x¶y ra trong ®êi sèng thùc tÕ tíi ®«ng ®¶o c«ng chóng. Tõ ®ã, gióp hä cã ®­îc c¸i nh×n toµn c¶nh vÒ hiÖn thùc x· héi. B¸o chÝ ph¶i ®¹t ®­îc nhiÖm vô lµ ®Þnh h­íng mét c¸ch toµn diÖn. Muèn vËy, b¸o chÝ ph¶i cã kh¶ n¨ng nh×n nhËn vµ thÈm ®Þnh ®êi sèng hiÖn thùc mét c¸ch hÖ thèng, qua ®ã ®Þnh h­íng sù chó ý cña c«ng chóng vµo viÖc nhËn thøc c¸i cÇn thiÕt. NghÜa lµ b¸o chÝ ph¶i h×nh thµnh mét m« h×nh th«ng tin hîp lý vÒ bøc tranh thÕ giíi kh¸ch quan. Vµ viÖc thÈm ®Þnh gi¸ trÞ cña sù kiÖn, hiÖn t­îng, qu¸ tr×nh x¶y ra ph¶i ®­îc ®Æt d­íi ¸nh s¸ng cña hÖ t­ t­ëng vµ nh÷ng lý t­ëng x· héi cña giai cÊp, nhµ n­íc mµ nÒn b¸o chÝ ®ã chÞu sù chi phèi. TÝnh ®Þnh h­íng còng bao gåm kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh môc ®Ých hµnh ®éng, kÕt qu¶ cÇn ph¶i ®¹t, phï hîp víi lîi Ých chung cña giai cÊp, x· héi. Lµ mét ph­¬ng tiÖn quan träng cña §¶ng thùc hiÖn chøc n¨ng gi¸o dôc chÝnh trÞ – t­ t­ëng, b¸o chÝ gãp phÇn vµo viÖc h×nh thµnh ý thøc x· héi, thÕ giíi quan, ®ång thêi t¹o nªn d­ luËn vµ ®Þnh h­íng d­ luËn x· héi ®ã. ViÖc h×nh thµnh ý thøc x· héi còng lµ h×nh thµnh ý thøc lÞch sö - v¨n ho¸, v¨n häc - nghÖ thuËt. Víi kh¶ n¨ng th«ng tin phong phó vµ t¸c ®éng réng lín cña m×nh, b¸o chÝ gãp phÇn to lín trong viÖc gi¸o dôc, truyÒn thô nh÷ng tri thøc vµ gi¸ trÞ v¨n ho¸, lÞch sö cña d©n téc, nh©n lo¹i. C¸c lo¹i h×nh v¨n häc – nghÖ thuËt ®­îc thÓ hiÖn trªn b¸o chÝ còng chøa ®ùng nh÷ng néi dung lÞch sö, sù kiÖn, nh©n vËt cã ¶nh h­ëng tíi viÖc h×nh thµnh ý thøc lÞch sö, v¨n ho¸. Kh«ng chØ h×nh thµnh c¸c yÕu tè cña ý thøc x· héi, b¸o chÝ cßn cã nhiÖm vô tiÕn hµnh nhiÒu ho¹t ®éng tuyªn truyÒn, cæ ®éng vµ tæ chøc. C¸c ho¹t ®éng nµy cã mèi liÖn hÖ mËt thiÕt víi nhau, mang ®Õn cho c«ng chóng nh÷ng tri thøc s©u s¾c cã tÝnh b¶n chÊt nh»m t¸c dông vµo thÕ giíi quan vµ sù h×nh thµnh nh÷ng quan niÖm, niÒm tin, lý trÝ. MÆt kh¸c chóng còng ®Þnh h­íng trong d­ luËn th¸i ®é, t×nh c¶m, c¸ch øng xö cña x· héi ®èi víi sù kiÖn, hiÖn t­îng, qu¸ tr×nh diÔn ra trong ®êi sèng hiÖn thùc. Qua viÖc t¸c ®éng vµo c¸c thµnh viªn trong x· héi, b¸o chÝ gióp hä x¸c ®Þnh ®óng tÝnh chÊt, môc ®Ých, biÖn ph¸p vµ ®éng viªn quÇn chóng tham gia tÝch cùc vµo viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô x©y dùng vµ b¶o vÖ ®Êt n­íc. 6.1.2/ Chøc n¨ng qu¶n lý Mçi x· héi lµ mét hÖ thèng rÊt ®a d¹ng, phong phó vµ phøc t¹p. Do ®ã, qu¶n lý x· héi lµ c«ng viÖc cÇn thiÕt vµ còng lµ mét ho¹t ®éng cã ý thøc cña con ng­êi. §Ó ho¹t ®éng qu¶n lý cã hiÖu qu¶, b¸o chÝ cÇn ®¶m b¶o th«ng tin hai chiÒu thuËn vµ nghÞch gi÷a chñ thÓ qu¶n lý vµ kh¸ch thÓ qu¶n lý. Th«ng tin hai chiÒu tån t¹i trong ho¹t ®éng cña hÖ thèng c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng ®¹i chóng. Ho¹t ®éng qu¶n lý cã hiÖu qu¶ hay kh«ng phô thuéc nhiÒu vµo tÝnh chÊt, sè l­îng vµ chÊt l­îng th«ng tin hai chiÒu liªn tôc nµy. B¸o chÝ tæ chøc ho¹t ®«ng trong lÜnh vùc qu¶n lý x· héi theo c¸c h­íng: - §¨ng t¶i, b×nh luËn, ph©n tÝch vµ gi¶i thÝch c¸c v¨n kiÖn, nghÞ quyÕt cña §¶ng, nhµ n­íc ®Ó quÇn chóng hiÓu, gióp hä øng dông nh÷ng chÝnh s¸ch ®ã vµo ®êi sèng. - B¸o chÝ tham gia vµo viÖc kiÓm tra c¸c c¬ quan, tæ chøc… trong viÖc thùc hiÖn ®­êng lèi, chÝnh s¸ch… cña §¶ng, nhµ n­íc. Ph©n tÝch t×nh h×nh thùc tÕ ë c¸c ®Þa ph­¬ng, c¬ së s¶n xuÊt mét c¸ch toµn diÖn, ph¸t hiÖn nh÷ng thiÕu sãt gióp c¬ quan qu¶n lý, c¸n bé l·nh ®¹o nhËn thøc ®­îc thiÕu sãt ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh. §­a ra nh÷ng kiÕn nghÞ, gi¶i ph¸p ®Ó ho¹t ®éng qu¶n lý tèt h¬n. - B¸o chÝ tham gia tÝch cùc vµo cuéc ®Êu tranh chèng c¸c hiÖn t­îng tiªu cùc trong kinh tÕ x· héi, trong tæ chøc §¶ng, c¸c c¬ quan nhµ n­íc. Môc ®Ých cña cuéc ®Êu tranh nµy lµ nh»m kh¼ng ®Þnh b¶n chÊt ­u viÖt cña chÕ ®é, lµnh m¹nh hoÊcc mèi quan hÖ x· héi, ®Èy lïi c¸c hiÖn t­îng tr¸i víi b¶n chÊt chÕ ®é, lµm tæn h¹i ®Õn lîi Ých chung cña toµn x· héi. C¸c h­íng ho¹t ®éng nµy lu«n cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ, tÝch cùc, t¸c ®éng qua l¹i víi nhau nh»m thùc hiÖn tèt chøc n¨ng qu¶n lý cña b¸o chÝ. 6.1.3/ Chøc n¨ng ph¸t triÓn v¨n ho¸, gi¶i trÝ §Ó thùc hiÖn chøc n¨ng nµy, b¸o chÝ ph¶i lu«n quan t©m hµng ®Çu tíi nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸, nh©n v¨n: c¸c t¸c phÈm v¨n häc, nghÖ thuËt, ©m nh¹c, ®iªu kh¾c, héi ho¹, kiÕn tróc, lÔ héi, phim truyÖn… Th«ng qua viÖc phæ biÕn s©u réng tíi c«ng chóng, b¸o chÝ gióp mçi ng­êi kh«ng ngõng bæ sung tri thøc, lµm phong phó thªm ®êi sèng tinh thÇn. §©y còng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó con ng­êi tù hoµn thiÖn m×nh vµ ph¸t triÓn mét c¸ch toµn diÖn h¬n. §©y còng lµ c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn x· héi theo mét lèi sèng lµnh m¹nh nh»m thùc hiÖn tèt nhiÖm vô x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n­íc s¸nh cïng bÌ b¹n n¨m ch©u. B¸o chÝ ph¶i lu«n quan t©m vµ ®Æt lªn hµng ®Èu c«ng viÖc chuyÓn t¶i th«ng tin v¨n ho¸, v¨n nghÖ lµ n©ng cao chÊt l­îng t¸c phÈm v¨n häc, nghÖ thuËt, t¨ng c­êng tÝnh hÊp dÉn sinh ®éng, tÝnh t­ t­ëng cña c¸c t¸c phÈm vµ c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸. B»ng ho¹t ®éng cã tæ chøc vµ môc ®Ých, b¸o chÝ gãp phÇn h×nh thµnh nh©n c¸ch, lèi sèng lµnh m¹nh, tr×nh ®é hiÓu biÕt, kh¶ n¨ng nhËn thøc cña mçi c¸ nh©n trong x· héi. B¸o chÝ ngµy cµng ph¸t triÓn th× nh÷ng ho¹t ®«ng th«ng tin qu¶ng c¸o vµ h­íng dÉn trªn b¸o chÝ còng xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu. §iÒu ®ã cã ý nghÜa x· héi to lín, ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng, phong phó cña nh©n d©n lao ®éng. C¸c ho¹t ®éng chØ dÉn, qu¶ng c¸o: dù b¸o thêi tiÕt, th«ng tin gi¸ c¶ thÞ tr­êng…®Òu lµm phong phó thªm néi dung chuyÓn t¶i th«ng tin cña b¸o chÝ. Do ®ã, thùc hiÖn chøc n¨ng ph¸t triÓn v¨n ho¸, gi¶i trÝ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng t­ t­ëng vµ qu¶n lý x· héi cña b¸o chÝ. 6.2/Chøc n¨ng cña ®Çu ®Ò Bªn c¹nh viÖc thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng chung cña b¸o chÝ th× ®Çu ®Ò bµi b¸o còng mang nh÷ng ®Æc tr­ng, chøc n¨ng riªng cña m×nh. Thùc tÕ ho¹t ®éng b¸o chÝ cho thÊy, mçi nhµ b¸o ®Òu cã nh÷ng quan ®iÓm riªng cña m×nh vÒ chøc n¨ng cña b¸o chÝ. Cã thÓ thÊy ®iÒu nµy qua nh÷ng nhËn ®Þnh cña mét sè nhµ b¸o thÕ giíi. - Nãi ®Õn chøc n¨ng cña ®Çu ®Ò, nhµ b¸o Ph¸p Jean – Luc Martin – Lagardette cho r»ng “®Çu ®Ò bµi b¸o chøa ®ùng hai chøc n¨ng chÝnh: thu hót sù chó ý vµ cung cÊp mét th«ng ®iÖp”. NghÜa lµ nã võa ph¶i hÊp dÉn võa chuyÓn t¶i ®­îc th«ng tin míi. Còng theo t¸c gi¶, t¸c ®éng thÞ gi¸c vµ th«ng tin lµ hai ph­¬ng diÖn cã mèi giao hoµ víi nhau nh­ng ®«i khi chèng l¹i nhau. §Çu ®Ò lµ mét sù tho¶ hiÖp gi÷a phÇn viÕt vµ phÇn h×nh ¶nh. “VÒ nguyªn t¾c chung, ®Çu ®Ò tãm t¾t bµi b¸o. §ã lµ c¸i nh·n mang nh÷ng th«ng tin chØ dÉn cho phÇn néi dung. Nã mang l¹i nhËn thøc tøc thêi vÒ th«ng ®iÖp chÝnh. V× vËy, nã rÊt quan träng ë chç chØ cÇn ®äc ®Çu ®Ò, ®éc gi¶ ®· biÕt ®­îc cèt lâi cña th«ng tin”. [4, 127]. - Nhµ b¸o Michel Voirol còng cã cïng quan ®iÓm nh­ trªn vÒ chøc n¨ng cña ®Çu ®Ò bµi b¸o. Theo t¸c gi¶, ®Çu ®Ò ph¶i lu«n lu«n kh¸c nhau, lu«n lu«n “míi”, kÓ c¶ khi th«ng tin ®­îc ph¸t l¹i. Vµ ®Ó thu hót sù chó ý, ®Çu ®Ò ph¶i ng¾n, ®Ó gi÷ ®­îc sù chó ý th× ®Çu ®Ò ph¶i ®éc ®¸o. [3, 22] - Trong cuèn Sæ tay dµnh cho c¸c nhµ b¸o §«ng vµ Trung ¢u (Handbook for Journalists of Central and Eatern Europe) cña Malcolm F. Mallette, t¸c gi¶ ®· chØ ra r»ng, ®Çu ®Ò bµi b¸o cã bèn chøc n¨ng: + Tæng kÕt th«ng tin + Ph©n ®Þnh møc ®é quan träng cña c©u chuyÖn + Chóng lµ nh÷ng yÕu tè rÊt dÔ nhËn thÊy trong viÖc tr×nh bµy cña mét trang b¸o + Chóng g©y c¶m t×nh ®èi víi ng­êi xem (gióp hä quyÕt ®Þnh trë thµnh ®éc gi¶). [1, 31] - Cßn theo quan niÖm cña nhµ b¸o Ph¸p Loic Hervouet, “chøc n¨ng ®Çu tiªn cña ®Çu ®Ò lµ “b¾t m¾t” (thu hót m¾t) ®éc gi¶ khi hä l­ít xem tê b¸o ®Çu tiªn. Th«ng th­êng khi mua b¸o, ®éc gi¶ chØ nh×n lªn tê b¸o chø Ýt khi xem phÇn môc lôc: ng­êi ®· quen ®äc mét tê b¸o sÏ mua ngay tê b¸o mµ kh«ng quan t©m l¾m ®Õn viÖc trong sè b¸o cã nh÷ng g×. Còng cã nh÷ng ng­êi xem l­ít qua tê b¸o Êy tr­íc khi quyÕt ®Þnh mua. Dï hä cã ph¶i mua b¸o, hay nhËn ®­îc b¸o miÔn phÝ, th× viÖc ®Çu tiªn bao giê còng lµ nh×n l­ít qua xem cã g× ®¸ng ®äc hay kh«ng. Mét ®Çu ®Ò hÊp dÉn, ngay lËp tøc sÏ thu hót sù chó ý cña ®éc gi¶.” + Chøc n¨ng thø hai cña ®Çu ®Ò, theo t¸c gi¶ nã “lµ mét yÕu tè ph©n biÖt bµi nµo quan träng h¬n bµi nµo. Nã thÓ hiÖn sù lùa chän cña ban biªn tËp. §äc toµn bé c¸c ®Çu ®Ò trong mét tê b¸o, ®éc gi¶ sÏ biÕt ngay h«m nay cã g× míi vµ tyh«ng tin nµo quan träng h¬n”. + TiÕp theo, t¸c gi¶ cho r»ng “gióp ®éc gi¶ lùa chän lµ vai trß chÝnh cña ®Çu ®Ò”, nghÜa lµ cã khi ®éc gi¶ chØ ®äc ®Çu ®Ò, hoÆc ®äc ®Çu ®Ò xong hä xem lu«n bµi b¸o, còng cã khi l¹i trë l¹i ®äc sau… V× vËy, theo t¸c gi¶ “®Çu ®Ò ph¶i nªu bËt ®­îc chñ ®Ò, nÕu cã thÓ ®­îc th× nªu c¶ gãc ®é cña bµi b¸o n÷a. §Çu ®Ò ph¶i nhÊn m¹nh cã g× míi, cã g× hay ®¸ng ®äc.” Cã nh­ vËy, ®éc gi¶ míi cã thÓ lùa chän bµi b¸o nµo lµ cÇn ®äc khi xem l­ít qua tê b¸o. [6, 71- 72] §Çu ®Ò lµ mét phÇn cña bµi b¸o vµ kh«ng thÓ t¸ch rêi bµi b¸o. Nã phô thuéc néi dung th«ng tin cña bµi b¸o ®ã vµ còng mang nh÷ng chøc n¨ng chung cña b¸o chÝ. §Ó thùc hiÖn ®­îc chøc n¨ng ®ã, theo t¸c gi¶ Vò Quang Hµo ®Çu ®Ò ph¶i tho¶ m·n Ýt nhÊt hai yªu cÇu: Kh¸i qu¸t ®­îc néi dung th«ng tin cña c¶ bµi b¸o trong mét cÊu tróc ®Þnh danh ng«n ng÷ x¸c ®Þnh, chuÈn mùc, ng¾n gän vµ cã thÓ cã søc biÓu c¶m (®èi víi mét vµi lo¹i ®Çu ®Ò). Thø hai, ®Çu ®Ò ph¶i ®­îc tr×nh bµy hÊp dÉn (vÒ ma-kÐt). Hai yªu cÇu nµy còng ®«ng thêi lµ hai ®iÒu kiÖn ®Ó mét ®Çu ®Ò nÝu m¾t ng­êi ®äc. §ã lµ ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ. [5, 173] Ch­¬ng II Thùc tÕ sö dông ®Çu ®Ò bµi b¸o hiÖn nay 1 CÊu tróc cña ®Çu ®Ò bµi b¸o: §Çu ®Ò bµi b¸o cã hÊp dÉn hay kh«ng phô thuéc nhiÒu yÕu tè trong ®ã viÖc lùa chän ng«n ng÷ vµ cÊu tróc ng÷ ph¸p lµ ®iÒu rÊt quan träng sÏ quyÕt ®Þnh giäng ®iÖu, phong c¸ch thÓ hiÖn cña mçi t¸c gi¶. CÊu tróc cña ®Çu ®Ò cã 3 lo¹i: 1.1/§Çu ®Ò cã cÊu tróc lµ mét tõ “Tõ lµ ®¬n vÞ nhá nhÊt cã nghÜa hoµn chØnh vµ cÊu t¹o æn ®Þnh dïng ®Ó ®Æt c©u” [8, 63]. Tõ ë ®©y lµ tõ ®¬n hoÆc tõ ghÐp. Nã cã thÓ lµ danh tõ, ®éng tõ hoÆc tÝnh tõ. Lo¹i nµy cã tÇn sè xuÊt hiÖn rÊt Ýt. Do vËy còng kh«ng ph¶i lµ lo¹i cÊu tróc ®­îc sö dông nhiÒu. 1.2/§Çu ®Ò cã cÊu tróc lµ mét c©u “C©u lµ ®¬n vÞ dïng tõ hay ®óng h¬n dïng ng÷ mµ cÊu t¹o nªn trong qu¸ tr×nh t­ duy, th«ng b¸o, nã cã nghÜa hoµn chØnh, cã cÊu t¹o ng÷ ph¸p vµ cã tæ chøc ®éc lËp” [8, 207]. §©y ®­îc coi lµ c¸ch ®Æt ®Çu ®Ò kh¸ ®¬n gi¶n. Th­êng th× ng­êi ®Æt ®Çu ®Ò cø tãm t¾t néi dung bµi vµ viÕt thµnh mét c©u theo 2 lo¹i: c©u ®¬n hoÆc c©u ghÐp. C©u ®¬n cã kÕt cÊu chñ – vÞ, lµ lo¹i c©u c¬ së, th­êng phæ biÕn trong ho¹t ®éng giao tiÕp vµ ch÷ viÕt hµng ngµy. Do cã kÕt cÊu ®¬n gi¶n nªn c©u ®¬n ®­îc sö dông nhiÒu cho c¸c ®Çu ®Ò bµi b¸o d­íi c¸c d¹ng nh­ c©u trÇn thuËt, c©u nghi vÊn, c©u c¶m th¸n, c©u mÖnh lÖnh. Trong khi ®ã, c©u ghÐp l¹i phøc t¹p h¬n nhiÒu. C©u ghÐp th­êng “biÓu hiÖn nhËn thøc nhiÒu mÆt cña c¸c hiÖn t­îng kh¸ch quan vµ biÓu ®¹t tÝnh phøc t¹p bªn trong cña c¸c hiÖn t­îng kh¸ch quan ®ã th«ng qua biÖn ph¸p t­ duy phøc t¹p” [9, 203-204]. C©u ghÐp cã cÊu tróc tõ hai côm chñ – vÞ trë lªn vµ cã c¸c thµnh tè phô ®i kÌm nh­ ®Þnh ng÷, bæ ng÷ nªn cã kh¶ n¨ng chøa ®ùng th«ng tin lín. Do tÝnh phøc t¹p cña nã nªn viÖc sö dông c©u ghÐp kh«ng ph¶i dÔ dµng, mÆt kh¸c còng do yªu cÇu ®Çu ®Ò ph¶i ng¾n gän nªn ®©y lµ lo¹i ®­îc sö dông Ýt . 1.3/§Çu ®Ò cã cÊu tróc lµ mét ng÷ Ng÷ lµ ®¬n vÞ ng÷ ph¸p ë bËc trung gian gi÷a tõ vµ c©u. Mét ng÷ th­êng cã 4 lo¹i [8, 120-188]: 1.3.1/KiÓu danh ng÷: Danh ng÷ lµ mét ng÷ cã danh tõ lµm chÝnh tè (thµnh tè trung t©m). ChÝnh tè cña danh ng÷ cã thÓ lµ danh tõ ®¬n thÓ, danh tõ tæng thÓ, danh tõ trõu t­îng hay danh tõ vÞ trÝ. Danh ng÷ cã chøc n¨ng ®Þnh danh, do vËy rÊt phï hîp víi kiÓu ®Çu ®Ò nªu vÊn ®Ò, gäi tªn sù vËt, hiÖn t­îng. VÝ dô: + ChuyÖn l¹ ë chïa Ph¸p V©n (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 4/4) + TÊm hu©n ch­¬ng tr­íc ngµy ®æi tªn (Hµnéimíi, ngµy 7/1) + ­íc väng cña nguån nh©n lùc trÝ tuÖ (Hµnéimíi, ngµy14/1) + HiÖu qu¶ tõ c¸ch lµm hay (Hµnéimíi, ngµy21/2) + Mét nÐt ®éc ®¸o trong v¨n ho¸ ViÖt Nam (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy30/5) + VÞ mÆn cña con ch÷ (Tuæi trÎ, ngµy 3/9) + Sù g¸n ghÐp phi lÞch sö, (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 12/12) + Th«ng ®iÖp cña nghÞ lùc thÐp (Tuæi trÎ, ngµy 13/12) 1.3.2/KiÓu ®éng ng÷: Lµ ng÷ cã ®éng tõ lµm chÝnh tè, ®i kÌm víi nã lµ c¸c phô tè. CÊu tróc nµy cã kh¶ n¨ng nhÊn m¹nh hµnh ®éng, qu¸ tr×nh cña sù kiÖn, hiÖn t­îng nhê vµo ®éng tõ ®­îc ®Æt ë ®Çu c©u. ë cÊu tróc nµy, chñ ng÷ bÞ l­îc ®i, chØ cßn vÞ ng÷. §éc gi¶ chØ biÕt ®­îc chñ thÓ khi ®· ®äc xong bµi b¸o. VÝ dô: + §i t×m bÝ mËt b­ëi Phóc Tr¹ch (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 30/5) + Ho¸ th©n thµnh chiÕn sÜ quyÕt tö (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 10/10._.) + Th¨m nhµ m¸y cña mét gi¸m ®èc anh hïng (Hµnéimíi, ngµy 14/1) + Gi÷ g×n vÎ ®Ñp lÔ héi (Hµnéimíi, ngµy 29/1) + QuyÕt t©m xo¸ xe dï, bÕn cãc (Hµnéimíi, ngµy 4/5) + D­ng lÒu trä häc (Tuæi trÎ, ngµy 14/2) + Rñ nhau lµm Web (Tuæi trÎ, ngµy15/7) + Gieo ­íc m¬ trªn ®ång ruéng (Tuæi trÎ, ngµy 4/9) + C¶nh b¸o « nhiÔm m«i tr­êng hËu cóm gµ (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 15/2) 1.3.3/KiÓu tÝnh ng÷: Lµ ng÷ cã tÝnh tõ lµm chÝnh tè, cã kh¶ n¨ng biÓu hiÖn phÈm chÊt, tÝnh chÊt cña nh©n v©t, sù kiÖn, sù vËt ®­îc nãi tíi trong ®Çu ®Ò bµi b¸o. KiÓu nµy th­êng thÝch hîp víi nh÷ng ®Çu ®Ò mang tÝnh biÓu c¶m. Tuy nhiªn lo¹i nµy Ýt ®­îc sö dông do kh«ng phï hîp víi cÊu tróc ®Þnh danh cña ®Çu ®Ò bµi b¸o.VÝ dô: + Hoang s¬ suèi c¸ L­¬ng Ngäc. (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy16/5) + S«i ®éng thÞ tr­êng quÇn ¸o gi¸p TÕt (Hµnéimíi, ngµy13/1) + Nhøc nhèi n¹n cê b¹c ®Çu n¨m (Hµnéimíi, ngµy 7/2) + §Ëm ®µ ©m s¾c ViÖt (Hµnéimíi, ngµy 5/6) + T­ng bõng ngµy khai tr­êng (Hµnéimíi, ngµy 6/9) + Nhén nhÞp vµnh ®ai biªn giíi (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 26/9) + Rén rµng “thµnh phè mÆt trêi” (Tuæi trÎ, ngµy 26/1) + Nhäc nh»n ®­êng ®i häc (Tuæi trÎ, ngµy 18/3) +Loay hoay s¾p xÕp nhµ m¸y ®­êng (Tuæi trÎ, ngµy 21/8) 1.3.4/Ng÷ æn ®Þnh ho¸ Lµ lo¹i ®¬n vÞ h×nh thµnh khi dïng tõ ®Ó cÊu t¹o c©u nh­ng kh«ng ph¶i lµ ®¬n vÞ cã s½n vµ kh«ng cã cÊu t¹o æn ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ng«n ng÷, cã nhiÒu ng÷ dÇn dÇn æn ®Þnh ho¸. Qu¸ tr×nh æn ®Þnh ho¸ t¹o nªn nh÷ng tõ ghÐp hai tiÕng hoÆc ë ph¹m vi réng h¬n lµ nh÷ng ®¬n vÞ cã thÓ gäi lµ “thµnh ng÷”. 2. Ph©n lo¹i ®Çu ®Ò Nh­ ®· nãi, sè l­îng ®Çu ®Ò bµi b¸o lµ rÊt lín, do ®ã viÖc ph©n chia c¸c c¸ch thøc ®Æt ®Çu ®Ò còng kh«ng thÓ ®Çy ®ñ hÕt ®­îc. V× vËy, trong kho¸ luËn nµy, chóng t«i chØ tËp hîp vµ ph©n chia nh÷ng ®Çu ®Ò cã tÇn sè xuÊt hiÖn lín. Mçi lo¹i ®Çu ®Ò, chóng t«i ®­a ra nh÷ng vÝ dô cô thÓ vµ ph©n tÝch néi dung ®Ó tiÖn cho viÖc xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a tªn bµi vµ néi dung. Sau khi kh¶o s¸t, chóng t«i thÊy c¸c ®Çu ®Ò th­êng ®­îc ®Æt theo nh÷ng c¸ch thøc sau: 2.1/§Çu ®Ò th«ng b¸o - KiÓu ®Çu ®Ò nµy phæ biÕn nhÊt cho hÇu hÕt c¸c tin. Nh­ trªn ®· nãi, tham väng duy nhÊt cña ®Çu ®Ò nµy lµ cung cÊp th«ng tin chÝnh cho ®éc gi¶. Th«ng tin trong bµi b¸o hÊp dÉn th× ®Çu ®Ò còng hÊp dÉn, nghÜa lµ ®Çu ®Ò nµy phô thuéc vµo néi dung bµi. VÝ dô: + §¶o B¹ch Long VÜ ®­îc cÊp ®iÖn 24/24 giê. (Tuæi trÎ, ngµy 30/10) Tin nµy th«ng b¸o sÏ diÔn ra lÔ c¾t b¨ng kh¸nh thµnh chÝnh thøc ®­a tr¹m ®iÖn giã vµo khai th¸c, cÊp ®iÖn th­êng xuyªn cho qu©n, d©n vµ lùc l­îng thanh niªn xung phong trªn ®¶o. Tin cßn cho biÕt tæng sè vèn ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh; thêi h¹n sö dông ®iÖn mçi ngµy cña ng­êi d©n trªn ®¶o tr­íc khi cã tr¹m míi nµy. §Çu ®Ò ®· ®­a ®­îc th«ng tin quan träng nhÊt, do vËy ®éc gi¶ chØ cÇn l­ít qua lµ biÕt ®­îc th«ng tin míi + Tr­êng C§ GTVT3 (TP.HCM): Hµng tr¨m sinh viªn ®Ëp ph¸ ký tóc x¸. (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 9/5) §©y lµ tin s©u vÒ nguyªn nh©n vô ®Ëp ph¸. §ã lµ do nhµ tr­êng kh«ng t«n träng ý kiÕn vµ nhu cÇu cña sinh viªn, dÉn ®Õn viÖc mét sè sinh viªn sau khi uèng r­îu say ®· hµnh ®éng qu¸ khÝch kÐo theo ph¶n øng l©y lan cña nhiÒu sinh viªn trong tr­êng råi tíi ký tóc x¸ g©y rèi vµ ph¸ ho¹i. + QuËn 3, TP. HCM: sËp nhµ, 2 ng­êi chÕt, 8 ng­êi bÞ th­¬ng. (Tuæi trÎ, ngµy 2/1) Tin nãi vÒ mét ng«i nhµ bÞ sËp lóc ®ang x©y dùng. Tin cho biÕt thêi gian x¶y ra, nguyªn nh©n, c«ng t¸c cøu hé vµ t×nh tr¹ng c¸c n¹n nh©n. §Çu ®Ò nªu ®­îc chi tiÕt næi bËt nhÊt, do vËy ®éc gi¶ cã ®­îc c¸i nh×n tæng qu¸t vÒ sù kiÖn, hä cã thÓ tiÕp tôc ®äc tin hoÆc còng cã thÓ kh«ng v× ®· n¾m ®­îc th«ng tin chÝnh cña bµi. + N¨m 2004: SÏ cã 14.000 ng­êi nghiÖn ë TP.HCM trë thµnh c«ng nh©n. (Tuæi trÎ, ngµy 27/1) §©y lµ sè häc viªn ®· hoµn tÊt viÖc cai nghiÖn vµ ®­îc chuyÓn sang lµm c«ng nh©n theo ®Ò ¸n sau cai nghiÖn. NhiÒu ®¬n vÞ, doanh nghiÖp ®¨ng ký tiÕp nhËn häc viªn sau cai nghiÖn vµo lµm viÖc. + Chñ tÞch n­íc TrÇn §øc L­¬ng ®· vÒ ®Õn Hµ Néi, kÕt thóc tèt ®Ñp chuyÕn th¨m chÝnh thøc ba n­íc LB Nga, CH Hung-ga-ri vµ V­¬ng quèc Anh. (Hµnéimíi, ngµy 28/5) + HÇm H¶i V©n sÏ ®­îc ®­a vµo sö dông cuèi n¨m nay. (Tuæi trÎ, sè 4023, ngµy 29/1) + UBND Thµnh phè ra chØ thÞ tæ chøc phôc vô TÕt Gi¸p Th©n, ph¸t ®éng “TÕt trång c©y” vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt vô ®«ng xu©n 2004. (Hµnéimíi, ngµy 8/1) + Quü b¶o trî trÎ em ViÖt Nam tiÕp nhËn 3 tû 535 triÖu ®ång tµi trî cña Bé C«ng nghiÖp. (Hµnéimíi, ngµy 7/1) + Ch¸y lín t¹i Cty giµy Th­îng Th¨ng – TP.HCM (Lao ®éng cuèi tuÇn, sè 6617, ngµy 17/10) + Néi c¸c I-xra-en th«ng qua kÕ ho¹ch ®¬n ph­¬ng cña Thñ t­íng A-ri-en Sar«n (Hµnéimíi, ngµy 8/6) + Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam tæ chøc träng thÓ §¹i lÔ PhËt ®¶n PhËt lÞch 2548. (Hµnéimíi, ngµy 3/6) + §ång Nai: C«ng an x· dïng sóng thÞ uy dÉn ®Õn chÕt ng­êi (Tuæi trÎ, ngµy 27/9) + I-r¾c: BÊt ®ång vÒ lùa chän chÝnh phñ tæng thèng l©m thêi. (Hµnéimíi, ngµy 1/6) … Nh÷ng ®Çu ®Ò trªn ®Òu kh¸i qu¸t ®­îc th«ng tin chÝnh cña bµi. Do vËy, ®äc gi¶ khi l­ít qua còng cã thÓ cã ®­îc ý niÖm tæng qu¸t vÒ th«ng tin. - §èi víi tin th× ®©y lµ kiÓu ®Çu ®Ò ®¾c dông, tuy nhiªn víi c¸c lo¹i bµi th× møc ®é sö dông kh«ng nhiÒu nh­ trªn tin. VÝ dô: + LÊn chiÕm ®Êt ®ai x©y dùng nhµ kh«ng phÐp t¹i 114 Hoµng Hoa Th¸m. (Hµnéimíi, ngµy 23/2) Bµi viÕt vÒ khiÕu kiÖn cña c¸c hé d©n sè nhµ 114 cò, nay lµ 375 Hoµng Hoa Th¸m, ph­êng Ngäc Hµ (Hµ Néi) ®èi víi mét sè gia ®×nh chiÕm dông diÖn tÝch phô, ®­êng ®i chung vµ x©y dùng kh«ng phÐp ®Ó sö dông riªng. + Gµ chÕt hµng lo¹t ë Long An – TiÒn Giang. (Tuæi trÎ, ngµy 2/1) Th«ng b¸o t×nh h×nh c¸c ®µn gµ chÕt hµng lo¹t chØ trong thêi gian rÊt ng¾n sau khi xuÊt hiÖn mét vµi dÊu hiÖu. Bµi viÕt còng ®­a ra nguyªn nh©n vµ c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt. + C¸c bÕn xe sÏ n»m ë ngo¹i vi thµnh phè. (Hµnéimíi, sè ngµy 5/1) Theo quy ho¹ch míi cña Thñ ®«, c¸c bÕn xe kh¸ch liªn tØnh vµ xe t¶i liªn tØnh ®Òu ®ù¬c x©y dùng ë phÝa B¾c, Nam vµ T©y nam thµnh phè, nghÜa lµ phÝa ngoµi thµnh phè ®Ó dÔ dµng ho¹t ®éng. + Bµ Ng« B¸ Thµnh – “ng­êi ®µn bµ thÐp” ®· ra ®i… (Tuæi trÎ, ngµy 6/2) + §ång Th¸p: h¬n 8.200 HS ph¶i nghØ häc v× lò (Tuæi trÎ, ngµy 27/9) + ViÖt Nam tõng cã nh÷ng h¶i ®éi Hoµng Sa. (Tuæi trÎ, ngµy 31/1) + Hµ Néi: chen nhau nép thuÕ tr­íc b¹ nhµ ®Êt (Tuæi trÎ, ngµy 30/12) + Tõ nay ®Õn 2010: SÏ më thªm 110 tr­êng §H, C§ (Tuæi trÎ, ngµy 11/10) … Cã thÓ nãi ®Çu ®Ò th«ng b¸o la lo¹i cung cÊp th«ng tin hiÖu qu¶ vÒ sù kiªn, qu¸ tr×nh, hiÖn t­îng. Nhê vËy ®éc gi¶ sÏ dÔ dµng n¾m b¾t ®­îc th«ng tin ngay mµ kh«ng cÇn ph¶i ®äc c¶ bµi. 2.2/§Çu ®Ò gi¶i thÝch. Th­êng th× kiÓu ®Çu ®Ò nµy ®­a tªn riªng, danh tõ lªn phÇn ®Çu cña ®Çu ®Ò, phÇn cßn l¹i nªu ®Æc ®iÓm cã tÝnh chÊt næi bËt hoÆc mang tÝnh thêi sù cña tªn riªng, danh tõ ®ã. Vµ gi÷a hai phÇn cña ®Çu ®Ò th­êng sö dông mét g¹ch nèi hoÆc dÊu hai chÊm nh»m lµm râ thµnh phÇn chÝnh.VÝ dô: + Hoa kim ch©m – n÷ hoµng vitamin. (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 9/5) §©y kh«ng chØ lµ mét lo¹i hoa ®Ñp mµ cßn lµ vÞ thuèc quý ch÷a ®­îc c¸c bÖnh ®­êng tiÕt niÖu, ch¶y m¸u cam, viªm gan… §©y còng lµ mét thø “rau” cao cÊp giµu vitamin cã thÓ chÕ biÕn thµnh c¸c mãn ¨n ®éc ®¸o. Do vËy, trång hoa kim ch©m ®em l¹i nguån lîi kinh tÕ lín. T¸c gi¶ ®· chän mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm gi¸ trÞ cña hoa ®Æt cho ®Çu ®Ò. + èc sªn lín – mãn ngon bÞ bá quªn. (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 4/4) Bµi viÕt cho biÕt nh÷ng chÊt bæ cã trong èc sªn vµ t¸c dông ch÷a bÖnh, ®Æc ®iÓm sinh häc cña nã. §©y lµ lo¹i thøc ¨n tèt cho gia cÇm, thuû s¶n, c©y trång. Trong khi ë n­íc ta èc sªn bÞ bá quªn th× t¹i Ph¸p hµng n¨m ph¶i nhËp khÈu víi sè l­îng lín ®Ó lµm thøc ¨n. + Nh¹c sÜ NguyÔn V¨n Nam: Ng­êi viÕt giao h­ëng nhiÒu nhÊt n­íc. (Tuæi trÎ, ngµy 31/1) Bµi cho biÕt «ng lµ nh¹c sÜ sinh ra ë vïng quª nh¹c tµi tö, ®­îc ®µo t¹o bµi b¶n vÒ ©m nh¹c tõ nhá vµ s¸ng t¸c rÊt nhiÒu b¶n nh¹c cho c¸c lo¹i ®µn. ¤ng còng lµ nh¹c sÜ ®Çu tiªn cña ViÖt Nam ®­îc Mü ®Æt hµng ®Ó dµn dùng t¸c phÈm míi t¹i NewYork + Cµ cuèng – mãn gia vÞ cña bËc ®Õ v­¬ng. (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 11/4) Trong lÞch sö, cµ cuèng tõng ®­îc coi lµ ngang hµng víi c¸c mãn s¬n hµo h¶i vÞ quý hiÕm ®Ó ®em d©ng vua. Tinh dÇu cµ cuèng ®­îc xÕp lµ lo¹i s¶n phÈm cña c«n trïng ®­îc b¸n víi gi¸ cao nhÊt. Tuy nhiªn, ngµy nay cµ cuèng ®ang cã nguy c¬ tuyÖt chñng. + VÞt bÇu Quú – nguån m× chÝnh tù nhiªn. (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 16/5) §©y lµ mét gièng vÞt quý, ®Æc s¶n cña d©n téc Th¸i (NghÖ An). Víi nh÷ng thí thÞt Ýt mì, dµy ch¾c vµ tØ lÖ m× chÝnh cao, vÞt bÇu Quú ®­îc ®¸nh gi¸ lµ gièng vÞt ngon nhÊt n­íc ta. + Ba ba – thÇn tµi n­íc ngät (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 24/10) Do cã t¸c dông ch÷a bªnh, bæ m¸u, t¨ng c­êng søc khoÎ, vµ lµ mãn ¨n ngon, ®Æc s¾c nªn ba ba lµ mét loµi thuû s¶n cã kh¶ n¨ng ®em l¹i nguån lîi kinh tÕ cao, vµ ®­îc mÖnh danh lµ “thÇn tµi n­íc ngät”. + Niªn gi¸m ®iÖn tho¹i vµ nh÷ng trang vµng: CÈm nang mua s¾m vµ c¬ héi giao th­¬ng. (Hµnéimíi, ngµy 17/6) Nªu nh÷ng tiÖn Ých cña cuèn s¸ch víi ng­êi d©n vµ c¸c doanh nghiÖp. Iöc c¶i tiÕn néi dung vµ h×nh thøc ®Ó cuèn s¸ch ngµy cµng tiÖn lîi h¬n. + Cá mËt – nguån ®­êng tù nhiªn lý t­ëng (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 18/4) Lo¹i cá nµy cã tû lÖ ngät gÊp 300 lÇn so víi ®­êng, cã t¸c dông cho trÝ nhí vµ t¹o giÊc ngñ s©u. §ång thêi lµ mét d­îc phÈm tèt cho ng­êi m¸c bÖnh bÐo ph×, tiÓu ®­êng. DÔ trång, ®Çu t­ Ýt mµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. + T«n ThÊt B¸ch – ng­êi trÝ thøc cña nh©n d©n. (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 28/3) + Thñ Thiªm - ®« thÞ sinh th¸i (Tuæi trÎ, ngµy 11/11) + NguyÔn Hoµng Ph­¬ng – mét ®êi kh¸m ph¸ ®Õn cïng. (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 28/3) + Rau hÑ – vÞ thuèc tiÖn dông vµ rÎ tiÒn. (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 5/12) + Chïa Hµ Néi – cèt c¸ch ch©n, thiÖn, mü cña «ng cha. (Hµnéimíi, ngµy 1/5) + Enya – n÷ hoµng cña nh÷ng b¶n th¸nh ca. (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 9/5) + Xu©n §Ønh – vïng quª giµu truyÒn thèng c¸ch m¹ng. (Hµnéimíi, ngµy1/5) … 2.3/§Çu ®Ò c©u hái §©y lµ ®Çu ®Ò nµy ®­îc sö dông kh¸ phæ biÕn trªn c¸c b¸o. C¨n cø vµo nh÷ng mèi quan hÖ gi÷a néi dung vµ tªn bµi, chóng t«i thÊy cã hai lo¹i: C©u hái ë ®Çu ®Ò ®­îc tr¶ lêi trong bµi C©u hái ë ®Çu ®Ò kh«ng ®­îc tr¶ lêi trong bµi. - C©u hái ë ®Çu ®Ò ®­îc tr¶ lêi trong bµi Víi lo¹i nµy, ®éc gi¶ ®­îc høa hÑn mét c©u tr¶ lêi ch¾c ch¾n ë phÝa d­íi bµi. §Çu ®Ò nµy th­êng cã tõ ®Ó hái V× sao, t¹i sao, nh­ thÕ nµo… HoÆc ®­îc dïng cho nh÷ng bµi pháng vÊn, hoÆc ®èi víi nh÷ng bµi mµ c©u hái ®· mang gi¸ trÞ kh¼ng ®Þnh 9®éc gi¶ chØ biÕt ®iÒu nµy sau khi ®· ®äc xong bµi. Vµ cã thÓ coi ®©y lµ mét thñ ph¸p nh»m g©y sù chó ý cña ®éc gi¶. VÝ dô + V× sao n«ng s¶n ViÖt Nam cÇn cã th­¬ng hiÖu? (Hµnéimíi, ngµy 8/1) Bµi viÕt gåm 2 phÇn, trong mçi phÇn ®Ò cã ®­a lêi gi¶i thÝch cho ®Çu ®Ò. §ã lµ: x©y dùng th­¬ng hiÖu cho n«ng s¶n nh»m n©ng cao søc m¹nh c¹nh trnh trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ toµn cÇu vµ ®Ó møc tiªu thô tr¸i c©y ViÖt Nam ë néi ®Þa vµ xuÊt khÈu kh«ng bÞ chªnh lÖch. + V× sao gi¸ thuèc t¨ng 100 – 400%? (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 22/8) Bµi nµy chØ ra nguyªn nh©n cña viÖc t¨ng gi¸ thuèc lµ do mét sè m¹ng l­íi ®· thao tóng viÖc ph©n phèi ®éc quyÒn, nhiÒu tÇng nÊc. Gi¸ b¸n ®­îc n©ng lªn b»ng nhiÒu thñ ®o¹n l¾t lÐo, khi thuèc ®Õn tay bÖnh nh©n th× ®· t¨ng tõ 100 – 400%. + N¨m 2003: c¸c tr­êng tuyÓn sinh nh­ thÕ nµo? (Tuæi trÎ, ngµy2/2) Bµi viÕt ®­a ra sè ®iÓm chuÈn c¸c tr­êng §H cña n¨m 2003 ®Ó ®éc gi¶ biÕt ®­îc ®iÓm chuÈn cña n¨m tr­íc, qua ®ã hä cã thÓ lùa chän tr­êng cø vµo sè ®iÓm ®­a ra. + Ch¸y rõng cã chñ ý, lµm sao ®Ó ng¨n chÆn? (Hµnéimíi, ngµy 3/6) Bµi nãi vÒ c¸c rõng thuéc thµnh phè Hµ Néi th­êng x¶y ch¸y mµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµ do con ng­êi g©y ra. §Ó ng¨n chÆn t×nh tr¹ng nµy, ph¶i xÐt xö nghiªm minh víi ®èi t­îng g©y ra. Vµ ngµnh kiÓm l©m còng ph¶i ®­îc trang bÞ c¸c hå chøa n­íc di ®éng, c¸c lo¹i m¸y b¬m hiÖn ®¹i, khi quy ho¹c rõng ph¶i t¹o n­íc dù tr÷ cho c«ng t¸c phßng, ch÷a ch¸y rõng. + V× sao vÉn ph¶i mua vµng gi¸ cao? (Tuæi trÎ, ngµy 6/5) Bµi cho biÕt, gi¸ vµng thÕ giíi ®· gi¶m nh­ng trong n­íc vÉn cao. Nguyªn nh©n lµ do c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ t­ nh©n sau khi nhËp vµng vÒ ph¶i chê gia c«ng thµnh vµng miÕng míi b¸n ra thÞ tr­êng vµ ph¶i tuú thuéc vµo l­îng vµng c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i b¸n ra ®Ó ®iÒu chØnh gi¸. Bµi viÕt nµy cã dung l­îng kh¸ dµi, ®éc gi¶ muèn biÕt nguyªn nh©n th× ph¶i ®äc hÕt c¶ bµi, do vËy dÔ dÉn ®Õn mÊt thêi gian cña hä. + Mua ®Êt dù ¸n: lµm g× ®Ó tr¸nh rñi ro? (Tuæi trÎ, ngµy 4/6) Bµi viÕt nªu tr­êng hîp mua ®Êt dù ¸n bÞ “cß” lõa. Sau ®ã cã ®­a ra lêi khuyªn khi mua nhµ, ®Êt: kh«ng mua qua t­ nh©n, t×m hiÓu kü t×nh tr¹ng ®Òn bï, gi¶i to¶, nãi râ môc ®Ých mua vµ ph¶i chó ý tíi c¸c néi dung trong b¶n hîp ®ång. + V× sao ThÓ C«ng thay t­íng? (Hµnéimíi, ngµy 2/2) Bµi viÕt chØ ra nguyªn nh©n ë lèi ch¬i v« hån, sù liªn kÕt cÇu thñ láng lÎo, ý thøc chiÕn thuËt vµ chiÕn th¾ng kÐm, cÇu thñ lÊy th« b¹o lµm vò khÝ… dÉn ®Õn nh÷ng trËn thua liªn tiÕp vµ nguy c¬ rít h¹ng. + KiÕn nghÞ cña cö tri gi¶i quyÕt ®­îc ®Õn ®©u? (Tuæi trÎ, ngµy 9/1) Bµi ®­a ra nhiÒu kiÕn nghÞ cña c¸c cö tri vÒ nhiÒu vÊn ®Ò, trong ®ã cã vÊn ®Ò giao th«ng. Tuy nhiªn, nh÷ng kiÕn nghÞ nµy chØ míi ®­îc ®­a vµo dù kiÕn ®Ó xem xÐt, chø ch­a ®­îc gi¶i quyÕt ®Ó kh¾c phôc, xö lý nhiÒu vÊn ®Ò do d©n kiÕn nghÞ. + N«ng d©n nu«i gµ: Tr¾ng tay mµ cßn… tr¶ l·i!? (Tuæi trÎ, ngµy 22/3) Bµi viÕt vÒ viÖc ng­êi n«ng d©n bÞ thÊt thu v× ®µn gµ bÞ thiªu huû trong dÞch cóm gia cÇm, hä ph¶i chê tiÒn hç trî nh­ng vÉn ch­a cã. Trong khi ®ã, tiÒn nî ng©n hµng hä vÉn ph¶i chÞu l·i vµ ®µnh tiÕp tôc chê chñ tr­¬ng “xö lý” c¸c mãn nî cña c¬ quan chøc n¨ng. KiÓu ®Çu ®Ò nµy gièng nh­ lêi kh¼ng ®Þnh, ®éc gi¶ cã thÓ hiÓu ngay th«ng tin. + B­u ®iÖn Hµ Néi: TÝnh c­íc sai cßn do¹ c¾t dÞch vô? (Tuæi trÎ, ngµy 19/8) Bµi cho biÕt viÖc nhiÒu thuª bao dÞch vô Mega VNN bÞ b­u ®iÖn Hµ Néi tÝnh c­íc sai khiÕn mçi th¸ng hä ph¶i thanh to¸n mét kho¶n tiÒn lín. §¸ng l­u ý h¬n, hä cßn bÞ do¹ sÏ c¾t dÞch vô nÕu kh«ng tr¶ tiÒn c­íc ®óng thêi h¹n. Còng gièng nh­ ®Çu ®Ò trªn, ®Çu ®Ò nµy tuy ®Æt c©u hái nh­ng thùc chÊt ®· lµ lêi kh¼ng ®Þnh. + Xe ®¹p ViÖt Nam bÞ kiÖn. V× sao? (Tuæi trÎ, ngµy 12/8) +V× sao Trung Quèc ph¶i h¹n nhiÖt t¨ng tr­ëng? (Hµnéimíi, ngµy 12/5) + TiÒn polyme b¶o qu¶n vµ sö dông nh­ thÕ nµo? (Hµnéimíi, ngµy 16/2) + ThÞ tr­êng ph©n bãn: l¹i “sèt”, T¹i sao? (Tuæi trÎ, ngµy 3/8) + V× sao sinh viªn ph¶i lµm viÖc tr¸i nghÒ? (Hµnéimíi, ngµy 16/2) + Nhµ ë cho ng­êi thu nhËp thÊp: V× sao triÓn khai muén? (Tuæi trÎ, ngµy 17/2) + ThuÕ thu nhËp c¸ nh©n söa ®æi cã g× míi? (Hµnéimíi, ngµy 10/5) - C©u hái ë ®Çu ®Ò kh«ng ®­îc tr¶ lêi trong bµi. ë lo¹i ®Çu ®Ò nµy, th«ng tin trong bµi th­êng ch­a ®­îc gi¶i quyÕt. T¸c gi¶ chØ nªu sù kiÖn, hiÖn t­îng, qu¸ tr×nh vµ ®Ó ®éc gi¶ tù suy nghÜ, tù hiÓu sù kiÖn ®ã chø kh«ng nªu nhËn ®Þnh cña m×nh VÝ dô: + Ph¶i sèng chung víi « nhiÔm ®Õn bao giê? (Tuæi trÎ, ngµy 2/1) Bµi viÕt vÒ cuéc sèng cña ng­êi d©n ë ph­êng B¾c Mü An, quËn Ngò hµnh S¬n, §µ N½ng khi ph¶i chÞu « nhiÔm nguån n­íc vµ kh«ng khÝ tõ h¬n 10 n¨m nay. T×nh tr¹ng « nhiÔm ngµy cµng nÆng, tuy nhiªn c¸c c¬ quan chøc n¨ng vÉn ch­a cã biÖn ph¸p g×, cho nªn ng­êi d©n n¬i ®©y kh«ng biÕt ®Õn bao giê míi tho¸t khái « nhiÔm. + Bao giê Hµ Néi cã nhµ trä c«ng nh©n? (Hµnéimíi, ngµy 26/2) Bµi viÕt ®­a ra con sè lao ®éng ngo¹i tØnh ë Hµ Néi ph¶i sãng ë nh÷ng khu nhµ t¹m bî, æ chuét do kh«ng cã chç ë cè ®Þnh vµ dÔ dÉn ®Õn søc lao ®éng bÞ gi¶m hoÆc sa vµo c¸c tÖ n¹n x· héi… ViÖc bao giê c¸c doanh nghiÖp Hµ Néi cã khu nhµ trä cho c«ng nh©n vÉn lµ c©u hái ch­a cã lêi gi¶i ®¸p. + Khu di tÝch Hoµng thµnh – liÖu cã thµnh hå chøa n­íc? (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 29/2) Bµi nãi vÒ viÖc b¶o vÖ khu di tÝch Hoµng thµnh – Thµng Long trong mïa m­a b·o. C¸c m¸i che ®· ®­îc dùng lªn ®Ó tr¸nh n­íc m­a tõ trªn xuèng cho khu di tÝch, nh­ng viÖc n­íc d­íi hè khai quËt d©ng tõ d­íi lªn th× l¹i ch­a cã h­íng gi¶i quyÕt triÖt ®Ó. Bµi kh«ng nªu ra kh¶ n¨ng khu di tÝch sÏ bÞ ngËp, nh­ng còng kh«ng ®­a ra biÖn ph¸p kh¾c phôc vÊn ®Ò nµy. + Nói B©n: ai b¸n, ai mua? (Tuæi trÎ, ngµy 10/1) Di tÝch lÞch sö v¨n ho¸ quèc gia Nói B©n (x· Thuû An, HuÕ), n¬i vua Quang Trung lËp bµn tÕ trêi ®Êt lªn ng«i hoµng ®Õ ®· bÞ ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng tù do chiÕm dông vµ chia nhá ®Ó b¸n lµm n¬i ch«n cÊt, biÕn n¬i ®©y thµnh nghÜa ®Þa. ChÝnh quyÒn n¬i ®©y vÉn ch­a cã biÖn ph¸p m¹nh ®Ó chÊm døt t×nh tr¹ng nµy. + ViÖt Nam sÏ cã ®iÖn h¹t nh©n? (Hµnéimíi, ngµy 31/5) Bµi viÕt kh«ng ®­a ra c©u tr¶ lêi v× viÖc x©y dùng nhµ m¸y ®iÖn h¹t nh©n míi chØ trong dù ¸n. Bµi b¸o chØ ra c¸i ta cßn thiÕu khi x©y dùng nhµ m¸y, ®ã lµ nguån nh©n lùc, nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt phôc vô cho viÖc néi ®Þa ho¸ ®iÖn h¹t nh©n, h¬n n÷a vÞ trÝ x©y dùng nhµ m¸y vÉn ch­a ®­îc x¸c ®Þnh. Do vËy, tuy bµi viÕt kh«ng kh¼ng ®Þnh nh­ng ®éc gi¶ còng hiÓu viÖc sö dông ®iÖn h¹t nh©n h¹t nh©n chØ lµ chuyÖn trong t­¬ng lai. + Vïng v¨n ho¸ cång chiªng T©y Nguyªn Di s¶n phi vËt thÓ ®­îc UNESCO c«ng nhËn? (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 16/5) Bµi viÕt nãi vÒ viÖc Ban Di s¶n v¨n ho¸ phi vËt thÓ (Bé VH – TT) chän “Vïng v¨n ho¸ cång chiªng T©y Nguyªn” lµm øng cö viªn ®Ó ®Ö tr×nh UNESCO ®­a vµo danh môc di s¶n thÕ giíi. ViÖc cã ®­îc c«ng nhËn lµ di s¶n thÕ giíi hay kh«ng cßn phô thuéc thêi gian s¾p tíi. + S©n vËn ®éng quèc gia Mü §×nh Bao giê thu míi ®ñ chi? (Hµ Néi míi, ngµy 12/1) ViÖc khai th¸c, b¶o d­ìng vµ sö dông s©n vËn ®éng thêi hËu Sea Games22, trong ®ã Ban qu¶n lý khu Liªn hîp thÓ thao Mü §×nh ®øng ra ®iÒu hµnh ho¹t ®éng. Ngoµi viÖc tæ chøc c¸c trËn ®Êu giao h÷u bãng ®·, BQL cã thÓ cho thuª s©n thi ®Êu, s©n tËp, cöa hµng… CLB ThÓ C«ng ®¸nh tiÕng thuª s©n lµ mét tÝn hiÖu vui, tuy nhiªn CLB sÏ gÆp khã kh¨n do kinh phÝ thuª cao, vÞ trÝ s©n l¹i xa trung t©m… V× vËy, kh«ng cã c¸c CLB thuª s©n dµi h¹n, kh«ng thu hót c¸c gi¶i quèc tÕ th× viÖc ®¶m b¶o thu chi cña SV§ vÉn lµ ®iÒu nan gi¶i. + B¶o tµng Hµ Néi – Lçi hÑn ®Õn bao giê? (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 8/2) Trong khi hÇu hÕt tØnh thµnh trong c¶ n­íc th× Hµ Néi vÉn ch­a cã mét b¶o tµng cho riªng m×nh. Do vËy, viÖc thµnh lËp mét b¶o tµng cña Hµ Néi lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó nh÷ng hiÖn vËt cña thñ ®o kh«ng ph¶i “ë nhê” trong kho cña mét b¶o tµng TW. Tuy nhiªn, tõ nhiÒu n¨m viÖc x©y dùng nµy vÉn ch­a ®Õn ®©u v× cø lÇn khÊt lÇn nµy lÇn kh¸c. Bëi vËy, kh«ng biÕt ®Õn bao giê b¶o tµng Hµ Néi míi ®­îc x©y dùng. + Canh d­ìng sinh: ch÷a khái bÖnh ung th­ vµ Aids? (Tuæi trÎ, ngµy 9/3) Canh d­ìng sinh lµ mét mãn ¨n do ng­êi NhËt ph¸t minh, cã t¸c dông båi d­ìng c¬ thÓ. Bµi viÕt ®­a ra lêi ph©n tÝch cña tr­ëng khoa néi 2, viÖn y d­îc d©n téc TP.HCM vÒ t¸c dông thùc cña lo¹i canh nay lµ kh«ng ®ñ lín ®Ó ch÷a ®­îc bÖnh nh­ nhiÒu ng­êi vÉn t­ëng. + Cã nªn “giÕt nhÇm h¬n bá sãt”? (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 8/2) + X­¬ng “tª gi¸c ngµn n¨m” trÞ b¸ bÖnh (?) (Tuæi trÎ, ngµy 15/5) + Quy ho¹ch “treo”: “Treo” ®Õn bao giê? (Tuæi trÎ, ngµy 3/7) + Gi¶i bo¸ng ®¸ chuyªn nghiÖp 2004: T©n binh liÖu cã ®¨ng quang? (Hµnéimíi, ngµy 7/1) + SÏ cã b¶o tµng muèi ®Çu tiªn t¹i §«ng Nam ¸? (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 11/4) + Bao giê gi¸ bít leo thang? (Hµnéimíi, ngµy 23/2) +TrÎ em lao ®éng sím – T­¬ng lai vÒ ®©u? (Hµnéimíi, ngµy 4/6) 2.4/§Æt dÊu chÊm löng §èi víi b¸o chÝ, dÊu chÊm löng th­êng ®­îc dïng ®Ó biÓu thÞ ý ng­êi viÕt kh«ng thÓ diÔn ®¹t hay kÓ ra hÕt ®­îc, hoÆc còng cã thÓ ®­îc dïng ®Ó ch©m biÕm, hµi h­íc. VÝ dô: + Nh÷ng ng«i nhµ x©y ®Ó… cá mäc. (Hµnéimíi, ngµy 14/5) Nh÷ng ng«i nhµ ®­îc x©y phÇn th« råi b¸n cho ng­êi mua ®Ó hä tù hoµn thiÖn. Do kh«ng cã giÊy phÐp x©y dùng vµ trong qu¸ tr×nh thi c«ng ®· ¶nh h­ëng ®Õn hÖ thèng h¹ tÇng khu vùc nªn c«ng tr×nh bÞ ®×nh chØ thi c«ng. ViÖc x©y dùng dë dang trong thêi gian dµi khiÕn nh÷ng ng«i nhµ tr«ng nh­ bÞ bá hoang. + Xo¸ quy ho¹ch “treo”: D©n cÇn nh­ng… mét sè “quan” ch­a véi. (Tuæi trÎ, ngµy19/5) NhiÒu dù ¸n chËm triÓn khai khiÕn ng­êi d©n ph¶i chê ®îi vµ chÞu ®ùng trong thêi gian dµi. VÒ vÊn ®Ò nµy, nhiÒu quan chøc cho r»ng cÇn sím gi¶i quyÕt ngay, nh­ng mét sè l¹i tá ra kh«ng véi v· víi viÖc gi¶i quyÕt nµy. + C¸c c«ng tr×nh… rïa. (Tuæi trÎ, ngµy 3/3) Bµi ph¶n ¸nh vÒ nh÷ng c«ng tr×nh giao th«ng (TP.HCM) lu«n bÞ trÔ hÑn, kh«ng ®óng tiÕn ®é thi c«ng vµ thùc hiÖn bëi nhiÒu nguyªn nh©n. ë 3 vÝ dô trªn, dÊu chÊm löng ®­îc dïng ®Ó phª ph¸n sù kh«ng chu ®¸o, thiÕu tr¸ch nhiÖm trong viÖc thùc hiÖn nh÷ng c«ng tr×nh x©y dùng. + Chung c­ cao cÊp, gi¸ cao… träc trêi. (Tuæi trÎ, ngµy 21/5) Xu h­íng x©y dùng vµ mua nhµ chung c­ ®Ó ë t¹i TP.HCM. Nh÷ng chung c­ nµy ®­îc x©y dùng ë vÞ trÝ thuËn lîi, trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i vµ ®Çy ®Î tiÖn nghi nªn cã gi¸ rÊt ®¾t khiÕn nhiÒu ng­êi kh«ng khái giËt m×nh. + Mãn ¨n ngµy TÕt: §Æc s¶n miÒn B¾c, miÒn Trung… cã ®ñ. (Tuæi trÎ, ngµy 16/1) Nh÷ng lo¹i ®Æc s¶n cña miÒn B¾c vµ miÒn Trung tõ ®å kh«, ®å chÕ biÕn s½n ®Õn nh÷ng mãn chÕ biÕn ¨n liÒn ®Òu ®­îc ®­a vµo tiªu thô t¹i thÞ tr­êng phÝa Nam víi sè l­îng lín vµo dÞp TÕt ®Õn. + BiÕn phÕ phÈm thµnh… ®«la. (Tuæi trÎ, ngµy 22/5) Bµi viÕt vÒ mét thanh niªn ®· biÕn nh÷ng lo¹i phÕ phÈm cña c©y quÕ thµnh nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ cao, ®em l¹i nguån lîi kinh tÕ lín vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho hµng tr¨m lao ®éng ë mét vïng nói Qu¶ng Nam. + Du lÞch thÊt thu v×… dÞch cóm gµ. (Hµnéimíi, ngµy 7/2) Do ¶nh h­ëng cña dÞch cóm gµ, l­îng du kh¸ch vµo ViÖt Nam ®· gi¶m nhiÒu khiÕn c¸c c«ng ty du lÞch trong n­íc bÞ thÊt thu. + Hoµng Anh – Gia Lai vÉn… tù tin. (Hµnéimíi, ngµy 10/5) Sau 3 trËn thua liªn tiÕp, ®éi bãng nµy ®· ®Ó mÊt ng«i h¹ng ®Çu b¶ng trong gi¶i C1 ch©u ¸. Trong khi ®ã, kh¶ n¨ng b¶o vÖ chøc v« ®Þch QG còng mong manh do ®ang thua ®iÓm S«ng §µ - Nam §Þnh. Tuy nhiªn, ®éi bãng nµy vÉn tù tin quyÕt t©m giµnh ng«i v« ®Þch. Qua nh÷ng ph©n tÝch vÒ néi dung bµi, cã thÓ thÊy dÊu chÊm löng trong nh÷ng ®Çu ®Ò trªn biÓu thÞ nh÷ng viÖc cã vÎ nh­ ng­îc ®êi hoÆc khã x¶y ra. + “§iÖn tho¹i trao tay”, trao lu«n…phiÒn phøc. (Tuæi trÎ, ngµy 6/12) + Èm thùc thêi… cóm gµ. (Tuæi trÎ, ngµy2/2) + Gi¸ x¨ng dÇu t¨ng: nhµ n«ng ®· “khã” cµng… khã (Tuæi trÎ, ngµy 3/3) … 2.5/Dïng thñ ph¸p ch¬i ch÷ Ch¬i ch÷ lµ “dïng c¸c hiÖn t­îng ®ång ©m, ®a nghÜa,v.v. trong ng«n ng÷ nh»m g©y mét t¸c dông nhÊt ®Þnh (nh­ bãng giã, ch©m biÕm, hµi h­íc…) trong lêi nãi” [10 ,172]. §©y lµ mét thñ ph¸p nghÖ thuËt cã kh¶ n¨ng t¹o gi¸ trÞ biÓu c¶m ®Ó lêi nãi trë nªn sinh ®éng, hÊp dÉn vµ t¹o ®­îc Ên t­îng m¹nh ®èi víi ng­êi nghe, ng­êi ®äc. Thñ ph¸p nµy ®­îc dïng d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, nh­ng theo kh¶o s¸t cña chóng t«i, kiÓu dïng c¸c tõ (hay c¸c ©m tiÕt) cã vá ©m thanh gÇn gièng nhau ®­îc sö dông nhiÒu h¬n c¶. VÝ dô: + Thuèc thó y – Gi¸ cao chÊt l­îng l¹i… “tµo lao” (Tuæi trÎ, ngµy 5/6) §óng nh­ ®Çu ®Ò, bµi viÕt nªu t×nh tr¹ng bÊt æn gi¸ thuèc t¹i c¸cc cöa hµng khiÕn ng­êi d©n ph¶i khæ së, thiÖt thßi v× kh«ng biÕt ®©u lµ gi¸ thuèc chuÈn. + MiÒn T©y vµo mïa tr¸i c©y (Tuæi trÎ, ngµy 11/6) Bµi th«ng tin vÒ ho¹t ®éng bu«n b¸n tr¸i c©y nhén nhÞp khi tíi mïa cña nh÷ng ng­êi d©n ng­êi miÒn T©y Nam Bé. + Tïng “giµ” vµ qu¸n trµ c©m (Tuæi trÎ, ngµy 4/2) Bµi viÕt vÒ mét sinh viªn ®ang thùc hiÖn c¸c c¶nh quay t¹i mét qu¸n trµ dµnh cho nh÷ng ng­êi c©m. + Hµ Néi: ®­êng ngang “phang” ®­êng tµu (Tuæi trÎ, ngµy 23/4) Nh÷ng ®­êng ngang (®i t¾t qua ®­êng tµu) do ng­êi d©n tù ý t¹o ra ®ang ngµy cµng xuÊt hiÖn nhiÒu lµm ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng vµ an toµn giao th«ng ®­êng s¾t. + Thuèc næ vµ cæ vËt (Tuæi trÎ, ngµy 20/4) … Nh÷ng tõ (®­îc in nghiªng) trªn ®Òu cã vá ©m tiÕt gièng nhau vµ chØ kh¸c ë phô ©m ®Çu. Nh÷ng ©m thanh ®­îc lÆp l¹i cã kh¶ n¨ng ®­îc ®éc gi¶ l­u nhí v× sù ®Æc biÖt cña nã, do vËy t¹o hiÖu qu¶ trong viÖc l«i cuèn ng­êi ®äc. Tuy nhiªn, viÖc sö dông c¸c tõ gÇn ©m nµy kh«ng ph¶i lµ ®iÒu dÔ dµng v× nã yªu cÇu ng­êi viÕt ph¶i biÕt chän lùa tõ thÝch hîp c¶ vÒ ý nghÜa vµ t­ t­ëng ®Ó diÔn ®¹t ®­îc ngô ý mµ hä muèn thÓ hiÖn 2.6/Dïng biÖn ph¸p tu tõ. Nh÷ng biÖn ph¸p tu tõ ®­îc sö dông lµ so s¸nh, Èn dô, nh©n ho¸. - So s¸nh lµ nh×n vµo c¸i nµy ®Ó thÊy c¸i kia. Ph­¬ng thøc nµy cã kh¶ n¨ng lµm cho sù kiÖn, vÊn ®Ò ®­îc ®Ò cËp béc lé nh÷ng ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt. Tõ ®ã gióp ng­êi ®äc dÔ h×nh dung h¬n vµ ®Çu ®Ò còng dÔ hiÓu h¬n. VÝ dô: + Tï mï nh­ ®Êt ®ai. (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 6/6) + Toµ ¸n l­¬ng t©m cßn h¬n toµ ¸n x· héi. (Lao ®éng cuèi tuÇn, sè , ngµy 18/4) + Quan liªu, thñ tôc… nh­ lôc b×nh tr«i. (Tuæi trÎ, ngµy 9/1) - Èn dô lµ phÐp dïng tõ ng÷ dùa trtªn sù liªn t­ëng vµ so s¸nh ngÇm. Sù vÝ von trong viÖc so s¸nh ngÇm víi mét h×nh ¶nh cã tÝnh biÓu t­îng cao lµm cho ®éc gi¶ thÝch thó. VÝ dô: + Lé tr×nh hoµ b×nh Trung §«ng bÞ khai tö (Tuæi trÎ, ngµy 29/4) Néi dung bµi nãi vÒ môc tiªu thµnh lËp mét nhµ n­íc Palestine ®éc lËp trªn d¶i Gaza vµ bê T©y vµo n¨m 2005 do bé tø (LHQ, Liªn minh ch©u ¢u, Nga vµ Mü) thiÕt lËp vµ b¶o trî bÞ Israel xÐ bá. §Çu ®Ò trªn ®· ®­îc thÓ hiÖn ngÇm b»ng ®éng tõ khai tö. + Mµu cña téi ¸c (Tuæi trÎ, ngµy 17/9) §Çu ®Ò trªn ®· ngÇm so s¸nh nh÷ng s¾c mµu (®­îc sö dông trong gian tr­ng bµy chÊt ®éc da cam cña VN t¹i Ph¸p) b»ng h×nh ¶nh téi ¸c. - Nh©n ho¸ lµ g¸n cho loµi vËt v« tri nh÷ng hµnh ®éng, suy nghÜ , tÝnh c¸ch… nh­ cña con ng­êi. Ph­¬ng thøc nµy cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng tíi t©m lý, t×nh c¶m cña ng­êi ®äc. VÝ dô: + C¸i chÕt cña mét c©y cÇu tr¨m tuæi (Tuæi trÎ, ngµy 24/6) Bµi viÕt vÒ c©y cÇu lÞch sö cña ng­êi T©y Nguyªn bÞ th¸o rì trong khi ChÝnh phñ ch­a cã v¨n b¶n chÝnh thøc c«ng bè xo¸ bá tuyÕn ®­êng s¾t qua ®©y. + Hå Thanh Lanh kªu cøu (Tuæi trÎ, ngµy 22/9) ViÖc x©y dùng c«ng tr×nh hå Thanh lanh bÞ dë dang, bá ph¬i n¾ng m­a nhiÒu th¸ng khiÕn c«ng tr×nh nµy ch­a x©y xong ®· xuèng cÊp. + Phè cæ Hµ Néi thê ¬ víi… “thÇn löa” (Tuæi trÎ, ngµy 26/3) + Bµn ch©n ®Èy lïi sè phËn (Tuæi trÎ, ngµy 30/9) + TiÕng kªu tõ … dù ¸n (Tuæi trÎ, ngµy 21/2) + Quan hä… ch¹y show mïa TÕt. (Tuæi trÎ, ngµy 17/1) … 2.7/§Çu ®Ò dïng con sè ®Ó nhÊn m¹nh. Nh÷ng con sè th­êng ®­îc ®­a lªn ®Çu ®Ò nh»m nhÊn m¹nh, g©y Ên t­îng. Nh÷ng con sè ®­îc ®­a lªn ®Çu ®Ò th­êng ®­îc ®i kÌm ®Ó diÔn ®¹t mét sù kú l¹ hoÆc lµ nh÷ng con sè rÊt lín. VÝ dô: + 18 tuæi vµ cuèn tiÓu thuyÕt 700 trang (Tuæi trÎ, ngµy 28/4) + 7.896.000® cho mét häc kú? (Tuæi trÎ, ngµy 31/8) + Fan c¶i l­¬ng: 1001 kiÓu ¸i mé (Tuæi trÎ, ngµy 22/9) + CÇu 100m: 6 n¨m cßn chê? (Tuæi trÎ, ngµy 3/6) 2.8/§Çu ®Ò tiÕt lé KiÓu ®Çu ®Ò nµy th­êng ®­îc thÓ hiÖn b»ng nh÷ng tõ ng÷ bÝ Èn khiÕn ®éc gi¶ tß mß, thÝch thó. VÝ dô: + “Con ma xã” ë Ên §é (Tuæi trÎ, ngµy 30/9) Bµi viÕt vÒ mét sinh viªn VN tõng ®i nhiÒu n¬i, biÕt nhiÒu chuyÖn ë Ên §é tíi møc cã thÓ t­ v¸n cho nh÷ng ai hái bÊt kú ®­êng nµo t¹i ®©y. + “Lèc da cam” cuèn tr«i “b¨ng” Thôy §iÓn? (Tuæi trÎ, ngµy 26/6) §©y lµ bµi viÕt dù ®o¸n vÒ kÕt qu¶ trËn ®Êu gi÷a Hµ Lan vµ Thuþ §iÓn trong mïa bãng Euro 2004. + Thµnh phè “nªn ®Õn tr­íc khi chÕt” (Tuæi trÎ, ngµy 27/4) §ã lµ thµnh phè Vµng cña Ên §é, mét trong nh÷ng khu du lÞch ®Ñp nhÊt thÕ giíi. Bµi viÕt thuËt l¹i nh÷ng phong c¶nh, ®iÓm næi tréi cña n¬i ®©y. §Çu ®Ò kh¸ hÊp dÉn ng­êi ®äc bëi kh¶ n¨ng tiÕt lé kÝn ®¸o khiÕn ®éc gi¶ ph¶i ®äc hÕt toµn bé bµi b¸o ®Ó t×m hiÓu khu du lÞch næi tiÕng nµy. + Dù ¸n “ma”, giÊy tõ gi¶, thu tiÒn thËt. (Hµnéimíi, ngµy18/9) Bµi nãi vÒ nh÷ng kÎ lõa ®¶o vµ hµnh vi ph¹m täi trong viÖc mua b¸n nhµ, ®¸t chung c­. + KiÕm sèng trong lßng ®Êt (Tuæi trÎ, ngµy 13/4) + BÝ Èn trang ®iÓm cung ®×nh HuÕ ( Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy 20/6) + §i mua… cö nh©n, th¹c sÜ (Tuæi trÎ, ngµy 26/4) + Phong Nha – KÎ Bµng: ChiÕc ch×a kho¸ më cöa kho b¸u. (Tuæi trÎ, ngµy 14/2) + §o¹n ®­êng “tö thÇn” (Tuæi trÎ, ngµy 27/4) … 2.9/§Çu ®Ò trÝch dÉn. Lµ lo¹i ®Çu ®Ò trÝch dÉn trùc tiÕp c©u nãi cña chñ thÓ ®­îc nãi tíi trong bµi. §Çu ®Ò nµy t¹o cho ®éc gi¶ c¶m gi¸c nguån tin cña t¸c gi¶ ®¸ng tin cËy v× ph¶i lµ ng­êi trùc tiÕp gÆp, nghe nh©n vËt nãi míi cã thÓ ®­a ra lêi trÝch dÉn ®ã. Chñ thÓ cña lêi trÝch dÉn th­êng lµ nh÷ng nh©n vËt næi tiÕng, hoÆc nh÷ng ng­êi tiªu biÓu trong x· héi. Lo¹i nµy th­êng ®­îc sö dông trong bµi pháng vÊn, lêi ph¸t biÓu hoÆc bµi ch©n dung. + “GÇn nh­ c¶ n­íc Iraq ®ang tham gia kh¸ng chiÕn” (Tuæi trÎ, ngµy 16/4) §Çu ®Ò nµy lÊy lêi tuyªn bè cña mét phãng viªn Ph¸p bÞ b¾t cãc t¹i Iraq khi ®­îc tr¶ tù do. + “§ång bµo ta ®Òu lµ con ch¸u B¸c Hå” (Tuæi trÎ, ngµy 20/4) §Çu ®Ò trÝch dÉn lêi TBT N«ng §øc M¹nh trong chuyÕn th¨m ®ång bµo d©n téc Cäi vµ M· LiÒng. + “T«i t¾m ®êi m×nh trong c©u d©n ca” (Tuæi trÎ, ngµy 20/9) §Çu ®Ò trÝch dÉn lêi cña mét phô n÷ Ba na khi nãi vÒ t×nh yªu cña m×nh víi d©n ca. + “C¸c ch¸u ph¶i häc tËp tèt nh­ tinh thÇn §iÖn Biªn Phñ” (Tuæi trÎ, ngµy 21/4) §©y lµ lêi §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p trong buæi gÆp mÆt nh÷ng häc sinh ®­îc nhËn häc bæng cña ch­¬ng tr×nh “V× §iÖn Biªn th©n yªu”. + Nh¹c sÜ Hoµng V©n: “Hß kÐo ph¸o” – tÊm giÊy th«ng hµnh ®­a t«i vµo ©m nh¹c. (Lao ®éng cuèi tuÇn, ngµy18/4) + “T«i chØ lµ… mét «ng tõ gi÷ ®Òn” (Hµnéimíi, ngµy1/9) + Nh¹c sÜ Thanh Tïng: “Con ng­êi c« ®¬n vµ nhá bÐ biÕt bao” (Lao ®«ng cuèi tuÇn, ngµy 8/8) … 2.10/§Çu ®Ò ®Æt theo tªn t¸c phÈm ®iÖn ¶nh, ca khóc, ý th¬, danh ng«n… + “Ng­êi nhÖn” (Tuæi trÎ, ngµy 15/4) §Çu ®Ò lÊy tªn cña mét bé phim Mü ®Ó ®Æt cho bµi viÕt vÒ nh÷ng ng­êi lµm c«ng viÖc treo m×nh trªn c¸c cao èc ®Ó tu söa. + “Em ¬i Hµ Néi… nãng!” (Tuæi trÎ, ngµy 23/6) Bµi viÕt vÒ c¸i n¾ng g¾t gao ®Çu mïa ë Hµ Néi vµ nçi khæ cña sinh viªn khi ph¶i chÞu c¸i nãng gÇn 40 ®é. §Çu ®Ò dùa theo tªn ca khóc “Em ¬i Hµ Néi phè + Ngµy héi cña “nh÷ng ng­êi thÝch ®ïa” (Tuæi trÎ, ngµy 6/1) Bµi viÕt vÒ cuéc triÓn l·m 20 n¨m b¸o Tuæi trÎ c­êi, t¹i ®©y cã nhiÒu ®éc gi¶ cña tê b¸o cïng tham gia c¸c ch­¬ng tr×nh ®­îc tæ chøc trog triÓn l·m. Nh÷ng ®éc gi¶ cña tê b¸o ®­îc vÝ víi “nh÷ng ng­êi thÝch ®ïa” – Tªn t¸c ph©me cña nhµ v¨n Thæ NhÜ Kú Azit Nezin. + “Sèng trong ®¸ chÕt n»m trong ®¸” (Tuæi trÎ, ngµy 3/1) Bµi viÕt vÒ cuéc sèng cña ng­êi H’M«ng ë §ång V¨n (Hµ Giang), mét m¶nh ®Êt víi 70% diÖn tÝch tù nhiªn lµ nói ®¸, 30% cßn l¹i lµ nói trén ®¸. V× vËy cuéc sèng cña ng­êi d©n n¬i ®©y hoµn toµn g¾n liÒn víi ®¸. §Çu ®Ò lÊy theo lêi mét ®o¹n bµi h¸t cña ng­êi d©n n¬i ®©y, nh­ng ®Çu ®Ò còng khiÕn ng­êi ®äc liªn t­ëng ®Õn c©u th¬ cña Tè H÷u: “Sèng trong c¸t chÕt n»m trong c¸t”. + “Hµ néi ®ã niÒm tin yªu hy väng” (Hµnéimíi, ngµy 9/10) + “Nhí vÒ Hµ Néi” (Hµnéimíi, ngµy 18/9) + “§©y, l¾ng hån nói s«ng ngµn n¨m” (Hµnéimíi, ngµy 12/10) … 2.11/§Çu ®Ò sö dông thµnh ng÷, tôc ng÷, ca dao… + C¸i cß lÆn léi… vØa hÌ (Lao ®éng cuèi tu._.