Một số bất cập của Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án kinh tế và giải pháp hoàn thiện

Lêi c¶m ¬n Nh©n dÞp hoµn thµnh bµi kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy, t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n toµn thÓ c¸c thÇy c« gi¸o tr­êng §¹i Häc Ngo¹i Th­¬ng, Hµ Néi ®· tËn t×nh d¹y dç vµ trau dåi cho t«i nhiÒu kiÕn thøc nghiÖp vô vµ nh÷ng hiÓu biÕt vÒ cuéc sèng trong suèt 4 n¨m qua. T«i còng xin ®­îc c¶m ¬n c¸c c¸n bé cña TAND thµnh phè Hµ Néi, c¸c chuyªn viªn cña Bé T­ ph¸p vµ TANDTC, gia ®×nh vµ b¹n bÌ ®· trî gióp, ®éng viªn t«i trong qu¸ tr×nh viÕt kho¸ luËn. §Æc biÖt, t«i xin ®­îc bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c tíi thÇy gi¸o, th¹c sü Bïi Ngäc S¬n- chñ nhiÖm khoa Qu¶n trÞ kinh doanh ®· tËn t×nh h­íng dÉn vµ gãp ý kiÕn quý b¸u cho t«i hoµn thµnh kho¸ luËn nµy. Danh môc c¸c côm tõ viÕt t¾t trong kho¸ luËn Tõ viÕt t¾t viÕt ®Çy ®ñ tiÕng viÖt PLTTGQCVAKT Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ TAND Toµ ¸n nh©n d©n TANDTC Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao VKSNDTC ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao H§KT Hîp ®ång kinh tÕ H§TM Hîp ®ång th­¬ng m¹i H§DS Hîp ®ång d©n sù H§TD Hîp ®ång tÝn dông H§BH Hîp ®ång b¶o hiÓm BLDS Bé luËt d©n sù XHCN X· héi chñ nghÜa TBCN T­ b¶n chñ nghÜa DNNN Doanh nghiÖp Nhµ n­íc TNHH Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n HTXTD Hîp t¸c x· tÝn dông TPHCM Thµnh phè Hå ChÝ Minh UBND Uû ban nh©n d©n NHTMCP Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn Môc lôc Lêi më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi C¸c nhµ kinh tÕ häc th­êng nãi: nÕu nh­ néi th­¬ng lµ èng dÉn th× ngo¹i th­¬ng lµ m¸y b¬m, thu hót ngo¹i lùc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc. Nh»m thóc ®Èy cho néi th­¬ng vµ ngo¹i th­¬ng cïng ph¸t triÓn, bæ sung cho nhau, hç trî lÉn nhau trong thêi k× më cöa kinh tÕ, héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi, cÇn ph¶i cã nh÷ng tiÒn ®Ò, nh÷ng nÒn t¶ng v÷ng ch¾c vµ thiÕt yÕu mµ mét trong nh÷ng nÒn t¶ng ®ã lµ mét hÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé, thèng nhÊt vµ mét c¬ chÕ ®¶m b¶o cho viÖc thùc thi nghiªm chØnh ph¸p luËt. Trong nh÷ng n¨m võa qua, hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kinh tÕ ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc h×nh thµnh c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ míi, t¹o lËp hµnh lang ph¸p lý th«ng tho¸ng, t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. HÖ thèng ph¸p luËt nµy còng gãp phÇn vµo viÖc h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ míi, thóc ®Èy viÖc giao l­u vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, më réng thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc, æn ®Þnh vµ lµm lµnh m¹nh ho¸ nÒn tµi chÝnh cña ®Êt n­íc. Tuy vËy, hiÖn nay vÉn ®ang tån t¹i thùc tr¹ng lµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kinh tÕ hiÖn hµnh vÉn ch­a hoµn chØnh, ch­a ®ång bé, thiÕu thèng nhÊt, chung chung, lµm h¹n chÕ quyÒn chñ ®éng vµ ch­a ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng cña c¸c chñ thÓ kinh doanh, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu to lín cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Bªn c¹nh ®ã, tr×nh ®é hiÓu biÕt ph¸p luËt cña c¸c chñ thÓ kinh doanh cßn yÕu kÐm, thiÕu cËp nhËt. Kh«ng Ýt c¸c chñ thÓ kh«ng cã trong tay, kh«ng biÕt vµ còng kh«ng hiÓu c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt, c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc trong lÜnh vùc kinh tÕ, dÉn ®Õn thiÕu ®Þnh h­íng trong kinh doanh, kh«ng nhËn thøc mét c¸ch ®Çy ®ñ tÝnh hîp ph¸p hay bÊt hîp ph¸p trong hµnh vi cña m×nh, hoÆc cè ý vËn dông sai, hiÓu sai quy ®Þnh cña ph¸p luËt theo h­íng cã lîi cho m×nh; nªn vi ph¹m ph¸p luËt lµm ph¸t sinh tranh chÊp. Ngoµi ra, tranh chÊp kinh tÕ cßn ph¸t sinh do sù kh¸c nhau vÒ v¨n ho¸, phong tôc tËp qu¸n gi÷a c¸c vïng miÒn, c¸c quèc gia, khu vùc trªn thÕ giíi. Trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i quèc tÕ, ®iÒu nµy lµ tÊt yÕu v× mçi quèc gia, khu vùc ®Òu cã tËp qu¸n th­¬ng m¹i, th«ng lÖ kh¸c nhau, nÕu kh«ng cã sù thèng nhÊt hoÆc t×m hiÓu xem xÐt c¸c tËp qu¸n th«ng lÖ ®ã th× viÖc hîp t¸c kinh doanh ch¾c ch¾n sÏ gÆp nhiÒu v­íng m¾c, bÊt cËp. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã ®Æt ra mét vÊn ®Ò cÊp thiÕt lµ ph¶i cã sù ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ, mµ cô thÓ lµ ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ ban hµnh ngµy 16/03/1994. Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ (d­íi ®©y viÕt t¾t lµ PLTTGQCVAKT) chÝnh lµ v¨n b¶n trùc tiÕp h­íng dÉn thñ tôc tè tông kinh tÕ, gi¶i quyÕt c¸c lo¹i h×nh tranh chÊp kinh tÕ, bëi vËy cÇn ph¶i cã sù söa ®æi bæ sung mét c¸ch chÆt chÏ vµ phï hîp víi hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt kinh tÕ ®Ó lµm cho PLTTGQCVAKT thùc sù lµ c¬ së ph¸p lý cÇn thiÕt cho c¸c quan hÖ kinh tÕ cña c¸c chñ thÓ kinh doanh trong nÒn kinh tÕ nãi riªng vµ cho sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña nÒn kinh tÕ nãi chung. §Ò tµi “ Mét sè bÊt cËp cña Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn” ®­îc lùa chän lµm kho¸ luËn tèt nghiÖp còng bëi tÝnh cÊp thiÕt vµ vai trß quan träng nµy cña nã. 2. Môc ®Ých cña kho¸ luËn: Nghiªn cøu nh÷ng quy ®Þnh chung cña PLTTGQCVAKT T×m hiÓu thùc tr¹ng gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ b»ng con ®­êng Toµ ¸n trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y §Ò cËp ®Õn nh÷ng v­íng m¾c tån t¹i vµ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ b»ng Toµ ¸n §­a ra ®Þnh h­íng vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m bæ sung vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ thñ tôc tè tông ¸n kinh tÕ 3. KÕt cÊu cña Kho¸ luËn Ngoài phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, kho¸ luËn ®­îc kÕt cÊu thµnh 3 ch­¬ng: Ch­¬ng 1: Kh¸i qu¸t chung vÒ PLTTGQCVAKT Ch­¬ng 2: Mét sè bÊt cËp cña PLTTGQCVAKT Ch­¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ph¸p luËt gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ Cã thÓ thÊy, vÊn ®Ò vÒ ph¸p luËt gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp kinh tÕ hiÖn nay rÊt phøc t¹p, ®a d¹ng vµ cã nhiÒu chiÒu c¹nh. Trong ®iÒu kiÖn thêi gian h¹n hÑp, kiÕn thøc ch­a s©u, hiÓu biÕt thùc tÕ ch­a nhiÒu, ng­êi viÕt chØ mong muèn sÏ ®­a ®­îc tíi ®éc gi¶ mét c¸i nh×n tæng thÓ bao qu¸t vÒ vÊn ®Ò nµy. Sù gãp ý, bæ sung cña quý ®éc gi¶ sÏ lµ nguån ®éng viªn lín cho t«i vµ sÏ gióp Ých nhiÒu cho t«i trong qu¸ tr×nh tiÕp tôc ®i s©u nghiªn cøu ®Ò tµi. Hµ Néi ngµy 05/12/2002 TriÖu Thu HuyÒn Ch­¬ng I Kh¸i qu¸t chung vÒ thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ I.Kh¸i niÖm thñ tôc tè tông kinh tÕ 1. Kh¸i niÖm tranh chÊp kinh tÕ 1.1. Kh¸i niÖm tranh chÊp kinh tÕ “ Tranh chÊp kinh tÕ” lµ mét kh¸i niÖm c¬ b¶n vµ quan träng bëi viÖc x¸c ®Þnh kh¸i niÖm nµy sÏ gióp cho chóng ta thÊy ®­îc b¶n chÊt ®Ých thùc cña nã còng nh­ t×m ra c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp nµy mét c¸ch cã hiÖu qu¶. ë ViÖt Nam, kh¸i niÖm tranh chÊp kinh tÕ cßn g©y nhiÒu tranh c·i, do vËy viÖc x¸c ®Þnh râ kh¸i niÖm nµy trong mèi t­¬ng quan gi÷a nã víi c¸c tranh chÊp th­¬ng m¹i, tranh chÊp d©n sù kh¸c trong ®iÒu kiÖn ph¸p luËt thùc ®Þnh ViÖt Nam lµ ch­a ®ñ c¬ së thuyÕt phôc. Tuy vËy, th«ng qua ®Þnh nghÜa vÒ tranh chÊp th­¬ng m¹i theo §iÒu 238 LuËt th­¬ng m¹i 1997: “ tranh chÊp th­¬ng m¹i lµ tranh chÊp ph¸t sinh do viÖc kh«ng thùc hiÖn hoÆc thùc hiÖn kh«ng ®óng hîp ®ång trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i” vµ qua kh¸i niÖm kinh doanh theo kho¶n 2 §iÒu 3 LuËt doanh nghiÖp 1999: “ kinh doanh lµ viÖc thùc hiÖn mét, mét sè hoÆc tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh ®Çu t­, tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm hoÆc cung øng dÞch vô trªn thÞ tr­êng nh»m môc ®Ých sinh lîi” cã thÓ thÊy hµnh vi th­¬ng m¹i còng lµ mét hµnh vi kinh doanh vµ còng ®­îc coi lµ ho¹t ®éng kinh tÕ theo nghÜa réng. Cho nªn, vÒ b¶n chÊt, tranh chÊp th­¬ng m¹i còng lµ mét d¹ng cña tranh chÊp kinh tÕ vµ cã thÓ t¹m ®Þnh nghÜa: tranh chÊp kinh tÕ lµ sù biÓu hiÖn nh÷ng xung ®ét hay m©u thuÉn vÒ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh kinh doanh, bao hµm c¶ kh¸i niÖm tranh chÊp th­¬ng m¹i. 1.2. Ph©n biÖt tranh chÊp kinh tÕ víi tranh chÊp d©n sù Tranh chÊp kinh tÕ kh¸c víi tranh chÊp d©n sù ë mét sè ®iÓm sau: * Tranh chÊp kinh tÕ th­êng chØ g¾n liÒn víi nh÷ng yÕu tè tµi s¶n, nh÷ng lîi Ých cña c¸c bªn cã tranh chÊp vµ chØ ph¸t sinh tõ c¸c quan hÖ v× môc ®Ých kinh doanh. C¸c tranh chÊp d©n sù, trong khi ®ã, cã thÓ võa mang tÝnh chÊt tµi s¶n võa mang tÝnh chÊt nh©n th©n phi tµi s¶n. * Gi¸ trÞ tranh chÊp kinh tÕ th­êng rÊt lín. C¸c tranh chÊp kinh tÕ th­êng lµm ¶nh h­ëng kinh tÕ kh«ng nh÷ng cho bªn cïng tranh chÊp mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn s¶n xuÊt kinh doanh cña c¶ céng ®ång kinh doanh. Do ®ã, tranh chÊp kinh tÕ th­êng cã tÝnh nguy hiÓm h¬n tranh chÊp d©n sù. * Bªn bÞ vi ph¹m trong quan hÖ kinh tÕ kh«ng nh÷ng ®­îc båi th­êng thiÖt h¹i (nÕu cã thiÖt h¹i x¶y ra vµ cã lçi cña bªn kia) gièng nh­ bªn bÞ vi ph¹m trong quan hÖ luËt d©n sù mµ cßn cã quyÒn ®ßi ph¹t vi ph¹m hîp ®ång kinh tÕ (H§KT). * Chñ thÓ trong quan hÖ cã tranh chÊp kinh tÕ chñ yÕu lµ c¸c chñ thÓ kinh doanh, hoÆc nÕu kh«ng trùc tiÕp kinh doanh th× Ýt nhÊt hä lµ nh÷ng ng­êi tiÕn hµnh hµnh vi ®Çu t­ vèn nh»m môc ®Ých kinh doanh sinh lêi. Tranh chÊp d©n sù l¹i chñ yÕu ph¸t sinh tõ c¸c chñ thÓ kh«ng b¾t buéc ph¶i kinh doanh. 1.3. C¸c lo¹i tranh chÊp kinh tÕ Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 12 PLTTGQCVAKT, cã thÓ thÊy tranh chÊp kinh tÕ gåm c¸c lo¹i sau: * C¸c tranh chÊp vÒ H§KT gi÷a ph¸p nh©n víi ph¸p nh©n, gi÷a ph¸p nh©n víi c¸ nh©n cã ®¨ng kÝ kinh doanh. * C¸c tranh chÊp gi÷a c«ng ty víi c¸c thµnh viªn cña c«ng ty, gi÷a c¸c thµnh viªn cña c«ng ty víi nhau liªn quan ®Õn viÖc thµnh lËp, ho¹t ®éng, gi¶i thÓ c«ng ty. * C¸c tranh chÊp liªn quan ®Õn viÖc mua b¸n cæ phiÕu, tr¸i phiÕu. * C¸c tranh chÊp kinh tÕ kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, nghÜa lµ ph¸p luËt tè tông ch­a dù kiÕn, liÖt kª ®­îc lo¹i tranh chÊp ®ã. Nh÷ng tranh chÊp kinh tÕ nãi trªn khi x¶y ra vµ ®­îc c¬ quan Toµ ¸n cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt theo mét tr×nh tù thñ tôc, nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh th× ®­îc gäi lµ vô ¸n kinh tÕ. 2. Kh¸i niÖm tè tông kinh tÕ 2.1. Kh¸i niÖm tè tông kinh tÕ Khi ph¸t sinh tranh chÊp kinh tÕ mµ c¸c bªn kh«ng thÓ tù tho¶ thuËn, th­¬ng l­îng ®­îc vµ kh«ng tho¶ thuËn tr­íc vÒ viÖc gi¶i quyÕt t¹i c¬ quan träng tµi th× tranh chÊp kinh tÕ sÏ ®­îc gi¶i quyÕt theo thñ tôc luËt ®Þnh ë c¬ quan Toµ ¸n cã thÈm quyÒn. Qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt mét vô tranh chÊp kinh tÕ theo mét thñ tôc nhÊt ®Þnh tr­íc c¬ quan toµ ¸n kinh tÕ gäi lµ tè tông kinh tÕ. Víi t­ c¸ch lµ mét chÕ ®Þnh ph¸p luËt quan träng cña ph¸p luËt kinh tÕ, tè tông kinh tÕ ®­îc hiÓu lµ tæng hîp c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c mèi quan hÖ ph¸t sinh gi÷a c¬ quan Toµ ¸n víi ng­êi tham gia tè tông trong qu¸ tr×nh Toµ ¸n gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ ®Ó b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c bªn tham gia tè tông. 2.2. §Æc ®iÓm cña tè tông kinh tÕ So víi c¸c h×nh thøc tè tông kh¸c, tè tông kinh tÕ cã mét sè ®Æc ®iÓm sau: * Tè tông kinh tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ ë Toµ ¸n kinh tÕ. * C¨n cø ph¸p lý lµm ph¸t sinh quan hÖ tè tông kinh tÕ lµ sù vi ph¹m ph¸p luËt kinh tÕ hoÆc sù tranh chÊp vÒ quyÒn vµ nghÜa vô gi÷a c¸c chñ thÓ kinh doanh. * Chñ thÓ b¾t buéc tham gia quan hÖ ph¸p luËt tè tông kinh tÕ lµ Toµ ¸n kinh tÕ vµ nhµ kinh doanh. * Môc ®Ých cña gi¶i quyÕt tè tông kinh tÕ lµ nh»m b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p bÞ vi ph¹m cña c¸c bªn tham gia quan hÖ kinh tÕ nãi riªng vµ cña nÒn kinh tÕ nãi chung. 3. Vai trß cña tè tông kinh tÕ Ph¸p luËt tè tông kinh tÕ cña n­íc ta quy ®Þnh vai trß chñ ®éng vµ tÝch cùc cña Toµ ¸n trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n tè tông, tõ lóc thô lý cho ®Õn khi ra quyÕt ®Þnh thi hµnh ¸n, trõ nghÜa vô ®iÒu tra vô ¸n. Cung cÊp chøng cø vµ chøng minh tr­íc hÕt lµ quyÒn vµ nghÜa vô cña ®­¬ng sù. Trong tr­êng hîp cÇn thiÕt, Toµ ¸n cã thÓ tiÕn hµnh x¸c minh, thu thËp chøng cø ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n ®­îc chÝnh x¸c vµ hiÖu qu¶. Tè tông kinh tÕ n­íc ta còng b¶o ®¶m cho c¸c ®­¬ng sù trong vô ¸n cã ®Çy ®ñ c¸c quyÒn tè tông, ®Ó hä cã thÓ b¶o vÖ ®­îc quyÒn lîi cña m×nh t¹i Toµ ¸n. §­¬ng sù cã quyÒn yªu cÇu ¸p dông c¸c biÖn ph¸p khÈn cÊp t¹m thêi, yªu cÇu thay ®æi ThÈm ph¸n, Héi thÈm, kiÓm s¸t viªn; kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ ..., cã quyÒn nhê luËt s­ b¶o vÖ quyÒn lîi cho m×nh vµ cã quyÒn tranh luËn t¹i phiªn toµ. Còng nh­ tè tông d©n sù, tè tông kinh tÕ thÓ hiÖn sù t«n träng quyÒn tù ®Þnh ®o¹t cña c¸c ®­¬ng sù trªn c¬ së ®¶m b¶o quyÒn tù do kinh doanh, tù do hîp ®ång theo ph¸p luËt. Khi ph¸t sinh tranh chÊp, Toµ ¸n chØ gi¶i quyÕt khi c¸c ®­¬ng sù yªu cÇu. QuyÒn tù ®Þnh ®o¹t nµy cßn thÓ hiÖn ë quyÒn cña c¸c ®­¬ng sù ®­îc tù hoµ gi¶i tr­íc Toµ, quyÒn rót ®¬n, thay ®æi, bæ sung ®¬n kiÖn. NÕu c¸c bªn kh«ng thÓ hoµ gi¶i, th­¬ng l­îng ®­îc vµ kh«ng lùa chän träng tµi lµm c¬ quan gi¶i quyÕt tranh chÊp th× khi ®ã Toµ ¸n míi thùc hiÖn gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng viÖc xÐt xö. Vai trß cña tè tông kinh tÕ còng thÓ hiÖn ë viÖc ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ. Mét khi c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ kinh doanh ®· tham gia tè tông kinh tÕ th× kh«ng ph©n biÖt doanh nghiÖp Nhµ n­íc, doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty hîp danh, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n (THNH), hîp t¸c x·... C¸c bªn ®Òu cã quyÒn vµ nghÜa vô ngang nhau theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông. Tè tông kinh tÕ gãp phÇn ®¶m b¶o thùc hiÖn gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ nhanh chãng, ®óng ph¸p luËt. ViÖc gi¶i quyÕt nhanh chãng thÓ hiÖn trong nhiÒu quy ®Þnh nh­ rót ng¾n c¸c thêi hiÖu, thêi h¹n, h¹n chÕ viÖc giao vô ¸n bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ ®Ó xem xÐt l¹i... §©y lµ mét vai trß quan träng cña tè tông kinh tÕ v× nã tiÕt kiÖm ®­îc thêi gian, tiÒn b¹c vµ c«ng søc, tõ ®ã mang l¹i lîi Ých cho c¸c chñ thÓ kinh tÕ, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tè tông kinh tÕ cho Toµ ¸n. Trong thêi ®¹i héi nhËp, më cöa vµ hîp t¸c ngµy nay, ®©y chÝnh lµ mét thuËn lîi, mét c¬ héi lín khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Èy m¹nh hîp t¸c kinh doanh trong n­íc. II. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ Nguyªn t¾c gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ lµ nh÷ng t­ t­ëng chØ ®¹o ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ, ®­îc c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vÒ tè tông kinh tÕ ghi nhËn qua nh÷ng néi dung c¬ b¶n vµ ®Æc tr­ng cña tè tông kinh tÕ. ViÖc tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c cña tè tông kinh tÕ lµ tiÒn ®Ò cho viÖc ®¶m b¶o gi¶i quyÕt vô ¸n kinh tÕ kh¸ch quan, ®óng ph¸p luËt. 1. Nguyªn t¾c tù ®Þnh ®o¹t §©y lµ nguyªn t¾c xuÊt ph¸t tõ quyÒn tù do kinh doanh, tù do giao kÕt hîp ®ång cña c¸c chñ thÓ kinh doanh. Theo nguyªn t¾c nµy, PLTTGQCVAKT ®· quy ®Þnh cho ®­¬ng sù quyÒn ®­îc khëi kiÖn, quyÒn yªu cÇu Toµ ¸n b¶o vÖ c¸c quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p, quyÒn lùa chän Toµ ¸n gi¶i quyÕt tranh chÊp trong nh÷ng tr­êng hîp nhÊt ®Þnh. Nguyªn ®¬n ®­îc quyÒn thay ®æi néi dung ®¬n kiÖn, rót ®¬n khëi kiÖn, còng nh­ ®­¬ng sù cã quyÒn hoµ gi¶i, th­¬ng l­îng trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n. 2. Nguyªn t¾c b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt Khi c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ kinh doanh tham gia tè tông th× kh«ng cã sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp, gi÷a doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n ®¨ng ký kinh doanh. Trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n, c¸c ®­¬ng sù ®Òu b×nh ®¼ng vÒ quyÒn vµ nghÜa vô theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông. 3. Nguyªn t¾c ®­¬ng sù cã nghÜa vô cung cÊp chøng cø vµ chøng minh Kh¸c víi tè tông d©n sù, trong tè tông kinh tÕ, Toµ ¸n kh«ng cã nghÜa vô ph¶i ®iÒu tra x¸c minh c¸c chøng cø cÇn thiÕt cho viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n, mµ ®­¬ng sù cã nghÜa vô cung cÊp, thu thËp tµi liÖu chøng cø nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña hä. Nh­ vËy, cã thÓ thÊy kÕt qu¶ cña mét vô tranh tông t¹i Toµ ¸n phô thuéc nhiÒu vµo viÖc ®­¬ng sù cã cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c chøng cø b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh hay kh«ng. 4. Nguyªn t¾c hoµ gi¶i Hoµ gi¶i lµ nguyªn t¾c b¾t buéc trong tè tông kinh tÕ. Khi cã tranh chÊp ph¸t sinh, tr­íc hÕt, c¸c bªn ®­¬ng sù ph¶i tù tiÕn hµnh hoµ gi¶i, th­¬ng l­îng. Khi kh«ng hoµ gi¶i ®­îc th× bªn bÞ vi ph¹m quyÒn lîi míi cã quyÒn khëi kiÖn vô ¸n t¹i Toµ ¸n nh©n d©n (TAND) cã thÈm quyÒn. Trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n kinh tÕ, Toµ ¸n cã tr¸ch nhiÖm ph¶i hoµ gi¶i gi÷a c¸c bªn ®­¬ng sù, nÕu kh«ng sÏ bÞ coi lµ vi ph¹m nghiªm träng thñ tôc tè tông. XÐt vÒ nguyªn t¾c, hoµ gi¶i kh«ng chØ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ai ®óng ai sai mµ thùc chÊt lµ khuyÕn khÝch c¸c bªn thõa nhËn lÜnh vùc quyÒn lîi chung. Thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy, phÇn lín c¸c vô ¸n kinh tÕ thµnh c«ng ë giai ®o¹n hoµ gi¶i. 5. Nguyªn t¾c gi¶i quyÕt vô ¸n nhanh chãng, kÞp thêi Cã thÓ xem ®©y lµ nguyªn t¾c ®Æc tr­ng cña tè tông kinh tÕ bëi nã chi phèi tÊt c¶ c¸c thêi h¹n tè tông trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ. ViÖc gi¶i quyÕt nhanh chãng vô ¸n kinh tÕ thÓ hiÖn trong nhiÒu quy ®Þnh nh­: rót ng¾n c¸c thêi hiÖu, thêi h¹n, h¹n chÕ viÖc giao vô ¸n cho Toµ ¸n cÊp d­íi ®Ó xÐt xö l¹i (tham kh¶o b¶ng 1-trang 19 d­íi ®©y). 6. Nguyªn t¾c xÐt xö c«ng khai XÐt xö c«ng khai còng lµ mét nguyªn t¾c hiÕn ®Þnh ®èi víi ho¹t ®éng cña Toµ ¸n (§iÒu 131- HiÕn ph¸p ViÖt Nam 1992). ViÖc xÐt xö cña Toµ ¸n ngoµi môc ®Ých b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c ®­¬ng sù cßn cã ý nghÜa gi¸o dôc viÖc tu©n theo ph¸p luËt. Theo ®ã, c¸c vô ¸n kinh tÕ ®Òu ®­îc xÐt xö c«ng khai trõ tr­êng hîp cÇn gi÷ bÝ mËt Nhµ n­íc hoÆc bÝ mËt cña ®­¬ng sù theo yªu cÇu chÝnh ®¸ng cña hä.  III. ThÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ cña Toµ ¸n 1. ThÈm quyÒn theo vô viÖc Khi x¶y ra tranh chÊp kinh tÕ, ®­¬ng sù ph¶i khëi kiÖn ®óng Toµ ¸n cã thÈm quyÒn, c¸c Toµ ¸n còng ph¶i xem xÐt vµ thô lý vô ¸n ®óng thÈm quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Toµ ¸n Kinh tÕ cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ quy ®Þnh t¹i §iÒu 12 PLTTGQCVAKT nh­ sau: 1. C¸c tranh chÊp vÒ H§KT gi÷a ph¸p nh©n víi ph¸p nh©n, gi÷a ph¸p nh©n víi c¸ nh©n cã ®¨ng ký kinh doanh. 2. C¸c tranh chÊp gi÷a c«ng ty víi c¸c thµnh viªn cña c«ng ty, gi÷a c¸c thµnh viªn cña c«ng ty víi nhau liªn quan ®Õn viÖc thµnh lËp, ho¹t ®éng, gi¶i thÓ c«ng ty. 3. C¸c tranh chÊp liªn quan ®Õn viÖc mua b¸n cæ phiÕu, tr¸i phiÕu. 4. C¸c tranh chÊp kinh tÕ kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Ngoµi ra, Toµ ¸n kinh tÕ cßn cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp. §èi víi nh÷ng tranh chÊp kinh tÕ thuéc c¸c lo¹i trªn, nh­ng l¹i cã yÕu tè n­íc ngoµi th× chØ ¸p dông luËt tè tông cña ViÖt Nam ®Ó gi¶i quyÕt theo thñ tôc tè tông kinh tÕ khi kh«ng cã quy ®Þnh trong §iÒu ­íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam tham gia hoÆc ký kÕt. 2. ThÈm quyÒn theo cÊp xÐt xö Sau khi ®· x¸c ®Þnh ®­îc thÈm quyÒn vÒ vô viÖc, cÇn xem xÐt vô ¸n kinh tÕ thuéc thÈm quyÒn cña Toµ ¸n kinh tÕ cÊp nµo. Theo quy ®Þnh cña PLTTGQCVAKT: * TAND cÊp huyÖn gi¶i quyÕt theo thñ tôc s¬ thÈm tranh chÊp H§KT cã gi¸ trÞ tranh chÊp d­íi 50 triÖu VND, trõ tranh chÊp cã yÕu tè n­íc ngoµi. * Toµ kinh tÕ TAND cÊp tØnh xÐt xö theo thñ tôc s¬ thÈm nh÷ng vô ¸n kinh tÕ trõ nh÷ng vô ¸n thuéc thÈm quyÒn cña Toµ ¸n cÊp huyÖn. Trong tr­êng hîp cÇn thiÕt, khi vô ¸n cã nhiÒu t×nh tiÕt phøc t¹p hay cã ¶nh h­ëng ®Õn an ninh chÝnh trÞ, Toµ ¸n cÊp tØnh cã thÓ lÊy lªn nh÷ng vô ¸n thuéc thÈm quyÒn cña Toµ ¸n cÊp huyÖn ®Ó xem xÐt. Toµ kinh tÕ TAND cÊp tØnh xÐt xö phóc thÈm nh÷ng vô ¸n kinh tÕ mµ b¶n ¸n quyÕt ®Þnh, s¬ thÈm ch­a cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Toµ ¸n cÊp d­íi bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông. Toµ ¸n cÊp tØnh còng cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt viÖc ph¸ s¶n doanh nghiÖp theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ThÈm quyÒn xÐt xö cña Uû ban thÈm ph¸n TAND cÊp tØnh ®èi víi c¸c vô ¸n kinh tÕ lµ: gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm c¸c vô ¸n mµ b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Toµ ¸n cÊp huyÖn bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ. * Toµ kinh tÕ TANDTC gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm c¸c vô ¸n mµ b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Toµ ¸n cÊp tØnh bÞ kh¸ng nghÞ. Uû ban thÈm ph¸n TANDTC cã thÈm quyÒn gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm nh÷ng vô ¸n mµ b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña c¸c Toµ thuéc TANDTC bÞ kh¸ng nghÞ. §ång thêi, Toµ còng kiªm gi¶i quyÕt khiÕu n¹i ®èi víi c¸c quyÕt ®Þnh cña TAND tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng vÒ tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp. Héi ®ång thÈm ph¸n TANDTC gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm nh÷ng vô ¸n mµ quyÕt ®Þnh cña Uû ban thÈm ph¸n TANDTC bÞ kh¸ng nghÞ. 3. ThÈm quyÒn theo l·nh thæ Trong tr­êng hîp vô ¸n kinh tÕ diÔn ra gi÷a c¸c bªn ®ãng ë c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c nhau, th× Toµ ¸n n¬i bÞ ®¬n cã trô së hoÆc c­ tró cã thÈm quyÒn xÐt xö s¬ thÈm. Trong tr­êng hîp vô ¸n chØ liªn quan ®Õn bÊt ®éng s¶n th× Toµ ¸n n¬i cã bÊt ®éng s¶n cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt. 4. ThÈm quyÒn theo sù lùa chän cña nguyªn ®¬n ViÖc lùa chän nµy th­êng x¶y ra khi nguyªn ®¬n thÊy cã thÓ mang l¹i nh÷ng thuËn lîi nhÊt ®Þnh. Theo quy ®Þnh cña PLTTGQCVAKT th× nguyªn ®¬n cã quyÒn lùa chän mét trong sè c¸c Toµ ¸n kinh tÕ cã thÈm quyÒn theo nh÷ng tr­êng hîp d­íi ®©y ®Ó khëi kiÖn vô ¸n kinh tÕ: * NÕu kh«ng biÕt râ trô së hoÆc n¬i c­ tró cña bÞ ®¬n th× nguyªn ®¬n cã thÓ yªu cÇu Toµ ¸n n¬i cã tµi s¶n, n¬i cã trô së hoÆc n¬i c­ tró cuèi cïng cña bÞ ®¬n gi¶i quyÕt vô ¸n. * NÕu vô ¸n ph¸t sinh tõ ho¹t ®éng cña chi nh¸nh doanh nghiÖp th× nguyªn ®¬n cã thÓ yªu cÇu Toµ ¸n n¬i doanh nghiÖp cã trô së hoÆc n¬i cã chi nh¸nh ®ã gi¶i quyÕt vô ¸n. * NÕu vô ¸n ph¸t sinh do vi ph¹m H§KT th× nguyªn ®¬n cã thÓ yªu cÇu Toµ ¸n n¬i thùc hiÖn hîp ®ång gi¶i quyÕt vô ¸n. * NÕu c¸c bÞ ®¬n cã trô së hoÆc n¬i c­ tró kh¸c nhau th× nguyªn ®¬n cã thÓ yªu cÇu Toµ ¸n n¬i cã trô së hoÆc n¬i c­ tró cña mét trong c¸c bÞ ®¬n gi¶i quyÕt vô ¸n. * NÕu vô ¸n kh«ng chØ liªn quan ®Õn bÊt ®éng s¶n th× nguyªn ®¬n cã thÓ yªu cÇu Toµ ¸n n¬i cã bÊt ®éng s¶n, n¬i cã trô së hoÆc c­ tró cña bÞ ®¬n gi¶i quyÕt vô ¸n. * NÕu vô ¸n liªn quan ®Õn bÊt ®éng s¶n ë nhiÒu n¬i kh¸c nhau th× nguyªn ®¬n cã thÓ yªu cÇu Toµ ¸n ë mét trong c¸c n¬i ®ã gi¶i quyÕt vô ¸n. IV. Thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ 1. Khëi kiÖn vµ thô lý vô ¸n Khëi kiÖn vô ¸n kinh tÕ lµ viÖc c¸ nh©n, ph¸p nh©n cã ®ñ t­ c¸ch cña mét chñ thÓ kinh doanh cã quyÒn khëi kiÖn vô ¸n kinh tÕ theo thñ tôc ph¸p luËt quy ®Þnh ®Ó yªu cÇu Toµ ¸n b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p bÞ tranh chÊp hoÆc bÞ x©m ph¹m. C¸c c¬ quan Nhµ n­íc (nh­ ViÖn kiÓm s¸t) kh«ng cã quyÒn nµy. §Ó khëi kiÖn vô ¸n kinh tÕ, ng­êi khëi kiÖn- c¸ nh©n hoÆc ph¸p nh©n-ph¶i lµm ®¬n yªu cÇu Toµ ¸n gi¶i quyÕt trong thêi h¹n 6 th¸ng tõ ngµy ph¸t sinh tranh chÊp, trõ nh÷ng tr­êng hîp ph¸p luËt cã quy ®Þnh kh¸c. KÌm theo ®¬n kiÖn ph¶i cã c¸c tµi liÖu chøng minh cho c¸c yªu cÇu cña nguyªn ®¬n. Thô lý vô ¸n kinh tÕ lµ viÖc ThÈm ph¸n chÊp nhËn ®¬n cña ng­êi khëi kiÖn vµ ghi vµo sæ thô lý cña Toµ ¸n. Toµ ¸n sÏ thô lý vô ¸n víi ®iÒu kiÖn sau: * Ng­êi khëi kiÖn cã quyÒn khëi kiÖn * Sù viÖc thuéc thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña Toµ ¸n * §¬n kiÖn ®­îc göi ®óng thêi hiÖu khëi kiÖn * Nguyªn ®¬n ®· nép t¹m øng ¸n phÝ * Sù viÖc ch­a ®­îc gi¶i quyÕt b»ng b¶n ¸n hoÆc quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Toµ ¸n hoÆc c¬ quan cã thÈm quyÒn kh¸c. * Sù viÖc kh«ng ®­îc c¸c bªn tho¶ thuËn tr­íc lµ ph¶i gi¶i quyÕt theo thñ tôc träng tµi. Khi nhËn ®¬n kiÖn, Toµ ¸n sÏ xem xÐt c¸c ®iÒu kiÖn, nÕu thÊy tho¶ m·n sÏ th«ng b¸o cho nguyªn ®¬n biÕt vµ yªu cÇu nép tiÒn t¹m øng ¸n phÝ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 2. ChuÈn bÞ xÐt xö §©y lµ giai ®o¹n rÊt quan träng ®Ó lµm c¬ së cho viÖc xÐt xö s¬ thÈm ®óng ph¸p luËt, kh¸ch quan, c«ng b»ng. Thêi h¹n chuÈn bÞ xÐt xö lµ 40 ngµy kÓ tõ ngµy thô lý vô ¸n. Thêi h¹n nµy cã thÓ ®­îc kÐo dµi ®Õn 60 ngµy ®èi víi nh÷ng vô ¸n phøc t¹p. Trong c«ng t¸c chuÈn bÞ xÐt xö, Toµ ¸n kinh tÕ ph¶i tiÕn hµnh nh÷ng c«ng viÖc sau: Thø nhÊt, Toµ ¸n ph¶i th«ng b¸o cho bÞ ®¬n vµ nh÷ng ng­êi cã liªn quan biÕt néi dung ®¬n kiÖn trong thêi h¹n 10 ngµy kÓ tõ ngµy thô lý vô ¸n. Nh÷ng ng­êi nµy cã nghÜa vô göi ý kiÕn cña m×nh b»ng v¨n b¶n vÒ ®¬n kiÖn vµ cung cÊp cho Toµ ¸n nh÷ng tµi liÖu cã liªn quan trong thêi h¹n 10 ngµy kÓ tõ ngµy nhËn ®­îc th«ng b¸o. Thø hai, Toµ ¸n tiÕn hµnh x¸c minh vµ thu thËp chøng cø, tµi liÖu ®Ó chuÈn bÞ cho viÖc xÐt xö. Trong tè tông kinh tÕ, nghÜa vô chøng minh thuéc vÒ c¸c ®­¬ng sù. Tuy nhiªn, trong giai ®o¹n chuÈn bÞ xÐt xö, nÕu thÊy cÇn thiÕt, Toµ ¸n cã thÓ tù m×nh tiÕn hµnh hoÆc uû th¸c cho Tßa ¸n kh¸c tiÕn hµnh x¸c minh, thu thËp chøng cø ®Ó lµm s¸ng tá c¸c t×nh tiÕt cña vô ¸n nh­ng kh«ng cã nghÜa vô ph¶i ®iÒu tra. Thø ba, tr­íc khi më phiªn toµ, Toµ ¸n tiÕn hµnh hoµ gi¶i gi÷a c¸c ®­¬ng sù. §©y lµ c«ng viÖc b¾t buéc Toµ ¸n ph¶i tiÕn hµnh. NÕu c¸c ®­¬ng sù tho¶ thuËn ®­îc víi nhau vÒ viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n th× Toµ ¸n lËp biªn b¶n hoµ gi¶i thµnh vµ ra quyÕt ®Þnh c«ng nhËn sù tho¶ thuËn cña c¸c ®­¬ng sù trong thêi h¹n 10 ngµy. QuyÕt ®Þnh nµy cã hiÖu lùc ngay sau khi tuyªn bè vµ viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n kinh tÕ ®­îc kÕt thóc. Trong tr­êng hîp c¸c ®­¬ng sù kh«ng thÓ tho¶ thuËn víi nhau ®­îc th× Tßa ¸n lËp biªn b¶n hoµ gi¶i kh«ng thµnh vµ ra quyÕt ®Þnh ®­a vô ¸n ra xÐt xö. Nh­ vËy, hoµ gi¶i kh«ng thµnh sÏ ®­a tiÕn tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n sang giai ®o¹n tiÕp theo- giai ®o¹n xÐt xö s¬ thÈm. 3. Phiªn toµ s¬ thÈm Sau khi cã quyÕt ®Þnh ®­a vô ¸n ra xÐt xö, trong thêi h¹n 10 ngµy, Toµ ¸n ph¶i më phiªn toµ, trong tr­êng hîp cã lý do chÝnh ®¸ng thêi h¹n ®ã còng kh«ng ®­îc kÐo dµi qu¸ 20 ngµy. Yªu cÇu cña viÖc xÐt xö lµ kiÓm tra, ®¸nh gi¸ l¹i toµn bé chøng cø ®· thu thËp ®­îc, trªn c¬ së ®ã vËn dông ®óng ®¾n ph¸p luËt ®Ó gi¶i quyÕt chÝnh x¸c quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c ®­¬ng sù ®Ó ra b¶n ¸n phï hîp víi sù thËt kh¸ch quan. Giai ®o¹n tè tông nµy cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng. NÕu Toµ ¸n ra b¶n ¸n phï hîp víi sù thùc, ®óng ph¸p luËt th× b¶n ¸n sÏ cã hiÖu lùc ph¸p luËt ngay, vô ¸n sÏ ®­îc gi¶i quyÕt døt ®iÓm. Song, nÕu xÐt xö s¬ thÈm sai th× b¶n ¸n sÏ bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ, viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n kÐo dµi lµm ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn viÖc kinh doanh cña c¸c bªn. Phiªn toµ s¬ thÈm vô ¸n kinh tÕ ®­îc tiÕn hµnh d­íi sù ®iÒu khiÓn cña Héi ®ång xÐt xö gåm hai ThÈm ph¸n vµ mét Héi thÈm. §©y lµ ®iÒu kh¸c biÖt c¨n b¶n so víi Héi ®ång xÐt xö s¬ thÈm c¸c vô ¸n d©n sù v× thµnh phÇn Héi ®ång xÐt xö s¬ thÈm c¸c vô ¸n d©n sù gåm mét ThÈm ph¸n vµ hai Héi thÈm nh©n d©n, tøc lµ sè l­îng ThÈm ph¸n Ýt h¬n. Phiªn toµ ®­îc tiÕn hµnh víi sù cã mÆt cña c¸c ®­¬ng sù, ng­êi lµm chøng, ng­êi phiªn dÞch, ng­êi gi¸m ®Þnh vµ kiÓm s¸t viªn (nÕu ViÖn kiÓm s¸t yªu cÇu tham gia phiªn toµ). Thñ tôc tiÕn hµnh phiªn toµ s¬ thÈm ®­îc quy ®Þnh trong c¸c §iÒu 46, 47, 48, 51, 53 PLTTGQCVAKT. 4. Thñ tôc phóc thÈm 4.1. Thñ tôc phóc thÈm Thñ tôc phóc thÈm lµ viÖc Toµ ¸n cÊp trªn trùc tiÕp xÐt l¹i nh÷ng b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh s¬ thÈm cña Toµ ¸n cÊp d­íi ch­a cã hiÖu lùc ph¸p luËt bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ViÖc tiÕn hµnh phóc thÈm c¸c b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ch­a cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Toµ ¸n cÊp d­íi kh«ng nh÷ng nh»m môc ®Ých söa ch÷a vµ kh¾c phôc nh÷ng sai sãt cña Toµ ¸n trong c¸c b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®ã, mµ cßn lµ thñ tôc quan träng nh»m b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c ®­¬ng sù. MÆt kh¸c, thñ tôc phóc thÈm cßn t¹o thuËn lîi cho Toµ ¸n cÊp trªn kiÓm tra chÊt l­îng vµ chØ ®¹o ho¹t ®éng xÐt xö Toµ ¸n cÊp d­íi, b¶o ®¶m viÖc gi÷ v÷ng còng nh­ t¨ng c­êng ph¸p chÕ nãi chung. QuyÒn kh¸ng c¸o thuéc vÒ ®­¬ng sù hoÆc ng­êi ®¹i diÖn cña ®­¬ng sù. QuyÒn kh¸ng nghÞ thuéc vÒ ViÖn tr­ëng ViÖn kiÓm s¸t cïng cÊp hoÆc trªn mét cÊp. Thêi h¹n kh¸ng c¸o lµ 10 ngµy kÓ tõ ngµy Toµ ¸n tuyªn ¸n hoÆc ra quyÕt ®Þnh. Thêi h¹n kh¸ng nghÞ cña ViÖn kiÓm s¸t cïng cÊp lµ 10 ngµy, cña ViÖn kiÓm s¸t cÊp trªn lµ 20 ngµy kÓ tõ ngµy Toµ ¸n tuyªn ¸n hoÆc ra quyÕt ®Þnh. Kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ hîp lÖ cã hËu qu¶ ph¸p lý lµ t¹m thêi ®×nh chØ viÖc chÊp hµnh b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh s¬ thÈm. NÕu toµn bé b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ, th× toµn bé b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ch­a cã hiÖu lùc ph¸p luËt. §èi víi b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh chØ bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ mét phÇn th× chØ cã phÇn bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ lµ ch­a cã hiÖu lùc ph¸p luËt; phÇn cßn l¹i vÉn cã hiÖu lùc. Toµ ¸n cÊp s¬ thÈm ph¶i th«ng b¸o viÖc kh¸ng c¸o cho ViÖn kiÓm s¸t cïng cÊp, cho c¸c ®­¬ng sù vµ nh÷ng ng­êi cã quyÒn lîi liªn quan ®Õn kh¸ng c¸o trong thêi h¹n 10 ngµy kÓ tõ ngµy ng­êi kh¸ng c¸o xuÊt tr×nh chøng tõ vÒ viÖc nép tiÒn t¹m øng ¸n phÝ phóc thÈm. Ng­êi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan ®Õn kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ cã tr¸ch nhiÖm göi cho Toµ ¸n cÊp phóc thÈm ý kiÕn cña m×nh vÒ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ trong vßng 7 ngµy kÓ tõ ngµy khi nhËn ®­îc th«ng b¸o. Tr­íc khi më phiªn toµ, Toµ ¸n cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p khÈn cÊp t¹m thêi theo yªu cÇu cña c¸c ®­¬ng sù hoÆc chñ ®éng ra quyÕt ®Þnh nÕu xÐt thÊy cÇn thiÕt. Toµ ¸n còng cã thÓ ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p nh»m x¸c minh, thu thËp chøng cø... b¶o ®¶m cho viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n ®­îc kh¸ch quan, ®óng sù thËt. 4.2. Phiªn toµ phóc thÈm Trong thêi h¹n 1 th¸ng kÓ tõ ngµy nhËn ®ñ hå s¬ do Toµ ¸n cÊp s¬ thÈm göi ®Õn, Toµ ¸n cÊp phóc thÈm ph¶i më phiªn toµ xÐt xö. Thêi h¹n nµy cã thÓ kÐo dµi nÕu vô ¸n nµy cã nhiÒu t×nh tiÕt phøc t¹p, song kh«ng qu¸ 2 th¸ng. Héi ®ång xÐt xö phóc thÈm gåm 3 ThÈm ph¸n. ViÖn kiÓm s¸t cïng cÊp ph¶i tham gia phiªn toµ phóc thÈm trong tr­êng hîp ViÖn kiÓm s¸t kh¸ng nghÞ. Trong c¸c tr­êng hîp kh¸c, ViÖn kiÓm s¸t cã thÓ tham gia nÕu thÊy cÇn thiÕt. NÕu ViÖn kiÓm s¸t ph¶i tham gia hoÆc yªu cÇu tham gia phiªn toµ mµ kh«ng thÓ tham gia ®­îc th× Héi ®ång xÐt xö ho·n phiªn toµ. VÒ mÆt thñ tôc, phiªn toµ phóc thÈm ®­îc tiÕn hµnh gièng nh­ phiªn toµ s¬ thÈm, nh­ng tr­íc khi xem xÐt kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ, mét thµnh viªn Héi ®ång xÐt xö tr×nh bµy néi dung vô ¸n, quyÕt ®Þnh cña b¶n ¸n s¬ thÈm vµ néi dung cña kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ. KÕt thóc phiªn toµ phóc thÈm, Toµ ¸n cã thÓ ra mét trong c¸c quyÕt ®Þnh sau: B¸c kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ vµ gi÷ nguyªn b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh s¬ thÈm Söa ®æi mét phÇn hay toµn bé b¶n ¸n s¬ thÈm, quyÕt ®Þnh s¬ thÈm. Huû b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh s¬ thÈm vµ chuyÓn vô ¸n cho Toµ ¸n cÊp s¬ thÈm xÐt xö l¹i. T¹m ®×nh chØ hoÆc ®×nh chØ viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n cã c¨n cø t¹m ®×nh chØ, ®×nh chØ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. B¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n phóc thÈm cã hiÖu lùc ph¸p luËt ngay sau khi tuyªn bè. 5. Thñ tôc xem xÐt l¹i b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt 5.1. Thñ tôc gi¸m ®èc thÈm Gi¸m ®èc thÈm lµ mét giai ®o¹n ®Æc biÖt cña tè tông kinh tÕ, trong ®ã Toµ ¸n cÊp trªn kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p, tÝnh cã c¨n cø ®èi víi nh÷ng b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Toµ ¸n cÊp d­íi trªn c¬ së kh¸ng nghÞ cña ng­êi cã thÈm quyÒn. QuyÒn kh¸ng nghÞ theo thñ tôc gi¸m ®èc thÈm thuéc vÒ: * Ch¸nh ¸n TANDTC, ViÖn tr­ëng ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao (VKSNDTC) ®èi víi b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Toµ ¸n c¸c cÊp. * Phã Ch¸nh ¸n TANDTC, phã ViÖn tr­ëng VKSNDTC ®èi víi b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña TAND ®Þa ph­¬ng. * Ch¸nh ¸n TAND cÊp tØnh, ViÖn tr­ëng ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n cÊp tØnh ®èi víi b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Toµ ¸n cÊp huyÖn. C¨n cø kh¸ng nghÞ theo thñ tôc gi¸m ®èc thÈm bao gåm: Cã sù vi ph¹m nghiªm träng thñ tôc tè tông nh­: Toµ ¸n ®· xÐt xö vô ¸n sai thÈm quyÒn, thµnh phÇn Héi ®ång xÐt xö kh«ng hîp ph¸p. KÕt luËn trong b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh kh«ng phï hîp víi nh÷ng t×nh tiÕt kh¸ch quan cña vô ¸n. Cã sai lÇm nghiªm träng trong viÖc ¸p dông ph¸p luËt nh­: Toµ ¸n gi¶i quyÕt vô ¸n ®· ¸p dông nh÷ng ®iÒu luËt ®· bÞ huû bá hay quy tr¸ch nhiÖm båi th­êng kh«ng ®óng. Thêi h¹n kh¸ng nghÞ lµ 9 th¸ng kÓ tõ ngµy b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc ph¸p luËt. Sau khi nhËn ®­îc kh¸ng nghÞ, Toµ ¸n xÐt xö gi¸m ®èc thÈm ph¶i göi kh¸ng nghÞ kÌm theo hå s¬ vô ¸n cho ViÖn kiÓm s¸t cïng cÊp ®Ó nghiªn cøu trong thêi h¹n 10 ngµy. Trong thêi h¹n mét th¸ng kÓ tõ ngµy nhËn hå s¬ vô ¸n, Toµ ¸n ph¶i më phiªn toµ gi¸m ®èc thÈm. Héi ®ång xÐt xö gi¸m ®è._.c thÈm cã quyÒn: B¸c kh¸ng nghÞ vµ gi÷ nguyªn b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt. Söa mét phÇn hoÆc toµn bé b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt bÞ kh¸ng nghÞ. Huû b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt ®Ó xÐt xö s¬ thÈm hoÆc phóc thÈm l¹i trong tr­êng hîp cã vi ph¹m nghiªm träng thñ tôc tè tông hay viÖc x¸c minh, thu thËp chøng cø cña Toµ ¸n cÊp d­íi kh«ng ®Çy ®ñ mµ Toµ ¸n cÊp gi¸m ®èc thÈm kh«ng thÓ bæ sung ®­îc. Huû b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt vµ ®×nh chØ viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n theo quy dÞnh ph¸p luËt. 5.2. Thñ tôc t¸i thÈm T¸i thÈm còng lµ mét giai ®o¹n tè tông kinh tÕ ®Æc biÖt, theo ®ã Toµ ¸n cÊp trªn kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p vµ tÝnh cã c¨n cø ®èi víi nh÷ng b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Toµ ¸n cÊp d­íi nÕu ph¸t hiÖn ®­îc nh÷ng t×nh tiÕt míi quan träng lµm thay ®æi néi dung vô ¸n, trªn c¬ së kh¸ng nghÞ cña ng­êi cã thÈm quyÒn. QuyÒn kh¸ng nghÞ theo thñ tôc t¸i thÈm thuéc vÒ: Ch¸nh ¸n TANDTC, ViÖn tr­ëng VKSNDTC ®èi víi b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Toµ ¸n c¸c cÊp. Ch¸nh ¸n Toµ ¸n cÊp tØnh, ViÖn tr­ëng ViÖn kiÓm s¸t cÊp tØnh ®èi víi b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Toµ ¸n cÊp huyÖn. C¨n cø kh¸ng nghÞ theo thñ tôc t¸i thÈm bao gåm: * Míi ph¸t hiÖn ®­îc t×nh tiÕt quan träng cña vô ¸n mµ ®­¬ng sù ®· kh«ng thÓ biÕt ®­îc khi gi¶i quyÕt vô ¸n. * Cã c¬ së chøng minh kÕt luËn cña ng­êi gi¸m ®Þnh, lêi dÞch cña ng­êi phiªn dÞch kh«ng ®óng sù thËt hoÆc cã gi¶ m¹o b»ng chøng. * ThÈm ph¸n, Héi thÈm, kiÓm s¸t viªn, th­ ký Toµ ¸n cè t×nh lµm sai lÖch hå s¬ vô ¸n. * B¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n hoÆc quyÕt ®Þnh cña c¬ quan Nhµ n­íc mµ Toµ ¸n dùa vµo ®ã ®Ó gi¶i quyÕt vô ¸n ®· bÞ huû bá . Thêi h¹n kh¸ng nghÞ theo thñ tôc t¸i thÈm lµ mét n¨m kÓ tõ ngµy b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n cã hiÖu lùc ph¸p luËt. Khi xÐt xö theo thñ tôc t¸i thÈm, Héi ®ång xÐt xö cã quyÒn: Gi÷ nguyªn b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt. Hñy b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt ®Ó xÐt xö l¹i s¬ thÈm theo thñ tôc chung. Hñy b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt vµ ®×nh chØ vô ¸n nÕu cã c¨n cø ®×nh chØ vô ¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. B¶ng 1. So s¸nh thêi hiÖu vµ thêi h¹n gi¶i quyÕt vô ¸n d©n sù vµ vô ¸n kinh tÕ STT ViÖc gi¶i quyÕt Tè tông d©n sù Tè tông kinh tÕ 1 Khëi kiÖn NhiÒu thêi hiÖu kh¸c nhau, tèi ®a lµ 10 n¨m do luËt vÒ néi dung quy ®Þnh 06 th¸ng ( trõ tr­êng hîp ph¸p luËt cã quy ®Þnh kh¸c) 2 ChuyÓn vô ¸n khi kh«ng cã thÈm quyÒn Kh«ng quy ®Þnh 03 ngµy 3 Nép t¹m øng ¸n phÝ 01 th¸ng gia h¹n thªm 01 th¸ng 07 ngµy kÓ tõ ngµy cã th«ng b¸o 4 Th«ng b¸o cho bÞ ®¬n vÒ ®¬n kiÖn Kh«ng quy ®Þnh 10 ngµy 5 Y kiÕn tr¶ lêi cña bÞ ®¬n vÒ ®¬n kiÖn Kh«ng quy ®Þnh 10 ngµy 6 QuyÕt ®Þnh ®­a ra xÐt xö, ®×nh chØ, t¹m ®×nh chØ 01 th¸ng nÕu kÐo dµi kh«ng qu¸ 06 th¸ng 40 ngµy nÕu kÐo dµi kh«ng qu¸ 60 ngµy 7 Thêi h¹n më phiªn toµ 01 th¸ng 10 ngµy 8 QuyÕt ®Þnh ¸p dông biÖn ph¸p khÈn cÊp t¹m thêi QuyÕt ®Þnh ngay 03 ngµy 9 Tr¶ lêi khiÕu n¹i vÒ ¸p dông biÖn ph¸p khÈn cÊp t¹m thêi 03 ngµy 03 ngµy 10 CÊp b¶n sao b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh 15 ngµy 07 ngµy 11 Thêi h¹n kh¸ng c¸o 15 ngµy (ViÖn kiÓm s¸t cÊp trªn lµ 20 ngµy) 10 ngµy (ViÖn kiÓm s¸t cÊp trªn lµ 20 ngµy) 12 Thêi h¹n toµ s¬ thÈm ph¶i chuyÓn hå s¬ 15 ngµy 10 ngµy 13 Thêi h¹n xÐt xö phóc thÈm b¶n ¸n -TAND tØnh : 03 th¸ng - TANDTC : 04 th¸ng -01 th¸ng nÕu vô ¸n phøc t¹p kh«ngqu¸ 02 th¸ng 14 Thêi h¹n xÐt xö phóc thÈm 01 th¸ng 01 th¸ng 15 Thêi h¹n kh¸ng nghÞ gi¸m ®èc thÈm 03 n¨m nÕu kh«ng g©y thiÖt h¹i th× v« thêi h¹n 09 th¸ng 16 Thêi h¹n më phiªn toµ gi¸m ®èc thÈm 06 th¸ng 01 th¸ng 17 Thêi h¹n kh¸ng nghÞ t¸i thÈm 01 n¨m nÕu kh«ng g©y thiÖt h¹i cho ®­¬ng sù th× v« thêi h¹n 01 n¨m 18 Thêi h¹n më phiªn toµ t¸i thÈm 06 th¸ng 01 th¸ng Nguån: Hîp ®ång kinh tÕ vµ c¸c chÕ ®Þnh tµi ph¸n trong kinh doanh trang 289,290 B¶ng 2. C¬ cÊu tæ chøc vµ ph©n cÊp thÈm quyÒn hÖ thèng Toµ ¸n Héi ®ång thÈm ph¸n TANDTC (gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm) Uû ban thÈm ph¸n TANDTC (gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm) Toµ kinh tÕ TANDTC (gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm) Toµ phóc thÈm TANDTC (phóc thÈm) Uû ban thÈm ph¸n TAND cÊp tØnh (gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm) Toµ kinh tÕ TAND (phóc thÈm) Toµ kinh tÕ TAND cÊp tØnh (s¬ thÈm) TAND cÊp huyÖn (s¬ thÈm) Ch­¬ng II Nguån: Gi¶i quyÕt tranh chÊp cã yÕu tè n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, trang 146Ch­¬ng II Mét sè bÊt cËp cña ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ I. T×nh h×nh gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ trong thêi gian qua 1. T×nh h×nh thô lý vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ t¹i Toµ ¸n nh©n d©n Tõ ngµy 01/07/1994 träng tµi kinh tÕ Nhµ n­íc gi¶i thÓ, c«ng t¸c gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ thuéc quyÒn cña Toµ kinh tÕ trong TAND. Ho¹t ®éng cña Toµ ¸n ®· gi¶i quyÕt nhiÒu tranh chÊp kinh tÕ ph¸t sinh, b¶o vÖ ®­îc lîi Ých chÝnh ®¸ng cña c¸c bªn vµ trë thµnh c«ng cô quan träng trong viÖc b¶o ®¶m b¶o sù tu©n thñ c¸c H§KT. Theo c¸c b¸o c¸o tæng kÕt hµng n¨m cña TANDTC, t×nh h×nh gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp kinh tÕ cña TAND trong 8 n¨m qua nh­ sau: B¶ng 3. T×nh h×nh gi¶i quyÕt /thô lý ¸n kinh tÕ 07-1994 ®Õn 12/ 2001 Sè vô ¸n 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 S¬ thÈm 42/78 372/453 496/532 518/630 1078/1266 1010/1280 859/960 575/690 Phóc thÈm 38/49 62/75 54/71 125/174 112/204 124/188 122/162 Gi¸m ®èc thÈm 10/10 19/23 22/27 21/29 17/28 Tû lÖ gi¶i quyÕt s¬ thÈm 53,84% 82,12% 93,23% 82,22% 85,15% 78,91% 89,48% 83,33% Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c ngµnh Toµ ¸n n¨m 1994- 2001 N¨m 1994 (tõ 01/07/1994), cã 78 vô ¸n kinh tÕ ®­îc thô lý ë 14 TAND cÊp tØnh. PhÇn lín lµ c¸c tranh chÊp vÒ hîp ®ång víi gi¸ trÞ tranh chÊp nhá, d­íi 100 triÖu VND. Cã 12 vô cã yÕu tè n­íc ngoµi, cã gi¸ trÞ tranh chÊp lín. N¨m 1995, cã 453 vô ¸n ®­îc thô lý, ®· gi¶i quyÕt 372 vô. C¸c Toµ phóc thÈm TANDTC thô lý 49 vô, ®· gi¶i quyÕt 38 vô. Uû ban thÈm ph¸n TANDTC ph¶i xÐt xö 10 vô vµ ®· huû ¸n 8 vô, giao cho Toµ ¸n cÊp s¬ thÈm xÐt xö l¹i. Trong sè c¸c vô ¸n cã h¬n 10 vô liªn quan ®Õn n­íc ngoµi, cã gi¸ trÞ tranh chÊp lín. N¨m 1996, Toµ ¸n cÊp s¬ thÈm ®· thô lý 532 vô tranh chÊp kinh tÕ víi tæng gi¸ trÞ tµi s¶n tranh chÊp lªn tíi 300 tû VND, gi¶i quyÕt ®­îc 496 vô. Tranh chÊp vÒ hîp ®ång lµ 505 vô, chiÕm 95%. Toµ phóc thÈm TANDTC thô lý 75 vô, ®· gi¶i quyÕt 62 vô. Sè vô ¸n xÐt xö theo tr×nh tù gi¸m ®èc thÈm lªn tíi 23 vô, trong ®ã ®· gi¶i quyÕt ®­îc 19 vô: huû ¸n 12 vô, giao cho TAND xÐt xö s¬ thÈm 2 vô vµ huû, ®×nh chØ gi¶i quyÕt 5 vô. N¨m 1997, sè vô ¸n ®­îc thô lý lµ 630 vô víi gi¸ trÞ tranh chÊp trªn 314 tû VND, ®· gi¶i quyÕt ®­îc 518 vô. Toµ phóc thÈm TANDTC ®· xÐt xö ®­îc 54 vô trªn tæng sè 71 vô ¸n thô lý. N¨m 1998, c¸c TAND ®Þa ph­¬ng ®· thô lý 1266 vô ¸n kinh tÕ gÊp 2 lÇn n¨m 1997. Sè vô ®· gi¶i quyÕt lµ 1078 vô. PhÇn lín c¸c tranh chÊp xoay quanh vÊn ®Ò H§KT. Cã 5% sè vô cã ®­¬ng sù lµ c¸c c«ng ty n­íc ngoµi. N¨m 1999, c¸c Toµ ¸n ®Þa ph­¬ng ®· gi¶i quyÕt ®­îc 1010 vô ¸n trªn 1280 vô ®· thô lý. Riªng TAND thµnh phè Hå ChÝ Minh (TP HCM) thô lý 735 vô, b»ng 57,4% tæng sè vô ¸n kinh tÕ cña c¶ n­íc. C¸c Toµ phóc thÈm TANDTC ®· thô lý 204 vô, gi¶i quyÕt ®­îc 112 vô. N¨m 2000, cã 960 vô ¸n kinh tÕ ®­îc thô lý, ®· gi¶i quyÕt ®­îc 859 vô. TAND TPHCM thô lý 257 vô, chiÕm 29,9% tæng sè vô ¸n thô lý míi cña c¶ n­íc. C¸c TAND thµnh phè Hµ Néi thô lý 73 vô, H¶i Phßng 36 vô, §µ N½ng 22 vô. Mét sè TAND kh«ng thô lý vô nµo nh­ Toµ ¸n tØnh Qu¶ng TrÞ, S¬n La, Lai Ch©u, Lao Cai, Yªn B¸i, B¾c C¹n, Hµ TÜnh... C¸c Toµ phóc thÈm TANDTC thô lý 188 vô, gi¶i quyÕt 124 vô. Sè vô gi¶i quyÕt theo thñ tôc gi¸m ®èc thÈm lµ 29 vô, trong ®ã ®· gi¶i quyÕt 21 vô. N¨m 2001, c¸c TAND ®· thô lý 575 vô míi, cßn l¹i 115 vô cò. So víi n¨m 2000, sè vô ¸n kinh tÕ míi gi¶m 284 vô. C¸c vô ¸n kinh tÕ chñ yÕu ®­îc thô lý ë TPHCM, Hµ Néi, H¶i Phßng, §µ N½ng. Sè vô ¸n xö lý theo tr×nh tù gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm kh«ng nhiÒu. HÇu hÕt c¸c tranh chÊp lµ tranh chÊp vÒ hîp ®ång, nhÊt lµ hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸. Cã 21 vô tranh chÊp gi÷a néi bé c«ng ty, 13 vô tranh chÊp cã yÕu tè n­íc ngoµi. B¶ng 4. Ho¹t ®éng xÐt xö ¸n kinh tÕ t¹i Toµ phóc thÈm TANDTC ChØ tiªu/n¨m 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Sè ¸n thô lý 49 75 71 174 204 188 162 Sè ¸n gi¶i quyÕt 38 62 54 125 112 124 122 Tû lÖ xÐt xö phóc thÈm 10,82% 14,1% 11,27% 13,74% 15,94% 19,58% 23,48% Tû lÖ gi¶i quyÕt 77,55% 82,64% 76,06% 71,84% 54,9% 65,96% 75,31% Y ¸n s¬ thÈm 42,7% 51,2% 34,8% 52,4% 43,4% Söa ¸n s¬ thÈm 24,1% 27,8% 32,1% 17,7% 28,69% Huû ¸n s¬ thÈm 17,2% 15,4% 24,1% 19,3% 19,7% Nguån: Tæng hîp tõ b¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c ngµnh Toµ ¸n c¸c n¨m 1994 ®Õn 2001 2. Mét sè nhËn xÐt 2.1. Sè vô tranh chÊp kinh tÕ ®­a ra khëi kiÖn t¹i Toµ ¸n t¨ng kh¸ nhanh ë nh÷ng n¨m ®Çu song l¹i cã xu h­íng gi¶m râ rÖt trong mét vµi n¨m trë l¹i ®©y Së dÜ cã t×nh tr¹ng nµy lµ do nh÷ng n¨m ®Çu khi Toµ ¸n ®­îc tr¶ l¹i chøc n¨ng tµi ph¸n kinh tÕ, c¸c chñ thÓ kinh doanh ®· rÊt tin t­ëng vµ hy väng vµo h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp nµy. Nh÷ng n¨m 1998-1999, sè vô ¸n thô lý t¨ng rÊt nhanh: 200,95% vµ 101,11% so víi n¨m tr­íc ®ã. Tuy nhiªn cµng vÒ sau hä cµng thÊy râ h¹n chÕ cña h×nh thøc nµy nh­: tèn kÐm thêi gian, c«ng søc vµ tiÒn b¹c, kh«ng gi÷ ®­îc uy tÝn trong kinh doanh khi xÐt xö c«ng khai, chÊt l­îng xÐt xö cßn nhiÒu bÊt cËp, tû lÖ ¸n bÞ söa, bÞ huû t­¬ng ®èi lín... MÆt kh¸c, tr×nh ®é hiÓu biÕt vµ ¸p dông ph¸p luËt cña doanh nghiÖp còng ngµy cµng ®­îc n©ng cao, viÖc ®Çu t­ nghiªn cøu, so¹n th¶o hîp ®ång ®­îc ®Èy m¹nh nªn còng gãp phÇn h¹n chÕ ®­îc tranh chÊp ph¸t sinh. Tuy vËy, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tù do, c¸c quan hÖ kinh tÕ ph¸t sinh kh«ng ngõng, hîp t¸c quèc tÕ ®­îc thóc ®Èy m¹nh mÏ nh­ hiÖn nay th× t×nh tr¹ng sè vô tranh chÊp kinh tÕ ®­îc khëi kiÖn bÞ gi¶m m¹nh vÉn lµ mét vÊn ®Ò cÇn xem xÐt. 2.2. C¸c tranh chÊp ®­îc khëi kiÖn t¹i Toµ ¸n kh¸ ®a d¹ng C¸c tranh chÊp ph¸t sinh chñ yÕu liªn quan ®Õn hîp ®ång nh­ hîp ®ång mua b¸n, hîp ®ång vËn chuyÓn hµng ho¸, hîp ®ång x©y dùng, hîp ®ång uû th¸c ®¹i lý, hîp ®ång tÝn dông, hîp ®ång thuª tµi s¶n, thuª trô së, hîp ®ång gia c«ng, dÞch vô v.v. Ngoµi ra cßn cã tranh chÊp gi÷a c¸c thµnh viªn c«ng ty víi nhau, gi÷a c«ng ty víi thµnh viªn, tranh chÊp liªn quan ®Õn L/C, tranh chÊp liªn quan ®Õn ph¸t sinh vµ chuyÓn nh­îng chøng kho¸n...§· xuÊt hiÖn nhiÒu vô tranh chÊp cã gi¸ trÞ kinh tÕ lín, cã néi dung phøc t¹p, nhiÒu tranh chÊp cã yÕu tè n­íc ngoµi. §iÒu nµy cho thÊy tÝnh ®a d¹ng, ®a chiÒu vµ gay g¾t cña c¸c quan hÖ kinh tÕ trong giai ®o¹n quèc tÕ ho¸, toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, vµ do ®ã ®Æt ra nhu cÇu hoµn thiÖn vµ ®iÒu chØnh ph¸p luËt tµi ph¸n kinh tÕ nh»m gãp phÇn b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña c¸c chñ thÓ kinh doanh, thóc ®Èy vµ më réng hîp t¸c ®Çu t­ còng nh­ t¹o sù t­¬ng thÝch gi÷a luËt ph¸p ViÖt Nam víi khung luËt ph¸p quèc tÕ. 2.3. Sè vô tranh chÊp kinh tÕ ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu HÇu hÕt c¸c tranh chÊp kinh tÕ chñ yÕu tËp trung ë nh÷ng trung t©m kinh tÕ lín nh­: Hµ Néi, H¶i Phßng, §µ N½ng, §ång Nai, B×nh D­¬ng, Bµ RÞa –Vòng Tµu vµ ®Æc biÖt lµ TPHCM. §©y lµ khu vùc kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh mÏ, ®Çu t­ hîp t¸c n­íc ngoµi ®­îc ®Èy m¹nh cho nªn còng ph¸t sinh nhiÒu tranh chÊp, bÊt ®ång trong quan hÖ kinh tÕ. KÓ tõ khi PLTGQCVKT chÝnh thøc cã hiÖu lùc, Toµ kinh tÕ TAND TPHCM lu«n lµ n¬i thô lý vô ¸n kinh tÕ nhiÒu nhÊt trong c¶ n­íc. B¶ng 5. T×nh h×nh thô lý vô ¸n kinh tÕ cña TAND TP HCM TAND 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 C¶ n­íc 78 453 532 630 1266 1280 960 690 HCM 43 276 365 313 529 735 257 341 Tû lÖ % 55 61 68 49,7 41,8 57,4 26 49 Nguån: T¹p chÝ Nhµ n­íc vµ ph¸p luËt sè 6/2002 Trong khi ®ã, c¸c TAND cÊp tØnh kh¸c chØ thô lý mét sè vô tranh chÊp võa ph¶i trong n¨m: 15- 20 vô. RÊt nhiÒu Toµ ¸n ë vïng s©u, vïng xa, miÒn Trung kh«ng thô lý mét vô tranh chÊp kinh tÕ nµo nh­: S¬n La, Lai Ch©u, Lµo Cai, B¾c C¹n, Qu¶ng TrÞ, Hµ TÜnh... ThËm chÝ cßn cã Toµ ¸n ch­a thô lý mét tranh chÊp kinh tÕ nµo tõ khi thµnh lËp ®Õn nay. XÐt ®Õn cïng, ®©y còng lµ ®iÒu dÔ hiÓu v× chØ ë nh÷ng khu vùc kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh th× tranh chÊp kinh tÕ míi cã thÓ ph¸t sinh. §ã còng lµ lý do t¹i sao ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, Toµ th­¬ng m¹i (t­¬ng ®­¬ng víi Toµ kinh tÕ cña ViÖt Nam) chØ ®­îc thµnh lËp víi t­ c¸ch lµ toµ chuyªn biÖt hoÆc ph©n toµ th­¬ng m¹i n»m trong Toµ D©n sù ë c¸c trung t©m kinh tÕ lín. Nªn ch¨ng c¸c nhµ chøc tr¸ch ViÖt Nam xem xÐt l¹i vÊn ®Ò nµy ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng n¬i thõa, n¬i thiÕu, l·ng phÝ vµ h×nh thøc nh­ hiÖn nay. 2.4. C¸c tranh chÊp kinh tÕ chñ yÕu ®­îc gi¶i quyÕt ë TAND cÊp tØnh Th«ng th­êng, cã rÊt Ýt c¸c tranh chÊp kinh tÕ ®­îc khëi kiÖn t¹i TAND cÊp huyÖn mµ hÇu hÕt ®Òu t¹i TAND cÊp tØnh. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ ë ph¹m vi thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña Toµ ¸n cÊp huyÖn. C¸c tranh chÊp cã gi¸ trÞ tranh chÊp d­íi 50 triÖu VND th­êng Ýt khi x¶y ra, vµ nÕu cã còng th­êng ®­îc gi¶i quyÕt b»ng h×nh thøc kh¸c chø kh«ng khëi kiÖn ra Toµ ¸n. Bëi vËy, c¸c TAND cÊp huyÖn th­êng nhµn rçi, trong khi ¸n phóc thÈm l¹i dån lªn TANDTC dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nî ¸n, ®äng ¸n t¹i c¸c Toµ phóc thÈm TANDTC, ¸n n¨m tr­íc dån tíi n¨m sau. VÊn ®Ò nµy còng cÇn ®­îc nghiªn cøu xem xÐt ®Ó sím cã biÖn ph¸p kh¾c phôc, gióp cho bé m¸y ho¹t ®éng cña Toµ ¸n ®­îc l­u th«ng nh»m ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng, kÞp thêi vµ hiÖu qu¶ cña ph¸p luËt. 2.5. Tû lÖ gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng hoµ gi¶i cao, chÊt l­îng xÐt xö t­¬ng ®èi tèt Theo luËt ®Þnh, hoµ gi¶i lµ kh©u b¾t buéc ph¶i tiÕn hµnh tr­íc khi xÐt xö vµ trªn thùc tÕ, c¸c Toµ ¸n ®· thùc hiÖn kh©u nµy kh¸ hiÖu qu¶. Khi tæng kÕt kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña Toµ ¸n, sè vô tranh chÊp kinh tÕ ®­îc gi¶i quyÕt b»ng hoµ gi¶i th­êng chiÕm xÊp xØ 50%: n¨m 1995: 41,7%, n¨m 1998: 43%, n¨m 1999: 54,6%. Cã ®Þa ph­¬ng ®¹t tû lÖ nµy ®¹t ®Õn con sè gÇn nh­ tuyÖt ®èi, nh­ ë Toµ ¸n Bµ RÞa - Vòng Tµu n¨m 1995-1996: 95%. KÕt qu¶ trªn cho thÊy tÝnh ­u viÖt, ®¬n gi¶n, mÒm dÎo, dÔ thi hµnh cña hßa gi¶i, ®ång thêi còng ph¶n ¸nh ®­îc sù phï hîp cña nã víi thùc tÕ ph¸p luËt hiÖn hµnh, ph¸t huy quyÒn tù do kinh doanh, quyÒn tù ®Þnh ®o¹t cña chñ thÓ kinh doanh. Nã còng ph¶n ¸nh kinh nghiÖm, n¨ng lùc vµ kü n¨ng cña ®éi ngò ThÈm ph¸n, nh÷ng ng­êi trùc tiÕp chÞu tr¸ch nhiÖm tiÕn hµnh hoµ gi¶i. MÆc dï sè ¸n thô lý trong thêi gian gÇn ®©y cã gi¶m, song ho¹t ®éng xÐt xö c¸c vô ¸n kinh tÕ ®· thô lý còng ®¹t chÊt l­îng kh¸ tèt (xem b¶ng 3 vµ b¶ng 4). Mçi n¨m Toµ ¸n cÊp s¬ thÈm gi¶i quyÕt ®­îc kho¶ng 80% sè vô ¸n ®· thô lý (kÓ c¶ ¸n tån ®éng vµ ¸n thô lý míi). Toµ ¸n cÊp phóc thÈm th­êng cã tû lÖ xÐt xö Ýt h¬n, kho¶ng 65-70% sè vô ¸n ®· thô lý. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do c¸c TAND cÊp tØnh th­êng xÐt xö s¬ thÈm, ¸n phóc thÈm dån lªn Toµ phóc thÈm TANDTC g©y nªn t×nh tr¹ng qu¸ t¶i. Sè l­îng b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh bÞ kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ chØ kho¶ng 15%, kh¸ thÊp so víi ¸n d©n sù. Sè l­îng c¸c b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®­îc gi÷ nguyªn nh­ ¸n s¬ thÈm cao, tõ 40- 45 % (xem b¶ng 4). Tuy nhiªn, viÖc xÐt xö ë Toµ phóc thÈm TANDTC còng ch­a thùc sù hiÖu qu¶. Trong n¨m 2001, Uû ban thÈm ph¸n TANDTC ph¶i xÐt xö 12/20 vô, trong ®ã huû b¶n ¸n phóc thÈm 3 vô; söa b¶n ¸n phóc thÈm 3 vô; huû b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh bÞ kh¸ng nghÞ ®Ó xÐt xö l¹i 4 vô; chØ cã 2 vô lµ b¸c kh¸ng nghÞ, gi÷ nguyªn b¶n ¸n phóc thÈm. 2.6. T×nh h×nh gi¶i quyÕt vô ¸n kinh tÕ kh«ng ph¶n ¸nh ®óng thùc tr¹ng tranh chÊp kinh tÕ ë n­íc ta hiÖn nay ThËy vËy, tr­íc khi PLTTGQCVAKT ®­îc ban hµnh, träng tµi kinh tÕ Nhµ n­íc c¸c cÊp ®· thô lý gi¶i quyÕt ®­îc tæng sè vô ¸n kinh tÕ nh­ sau: N¨m 1990: thô lý 6243 vô N¨m 1991: thô lý 4058 vô N¨m 1992: gi¶i quyÕt 1648 vô N¨m 1993: gi¶i quyÕt 1654 vô (tÝnh ®Õn ngµy 20/11/1993). Trong khi ®ã, tÝnh ®Õn nay sè vô tranh chÊp lín nhÊt ®­îc thô lý t¹i TAND c¸c cÊp còng chØ lµ 1280 vô (n¨m 1999), thÊp h¬n nhiÒu so víi sè tranh chÊp ®­îc gi¶i quyÕt b»ng träng tµi kinh tÕ Nhµ n­íc tõ rÊt nhiÒu n¨m tr­íc ®ã. Kh«ng nh÷ng thÕ, so víi sè ¸n h×nh sù, d©n sù, con sè ¸n kinh tÕ thùc lµ nhá bÐ: B¶ng 6. T×nh h×nh thô lý vô ¸n cña TAND c¸c cÊp Sè vô ¸n / N¨m 1999 2000 2001 Tæng sè vô ¸n 215193 191783 197584 ¸n h×nh sù 54159 49195 48815 ¸n d©n sù 192215 11721 115632 ¸n lao ®éng 442 547 690 ¸n hµnh chÝnh 539 ¸n kinh tÕ 1280 960 690 Nguån: Tæng hîp c¸c b¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c ngµnh Toµ ¸n n¨m 1999 - 2001 3. Mét sè tån t¹i cña ngµnh Toµ ¸n trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ Mét lµ, x¸c ®Þnh sai t­ c¸ch cña ®­¬ng sù trong vô kiÖn. Sai sãt nµy th­êng x¶y ra khi gi¶i quyÕt tranh chÊp hîp ®ång do chi nh¸nh ký hîp ®ång theo uû quyÒn, do thµnh viªn cña ph¸p nh©n (kh«ng cã t­ c¸ch ph¸p nh©n) ký hîp ®ång, do c¸ nh©n cã ®¨ng ký kinh doanh ký hîp ®ång bÞ chÕt. Hai lµ, ra quyÕt ®Þnh kh«ng ®óng thÈm quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Mét sè Toµ ¸n ®· kh«ng l­u ý xem xÐt ®Çy ®ñ c¸c dÊu hiÖu ®Æc thï cña H§KT nªn ®· thô lý vµ gi¶i quyÕt theo thñ tôc tè tông kinh tÕ c¸c tranh chÊp kh«ng ph¶i lµ tranh chÊp H§KT nh­: gi¶i quyÕt dùa vµo ho¸ ®¬n, gi¶i quyÕt dùa vµo hîp ®ång gi÷a ph¸p nh©n víi c¸ nh©n kh«ng ®¨ng ký kinh doanh, gi¶i quyÕt dùa vµo quan hÖ giao dÞch tr¸i quy ®Þnh t¹i §iÒu 11 Ph¸p lÖnh H§KT... Ba lµ, kh«ng xö lý hîp ®ång v« hiÖu hoÆc xö lý kh«ng ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt tranh chÊp, mét sè Toµ ¸n ®· ch­a nghiªn cøu s©u, ph©n tÝch ®¸nh gi¸ kh«ng ®óng dÉn ®Õn c«ng nhËn nh÷ng hîp ®ång kh«ng hîp ph¸p. Bèn lµ, x¸c ®Þnh thêi hiÖu khëi kiÖn kh«ng ®óng do chØ c¨n cø vµo PLTTGQCVAKT mµ kh«ng ®èi chiÕu víi thêi hiÖu quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ néi dung nh­: LuËt th­¬ng m¹i, Bé luËt hµng h¶i... §©y lµ thiÕu sãt phæ biÕn ë c¶ Toµ s¬ thÈm vµ phóc thÈm. N¨m lµ, ch­a n¾m v÷ng vµ nhËn thøc ®Çy ®ñ ph¸p luËt kinh tÕ vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thùc hiÖn cña TANDTC còng nh­ h­íng dÉn t¹i th«ng t­ liªn ngµnh, thiÕu sù so s¸nh ®èi chiÕu, tæng hîp gi÷a c¸c tµi liÖu, chøng cø nªn kh«ng ph¸t hiÖn ®­îc nh÷ng m©u thuÉn, do ®ã kh«ng ®­a ra ®­îc nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng. 4. Nguyªn nh©n cña c¸c tån t¹i trong ngµnh Toµ ¸n 4.1. Nguyªn nh©n chñ quan Mét lµ, mét sè ThÈm ph¸n ch­a nªu cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm trong c«ng t¸c, thiÕu thËn träng, tû mØ, thËm chÝ cßn cÈu th¶, lµm Èu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng cã nhiÒu sai sãt trong viÖc ®iÒu khiÓn phiªn toµ, viÕt b¶n ¸n vµ thùc hiÖn c¸c thñ tôc tè tông. Hai lµ, tr×nh ®é n¨ng lùc cña mét sè ThÈm ph¸n cßn nhiÒu h¹n chÕ, kiÕn thøc ph¸p luËt cña ®éi ngò Héi thÈm nh©n d©n ch­a cao nªn cßn ph¹m sai lÇm khi gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ. Ba lµ, c«ng t¸c qu¶n lý c¸n bé, qu¶n lý nghiÖp vô ë mét sè ®¬n vÞ ch­a tèt nªn kh«ng kÞp thêi kiÓm tra, uèn n¾n nh÷ng sai ph¹m trong nghiÖp vô hoÆc nh÷ng biÓu hiÖn kh«ng kh¸ch quan, v« t­ trong c«ng t¸c cña ThÈm ph¸n vµ c¸n bé Toµ ¸n. Bèn lµ, trong c«ng t¸c xÐt xö s¬ thÈm, phóc thÈm, viÖc nghiªn cøu hå s¬ vô ¸n cßn ch­a kü l­ìng nªn viÖc xÐt xö tËp thÓ còng cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. 4.2. Nguyªn nh©n kh¸ch quan Thø nhÊt, ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña Toµ ¸n cßn thiÕu thèn, kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu. Thø hai, sîi d©y liªn kÕt, phèi hîp gi÷a Toµ ¸n vµ c¸c c¬ quan liªn quan cã thÈm quyÒn cßn yÕu, lµm ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh ®iÒu tra, x¸c minh chøng cø phôc vô cho vô ¸n. Thø ba, hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ cña n­íc ta ch­a hoµn chØnh, nhiÒu quy ®Þnh mÉu thuÉn víi nhau hoÆc kh«ng cô thÓ, kh«ng râ rµng. C¸c v¨n b¶n h­íng dÉn d­íi luËt cã vai trß quan träng ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, song th­êng ®­îc ban hµnh chËm, cã khi l¹i chång chÐo, chung chung, rÊt khã vËn dông hoÆc kh«ng cßn phï hîp víi thùc tiÔn. C¸c Toµ ¸n ®Þa ph­¬ng thiÕu thèn tµi liÖu ph¸p luËt vÒ kinh tÕ ®Ó phôc vô cho c¸c ThÈm ph¸n. Lùc l­îng ThÈm ph¸n vµ c¸n bé nghiÖp vô ë mét sè n¬i cßn máng, ch­a ®ñ so víi yªu cÇu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ThÈm ph¸n ph¶i xÐt xö qu¸ nhiÒu vô ¸n, kh«ng ®ñ thêi gian ®Ó nghiªn cøu häc tËp hoÆc gi¶i quyÕt chu ®¸o mäi vô ¸n ®­îc giao. Vµ cuèi cïng, ngay b¶n th©n PLTTGQCVAKT còng cßn cã nhiÒu bÊt cËp. II. Mét sè bÊt cËp cña PLTTGQCVAKT 1. VÒ thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ cña Toµ ¸n 1.1.ThÈm quyÒn cña Toµ D©n sù hay Toµ Kinh tÕ ViÖc ph©n biÖt H§KT hay hîp ®ång d©n sù (H§DS) ®Ó x¸c ®Þnh thÈm quyÒn xÐt xö vô ¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ thùc tiÔn xÐt xö trong nhiÒu tr­êng hîp cã sù kh¸c nhau. H§DS ®­îc quy ®Þnh trong Bé luËt D©n sù- BLDS- (§iÒu 394-420), cßn H§KT ®­îc quy ®Þnh t¹i Ph¸p lÖnh H§KT. Theo c«ng v¨n sè 11/KHXX ngµy 23/01/1996 cña TANDTC th× c¨n cø vµo chñ thÓ cña hîp ®ång ®Ó ph©n biÖt H§KT hay H§DS. Sù ph©n biÖt theo ph¸p ®Þnh nh­ vËy lµ kh¸ râ rµng, thÕ nh­ng thùc tÕ l¹i cho thÊy sù v­íng m¾c, kh«ng thèng nhÊt quan ®iÓm xÐt xö. VD1: Tranh chÊp vÒ viÖc më L/C gi÷a c«ng ty TNHH s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt nhËp khÈu Long An (LADFECO) vµ Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh (VP Bank). Ngµy 19/05/1997, LADFECO cã ®¬n sè 345/CV97 göi VP Bank, quËn 1 TPHCM ®Ó xin më tÝn dông th­. VP Bank chÊp nhËn yªu cÇu nµy vµ ngµy 19/09/1997 ®· më L/C sè 229 tr¶ ngay cho LADFECO ®Ó LADFECO nhËp 6.300 tÊn ph©n S.A trÞ gi¸ 548.000 USD. Sau khi VP Bank thanh to¸n tiÒn cho Ng©n hµng n­íc ngoµi th× gi÷a VP Bank vµ LADFECO ph¸t sinh tranh chÊp vÒ tû gi¸ ngo¹i tÖ b¸n ra t¹i thêi ®iÓm chuyÓn tr¶ tiÒn theo L/C. VP Bank ®· khëi kiÖn ®Õn TAND thµnh phè HCM yªu cÇu LADFECO thanh to¸n tiÒn chªnh lÖch tû gi¸ lµ 74.737.200 VND vµ tiÒn l·i qu¸ h¹n cña sè tiÒn nµy. Ngµy 11/03/1998, Toµ kinh tÕ TAND thµnh phè HCM ®· thô lý vµ xÐt xö, ®­a ra b¶n ¸n sè 11 chÊp nhËn yªu cÇu cña nguyªn ®¬n. Do bÞ ®¬n kh¸ng c¸o nªn ngµy 04/08/1999, Toµ phóc thÈm TANDTC t¹i thµnh phè HCM xö phóc thÈm: y b¶n ¸n s¬ thÈm ®· tuyªn. XÐt vÒ khÝa c¹nh tè tông kinh tÕ, vô ¸n trªn kh«ng thuéc thÈm quyÒn TAND gi¶i quyÕt. Râ rµng, theo §iÒu 12 Ph¸p lÖnh H§KT th× viÖc më L/C, bªn më cã c«ng v¨n ®Ò nghÞ ®­îc ng©n hµng chÊp nhËn, song hai bªn l¹i kh«ng thiÕt lËp H§KT lµ kh«ng tho¶ m·n c¸c néi dung cña H§KT. Tuy nhiªn, nÕu xÐt vÒ quan hÖ ph¸p luËt kinh tÕ th× chóng tho¶ m·n c¶ 3 yÕu tè: chñ thÓ, kh¸ch thÓ vµ néi dung cña quan hÖ ph¸p luËt kinh tÕ. Cô thÓ, c¸c bªn tham gia hîp ®ång ®Òu lµ ph¸p nh©n, quyÒn vµ nghÜa vô hai bªn ®Òu b×nh ®¼ng nh­ nhau vµ ®Òu nh»m môc ®Ých kinh doanh thu lîi nhuËn. Nh­ vËy, mÆc dï thùc tÕ Toµ ¸n ®· ®­¬ng nhiªn coi ®©y lµ vô ¸n kinh tÕ, thuéc thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña m×nh nh­ng theo ®óng quy ®Þnh cña luËt ®iÒu chØnh H§KT lµ Ph¸p lÖnh H§KT th× b¶n th©n hîp ®ång më L/C l¹i kh«ng tho¶ m·n. VD2: Tranh chÊp vÒ hîp ®ång tÝn dông (H§TD) gi÷a hîp t¸c x· tÝn dông (HTXTD) Phong Phó vµ HTXTD Trµ Vinh. Th¸ng 04/1990 2 ®¬n vÞ cã ký kÕt víi nhau H§TD, theo ®ã, HTXTD Phong Phó vay tiÒn cña HTXTD Trµ Vinh theo 2 khÕ ­íc: + KhÕ ­íc sè 190112 ngµy 10/4/1990 vay 25 triÖu VND, thêi h¹n 1 th¸ng kÓ tõ ngµy 16/04 ®Õn 15/05/ 1990, l·i suÊt 7%/th¸ng. + KhÕ ­íc sè 190113 ngµy 28/04/1990 vay 520 triÖu VND, thêi h¹n 1 th¸ng kÓ tõ 28/04 ®Õn 28/05/1990, l·i suÊt 7,5%/ th¸ng. §Õn hÕt h¹n bªn vay kh«ng thanh to¸n vµ c¸c bªn còng ch­a thanh lý hîp ®ång. Ngµy 26/06/1992, UBND TPHCM cÊp giÊy phÐp sè 308/GP-VP chuyÓn HTXTD Phong Phó lªn thµnh ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn (NHTMCP) QuÕ §«. T¹i biªn b¶n chuyÓn thÓ, Héi ®ång qu¶n trÞ vµ Ban chñ nhiÖm HTXTD Phong Phó nhËn tr¸ch nhiÖm gi¶i quyÕt c«ng nî. T¹i biªn b¶n gi¶i quyÕt c«ng nî ngµy 06/03/1993, HTXTD Trµ Vinh ®· bµn b¹c gi¶i quyÕt c«ng nî víi «ng Tõ Quúnh L©m, nguyªn chñ nhiÖm vµ «ng Lý NguyÖt KiÒu, nguyªn phã chñ nhiÖm HTXTD Phong Phó. Ngµy 15/06/1994, UBND thÞ x· Trµ Vinh cã quyÕt ®Þnh sè 27/Q§-VP-TX gi¶i thÓ HTXTD Trµ Vinh. Ngµy 01/07/1995, c¸c cæ ®«ng cßn l¹i cña HTXTD Trµ Vinh cö ®¹i diÖn khëi kiÖn lªn Toµ kinh tÕ TAND TPHCM ®ßi NHTMCP QuÕ §« thanh to¸n nî vµ l·i suÊt ph¸t sinh tõ hai H§TD nªu trªn. Ngµy 29/09/1995, TAND TPHCM cã giÊy b¸o x¸c nhËn vô ¸n thuéc thÈm quyÒn cña Toµ d©n sù vµ h­íng dÉn nguyªn ®¬n khëi kiÖn t¹i Toµ d©n sù. Ngµy 23/05/1996, Toµ d©n sù TAND TPHCM ®×nh chØ gi¶i quyÕt vô ¸n do tranh chÊp H§TD lµ tranh chÊp H§KT thuéc thÈm quyÒn cña Toµ kinh tÕ. Ngµy 24/07/1997 vµ ngµy 01/11/1997, Toµ kinh tÕ vµ Toµ phóc thÈm TANDTC TP HCM ®· xÐt xö vô ¸n theo tr×nh tù tè tông kinh tÕ. Ngµy 26/03/1998, Ch¸nh ¸n TANDTC kh¸ng nghÞ b¶n ¸n, cho r»ng thêi hiÖu khëi kiÖn ®· hÕt, ph¶i ®×nh chØ. T¹i quyÕt ®Þnh gi¸m ®èc thÈm sè 12/UBTPKT ngµy11/05/1998, Uû ban thÈm ph¸n TANDTC ®· söa ®æi toµn bé b¶n ¸n kinh tÕ cña Toµ phóc thÈm, x¸c ®Þnh râ NHTMCP QuÕ §« kh«ng ph¶i tr¶ kho¶n tiÒn vay nî cho HTXTD Trµ Vinh. QuyÕt ®Þnh nµy còng ghi nhËn ®¹i diÖn cæ ®«ng HTXTD Trµ Vinh ®­îc quyÒn khëi kiÖn t¹i Toµ d©n sù, ®ßi «ng Tõ Quúnh L©m, «ng Lý NguyÖt KiÒu gi¶i quyÕt sè nî trªn. Nh­ vËy, gi÷a TAND c¸c cÊp ®· kh«ng cã sù thèng nhÊt vÒ chñ thÓ cña quan hÖ ph¸p luËt kinh tÕ. CÊp s¬ thÈm vµ phóc thÈm cho r»ng t¹i thêi ®iÓm ph¸t sinh H§TD, c¸c chñ thÓ lµ ph¸p nh©n. T¹i thêi ®iÓm tranh chÊp, mét bªn chñ thÓ ®· gi¶i thÓ cßn bªn kia ®· chuyÓn thÓ trë thµnh NHTMCP, song viÖc tranh chÊp lµ do hai bªn tr­íc ®ã ®· x¸c lËp quan hÖ kinh tÕ nªn thuéc thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña Toµ kinh tÕ. Uû ban thÈm ph¸n TANDTC l¹i cho r»ng quan hÖ ph¸p luËt trªn ®· chuyÓn tõ quan hÖ ph¸p luËt kinh tÕ sang ph¸p luËt d©n sù. Bëi thÕ, bªn chñ nî ®· hai lÇn khëi kiÖn lªn hai toµ chuyªn tr¸ch, c¸c c¬ quan tè tông ®· ban hµnh 8 b¶n ¸n quyÕt ®Þnh kh¸c nhau mµ cuèi cïng chñ nî vÉn kh«ng ®ßi ®­îc nî, thªm vµo ®ã cßn lµ c¸c kho¶n phÝ, lÖ phÝ vµ c¸c chi phÝ ®ñ lo¹i mµ ®­¬ng sù bá ra nh»m tham dù phiªn toµ. Cã thÓ thÊy, viÖc ph©n ®Þnh quan hÖ d©n sù hay kinh tÕ nh­ trªn lµ kh«ng râ rµng vµ logic. Khi x¸c ®Þnh b¶n chÊt quan hÖ ph¸p luËt, ph¶i xem xÐt c¶ 3 yÕu tè: chñ thÓ, kh¸ch thÓ vµ néi dung cña hîp ®ång. Liªn ngµnh TANDTC-VKSNDTC cßn h­íng dÉn thi hµnh mét sè quy ®Þnh cña PLTTGQCVAKT: “khi thô lý gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh tõ viÖc thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô do c¸c bªn ®· tho¶ thuËn, c¸c Toµ ¸n cÇn l­u ý vµ ph©n biÖt lµ tuú tÝnh chÊt, néi dung tho¶ thuËn vµ yªu cÇu cô thÓ cña ®­¬ng sù mµ x¸c ®Þnh ®ã lµ vô ¸n kinh tÕ hay vô ¸n d©n sù ®Ó thô lý, gi¶i quyÕt theo thñ tôc tè tông kinh tÕ hoÆc theo thñ tôc tè tông d©n sù”(§iÓm 3a Môc I Th«ng t­ liªn ngµnh sè 04/TTLN ngµy 07/01/1995). Nh­ vËy, víi nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh tõ viÖc thùc hiÖn H§KT, khi thô lý gi¶i quyÕt l¹i ph¶i xem xÐt khi nµo lµ tranh chÊp kinh tÕ, khi nµo lµ tranh chÊp d©n sù ®Ó gi¶i quyÕt. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ t¹i sao l¹i cã sù hiÓu vÊn ®Ò phøc t¹p ®Õn vËy? H¬n n÷a, c¸c tranh chÊp vÒ hîp ®ång th­¬ng m¹i (H§TM) thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña LuËt th­¬ng m¹i còng kh«ng ®­îc ph©n ®Þnh râ lµ gi¶i quyÕt theo thñ tôc tè tông nµo. XÐt vÒ chñ thÓ, chñ thÓ H§TM cã thÓ trïng víi chñ thÓ H§KT nÕu cã mét bªn lµ ph¸p nh©n; vµ còng cã thÓ trïng víi chñ thÓ cña H§DS. §iÒu 239 LuËt th­¬ng m¹i chØ quy ®Þnh chung chung:“ trong tr­êng hîp th­¬ng l­îng hoÆc hoµ gi¶i kh«ng ®¹t kÕt qu¶ th× tranh chÊp th­¬ng m¹i ®­îc gi¶i quyÕt t¹i träng tµi hoÆc Toµ ¸n. Thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp th­¬ng m¹i t¹i träng tµi hoÆc Toµ ¸n ®­îc tiÕn hµnh theo thñ tôc cña träng tµi, Toµ ¸n mµ c¸c bªn lùa chän”(Kho¶n 3, §iÒu 239, LuËt th­¬ng m¹i 1997). Do ®ã, thùc tiÔn gi¶i quyÕt vÉn ph¶i dùa vµo c¸c tiªu chÝ vÒ chñ thÓ, néi dung ®Ó x¸c ®Þnh tranh chÊp th­¬ng m¹i lµ tranh chÊp H§DS hay H§KT, tõ ®ã x¸c ®Þnh gi¶i quyÕt theo thñ tôc tè tông d©n sù hay kinh tÕ. Tuy nhiªn, theo NghÞ ®Þnh 116/CP ngµy 05/09/1994 th× träng tµi kinh tÕ chØ gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp vÒ H§KT chø kh«ng gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ H§DS. Cho nªn, ®Ó tr¸nh chång chÐo, thñ tôc, r­êm rµ nªn quy ®Þnh: c¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ viÖc thùc hiÖn H§KT, c¸c tranh chÊp H§TM lµ tranh chÊp kinh tÕ, thuéc thÈm quyÒn thô lý vµ gi¶i quyÕt cña Toµ ¸n kinh tÕ. Bªn c¹nh ®ã, còng cÇn xem xÐt l¹i quan ®iÓm b¾t buéc mét chñ thÓ hîp ®ång kinh tÕ ph¶i lµ ph¸p nh©n, coi ®©y lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt cña mét hîp ®ång: kinh tÕ hay d©n sù. ViÖc giíi h¹n vÒ chñ thÓ râ rµng ®· h¹n chÕ vai trß cña doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty hîp danh - c¸c chñ thÓ kinh doanh cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ b×nh ®¼ng trªn th­¬ng tr­êng, tõ ®ã lµm cho PLTTGQCVAKT (§iÒu12, kho¶n 1) trë nªn kh«ng phï hîp víi yªu cÇu sèng ®éng cña quan hÖ kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Khi ph¸t sinh tranh chÊp, c¸c bªn doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty hîp danh sÏ kh«ng cã quyÒn lùa chän träng tµi ®Ó gi¶i quyÕt, thêi h¹n gi¶i quyÕt tranh chÊp l¹i chËm h¬n, kh«ng ®­îc ®¶m b¶o bÝ mËt kinh doanh, thêi gian xÐt xö kÐo dµi g©y ®äng vèn doanh nghiÖp v.v. Nªn ch¨ng §iÒu 12 PLTTGQCVAKT vµ §iÒu 2 Ph¸p lÖnh H§DS sím söa ®æi theo h­íng c¸c hîp ®ång nh»m môc ®Ých kinh doanh ký kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã t­ c¸ch ph¸p nh©n còng lµ H§KT vµ tranh chÊp ®­îc gi¶i quyÕt theo thñ tôc tè tông kinh tÕ ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých cho c¸c doanh nghiÖp. 1.2. ThÈm quyÒn cña träng tµi hay Tßa ¸n Thùc tiÔn xÐt xö c¸c vô ¸n kinh tÕ cã yÕu tè n­íc ngoµi hiÖn nay cho thÊy tranh chÊp vÒ thÈm quyÒn gi¶i quyÕt vµ luËt ¸p dông ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p v× nã liªn quan ®Õn ph¸p luËt quèc gia, luËt lÖ vµ tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ. Theo PLTTGQCVAKT, Toµ ¸n tr¶ l¹i ®¬n kiÖn khi “sù viÖc ®· ®­îc c¸c bªn tho¶ thuËn tr­íc lµ ph¶i gi¶i quyÕt theo thñ tôc träng tµi” (kho¶n 5 §iÒu 32). Song, nÕu xem xÐt nh÷ng vô ¸n kinh tÕ phøc t¹p nh­ hai vÝ dô d­íi ®©y, th× liÖu quy ®Þnh nh­ vËy ®· lµ ®Çy ®ñ vµ chÆt chÏ. VD1: Tranh chÊp kinh tÕ gi÷a c«ng ty TNHH x©y dùng s©n golf Bangplee Th¸i Lan (Bangplee) vµ tæng c«ng ty nghØ m¸t §µ L¹t (DRI). Ngµy 18 vµ 23/03/1992, Bangplee vµ DRI ®· kÝ hîp ®ång vÒ viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn s©n golf §µ L¹t. Trong hîp ®ång hai bªn cã tho¶ thuËn: “TÊt c¶ nh÷ng bÊt ®ång n¶y sinh cã liªn quan hoÆc liªn hÖ tíi tho¶ thuËn nµy, bao gåm viÖc mét trong c¸c bªn kh«ng hoµn thµnh tr¸ch nhiÖm cña m×nh mµ kh«ng thÓ gi¶i quyÕt b»ng th­¬ng l­îng trong vßng 45 ngµy kÓ tõ khi bÊt ®ång ®­îc l­u ý cho bªn kia, th× theo sù lùa chän cña mét trong hai bªn, cã thÓ ®­a ra träng tµi ¸p dông c¸c nguyªn t¾c träng tµi cña Héi ®ång th­¬ng m¹i quèc tÕ Liªn hiÖp quèc (UNCITRAL)” Sau khi viÖc x©y dùng s©n golf hoµn tÊt, phÝa DRI vÉn cßn nî nªn Banglee quyÕt ®Þnh ®ßi thµnh to¸n sè tiÒn 652.690 USD, song DRI cßn ch­a chÊp thuËn. Do vËy, Bangplee ®Ò nghÞ chän Trung t©m träng tµi quèc tÕ ViÖt Nam (VIAC) gi¶i quyÕt. VIAC chÊp nhËn nh­ng cho biÕt vÒ mÆt tè tông kh«ng thÓ ¸p dông theo nguyªn t¾c cña UNCITRAL mµ chØ cã thÓ ¸p dông quy t¾c tè tông cña m×nh mµ th«i. PhÝa DRI nh©._. XÐt vÒ b¶n chÊt, cã thÓ thÊy gèc rÔ, c¨n nguyªn s©u xa cña nh÷ng bÊt cËp trong thñ tôc tè tông kinh tÕ chÝnh lµ ë sù hiÖn diÖn bÊt hîp ph¸p cña hai hÖ thèng ph¸p luËt vÒ hîp ®ång ë n­íc ta lµ ph¸p luËt vÒ H§KT vµ ph¸p luËt vÒ H§DS. HÇu hÕt c¸c n­íc ®Òu cã quan niÖm ®óng ®¾n r»ng H§TM lµ mét lo¹i H§DS ®Æc biÖt, ph¸i sinh tõ H§DS. Bëi vËy, khi gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp vÒ mét hîp ®ång nµo ®ã, c¸c n­íc ®Òu vËn dông c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt chuyªn ngµnh, tøc lµ ph¸p luËt trùc tiÕp ®iÒu chØnh quan hÖ hîp ®ång ®ã, khi cÇn thiÕt míi ¸p dông c¸c quy ®Þnh chung cña ph¸p luËt vÒ H§DS ®Ó xö lý c¸c vÊn ®Ò ph¸i sinh. C¸c luËt d©n sù, do ®ã, cã vai trß quan träng vµ bao trïm trong c¸c lÜnh vùc kh¸c. Trong khi ®ã, ë ViÖt Nam do cã sù ph©n biÖt mét c¸ch cøng nh¾c, m¸y mãc, kh«ng khoa häc gi÷a H§KT vµ H§DS, coi chóng nh­ hai lo¹i hîp ®ång ®éc lËp, hoµn toµn kh¸c nhau vÒ tÝnh chÊt nªn nguyªn t¾c ®­îc quèc tÕ thõa nhËn nªu trªn ®· kh«ng ®­îc ¸p dông. §ã lµ ch­a kÓ ®Õn sù tån t¹i cña kh¸i niÖm H§TM, dÔ lµm cho c¸c chñ thÓ kinh tÕ hiÓu lµ mét lo¹i hîp ®ång ®iÒu chØnh quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ riªng biÖt, ®éc lËp víi hai lo¹i hîp ®ång trªn. Thùc chÊt, theo ®Þnh nghÜa ho¹t ®éng th­¬ng m¹i t¹i kho¶n 2 §iÒu 5 vµ theo ph¹m vi ®iÒu chØnh th­¬ng m¹i t¹i §iÒu 1 LuËt th­¬ng m¹i ViÖt Nam th× LuËt th­¬ng m¹i chØ lµ luËt vÒ ho¹t ®éng th­¬ng nghiÖp víi t­ c¸ch lµ mét lÜnh vùc ho¹t ®éng, mét ngµnh kinh tÕ; vµ hµnh vi th­¬ng m¹i chØ lµ mét hµnh vi kinh doanh; kh¸i niÖm th­¬ng m¹i hÑp h¬n kh¸i niÖm kinh tÕ. §©y chÝnh lµ mét ®iÓm kh¸c biÖt c¬ b¶n, t­¬ng ph¶n víi Bé luËt th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc TBCN. Trong c¸c bé luËt ®ã, th­¬ng m¹i ®­îc hiÓu theo nghÜa rÊt réng, bao gåm tÊt c¶ c¸c hµnh vi ®­îc c¸c th­¬ng nh©n thùc hiÖn nh»m môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn, bÊt kÓ chóng thùc hiÖn ë ®©u, trong lÜnh vùc nµo. Cho nªn, xÐt ®Õn cïng, LuËt th­¬ng m¹i ViÖt Nam chØ lµ luËt vÒ mét lÜnh vùc ho¹t ®éng cô thÓ, lÜnh vùc th­¬ng m¹i theo nghÜa hÑp, cã vÞ trÝ khiªm tèn nh­ c¸c luËt chuyªn ngµnh mµ th«i. Sù tån t¹i quan niÖm vÒ H§KT nh­ mét lo¹i hîp ®ång song song vµ ®éc lËp víi H§DS míi lµm phøc t¹p ho¸ vÊn ®Ò ¸p dông ph¸p luËt trong ho¹t ®éng xÐt xö tranh chÊp. Trong t­¬ng lai, cÇn xo¸ bá sù ph©n biÖt gi÷a H§KT vµ H§DS nh­ nh÷ng kh¸i niÖm khoa häc. Néi dung cña quan hÖ H§KT trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· thay ®æi c¬ b¶n. Thµnh phÇn c¸c chñ thÓ tham gia kinh doanh ®· ®­îc më réng ®¸ng kÓ, do ®ã, H§KT kh«ng cßn lµ mét lo¹i hîp ®ång dµnh riªng cho c¸c chñ thÓ kinh doanh XHCN, còng kh«ng cßn lµ lo¹i hîp ®ång mang tÝnh kÕ ho¹ch Nhµ n­íc ®¬n thuÇn. H§KT kh«ng thÓ tån t¹i nh­ mét kh¸i niÖm ®éc lËp vµ ngang hµng víi H§DS khi nã ®· mÊt ®i nh÷ng gi¸ trÞ néi dung to lín cña nã. HÖ thèng ph¸p luËt vÒ H§KT hiÖn nay còng cÇn ®­îc xo¸ bá. Cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o ®­îc tÝnh khoa häc cña ph¸p luËt ViÖt Nam, míi lµm cho hÖ thèng ph¸p luËt vÒ hîp ®ång cña ViÖt Nam trë l¹i víi quü ®¹o chung cña thÕ giíi lµ: trong mèi quan hÖ víi BLDS th× c¸c quy ®Þnh vÒ hîp ®ång trong mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng cô thÓ ®Òu chØ lµ c¸c quy ®Þnh cã tÝnh chÊt chuyªn ngµnh. §©y lµ vÊn ®Ò cã tÇm quan träng ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ hiÖn nay. Ph¸p luËt ViÖt Nam kh«ng chØ thÓ hiÖn nh÷ng ®Æc thï cña nÒn kinh tÕ-x· héi ViÖt Nam mµ cßn ph¶i thÓ hiÖn ®­îc nh÷ng th«ng lÖ, quy ®Þnh cã tÝnh chÊt chung ®· ®­îc nhiÌu n­íc thõa nhËn. NÕu kh«ng tu©n thñ nguyªn t¾c nµy th× vÒ mÆt lËp ph¸p, chóng ta ®· tù g©y trë ng¹i cho chÝnh m×nh trong viÖc héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ nh­ mét tiÒn ®Ò ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Muèn vËy, c¸c quy ®Þnh vÒ hîp ®ång trong BLDS hiÖn hµnh cÇn sím ®­îc hoµn thiÖn nh»m ®¶m b¶o cã së ph¸p luËt cho viÖc ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång trong lÜnh vùc kinh doanh. C¸c quy ®Þnh ph¶i trë thµnh nguån ph¸p luËt cã tÝnh chÊt nÒn t¶ng cña ph¸p luËt vÒ hîp ®ång ë n­íc ta. Bªn c¹nh ®ã, còng cÇn lµm cho c¸c v¨n b¶n ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ hîp ®ång trong c¸c lÜnh vùc cô thÓ nh­: ®Êu thÇu, x©y dùng, vËn t¶i, b¶o hiÓm, tÝn dông... quy ®Þnh ®­îc c¸c vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt ®Æc thï. Mét khi nh÷ng nÐt chung vÒ hîp ®ång ®· cã BLDS gi¶i quyÕt cßn c¸c vÊn ®Ò ®Æc thï ®· ®­îc c¸c v¨n b¶n chuyªn ngµnh ghi nhËn th× viÖc thùc hiÖn hîp ®ång vµ gi¶i quyÕt ta ph¸t sinh sÏ thuËn tiÖn vµ chÆt chÏ h¬n rÊt nhiÒu so víi hiÖn nay. Tãm l¹i, kh¸i niÖm H§KT sau nµy vÉn tån t¹i nh­ng kh«ng ph¶i víi t­ c¸ch lµ mét kh¸i niÖm khoa häc, còng kh«ng ph¶i lµ mét chÕ ®Þnh ph¸p luËt mµ chØ ®ãng vai trß lµ mét c«ng cô gióp ph©n ®Þnh thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång. CÇn ®­a ra mét kh¸i niÖm H§KT, ch¼ng h¹n nh­ kh¸i niÖm cña tiÕn sü luËt häc D­¬ng §¨ng HuÖ: “H§KT lµ hîp ®ång ®­îc ký kÕt gi÷a c¸c chñ thÓ kinh doanh nh»m thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc thuéc nghÒ nghiÖp cña hä” lµm c¨n cø ®Ó giao viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp hîp ®ång cho Toµ ¸n kinh tÕ. §©y còng lµ ph­¬ng thøc cña luËt ph¸p c¸c n­íc TBCN. LÊy vÝ dô ë Trung Quèc, Trung Quèc kh«ng cã ph¸p luËt vÒ H§KT, còng kh«ng cã Toµ kinh tÕ song nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a c¸c nhµ kinh doanh l¹i ®­îc giao cho mét sè ThÈm ph¸n giái vÒ lÜnh vùc kinh tÕ gi¶i quyÕt. ë c¸c n­íc TBCN, c¸c tranh chÊp H§TM ®­îc xÐt xö s¬ thÈm ë Toµ ¸n th­¬ng m¹i. §Ó lµm ®­îc nh­ vËy ®ßi hái thêi gian vµ c«ng søc, bëi H§KT vµ Ph¸p lÖnh H§KT ®· g¾n bã mËt thiÕt víi c¸c chñ thÓ tham gia kinh doanh trong suèt thêi gian dµi võa qua, song ch¾c ch¾n nã sÏ mang l¹i cho ph¸p luËt tè tông ViÖt Nam mét g­¬ng mÆt míi, mét h­íng ®i míi khoa häc h¬n vµ thèng nhÊt h¬n víi h­íng ®i chung cña ph¸p luËt vµ th«ng lÖ quèc tÕ. 1.3. N©ng cao kiÕn thøc vÒ ph¸p luËt kinh tÕ cho c¸c chñ thÓ tham gia quan hÖ kinh tÕ Thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy, mÆc dï trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tr×nh ®é hiÓu biÕt ph¸p luËt cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ cã t¨ng, song chñ yÕu hä vÉn ch­a thùc sù n¾m v÷ng ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn lÜnh vùc kinh doanh cña m×nh. Th«ng th­êng, c¸c ®­¬ng sù ch­a thu thËp ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin vÒ ®èi t¸c ®· ký kÕt hîp ®ång kinh doanh víi m×nh nh­: th«ng tin vÒ tµi s¶n, ®¨ng ký kinh doanh, giÊy phÐp hµnh nghÒ, ng­êi ®¹i diÖn hîp ph¸p, uy tÝn trong kinh doanh... Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn H§KT, nhiÒu tr­êng hîp ®­¬ng sù khi thÊy bÞ vi ph¹m ®· kh«ng yªu cÇu ®èi t¸c x¸c nhËn b»ng v¨n b¶n, ch­a gi¶i quyÕt kÞp thêi, cã khi th­êng trao ®æi b»ng miÖng hoÆc qua ®iÖn tho¹i nªn kh«ng cã b»ng chøng ®Ó chøng minh. C¸c bªn ®­¬ng sù còng th­êng ®Ó tranh chÊp kÐo dµi, ®Õn khi khëi kiÖn th× ®· hÕt thêi hiÖu khëi kiÖn. Cã khi ®¬n khëi kiÖn l¹i ®­îc göi ®Õn c¸c c¬ quan kh«ng cã thÈm quyÒn, mµ kh«ng göi ngay ®Õn Toµ ¸n yªu cÇu gi¶i quyÕt, ®Õn khi Toµ ¸n nhËn ®­îc th× thêi hiÖu khëi kiÖn ®· hÕt. §¬n kh¸ng c¸o, khiÕu n¹i cã khi göi ®i rÊt nhiÒu n¬i mµ kh«ng ®Õn Toµ ¸n cã thÈm quyÒn. ChÝnh v× vËy mµ vÊn ®Ò n©ng cao kiÕn thøc vÒ ph¸p luËt kinh tÕ cho c¸c chñ thÓ ®­îc ®Æt ra. Nhµ n­íc cÇn ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt víi nhiÒu h×nh thøc phong phó, sinh ®éng, vµ b»ng nh÷ng ph¸n quyÕt c«ng minh ®Ó tuyªn truyÒn, n©ng cao ý thøc ph¸p luËt cho c¸n bé vµ nh©n d©n. C¸c c¬ quan t­ ph¸p còng ph¶i chó träng ®Õn c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc vÒ t­ ph¸p ®Ó gi¶i ®¸p nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc hiÖn nay trong c«ng t¸c t­ ph¸p. CÇn tæ chøc nh÷ng cuéc héi th¶o, tiÕp xóc víi c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n tham gia kinh doanh nh»m trao ®æi, h­íng dÉn vµ gi¶i ®¸p nh÷ng v­íng m¾c vÒ ph¸p luËt kinh tÕ cña c¸c chñ thÓ. §èi víi nh÷ng Bé luËt, Ph¸p lÖnh míi cã hiÖu lùc, cÇn kÞp thêi ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn, tæ chøc héi th¶o h­íng dÉn thi hµnh. VÒ phÝa doanh nghiÖp, còng cÇn cã ý thøc tÝch cùc, chñ ®éng tham gia t×m hiÓu luËt ph¸p kinh tÕ bªn c¹nh viÖc ®Çu t­ cho ho¹t ®éng t­ vÊn ph¸p luËt. Cã nh÷ng hµnh ®éng song trïng tõ hai phÝa nh­ vËy míi mong viÖc n©ng cao kiÕn thøc ph¸p luËt kinh tÕ cho c¸c chñ thÓ ®¹t kÕt qu¶. 2. C¸c gi¶i ph¸p t¹m thêi 2.1. Më réng thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña Toµ ¸n kinh tÕ 2.1.1.Më réng thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña TAND cÊp huyÖn Theo m« h×nh tæ chøc hiÖn nay, Toµ kinh tÕ TAND cÊp tØnh ®­îc ph¸p luËt tè tông kinh tÕ giao ®ñ c¸c thÈm quyÒn tõ s¬ thÈm, phóc thÈm, gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm tÊt c¶ c¸c vô ¸n kinh tÕ. T×nh tr¹ng trªn dÉn ®Õn c«ng t¸c xÐt xö cña Toµ ¸n cÊp tØnh rÊt nÆng, tËp trung qu¸ nhiÒu vô viÖc. Bëi vËy, cÇn thiÕt ph¶i cã “sù s¾p xÕp l¹i hÖ thèng TAND, ph©n ®Þnh hîp lý thÈm quyÒn cña Toµ ¸n c¸c cÊp”(V¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng IX, trang 134, NXB chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Näi 2001) nh»m “t¨ng thÈm quyÒn xÐt xö cho TAND cÊp huyÖn, quËn theo h­íng: viÖc xÐt xö s¬ thÈm ®­îc thùc hiÖn chñ yÕu ë Toµ ¸n cÊp nµy. Toµ ¸n cÊp tØnh chñ yÕu xÐt xö phóc thÈm, TANDTC chñ yÕu xÐt xö gi¸m ®èc thÈm, tæng kÕt kinh nghiÖm xÐt xö, h­íng dÉn TAND ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn xÐt xö thèng nhÊt theo ph¸p luËt.”(V¨n kiÖn ®¹i héi Trung ­¬ng lÇn thø 8 Ban chÊp hµnh kho¸ VII, Hµ Néi 1995). Trong lÜnh vùc gi¶i quyÕt ¸n kinh tÕ, cÇn më réng thÈm quyÒn cña Toµ ¸n cÊp huyÖn, kh«ng phô thuéc vµo gi¸ trÞ tranh chÊp kinh tÕ d­íi 50 triÖu VND. ViÖc tæng kÕt c«ng t¸c gi¶i quyÕt tranh chÊp trong nh÷ng n¨m qua cho thÊy, con sè 50 triÖu lµ qu¸ nhá bÐ v× hÇu hÕt gi¸ trÞ tranh chÊp lµ trªn 50 triÖu. Trong bèi c¶nh kinh tÕ hiÖn nay, viÖc thua lç, mÊt m¸t 50-100 triÖu VND ®­îc c¸c doanh nghiÖp coi lµ “con sè cho phÐp”, “chi phÝ c¬ héi”. H¬n n÷a, quy ®Þnh t¹i kho¶n 1, §iÒu 13 PLTTGQCVAKT lÊy gi¸ trÞ tranh chÊp lµm c¨n cø ph©n ®Þnh thÈm quyÒn còng ch­a thùc sù phï hîp. Trªn thùc tÕ, viÖc c¸c doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh cã ®­a vô kiÖn ra Toµ ¸n hay kh«ng cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè quan träng nh­: uy tÝn, gi÷ mèi quan hÖ kinh doanh... trong ®ã gi¸ trÞ tranh chÊp còng lµ mét yÕu tè. Tuy nhiªn, viÖc gi¶i quyÕt tr­íc m¾t vÊn ®Ò thÈm quyÒn cña Toµ ¸n cÊp huyÖn còng cã t¸c dông m¹nh ®èi víi sù chång chÐo trong xÐt xö, víi viÖc ø ®äng, l­u c÷u vô ¸n kinh tÕ ë Toµ ¸n cÊp tØnh vµ viÖc d­ thõa, l·ng phÝ nguån lùc ë Toµ ¸n cÊp huyÖn. 2.1.2. Hoµn thiÖn thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña Toµ ¸n kinh tÕ Bªn c¹nh thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ (tranh chÊp hîp ®ång), Toµ ¸n kinh tÕ còng ph¶i “®­îc” cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh tõ H§TM, c¸c tranh chÊp cã hËu qu¶ g¾n liÒn víi viÖc thùc hiÖn H§KT. C¸c tranh chÊp kinh tÕ gi÷a c¸c c¸ nh©n ®¨ng ký kinh doanh, mµ cô thÓ lµ gi÷a c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, c¸c c«ng ty hîp danh víi nhau cÇn ®­îc coi lµ thuéc thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña Tßa kinh tÕ trong thêi kú kinh tÕ ph¸t triÓn, ®a d¹ng ho¸ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nh­ hiÖn nay. XÐt vÒ b¶n chÊt, c¸c lo¹i h×nh tranh chÊp trªn ®Òu lµ tranh chÊp vÒ H§KT, ph¸t sinh gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ v× môc ®Ých lîi nhuËn nªn sÏ kh«ng phï hîp nÕu ®­îc coi lµ HDDS vµ gi¶i quyÕt theo thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n d©n sù. Ngoµi thÈm quyÒn xÐt xö c¸c vô ¸n kinh tÕ, tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp, cÇn bæ sung thªm chøc n¨ng ®¨ng ký kinh doanh cho Toµ kinh tÕ. §¨ng ký kinh doanh lµ mét ho¹t ®éng mang tÝnh hµnh chÝnh - t­ ph¸p, cÇn ph¶i giao cho mét c¬ quan t­ ph¸p thùc hiÖn. Tham kh¶o kinh nghiÖm ë nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn th× viÖc ®¨ng ký kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n ®Òu do Toµ ¸n th­¬ng m¹i thùc hiÖn. Chøc n¨ng ®¨ng ký kinh doanh ®­îc giao cho Toµ kinh tÕ sÏ t¹o nªn sù thuËn lîi, thèng nhÊt thµnh mét mèi trong viÖc qu¶n lý hå s¬, theo dâi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Tßa kinh tÕ võa lµm nhiÖm vô “ khai sinh”- ®¨ng ký kinh doanh võa lµm nhiÖm vô “khai tö”- tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, chøc n¨ng nµy sÏ t¹o thuËn lîi cho viÖc tra cøu, cung cÊp sè liÖu th«ng tin vÒ c¸c doanh nghiÖp khi Toµ kinh tÕ tiÕn hµnh xÐt xö c¸c vô ¸n vµ tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp. 2.2. N©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cho bé m¸y TAND c¸c cÊp Trong qu¸ tr×nh §æi míi t­ ph¸p ë n­íc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò n©ng cao chÊt l­îng vµ n¨ng lùc ho¹t ®éng cña bé m¸y TAND c¸c cÊp ®ang ®­îc §¶ng, Nhµ n­íc vµ c¸c nhµ khoa häc, c¸c c¸n bé lµm c«ng t¸c t­ ph¸p quan t©m. VÊn ®Ò nµy ®ßi hái tr­íc hÕt lµ nç lùc vµ tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña c¸c Toµ ¸n. Khi xÐt xö, c¸c Toµ ¸n ph¶i ®¶m b¶o cho mäi c«ng d©n ®Òu binh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt, thùc sù d©n chñ, kh¸ch quan; ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm déc lËp vµ chØ tu©n theo ph¸p luËt. ViÖc ph¸n quyÕt cña Toµ ¸n ph¶i c¨n cø chñ yÕu vµo kÕt qu¶ tranh tông t¹i phiªn toµ, trªn c¬ së xem xÐt ®Çy ®ñ, toµn diÖn c¸c chøng cø, ý kiÕn cña kiÓm s¸t viªn, cña ng­êi bµo ch÷a, bÞ c¸o, nh©n chøng, nguyªn ®¬n, bÞ ®¬n vµ nh÷ng ng­êi cã quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p ®Ó ra b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®óng ph¸p luËt, cã søc thuyÕt phôc trong thêi h¹n ph¸p luËt quy ®Þnh. C¸c Toµ ¸n cã tr¸ch nhiÖm t¹o ®iÒu kiÖn cho luËt s­ tham gia vµo qu¸ tr×nh tè tông: tham gia hái cung bÞ can, nghiªn cøu hå s¬, tranh luËn d©n chñ t¹i phiªn toµ...Tr×nh ®é vµ phÈm chÊt cña ®éi ngò c¸n bé ThÈm ph¸n xÐt xö còng cÇn ®­îc n©ng cao bëi nã ph¶n ¸nh n¨ng lùc xÐt xö cña Toµ ¸n, ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ thùc tÕ cña viÖc xÐt xö, t¹o niÒm tin cho c¸c chñ thÓ kinh doanh khi lùa chän h×nh thøc gi¶i quyÕt h÷u hiÖu nh»m b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña hä. Bªn c¹nh ®ã, cÇn ®Èy m¹nh sù phèi kÕt hîp gi÷a Toµ ¸n c¸c cÊp, c¸c c¬ quan t­ ph¸p kh¸c trong ho¹t ®éng tè tông trªn c¬ së thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña tõng c¬ quan, kh«ng h÷u khuynh, ®ïn ®Èy tr¸ch nhiÖm. C¸c c¬ quan ®iÒu tra, kiÓm s¸t cÇn thùc hiÖn ®óng thêi h¹n tè tông nh­ luËt ®Þnh. C¸c Toµ ¸n ph¶i hç trî nhau trong qu¸ tr×nh tè tông: lËp hå s¬ vô ¸n, thu thËp thªm chøng cø, lÊy ý kiÕn chØ ®¹o tõ cÊp trªn, ph¸t hiÖn c¸c t×nh tiÕt míi cña vô ¸n v.v. TANDTC ph¶i thùc hiÖn vai trß ®Çu tµu, h­íng dÉn c¸c TAND cÊp tØnh, cÊp huyÖn trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ phøc t¹p hay khã ph©n ®Þnh thÈm quyÒn; ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh, c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn kÞp thêi, hîp lý. TANDTC cÇn tÝch cùc tham gia nghiªn cøu ®Ó thùc hiÖn chñ tr­¬ng c¶i c¸ch t­ ph¸p cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, trong ®ã cã viÖc nghiªn cøu, so¹n th¶o dù ¸n LuËt tæ chøc TAND tr×nh Quèc héi xem xÐt. Tr­íc m¾t, TANDTC ph¶i ®¶m b¶o biªn chÕ tæ chøc, ®Æc biÖt lµ viÖc bæ sung t­¬ng ®èi ®ñ sè l­îng ThÈm ph¸n ®Ó t¨ng c­êng h¬n n÷a c«ng t¸c xÐt xö phóc thÈm, gi¸m ®èc thÈm, phÊn ®Êu gi¶i quyÕt tèt h¬n n÷a t×nh tr¹ng ¸n tån ®äng. Bªn c¹nh ®ã, TANDTC tiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng,tËp huÊn nghiÖp vô cho c¸n bé Toµ ¸n vµ coi ®©y lµ c«ng t¸c th­êng xuyªn cña ngµnh Toµ ¸n. TANDTC cÇn phèi hîp tèt víi c¸c c¬ quan h÷u quan trong viÖc qu¶n lý Toµ ¸n ®Þa ph­¬ng vµ x©y dùng c¸c Toµ ¸n ®Þa ph­¬ng trong s¹ch, v÷ng m¹nh. 2.3. §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc xÐt xö §©y còng lµ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch cÇn thùc hiÖn nh»m ®¶m b¶o vµ ph¸t huy tÝnh ­u viÖt cña ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ lµ nhanh gän, kÞp thêi. Trong c«ng t¸c gi¶i quyÕt tranh chÊp, cÇn ph¶i quan t©m ®Èy nhanh tiÕn ®é gi¶i quyÕt vô ¸n ®óng h¹n ®Þnh, h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt viÖc gi¶i quyÕt chËm trÔ, kÐo dµi vô ¸n. Toµ ¸n cÇn nghiªn cøu ®Ó quy ®Þnh vµ thùc hiÖn thñ tôc tè tông rót gän ®èi víi nh÷ng vô ¸n ®¬n gi¶n, sù viÖc ®· râ rµng, cã ®ñ chøng cø ®­îc c¸c bªn thõa nhËn b»ng v¨n b¶n, hËu qu¶ Ýt nghiªm träng. Thñ tôc nµy còng nªn ®­îc ¸p dông trong viÖc “xö lý vi ph¹m ph¸p luËt H§KT”, tøc lµ xö lý hîp ®ång v« hiÖu, n»m trong thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña Toµ ¸n. Trªn thùc tÕ, nh÷ng v­íng m¾c trong qu¸ tr×nh xÐt xö ¸n kinh tÕ, tõ kh©u thô lý vô ¸n, tèng ®¹t ®Õn ®­¬ng sù, thu thËp chøng cø cho ®Õn ®­a ra kÕt luËn, b¶n ¸n vµ thi hµnh ¸n; ®· xo¸ nhoµ ®i chñ tr­¬ng ¸p dông thñ tôc rót gän trong ph¸p luËt tµi ph¸n kinh tÕ. Sù yÕu kÐm nµy cµng h¹ thÊp vai trß cña Toµ ¸n nh­ lµ mét h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ so víi träng tµi kinh tÕ. Bªn c¹nh nh÷ng nh­îc ®iÓm ®Æc thï nh­: c«ng khai, lµm gi¶m uy tÝn kinh doanh doanh nghiÖp, nã cßn lµm mÊt thêi gian vµ tiÒn b¹c cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ. Trong khi ®ã, ®· tõ l©u §iÒu 22 Ph¸p lÖnh träng tµi kinh tÕ quy ®Þnh: “ träng tµi viªn quyÕt ®Þnh gi¶i quyÕt tranh chÊp H§KT, xö lý vi ph¹m ph¸p luËt H§KT mµ kh«ng cÇn triÖu tËp phiªn häp khi sù viÖc ®· râ rµng, cã ®ñ chøng cø ®­îc c¸c bªn thõa nhËn b»ng v¨n b¶n.” Tuy nhiªn, vÊn ®Ò ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc kh«ng nªn chØ xem xÐt phiÕn diÖn, mét chiÒu. §· lµ ®¬n gi¶n ho¸ th× còng cÇn ph¶i c©n nh¾c kü l­ìng xem viÖc ®¬n gi¶n ho¸ nh­ vËy cã thùc hiÖn ®­îc hay kh«ng. C¸c nhµ so¹n th¶o PLTTGQCVAKT ®«i khi cã h¬i qu¸ nhÊn m¹nh vÒ tÝnh ­u viÖt, rót gän cña chÕ ®Þnh tµi ph¸n mµ bá qua kh¶ n¨ng thùc hiÖn cña nã. Cho nªn, nh÷ng quy ®Þnh vÒ thêi hiÖu tè tông qu¸ ng¾n, qu¸ rót gän nh­: thêi hiÖu khëi kiÖn (6 th¸ng), thêi h¹n chuÈn bÞ xÐt xö (40 - 60 ngµy)... cÇn ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh cho phï hîp h¬n víi quy tr×nh xÐt xö. Bªn c¹nh ®ã, còng nªn cã c¸c v¨n b¶n nh­ “quyÕt ®Þnh thô lý vô ¸n”, v¨n b¶n tr¶ l¹i ®¬n kiÖn... nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c ®­¬ng sù, ng­êi cã quyÒn lîi vµ nghÜa vô liªn quan. Lµm ®­îc nh­ vËy chÝnh lµ viÖc gãp phÇn hoµn thiÖn c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ b»ng Toµ ¸n, bëi chØ khi c¸c kh©u trong qu¸ tr×nh tè tông ®­îc tiÕn hµnh tr¬n tru, thuËn lîi th× thñ tôc xÐt xö míi thùc sù ®­îc rót gän. 2.4. H­íng dÉn c¸c cÊp Toµ ¸n thèng nhÊt thi hµnh mét sè ®iÒu trong Ph¸p lÖnh C«ng t¸c chØ ®¹o, h­íng dÉn ¸p dông ph¸p luËt lµ mét c«ng t¸c träng t©m cña TANDTC nªn ph¶i lu«n ®­îc quan t©m, coi träng. ViÖc thèng nhÊt nhËn thøc, thèng nhÊt ¸p dông ph¸p luËt ®Ó gi¶i quyÕt c¸c lo¹i vô ¸n vµ c«ng t¸c thi hµnh ¸n lu«n lµ mét ®ßi hái cÊp thiÕt. TANDTC ph¶i tù m×nh ban hµnh vµ phèi hîp tèt h¬n n÷a víi c¸c ngµnh b¶o vÖ ph¸p luËt ë Trung ­¬ng, c¸c ngµnh h÷u quan kh¸c ®Ó nhanh chãng ban hµnh c¸c Th«ng t­ liªn tÞch h­íng dÉn ¸p dông ph¸p luËt trong c«ng t¸c gi¶i quyÕt tranh chÊp. Th«ng qua thùc tiÔn xÐt xö, TANDTC ph¶i tæng kÕt kinh nghiÖm ®Ó tham gia x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt quan träng vÒ tµi ph¸n kinh tÕ. C¸c v¨n b¶n nµy nªn ®¶m b¶o ®­îc tÝnh nhÊt qu¸n, kh¸ch quan, cô thÓ, g¾n víi nh÷ng vÊn ®Ò bÊt cËp cña ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp nh­: thÈm quyÒn cña Toµ ¸n cÊp huyÖn; më réng thÈm quyÒn cña Toµ kinh tÕ (vÒ ®¨ng ký kinh doanh, vÒ xö lý c¸c tranh chÊp H§TM, tranh chÊp cã hËu qu¶ g¾n liÒn víi H§KT); kÐo dµi thêi hiÖu khëi kiÖn, quy ®Þnh l¹i thêi ®iÓm tÝnh “ngµy ph¸t sinh tranh chÊp”; c¸ch tuyªn bè vµ xö lý hîp ®ång v« hiÖu; quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ ¸n phÝ; hîp nhÊt thñ tôc t¸i thÈm víi gi¸m ®èc thÈm; x¸c ®Þnh râ h¬n vai trß cña tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ, th«ng lÖ quèc tÕ víi gi¶i quyÕt tranh chÊp cã yÕu tè n­íc ngoµi v.v... Bªn c¹nh ®ã, c¸c v¨n b¶n nµy còng nªn h­íng tíi môc tiªu b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c chñ thÓ kinh doanh h¬n n÷a, ch¼ng h¹n nh­ vÒ vÊn ®Ò xÐt xö c«ng khai. §©y lµ mét tiÕn bé cña ph¸p luËt tè tông kinh tÕ, song nªn ch¨ng nguyªn t¾c nµy ®­îc “mÒm ho¸” nhiÒu h¬n bëi viÖc xÐt xö c«ng khai ®· lµm ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn uy tÝn kinh doanh cña doanh nghiÖp, do ®ã béc lé râ h¹n chÕ cña viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng Toµ ¸n so víi träng tµi. Tãm l¹i, tr­íc khi PLTTGQCVAKT ®­îc söa ®æi hoÆc ®­îc xo¸ bá ®Ó hîp nhÊt vµo Bé luËt tè tông d©n sù, nh÷ng bÊt cËp cña nã, nh­ ®· ®Ò cËp ë Ch­¬ng II vµ trªn thùc tÕ, cÇn ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt t¹m thêi, ®­îc h­íng dÉn thèng nhÊt c¸ch xö lý cho hÖ thèng Toµ ¸n c¸c cÊp. Cã nh­ vËy th× khi Bé luËt tè tông d©n sù ra ®êi, c¸c chñ thÓ tham gia kinh doanh míi gi÷ v÷ng ®­îc niÒm tin vµo c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ, ®Ó tiÕp tôc khëi kiÖn c¸c tranh chÊp ra Toµ kinh tÕ v× cßn coi ®ã lµ c«ng cô ®¾c lùc cña c«ng lý vµ c«ng b»ng x· héi. VÒ phÝa Toµ ¸n c¸c cÊp, còng cÇn ph¶i tuyÖt ®èi chÊp hµnh thùc thi c¸c h­íng dÉn cña TANDTC vÒ mét sè bÊt cËp trong PLTTGQCVAKT. §ång thêi, c¸c Toµ ¸n nªn cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn ®Çy ®ñ, ¸p dông chÝnh x¸c vµo c«ng t¸c gi¶i quyÕt tranh chÊp. C¸c v¨n b¶n h­íng dÉn mét khi ®­îc ban hµnh ®· thÓ hiÖn râ ý chÝ vµ môc ®Ých cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh; song thùc hiÖn nã nh­ thÕ nµo cho thiÕt thùc vµ hiÖu qu¶ l¹i hoµn toµn phô thuéc vµo Toµ ¸n c¸c cÊp, vµo ®éi ngò ThÈm ph¸n, c¸n bé Toµ ¸n. VËy nªn, Toµ ¸n c¸c cÊp ph¶i tiÕn hµnh thùc thi nghiªm chØnh, chÝnh x¸c, kÞp thêi vµ tæ chøc rót kinh nghiÖm c«ng t¸c xÐt xö th­êng xuyªn, liªn tôc. 2.5. N©ng cao tr×nh ®é vµ phÈm chÊt cña ®éi ngò c¸n bé, ThÈm ph¸n xÐt xö. Trong ho¹t ®éng cña Toµ ¸n, ThÈm ph¸n gi÷ mét vÞ trÝ trung t©m, quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö. §Ó n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan tµi ph¸n kinh tÕ, Nhµ n­íc ®· cã chñ tr­¬ng chuyªn m«n ho¸ nghiÖp vô xÐt xö b»ng c¸ch båi d­ìng vµ ®µo t¹o ThÈm ph¸n theo chuyªn ngµnh. §Ó ®­îc bæ nhiÖm lµm ThÈm ph¸n kinh tÕ, ngoµi viÖc ph¶i cã ®ñ ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 37 LuËt tæ chøc TAND n¨m 1992 vµ Ph¸p lÖnh vÒ ThÈm ph¸n vµ Héi ThÈm TAND, hä cÇn ph¶i tr¶i qua c¸c líp tËp huÊn, båi d­ìng vÒ ph¸p luËt kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh lùa chän c¸n bé ®Ó tr×nh lªn Chñ tÞch n­íc bæ nhiÖm ThÈm ph¸n kinh tÕ, c¸c héi ®ång tuyÓn chän ThÈm ph¸n ®· ­u tiªn vµ chó träng ®Õn nh÷ng c¸n bé cã thªm b»ng ®¹i häc kinh tÕ, tµi chÝnh. Tuy nhiªn, t×nh h×nh thùc tr¹ng ®éi ngò ThÈm ph¸n kinh tÕ hiÖn nay cho thÊy cÇn ph¶i cã gi¶i ph¸p tæng thÓ vÒ c«ng t¸c ®µo t¹o míi cã thÓ sím kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn. XÐt xö c¸c tranh chÊp kinh tÕ lµ mét vÊn ®Ò míi vµ phøc t¹p. Ngoµi viÖc n¾mv÷ng luËt néi dung (ph¸p luËt H§KT) vµ luËt h×nh thøc (luËt tè tông kinh tÕ), ng­êi ThÈm ph¸n ph¶i cã kiÕn thøc, hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, tµi chÝnh, th­¬ng m¹i, ng©n hµng, b¶o hiÓm...th× míi cã thÓ ®­a ra nh÷ng ph¸n quyÕt chÝnh x¸c. Kinh nghiÖm gi¶i quyÕt nh÷ng tranh chÊp kinh tÕ ë mét sè n­íc cho thÊy: ThÈm ph¸n kinh tÕ (ThÈm ph¸n th­¬ng m¹i) ph¶i lµ nh÷ng th­¬ng gia (nh­ ë Ph¸p) hoÆc lµ nh÷ng doanh nghiÖp, nhµ kinh tÕ (nh­ ë Anh, §øc). Do ®ã, ®Ó n©ng cao chÊt l­îng xÐt xö c¸c tranh chÊp kinh tÕ, phï hîp víi th«ng lÖ chung, ngoµi c¸c quy ®Þnh chung vÒ tiªu chuÈn ThÈm ph¸n, cÇn bæ sung thªm tiªu chuÈn cã b»ng ®¹i häc vÒ kinh tÕ vµ khoa häc tù nhiªn hoÆc chøng chØ vÒ c¸c líp båi d­ìng, tËp huÊn ph¸p luËt kinh tÕ ®èi víi ThÈm ph¸n kinh tÕ. Gi¶i ph¸p tr­íc m¾t lµ cÇn tæ chøc tèt c¸c líp båi d­ìng c¸n bé Toµ ¸n dù kiÕn bæ nhiÖm lµm ThÈm ph¸n kinh tÕ t¹i trung t©m ®µo t¹o ThÈm ph¸n thuéc tr­êng §¹i häc LuËt Hµ Néi. Ph¸p lÖnh vÒ ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm TAND ®­a ra c¸c quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn, yªu cÇu ®Ó ®­îc bæ nhiÖm lµm thÈm ph¸n TAND c¸c cÊp (tr×nh ®é, thêi gian c«ng t¸c, t­ c¸ch ®¹o ®øc)... vÒ b¶n chÊt ch­a hµm chøa ®­îc yªu cÇu ®¸p øng sù kÕ thõa vµ lu©n chuyÓn cña ®éi ngò ThÈm ph¸n ë n­íc ta. C¸c tiªu chuÈn dßi hái ®Ó ®­îc bæ nhiÖm lµm thÈm ph¸n TAND cÊp huyÖn, cÊp tØnh vµ TANDTC chØ kh¸c biÖt c¬ b¶n vÒ thêi gian c«ng t¸c 4 n¨m trë lªn ®èi víi ThÈm ph¸n cÊp huyÖn, tõ 6 n¨m trë lªn ®èi víi ThÈm ph¸n cÊp tØnh, 8 n¨m ®èi víi ThÈm ph¸n TANDTC. Theo c¸c nhµ nghiªn cøu luËt häc, nªn söa ®æi theo tr×nh tù bæ nhiÖm tõ d­íi lªn trªn, tõ thÊp lªn cao. §Ó ®­îc bæ nhiÖm lµm ThÈm ph¸n cÊp tØnh, ®ßi hái c¸n bé ®ã lµ ThÈm ph¸n cÊp huyÖn hoÆc b¾t buéc ph¶i c«ng t¸c t¹i Toµ ¸n cÊp huyÖn tõ 3 ®Õn 5 n¨m. §èi víi ThÈm ph¸n TANDTC ph¶i lµ ng­êi ®· lµm ThÈm ph¸n TAND cÊp tØnh hoÆc c«ng t¸c t¹i Toµ ¸n cÊp tØnh tõ 4 ®Õn 6 n¨m. Quy tr×nh nµy sÏ t¹o ra ®­îc mét sù lu©n chuyÓn ®éÞ ngò ThÈm ph¸n mét c¸ch khoa häc, hîp lý, t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng c­êng kiÕn thøc thùc tiÔn vµ nghiÖp vô xÐt xö cña ng­êi ThÈm ph¸n. Sù tr­ëng thµnh tõ c¬ së vµ tr¶i qua c¸c cÊp cña Toµ ¸n tõ thÊp lªn cao, b¶n th©n nã ®· lµ c¶ mét qu¸ tr×nh chän läc, ®µo th¶i kh¾t khe ®èi víi ng­êi ThÈm ph¸n. Còng cÇn chó ý tíi viÖc n©ng cao tiªu chuÈn vÒ chÝnh trÞ vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cho c¸c thÈm ph¸n kinh tÕ, khi ®Ò b¹t c¸c chøc vô l·nh ®¹o trong c¸c Toµ ¸n c¸c cÊp, cÇn chó ý ®Õn quan ®iÓm chÝnh trÞ, nh©n c¸ch, v¨n ho¸ nghÒ nghiÖp, lèi sèng... cña c¸c ThÈm ph¸n bªn c¹nh yÕu tè tr×nh ®é chuyªn m«n vµ kinh nghiÖm trong thùc tiÔn c«ng t¸c. VÊn ®Ò tr×nh ®é vµ n¨ng lùc cña ®éi ngò Héi thÈm nh©n d©n còng cÇn ®­îc quan t©m. Héi thÈm lµ mét chÕ ®Þnh quan trong thÓ hiÖn tÝnh chÊt d©n chñ trong ho¹t ®éng xÐt xö cña Toµ ¸n. ChÕ ®Þnh Héi thÈm ®· ®­îc quy ®Þnh trong HiÕn ph¸p vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c cã liªn quan. Ph¸p lÖnh vÒ ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm nh©n d©n ngµy 26/05/1993 ®· ®Æt nh÷ng c¬ së ph¸p lý cho qu¸ tr×nh ®æi míi c«ng t¸c Héi thÈm. Theo §iÒu 17 PLTTGQCVAKT, thµnh phÇn Héi ®ång xÐt xö ¸n kinh tÕ gåm 2 ThÈm ph¸n vµ 1 Héi thÈm, tøc lµ sè l­îng Héi thÈm Ýt h¬n 1 ng­êi so víi Héi ®ång xÐt xö ¸n d©n sù, h×nh sù. Quy ®Þnh nh­ vËy lµ hîp lý, bëi môc ®Ých c¬ b¶n cña viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ lµ ®¶m b¶o quyÒn lîi vÒ kinh tÕ cho c¸c bªn tham gia tè tông, nªn kh«ng ®ßi hái cao sù tham gia cña x· héi (do Héi thÈm ®¹i diÖn). Thµnh phÇn Héi ®ång xÐt xö, do ®ã cã thÓ n©ng cao tÝnh chuyªn nghiÖp cña viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ khi trªn thùc tÕ, tr×nh ®é kiÕn thøc ph¸p lý, nghiÖp vô xÐt xö cña ®éi ngò Héi thÈm hiÖn nay ch­a ®¸p øng yªu cÇu cña viÖc tham gia xÐt xö c¸c tranh chÊp kinh tÕ ngµy cµng ®a d¹ng vµ phøc t¹p cïng víi ®éi ngò ThÈm ph¸n chuyªn nghiÖp. §èi víi Héi thÈm, ngoµi c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh, cÇn ®¸p øng mét sè yªu cÇu cho phï hîp víi néi dung c¶i c¸ch t­ ph¸p vµ thùc tiÔn ho¹t ®éng s«i næi cña kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay. C¸c Héi thÈm nªn ch¨ng ®· lµ c¸c nhµ doanh nghiÖp, hoÆc thµnh viªn ban ®iÒu hµnh c«ng ty lµ c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ hoÆc c¸c th­¬ng gia. Hä còng ph¶i cã kinh nghiÖm lµm c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ, hoÆc tham gia ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh tõ 3-5 n¨m. Cã nh­ vËy th× ®éi ngò Héi thÈm míi cã thÓ cã nh÷ng hiÓu biÕt t­¬ng ®èi s©u s¾c vÒ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, qu¶n trÞ kinh doanh vµ n¾m v÷ng ®ùoc mét sè quy ®Þnh c¬ b¶n cña ph¸p luËt kinh tÕ, nh»m ®¶m b¶o cho t­ c¸ch tham gia xÐt xö vµ gãp phÇn lµm cho b¶n ¸n cña Toµ ¸n kinh tÕ ®óng ®¾n vµ cã søc thuyÕt phôc. KÕt luËn Còng nh­ c¸c chÕ ®Þnh tµi ph¸n kh¸c, chÕ ®Þnh tµi ph¸n trong kinh doanh cã vai trß quan träng bëi nã gãp phÇn ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng më cöa ngµy cµng s«i ®éng vµ ®a d¹ng. Trong thêi ®¹i toµn cÇu ho¸, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, vai trß Êy cµng ®­îc nhÊn m¹nh bëi mét trong nh÷ng xu thÕ ph¸t triÓn c¬ b¶n cña ph¸p luËt c¸c n­íc lµ quèc tÕ ho¸, lµ sù t¨ng c­êng ¶nh h­ëng cña yÕu tè bªn ngoµi ®Õn sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ph¸p luËt quèc gia. Ph¸p luËt tµi ph¸n kinh tÕ trùc tiÕp chÞu ¶nh h­ëng cña xu thÕ nµy, v× chØ cã nã míi t¹o ra ®­îc mét m«i tr­êng ph¸p lý vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp hoµn thiÖn, t¹o nhiÒu thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc. §iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ nãi riªng vµ ®Èy m¹nh c«ng cuéc §æi míi t­ ph¸p nãi chung kh«ng chØ lµ yªu cÇu cña t­¬ng lai mµ cßn lµ vÊn ®Ò bøc xóc trong hiÖn t¹i. Thùc tiÔn xÐt xö ®¨ chØ râ nh÷ng bÊt cËp cña Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ; nh÷ng lóng tóng, sai sãt, nhÇm lÉn trong viÖc ¸p dông ph¸p luËt ë c¸c Toµ ¸n kinh tÕ; sù m¬ hå, thiÕu hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt cña c¸c chñ thÓ kinh doanh vµ sù gi¶m sót niÒm tin vµo quy tr×nh xÐt xö b»ng con ®­êng Toµ ¸n cña c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngßai n­íc. ViÖc x©y dùng mét khung ph¸p luËt tµi ph¸n kinh tÕ hoµn chØnh vµ ®ång bé, do ®ã, chÝnh lµ mét th¸ch thøc vµ còng lµ mét c¬ héi lín cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ lµm luËt ViÖt Nam. ý thøc ®­îc vai trß to lín ®ã cña ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ, §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· kh«ng ngõng nhÊn m¹nh, kh¼ng ®Þnh vµ chØ ®¹o c«ng cuéc §æi míi t­ ph¸p, trong ®ã cã söa ®æi vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ. C¸c c¬ quan t­ ph¸p, hµnh ph¸p còng ®­a ra c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, tæ chøc nhiÒu cuéc héi th¶o trong n­íc vµ quèc tÕ vÒ vÊn ®Ò nµy. Vµ sù ra ®êi cña kho¸ luËn nµy còng chÝnh lµ ®Ó thÓ hiÖn mong muèn cña ng­êi viÕt, ®­îc ®ãng gãp vµo nç lùc chung nh»m ®iÒu chØnh nh÷ng bÊt cËp cña chÕ ®Þnh vÒ tµi ph¸n trong kinh doanh. Khãa luËn míi chØ lµ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu b­íc ®Çu vÒ thùc tr¹ng ho¹t ®éng gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ b»ng Toµ ¸n ë n­íc ta cïng nh÷ng khã kh¨n cña nã. T¸c gi¶ còng ®· m¹nh d¹n ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p víi mong muèn nh÷ng gi¶i ph¸p nµy sÏ ®­îc ¸p dông phÇn nµo hoÆc cã gi¸ trÞ gîi më cho qu¸ tr×nh söa ®æi ph¸p luËt tµi ph¸n kinh tÕ. Víi ®­êng lèi chØ ®¹o s¸ng suèt cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, víi nç lùc kh«ng ngõng cña c¸c c¬ quan vµ c¸n bé t­ ph¸p, cã thÓ thÊy mÆc dï thùc tiÔn xÐt xö hiÖn nay cho thÊy con ®­êng gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng Toµ ¸n cßn nhiÒu khóc m¾c, nhiÒu bÊt lîi, song ch¾c ch¾n c¬ chÕ tµi ph¸n kinh tÕ ®ang vµ sÏ ngµy cµng hoµn thiÖn nh»m t¹o ra mét sù t­¬ng thÝch nhÊt ®Þnh víi ph¸p luËt quèc tÕ vµ tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ, hç trî ®¾c lùc cho mét nÒn kinh tÕ nhá bÐ song n¨ng ®éng vµ phøc t¹p, cho xu thÕ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. Tµi liÖu tham kh¶o TÝnh ®Æc thï trong thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ, lao ®éng, nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn, C«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc cÊp bé, TANDTC, 2001 Ph¸p luËt trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, NguyÔn ThÞ M¬-Hoµng Ngäc ThiÕt, Tr­êng ®¹i häc Ngo¹i th­¬ng Hµ Néi, 1997. H§KT vµ c¸c chÕ ®Þnh tµi ph¸n trong kinh doanh t¹i ViÖt Nam, Bïi ThÞ Khuyªn- Ph¹m V¨n PhÊn- Ph¹m ThÞ Thuú D­¬ng-NXB Thèng kª, 2000 Gi¸o tr×nh T­ ph¸p quèc tÕ, Tr­êng ®¹i häc LuËt Hµ Néi Gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng Toµ ¸n, §µo V¨n Héi, NXB gi¸o dôc, 1999 H§KT vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ, Toµ kinh tÕ TAND TPHCM, NXB TPHCM, 1999 T×m hiÓu thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n d©n sù, kinh tÕ vµ thi hµnh ¸n, Lª Kim QuÕ, NXB chÝnh trÞ quèc gia, 2002 Th«ng tin khoa häc ph¸p lý, Bé t­ ph¸p, 2000- 2001 V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, NXB chÝnh trÞ quèc gia, 2001. C¸c b¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c ngµnh Toµ ¸n tõ n¨m 1994-2001 Mét sè vô ¸n tõ trÝch lôc cña TAND thµnh phè Hµ Néi Ph¸p lÖnh H§KT 25/09/1989 PLTTGQCVAKT 16/03/1994 LuËt th­¬ng m¹i ViÖt Nam 1997 Bé luËt d©n sù ViÖt Nam 1995 LuËt doanh nghiÖp ViÖt Nam 1999 Th«ng t­ liªn ngµnh sè 04/ TTLN ngµy 07/01/1995 cña TANDTC –VKSNDTC h­íng dÉn thi hµnh mét sè quy ®Þnh cña PLTTGQCVAKT. Th«ng t­ liªn ngµnh sè 04/ TTLN ngµy 26/08/1996 h­íng dÉn ¸p dông §iÒu 12 PLTTGQCVAKT. C«ng v¨n sè 11/ KHXX ngµy 23/01/1996 cña TANDTC h­íng dÉn ¸p dông ph¸p luËt trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ. T¹p chÝ Nhµ n­íc vµ ph¸p luËt, ViÖn nghiªn cøu Nhµ n­íc vµ ph¸p luËt, c¸c sè tõ 1995-2002 T¹p chÝ LuËt häc, Tr­êng §¹i häc LuËt Hµ Néi, c¸c sè tõ 1996-2002 T¹p chÝ D©n chñ vµ ph¸p luËt, Bé t­ ph¸p, c¸c sè n¨m 1997-2002 T¹p chÝ TAND, TANDTC, c¸c sè tõ 1996-2002 T¹p chÝ Th­¬ng m¹i, Bé th­¬ng m¹i, c¸c sè tõ 1999-2002 T¹p chÝ Ph¸p lý, Trung ­¬ng Héi luËt gia ViÖt Nam, c¸c sè n¨m 2002 T¹p chÝ KiÓm s¸t, VKSNDTC, c¸c sè n¨m 2001, 2002 B¸o C«ng lý, TANDTC, c¸c sè n¨m 2002 B¸o Ph¸p luËt, Bé t­ ph¸p, c¸c sè n¨m 2002 ._.