Một số biện pháp nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh ở Trung học phổ thông (THPT)

tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào công cuộc lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [21; 21]. ở cấp học phổ thông, môn GDCD là một trong những môn học cơ bản góp phần tạo nên nội dung hạy học, giáo dục toàn diện nhân cách học sinh. Nhiệm vụ giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức và pháp luật cho học sinh được thực hiện ở tất cả các môn học và được thông qua các hình thức giáo dục trong nhà trường. Nhưng chỉ có môn GDCD mới có thể trực tiếp giáo dục cho học sinh những tri thức đó theo một hệ thống xác định và toàn diện. Song thực tế, nhiều nhà trường của chúng ta hiện nay xem môn học này như một môn "phụ". Việc đánh giá học lực, ý thức, thái độ học tập của các em cũng chủ yếu dựa trên kết quả của các môn tự nhiên, các môn chuyên, môn "chính" như văn, toán, ngoại ngữ... Vì sự coi nhẹ đó mà chất lượng học môn GDCD ở nhiều trường không cao. Điều đó không chỉ thể hiện ở điểm số trong sổ điểm mà cả trong suy nghĩ, tình cảm và hành động của các em học sinh. Có lẽ đây cũng là một trong những nguyên nhân góp phần vào sự xuống cấp về đạo đức của một bộ phận không nhỏ thanh niên học sinh hiện nay? Thực trạng trên, theo tôi có nhiều nguyên nhân như: nội dung chương trình GDCD ở phổ thông còn thiếu tính thời sự, phương pháp dạy học chưa phù hợp, phương tiện dạy học quá sơ sài, nghèo nàn không gây được hứng thú học tập cho học sinh... Và một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến thực trạng trên đó là cách thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh đối với bộ môn GDCD ở THPT hiện nay. Trong khi đó, giáo dục phổ thông đang yêu cầu đổi mới theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá và đa dạng hóa. Sự đổi mới này đòi hỏi phải tiến hành một cách đồng bộ trên tất cả các khâu của quá trình đào tạo từ mục tiêu, nội dung, chương trình, phương pháp giảng dạy, kiểm tra, đánh giá, cơ sở vật chất… Để đánh giá kết quả học tập của học sinh có thể sử dụng nhiều phương pháp khác nhau như quan sát, vấn đáp, trắc nghiệm (tự luận, khách quan). Mỗi phương pháp đều có ưu điểm và hạn chế của nó. Tuỳ theo mục tiêu cụ thể của từng phần, từng bài học mà lựa chọn phương pháp thích hợp. Việc kiểm tra hiện nay chủ yếu là tự luận rất đơn điệu, vì tiêu chí đánh giá chủ yếu là dựa trên khả năng ghi nhớ. Việc kiểm tra, đánh giá như vậy không phản ánh được thực chất năng lực học tập của học sinh và không tạo được hứng thú học tập cho học sinh. Qua quá trình tìm hiểu vấn đề trên, tôi thấy có rất nhiều công trình nghiên cứu về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ở nhiều cấp học, ở nhiều môn, nhưng đi sâu vào nghiên cứu việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ở bộ môn GDCD bậc THPT thì chưa có công trình nghiên cứu nào. Vì vậy, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: "Một số biện pháp nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh ở THPT". 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở tìm hiểu về lí luận và thực tiễn vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD, đề tài nhằm đề xuất một số biện pháp tác động tới nội dung, phương pháp, phương tiện kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học bộ môn này ở trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh trường THPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh ở trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng. 4. Giả thuyết khoa học Vấn đề kiểm tra,đánh giá kết quả học tập môn GDCD có vai trò quan trọng góp phần quyết định chất lượng dạy - học của bộ môn này ở THPT. Nếu vấn đề này được đổi mới với hệ thống các phương pháp, hình thức, phương tiện kiểm tra, đánh phù hợp nó sẽ thực sự trở thành công cụ hữu hiệu cho các nhà quản lí nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo của nhà trường, nâng cao tinh thần chủ động, sáng tạo của giáo viên, tính tích cực học tập, rèn luyện của học sinh ở THPT Thái Phiên nói riêng và các trường THPT nói chung. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận của vấn đề kiểm tra, đánh giá nói chung và các biện pháp nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ở THPT nói riêng. 5.2. Tìm hiểu thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh ở trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng và nguyên nhân của thực trạng đó. 5.3. Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD ở THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng. 6. Giới hạn đề tài Nghiên cứu những biện pháp tác động đến quá trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh ở trường THPT thuộc thành phố Hải Phòng. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí luận Đọc, phân tích các tài liệu có liên quan tới vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh. 7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra Lập hai loại phiếu điều: Một mẫu dành cho giáo viên và một mẫu dành cho học sinh. Trong đó mẫu dành cho giáo viên là 25 phiếu, mẫu dành cho học sinh là 200 phiếu. Địa bàn điều tra là trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng. 7.2.2. Phương pháp quan sát Quan sát các buổi kiểm tra (cả các giờ kiểm tra bài cũ) môn GDCD ở trường THPT Thái Phiên và dự các giờ ngoại khoá ở các lớp. Nội dung quan sát tập trung vào cách thức ra đề, tổ chức kiểm tra, chấm bài, sử dụng công cụ, phương tiện trong kiểm tra. 7.2.3. Phương pháp chuyên gia Hỏi ý kiến các nhà khoa học giáo dục về cách thức kiểm tra, đánh giá môn học như thế nào để nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học. 7.2.4. Phương pháp thống kê toán học Để tính toán, so sánh số liệu trong quá trình nghiên cứu. 7.2.5. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Tổng kết kinh nghiệm công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ở một số trường tiên tiến. 8. cấu trúc luận văn Gồm 3 phần Phần một: Mở đầu Phần hai: 3 Chương Chương 1: Cơ sở lí luận của vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh THPT. Chương 2: Thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng. Chương 3: Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng. Phần ba: Kết luận và kiến nghị Danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục Chương 1 Cơ sở lí luận về vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh Trung học phổ thông 1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề Mọi hoạt động giáo dục đều bắt đầu từ việc xác định mục tiêu và kết thúc bằng đánh giá. Đánh giá có liên quan chặt chẽ với kiểm tra, dựa vào kết quả của kiểm tra và là kết quả của kiểm tra. Do đó kiểm tra, đánh giá thường đi liền với nhau, kiểm tra là để đánh giá và đánh giá phải dựa vào kiểm tra, là mục đích của kiểm tra [18; 56]. Cùng với sự ra đời của lí luận dạy học, lí luận kiểm tra, đánh giá là một phạm trù được các nhà nghiên cứu và hoạt động thực tiễn về giáo dục rất quan tâm vì nó có chức năng quan trọng trong hoạt động giáo dục. 1.1.1. Trên thế giới Thời kỳ tiền tư bản chủ nghĩa (thế kỷ XV - XVIII) lần đầu tiên trong lịch sử giáo dục thế giới, nhà giáo dục Tiệp Khắc J.A.Comensky đã đặt nền móng cho lý luận dạy học ở nhà trường và xây dựng thành một hệ thống vấn đề trong tác phẩm "Lý luận dạy học vĩ đại", trong đó có nêu ý nghĩa, vai trò của kiểm tra, đánh giá quá trình lĩnh hội tri thức của học sinh, ông lưu ý việc kiểm tra, đánh giá phải căn cứ vào mục tiêu học tập và hướng dẫn học sinh tự kiểm tra, đánh giá kiến thức của bản thân. Về sau các nhà nghiên cứu lý luận dạy học đã phân tích và phát triển lý luận kiểm tra, đánh giá ở các góc độ: vai trò, ý nghĩa, mục tiêu, nội dung, nguyên tắc và phương pháp nhằm đảm bảo tính khách quan của việc kiểm tra, đánh giá. Chẳng hạn nhà giáo dục V.M. Palonsky đòi hỏi: "Đánh giá kiến thức phải thực hiện một quá trình, quá trình đó bao gồm một số yếu tố như: nhận thức đúng mục đích kiểm tra và đánh giá xuất phát từ mục đích dạy học, xác định đúng các bậc thang đánh giá kết quả nắm tri thức của học sinh làm cơ sở cho việc đánh giá khách quan và xác định các hình thức phù hợp". ở Liên Xô cũ và các nước XHCN Đông Âu trước đây đã có nhiều tác giả nghiên cứu về kiểm tra, đánh giá, song trên thực tế các công trình nghiên cứu chủ yếu bàn về kiểm tra, đánh giá kiến thức học sinh thông qua các hình thức trắc nghiệm truyền thống như kiểm tra vấn đáp hoặc bài viết (trắc nghiệm tự luận) chứ chưa quan tâm đến việc kiểm tra, đánh giá bằng hình thức trắc nghiệm khách quan. Từ thế kỷ XVIII việc nghiên cứu lý thuyết phương pháp trắc nghiệm khách quan đã được bắt đầu và đến đầu thế kỷ XIX đã được triển khai rộng rãi ở các nước kinh tế phát triển như Anh, Pháp, Mỹ, đặc biệt ở Mỹ ngày nay đã đạt được thành tựu rất cao về công nghệ trắc nghiệm [18; 56]. Vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập được các tác giả nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau nhưng tất cả các tác giả đều nhấn mạnh ý nghĩa và tầm quan trọng của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Từng bước xây dựng, hoàn thiện cơ sở lí thuyết, cơ sở thực tiễn và quy trình cho kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. 1.1.2. ở Việt Nam Kế thừa những thành tựu nghiên cứu về kiểm tra, đánh giá tri thức học sinh của một số nước trên thế giới, ở nước ta đã có một số công trình nghiên cứu và nhiều bài viết của các tác giả tiêu biểu được đăng tải trên các tạp trí chuyên ngành, các kỷ yếu khoa học trong các cuộc hội thảo cấp quốc gia bàn về kiểm tra, đánh giá chất lượng học tập của học sinh. Các tác giả Lê Khánh Bằng [1], Hà Thị Đức [6], Trần Bá Hoành [12], Đặng Vũ Hoạt [8]... với các bài viết xoay quanh thực trạng và giải pháp kiểm tra, đánh giá trong giáo dục của nước ta trong vài thập kỷ gần đây như: "Một số vấn đề kiểm tra, đánh giá tri thức của học sinh"; "Đánh giá trong giáo dục"; "Kiểm tra, đánh giá tri thức của học sinh trong lịch sử giáo dục và nhà trường"; "Cơ sở lí luận của việc đánh giá chất lượng học tập của học sinh phổ thông". Trong đó tác giả Đặng Vũ Hoạt với bài viết của mình đã trình bày những vấn đề lý luận cơ bản về kiểm tra, đánh giá tri thức kĩ năng, kĩ xảo của học sinh. Với tư cách là người nghiên cứu sâu về lí luận dạy học, tác giả đã trình bày những vấn đề về vị trí, chức năng và các quan điểm kiểm tra, đánh giá tri thức của học sinh dưới góc độ lý luận dạy học hiện nay. Theo tác giả, việc kiểm tra, đánh giá tri thức là một khâu không thể tách rời của quá trình dạy học. Khi tiến hành kiểm tra, đánh giá cần thực hiện tốt chức năng phát hiện- điều chỉnh, chức năng củng cố- phát triển, chức năng giáo dục. Để thực hiện tốt chức năng đó, việc kiểm tra, đánh giá cần tuân theo những nguyên tắc sau: Đảm bảo tính thường xuyên, tính hệ thống, đảm bảo tính toàn diện, tính phát triển và đặc biệt là đảm bảo tính khách quan. Tác giả cho rằng đảm bảo tính khách quan là quan trọng nhất. Nó chẳng những giúp cho việc kiểm tra, đánh giá tri thức mang lại hiệu quả cao mà còn góp phần hình thành và phát triển toàn diện nhân cách của học sinh. Các tác giả Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt [9], Bùi Tường, Hà Thị Đức [10], Phó Đức Hoà [12], Trần Thị Tuyết Oanh [22]... đi sâu vào nghiên cứu một cách có hệ thống những cơ sở lý luận chung của vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Đây là những công trình nghiên cứu đã chính thức được sử dụng làm giáo trình giảng dạy trong các trường đại học sư phạm. Mặc dù vấn đề kiểm tra, đánh giá trong quá trình dạy học đã được sự quan tâm của nhiều nhà khoa học với các khía cạnh khác nhau. Nghiên cứu về vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh thì từ trước tới nay đã có rất nhiều tác giả tham gia, ở các cấp độ như luận văn thạc sỹ hay luận án tiến sỹ đều có cả. Nhìn chung các quan điểm về đánh giá kết quả học tập của học sinh trong nhà trường đều cho thấy: việc đánh giá kết quả học tập của học sinh phải theo một qui trình hợp lí thì mới đạt được tính chính xác, khách quan. Song trong quá trình tìm hiểu vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh, chúng tôi thấy chưa có đề tài nào đi vào nghiên cứu kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của bộ môn GDCD ở THPT. Vì vậy, chúng tôi mạnh dạn chọn vấn đề: "Một số biện pháp nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn giáo dục công dân ở trường Trung học phổ thông" làm đề tài nghiên cứu của mình. 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài 1.2.1. Khái niệm biện pháp Biện pháp là khái niệm được sử dụng rộng rãi trong khoa học giáo dục. Biện pháp là cách làm, cách hành động cụ thể để đi đến một mục đích nhất định. Biện pháp xuất phát từ những giải pháp và sử dụng các phương pháp cụ thể [26]. 1.2.2. Khái niệm hiệu quả Hiệu quả (theo từ điển tiếng Việt) là kết quả như yêu cầu của việc làm, mang lại hiệu quả cao tức là kết quả của quá trình hoạt động đó đạt được ở mức bằng hoặc cao hơn mục tiêu đã đề ra trong khi mức huy động nguồn lực cho hoạt động đó là thấp nhất. Một số nhà khoa học đã luận giải về nội hàm của khái niệm hiệu quả để vận dụng vào việc nghiên cứu từng lĩnh vực cụ thể. Theo tác giả Lê Đức Phúc "Hiệu quả là khái niệm nói lên ảnh hưởng, tác động, hiệu lực hay sự phát huy tác dụng của một hay nhiều nhân tố xuất hiện trước nó" [24]. Hay tác giả Jean Valerien "Hiệu quả quản lí giáo dục được hiểu là mức độ đạt được và phát huy những mục tiêu giáo dục và mục tiêu thao tác quản lí giáo dục đã đề ra trong phạm vi nguồn lực của mình". Như vậy, có nhiều cách hiểu khác nhau về hiệu quả, tuỳ theo từng lĩnh vực và góc độ tiếp cận mà người ta đưa ra khái niệm khác nhau về hiệu quả. Theo chúng tôi hiệu quả là mức độ đạt kết quả của hoạt động so với mục đích dự kiến và cách thức con đường hoạt động tối ưu để đạt kết quả đó và tiếp cận hiệu quả kiểm tra, đánh giá ở góc độ này. 1.2.3. Khái niệm kiểm tra Theo từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học thì kiểm tra được định nghĩa như sau: "Kiểm tra là quá trình sử dụng các công cụ để xem xét sự phù hợp giữa sản phẩm và các tiêu chí đã đề ra về chất lượng hoặc số lượng của sản phẩm mà không quan tâm đến quyết định đề ra tiếp theo". Kết quả của kiểm tra không cho ta giá trị về mặt giải pháp nhưng nó lại có ý nghĩa đối với đánh giá bởi vì kết quả của kiểm tra là cơ sở để đánh giá. Quá trình đánh giá hàm chứa trong đó cả quy trình kiểm tra [18]. Kiểm tra kết quả học tập của học sinh là quá trình giáo viên thu thập thông tin về kết quả học tập của học sinh. Các thông tin này giúp cho giáo viên kiểm soát được quá trình dạy học, phân loại và giúp đỡ học sinh. Những thông tin thu thập được so sánh với tiêu chuẩn nhất định để làm công tác đánh giá [22; 277]. 1.2.4. Khái niệm đánh giá Về vấn đề đánh giá có rất nhiều tài liệu nghiên cứu và đưa ra nhiều định nghĩa và quan niệm khác nhau. Iean-Marie phát biểu rằng: "Đánh giá có ý nghĩa là thu thập một tập hợp thông tin đủ thích hợp, có giá trị và đáng tin cậy để xem xét mức độ phù hợp giữa tập hợp thông tin này với các mục tiêu định ra ban đầu, nhằm đưa ra một quyết định" [4]. Theo Ralph Tyler, nhà giáo dục và tâm lí học nổi tiếng của Mỹ đã định nghĩa "Quá trình đánh giá chủ yếu là quá trình xác định mức độ thực hịên các mục tiêu trong quá trình dạy học" [4]. Theo tác giả Nguyễn Bá Kim thì “ Đánh giá là quá trình hình thành những nhận định, phán đoán về kết quả công việc, dựa vào sự phân tích những thông tin thu được, đối chiếu với những mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra, nhằm đề xuất những quyết định thích hợp để cải thiện thực trạng, điều chỉnh nâng cao chất lượng và hiệu quả công việc”. Ngoài ra còn rất nhiều các định nghĩa khác nữa, nhưng các định nghĩa này đều thống nhất rằng: Đánh giá là một quá trình được tiến hành có hệ thống để xác định mức độ đạt được của học sinh về mục tiêu đào tạo. Nó có thể bao gồm những sự mô tả, liệt kê về mặt định tính hay định lượng những hành vi (kiến thức, kĩ năng, thái độ) của người học ở thời điểm hiện tại đang xét đối chiếu với những tiêu chí của mục đích dự kiến mong muốn, nhằm có quyết định thích hợp để nâng cao chất lượng và hiệu quả của việc dạy và học. Kiểm tra và đánh giá là hai quá trình có quan hệ chặt chẽ với nhau. Kiểm tra là để đánh giá, đánh giá dựa trên cơ sở của kiểm tra [22; 278]. Như vậy, kiểm tra và đánh giá là hai công việc có thứ tự và đan xen nhằm miêu tả và tập hợp những bằng chứng về kết quả của quá trình giáo dục để đối chiếu với mục tiêu. Trong thực tế, có thể tiến hành thu thập các thông tin nhưng không đánh giá. Nhưng để đánh giá được phải tiến hành kiểm tra, thông qua kiểm tra mới có thể đánh giá và đánh giá chính là kết quả của kiểm tra. Kiểm tra luôn gắn liền với đánh giá, chúng có mối quan hệ biện chứng với nhau. Đánh giá trong giáo dục là gì? Đánh giá trong giáo dục là một quá trình hoạt động được tiến hành có hệ thống nhằm xác định mức độ đạt được của đối tượng giáo dục về mục tiêu đã định; nó bao gồm sự mô tả định tính và định lượng kết quả đạt được thông qua những nhận xét, so sánh với những mục tiêu [18]. Trong giáo dục và đào tạo thường áp dụng các loại hình đánh giá cơ bản, tương ứng với chúng có các phương pháp và chuẩn đánh giá (chỉ số đo) nhất định: Các loại hình đánh giá cơ bản thông dụng: * Đánh giá quá trình (sự diễn biến). * Đánh giá đầu vào, đầu ra. * Đánh giá kết quả (sản phẩm). Đánh giá nhà trường theo các chỉ số đo: (1) Quá trình sư phạm tối ưu, tạo cơ sở cho sự phát triển nhân cách người học (thể chất, trí tuệ, lối sống tự lập, có văn hoá, có đạo đức). Theo yêu cầu của bậc học, độ tuổi, thời đại, trong mối quan hệ giữa đầu vào và đầu ra (theo nghĩa rộng) trên cơ sở huy động và tận dụng mọi khả năng có thể có. (2) Hiệu quả ngoài: - Đối với cộng đồng (dân trí, nhân lực, nhân tài, góp phần phát triển cộng đồng). - Đối với địa phương (vai trò hạt nhân, kinh nghiệm tiên tiến, trung tâm khoa học kỹ thuật…). - Đối với ngành (chứng minh quan điểm, định hướng giáo dục đảm bảo liên tục phát triển). Mục đích đánh giá: Đánh giá không có mục đích tự thân. Nó phục vụ cho nhiều mục đích khác nhau: Đánh giá để chứng nhận năng lực, đánh giá để hướng dẫn, điều chỉnh, đánh giá để thúc đẩy, kích thích [18]. Đánh giá không phải là mục đích mà chỉ là phương tiện để đi đến mục đích. Mục đích của đánh giá là để có những quyết định mới đúng đắn và hiệu quả hơn. Mục đích của đánh giá cần đảm bảo ba yêu cầu cơ bản sau [18] *Tính giá trị: Đánh giá phải đúng mục tiêu và nội dung, tính giá trị về nội dung là ưu tiên hàng đầu của mọi cách đánh giá, tức là sự đo lường một mẫu chọn đại diện bao quát được trong phạm vi rộng các kiến thức cần đo theo mục tiêu học tập (về kiến thức, kĩ năng, thái độ). *Tính tin cậy: Mọi cách đánh giá học tập là sự đo lường tính hằng định và chính xác của kết quả kiểm tra, đánh giá, kỹ thuật soạn thảo và chất lượng sử dụng các cách kiểm tra, đánh giá ảnh hưởng tới độ tin cậy. *Tính khả thi: Chọn được hình thức kiểm tra và phương pháp kiểm tra, đánh giá phù hợp với nội dung học tập cần kiểm tra không làm hao phí thời gian, sức lực và tiền của trong quá trình tiến hành kiểm tra, đánh giá mà vẫn đảm bảo các yêu cầu của mục đích đánh giá là đạt được tính khả thi, cũng chính là đạt được tính hiệu quả trong giáo dục. 1.2.5. ý nghĩa và chức năng của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập 1.2.5.1. ý nghĩa Kiểm tra, đánh giá là một khâu quan trọng của quá trình dạy học, thông qua kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh giúp cho giáo viên thu được những thông tin ngược từ học sinh, phát hiện thực trạng kết quả học tập của học sinh cũng như những nguyên nhân cơ bản dẫn tới thực trạng kết quả đó. Đó là cơ sở thực tế để giáo viên điều chỉnh, hoàn thiện hoạt động học của học sinh và hướng dẫn học sinh tự điều chỉnh, tự hoàn thiện hoạt động học của bản thân [22]. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh được tiến hành tốt giúp cho học sinh có cơ hội để ôn tập, củng cố tri thức, phát triển trí tuệ. Đồng thời cũng thông qua kiểm tra, đánh giá mà học sinh có điều kiện để tự kiểm tra về mức độ lĩnh hội tri thức, trình độ tri thức, kĩ năng, kĩ xảo, phương pháp học tập, từ đó có thể tự điều chỉnh cách học. Thông qua kiểm tra, đánh giá kết quả học tập giúp hình thành cho học sinh nhu cầu thói quen tự kiểm tra, đánh giá, nâng cao tinh thần trách nhiệm học tập, rèn luyện tính kỉ luật, tính tự giác và ý chí vươn lên trong học tập. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập có tác dụng điều chỉnh cách dạy của giáo viên và cách học của học sinh. Trên cơ sở các kết quả thu được qua kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh, các cấp quản lí đưa ra những quyết định đúng đắn, chỉ đạo kịp thời hoạt động dạy học trong nhà trường, đảm bảo chất lượng và hiệu quả dạy học. 1.2.5.2. Chức năng cơ bản [22] Chức năng định hướng: Kiểm tra, đánh giá để dự báo khả năng của học sinh có thể đạt được trong quá trình học tập, đồng thời xác định những điểm mạnh và yếu của học sinh. Kiểm tra, đánh giá cũng làm cơ sở cho việc lựa chọn bồi dưỡng năng khiếu, đồng thời giúp cho giáo viên có thể chọn cách dạy phù hợp với khả năng của học sinh và học sinh có thể lựa chọn con đường học tập, phương pháp, tài liệu, hình thức học tập.v.v... Chức năng chuẩn đoán: Kiểm tra, đánh giá chuẩn đoán nhằm hỗ trợ việc học tập. Kiểm điểm lại quá trình học tập trước đây lại vừa có tính chất thúc đẩy, củng cố, mở rộng và nâng cao chất lượng tri thức. Kiểm tra, đánh giá chuẩn đoán phải được tiến hành thường xuyên nó cung cấp cho người học những tín hiệu ngược chiều về việc học tập của họ, từ đó giúp họ khắc phục những thiếu sót, điều chỉnh cách học cho phù hợp. Chức năng xác nhận: Đánh giá xác nhận cung cấp những số liệu để thừa nhận hay bác bỏ sự hoàn thành hay chưa hoàn thành khoá học, chương trình học hoặc môn học để đi đến quyết định là cấp chứng chỉ, cấp bằng hoặc cho lên lớp.v.v. hoặc nhằm xếp loại người học theo mục đích nào đó, thường được tiến hành sau một giai đoạn học tập. Chức năng này có ý nghĩa quan trọng về mặt xã hội. Đánh giá xác nhận bộc lộ tính hiệu quả của một hệ thống đào tạo. 1.2.6. Yêu cầu đối với kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh [22] Kiểm tra, đánh giá phải đảm bảo tính khách quan: Đánh giá khách quan, chính xác là yêu cầu đòi hỏi của xã hội đối với chất lượng của giáo dục, đánh giá khách quan, chính xác tạo ra yếu tố tâm lí tích cực cho người được đánh giá, động viên người được đánh giá vươn lên. Tính khách quan của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập là sự phản ánh trung thực kết quả đạt được về trình độ nhận thức của học sinh so với yêu cầu của chương trình học. Tính khách quan của kiểm tra, đánh giá đòi hỏi việc xây dựng thang đánh giá phải cụ thể, rõ ràng, đảm bảo phản ánh được chính xác kết quả học tập của học sinh. Kết quả đánh giá đó không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của người đánh giá. Để đảm bảo tính khách quan, cần giáo dục cho học sinh ý thức đúng đắn đối với việc kiểm tra, hình thành cho học sinh kĩ năng tự kiểm tra, tự đánh giá một cách đúng đắn để học sinh có thể điều chỉnh cách học của mình, ngăn ngừa thái độ đối phó với việc kiểm tra. Mặt khác kiểm tra, đánh giá đảm bảo khách quan đòi hỏi từ khâu lựa chọn phương pháp, hình thức kiểm tra, đánh giá, xây dựng câu hỏi, quá trình tổ chức kiểm tra-đánh giá đến việc chấm bài... phải đáp ứng được yêu cầu của lí luận dạy học. Kiểm tra-đánh giá đảm bảo tính toàn diện: Đòi hỏi phải đánh giá đầy đủ các mặt, các khía cạnh cần đánh giá theo yêu cầu, mục đích đặt ra, đánh giá toàn diện cho phép xem xét đối tượng được đánh giá một cách đầy đủ, khách quan, chính xác, tránh sự đánh giá phiến diện. Kiểm tra, đánh giá toàn diện kết quả học tập cần được xem xét đầy đủ về số lượng và chất lượng. Cần tính đến các mặt như: khối lượng tri thức, kĩ năng, kĩ xảo mà người học nắm vững; năng lực vận dụng và khả năng sáng tạo; tinh thần thái độ, sự nỗ lực của học sinh. Để kiểm tra, đánh giá đảm bảo tính toàn diện cần phải căn cứ vào mục tiêu dạy học, trên cơ sở đó xác định các nội dung đánh giá sao cho có thể đánh giá đầy đủ các mục tiêu. Kiểm tra-đánh giá đảm bảo tính thường xuyên, có hệ thống: Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh cần phải được tiến hành thường xuyên, có hệ thống, có kế hoạch, đánh giá trước, trong và sau khi học một phần của chương trình, số lần kiểm tra phải đảm bảo đủ để có thể đánh giá chính xác. Đánh giá thường xuyên, hệ thống sẽ cung cấp kịp thời những thông tin ngược cho giáo viên và học sinh, giúp cho giáo viên điều chỉnh liên tục hoạt động dạy, học sinh điều chỉnh hoạt động học nhằm duy trì tính tích cực trong học tập. Để đảm bảo tính toàn diện của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập đòi hỏi phải tiến hành kiểm tra, đánh giá ở từng chi tiết học, từng chương, từng học kì, năm học, tạo cho học sinh có ý thức trách nhiệm trong học tập. Kiểm tra, đánh giá thường xuyên, có hệ thống sẽ định kì cung cấp cho cán bộ quản lí giáo dục, cho giáo viên đầy đủ những thông tin để điều chỉnh kịp thời các hoạt động giáo dục, là cơ sở để đánh giá một cách toàn diện. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập phải đảm bảo tính phát triển: Thông qua kiểm tra, đánh giá phải tạo ra được động lực để thúc đẩy đối tượng được đánh giá vươn lên, có tác dụng thúc đẩy những mặt tốt, hạn chế những mặt tiêu cực. Các yêu cầu trên có mối liên hệ với nhau, chúng cần phải được thực hiện đồng thời trong quá trình kiểm tra, đánh giá. 1.3. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trung học phổ thông 1.3.1. Các mức độ kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trung học phổ thông Kết quả học tập được thể hiện ở mức độ mà người học đạt được so với các mục tiêu đã xác định hay ở mức độ mà người học đạt được trong tương quan chung với những người cùng học khác. Dù hiểu theo nghĩa nào thì đánh giá kết quả học tập cũng phản ánh kết quả mà học sinh đạt được sau một giai đoạn học tập. Như vậy, đánh giá kết quả học tập của học sinh là đánh giá mức độ hoàn thành các mục tiêu đề ra cho học sinh sau một giai đoạn học tập, các mục tiêu này thể hiện ở từng môn học cụ thể. Đánh giá kết quả học tập là xác định mức độ nắm được kiến thức, kĩ năng, thái độ của học sinh so với yêu cầu của chương trình đề ra [22; 277]. Yếu tố cốt lõi nhất trong học tập là phát triển (Học để biết, học để làm, học để cùng nhau chung sống, học để thành người)-UNESCO khuyến cáo về bốn trụ cột giáo dục của thế kỷ XXI. Như vậy, nét bản chất nhất của học tập là sự tiếp nhận kinh nghiệm và giá trị xã hội bằng hoạt động cá nhân trong môi trường xã hội và phát triển kinh nghiệm đó ở chính mình thành thành viên của xã hội. Theo lí thuyết của Benjamin Bloom (được thừa nhận ở hầu hết các nền giáo dục hiện nay) thì quá trình và kết quả học tập luôn bao gồm 3 lĩnh vực [2]. Kiến thức: Bao gồm khả năng ghi nhớ, hiểu, ứng dụng, phân tích, tổng hợp, đánh giá. Các cấp độ cụ thể là: (1) Biết (gồm ghi nhớ, nhận ra và tái hiện). (2) Hiểu (thông hiểu, diễn đạt theo ngôn ngữ của mình). (3) ứng dụng (vận dụng vào các tình huống khác nhau và vào thực tiễn). (4) Phân tích (tách các thành tố của một kiến thức). (5) Tổng hợp (khái quát từ nhiều thành tố thành một vấn đề lớn). (6) Đánh giá (xem xét toàn bộ quá trình, đưa ra nhận định tổng quát). Kỹ năng: Bao gồm những khả năng hoạt động chân tay, sự phối hợp cơ bắp với các giác quan để thực hiện những hành động trong học tập, lao động và đời sống. Trong nhà trường cần phải rèn luyện cho học sinh các kỹ năng: Đọc, nghe, nói, viết, lao động chân tay, tư duy… (1) Đọc (To thành lời, đọc thầm, đọc đúng chính tả, ngữ pháp, rõ ràng, rành mạch, diễn cảm). (2) Viết (đúng chính tả, ngữ pháp, thể loại, viết đẹp ngắn ngọn, rõ ràng, đầy đủ, hình tượng, cảm xúc). (3) Lao động thủ công, cơ khí (Lựa chọn đúng dụng cụ, thao tác đúng, nhanh, thuần thục, đo đạc, tính toán, giải thích kết quả, bảo quản dụng cụ, giải quyết vấn đề có liên quan). (4) Tư duy (phân tích, tổng hợp, khái quát hoá, trừu tượng hoá). Thái độ: bao gồm những đáp ứng về mặt tình cảm đối với các vấn đề có liên quan đến cuộc sống con người với những mức độ biểu hiện khác nhau từ hưởng ứng đến thực hiện. (1) Tiếp thu (rất đồng ý - đồng ý - phân vân - không đồng ý). (2) Đáp ứng (hưởng ứng) (rất cần thiết - khá cần thiết - cần thiết - chưa cần thiết - không cần thiết), cam kết thực hiện. (3) Đánh giá (đánh giá lại các giá trị đúng sai, đánh giá khả năng thực hiện giá trị mới: rất dễ - khá dễ - hơi khó - rất khó). (4) Tổ chức lại hệ thống giá trị mới. (5) Hành động theo giá trị mới. Nói tóm lại, học tập là khả năng và thành tựu phát triển có tính chất tích hợp của con người trên nhiều phương diện: nhận thức, tình cảm, vận động thể chất và trí tuệ. Yêu cầu kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh THPT đối với môn học GDCD cần phải đạt được ở cả 3 lĩnh vực: Kiến thức, kĩ năng, thái độ. Bởi bộ môn GDCD ở cấp THPT có nhiệm vụ giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức và pháp luật cho học sinh ở giai đoạn đầu của tuổi trưởng thành. Năm cuối cấp là khi các em tròn 18 tuổi đã thực sự trưởng thành cả về thể chất, tinh thần và ý thức của người công dân. Có quyền lợi và nghĩa vụ đối với đất nước và phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về mọi hành vi của mình. 1.3.2. Các dạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trung học phổ thông [22; 280] Thứ nhất: Kiểm tra thường xuyên, được giáo viên tiến hành hàng ngày nhằm kịp thời điều chỉnh hoạt động của cả giáo viên và học sinh, thúc đẩy học sinh cố gắng tích cực học tập một cách liên tục, có hệ thống đồng thời tạo điều kiện để quá trình dạy học chuyển sang bước phát triển cao hơn. Kiểm tra, đánh giá hàng ngày được thực hiện qua quan sát một cách có hệ thống hoạt động học tập của học sinh, qua việc lĩnh hội tri thức mới, ôn tập và củng cố tri thức cũ cũng như vận dụng tri thức vào thực tiễn. Thứ hai: Kiểm tra, đánh giá định kì thường được thực hiện sau khi học một phần chương trình hoặc sau một học kì để biết được mức độ nắm vững chương trình, kiểm tra định kì có tác dụng giúp giáo viên và học sinh nhìn lại kết quả làm việc sau m._.ột thời gian nhất định, củng cố và mở rộng những điều đã học, tạo cơ sở để từ đó có định huớng tiếp tục dạy-học sang phần tiếp theo. Thứ ba: Kiểm tra tổng kết được thực hiện vào cuối mỗi năm học nhằm đánh giá kết quả chung, củng cố và mở rộng toàn bộ những điều đã học từ đầu năm học, đồng thời tạo điều kiện để chuyển sang năm học mới.  1.3.3. Các phương pháp kiểm tra các phương pháp kiểm tra Quan sát Viết Vấn đáp Tự luận Trắc nghiệm khách quan Bài luận Tiểu luận Luận văn Đúng sai Nhiều lựa chọn Ghép đôi Điền khuyết Trả lời ngắn Phương pháp kiểm tra vấn đáp: Giáo viên tổ chức hỏi và đáp giữa giáo viên và học sinh, qua đó thu được thông tin về kết quả học tập của học sinh. Có thể sử dụng ở mọi thời điểm trong tiết học. Phương pháp này có ưu điểm là giáo viên có điều kiện tiếp xúc trực tiếp với người học. Có thể phát hiện ra những năng lực đặc biệt hoặc những khó khăn của từng cá nhân người học. Tuy nhiên có hạn chế là tốn nhiều thời gian để tiến hành, khó bao quát được toàn bộ chương trình học và bị ảnh hưởng bởi các yếu tố chủ quan. Phương pháp kiểm tra viết: Là hình thức kiểm tra phổ biến, được sử dụng đồng thời với nhiều học sinh. Hình thức này có hai dạng là tự luận và trắc nghiệm khách quan. * Phương pháp kiểm tra viết dạng tự luận: ưu điểm là trong cùng thời gian giáo viên kiểm tra được một số lượng lớn học sinh và cho thông tin tương đối khách quan về kết quả học tập. Nếu câu hỏi được soạn tốt thì có thể tạo điều kiện để học sinh bộc lộ khả năng suy luận, phê phán, đưa ra ý kiến mới. Việc chuẩn bị câu hỏi không mất quá nhiều thời gian. Hạn chế là khó bao quát được nội dung chương trình, chịu ảnh hưởng nhiều ở chủ quan người chấm, tốn nhiều thời gian chấm bài mà độ tin cậy không cao. * Phương pháp trắc nghiệm khách quan: thường bao gồm nhiều câu hỏi, mỗi câu được trả lời bằng một từ, một cụm từ hoặc một dấu hiệu đơn giản. Bao gồm các loại (như phần sơ đồ đã trình bày). ưu điểm: Có khả năng đo được các mức độ nhận thức, bao quát được phạm vi kiến thức rộng, ít phụ thuộc vào chủ quan người chấm, tính khách quan và độ tin cậy cao. Nhược điểm: Chuẩn bị câu hỏi khó khăn, mất nhiều thời gian và được sử dụng chủ yếu để kiểm tra kiến thức và kĩ năng của người học. Nguyên tắc chung khi thiết kế câu hỏi trắc nghiệm khách quan [15] Khi thiết kế một câu hỏi trắc nghiệm khách quan nói chung phải dựa vào ba nguyên tắc cơ bản sau đây: * Tập trung hoàn toàn vào mục tiêu học tập quan trọng (về nội dung và sự thực hiện). * Chỉ gợi cho học sinh kiến thức và sự thực hiện liên quan đến mục tiêu học tập đã định. * Không để những tồn tại làm cản trở hoặc kiềm chế khả năng của học sinh thể hiện sự đạt được mục tiêu học tập muốn đánh giá. (Chẳng hạn, thiếu sót về câu từ, ngữ pháp, hình vẽ… có thể làm ảnh hưởng đến việc trả lời đúng của học sinh giỏi). 1.3.4. Cách tính điểm trung bình Hiện nay việc kiểm tra, đánh giá trong nhà trường THPT có quy định chế độ cho điểm đối với học sinh như sau: *Số lần kiểm tra cho một môn học trong một học kỳ/mỗi học sinh được kiểm tra ít nhất: - Các môn học có từ 2 tiết/tuần trở xuống là 4 lần - Các môn học có từ 2,5 đến 3 tiết/tuần là 6 lần - Các môn học có từ 4 tiết/tuần trở lên là 7 lần *Các hình thức kiểm tra gồm: - Kiểm tra miệng (vấn đáp) thời lượng khoảng 5 đến 7 phút, thường tiến hành ở đầu tiết học. - Kiểm tra viết 15 phút - Kiểm tra viết 1 tiết (45 phút) - Kiểm tra viết cuối kỳ, thời lượng là 45 phút, 60 phút hoặc 90 phút. *Thời điểm tiến hành: - Kiểm tra đầu kỳ(kiểm tra chất lượng) - Kiểm tra miệng được tiến hành thường xuyên trong các tiết học và tối thiểu phải kiểm tra được 2/3 số học sinh trong lớp /học kỳ. - Kiểm tra viết 15 phút bài đầu vào khoảng tuần thứ tư của học kỳ, tuỳ vào nội dung của chương trình học cụ thể mà chọn thời điểm kiểm tra thích hợp. - Kiểm tra giữa kỳ bằng một bài viết 45 phút - Kiểm tra viết 15 phút bài thứ hai vào khoảng tuần thứ mười ba của học kỳ - Kiểm tra cuối kỳ bằng bài viết 45 phút * Cách tính điểm trung bình - Điểm trung bình kiểm tra(TBKT) Đ. miệng + Đ.15 phút + Đ.45 phút ´ 2 TBKT = Tổng số hệ số điểm - Điểm trung bình môn học kỳ(TBm) TBKT ´ 2 + Đ.học kỳ TBm = 3 - Điểm trung bình môn cả năm(TBm CN) TBm HKI + TBm HKII ´ 2 TBm CN = 3 Điểm trung bình học kỳ I (TBHKI) = Tổng TBm/hệ số Điểm trung bình học kỳ II (TBHKII) = Tổng TBm/hệ số Điểm trung bình cả năm (TBCN) = (TBHKI + TBHKII ´ 2)/3 *Cách đánh giá kết quả học tập theo điểm số (Xếp loại học lực) - Học lực giỏi: Điểm TBHK ³ 8,0 và không có môn nào có ĐTBm < 6,5 - Học lực khá: Điểm TBHK 8,0 > ĐTBHK ³ 6,5 và không có môn nào có ĐTBm < 5,0 - Học lực trung bình: Điểm TBHK 6,5 > ĐTBHK ³ 5,0 và không có môn nào có ĐTBm < 3,5 - Học lực yếu: Điểm TBHK 5,0 > ĐTBHK ³ 3,5 và không có môn nào có ĐTBm < 2,0 - Học lực kém: Có một môn có ĐTBm < 2,0 *Điều kiện để xét lên lớp: - Lên lớp thẳng: những học sinh có học lực từ trung bình trở lên, hạnh kiểm từ trung bình trở lên. - ở lại lớp: Những học sinh xếp loại học lực kém. - Học sinh thi lại được lên lớp: Nếu điểm thi lại đủ để nâng điểm TBCN đạt từ trung bình trở lên. *Điều kiện để thi tốt nghiệp THPT: - Học sinh có đủ điều kiện sau: Học sinh đã học xong chương trình THPT hiện hành(liên tục hoặc không liên tục). Có học lực từ yếu trở lên, hạnh kiểm từ trung bình trở lên. Không trong thời gian bị giam giữ hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Ngoài các văn bản quy định của Bộ GD và ĐT các Sở GD và ĐT còn có những văn bản hướng dẫn cụ thể chi tiết cho phù hợp với các địa phương. 1.4. Những xu hướng mới trong kiểm tra, đánh giá 1.4.1. Những xu hướng mới trong kiểm tra, đánh giá hiện nay Việc kiểm tra-đánh giá kết quả học tập của học sinh là một khâu của quá trình dạy và học, là một trong những chức năng quan trọng trong việc điều hành quá trình dạy học, nó có ý nghĩa to lớn trong việc nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục. Đối với giáo dục, đánh giá là một nhiệm vụ mà tầm quan trọng của nó ngày càng được nhận thức rõ hơn. Hơn nữa, một số xu hướng đánh giá truyền thống đã không tạo cơ hội và thúc đẩy quá trình học tập của học sinh. Bởi lẽ trước kia đánh giá chỉ nhấn mạnh về kết quả, các kĩ năng và các sự kiện riêng lẻ, thường tập trung vào các bài tập viết, bài tập phi ngữ cảnh, một câu trả lời đúng duy nhất. Các tiêu chuẩn và tiêu chí thường được giữ kín và bí mật, thường đánh giá sau bài giảng thông qua các bài kiểm tra chuẩn hóa, đánh giá riêng các cá nhân và có rất ít thông tin phản hồi. Đánh giá thường ở bên ngoài, đánh giá đơn lẻ không thường xuyên [15; 15]. Trong vài năm gần đây đã có nhiều hoạt động nhằm cải tiến phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục- đào tạo ở các trường THPT. Những xu hướng đánh giá hiện nay nhằm đánh giá cả một quá trình, với các kĩ năng và kiến thức tổng hợp, bài tập ngữ cảnh hóa và nhiều câu trả lời đúng. Đánh giá trong khi giảng dạy qua các bài kiểm tra không chính thức, đánh giá một nhóm người nên có nhiều thông tin phản hồi. Những đánh giá đa dạng và liên tục. Đó là những xu hướng mới như: đánh giá thay thế, đánh giá kết hợp với giảng dạy, học sinh tự đánh giá, các tiêu chuẩn và tiêu chí công khai. Đánh giá thay thế: Đó là những đánh giá trong khi giảng dạy, nhằm giúp cho giáo viên có những bước quyết định trong mọi thời điểm, đánh giá thay thế bao gồm quan sát, thao tác, trình bày miệng, thử nghiệm, đánh giá dựa trên cơ sở thành tích học tập, hồ sơ học tập, phỏng vấn và đề án. Một đánh giá thay thế là một phương pháp khác với các bài kiểm tra giấy- bút truyền thống, đặc biệt là hầu hết với các bài kiểm tra trắc nghiệm. Đánh giá này lôi cuốn học sinh vào học tập và đòi hỏi phải có những kỹ năng tư duy, nhằm chuẩn bị cho học sinh có thể đảm nhận được những công việc ngày càng phức tạp [15; 17]. Đánh giá kết hợp với giảng dạy: Đổi mới đánh giá học sinh là đánh giá trong toàn quá trình học tập, tức là đánh giá được cả trước, trong và sau khi học trên lớp. Trong giờ học giáo viên không nên chỉ kiểm tra lấy điểm vào sổ vào thời điểm đầu giờ học mà cần kiểm tra trong cả quá trình học tập của họ, qua đó có được thông tin phản hồi, giúp giáo viên điều chỉnh quá trình dạy, đồng thời giúp học sinh điều chỉnh quá trình học. Nếu tập luyện đều như vậy học sinh sẽ hiểu và vươn tới tự đánh giá, tự ý thức bản thân [15; 17]. Học sinh tự đánh giá: Đòi hỏi học sinh tự đánh giá, không phụ thuộc vào những người khác để có thông tin phản hồi. Các tiêu chuẩn và tiêu chí công khai: những xu hướng mới đây ngày càng công khai hóa các tiêu chuẩn và tiêu chí là những phương thức tiện dụng bất kể đánh giá như thế nào, và chúng sẽ giúp chúng ta cải tiến những thể loại để xác định thông tin truyền thống hay cách tân. 1.4.2. Mục tiêu của kiểm tra, đánh giá Tác động tích cực tới học sinh: Tác động trực tiếp nhất của đánh giá có hệ thống, thường xuyên sẽ kích thích hoạt động học tập, cung cấp cho học sinh những thông tin phản hồi về quá trình học tập, khuyến khích năng lực tự đánh giá. Nếu đánh giá là bài kiểm tra lựa chọn để xác định kiến thức của học sinh về những vấn đề nhất định, thì học sinh sẽ cố gắng ghi nhớ thông tin. Mặt khác, nếu đánh giá yêu cầu làm các bài tiểu luận mở rộng thì học sinh sẽ học thêm các kiến thức khó hơn và họ học cách nhớ lại kiến thức chứ không phải là học thuộc lòng kiến thức trong lúc học. Đánh giá có những tác động rõ rệt tới động cơ học tập của học sinh. Nếu học sinh biết được cách thức đánh giá và tính điểm, thì họ tin rằng đánh giá đó sẽ công bằng và cố gắng học hết khả năng. Động cơ học tập của học sinh sẽ cao hơn nếu các yêu cầu đánh giá có liên quan đến kiến thức và mục tiêu học tập dù khó nhưng vẫn có thể làm được và tạo được cơ hội cho học sinh thể hiện khả năng của riêng mình. Các đánh giá xác thực sẽ thúc đẩy học sinh học tập tích cực hơn. Đánh giá học sinh bằng nhiều loại chứ không chỉ tiến hành đơn thuần một loại để giúp học sinh hạn chế được sự lo lắng. Khi học sinh bớt lo thì sẽ khuyến khích được khả năng khai thác, sáng tạo và đạt kết quả. Cuối cùng, mối quan hệ giáo viên - học sinh bị ảnh hưởng bởi bản chất của đánh giá. Khi giáo viên tiến hành các đánh giá một cách cẩn thận và cho biết nhận xét, thì mối quan hệ đó được tăng cường. Ngược lại, nếu học sinh có ấn tượng rằng đánh giá không khoa học, không phù hợp với mục đích của khoá học và được xây dựng để gạt họ, hơn nữa lại đưa ra ít ý kiến nhận xét, thì mối quan hệ sẽ bị phai nhạt. Bao lâu thì giáo viên trả lại bài kiểm tra cho học sinh? Đánh giá tác động đến phong cách mà học sinh cảm nhận hiểu được giáo viên và cho biết mức độ quan tâm của giáo viên đối với học sinh và những gì họ học. Tác động tích cực đối với giáo viên: Cũng giống như học sinh, giáo viên cũng bị tác động bởi bản chất của các đánh giá mà họ giao cho học sinh. Học sinh thì học theo nội dung đánh giá và giáo viên thì dạy để đánh giá. Vì vậy, nếu đánh giá yêu cầu nhớ các vấn đề đã học, thì giáo viên sẽ dạy hàng loạt vấn đề, nếu đánh giá yêu cầu lập luận, thì giáo viên xây dựng các bài tập và các vấn đề đã trải qua yêu cầu học sinh suy nghĩ. Lúc này cần xác định mức độ đẩy mạnh và khuyến khích việc giảng dạy của giáo viên và giáo viên muốn học sinh học những gì. Thường phải có sự cân bằng giữa thời gian giảng dạy và đánh giá. Nếu đánh giá của giáo viên đòi hỏi phải có một thời gian tương đối lâu để chuẩn bị, tiến hành và kết luận, thì thời gian giảng dạy sẽ bị thu hẹp lại. Mục tiêu của đánh giá có chất lượng là giúp thu được các thông tin xác thực hơn để đưa ra các quyết định đối với học sinh. Liệu đánh giá có giúp giáo viên có được suy xét có giá trị hơn không hay lại gây trở ngại cho giáo viên khi đánh giá học sinh? Khi có kết quả đánh giá liệu giáo viên có phân loại học sinh một cách hợp lý không? Cuối cùng, các đánh giá có thể ảnh hưởng đến việc nhận xét của những người khác đối với giáo viên. Liệu giáo viên có cảm thấy dễ chịu khi các nhà quản lý của trường hay phụ huynh học sinh xem xét về các đánh giá của mình không? Quan điểm của các giáo viên khác thì sao? Các đánh giá có xứng với mong muốn của giáo viên trở thành một giáo viên dạy giỏi không? Tác động tích cực đối với cán bộ quản lý giáo dục: Việc đánh giá học sinh cung cấp những thông tin cơ bản về thực trạng dạy học trong một cơ sở, đơn vị giáo dục để có thể chỉ đạo kịp thời, uốn nắn những lệch lạc, khuyến khích, hỗ trợ những sáng kiến, bảo đảm tốt mục tiêu giáo dục. Như vậy việc đánh giá học sinh có ý nghĩa nhiều mặt: Nhằm nhận định thực trạng, định hướng và điều chỉnh hoạt động học của trò đồng thời tạo điều kiện nhận định thực trạng và định hướng hoạt động dạy của thầy. 1.5. Tiêu chí đánh giá hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trung học phổ thông 1.5.1. Đánh giá hiệu quả giáo dục ở trường trung học phổ thông Đánh giá hiệu quả giáo dục ở trường học là xác định mức độ đạt được các mục tiêu giáo dục của nhà trường tại từng thời điểm xác định, trên cơ sở các điều kiện, nguồn lực hiện có được huy động của nhà trường. Đánh giá hiệu quả giáo dục phải đồng thời trên cả hai mặt: sự phát triển về số lượng và sự đảm bảo về chất lượng toàn diện. Để đánh giá được mặt thứ hai cần có: - Cơ sở lí luận. - Thông số cần thiết qua khảo sát. - Khẳng định được sự thành công trong thực hiện các biện pháp. Trong quá trình dạy học, khi tiến hành kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh tại một thời điểm nào đó, giáo viên tạo ra một tình huống sư phạm đặc biệt, buộc học sinh phải bộc lộ kết quả lĩnh hội tri thức, kĩ năng, hình thành thái độ cũng như phát triển nhân cách toàn diện của họ dưới dạng một sản phẩm trí tuệ, đó là bài làm của học sinh. Qua bài làm của học sinh, giáo viên kiểm tra được tình hình nắm tri thức, kết quả hình thành kĩ năng môn học, cũng như biết được mức độ phát triển trí tuệ, thái độ tích cực của học sinh. Giáo viên so sánh kết quả đó của học sinh với mục tiêu cần đạt được, đánh giá mức độ sai lệch giữa kết quả thực với mục tiêu. Nếu có sai lệch lớn chứng tỏ quá trình dạy học có nguy cơ không đạt được mục tiêu đề ra, cần phải có biện pháp khắc phục kịp thời. Trên có sở kiểm tra toàn diện kết quả, đánh giá đúng mức độ của sự sai lệch, giáo viên phải kịp thời phát hiện những nguyên nhân của sự sai lệch để có những điều chỉnh phù hợp, khắc phục sai lệch đó. Sự điều chỉnh có thể được thực hiện bằng đổi mới nội dung, cải tiến phương pháp, phương tiện hình thức tổ chức dạy và học. Tuy nhiên, kết quả của sự điều chỉnh sai lệch phụ thuộc vào mức độ tiếp cận ít hay nhiều với mục tiêu dạy học và tính đầy đủ, kịp thời, chính xác, khách quan của thông tin thu được. Do đó, việc kiểm tra làm cho học sinh bộc lộ được đầy đủ các mặt, các khía cạnh khác nhau của kết quả học tập theo yêu cầu của mục tiêu môn học sẽ đảm bảo cho kết quả điều chỉnh quá trình dạy học được nâng cao. Như vậy có thể nói: hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh là xác định cách thức, phương pháp, phương tiện, hình thức kiểm tra, đánh giá khách quan, toàn diện kết quả học tập của học sinh nhằm thực hiện tốt các yêu cầu sư phạm và nhiệm vụ dạy học đã đề ra. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh là một khâu, một phương pháp quan trọng của quá trình dạy học. Đồng thời kiểm tra, đánh giá cũng là một hệ thống với các thành tố khác nhau. Vì vậy để quá trình kiểm tra, đánh giá đạt hiệu quả chúng ta phải chú ý đến các thành tố như: Xác định mục đích kiểm tra, thi. Kiểm tra để làm gì? Để phân loại học sinh, để xét lên lớp, tốt nghiệp hay tuyển chọn, từ đó xây dựng câu hỏi kiểm tra cho phù hợp. Ví dụ với mục đích tuyển chọn tinh hoa, yêu cầu chính xác phải là ưu tiên cao nhất, cùng với nỗ lực giảm thiểu các yếu tố ngẫu nhiên, yếu tố bất định. Nhưng với mục đích đào tạo thì trong câu hỏi kiểm tra còn "khuyến khích bộc lộ cái sai" có thể có về kiến thức, về kĩ năng của học sinh. nhờ đó người thầy có thể giúp học sinh khắc phục những thiếu sót và hạn chế đó [29]. Xác định nội dung học tập cần kiểm tra, đánh giá. Nghiên cứu mục tiêu và để quyết định lựa chọn phương pháp kiểm tra nào và số lượng câu hỏi. Nội dung học tập cần kiểm tra, đánh giá là kết quả nắm các tri thức, kĩ năng, các biểu hiện của thái độ học sinh đã có được qua quá trình học tập mà học sinh trình bày, bộc lộ trong sản phẩm trí tuệ nào đó theo mục đích của kiểm tra, đánh giá. Các khía cạnh của nội dung kiểm tra, đánh giá chi phối đến hiệu quả của kiểm tra như: Phạm vi tri thức, kĩ năng, thái độ cần đánh giá, khối lượng, chất lượng tri thức, kĩ năng cần đánh giá... các vấn đề này có liên quan với nhau và đặt ra những yêu cầu khác nhau đối với học sinh trong quá trình học tập. Vì vậy, nội dung kiểm tra, đánh giá tác động mạnh tới ý thức học tập của học sinh, cũng như trách nhiệm hướng dẫn của giáo viên [28]. Lựa chọn, vận dụng kết hợp phương pháp, phương tiện trong kiểm tra để học sinh bộc lộ các kết quả học tập, giáo viên phải tạo ra một hoàn cảnh sư phạm đặc biệt buộc học sinh phải trình bày kết quả nhận thức thông qua một sản phẩm trí tuệ. Đó là bài kiểm tra hay bài thi, tình huống đó phản ánh trong các đề kiểm tra, đề thi. Chính đề kiểm tra, đề thi đòi hỏi học sinh phải trình bày nội dung học tập đã lĩnh hội, mức độ, phạm vi kiến thức, kĩ năng mà họ cần thể hiện. Đề kiểm tra, đề thi đặt ra cho học sinh yêu cầu cần thể hiện trong bài làm những mục đích đánh giá xác định. Cách trình bày của đề kiểm tra, đề thi có thể tạo ra những tình huống sư phạm kích thích tư duy độc lập, sáng tạo của học sinh [29]. Cách thức tổ chức và tiến hành các kì kiểm tra, thi Cách thức tổ chức và tiến hành các kì kiểm tra, thi là sự sắp xếp kế hoạch, bố trí giáo viên, phương tiện và sự thực hiện kế hoach đó. Cách tổ chức và tiến hành kiểm tra, thi còn liên quan đến các biện pháp giúp cho học sinh hiểu về nội dung, yêu cầu, kế hoạch kiểm tra, thi trong toàn bộ quá trình dạy học. Tiến hành các buổi kiểm tra, thi nghiêm túc nhưng tránh căng thẳng, tạo điều kiện tâm lí thuận lợi cho học sinh làm bài một cách thoải mái tự tin thì hiệu quả bài làm sẽ tốt hơn, đánh giá kết quả toàn diện, chính xác hơn [30]. Quá trình chấm bài của giáo viên. Qua kết quả thu được trong bài kiểm tra, thi của học sinh giáo viên xem xét, đánh giá bài kiểm tra để phát hiện ra sai lệch, xác nhận hay phủ nhận kết quả, từ đó thực hiện các chức năng của kiểm tra, đánh giá. Đó là quá trình chấm bài. Để quá trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh đạt hiệu quả, yêu cầu giáo viên trong khi chấm bài phải đánh giá chính xác, khách quan, toàn diện kết quả học tập của học. Có như vậy, chúng ta kịp thời phát hiện và điều chỉnh các sai lệch trong kết quả học tập của học sinh để đảm bảo cho quá trình dạy học theo mục tiêu đã đề ra. 1.5.2. Tiêu chí đánh giá hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trung học phổ thông Dựa trên các yêu cầu sư phạm trong quá trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh THPT. Các tiêu chí đó như sau: Một là: Việc kiểm tra, đánh giá phải làm cho học sinh bộc lộ trung thực, chính xác kết quả học tập đồng thời phải đảm bảo tính khách quan, công bằng. Kết quả học tập của học sinh không chỉ được phản ánh ở khối lượng, chất lượng tri thức, kĩ năng, kĩ xảo mà học sinh đã nắm đựơc còn ở sự tiến bộ về thái độ tích cực của học sinh trong quá trình học tập. Kết quả đó tiềm ẩn trong học sinh và chỉ bộc lộ ra trong những điều kiện nhất định, thông qua bài làm của học sinh. Giáo viên tổ chức và tiến hành kiểm tra làm cho học sinh dễ dàng bộc lộ chính xác, khách quan. Những kết quả tiềm ẩn đó sẽ cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác cho việc đánh giá cũng như điều khiển, điều chỉnh quá trình dạy học. Bên cạnh đó việc đánh giá khách quan, công bằng của giáo viên đối với kết quả học tập của học sinh sẽ góp phần khích thích hoạt động học tập của học sinh cũng như sự tin tưỏng của học sinh đối với thầy cô giáo. Hai là: Kiểm tra, đánh giá nhằm khảo sát đầy đủ, toàn diện các mặt, các khía cạnh khác nhau của kết quả dạy và học phù hợp với mục tiêu kiểm tra, đánh giá. Kết quả dạy học bao gồm cả kết quả hoạt động dạy và kết quả của hoạt động học. Mỗi loại kết quả đó lại là tập hợp của nhiều kết quả cụ thể ở nhiều mức độ và trình độ, ở nhiều mặt và khía cạnh khác nhau trong bài kiểm tra, học sinh có điều kiện bộc lộ được những kết quả nhất định nhưng không thể hiện được tất cả các kết quả của họ. Cần phải căn cứ vào mục tiêu kiểm tra, đánh giá ở thời điểm cụ thể nào đó của quá trình dạy học để tiến hành kiểm tra. Sao cho thông qua bài làm của mình, học sinh thể hiện đúng, đủ toàn diện những mặt, khía cạnh đáp ứng mục đích của kì kiểm tra đó. Ba là: Kiểm tra, đánh giá giúp cho việc phát hiện chính xác, kịp thời và điều chỉnh sai lệch trong sự phát triển của học sinh so với mục tiêu dạy học. Phát hiện đúng, kịp thời những sai lệch là điều kiện để điều khiển, điều chỉnh quá trình dạy học một cách hiệu quả. Sự sai lệch được phản ánh ở sự không phù hợp giữa kết qủa thực hành mà học sinh đạt được trong quá trình học tập với mục tiêu và yêu cầu đặt ra trong quá trình đó, tổ chức tiến hành kiểm tra sao cho thông qua các bài kiểm tra giáo viên và học sinh dễ dàng so sánh được kết quả thực sự đạt được so với yêu cầu. Mọi kết quả chung chung, không chỉ rõ những ưu, nhược điểm, không chỉ rõ những mặt còn thiếu sót là không thực hiện được chức năng của kiểm tra, đánh giá. Bốn là: Kiểm tra, đánh giá tạo điều kiện đổi mới phương pháp dạy và học. Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh được xác định là một trong những khâu then chốt trong quá trình đổi mới giáo dục phổ thông [3]. Đổi mới kiểm tra, đánh giá là một trong những động lực của đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng học tập, đảm bảo các mục tiêu giáo dục. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trong quá trình dạy học cho biết kết quả của hoạt động dạy học và cũng chính là một phương pháp dạy học. Thông qua nội dung, phương pháp, phương tiện tổ chức thực hiện kiểm tra, đánh giá kết quả học tập mà tác động tới cách học của học sinh và giáo viên cũng có những điều chỉnh về phương pháp dạy sao cho phù hợp với mục đích, nội dung dạy học và đối tượng học sinh. Tiểu kết chương 1 Quá trình dạy học là quá trình tác động qua lại giữa giáo viên và học sinh trong một môi trường kinh tế - xã hội nhất định nhằm tạo ra những biến đổi và phát triển về phía học sinh và tất nhiên có cả sự thay đổi về phía người giáo viên theo những yêu cầu mà nhiệm vụ dạy học đề ra, đó chính là yêu cầu của xã hội, của thời đại. Trong quá trình dạy học, việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh có vai trò quan trọng, giúp cho quá trình dạy học vận động và phát triển không ngừng. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh là một khâu (một bộ phận) không thể tách rời quá trình dạy học. Đây là khâu cuối cùng của quá trình dạy học. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh đúng đắn, khách quan, công bằng chẳng những cho biết giá trị đích thực về kiến thức, kỹ năng, thái độ của học sinh mà còn giúp nhà trường và từng giáo viên điều chỉnh nội dung, phương pháp giảng dạy. Kết quả của kiểm tra, đánh giá kiến thức học tập của học sinh là thu được những thông tin ngược vô cùng quý báu có tác dụng điều chỉnh hoạt động dạy và học để có thể đáp ứng được những yêu cầu của thực tiễn dạy và học ở nhà trường THPT. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh còn mang ý nghĩa giáo dục sâu sắc. Thông qua kiểm tra, đánh giá kết quả học tập giáo viên có thể giáo dục cho học sinh động cơ, thái độ và quan điểm đúng đắn đối với học tập. Học sinh THPT lứa tuổi trưởng thành cần xác định được nghĩa vụ và ý thức trách nhiệm của mình trước bản thân, gia đình, tập thể, nhà trường và xã hội. Với ý nghĩa đó, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập đòi hỏi học sinh phải nâng cao tinh thần trách nhiệm trong học tập, phải tích cực, chủ động trong hoạt động học của mình, phải rèn luyện, bồi dưỡng ý chí và thói quen lao động, học tập nghiêm túc, có nề nếp và hệ thống. Đồng thời góp phần hình thành, phát triển ở học sinh ý thức và năng lực tự đánh giá. Đó là nhân tố quan trọng cho sự hình thành phẩm chất nhân cách của con người mới [3]. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh THPT cũng tuân theo quy luật vận động chung của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, song cũng có những yêu cầu riêng là trong việc xem xét kết quả học tập một cách toàn diện về tri thức, kỹ năng đạt được trong quá trình học tập, sự chuyển biến tốt trong thái độ hành vi và sự trưởng thành trong nhân cách của học sinh thì môn học GDCD ở THPT đặc biệt coi trọng mảng ý thức, thái độ của học sinh được biểu hiện qua hành vi trong cuộc sống hàng ngày. Biểu hiện của hiệu quả của hoạt động dạy và học đối với môn học DGCD chính là hình thành được kỹ năng sống của con người trong thời đại mới cho học sinh và hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập góp phần không nhỏ vào mục tiêu này. Trong quá trình dạy học, việc nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh là một yêu cầu khách quan. Đây là quá trình tìm kiếm các biện pháp thích hợp tác động vào các yếu tố chi phối hoặc có ảnh hưởng tới quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh nhằm đảm bảo ngày càng tốt hơn các yêu cầu và thực hiện được đầy đủ hơn các chức năng của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Chương 2 Thực trạng vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn giáo dục công dân của học sinh trung học phổ thông phái phiên thành phố hải phòng 2.1. Vài nét về lich sử phát triển của trường trung học phổ thông Thái Phiên thành phố Hải Phòng Hải Phòng- thành phố Cảng, được trung ương xác định là trung tâm kinh tế, công nghiệp, thương mại, dịch vụ của vùng Duyên Hải Bắc bộ, là cửa chính ra biển của các tỉnh phía Bắc, là đầu mối giao thông quan trọng của miền Bắc và cả nước, đồng thời là một đô thị có vị trí quốc phòng trọng yếu, là một trong các cực tăng trưởng của vùng kinh tế trọng điểm Hà Nội- Hải Phòng- Quảng Ninh. Giáo dục là một lĩnh vực được đặc biệt chú trọng. Phổ cập tiểu học và xoá mù chữ năm 1990, năm 2000 phổ cập trung học cơ sở, người lao động đã qua đào tạo nghề là trên 25%. Hải Phòng là một trong những địa phương có số lượng và chất lượng giải học sinh giỏi quốc gia và quốc tế mạnh nhất trong cả nước. Hiện nay, thành phố Hải Phòng có 54 trường THPT. Thái Phiên là trường THPT đầu tiên của chế độ mới ở khu vực nội thành Hải Phòng được thành lập 7/11/1960. Trong quá trình phát triển của mình, trường luôn là trường tiên tiến xuất sắc, đã ba lần trường được nhận Huân chương Lao động hạng nhất, hạng hai, hạng ba của Nhà nước trao tặng. Thái Phiên là cái nôi đào tạo các thế hệ học sinh năng khiếu cho thành phố trong suốt 21 năm (1965-1986). Trong chiến tranh ác liệt thầy và trò trường Thái Phiên đã vượt bom đạn, bám lớp, bám trường, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và tiếp tục phát huy tinh thần đó để vượt qua khó khăn của thời kì sau chiến tranh (1973-1986). Cùng với cả nước, thầy trò Trường Thái Phiên năng động, sáng tạo thực hiện những chủ trương mới về giáo dục do Đại hội Đảng lần VI đề ra. Trường có một đội ngũ giáo viên 100% đạt chuẩn, trong đó 40% đạt trình độ trên chuẩn, Thái Phiên luôn dẫn đầu về số lượng cũng như chất lượng giáo viên giỏi cấp thành phố. Tổng số lớp của ba khối là 42 lớp, tỷ lệ đỗ tốt nghiệp hàng năm 100%, tỷ lệ đỗ vào các trường cao đẳng và đại học trên 90%. Cơ sở vật chất tương đối khang trang do được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, sự đóng góp của nhiều nhà hảo tâm và sự tự nguyện của phụ huynh học sinh ở các khóa đó cũng là một thành công trong công tác xã hội hoá giáo dục của nhà trường. Trường đã được công nhận trường chuẩn Quốc gia vào tháng 5/2005- kết quả của cả một quá trình phấn đấu của các thế hệ thầy và trò trường THPT Thái Phiên. Trước những yêu đổi mới theo tinh thần"Chuẩn hoá, hiện đại hóa, xã hội hoá để đưa nền giáo dục nước nhà vào thế ổn định, với chất lượng giáo dục toàn diện..." thì toàn thể các cán bộ, giáo viên, công nhân viên và học sinh của Trường phải phấn đấu hơn nữa để phát huy thế mạnh của hơn 45 năm qua và luôn được sự tín nhiệm của nhân dân. 2.2. Thực trạng công tác kiểm tra-đánh giá kết quả học tập môn giáo dục công dân của học sinh trường trung học phổ thông Thái Phiên thành phố Hải Phòng Để phản ánh thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD ở trường THPT Thái Phiên Hải Phòng, chúng tôi đã khảo sát 25 giáo viên hiện đang trực tiếp giảng dạy bộ môn GDCD ở ba trường THPT thành phố Hải Phòng: Thái Phiên, Ngô Quyền, Lê Quý Đôn và 200 học sinh thuộc ba khối 10,11,12 của trường THPT Thái Phiên thành phố Hải phòng. Tất cả các giáo viên này đều có trình độ chuyên môn được đào tạo là cử nhân sư phạm khoa Giáo dục Chính trị. Mục đích điều tra là tìm hiểu về nhận thức của giáo viên đối với vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh, tìm hiểu thực tế việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh mà họ đang tiến hành trong quá trình dạy học và những kiến nghị, giải pháp để nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh. Từ kết quả thu được qua điều tra, chúng tôi xử lý, phân tích, tổng hợp các số liệu phản ánh thực trạng kiểm tra, đánh giá và phân tích nguyên nhân hạn chế của vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh. 2.2.1. Nhận thức của giáo viên giảng dạy môn giáo dục công dân ở các trường trung học phổ thông thành phố Hải Phòng về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh Hầu hết giáo viên đang trực tiếp giảng dạy môn GDCD ở ba trường THPT đều có nhận thức tương đối đúng và đầy đủ về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh. Điều đó được thể hiện ở kết quả điều tra: Bảng 1: Nhận thức của giáo viên về vai trò của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập đối với quá trình dạy-học. Vai trò của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập ý kiến (%) Cơ sở thực tế để giáo viên điều chỉnh, hoàn thiện hoạt động học tập của học sinh. 92 Cơ sở thực tế để giáo viên hướng dẫn học sinh tự đ._.trong chủ trương chung "Kết hợp giáo dục gia đình, nhà trường và xã hội" nhưng hiên tại ở các cơ sở giáo dục chưa thực hiện được chu đáo vì nhiều lí do khách quan. Đó chính là những khó khăn mà một số giáo viên cho rằng để thực hiện biện pháp này cần phải được đáp ứng những điều kiện không chỉ là vấn đề kinh phí mà còn là vấn đề cơ chế, chính sách. Song theo chúng tôi, biện pháp là nhằm giải quyết những vấn đề còn bức xúc cần được tháo gỡ, nên biện pháp nào khi tiến hành cũng phải gặp khó khăn nhất định. Khắc phục khó khăn để thực hiện được biện pháp đề ra cũng chính là từng bước hoàn thiện các điều kiện còn thiếu và đó chính là mục đích của mọi biện pháp nói chung. Với kết quả khảo sát như trên, cho thấy hầu hết giáo viên giảng dạy môn GDCD ở THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng đều cho rằng các biện pháp trên sẽ phát huy được tác dụng nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD trong điều kiện cụ thể của trường THPT Thái Phiên. Tuy nhiên, cần khắc phục một số khó khăn, hạn chế sau đây: - Kĩ năng soạn câu hỏi kiểm tra trắc nghiệm khách của giáo viên chưa tốt, nên chất lượng kiểm tra, đánh giá bằng phương pháp này chưa có hiệu quả cao. - Phương tiện, công cụ dạy học hiện đại đã được trang bị nhưng chưa đủ đáp ứng nhu cầu sử dụng cho tất cả các lớp; việc sử dụng các trang thiết bị này của một số giáo viên chưa thành thạo; khả năng vận dụng những phần mềm công nghệ thông tin vào việc soạn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập (chấm bài), tính điểm trung bình của giáo viên còn nhiều hạn chế, nên hầu hết vẫn thực hiện thủ công, rất vất vả và mất nhiều thời gian. - Môn GDCD không tổ chức kiểm tra tập trung vào một đợt mà mỗi lớp sẽ kiểm tra riêng, nên đòi hỏi người giáo viên phải soạn rất nhiều đề kiểm tra cho nhiều lớp khác nhau và nhiều đề trong một lớp, để ngăn chặn hiện tượng học sinh biết trước đề và coi cóp bài của nhau. - Để tăng cường các phương thức kiểm tra, đánh giá ngoài giờ qua hoạt động tập thể, hoạt động chính trị xã hội, hoạt động tìm hiểu thực tế, viết thu hoạch sau khi đi tham quan. Hiện nay chưa được thực hiện vì không có quy định bắt buộc trong chương trình; còn về phía nhà trường không có điều kiện tổ chức các hoạt động như vậy; cuối cùng là, bản thân giáo viên và học sinh cũng chưa bao giờ đặt vấn đề trên thành nhu cầu cần thiết cho môn học. - ý thức tự kiểm tra, đánh giá của học sinh chưa cao, đồng thời kĩ năng tự kiểm tra, đánh giá cũng chưa tốt. bởi vì, giáo viên chưa làm tốt việc rèn luyện thói quen tự kiểm tra, đánh giá cho học sinh và hướng dẫn các em phát triển kĩ năng này. Đây không chỉ là hạn chế ở bậc THPT mà là hạn chế của tất cả các bậc học trước đó, nên cần có thời gian mới có thể khắc phục được. Sau khi tham gia cuộc khảo nghiệm của chúng tôi về bốn biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng, các giáo viên đang giảng dạy môn GDCD tại trường cho biết: Tất cả các biện pháp nêu trên đều hoàn toàn đúng đắn và cần thiết cho việc nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD nói riêng và chất lượng dạy- học môn này nói chung, trong giai đoạn hiện nay. Để đáp ứng những yêu cầu mới của mục tiêu giáo dục và đào tạo, kiểm tra, đánh giá phải chuyển biến mạnh mẽ theo hướng phát triển tính tích cực, trí thông minh sáng tạo của học sinh, khuyến khích vận dụng linh hoạt các kiến thức kĩ năng đã học vào những tình huống thực tế, làm bộc lộ cảm xúc, thái độ của học sinh trước những vấn đề nóng hổi của đời sống cá nhân, giá đình và cộng đồng. tiểu kết chương 3 Nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng bằng các biện pháp tác động vào quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh, thực chất là cách thức tác động vào các khâu, các bước trong quy trình kiểm tra, đánh giá mà từ trước đến nay, giáo viên thường thực hiện không đầy đủ, thiếu sự linh hoạt sáng tạo hoặc những bước mà giáo viên thực hiện không đạt yêu cầu. Trong các biện pháp này, cũng có những yếu tố nâng cao nhằm đề đạt một cách thức tác động mới vào quy trình kiểm tra, đánh giá với kỳ vọng về một chất lượng thực sự cho kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD. Chừng nào việc kiểm tra, đánh giá chưa thoát khỏi quỹ đạo học tập thụ động thì chưa thể phát triển dạy và học tích cực. Các biện pháp trên đây có phạm vi và nội dung tác động khác nhau tới các khâu, các bước trong quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Mỗi biện pháp có vị trí và vai trò nhất định đối với việc nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD, nhưng chúng có mối liên hệ chặt chẽ, tác động qua lại với nhau và là điều kiện thúc đẩy lẫn nhau cùng tạo nên hiệu quả của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Do đó, cần phải tiến hành đồng bộ, không xem nhẹ, bỏ qua biện pháp nào. Trong đó biện pháp thứ nhất có tính chất bao trùm, còn các biện pháp còn lại có tính chất khai thác sâu vào những phần mà theo chúng tôi hiện nay rất yếu trong toàn bộ quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng. Kết quả khảo nghiệm biện pháp đã phần nào xác định được tính khả thi của các biện pháp mà chúng tôi đưa ra nhằm nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng. Tuy nhiên, để các biện pháp này thực sự phát huy được tác dụng như mong muốn, cần được đáp ứng một số điều kiện chủ quan, khách quan như đã trình bày ở trên. Kết luận và kiến nghị Kết luận Nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh trường THPT là một yêu cầu cấp thiết trong thực tiễn giáo dục-đào tạo. Khi mà đã có những nhận định: Vấn đề bức xúc nhất trong giáo dục nước ta hiện nay là chất lượng giáo dục, cả xã hội đều lo ngại về chất lượng giáo dục chính trị, lý tưởng, đạo đức và lối sống cho học sinh, sinh viên... Từ kết quả nghiên cứu của đề tài, chúng tôi có thể rút ra những kết luận sau: Trong lịch sử giáo dục và nhà trường, vấn đề kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh luôn được quan tâm nghiên cứu và có sự kế thừa phát triển liên tục. Luận văn đã tiếp tục kế thừa, bổ sung các kết quả nghiên cứu đó nhằm đáp ứng yêu cầu kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng. Thực tiễn về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng còn nhiều hạn chế. Do nhận thức của giáo viên và học sinh về vai trò của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập đối với quá trình dạy học nói riêng và quá trình giáo dục nói chung chưa hoàn toàn đầy đủ và sâu sắc. Nên khi tiến hành kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, xuất hiện những bất cập. Đó là, hình thức và phương pháp kiểm tra, đánh giá tuy đã có sự cải tiến, nhưng chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu đổi mới theo hướng phát triển mọi năng lực của học sinh; Cách thức đánh giá hiện nay, không đánh giá được đầy đủ cả ba mặt tri thức, kĩ năng, thái độ của học sinh. Vì vậy, cần có những biện pháp khắc phục. Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, đề tài đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng sau đây: Biện pháp thứ nhất: Đảm bảo độ tin cậy trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD. Biện pháp thứ hai: Phối hợp các hình thức và phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD. Biện pháp thứ ba: Tăng cường các phương thức đánh giá kết quả học tập môn CD CD. Biện pháp thứ tư: Phát triển khả năng và thói quen tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau của học sinh. Các biện pháp đề xuất trên, có liên quan tới tất cả các khâu, các bước trong quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Nhưng có sự tập trung khai thác sâu vào những phần mà theo chúng tôi hiện nay còn nhiều hạn chế trong toàn bộ quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh trường THPT Thái Phiên thành phố Hải Phòng. Kiến nghị Từ những kết quả nghiên cứu của luận văn, chúng tôi có đề nghị sau: - Cần có sự cải tiến về nội dung, chương trình GDCD ở THPT sao cho hài hoà hơn giữa phần lí thuyết lí luận với phần thực hành rèn kĩ năng, hình thành thái độ cho học sinh. Có những quy chế cho việc tăng cường phương thức kiểm tra, đánh giá ngoài giờ học. - Các cấp lãnh đạo, quản lí và nhà trường, cần có sự quan tâm, động viên thiết thực hơn nữa tới đội ngũ giáo viên về tất cả các mặt trong hoạt động dạy học và giáo dục. - Về phía đội ngũ giáo viên, cần thường xuyên hơn, tích cực hơn trong việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung và đổi mới kiểm tra, đánh giá nói riêng. Để biến yêu cầu đổi mới trở thành nhu cầu của bản thân trong quá trình phấn đấu không ngừng nâng cao về chuyên môn, nghiệp vụ của người giáo viên trong giai đoạn hiện nay. Đây là nhân tố quyết định cho việc nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh cũng như chất lượng dạy học trong nhà trường./. tài liệu tham khảo 1. Lê Khánh Bằng (1987), "Kiểm tra việc lĩnh hội tri thức của học sinh", Tạp chí ĐH và THCN, (1). 2. Benjamin Bloom, Nguyên tắc phân loại mục tiêu giáo dục, Bản dịch của Nxb Giáo dục, Hà Nội. 3. Nguyễn Văn Bính (chủ biên) (2007), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình SGK môn GDCD, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 4. Phạm Thị Minh Chính (2005), Nghiên cứu xây dựng tiêu chí đánh giá chất lượng giáo viên trung học phổ thông, Luận văn thạc sỹ. 5. Phạm Khắc Chương (2001), Giáo dục gia đình, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 6. Hà Thị Đức (3/1989), "Đảm bảo tính khách quan trong kiểm tra, đánh giá kiến thức học sinh", Tạp chí NCGD. 7. Nguyên Công Giáp (1998), "Bàn về chất lượng và hiệu quả giáo dục", Tạp chí giáo dục phát triển, (5). 8. Đặng Vũ Hoạt, Một số vấn đề kiểm tra, đánh giá tri thức học sinh, Giáo trình xêmina về lí luận dạy học, T2, Trường ĐHSP, Hà Nội. 9. Hà Thế Ngữ - Đặng Vũ Hoạt, Giáo dục học tập 1, 2. Nxb Giáo dục, Hà Nội. 10. Đặng Vũ Hoạt - Hà Thị Đức, Vấn đề kiểm tra, đánh giá tri thức trong lịch sử giáo dục và nhà trường, ĐHSP Hà Nội. 11. Nguyễn Sinh Huy (3/1998), "Tiếp cận xu thế đổi mới phương pháp dạy học trong giai đoạn hiện nay", Tạp chí NCGD. 12. Phó Đức Hoà (1997), Xây dựng quy trình đánh giá tri thức của học sinh tiểu học, Luận án Phó Tiến sỹ, ĐHSP Hà Nội. 13. Trần Bá Hoành, Đánh giá trong giáo dục, Tài liệu dùng cho sinh viên các trường ĐHSP và CĐSP. 14. Đặng Thành Hưng (2002), Dạy học hiện đại-lí luận, biện pháp, kĩ thuật, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. 15. James H. McMillan, Đánh giá lớp học: những nguyên tắc và thực tiễn để giảng dạy hiệu quả, Bản dịch, Nxb Giáo dục Pearson. 16. Nguyễn Bá Kim (1999), Định hướng đổi mới phương pháp dạy học, Chuyên đề. 17. Đặng Bá Lãm (2003), Kiểm tra, đánh giá trong dạy học đại học, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 18. Lưu Xuân Mới (1998), Kiểm tra, thanh tra, đánh giá trong giáo dục, Trường CBQLGD và ĐT, Hà Nội. 19. Lưu Xuân Mới (1998), Đánh giá kết quả đào tạo học sinh phổ thông, Trường CBQLGD và ĐT, Hà Nội.. 20. Lưu Xuân Mới (1996), "Trắc nghiệm với việc cải tiến phương pháp đánh giá thành quả học tập", Tạp chí phát triển giáo dục, (6). 21. Luật Giáo dục (2007), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 22. Trần Thị Tuyết Oanh (2005), Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, Giáo trình Giáo dục học, Nxb Đại học Sư phạm. 23. Trần Thị Tuyết Oanh, Xây dựng, sử dụng câu trắc nghiệm khách quan và câu tự luận ngắn trong đánh giá kết quả học tập môn GDH, Luận án tiến sỹ GDH, Trường ĐHSP Hà Nội. 24. Lê Đức Phúc (5/1997), "Chất lượng và hiệu quả giáo dục", Tạp chí NCGD, Hà Nội. 25. Nguyễn Thị Minh Phương (1992), "Đánh giá kiến thức, kĩ năng học Địa lí theo mức độ nhận thức", Tạp chí nghiên cứu giáo dục, (2). 26. Nguyễn Thị Yến Phương, Các biện pháp giáo dục thẩm mĩ cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua hoạt động tạo hình ở trường mầm non, Luận án TS GDH, trường ĐHSP Hà Nội. 27. Dương Thiệu Tống (1995), Trắc nghiệm và đo lường thành quả học tập, Nxb Trường Đại học Tổng hợp TP Hồ Chí Minh. 28. Nguyễn Trọng Thọ (25/5/2007), Kiểm tra, đánh giá và đổi mới phương pháp dạy học, Mạng Giáo dục, THPT chuyên Lê Hồng Phong, Tp. HCM. 29. Đặng Văn Thuận (26/5/2007), Cải tiến cách thức kiểm tra, đánh giá trong dạy học, Mạng Giáo dục. 30. Nguyễn Thị Thanh (2005), Quy trình kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, Trường CBQL GD và ĐT. 31. Phạm Viết Vượng (1996), Giáo dục học đại cương, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. Phụ lục Phụ lục 1 Phiếu trưng cầu ý kiến (Dành cho giáo viên) Để góp phần nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD của học sinh và nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường THPT, xin thầy cô vui lòng giúp đỡ bằng cách trả lời hoặc đánh dấu (X) vào lựa chọn mà thầy cô cho là đúng. Xin chân thành cảm ơn sự đóng góp quý báu của thầy(cô) ! Câu 1: Xin thầy(cô) cho biết cơ sở để đánh giá kết quả của hoạt động dạy học là gì ? - Kết quả học tập của học sinh - Phẩm chất và năng lực chuyên môn của giáo viên - ý thức trách nhiệm đối với tập thể nhà trường Câu 2: Theo thầy(cô) kết quả học tập của học sinh được thể hiện ở: - Mức độ mà học sinh đạt được so với các mục tiêu chung đã xác định - Mức độ mà học sinh đạt được trong tương quan chung với những học sinh khác - Điểm số hoặc lời nhận xét cụ thể mà giáo viên trực tiếp giảng dạy đã đánh giá - Quá trình phấn đấu của từng học sinh cụ thể trong một giai đoạn xác định Câu 3: Theo quan điểm của thầy(cô) khi đánh giá kết quả học tập của học sinh ở cuối kỳ, cuối năm hay cuối cấp học, cần: - Xét cả quá trình học tập của học sinh - Tập trung vào kết quả cuối kỳ, cuối năm của học sinh - Khách quan nhưng phải mềm dẻo, linh hoạt và chú trọng đến đặc điểm riêng của từng học sinh Câu 4: Thầy (cô) đồng ý với ý kiến nào sau đây: Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh có vai trò là Cơ sở thực tế để giáo viên điều chỉnh, hoàn thiện hoạt động học tập của học sinh. Cơ sở thực tế để giáo viên hướng dẫn học sinh tự điều chỉnh, tự hoàn thiện hoạt động của mình. Cơ hội giúp học sinh ôn tập, củng cố tri thức, phát triển trí tuệ. Điều kiện để học sinh tự kiểm tra về mức độ lĩnh hội tri thức, trình độ kĩ năng, kĩ xảo. Phương tiện để quản lí và giáo dục tập thể học sinh. Công cụ để các cấp quản lí thực hiện chức năng của mình nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học. Công cụ để giáo viên chủ nhiệm giải quyết một số vấn đề có liên quan đến quyền lợi và nghĩa vụ của học sinh. Có tác dụng điều chỉnh cách dạy của giáo viên. Có tác dụng như một hình thức khen thưởng hay kỷ luật đối với học sinh. Câu 5: Mỗi phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập đều có ưu điểm và nhược điểm của nó. ở những điều kiện hoàn cảnh cụ thể, phải sử dụng chúng một cách linh hoạt và phù hợp với mục đích - yêu cầu của bài giảng. Vậy xin thầy(cô) cho biết trong thực tế dạy học của mình, thầy(cô) đã sử dụng các phương pháp này như thế nào ? Phương pháp Dưới dạng Mức độ Hiệu quả Hàng ngày Định kì Tổng kết Thường xuyên Thỉnh thoảng Không bao giờ Cao Thấp Không hiệu quả Vấn đáp Tự luận Trắc nghiệm khách quan Thực hành Câu 6: Phương pháp kiểm tra viết (tự luận) là phương pháp cơ bản trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ở nhà trường phổ thông hiện nay? Đúng Không đúng Nếu đúng, xin thầy (cô) cho biết lí do: - Học sinh tự do biểu đạt được tư tưởng và kiến thức. - Trong cùng một thời gian giáo viên kiểm tra được số lượng lớn học sinh - Câu hỏi này dễ soạn, dễ sử dụng ở mọi dạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh. - Việc sử dụng phương pháp này đã trở thành thói quen trong nhiều năm qua - Phương pháp kiểm tra viết (tự lụân) có nhiều ưu điểm nhất so với các phương pháp khác. - Phù hợp với điều kiện tiến hành việc kiểm tra ở hầu hết các trường THPT hiện nay. - So với các phương pháp khác thì phương pháp này hạn chế được tình trạng học sinh coi cóp bài của nhau ở mức cao nhất. Lí do khác:........................................................................................................... ............................................................................................................................. Nếu không đúng, Xin thầy(cô) cho biết lí do: - Phương pháp kiểm tra, đánh giá nào cũng có ưu và nhược điểm của nó. - Các phương pháp khác cũng được sử dụng nhiều và ở mọi dạng kiểm tra (hàng ngày, định kì...). Lí do khác:........................................................................................................... ............................................................................................................................. Câu7: Phương pháp trắc nghiệm khách quan đang được các cấp quản lí khuyến khích thực hiện trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của tất cả các môn học. Theo thầy(cô) phương pháp này đưa vào thực hiện trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD ở THPT có đem lại hiệu quả cao hơn so với các phương pháp khác không ? Có Không Nếu có, xin thầy(cô) cho biết lí do: - Thuận tiện cho học sinh trả lời (bằng một dấu hiệu, một từ hoặc cụm từ). - Có khả năng đo được các mức độ của nhận thức (Biết, hiểu, vận dụng, phân tích, tổng hợp, đánh giá). - Bao quát được phạm vi kiến thức rộng. - Tiêu chuẩn đánh giá rõ ràng. - Hạn chế được sự phụ thuộc của đánh giá vào chủ quan người chấm. - Chấm bài nhanh chóng, nhẹ nhàng mà điểm số có độ tin cậy cao. Lí do khác:.......................................................................................................... ............................................................................................................................. Nếu không, xin thầy(cô) cho biết lí do: - Khó khăn trong việc đo lường khả năng diễn đạt của học sinh. - Không phát huy được tính sáng tạo của học sinh. - Chuẩn bị câu hỏi khó và mất nhiều thời gian. - Học sinh dễ gian lận hơn trong lúc làm bài kiểm tra (cóp bài học sinh khác) - Chỉ có khả năng đo được ở mức độ hiểu và biết. Lí do khác:........................................................................................................... ............................................................................................................................. Câu 8: đối với bộ môn GDCD ở THPT, phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh bằng thực hành là: Quan trọng ít quan trọng Không quan trọng Câu 9: Nếu phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD bằng thực hành là quan trọng thì cần phải làm gì để cải tiến các hình thức của phương pháp này? Thầy(cô) đồng ý với ý kiến nào sau đây: - Soạn thảo thêm nhiều dạng bài tập tình huống. - Cùng với làm bài tập trong sách là phải tổ chức cho học sinh đi thực tế. - Tại trường, lớp xây dựng các tình huống giả định cho học sinh thực tập. Xin thầy(cô) cho thêm ý kiến đóng góp------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Câu10: Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập phải mang tính khách quan, toàn diện, thường xuyên, có hệ thống và tính phát triển. Để đảm bảo các yêu cầu đó phụ thuộc vào việc người giáo viên tiến hành các bước kiểm tra, đánh giá như thế nào. Xin thầy(cô) cho biết các bước tiến hành kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh và thứ tự đúng của chúng? (Đánh số thứ tự 1,2,3,... vào ô vuông) - Nghiên cứu mục tiêu và nội dung học tập cần kiểm tra để quyết định lựa chọn phương pháp kiểm tra. - Lựa chọn phương pháp kiểm tra, xây dựng câu hỏi kiểm tra. - Xác định mục đích kiểm tra. - Chính xác hoá những nội dung và biện pháp kiểm tra, đánh giá tri thức của học sinh. - Cần suy nghĩ những biện pháp chỉ đạo cá biệt. - Tổ chức kiểm tra. - Nghiên cứu và phân tích nội dung sách giáo khoa. - Rút kinh nghiệm. - Chấm bài. Câu 11: Với tư cách là một đồng nghiệp, tôi muốn trao đổi với các thầy(cô) về các việc làm cụ thể sau đây. Xin thầy(cô) cho biết ý kiến: Các việc làm cụ thể về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập ý kiến Thường xuyên Thỉnh thoảng Không bao giờ Thực hiện đúng,đầy đủ các quy chế của bộ. Thực hiện kiểm tra theo yêu cầu của lãnh đạo trường. Không lấy điểm kém vào sổ. Thường kiểm tra đầu giờ. Yêu cầu học sinh học thuộc bài ngay tại lớp. Cho học sinh tự chọn hình thức kiểm tra. Thường kiểm tra cuối giờ. Hướng dẫn cách học khi chuẩn bị kiểm tra. Quy định ngày trả bài kiểm tra. Hướng dẫn học sinh tự đánh giá và đ/g cho nhau. Kiểm tra theo thứ tự danh sách. Kiểm tra bất kì (không theo thứ tự). Thưởng điểm khi học sinh có thái độ học tập tốt. Phạt điểm khi học sinh có thái độ không tốt. Cho học sinh làm bài tập ở nhà để lấy điểm. Phải coi thi, kiểm tra là điều bắt buộc. Không chấm một số bài quá kém. Sử dụng nhiều phương pháp kiểm tra. Thay đổi đề kiểm tra của các lớp cùng chương trình. Sửa điểm khi học sinh khiếu nại đúng. Bỏ qua khi học sinh vi phạm lần đầu trong kiểm tra. Thông báo kết quả kiểm tra cho phụ huynh. Bỏ qua lỗi chính tả. Cho học sinh điểm để lên lớp, để đạt một tiêu chuẩn nào đó khi có sự yêu cầu từ bên ngoài. Tự cho học sinh điểm để giúp đạt danh hiệu học sinh giỏi. Cho học sinh kiểm tra lại khi bị điểm kém. Sưu tầm các đề kiểm tra để xây dựng bộ đề cho mình. Tổ chức thảo luận trên lớp, hoạt động ngoại khoá. Câu 12: Là giáo viên giảng dạy môn GDCD ở trường THPT, khi tiếp nhận một lớp học sinh mới thầy(cô) có lập hồ sơ cá nhân cho từng học sinh thuộc lớp mình phụ trách không ? Có Không Nếu có, thì trong hồ sơ cá nhân đó cần những nội dung gì: - Đánh giá chung về học lực năm trước - Học lực môn GDCD - ý thức trong học tập: Có yêu thích môn học không, đi học có đủ không, chú ý trong giờ học không, tích cực phát biểu không, có cố gắng làm tốt bài tập ở nhà không, có tham gia các hoạt động ngoại khoá không... - Về khả năng: Có khả năng đặc biệt nào không, một vài nét cơ bản về tính cách, hứng thú... Các nội dung khác:.............................................................................................. ............................................................................................................................. ý kiến của thầy cô về việc làm trên: - Không cần thiết phải làm như vậy. - ủng hộ ý tưởng trên và sẽ làm theo. - ủng hộ ý tưởng trên nhưng không thể thực hiện được trong điều kiện hiện nay. - Đã thực hiện và thấy việc làm đó giúp cho việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh có hiệu quả hơn. Các ý kiến khác:------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Câu 13: Xin thầy(cô) cho biết ý kiến đánh giá về hiệu quả của việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD ở trường ta hiện nay: Những kết quả đạt được:------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Những hạn chế:------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ ý kiến đề xuất:------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ Xin cảm ơn quý thầy(cô)! những câu trả lời của thầy(cô) sẽ là những đóng góp quý báu cho việc xây dựng các biện pháp nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Giáo dục công dân ở trường THPT. Xin thầy(cô) cho biết: Thâm niên công tác:............................................................................................ Trình độ và chuyên môn được đào tạo................................................................ Phụ lục 2 Phiếu trưng cầu ý kiến (Dành cho học sinh) Để góp phần nâng cao hiệu quả kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn GDCD, các em hãy đóng góp ý kiến một cách nghiêm túc bằng việc trả lời các câu hỏi hoặc đánh dấu (X) vào lựa chọn mà em cho là đúng: Trường:................................................................................................................ Lớp:...................................................................................................................... Câu1: Em hiểu thế nào về kiểm tra, đánh giá ? Khái niệm Kiểm tra Đánh giá Là quá trình giáo viên thu thập thông tin về kết quả học tập của học sinh nhằm kiểm soát được quá trình dạy học, phân loại và giúp đỡ học sinh. Là quá trình bao gồm cả thu thập thông tin và xử lí thông tin về trình độ, khả năng thực hiện mục tiêu đã xác định của học sinh nhằm tạo cơ sở cho những quyết định sư phạm của giáo viên, cho quản lí của nhà trường, cho sự tiến bộ của bản thân học sinh. Câu 2: Em đồng ý với nội dung nào: Vai trò của kiểm tra, đánh giá đối với quá trình học tập của học sinh ý kiến Nhằm phân loại học sinh. Là cơ sở để xét lên lớp hay ở lại. Giúp học sinh củng cố tri thức, phát triển trí tuệ. Động viên, khuyến khích học sinh học tập. Là một phương tiện giúp giáo viên quản lí học sinh. Có tác dụng điều chỉnh cách học của học sinh. Giúp học sinh biết được điểm mạnh, điểm yếu của mình. Giúp giáo viên nắm được tình hình học tập của học sinh để có cách thức tác động cho phù hợp. Là công cụ để giáo viên chủ nhiệm giải quyết một số vấn đề liên quan đến quyền lợi và nghĩa vụ của học sinh. Câu 3: Các phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh sau đây được sử dụng như thế nào trong quá trình dạy và học ở trường em: Phương pháp Dưới dạng Mức độ Hàng ngày Định kì tổng kết Thường xuyên Thỉnh thoảng Không bao giờ Vấn đáp Viết (tự luận) Trắc nghiệm khách quan Thực hành Câu 4: Em biết những loại câu hỏi nào của phương pháp trắc nghiệm khách quan nào? - Câu ghép đôi: Gồm 2 dãy thông tin (Một bên là câu dẫn, một bên là câu ghép). Nhiệm vụ của người làm bài là ghép chúng lại một cách thích hợp. - Loại câu nhiều lựa chon: Gồm 2 phần(Phần câu dẫn và phần câu lựa chọn). Người trả lời phải chọn được phương án đúng. - Loại câu đúng - sai. - Loại câu điền vào chỗ trống. - Trả lời ngắn. Câu 5: Trong các phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập em thích phương pháp nào ? Vì sao ? ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Câu 6: Theo em việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh hiện nay đã đảm bảo các yêu cầu sau đây hay chưa ? Các yêu cầu của kiểm tra, đánh giá ý kiến Đã Tương đối Chưa Tính khách quan: phản ánh chính xác kết quả học tập như nó tồn tại trên cơ sở đối chiếu với mục tiêu đã đề ra. Tính toàn diện: đánh giá đầy đủ các mặt như kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo, năng lực vận dụng, khả năng sáng tạo, tinh thần thái độ, sự nỗ lực của học sinh. Tính thường xuyên, có hệ thống: đánh giá trước, trong và sau khi học một phần của chương trình, số lần kiểm tra phải đủ theo quy định chung của Bộ. Tính phát triển: Tạo ra động lực thúc đẩy học sinh vươn lên, có tác dụng thúc đẩy mặt tích cực, hạn chế mặt tiêu cực. Câu 7: ở trường, lớp em có các hiện tượng này: Các hiện tượng ý kiến Đúng Không đúng Môn GDCD chỉ là môn học "thuộc lòng". Học sinh không thích môn học này. Môn học này không có tác dụng gì cho việc thi đại học. Môn học này là cần thiết nhưng nội dung, phương pháp không phù hợp, không gây được hứng thú cho học sinh. Những học sinh được điểm cao nhưng thực tế không phải là những người có ý thức công dân tốt. Với môn học này học sinh coi cóp nhiều hơn. Các thầy cô cho điểm rất dễ dàng. Ví dụ xin thêm điểm để được học sinh giỏi. Môn GDCD được một thầy(cô) dạy môn khác kiêm nhiệm. Giờ học môn GDCD thường rất vui vì thầy(cô) hay giao lưu với học sinh về các vấn đề thời sự xã hội. Thầy(cô) coi thi, kiểm tra môn GDCD rất nghiêm khắc. Số lượng bài kiểm tra được thực hiện không đúng qui định của Bộ. Câu 8: Em có đề nghị gì với nhà trường về việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ? Về nội dung:......................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................................................................................... Về phương pháp:.................................................................................................. .......................................................................................................................................................................................................................................................... Về cách thức tiến hành: ...................................................................................... .......................................................................................................................................................................................................................................................... Cảm ơn em đã đóng góp ý kiến! ._.