Môi trường kinh doanh xuất khẩu của doanh nghiệp thương mại Việt Nam trong những năm tới
Tài liệu Môi trường kinh doanh xuất khẩu của doanh nghiệp thương mại Việt Nam trong những năm tới: ... Ebook Môi trường kinh doanh xuất khẩu của doanh nghiệp thương mại Việt Nam trong những năm tới
Tóm tắt tài liệu Môi trường kinh doanh xuất khẩu của doanh nghiệp thương mại Việt Nam trong những năm tới, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
Héi nhËp kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ cã xuÊt ph¸t ®iÓm kÐm, chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng, cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ang ®øng tríc nh÷ng thö th¸ch lín tríc sù c¹nh tranh, t×m kiÕm, giµnh giËt thÞ trêng, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc xuÊt khÈu.
C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam víi mét thùc tr¹ng yÕu kÐm vÒ quy m«, c«ng nghÖ, n¨ng lùc tµi chÝnh, n¨ng lùc qu¶n lý, l¹i thô ®éng cha cã chiÕn lîc kinh doanh chñ ®éng, l©u dµi, nªn khi th©m nhËp thÞ trêng quèc tÕ gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, c¸c c¶n trë vÒ ph¸p luËt, kiÓm so¸t cña chÝnh phñ, sù kh¸c biÖt vÒ v¨n ho¸, ¶nh hëng vÒ ®Þa lý, khÝ hËu, sù thay ®æi ý thÝch cña ngêi tiªu dïng vµ mét lo¹t c¸c yÕu tè kh«ng kiÓm so¸t ®îc. Lµm thÕ nµo ®Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn ®îc trong thêi gian tíi, ngoµi sù nç lùc cña c¸c doanh nghiÖp còng cÇn cã sù quan t©m kh«ng thÓ thiÕu cña c¸c c¬ quan qu¶n lý vÜ m«. CÇn thiÕt t¹o ra mét m«i trêng th«ng tho¸ng ®Ó thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp ®i tíi lùa chän chiÕn lîc c¹nh tranh chñ ®éng, thay thÕ cho sù thô ®éng, û l¹i hiÖn nay.
XuÊt ph¸t tõ lý do trªn, t«i chän ®Ò tµi nghiªn cøu "M«i trêng kinh doanh xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi".
1. Môc ®Ých nghiªn cøu ®Ò tµi.
- Lµm râ mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ m«i trêng kinh doanh xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp.
- Nªu vµ ph©n tÝch thùc tr¹ng m«i trêng ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i thêi gian qua.
- KiÕn nghÞ vÒ hoµn thiÖn m«i trêng kinh doanh xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i.
2. Ph¹m vi, ®èi tîng nghiªn cøu.
- Ph¹m vi nghiªn cøu: Nghiªn cøu mét c¸ch ®ång bé m«i trêng kinh doanh lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt, song bëi tÝnh ®å sé cña nã, ngêi ta ®i tõ viÖc nghiªn cøu c¸c nhãm nh©n tè, tõng nh©n tè. Bëi vËy, trong ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy, chóng ta cïng ®Ò cËp c¸c nh©n tè vÒ chÝnh trÞ – kinh tÕ – x· héi cña m«i trêng kinh doanh trong chõng mùc coi chóng nh mét m«i trêng bé phËn trong m«i trêng tæng thÓ.
M«i trêng vÜ m« vµ m«i trêng vi m« liªn quan ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i ViÖt Nam.
- §èi tîng: §Ò tµi lÊy lo¹i h×nh doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã tham gia kinh doanh xuÊt khÈu lµ ®èi tîng nghiªn cøu chñ yÕu.
3. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu.
§Ò tµi sö dông tæng hîp c¸c ph¬ng ph¸p phæ biÕn trong nghiªn cøu nh kÕt hîp duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö, kÕt hîp ph¬ng ph¸p tæng hîp vµ ph©n tÝch... §Ò tµi còng ®· kÕ thõa lý thuyÕt c¬ b¶n vÒ qu¶n trÞ kinh doanh.
4. KÕt cÊu ®Ò tµi.
Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn cïng danh môc tµi liÖu tham kh¶o ®Ò tµi ®îc kÕt cÊu gåm 3 ch¬ng sau:
Ch¬ng 1: Tæng quan vÒ m«i trêng kinh doanh xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp.
Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng m«i trêng kinh doanh xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp.
Ch¬ng 3: §Þnh híng ph¸t triÓn xuÊt khÈu vµ mét sè kiÕn nghÞ vÒ hoµn thiÖn m«i trêng kinh doanh xuÊt khÈu cña ViÖt nam ®Õn n¨m 2010.
MÆc dï ®· ®îc bæ sung kiÕn thøc h¬n 3 n¨m t¹i Trêng §¹i häc Ngo¹i th¬ng vµ kinh nghiÖm nhiÒu n¨m c«ng t¸c trong lÜnh vùc XNK nhng ch¾c ch¾n khãa luËn kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ, rÊt mong c¸c thÇy c« gi¸o vµ b¹n ®äc ch©n thµnh gãp ý kiÕn.
Qua ®©y, t«i xin ch©n thµnh c¸m ¬n Khoa Kinh tÕ ngo¹i th¬ng, Khoa Qu¶n lý ®µo t¹o T¹i chøc trêng §¹i häc Ngo¹i th¬ng vµ ®Æc biÖt thÇy gi¸o híng dÉn TS. NguyÔn H÷u Kh¶i ®· gióp ®ì t«i hoµn thµnh Khãa luËn tèt nghiÖp §¹i häc.
Hµ néi, ngµy 15 th¸ng 5 n¨m 2003 Ch¬ng I
Tæng quan chung vÒ m«i trêng kinh doanh xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp
ViÖc nghiªn cøu m«i trêng kinh doanh xuÊt khÈu cã mét tÇm quan träng ®Æc biÖt, ¶nh hëng m¹nh mÏ ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp. M«i trêng kinh tÕ quyÕt ®Þnh sù hÊp dÉn cña thÞ trêng th«ng qua c¸c chØ sè nh d©n sè, møc thu nhËp cña d©n c vµ c¬ cÊu kinh tÕ cña mét quèc gia. M«i trêng ph¸p luËt vµ chÝnh trÞ thêng mang l¹i nhiÒu rñi ro trong kinh doanh. Nghiªn cøu kü vµ hiÓu biÕt vÒ m«i trêng chÝnh trÞ vµ luËt ph¸p sÏ h¹n chÕ bít rñi ro, t¨ng tÝnh an toµn, b¶o vÖ vµ t¹o c¬ héi cho xuÊt khÈu. M«i trêng v¨n ho¸ cã ¶nh hëng ®Æc biÖt ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh trªn thÞ trêng xuÊt khÈu. N¾m b¾t ®îc nh÷ng s¾c th¸i v¨n ho¸ kh¸c nhau cña c¸c d©n téc lµ n¾m b¾t ®îc hµnh vi, th¸i ®é, t©m lý, së thÝch, thãi quen tiªu dïng cña mét níc, tõ ®ã ®Ò ra nh÷ng chiÕn lîc kinh doanh xuÊt khÈu phï hîp víi tõng thÞ trêng, hay tõng ®o¹n thÞ trêng níc ngoµi.
Trong m«i trêng kinh doanh xuÊt khÈu cã sù c¹nh tranh gay g¾t, hÇu hÕt nh÷ng thµnh c«ng trong giao dÞch xuÊt khÈu ®Òu do nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ ®óng m«i trêng, thÞ trêng níc ngoµi. §¸nh gi¸ kh«ng ®óng c¸c yÕu tè m«i trêng kinh doanh xuÊt khÈu sÏ g©y nªn nh÷ng thua lç ®¸ng tiÕc.
I – Tæng quan vÒ m«i trêng kinh doanh
1- Kh¸i niÖm vÒ m«i trêng kinh doanh
BÊt k× mét tæ chøc nµo, ®Æc biÖt lµ tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh, qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®Òu g¾n liÒn víi c¸c yÕu tè t¸c ®éng nhÊt ®Þnh. Møc ®é vµ tÝnh chÊt t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè ®ã g¾n liÒn víi nhau vµ tïy thuéc vµo quy m«, tÝnh chÊt ho¹t ®éng cña mét tæ chøc, mét doanh nghiÖp.
TÊt c¶ c¸c yÕu tè (bao gåm c¶ c¸c yÕu tè bªn trong vµ bªn ngoµi), ngoµi sù t¸c ®éng vµo mét doanh nghiÖp, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh cßn ®îc hîp thµnh m«i trêng ¶nh hëng tíi doanh nghiÖp.
Do cã t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp nªn viÖc nghiªn cøu m«i trêng lµ rÊt cÇn thiÕt ®èi víi bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo. Kh¸c víi c¸c tæ chøc kh¸c, ho¹t ®éng cña mét doanh nghiÖp kh«ng mang tÝnh ®éc lËp. Mçi mét doanh nghiÖp nh lµ mét kh©u, mét m¾t xÝch trong hÖ thèng s¶n xuÊt x· héi nhÊt ®Þnh, ranh giíi gi÷a doanh nghiÖp víi m«i trêng rÊt linh ho¹t theo m« h×nh mét hÖ thèng më. C¸c doanh nghiÖp sö dông – thu hót c¸c nguån lùc tõ bªn ngoµi víi t c¸ch lµ yÕu tè ®Çu vµo, ®a c¸c yÕu tè ®ã vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt biÕn ®æi – chÕ biÕn sau ®ã ®a ra m«i trêng c¸c s¶n phÈm hay dÞch vô cÇn thiÕt – c¸c yÕu tè ®Çu ra.
Khi c¸c yÕu tè m«i trêng t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ ho¹t ®éng cña c¸c nhµ qu¶n lý th× hä ph¶i thùc hiÖn sù lùa chän vµ ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ kinh doanh; cã thÓ nhËn thøc r»ng, m«i trêng kinh doanh lµ tæng hîp c¸c yÕu tè; c¸c ®iÒn kiÖn cÇn thiÕt vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, kü thuËt, c«ng nghÖ, v¨n hãa, x· héi, chÝnh s¸ch chÕ ®é cña Nhµ níc vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn sinh th¸i cña mçi níc, c¸c th«ng lÖ kinh doanh quèc tÕ vµ m«i trêng kinh doanh quèc tÕ vµ khu vùc ®ang t¸c ®éng vµo c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp; còng nh nh÷ng ®iÒu kiÖn, yÕu tè cña ngµnh vµ néi bé tõng doanh nghiÖp t¸c ®éng ®Õn kinh doanh. M«i trêng kinh doanh lu«n lu«n thay ®æi, cho nªn cÇn cã biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó qu¶n lý sù thay ®æi ®ã nh»m t¹o m«i trêng kinh doanh thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cao.
XuÊt xø cña thuËt ng÷ m«i trêng theo nghÜa ®en dïng ®Ó thÓ hiÖn mét kh«ng gian h÷u h¹n bao quanh mét h÷u h¹n nh÷ng sù vËt hiÖn tîng nhÊt ®Þnh. Bëi tÝnh th«ng dông cña thuËt ng÷ nµy mµ ngêi ta dÇn g¾n thªm víi nã c¸c tÝnh chÊt cÇn thiÕt ®Ó m« pháng sù vËt, hiÖn tîng trong c¸c tr¹ng th¸i kh¸c nhau. Chóng ta thêng nghe ®Õn c¸c kh¸i niÖm m«i trêng vËt chÊt nh m«i trêng khÝ, m«i trêng níc, råi m«i trêng khÝ hËu, ®Þa chÊn, råi ®Õn c¸c hiÖn tîng mµ tÝnh vËt chÊt thÓ hiÖn rÊt mê nh¹t còng ®îc g¾n víi thuËt ng÷ m«i trêng nh m«i trêng sinh trëng, ®µo t¹o, m«i trêng chÝnh trÞ, v¨n hãa…®Õn n÷a – m«i trêng kinh doanh.
Theo c¸ch tiÕp cËn ®ã, cã thÓ hiÓu m«i trêng kinh doanh lµ mét khung c¶nh bao trïm lªn ho¹t ®éng kinh doanh. Nã bao gåm tæng thÓ c¸c nh©n tè mang tÝnh kh¸ch quan vµ chñ quan, vËn ®éng vµ t¬ng t¸c lÉn nhau, t¸c ®éng trùc tiÕp, gi¸n tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp, sù t¸c ®éng nµy cã thÓ thuËn lîi cho kinh doanh, hoÆc khã kh¨n, trë ng¹i cho kinh doanh.
§Ó ®Õn gÇn h¬n víi c¸ch tiÕp cËn kh¸i niÖm nµy, cÇn lu ý mét sè ®Æc trng sau:
- B¶n th©n kinh doanh lµ mét qu¸ tr×nh vËn ®éng trong mét m«i trêng còng kh«ng ngõng vËn ®éng. Bëi vËy mäi sù m« pháng tÜnh t¹i chØ lµ t¬ng ®èi theo môc ®Ých cña viÖc nghiªn cøu.
- C¸c nh©n tè cÊu thµnh m«i trêng kinh doanh võa tù vËn ®éng, l¹i võa t¸c ®éng qua l¹i víi nhau vµ trë thµnh ngo¹i lc chÝnh cho sù vËn ®éng biÕn ®æi cña m«i trêng kinh doanh.
- C¸c nh©n tè cña m«i trêng kinh doanh lµ rÊt ®a d¹ng, phong phó. Do ®ã, viÖc nghiªn cøu nã ®ßi hái ph¶i sö dông nhiÒu c¸ch tiÕp cËn, nhiÒu ph¬ng ph¸p.
- Doanh nghiÖp kh«ng chØ thô ®éng chÞu c¸c t¸c ®éng tõ m«i trêng kinh doanh mµ chÝnh nã l¹i s¶n sinh ra c¸c t¸c nh©n lµm thay ®æi ®Õn m«i trêng kinh doanh.
2- Ph©n lo¹i c¸c nh©n tè m«i trêng kinh doanh cña doanh nghiÖp
§Ó cã thÓ cè g¾ng m« pháng vÒ m«i trêng kinh doanh cña doanh nghiÖp, ngêi ta ®· nªu ra nhiÒu c¸ch tiÕp cËn nghiªn cøu kh¸c nhau.
a - Theo tÝnh chÊt cña c¸c nh©n tè cÊu thµnh m«i trêng kinh doanh, ngêi ta ph©n lo¹i thµnh:
+ YÕu tè chÝnh trÞ;
+ YÕu tè kinh tÕ;
+ YÕu tè v¨n hãa – x· héi;
+ YÕu tè c«ng nghÖ – kü thuËt;
+ YÕu tè ®Þa lý – sinh th¸i.
b - Theo møc ®é t¸c ®éng, ngêi ta ph©n ra:
+ C¸c nh©n tè t¸c ®éng trùc tiÕp;
+ C¸c nh©n tè t¸c ®éng gi¸n tiÕp.
c - Theo ph¹m vi nghiªn cøu, m«i trêng kinh doanh ®îc xem xÐt theo:
+ M«i trêng tæng thÓ;
+ M«i trêng tõng ngµnh;
+ M«i trêng néi bé doanh nghiÖp.
C¸ch tr×nh bµy trªn mét mÆt thÓ hiÖn c¸c nh©n tè chñ yÕu cÊu thµnh m«i trêng kinh doanh cña doanh nghiÖp, mÆt kh¸c cßn thÓ hiÖn møc ®é t¸c ®éng cña chóng dÕn doanh nghiÖp:
- Tríc hÕt lµ m«i trêng ngµnh, ë ®©y hiÓu lµ ngµnh kinh tÕ – kü thuËt mµ doanh nghiÖp tham gia kinh doanh.
- TiÕp ®Õn lµ c¸c nh©n tè thÓ hiÖn vai trß c¸c thÓ nh©n vµ c¸c tæ chøc t¸c ®éng gi¸n tiÕp lªn doanh nghiÖp.
- C¸c nh©n tè cña m«i trêng tæng thÓ.
- M«i trêng khu vùc vµ quèc tÕ.
3- ý nghÜa cña viÖc nghiªn cøu m«i trêng kinh doanh.
ViÖc nghiªn cøu m«i trêng kinh doanh vµ n¾m v÷ng c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn nã cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng v× nã gióp cho c¸c doanh nghiÖp:
- Nh×n nhËn mét c¸ch tæng thÓ vÒ m«i trêng kinh doanh, ph©n tÝch ®ång bé c¸c t¸c nh©n ¶nh hëng ®Õn qu¸ tr×nh kinh doanh, tõ ®ã cã thÓ khai th¸c c¸c lîi thÕ vµ ng¨n ngõa c¸c rñi ro cã thÓ x¶y ra.
- Mçi doanh nghiÖp xÐt cho cïng chØ ho¹t ®éng trªn mét miÒn kinh doanh nhÊt ®Þnh mµ th«i. ViÖc nghiªn cøu m«i trêng kinh doanh lµ c¨n cø quan träng ®Ó doanh nghiÖp x¸c ®Þnh cho m×nh miÒn kinh doanh phï hîp, ®em l¹i hiÖu qu¶ cao nhÊt.
- V× chØ ho¹t ®éng trªn mét miÒn kinh doanh nhÊt ®Þnh nªn tõ m«i trêng tæng thÓ, nã trî gióp cho doanh nghiÖp biÕt sÏ ph¶i chÞu c¸c t¸c ®éng nµo lµ chñ yÕu, møc ®é ho¹t ®éng cña chóng ra sao ®Õn tÝnh chÊt kinh tÕ – kü thuËt cña ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp.
- KÕt qu¶ nghiªn cøu m«i trêng kinh doanh lµ mét c¨n cø cùc kú quan träng cho viÖc x¸c ®Þnh c¸c chiÕn lîc vµ chÝnh s¸ch kinh doanh, ®Æc biÖt lµ c¸c chiÕn lîc vµ chÝnh s¸ch dµi h¹n.
II- C¸c lo¹i m«i trêng kinh doanh
1. M«i trêng vÜ m«
Cã rÊt nhiÒu yÕu tè m«i trêng t¸c ®éng ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu ®îc thÓ hiÖn trªn gãc ®é vÜ m« nh m«i trêng kinh tÕ, tµi chÝnh; m«i trêng chÝnh trÞ; m«i trêng ph¸p luËt; m«i trêng v¨n ho¸, x· héi; m«i trêng ®Þa lý; m«i trêng khoa häc c«ng nghÖ v.v... nhng trong ph¹m vi ®Ò tµi nµy chØ ®Ò cËp ®Õn mét vµi yÕu tè m«i trêng chñ yÕu nhÊt nh m«i trêng kinh tÕ, tµi chÝnh; m«i trêng chÝnh trÞ, ph¸p luËt vµ m«i trêng v¨n ho¸.
1.1 M«i trêng kinh tÕ
M«i trêng kinh tÕ cã thÓ ®îc xem xÐt tõ hai gãc ®é: gãc ®é vÜ m« vµ gãc ®é vi m«. Gãc ®é vÜ m« sÏ cho chóng ta bøc tranh vÒ quy m« cña thÞ trêng vµ triÓn väng kinh tÕ ®îc h×nh thµnh tõ nhu cÇu vµ íc muèn cña con ngêi. M«i trêng kinh tÕ cña mét níc tõ gãc ®é vÜ m« x¸c ®Þnh phÇn lín c¬ héi kinh doanh xuÊt khÈu cña mét doanh nghiÖp. M«i trêng kinh tÕ ph¶i ®îc xem xÐt trªn c¶ hai khÝa c¹nh lµ m«i trêng trong níc vµ m«i trêng ngoµi níc mµ doanh nghiÖp dù ®Þnh xuÊt khÈu. C¸c yÕu tè vÒ m«i trêng kinh tÕ lu«n lu«n ph¶i ®Æt trong tr¹ng th¸i so s¸nh.
§Ó cã mét quyÕt ®Þnh kinh doanh thÝch hîp, cÇn thiÕt ph¶i nhËn ®Þnh râ t×nh h×nh kinh tÕ cña níc së t¹i, ®éng th¸i ph¸t triÓn ra sao? chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi hµng nhËp khÈu, chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt vµ b¶o hé mËu dÞch cña níc nhËp khÈu.
D©n sè vµ thu nhËp cña mét níc t¹o nªn thÞ trêng tiªu thô vµ kh«ng ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng tiªu thô cña thÞ trêng. Kh¶ n¨ng tiªu thô b×nh qu©n cao hay thÊp phô thuéc vµo tæng d©n sè vµ thu nhËp/ ®Çu ngêi. Do vËy c¸c níc ph¸t triÓn vÉn lµ kh¸ch hµng tiÒm n¨ng vµ c¸c níc nghÌo kÐm ph¸t triÓn cho dï d©n sè ®«ng vÉn kh«ng ph¶i lµ kh¸ch hµng tiÒm n¨ng. Bªn c¹nh ®ã, c¸c yÕu tè vÒ quy m«, c¸c yÕu tè vÒ c¬ cÊu d©n sè vµ c¬ cÊu thu nhËp còng cã t¸c ®éng trùc tiÕp tíi quy m« vµ c¬ cÊu hµng ho¸ tiªu thô.
Th«ng tin tiÕp theo lµ m« h×nh tiªu dïng. M« h×nh tiªu dïng tæng thÓ cña mét quèc gia ®îc xem xÐt dùa trªn c¬ së tiÒm n¨ng vµ c¬ cÊu tiªu dïng. C¬ cÊu tiªu dïng gi÷a c¸c níc kh¸c nhau rÊt nhiÒu. X· héi cµng nghÌo th× phÇn thu nhËp dµnh cho l¬ng thùc, thùc phÈm cµng lín. Nh÷ng níc giµu sè phÇn tr¨m thu nhËp dµnh cho mua s¾m ®å ®¹c hay thuª nhµ, x©y nhµ nhiÒu h¬n, d©n c sÏ cã kh¶ n¨ng mua s¾m hµng ho¸ víi møc gi¸ cao vµ chÊt lîng cao.
Nh÷ng th«ng tin kh¸c nh t×nh h×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, gi¸ c¶, tµi chÝnh, b¸n bu«n, b¸n lÎ v.v... còng rÊt cÇn thiÕt song c¸c nhµ lµm c«ng t¸c kinh doanh xuÊt khÈu chØ cÇn quan t©m vµ t×m kiÕm nh÷ng th«ng tin kinh tÕ vµ tµi chÝnh cã liªn quan ®Õn c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh cña m×nh.
Trong qu¶n trÞ chiÕn lîc kinh doanh xuÊt khÈu, mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng cã liªn quan lµ cÇn xem xÐt tíi sù tham gia vµ møc ®é tham gia cña níc nhËp khÈu vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ th¬ng m¹i quèc tÕ, khu vùc. NÕu nh níc ®ã ®· ký kÕt hiÖp ®Þnh kinh tÕ vµ th¬ng m¹i víi níc ta hoÆc cïng tham gia ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh ®a bªn th× viÖc xuÊt khÈu sÏ cã lîi thÕ h¬n. §ång thêi, ph¶i kiÓm tra vµ ph©n tÝch kü c¸c chÝnh s¸ch tÝn dông, c¸c ®iÒu kho¶n tÝn dông ®Ó lêng tríc nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra trong qu¸ tr×nh thanh to¸n vµ ®Ó ®¶m b¶o nhËn ®îc thanh to¸n. CÇn hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ c¬ chÕ thÞ trêng hèi ®o¸i vµ c¸c hç trî vÒ mÆt tµi chÝnh cã thÓ nhËn ®îc.
Tãm l¹i, viÖc ph©n tÝch vµ xem xÐt kü yÕu tè m«i trêng kinh tÕ vµ tµi chÝnh ë thÞ trêng níc ngoµi lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho c¸c quyÕt ®Þnh th©m nhËp vµo mét thÞ trêng níc ngoµi. Mét ®Êt níc gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n vÒ kinh tÕ cã tèc ®é t¨ng trëng GDP lµ ©m hoÆc rÊt thÊp kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khã kh¨n vÒ tiªu thô vµ thanh to¸n. Ngîc l¹i níc cã nÒn kinh tÕ hng thÞnh sÏ khÝch lÖ c«ng viÖc kinh doanh vµ t¹o nhiÒu c¬ héi lµm ¨n míi.
1.2 M«i trêng chÝnh trÞ:
YÕu tè m«i trêng chÝnh trÞ cña kinh doanh xuÊt khÈu lµ rÊt phøc t¹p vµ khã kh¨n do cã sù t¸c ®éng qua l¹i cña t×nh h×nh chÝnh trÞ trong níc, t×nh h×nh chÝnh trÞ ngoµi níc, t×nh h×nh chÝnh trÞ quèc tÕ. Do sù kh¸c nhau vÒ hÖ thèng chÝnh trÞ, h×nh th¸i chÝnh phñ, c¸c quèc gia ®Òu cã nh÷ng thÓ chÕ kh¸c biÖt. Sù am hiÓu vÒ c¸c lo¹i h×nh chÝnh phñ rÊt cã lîi cho viÖc thÈm ®Þnh kh«ng khÝ chÝnh trÞ tríc khi ®i ®Õn c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh. Tõ sù kh¸c nhau vÒ hÖ thèng chÝnh trÞ dÉn ®Õn sù kh¸c nhau vÒ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ. ë mét sè níc môc ®Ých chÝnh trÞ bao trïm lªn lîi Ých kinh tÕ. HËu qu¶ lµ nh÷ng rñi ro vÒ chÝnh trÞ x¶y ra nh tÞch thu tµi s¶n, sung c«ng, quèc h÷u ho¸ hay nhËp tÞch. Ngoµi ra, cßn rÊt nhiÒu lo¹i rñi ro chÝnh trÞ kh¸c nh sù bÊt æn chung, rñi ro trong viÖc qu¶n lý vµ së h÷u tµi s¶n, rñi ro trong kinh doanh, rñi ro trong chuyÓn tiÒn...
Nh vËy c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh thêng bÞ ¶nh hëng bëi c¸c quyÕt ®Þnh chÝnh trÞ. VËy khi xuÊt khÈu hµng ho¸ vµo mét níc nµo ®ã doanh nghiÖp cÇn ph¶i xem xÐt kü cµng vµ nhËy bÐn víi nh÷ng quan ®iÓm vÒ chÝnh trÞ cña níc ®ã vµ cÇn ph¶i chuÈn bÞ s½n sµng c¸c kÕ ho¹ch ®èi phã víi nh÷ng bÊt ngê x¶y ra trong m«i trêng chÝnh trÞ.
§Ó ®¸nh gi¸ ®îc m«i trêng kinh doanh tiÒm n¨ng, doanh nghiÖp cÇn nhËn biÕt vµ ®¸nh gi¸ ®îc nh÷ng dÊu hiÖu khã kh¨n vÒ chÝnh trÞ cã liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh nh sù rèi lo¹n vµ bÊt æn cña x· héi g©y nªn do nh÷ng khã kh¨n vÒ kinh tÕ, sù bÊt hoµ néi bé, phiÕn lo¹n, nh÷ng kh¸c biÖt vÒ v¨n ho¸, mµu da, t«n gi¸o, th¸i ®é thï ®Þch hay th©n thiÖn cña ngêi d©n níc së t¹i, chÝnh s¸ch cña níc së t¹i... §Ó h¹n chÕ ®Õn møc tèi thiÓu nh÷ng rñi ro vÒ chÝnh trÞ, doanh nghiÖp cÇn duy tr× trung lËp, vËn ®éng ®»ng sau hËu trêng, ®Ó ®¹t ®îc môc ®Ých cña m×nh, chuyÓn rñi ro cho bªn thø ba b»ng c¸ch mua b¶o hiÓm, doanh nghiÖp nªn thµnh lËp mét hÖ thèng gi¸m s¸t thêng xuyªn vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch cã hÖ thèng t×nh h×nh chÝnh trÞ. Rñi ro vÒ chÝnh trÞ nÕu khÐo lÐo ®iÒu chØnh vµ thÝch nghi cã thÓ lµm gi¶m hay trung lËp mét c¸ch ®¸ng kÓ.
1.3 M«i trêng ph¸p lý:
Kh«ng mét nhµ kinh doanh giái nµo mµ l¹i kh«ng quan t©m ®Õn c¸c chÝnh s¸ch vµ luËt lÖ. Cho dï c«ng ty ®ãng ë ®©u, th©m nhËp vµo thÞ trêng nµo còng ®Òu bÞ ¶nh hëng bëi hÖ thèng ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch cña níc Êy. VËy ®Ó kinh doanh xuÊt khÈu thµnh c«ng, c¸c nhµ qu¶n trÞ kinh doanh cÇn ®i s©u vµ hiÓu râ m«i trêng ph¸p lý vµ tiÕn hµnh nghiªn cøu ¶nh hëng cña nã ®Õn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu cña m×nh.
Còng gièng nh m«i trêng chÝnh trÞ, m«i trêng ph¸p lý còng rÊt ®a d¹ng: m«i trêng ph¸p lý trong níc, m«i trêng ph¸p lý ngoµi níc vµ m«i trêng ph¸p lý quèc tÕ. C¸c nhµ kinh doanh xuÊt khÈu buéc ph¶i tu©n thñ luËt cña níc m×nh, luËt cña níc ngoµi vµ luËt quèc tÕ. VÝ dô xuÊt khÈu thuû- h¶i s¶n vµo thÞ trêng EU doanh nghiÖp cÇn ph¶i n¾m b¾t ®îc c¸c quy ®Þnh cña ViÖt Nam vÒ xuÊt khÈu thuû- h¶i s¶n, quy ®Þnh cña EU vÒ nhËp khÈu thuû- h¶i s¶n vµ c¸c quy ®Þnh quèc tÕ kh¸c liªn quan ®Õn vËn chuyÓn, b¶o hiÓm, thanh to¸n...
C¸c luËt lÖ cña chÝnh phñ ®a ra thêng kh«ng nh÷ng lµm t¨ng chi phÝ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp mµ cßn ¶nh hëng ®Õn c¸c chiÕn lîc kinh doanh ë bÊt kú kh©u nµo trong 4 "P" cña kinh doanh mix. Víi kh©u s¶n phÈm: luËt cña nhiÒu níc kh«ng cho phÐp nhËp nhiÒu lo¹i s¶n phÈm vµo níc ®ã vÝ dô nh hoa qu¶ t¬i, sóc vËt sèng... Kh©u tiªu thô: ë hÇu hÕt c¸c níc c¸c nhµ s¶n xuÊt kh«ng ®îc phÐp chän nhiÒu kªnh tiªu thô nh ë Mü. Kh©u xóc tiÕn: nhiÒu níc ®· ®¸nh thuÕ vµo ho¸ ®¬n qu¶ng c¸o, c¸c h·ng qu¶ng c¸o vµ c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®Ó h¹n chÕ bít qu¶ng c¸o.
C¸c nhµ qu¶n trÞ kinh doanh xuÊt khÈu lu«n ph¶i s½n sµng ®èi phã víi nh÷ng thö th¸ch míi vµ c¬ héi míi v× lu«n lu«n cã nh÷ng luËt míi ra ®êi. Cã nh÷ng thÞ trêng ®· bÞ ®ãng tõ l©u bçng nhiªn l¹i më ra do luËt míi ban hµnh.
MÆc dï c¸c doanh nghiÖp ph¶i tu©n thñ mäi ph¸p luËt hiÖn hµnh, song kh«ng thÓ hoµn toµn phã mÆc cho hoµn c¶nh mµ cÇn ph¶i t×m c¸ch kh¾c phôc. Mét trong nh÷ng c¸ch kh¾c phôc lµ lîi dông mét vµi kÏ hë cña ph¸p luËt ®Ó lµm lîi cho m×nh.
Nh×n chung m«i trêng ph¸p luËt rÊt phøc t¹p, ®a d¹ng vµ n¨ng ®éng, víi c¸c níc kh¸c nhau, hÖ thèng ph¸p luËt kh¸c nhau, quy ®Þnh ph¸p quyÒn kh¸c nhau ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. Mét nhµ ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu kh«ng nh÷ng ph¶i tu©n thñ ph¸p luËt níc m×nh, ph¸p luËt níc së t¹i liªn quan ®Õn c¹nh tranh, ®Þnh gi¸, ph©n phèi, tr¸ch nhiÖm, s¶n phÈm, b»ng s¸ng chÕ, nh·n hiÖu, qu¶ng c¸o, cÊp giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu, chèng b¸n ph¸ gi¸, thuÕ... mµ cßn ph¶i biÕt c¸c hiÖp íc vµ c«ng íc quèc tÕ. Khi cã xung ®ét x¶y ra gi÷a c¸c bªn tõ nhiÒu níc th× c¸ch gi¶i quyÕt tèt nhÊt vµ nhanh chãng nhÊt lµ ®a ra héi ®ång träng tµi.
1.4 M«i trêng v¨n ho¸:
Nãi ®Õn m«i trêng v¨n ho¸ lµ ngêi ta nãi ®Õn nh÷ng tËp qu¸n, nh÷ng chuÈn mùc, nh÷ng nÕp nghÜ, nh÷ng ch©n gi¸ trÞ, ý niÖm, niÒm tin... ®îc truyÒn l¹i vµ cïng chia sÎ trong mét ngµy hay trong mét céng ®ång d©n c cña cïng mét quèc gia. V¨n ho¸ lµ c¶m nhËn chung cña mét nhãm ngêi trong cïng mét x· héi mµ ngêi trong nh÷ng nhãm kh¸c kh«ng thÓ hiÓu ®îc. V¨n ho¸ mang tÝnh chñ quan. Cã nh÷ng viÖc ®îc chÊp nhËn ë nÒn v¨n ho¸ nµy song kh«ng ®îc chÊp nhËn ë nÒn v¨n ho¸ kh¸c. V¨n ho¸ t¹o nªn c¸ch sèng cña mét céng ®ång, do ®ã sÏ quyÕt ®Þnh phong c¸ch lµm viÖc, giao tiÕp, c¸ch thøc tiªu dïng, thø tù u tiªn cho nhu cÇu vµ íc muèn. Nh÷ng nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau sÏ t¹o nªn nh÷ng lèi sèng vµ c¸ch tiªu dïng kh¸c nhau. V¨n ho¸ tån t¹i l©u ®êi, truyÒn tõ ®êi nµy qua ®êi kh¸c cho nªn khã bÞ ph¸ vì. Nhng v¨n ho¸ còng rÊt n¨ng ®éng, lu«n lu«n thay ®æi vµ cã thÓ häc ®îc. Do tÝnh n¨ng ®éng nµy mµ nhiÒu s¶n phÈm r¬i vµo t×nh thÕ bÞ lçi thêi kh«ng tiªu thô ®îc. Do quan niÖm vÒ gi¸ trÞ thay ®æi theo thêi gian nªn c¸c nhµ ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu cÇn n¾m b¾t ®Ó theo kÞp nh÷ng biÕn ®æi vÒ thÞ hiÕu ®Ó lîi dông trµo lu v¨n ho¸ míi.
V¨n ho¸ ¶nh hëng ®Õn tiªu dïng. M« h×nh tiªu dïng, phong c¸ch sèng, nhu cÇu u tiªn lµ tiÕng nãi cña v¨n ho¸. TËp qu¸n tiªu dïng gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸ thêng rÊt kh¸c nhau.
C¸c nhµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu cßn cÇn ph¶i nhËn thøc r»ng ®Ó m« t¶ mét c¸ch chÝnh x¸c hµnh vi lêi nãi cña mét níc nµo ®ã trong xö lý th«ng tin cÇn ph¶i kÕt hîp víi v¨n c¶nh cña nã. V¨n c¶nh ë ®©y muèn nãi ®Õn néi hµm cña lêi nãi trong mét hoµn c¶nh cô thÓ. V¨n c¶nh thÊp cã nghÜa lµ lêi nãi kh«ng mang Èn ý, t¸ch khái ng÷ c¶nh cña nã, nãi sao hiÓu vËy. Ngîc l¹i, trong v¨n ho¸ v¨n c¶nh cao, ngêi ta nãi Ýt hiÓu nhiÒu, ®»ng sau lêi nãi cßn chøa ®ùng nhiÒu ý nghÜa phi lêi nãi, nhiÒu Èn ý s©u réng. Sak Onkivisit vµ John J. Shaw trong cuèn marketing quèc tÕ ®· viÕt: "®èi víi nh÷ng níc cã v¨n c¶nh v¨n ho¸ thÊp, cÇn thiÕt ph¶i gi¶i thÝch cÆn kÏ trong khi ®µm ph¸n, cßn ®èi víi nh÷ng níc cã v¨n c¶nh v¨n ho¸ cao, khi ®µm ph¸n l¹i kh«ng nªn nãi dµi dßng g©y bùc m×nh cho ®èi t¸c".
V¨n ho¸ cña c¸c d©n téc tuy cã kh¸c nhau song còng cã nh÷ng nÐt chung. Do nh÷ng nÐt chung nµy mµ mét sè s¶n phÈm ®îc b¸n ë c¸c níc kh¸c nhau mµ vÉn kh«ng cÇn thay ®æi mÉu m·. Nh÷ng nÐt chung cã thÓ lµ: ThÓ thao, trang ®iÓm, nÊu níng, ®Þa vÞ x· héi, t«n gi¸o tÝn ngìng v.v... vÝ dô nhu cÇu vÒ ©m nh¹c vµ thó vui th× bÊt kú ë ®©u còng cã.
Ng«n ng÷ lµ mét bé phËn quan träng nhÊt cña v¨n ho¸. Ng«n ng÷ ¶nh hëng ®Õn nÕp nghÜ, ®Õn ph¬ng ph¸p t duy cña c¸c d©n téc kh¸c nhau, ng«n ng÷ ®îc thÓ hiÖn b»ng lêi nãi trong th«ng ®iÖp vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô.
Ngoµi ng«n ng÷ lêi nãi cßn cã ng«n ng÷ ®µm ph¸n, ng«n ng÷ quµ tÆng vµ nh÷ng giao tiÕp phi lêi nãi (Ng«n ng÷ c©m) trong giao dÞch quèc tÕ mµ c¸c nhµ qu¶n trÞ kinh doanh xuÊt khÈu cÇn ®i s©u nghiªn cøu ®Ó cã nh÷ng ph¶n øng thÝch hîp trong tõng nÒn v¨n ho¸, tõng lo¹i s¾c téc cô thÓ.
Nãi tãm l¹i: qu¶n trÞ kinh doanh xuÊt khÈu diÔn ra trong mét nÒn v¨n ho¸ cô thÓ, nªn kÕ ho¹ch kinh doanh cña mét doanh nghiÖp chØ cã thÓ cã hiÖu qu¶ vµ thÝch hîp khi phï hîp víi nÒn v¨n ho¸ ®ã. ChiÕn lîc vµ kÕ ho¹ch kinh doanh xuÊt khÈu cña mét doanh nghiÖp ë mét m«i trêng míi cã thµnh c«ng hay kh«ng phô thuéc rÊt nhiÒu vµo kh¶ n¨ng hiÓu biÕt, ®iÒu chØnh, thÝch nghi víi m«i trêng v¨n ho¸ míi ®ã.
2. M«i trêng vi m«
§èi víi c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i, c¸c yÕu tè cña m«i trêng vi m« (m«i trêng t¸c nghiÖp) ¶nh hëng tíi kinh doanh xuÊt khÈu bao gåm:
- C¸c ®èi thñ c¹nh tranh trong ngµnh,
- Ngêi mua,
- C¸c nhµ cung cÊp,
- C¸c nhµ trung gian,
- C¸c ®èi thñ tiÒm Èn,
- S¶n phÈm thay thÕ.
V× vËy, trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch m«i trêng vi m« trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu cÇn xem xÐt ®Õn c¸c yÕu tè mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ toµn diÖn, tuy nhiªn trong ph¹m vi giíi h¹n cña ®Ò tµi ¸p dông cho lo¹i h×nh doanh nghiÖp th¬ng m¹i nªn t«i chØ tËp trung ph©n tÝch c¸c yÕu tè sau: c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, c¸c nhµ cung cÊp, kh¸ch hµng.
2.1 C¸c ®èi thñ c¹nh tranh
HiÓu biÕt vÒ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh lµ hÕt søc quan träng trong qu¶n trÞ chiÕn lîc kinh doanh xuÊt khÈu. Khi xem xÐt ®Õn yÕu tè nµy cÇn x¸c ®Þnh râ 5 vÊn ®Ò sau:
Nh÷ng ai lµ ®èi thñ c¹nh tranh?
Trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu, ®èi thñ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i cã thÓ lµ c¸c doanh nghiÖp trong níc cïng tham gia ho¹t ®éng xuÊt khÈu s¶n phÈm hµng ho¸ ®Õn cïng mét thÞ trêng hoÆc lµ c¸c doanh nghiÖp cña níc kh¸c cïng xuÊt khÈu mÆt hµng ®ã tíi cïng thÞ trêng cña doanh nghiÖp. Ch¼ng h¹n mét doanh nghiÖp xuÊt khÈu g¹o tíi thÞ trêng Ir¾c cÇn ph¶i biÕt râ trong níc cã bao nhiªu doanh nghiÖp cïng xuÊt khÈu g¹o tíi thÞ trêng Ir¾c, c¸c ®èi thñ ë níc ngoµi nh c¸c doanh nghiÖp cña Hoa Kú, Th¸i Lan cã xuÊt khÈu g¹o cho Ir¾c kh«ng? bao nhiªu doanh nghiÖp?... Mét doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng dÖt kim vµo thÞ trêng NhËt b¶n còng cÇn ph¶i biÕt râ trªn thÞ trêng NhËt b¶n cã bao nhiªu nhµ xuÊt khÈu ®·, ®ang vµ sÏ xuÊt khÈu hµng dÖt kim vµo thÞ trêng NhËt b¶n, bao nhiªu lµ doanh nghiÖp cña níc kh¸c? vµ bao nhiªu lµ doanh nghiÖp cña ViÖt Nam?...
ChiÕn lîc cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh thÕ nµo?
Nh÷ng ®èi thñ c¹nh tranh gÇn nhÊt cña doanh nghiÖp lµ nh÷ng ®èi thñ cïng theo ®uæi nh÷ng thÞ trêng môc tiªu gièng nhau víi chiÕn lîc gièng nhau. NhiÖm vô cña c¸c nhµ qu¶n trÞ chiÕn lîc kinh doanh xuÊt khÈu lµ cÇn ph¶i ph¸t hiÖn ®îc chiÕn lîc cña ®èi thñ c¹nh tranh thÕ nµo? hä ®ang sö dông chiÕn lîc g× trong m« h×nh chiÕn lîc vÒ s¶n phÈm, vÒ gi¸, vÒ ph©n phèi vµ xóc tiÕn khuyÕch tr¬ng.
Môc tiªu cña ®èi thñ c¹nh tranh lµ g× ?
Th«ng thêng c¸c doanh nghiÖp ®Òu cã môc tiªu bao trïm lµ t¨ng lîi nhuËn nhng cã thÓ t¨ng lîi nhuËn b»ng c¸ch duy tr× gi¸ ë møc cao hoÆc t¨ng s¶n lîng xuÊt khÈu ®Ó t¨ng lîi nhuËn. Tuy nhiªn, ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau vµ c¸c ®o¹n thÞ trêng kh¸c nhau th× môc tiªu nµy bÞ "che phñ" bëi nh÷ng ho¹t ®éng nh gi¶m gi¸, h¹n chÕ møc xuÊt khÈu... Nhµ qu¶n trÞ chiÕn lîc marketing xuÊt khÈu cÇn hiÓu râ ®îc c¸c lo¹i môc tiªu cña ®èi thñ, kÓ c¶ môc tiªu tríc m¾t vµ môc tiªu l©u dµi, môc tiªu tæng qu¸t vµ c¸c môc tiªu thµnh phÇn...
Nh÷ng ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu cña ®èi thñ c¹nh tranh lµ g× ?
Ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i thêng gÆp ph¶i nhiÒu c¬ héi vµ rñi ro, viÖc ph©n tÝch nh÷ng ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu cña ®èi thñ c¹nh tranh lµ nh»m khai th¸c tèt c¸c c¬ héi vµ h¹n chÕ c¸c rñi ro. Cã nhiÒu m« h×nh vµ ®i liÒn víi nã lµ hÖ thèng c¸c chØ tiªu kh¸c nhau ®Ó ph©n tÝch ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu cña ®èi thñ c¹nh tranh. §èi víi doanh nghiÖp th¬ng m¹i ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu cã thÓ dïng hÖ thèng chØ tiªu vµ c¸c thang ®iÓm nh sau:
ChØ tiªu
YÕu Trung b×nh M¹nh
1
2
3
4
5
1. S¶n phÈm
- Gam s¶n phÈm
- ChÊt lîng s¶n phÈm
- Gi¸ c¶
2. Tæ chøc
- TÝnh linh ho¹t
- Quy tr×nh ra quyÕt ®Þnh
3. Nh©n sù
- Tr×nh ®é, kü n¨ng
- Kh¶ n¨ng thu n¹p c¸n
bé cã tr×nh ®é
4. Tµi chÝnh
- Kh¶ n¨ng tµi chÝnh
- Nî
5. C«ng nghÖ vµ kh¶ n¨ng ®Çu t
6. ThÞ trêng
- ThÞ phÇn
- NÒn t¶ng kh¸ch hµng
- H×nh ¶nh doanh nghiÖp
C¸ch thøc ph¶n øng cña hä ra sao ?
Tríc sù biÕn ®éng cña m«i trêng vµ thÞ trêng, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ gÆp ph¶i c¬ may hay hiÓm ho¹.
Nghiªn cøu c¬ may tËp trung vµo c¸c khÝa c¹nh nh sù ph¸t triÓn nhanh cña nh÷ng ®o¹n thÞ trêng chÝnh yÕu, sù yÕu kÐm cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, chi phÝ cho c¸c kªnh ph©n phèi gi¶m, thÕ m¹nh cña ®éi ngò lµm c«ng t¸c xuÊt khÈu vµ quan träng h¬n c¶ lµ nh÷ng thay ®æi vÒ luËt lÖ vµ chÝnh s¸ch cã lîi cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu.
HiÓm häa cã thÓ lµ thÞ hiÕu cña ngêi tiªu dïng ®· chuyÓn sang c¸c mÆt hµng kh¸c; ®èi thñ c¹nh tranh míi xuÊt hiÖn vµ mét mèi hiÓm ho¹ lín nhÊt lµ sù suy tho¸i vÒ kinh tÕ cña níc nhËp khÈu. ViÖc nghiªn cøu c¬ may vµ hiÓm häa trªn thÞ trêng bæ xung vµ hoµn thiÖn cho viÖc nghiªn cøu ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu cña doanh nghiÖp.
§øng tríc c¸c c¬ may hay hiÓm häa, c¸c doanh nghiÖp kh¸c nhau sÏ cã nh÷ng ph¶n øng kh«ng gièng nhau. Nhµ qu¶n trÞ chiÕn lîc kinh doanh xuÊt khÈu cÇn ph¶i biÕt ®îc c¸c c¸ch thøc mµ ®èi thñ c¹nh tranh ph¶n øng tríc c¸c c¬ may hay hiÓm ho¹. Mét c¬ may xuÊt hiÖn cã thÓ ®èi thñ c¹nh tranh sÏ tËp trung toµn bé søc m¹nh ®Ó tËp trung vµo khai th¸c vµ còng chÝnh tõ ®ã sÏ cã thÓ n¶y sinh nh÷ng ®iÓm yÕu khi c¬ may cña thÞ trêng sím chÊm døt hoÆc nh÷ng ®o¹n thÞ trêng kh¸c l¹i bÞ bá trèng hoÆc béc lé nh÷ng ®iÓm yÕu. Còng t¬ng tù nh vËy, ®øng tríc c¸c hiÓm ho¹ doanh nghiÖp cã thÓ b×nh tÜnh rót lui khái thÞ trêng hoÆc chñ ®éng "lËt l¹i" t×nh thÕ trªn thÞ trêng.
2.2 C¸c nhµ cung cÊp
Mét nh©n tè quan träng kh¸c n÷a ¶nh hëng lín tíi ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i lµ c¸c nhµ cung cÊp/ nhµ s¶n xuÊt. Nhµ cung cÊp kh«ng chØ cung hµng ho¸, nguyªn liÖu mµ c¶ nh÷ng c«ng ty t vÊn, cung øng dÞch vô qu¶ng c¸o, vËn t¶i..., nãi chung lµ cung cÊp ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh kinh doanh th¬ng m¹i. Do ®Æc ®iÓm cña kinh doanh th¬ng m¹i chñ yÕu mua vµ b¸n chø Ýt khi trùc tiÕp tham gia vµo s¶n xuÊt cho nªn cã thÓ xem nhµ cung cÊp nh mét nguy c¬ khi hä ®ßi hái n©ng gi¸ hoÆc gi¶m chÊt lîng s¶n phÈm cung cÊp sÏ rÊt khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i trong ho¹ch ®Þnh vµ triÓn khai thùc hiÖn c¸c néi dung cña chiÕn lîc kinh doanh mix khi thùc hiÖn xuÊt khÈu. VÝ dô nh, ®Ó thùc hiÖn tèt chiÕn lîc vÒ s¶n phÈm xuÊt khÈu, ®ßi hái ph¶i cã sù nç lùc vµ kÕt hîp chÆt chÏ cña c¶ nhµ s¶n xuÊt lÉn doanh nghiÖp th¬ng m¹i. Ngay tõ khi x©y dùng chiÕn lîc s¶n phÈm xuÊt khÈu cho tõng thÞ trêng, ngoµi viÖc x¸c ®Þnh nhu cÇu cña thÞ trêng, kh¶ n¨ng cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh... doanh nghiÖp th¬ng m¹i cßn cÇn ph¶i xem xÐt ®Õn kh¶ n¨ng cña ®èi t¸c quan träng n÷a, ®ã lµ c¸c nhµ cung cÊp/nhµ s¶n xuÊt. Doanh nghiÖp cÇn ph¶i biÕt s¶n phÈm cña hä cã ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña thÞ trêng kh«ng?, kh¶ n¨ng cung cÊp cña hä nh thÕ nµo?, c«ng nghÖ cña hä ra sao?, hä cã s½n sµng thay ®æi s¶n phÈm theo yªu cÇu cña m×nh kh«ng?, cã thÓ lùa chän s¶n phÈm thay thÕ cña c¸c nhµ cung cÊp kh¸c hay phô thuéc vµo s¶n phÈm chuyªn biÖt cña mét nhµ cung cÊp?... V× vËy, víi t c¸ch lµ mét m¾t xÝch trong hÖ thèng ph©n phèi, doanh nghiÖp th¬ng m¹i cÇn x©y dùng mèi quan hÖ hîp t¸c, hç trî cho nhµ s¶n xuÊt vÒ vèn, c«ng nghÖ còng nh th«ng tin, ®Þnh híng vÒ s¶n phÈm...trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c nhµ s¶n xuÊt ViÖt Nam cßn ®ang rÊt yÕu kÐm c¶ vÒ vèn, c«ng nghÖ còng nh kiÕn thøc vÒ kinh doanh xuÊt khÈu. Còng cÇn ph¶i dù trï c¶ c¸c nguån cung cÊp ®a d¹ng kh¸c nhau.
2.3 Ngêi mua
C¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i còng cã thÓ xuÊt khÈu trùc tiÕp hoÆc xuÊt khÈu gi¸n tiÕp. V× vËy, ®èi víi hai h×nh thøc nµy, ngêi mua lµ kh¸c nhau. Cho dï xuÊt khÈu theo h×nh thøc nµo th× ngêi mua còng ¶nh hëng rÊt lín ®Õn kh¶ n¨ng b¸n hµng, tiªu thô hµng hãa cña doanh nghiÖp.
Th¸i ®é cña ngêi mua hµng ¶nh hëng rÊt lín ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ cña doanh nghiÖp. Th«ng thêng, ngêi mua hµng yªu cÇu gi¶m gi¸ hoÆc yªu cÇu n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm cïng víi c¸c dÞch vô ®i kÌm ph¶i hoµn h¶o h¬n. §iÒu nµy khiÕn cho chi phÝ t¨ng thªm t¹o nguy c¬ vÒ gi¸ c¹nh tranh. Ngoµi ra cßn cã mét sè yÕu tè kh¸c nh ngêi mua cã c¸c thÞ hiÕu, thãi quen mua s¾m vµ tiªu dïng c¸c s¶n phÈm còng kh¸c nhau, hoÆc mua hµng víi sè lîng lín hay nhá, mua thêng xuyªn hoÆc theo tõng ®ît … §ã lµ nh÷ng yÕu tè chñ chèt mµ doanh nghiÖp ph¶i nghiªn cøu vµ dù b¸o.
KÕt luËn._. ch¬ng I
Ch¬ng I ®· kh¸i qu¸t nh÷ng yÕu tè chÝnh cña m«i trêng kinh doanh xuÊt khÈu v× nã cã ¶nh hëng quan träng tíi viÖc ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi c¸c chiÕn lîc kinh doanh xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp th¬ng m¹i. §iÒu cÇn lu ý ®èi víi c¸c doanh nghiÖp khi tham gia xuÊt khÈu lµ s¶n phÈm xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp ph¶i ®óng m«i trêng cña nã. §Ó cã thÓ th©m nhËp vµ vît qua c¸c rµo c¶n trªn th¬ng trêng quèc tÕ, doanh nghiÖp xuÊt khÈu kh«ng nh÷ng ph¶i quan t©m tíi m«i trêng kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ ph¸p lý cña níc nhËp khÈu mµ ph¶i chó träng nhiÒu h¬n ®Õn m«i trêng v¨n hãa vµ nh÷ng m« h×nh tiªu dïng, phong c¸ch sèng vµ ph¬ng thøc mua s¾m cña níc së t¹i. TÊt nhiªn, tríc khi v¬n tíi thÞ trêng níc ngoµi, c¸c doanh nghiÖp còng cÇn ph¶i lu t©m ®Õn m«i trêng trong níc, ®Ó ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu phï hîp víi chñ tr¬ng chÝnh s¸ch tù do hãa th¬ng m¹i, tranh thñ ®îc sù hç trî cña Nhµ níc trong ph¸t triÓn h¹ tÇng c¬ së kinh doanh vµ hç trî xóc tiÕn xuÊt khÈu còng nh khai th¸c ®îc tiÒm n¨ng, thÕ m¹nh cña doanh nghiÖp trong m«i trêng t¸c nghiÖp cô thÓ.
Ch¬ng II
Thùc tr¹ng m«i trêng kinh doanh xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp
I- Thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt nam (1991-2002)
1. Thùc tr¹ng chung vÒ kinh tÕ
Thùc hiÖn ®êng lèi ®æi míi kinh tÕ, ph¸t triÓn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN, më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ víi c¸c níc trong khu vùc vµ thÕ giíi, nÒn kinh tÕ níc ta ®· cã sù t¨ng trëng râ rÖt. Thêi kú 1991-1995 GDP t¨ng b×nh qu©n 8,2%; thêi kú 1996- 2000 t¨ng 6,9%. N¨m 2001 GDP t¨ng 6,8% so víi n¨m 2000 vµ n¨m 2002 GDP t¨ng 7,04% so víi n¨m 2001. N¨m 2002, nÒn kinh tÕ níc Ta ph¶i ®¬ng ®Çu víi mét sè khã kh¨n rÊt lín, c¶ trong níc vµ ngoµi níc. ChÝnh phñ cã nhiÒu biÖn ph¸p cô thÓ, tËp trung kh¾c phôc hËu qu¶ cña thiªn tai, h¹n h¸n, æn ®Þnh s¶n xuÊt vµ ®êi sèng d©n c; ®Èy m¹nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, thóc ®Èy xuÊt khÈu, gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò bøc xóc cña x· héi. (Sè liÖu chi tiÕt t¹i b¶ng 1).
B¶ng 1. Tèc ®é t¨ng trëng GDP (% so víi n¨m tríc) thêi kú 1991-2002
N¨m
Tæng sè
Chia ra
N«ng, l©m, thuû s¶n
C«ng nghiÖp vµ x©y dùng
DÞch vô
1991
5,81
2,18
7,71
7,38
1992
8,70
6,88
12,79
7,58
1993
8,08
3,28
12,62
8,64
1994
8,83
3,37
13,39
9,56
1995
9,54
4,80
13,60
9,83
1996
9,34
4,40
14,46
8,80
1997
8,15
4,33
12,62
7,14
1998
5,76
3,53
8,33
5,08
1999
4,77
5,23
7,68
2,25
2000
6,75
4,04
10,07
5,57
2001
6,80
2,70
10,40
6,10
2002
7,04
5,40
14,50
7,00
Nguån: Kinh tÕ ViÖt Nam vµ thÕ giíi- Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam
Trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, níc ta ®· thu ®îc mét sè kÕt qu¶ vÒ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu n«ng s¶n nh: s¶n lîng l¬ng thùc b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 1,1 triÖu tÊn. N¨m 2001 ®¹t 34,3 triÖu tÊn, n¨m 2002 ®¹t 36,4 triÖu tÊn t¨ng 2,1 triÖu tÊn, ®a s¶n lîng l¬ng thùc b×nh qu©n ®Çu ngêi tõ 294,9 kg (1990) lªn h¬n 450kg n¨m 2002, tõ chç thiÕu l¬ng thùc tiÕn tíi ®· cã ®ñ l¬ng thùc tiªu dïng trong níc, cã nguån dù tr÷ vµ cßn xuÊt khÈu ®îc víi sè lîng lín. VÒ xuÊt khÈu g¹o, ViÖt nam liªn tiÕp gi÷ v÷ng vÞ trÝ níc ®øng thø 2 trªn thÕ giíi: n¨m 1999 xuÊt khÈu 4,5 triÖu tÊn; n¨m 2000 xuÊt khÈu 3,5 triÖu tÊn g¹o; n¨m 2001 xuÊt khÈu 3,6 triÖu tÊn vµ n¨m 2002 xuÊt khÈu 2,8 triÖu tÊn g¹o.
- S¶n lîng hµng n¨m cña mét sè c©y c«ng nghiÖp t¨ng kh¸ nh cµ phª: 20,8%, cao su: 16,7%, chÌ: 6,2%, Rau: 5,6% vµ qu¶ 2,4%/n¨m. C¸c mÆt hµng nh cµ phª, cao su vµ chÌ ®· trë thµnh 1 trong 15 mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt nam.
- Ngµnh thuû s¶n tuy chØ chiÕm 10-11% gi¸ trÞ s¶n lîng n«ng nghiÖp, nhng víi møc s¶n lîng t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m 8,5% ®· trë thµnh mét ngµnh xuÊt khÈu chñ lùc, chiÕm kho¶ng 20% kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng nghiÖp vµ kho¶ng 9-10% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu quèc gia. N¨m 2002 xuÊt khÈu thuû h¶i s¶n ®¹t 2.024 triÖu USD, t¨ng 13,9% so víi n¨m 2001 vµ b»ng 96,4% kÕ ho¹ch n¨m.
- Ngµnh l©m nghiÖp víi viÖc thùc hiÖn ch¬ng tr×nh trång rõng, ch¨m sãc, b¶o vÖ rõng ®¹t nhiÒu kÕt qu¶. Trong 8 n¨m (1991-1998) ®· trång ®îc 1,373 triÖu ha rõng, b¶o vÖ ®îc 9,3 triÖu ha rõng hiÖn cã, khoanh nu«i, t¸i sinh rõng ®îc 700 ngh×n ha. §é che phñ t¨ng tõ 28,2% (1995) lªn kho¶ng 32% n¨m 2000. N¨m 2002 s¶n xuÊt l©m nghiÖp t¨ng chËm, íc tÝnh gi¸ trÞ s¶n xuÊt l©m nghiÖp chØ t¨ng 0,2% so víi n¨m 2001. DiÖn tÝch trång rõng tËp trung íc tÝnh chØ b»ng 99,1% n¨m 2001; s¶n lîng gç khai th¸c t¨ng 1,3%. C«ng t¸c qu¶n lý rõng cha ®îc tèt, t×nh tr¹ng chÆt ph¸ rõng vÉn t¸i diÔn vµ ®Æc biÖt x¶y ra ch¸y rõng trªn ph¹m vi réng.
- Kim ng¹ch xuÊt khÈu toµn ngµnh n«ng nghiÖp ®· t¨ng nhanh. N¨m 1990 lµ 1,106 tû USD, n¨m 1998 lµ 4,394 tû USD, n¨m 2000 lµ 4,1 tû USD, chiÕm 28,7% kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ níc. B×nh qu©n thêi kú 1991-2000 t¨ng 15%. S¶n phÈm n«ng nghiÖp ViÖt Nam cã mÆt ë thÞ trêng nhiÒu níc trong khu vùc vµ thÕ giíi, mét sè s¶n phÈm ®· chiÕm ®îc thÞ phÇn lín trªn thÞ trêng quèc tÕ nh g¹o chiÕm kho¶ng 20% thÞ phÇn thÕ giíi (sau Th¸i Lan); Cµ phª chiÕm kho¶ng 10% thÞ phÇn thÕ giíi (sau Braxin, Columbia); H¹t ®iÒu ®øng thø 2 chØ sau Ên §é. Mét sè s¶n phÈm n«ng nghiÖp ®· x©m nhËp ®îc vµo c¸c thÞ trêng NhËt B¶n (rau, qu¶), Hång K«ng, Xingapo (lîn s÷a); Mü (døa hép); EU (thuû s¶n)…
C¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã møc t¨ng trëng cao ®· t¸c ®éng tèt ®Õn sù t¨ng trëng GDP cña c¶ níc.
- C«ng nghiÖp quèc doanh ®îc tæ chøc s¾p xÕp l¹i, ®Çu t chiÒu s©u, ®æi míi thiÕt bÞ ®· cã bíc tiÕn ®¸ng kÓ. Gi¸ trÞ s¶n lîng c«ng nghiÖp quèc doanh t¨ng b×nh qu©n trong 10 n¨m (1991-2000) lµ 11,7%, trong ®ã thêi kú 5 n¨m (1991-1995) t¨ng b×nh qu©n 13,4%, thêi kú 5 n¨m (1996-2000) t¨ng b×nh qu©n 10%. N¨m 2002 gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¨ng 14,5%, vît møc kÕ ho¹ch.
- C«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh ®îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn trong lÜnh vùc mµ Nhµ níc kh«ng cÊm víi mäi quy m« vµ trªn tÊt c¶ c¸c ®Þa bµn. Gi¸ trÞ s¶n lîng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh t¨ng b×nh qu©n 10 n¨m (1991-2000) lµ 9,15% trong ®ã thêi kú 5 n¨m (1991-1995) t¨ng b×nh qu©n 10,60% thêi kú 5 n¨m (1996-2000) t¨ng b×nh qu©n 7,7%. N¨m 2001 ®¹t møc t¨ng 20,3 %, cao nhÊt tõ tríc ®Õn nay vµ cao h¬n nhiÒu so víi hai khu vùc cßn l¹i lµ khu vùc nhµ níc vµ khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi.
- C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi ph¸t triÓn kh¸ nhanh trong 10 n¨m qua, ®ãng gãp ®¸ng kÓ trong viÖc n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghiÖp, tr×nh ®é qu¶n lý vµ lµm ®a d¹ng hãa c¸c s¶n phÈm cña c«ng nghiÖp trªn thÞ trêng. Gi¸ trÞ s¶n lîng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi b×nh qu©n 10 n¨m qua t¨ng 22,3%, trong ®ã thêi kú 5 n¨m (1991-1995) t¨ng b×nh qu©n 24,20%, thêi kú 5 n¨m (1996-2000) t¨ng 20,4%. N¨m 2001 khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi chØ ®¹t møc t¨ng lµ 12,1%.
- C«ng nghiÖp chÕ t¸c ph¸t triÓn kh¸ vµ chiÕm gÇn 80% gi¸ trÞ toµn ngµnh. C«ng nghiÖp khai th¸c chiÕm kho¶ng 14%; trong ®ã c«ng nghiÖp khai th¸c than, khai th¸c dÇu th« vµ khÝ tù nhiªn, khai th¸c quÆng kim lo¹i ®Òu ph¸t triÓn kh¸. C«ng nghiÖp ®iÖn, ga, níc chiÕm kho¶ng 6%.
- NhiÒu s¶n phÈm quan träng cã ý nghÜa chiÕn lîc, cã t¸c ®éng ®Õn nhiÒu ngµnh kinh tÕ ®Òu cã tèc ®é t¨ng trëng kh¸, ®¸p øng ®Çy ®ñ nhu cÇu trong níc, kh«ng nh÷ng ®· thay thÕ ®îc hµng nhËp khÈu, tiÕt kiÖm ®îc ngo¹i tÖ mµ cßn ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo viÖc t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cho ®Êt níc.
+ DÇu th«: S¶n lîng n¨m 1990 lµ 2,7 triÖu tÊn, 1998 lµ 12,3 triÖu tÊn, 1999 lµ 15 triÖu tÊn, n¨m 2000 lµ 16,3 triÖu tÊn vµ n¨m 2001 ®¹t 17,6 triÖu tÊn. Ngoµi ra, b¾t ®Çu tõ n¨m 1995 ®· ®a khÝ ®ång hµnh vµo bê phôc vô ph¸t ®iÖn víi s¶n lîng 1999 ®¹t 1,2 tû m3 vµ n¨m 2000 ®¹t 1,5 tû m3. N¨m 2002 níc Ta xuÊt khÈu 16,864 triÖu tÊn dÇu th«, íc ®¹t 3,270 tû USD, t¨ng 0,8% vÒ lîng vµ 4,6% vÒ trÞ gi¸. DÇu khÝ lµ mét trong lÜnh vùc cã tèc ®é ph¸t triÓn cao nhÊt trong toµn ngµnh c«ng nghiÖp vµ ®· trë thµnh mét trong nh÷ng mÆt hµng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu cao nhÊt.
+ §iÖn: C¸c c«ng tr×nh nguån t¨ng nhanh, tæng c«ng suÊt ngµnh ®iÖn kho¶ng gÇn 3.500 Mw, s¶n lîng ®iÖn ph¸t ra n¨m 1999 t¨ng gÊp h¬n 2 lÇn so víi n¨m 1990 (N¨m 1990 lµ 8,79 tû Kw, n¨m 1999 lµ 24,38 tû Kw, n¨m 2000 lµ 26,6 tû Kw). Víi c«ng suÊt vµ s¶n lîng ®iÖn nh hiÖn nay ®· ®¶m b¶o cung cÊp ®ñ vµ æn ®Þnh cho c¸c nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ. C¸c c«ng tr×nh líi ®iÖn ®îc ®Çu t ®ång bé vµ b¸m s¸t c¸c môc tiªu quan träng phôc vô s¶n xuÊt, an ninh quèc phßng còng nh c¸c môc tiªu x· héi. N¨m 2000 ®¹t môc tiªu 100% sè huyÖn, 80% sè x· - phêng cã ®iÖn.
+ Than: tõ møc 4,62 triÖu tÊn than s¹ch n¨m 1990, n¨m 1997 ®¹t s¶n lîng kho¶ng ®¹t 11,27 triÖu tÊn (xuÊt khÈu trªn 3,7 triÖu tÊn). Do nhu cÇu than trong níc kh«ng t¨ng, tån kho lín, thÞ trêng xuÊt khÈu (chñ yÕu lµ NhËt b¶n) cã biÕn ®éng nªn trong n¨m 1998 s¶n lîng ph¶i gi¶m xuèng 10,59 triÖu tÊn (xuÊt khÈu 3,5 triÖu tÊn). N¨m 2000 s¶n lîng ®¹t 11 triÖu tÊn, xuÊt khÈu kho¶ng 3,5 triÖu tÊn.
+ ThÐp: Tõ hai khu liªn hîp luyÖn c¸n thÐp Th¸i nguyªn vµ Biªn hßa tríc ®©y, ViÖt Nam ®· x©y dùng ngµnh luyÖn, c¸n thÐp kh¸ phong phó, hiÖn ®¹i tõ c¸c nguån vèn kh¸c nhau: vèn liªn doanh, liªn kÕt, vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi, vèn tù cã cña c¸c doanh nghiÖp, vèn vay … §Õn nay, c«ng suÊt thiÕt kÕ vµo kho¶ng gÇn 2 triÖu tÊn thÐp c¸n; s¶n lîng thÐp th¬ng phÈm n¨m 1999 lµ 1,3 triÖu tÊn vµ n¨m 2000 lµ 1,6 triÖu tÊn. S¶n lîng ph«i thÐp t¬ng øng n¨m 1999 lµ 250.000 tÊn (n¨m 1990 chØ s¶n xuÊt 140.000 tÊn thÐp th¬ng phÈm vµ 100.000 tÊn ph«i thÐp). Nh×n chung, hiÖn nay ngµnh thÐp ®· ®¶m b¶o cung cÊp ®ñ c¸c lo¹i thÐp x©y dùng thêng cho c¸c nhu cÇu tiªu dïng vµ s¶n xuÊt.
+ Xi m¨ng: N¨m 1999 tæng c«ng suÊt thiÕt kÕ cña c¸c nhµ m¸y xi m¨ng ®¹t 18 triÖu tÊn, n¨m 2000 ®¹t 22 triÖu tÊn. Tuy vËy, do thÞ trêng h¹n hÑp, n¨m 2000 s¶n xuÊt chØ ®¹t 13,3 triÖu tÊn, ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng trong níc.
+ V¶i: N¨m 1990 s¶n xuÊt 318 triÖu mÐt, sau ®ã liªn tôc gi¶m sót, ®Õn n¨m 1994 cßn 222 triÖu mÐt, nhng sau ®ã l¹i t¨ng dÇn, ®Õn n¨m 2000 ®¹t 379 triÖu mÐt, n¨m 2001 ®¹t kho¶ng 387 triÖu mÐt. S¶n xuÊt v¶i trong níc ®· ®¸p øng ®Çy ®ñ nhu cÇu vÒ c¸c lo¹i v¶i th«ng thêng vµ mét phÇn c¸c lo¹i v¶i cao cÊp cho tiªu dïng trong níc.
2. Thùc tr¹ng vÒ xuÊt khÈu:
a- Qui m«, tèc ®é
Tæng hîp sè liÖu vÒ ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt nam thêi kú 1991-2002 (b¶ng 2) cho ta thÊy bøc tranh vÒ quy m« vµ tèc ®é t¨ng trëng xuÊt, nhËp khÈu nh sau:
- Tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu thêi kú 1991-1995 lµ 39,879 tû USD. Hai n¨m 1996-1997 ®¹t lµ 38,553 tû USD, gÇn b»ng c¶ thêi kú 1991-1995. N¨m 1998 lµ n¨m chÞu ¶nh hëng nÆng nÒ nhÊt cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÖ khu vùc nhng tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu vÉn ®¹t 20,855 tû USD trong ®ã xuÊt khÈu 9,361 tû USD, nhËp khÈu lµ 11,494 tû USD. N¨m 2000 tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu lµ 30,09 tû USD trong ®ã xuÊt khÈu lµ 14,45 tû USD, nhËp khÈu lµ 15,64 tû USD. Kim ng¹ch xuÊt khÈu tÝnh trªn ®Çu ngêi n¨m 1991 kho¶ng 30 USD/ ngêi, n¨m 1997 ®¹t 116 USD/ngêi vµ n¨m 2000 ®¹t 180 USD/ngêi. Kim ng¹ch xuÊt khÈu b×nh qu©n ®Çu ngêi ®¹t 180USD/ngêi, lµ møc cña quèc gia cã nÒn ngo¹i th¬ng ph¸t triÓn b×nh thêng.
- Tèc ®é t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu b×nh qu©n hµng n¨m cña thêi kú 1991-1995 lµ 17,8%. N¨m 1998 do ¶nh hëng cña khñng ho¶ng kinh tÕ tµi chÝnh trong khu vùc, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu diÔn ra trong hoµn c¶nh hÕt søc khã kh¨n nªn kim ng¹ch xuÊt khÈu chØ t¨ng 1,9% so víi n¨m 1997, n¨m 2001 t¨ng 3,8% so víi n¨m 2000 vµ n¨m 2002 t¨ng 10% so víi n¨m 2001.
- Tèc ®é t¨ng kim ng¹ch nhËp khÈu b×nh qu©n hµng n¨m cña thêi kú 1991-1995 lµ 24,3%. N¨m 2000 kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t 15,63 tû USD lín h¬n n¨m 1999 1,13 tû USD. N¨m 2001 kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t 16,2 tû USD lín h¬n n¨m 2000 0,57 tû USD. N¨m 2002 kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t 19,3 tû USD lín h¬n n¨m 2001 3,1 tû USD.
C¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng hãa còng cã sù thay ®æi. ë thêi kú bao cÊp, Nhµ níc ®éc quyÒn trong ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c kh«ng ®îc tham gia kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. Khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch kú ®æi míi, víi viÖc ban hµnh NghÞ ®Þnh 57/1998/N§-CP Nhµ níc ®· cho phÐp th¬ng nh©n lµ doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thµnh lËp theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt ®îc phÐp xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸ theo ngµnh nghÒ ®· ®¨ng ký trong giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh. §Æc biÖt c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®· tham gia tÝch cùc vµo ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu vµ cã tû träng cao trong tæng kim ng¹ch.
b- C¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu.
Qua b¶ng sè liÖu t¹i b¶ng 3 cho thÊy, nÕu n¨m 1991 ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®îc thùc hiÖn chñ yÕu bëi c¸c doanh nghiÖp trong níc th× ®Õn n¨m 2002 c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®· nhËp khÈu b»ng 34,2% tæng kim ng¹ch nhËp khÈu vµ ®· xuÊt khÈu ®îc b»ng 47,0% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu.
B¶ng 2: Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu thêi kú 1991-2002
N¨m
Tèc ®é t¨ng GDP
Kim ng¹ch xuÊt khÈu
Tèc ®é t¨ng xuÊt khÈu
GDP
XuÊt khÈu so víi GDP
Kim ng¹ch nhËp khÈu
Tèc ®é t¨ng nhËp khÈu
C©n ®èi c¸n c©n th¬ng m¹i
NhËp siªu so víi xuÊt khÈu
(%)
(Tr. USD)
(%)
(Tr. USD)
(%)
(Tr. USD)
(%)
(XK-NK)
(%)
1991
6,0
2.087
-13,2
15.620
13,4
2.338
-15,1
-251
12,0
1992
8,6
2.581
23,7
16.970
15,2
2.541
8,7
40
-
1993
8,1
2.985
15,7
18.340
16,3
3.924
54,4
-939
31,5
1994
8,8
4.054
35,8
19.960
20,3
5.826
48,5
-1.772
43,7
1995
9,5
5.449
34,4
21.850
24,9
8.155
40,0
-2.706
49,7
1996
9,3
7.255
33,1
23.880
30,4
11.143
36,6
-3.888
53,6
1997
8,2
9.185
26,6
25.840
35,5
11.592
4,0
-2.407
26.2
1998`
5,8
9.361
1,9
27.340
34,2
11.527
-0,6
-2.166
23,1
1999
4,8
11.540
23.3
28.650
40,3
11.622
0,8
-82
0,7
2000
6,7
14.455
25,3
30.570
47,3
15.639
34,6
-1.184
8,2
2001
6,8
15.027
3,8
32.648
46,03
16.200
3,4
-1.173
7,8
2002
7,04
16.530
10,0
34.946
47,3
19.300
19,4
-2.770
16,8
1991-1995**
8,2
17.156
17,8
92.740
18,5
22.784
24,3
-5.628
32,8
1996-2000**
6,9
51.796
21,5
136.280
38,0
61.523
12,1
-9.727
18,8
1991-2000**
7,6
68.952
19,6
229.020
30,1
84.307
19
-15.355
22,3
Ghi chó (*): N¨m sau so víi n¨m tríc; (**): T¨ng trëng b×nh qu©n.
Nguån: Niªn gi¸m thèng kª.
B¶ng 3: Tæng møc vµ c¬ cÊu xuÊt, nhËp khÈu cña c¸c lo¹i doanh nghiÖp.
ChØ tiªu
1991
1992
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
I. Tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu (TriÖu USD)
2087
2581
5449
7255
9185
9361
11540
14455
15027
16530
Trong ®ã:
- Doanh nghiÖp trong níc (TriÖu USD)
(tû träng %)
- Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi (TriÖu USD)
(tû träng %)
1506
72,2
581
27,8
1663
64,4
918
35,6
3976
73,0
1473
27,0
5123
70,6
2132
29,4
5972
65,0
3213
35,0
6146
65,6
3215
34,4
6858
59,4
4682
40,6
7645
52,9
6810
47,1
8226
54,7
6801
45,3
8761
53,0
7769
47,0
II. Tæng kim ng¹ch nhËp khÈu
(TriÖu USD)
2338
2541
8155
11143
11592
11527
11622
15639
16200
19300
Trong ®ã:
- Doanh nghiÖp trong níc (TriÖu USD)
(tû träng %).
- Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi (TriÖu USD)
(tû träng %)
2338
100
2541
100
6687
82,0
1468
18,0
9100
81,7
2043
18,3
8396
72,4
3196
27,6
8859
76,8
2668
23,2
8240
70,9
3382
29,1
11287
72,2
4352
27,8
11216
69,2
4984
30,8
12696
65,8
6604
34,2
Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 2001
B¸o c¸o tæng kÕt n¨m 2002 cña Bé Th¬ng m¹i.
Tuy míi tham gia vµo tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc, nhng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®· cã møc t¨ng trëng nhanh. NÕu nh thêi kú 1988-1991 cha tÝnh kim ng¹ch xuÊt khÈu dÇu th« th× míi chØ xuÊt khÈu ®îc 52 triÖu USD, n¨m 1992 lªn 112 triÖu USD, n¨m 1995 lªn 440 triÖu USD, n¨m 1999: 2,45 tû USD, n¨m 2000: 3,2 tû USD (NÕu tÝnh c¶ xuÊt khÈu dÇu th« ®¹t 6,73 tû USD, chiÕm trªn 47% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ níc). Kho¶ng 75% kim ng¹ch xuÊt khÈu nµy lµ c¸c hµng ®· chÕ biÕn, dïng lao ®éng, c«ng nghÖ t¹o ra gi¸ trÞ míi, trong ®ã giÇy dÐp vµ may mÆc chiÕm kho¶ng 35% vµ ®· cã mét sè mÆt hµng chøa hµm lîng kü thuËt cao nh hµng ®iÖn tö, m¸y vµ khÝ cô c«ng nghiÖp …
XÐt c¬ cÊu hµng hãa xuÊt khÈu cho thÊy ®· cã sù chuyÓn dÞch ®¸ng kÓ. Trong tæng gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt khÈu n¨m 1991, níc ta xuÊt khÈu 33,4% lµ hµng ho¸ thuéc ngµnh c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n; 14,4% lµ hµng c«ng nghiÖp nhÑ vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp; 30,1% lµ hµng n«ng s¶n; 8,4% lµ hµng l©m s¶n vµ 13,7% lµ hµng thuû s¶n. §Õn n¨m 2000, tû lÖ ®ã cña c¸c nhãm hµng t¬ng øng lµ 35,6%; 34,3%; 19,8% (bao gåm c¶ l©m s¶n) vµ 10,3%. Tuy nhiªn trong c¬ cÊu hµng ho¸ xuÊt khÈu tû lÖ hµng th« vµ s¬ chÕ cßn chiÕm gÇn 60%, tû lÖ hµng thuû s¶n tuy gi¶m ®i nhng tæng lîng xuÊt khÈu kh«ng ngõng t¨ng lªn, tõ 285 triÖu USD n¨m 1991 ®· lªn ®Õn 1.475 triÖu USD vµo n¨m 2000 vµ n¨m 2002 kim ngh¹ch xuÊt khÈu thñy h¶i s¶n cña c¶ níc ®¹t 2.024 triÖu USD, t¨ng 13,8% vµ b»ng 96,4% kÕ ho¹ch n¨m (Sè liÖu chi tiÕt ®îc tr×nh bµy ë b¶ng 4).
§èi víi lÜnh vùc nhËp khÈu, c¬ cÊu hµng ho¸ nhËp khÈu ®· cã sù chuyÓn dÞch. N¨m 1991, tû lÖ nhËp khÈu m¸y mãc vµ thiÕt bÞ lµ 21,8%; nguyªn nhiªn vËt liÖu lµ 66,9% vµ hµng tiªu dïng lµ 11,3%. §Õn n¨m 2000, t¨ng tû träng nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ lªn ®Õn 30,9%, gi¶m tû träng nhËp khÈu nguyªn nhiªn vËt liÖu x¨ng dÇu xuèng 63,8%, gi¶m tû träng nhËp khÈu hµng tiªu dïng xuèng cßn 5,3%. N¨m 2002, c¬ cÊu hµng ho¸ nhËp khÈu cã sù chuyÓn dÞch: nhãm hµng chñ yÕu chiÕm 66,4%, gi¶m 1,6% vµ nhãm hµng hãa kh¸c chiÕm 33,6%, t¨ng 1,6%, hµng tiªu dïng (theo danh môc Nhµ níc qu¶n lý nhËp khÈu) chiÕm 2,5%, gi¶m 0,1% (Sè liÖu chi tiÕt tr×nh bµy ë b¶ng 5).
B¶ng 4: C¬ cÊu hµng ho¸ xuÊt khÈu ph©n theo nhãm hµng
§¬n vÞ tÝnh: %
Chia ra
ChØ tiªu
Tæng sè
CN nÆng vµ kho¸ng s¶n
CN nhÑ vµ TTCN
N«ng s¶n
L©m s¶n
Thuû s¶n
1991
100,0
33,4
14,4
30,1
8,4
13,7
1992
100,0
37,0
13,5
32,1
5,5
11,9
1993
100,0
34,0
17,6
30,8
3,3
14,3
1994
100,0
28,8
23,1
31,6
2,8
13,7
1995
100,0
25,3
28,5
32,0
2,8
11,4
1996
100,0
28,7
29,0
29,8
2,9
9,6
1997
100,0
28,0
36,7
24,3
2,5
8,5
1998
100,0
27,9
36,6
24,3
2,0
9,2
1999
100,0
31,0
36,3
24,3(*)
8,4
2000
100,0
35,6
34,3
19,8(*)
10,3
2001
100,0
45,3
43,4
5,82
0,79
4,7
2002
100,0
(*) Bao gåm c¶ l©m s¶n
Nguån: Niªn gi¸m thèng kª n¨m 2001,
B¸o c¸o tæng kÕt cña Bé Th¬ng m¹i n¨m 2002
B¶ng 5: C¬ cÊu hµng ho¸ nhËp khÈu ph©n theo nhãm hµng
§¬n vÞ tÝnh: %
ChØ tiªu
Tæng sè
Chia ra
T liÖu s¶n xuÊt
Hµng tiªu
dïng
Tæng sè
Chia ra
Th.bÞ toµn bé vµ m¸y mãc dông cô phô tïng
Nguyªn nhiªn vËt liÖu
1991
100,0
88,7
21,8
66,9
11,3
1992
100,0
85,4
21,5
63,8
14,6
1993
100,0
85,7
23,5
62,2
14,3
1994
100,0
83,2
29,5
53,7
16,8
1995
100,0
84,8
25,7
59,1
15,2
1996
100,0
87,6
27,6
60,0
12,4
1997
100,0
89,9
30,3
59,6
10,1
1998
100,0
91,5
30,5
61,0
8,5
1999
100,0
93,6
30,1
63,5
6,4
2000
100,0
94,7
30,9
63,8
5,3
2001
100,0
97,4
25,5
68,0
2,6
2002
100,0
97,5
31,1
66,4
2,5
Nguån: Niªn gi¸m thèng kª n¨m 2001,
B¸o c¸o tæng kÕt cña Bé Th¬ng m¹i n¨m 2002.
Tuy nhiªn, khi ph©n tÝch kü c¬ cÊu cña tõng nhãm hµng nhËp khÈu còng xuÊt hiÖn mét sè vÊn ®Ò næi cém trong c¬ cÊu hµng nhËp khÈu. Mét lµ, trong nhãm m¸y mãc, thiÕt bÞ ®îc nhËp khÈu cßn cã nhiÒu m¸y mãc vµ thiÕt bÞ l¹c hËu (®iÓn h×nh lµ m¸y mãc thiÕt bÞ cho ch¬ng tr×nh mÝa ®êng vµ xi m¨ng). Hai lµ, trong nhãm nguyªn nhiªn vËt liÖu cßn cã mét tû träng ®¸ng kÓ c¸c lo¹i nguyªn, vËt liÖu trong níc cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt nhng vÉn nhËp khÈu (nguyªn liÖu, phô liÖu cho ngµnh may mÆc vµ giÇy dÐp, nguyªn liÖu cho ngµnh giÊy …) Ba lµ, trong c¬ cÊu hµng tiªu dïng cßn cã nhiÒu hµng hãa lµ hµng ®· qua sö dông, hµng h¹n chÕ nhËp khÈu (rîu, thuèc l¸ ®iÕu…) vµ hµng cÊm nhËp khÈu (®å ch¬i trÎ em thiÕu tÝnh gi¸o dôc, kÝch ®éng b¹o lùc). Bªn c¹nh ®ã t×nh tr¹ng nhËp lËu qua biªn giíi c¸c lo¹i hµng hãa kÐm chÊt lîng vÉn tiÕp tôc gia t¨ng.
c- C¬ cÊu thÞ trêng.
C¬ cÊu thÞ trêng xuÊt khÈu chuyÓn dÞch theo híng ®a ph¬ng hãa thÞ trêng, më réng ph¹m vi quan hÖ, v× vËy: thÞ trêng Ch©u ¢u vµ Ch©u Mü t¨ng dÇn, thÞ trêng Ch©u ¸ gi¶m dÇn.
- ThÞ trêng hµng hãa cña ViÖt Nam ®· cã nh÷ng thay ®æi lín trong thêi kú 1991-2000, b¶o ®¶m ®îc tiªu thô hµng ho¸ cña ViÖt Nam khi thÞ trêng truyÒn thèng lµ Liªn X« (cò) vµ c¸c níc x· héi chñ nghÜa §«ng ¢u tan r·. Vµo n¨m 1985 khu vùc Liªn X« (cò) vµ c¸c níc x· héi chñ nghÜa §«ng ¢u cßn chiÕm tíi 57% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta, nhng ®Õn n¨m 1990 tû lÖ nµy xuèng cßn kho¶ng 42,4%; n¨m 1991 gi¶m m¹nh, chØ cßn 11,1%, n¨m 1995 cßn 2,5% vµ tõ n¨m 1998 ®Õn nay chØ cßn chiÕm xÊp xØ 2% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Ngîc l¹i, khu vùc Ch©u ¸ ®· nhanh chãng trë thµnh thÞ trêng xuÊt khÈu chÝnh cña ta, n¨m 1991 ®· vät lªn gÇn 77%, tuy nh÷ng n¨m sau nµy, nhê nç lùc khai th«ng hai khu vùc thÞ trêng míi lµ EU vµ B¾c Mü, tû träng cña Ch©u ¸ ®· gi¶m dÇn nhng vÉn cßn rÊt cao (h¬n 62,9% vµo n¨m 1998 vµ 58,4% vµo n¨m 2000). VÞ trÝ cña thÞ trêng EU ®· t¨ng ®¸ng kÓ.
- Trong sè c¸c níc Ch©u ¸ th× NhËt B¶n vµ ASEAN ®ãng vai trß lín. Trong thêi kú 1991-1995, NhËt B¶n thêng xuyªn chiÕm 30% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta nhng tû träng thÞ trêng NhËt gi¶m ®Òu qua c¸c n¨m. Tíi n¨m 1998 chØ cßn chiÕm 15,8% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Tû träng cña c¸c níc ASEAN, ngîc l¹i, kh«ng cã sù thay ®æi lín trong suèt thêi kú 1991-1995 (N¨m 1991 chiÕm 25,1%, n¨m 1998 còng chiÕm 25,1% vµ ®Õn n¨m 1999 chØ cßn 21,3%). TØ träng cña ASEAN chØ cã sù thay ®æi lín khi xem xÐt c¶ kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu. NÕu xÐt theo tiªu chÝ nµy th× tû träng cña ASEAN t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m. Cô thÓ, n¨m 1985 khèi nµy míi chiÕm 2,4% kim ng¹ch xuÊt, nhËp khÈu cña ta nhng tíi n¨m 1990 ®· t¨ng lªn 16,5%, n¨m 1995 lµ 24% vµ tíi n¨m 1998 ®· lµ 27,6%. N¨m 2002 kim ngh¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam vµo ASEAN ®¹t kho¶ng 2.249 triÖu USD; dù b¸o n¨m 2003 ®¹t kho¶ng 2.763 triÖu USD.
- Tû träng cña EU nãi riªng vµ cña Ch©u ¢u nãi chung t¨ng kh¸ ®Òu trong nh÷ng n¨m qua. Cô thÓ, n¨m 1991 EU míi chiÕm 5,7% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta nhng tíi n¨m 1999 ®· chiÕm tíi 21,7%, n¨m 2000 kho¶ng 24,2% gãp phÇn ®a tû träng cña Ch©u ¢u lªn tíi gÇn 28%. Bíc ®ét biÕn trong quan hÖ th¬ng m¹i víi EU ®Õn vµo n¨m 1992, khi ta ký víi EU hiÖp ®Þnh khung vÒ bu«n b¸n hµng dÖt may. Kim ng¹ch xuÊt khÈu sang EU ®· t¨ng rÊt nhanh trong thêi gian sau ®ã: n¨m 1990 ta míi xuÊt ®îc 147 triÖu USD sang EU th× n¨m 1995 ®· t¨ng lªn thµnh 672 triÖu USD vµ tíi n¨m 1998 ®· lµ 2.116 triÖu USD vµ n¨m 2002 ViÖt nam ®· xuÊt trªn 3 tû USD, t¨ng 21 lÇn so víi n¨m 1990. §Æc biÖt, ®©y lµ thÞ trêng mµ ta thêng xuyªn xuÊt siªu.
- Quan hÖ th¬ng m¹i víi B¾c Mü, trong ®ã chñ yÕu lµ Hoa Kú, ®· cã bíc ph¸t triÓn nhanh kÓ tõ khi ViÖt Nam vµ Hoa Kú b×nh thêng hãa quan hÖ vµo n¨m 1995. Tríc n¨m 1995, ViÖt Nam hÇu nh kh«ng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo Hoa Kú. Tíi n¨m 1995, n¨m ®Çu tiªn b×nh thêng ho¸ quan hÖ, kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo Hoa Kú ®· ®¹t 170 triÖu USD, ®a tû träng cña Hoa Kú tõ 0% lªn 3,1%. §Õn n¨m 1998, dï cha ký ®îc HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i vµ hµng xuÊt cña ta cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trªn thÞ trêng Hoa Kú do cha ®îc hëng quy chÕ MFN, kim ng¹ch xuÊt khÈu sang Hoa Kú vÉn ®¹t 469 triÖu USD, chiÕm 5% kim ng¹ch xuÊt khÈu. Ngµy 10 th¸ng 12 n¨m 2001 HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt nam – Hoa Kú b¾t ®Çu cã hiÖu lùc. N¨m 2002 xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang Hoa Kú ®¹t 2,35 tû USD, t¨ng trªn 220% so víi n¨m 2001, vît kÕ ho¹ch ®Ò ra lµ 1,8 tû USD. §a sè c¸c mÆt hµng ®Òu cã kim ng¹ch t¨ng cao so víi n¨m 2001. Tuy nhiªn, vÒ c¬ cÊu mÆt hµng cã nhiÒu thay ®æi, nhãm hµng thñy s¶n cã vÞ trÝ t¬ng ®èi gi¶m do tèc ®é t¨ng kim ng¹ch chËm h¬n mét sè nhãm hµng kh¸c.
- XuÊt khÈu sang thÞ trêng Ch©u §¹i D¬ng (chñ yÕu ¤xtr©ylia) còng ®· cã tiÕn bé trong thêi kú 1991-1999. Tû träng cña thÞ trêng nµy trong xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· t¨ng tõ 0,2% vµo n¨m 1991 lªn 5,3% vµo n¨m 1998 vµ n¨m 1999. §©y lµ thÞ trêng cã m«i trêng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ thuËn lîi vµ æn ®Þnh, c¸c chÝnh s¸ch kh¸ râ rµng, minh b¹ch. C¶ ¤xtr©ylia vµ New Zealand ®Òu muèn më réng sù ¶nh hëng vµ ®Èy m¹nh hîp t¸c víi ASEAN. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam vµo thÞ trêng nµy n¨m 2002 ®¹t kho¶ng 1.350 triÖu USD, t¨ng tõ 7,2% lªn 8,1% so víi n¨m 2001.
- ThÞ trêng Ch©u Phi vµ Nam Mü kh«ng cã biÕn chuyÓn râ rÖt trong c¶ thêi kú, n¨m 1999 chiÕm cha ®Çy 1% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta vµ cho tíi n¨m 2001 chØ chiÕm h¬n 1,2% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam.
II- ®¸nh gi¸ Thùc tr¹ng m«i trêng kinh doanh xuÊt khÈu
1. M«i trêng chÝnh s¸ch vÜ m«
§Ó thùc hiÖn chñ tr¬ng ®æi míi ph¬ng thøc qu¶n lý ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng tõ Nhµ níc ®éc quyÒn sang Nhµ níc qu¶n lý thèng nhÊt ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng. Ngµy 7/4/1992 Héi ®ång Bé trëng ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 114-H§BT vÒ qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu. ViÖc ban hµnh NghÞ ®Þnh nµy nh»m khuyÕn khÝch, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, ®Þnh híng nhËp khÈu phôc vô tèt s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong níc, n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt nhËp khÈu, më réng hîp t¸c kinh tÕ th¬ng m¹i víi níc ngoµi.
§Ó phï hîp vµ ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu míi cña nÒn kinh tÕ - x· héi, ph¹m vi ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu theo qui ®Þnh cña NghÞ ®Þnh 114-H§BT ®îc më réng kh«ng chØ lµ xuÊt nhËp khÈu hµng hãa, thiÕt bÞ toµn bé vµ c¸c h×nh thøc t¹m nhËp - t¸i xuÊt, t¹m xuÊt - t¸i nhËp, chuyÓn khÈu, qu¸ c¶nh th¬ng m¹i, hîp t¸c kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt, ®Çu t, chuyÓn giao së h÷u c«ng nghiÖp, gia c«ng chÕ biÕn hµng ho¸ vµ b¸n thµnh phÈm cho níc ngoµi hoÆc thuª níc ngoµi gia c«ng, chÕ biÕn, uû th¸c vµ nhËn uû th¸c xuÊt khÈu, nhËp khÈu cho níc ngoµi, ®¹i lý mua b¸n hµng hãa.
NghÞ ®Þnh nµy tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh mäi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®îc tiÕn hµnh díi sù qu¶n lý thèng nhÊt cña Nhµ níc th«ng qua luËt ph¸p, chÝnh s¸ch (tríc hÕt lµ chÝnh s¸ch mÆt hµng, chÝnh s¸ch thuÕ, chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt trong níc, t«n träng vµ phï hîp víi luËt ph¸p quèc tÕ; c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ph¶i ®îc tù chñ kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ trêng ®ång thêi ph¶i b¶o ®¶m sù kiÓm so¸t cña Nhµ níc.
VÒ chÝnh s¸ch hµng hãa xuÊt nhËp khÈu: theo NghÞ ®Þnh nµy, mäi hµng ho¸ ®Òu ®îc tù do xuÊt khÈu, nhËp khÈu vµ chÞu sù ®iÒu tiÕt b»ng thuÕ theo luËt thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu, trõ danh môc hµng cÊm xuÊt khÈu, cÊm nhËp khÈu, danh môc hµng xuÊt khÈu, nhËp khÈu qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch, danh môc vËt t thiÕt bÞ chuyªn dïng - cßn chÞu sù qu¶n lý hµnh chÝnh cña Nhµ níc.
VÒ chÝnh s¸ch ®èi tîng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu: Mäi doanh nghiÖp ®Òu cã thÓ ®îc cÊp giÊy phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu nÕu b¶o ®¶m mét sè ®iÒu kiÖn vµ chØ ph¶i nép lÖ phÝ mét lÇn:
- §èi víi doanh nghiÖp chuyªn doanh xuÊt nhËp khÈu ph¶i lµ doanh nghiÖp ®îc thµnh lËp theo ®óng luËt ®Þnh vµ cam kÕt ho¹t ®éng theo ®óng ph¸p luËt; ho¹t ®éng theo ®óng ngµnh hµng ®¨ng ký; doanh nghiÖp ph¶i cã vèn lu ®éng tèi thiÓu b»ng tiÒn ViÖt Nam t¬ng ®¬ng 200.000 USD t¹i thêi ®iÓm ®¨ng ký kinh doanh xuÊt nhËp khÈu, sè vèn nµy ph¶i ®îc x¸c nhËn vÒ mÆt ph¸p lý (NghÞ ®Þnh 33/CP ngµy 19/4/1994 cho phÐp mét sè doanh nghiÖp ë khu vùc khã kh¨n vµ kinh doanh mét sè mÆt hµng khuyÕn khÝch cã thÓ xÐt cÊp giÊy phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu nÕu vèn lu ®éng ë møc 100.000 USD).
- §èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt, chØ cÇn thµnh lËp theo ®óng ph¸p luËt vµ cam kÕt ho¹t ®éng theo ph¸p luËt, cã hµng xuÊt khÈu, kh«ng kÓ møc vèn lu ®éng, kh«ng kÓ kim ng¹ch nhiÒu hay Ýt, kh«ng ph©n biÖt thµnh phÇn kinh tÕ, ®Òu cã thÓ ®îc xuÊt khÈu hµng hãa do m×nh s¶n xuÊt, nhËp khÈu vËt t nguyªn liÖu cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp.
VÒ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu: C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®îc miÔn thuÕ doanh thu, nÕu dïng lîi nhuËn ®Çu t vµo s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu th× ®îc gi¶m thuÕ lîi tøc. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng thay thÕ hµng nhËp khÈu ®îc xÐt gi¶m thuÕ doanh thu, thuÕ lîi tøc trong thêi gian s¶n xuÊt ban ®Çu; c¸c doanh nghiÖp gia c«ng hµng ho¸ cho níc ngoµi ®îc nhËp khÈu miÔn thuÕ thiÕt bÞ vËt t cho nhu cÇu gia c«ng, tiÒn c«ng lµm hµng xuÊt khÈu ®îc miÔn thuÕ doanh thu.
Râ rµng, sau nhiÒu lÇn söa ®æi chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu cña Nhµ níc ta ®Þnh híng m¹nh mÏ vµo më réng hîp t¸c giao lu kinh tÕ víi thÕ giíi, chuyÓn mét c¸ch rÊt c¬ b¶n tõ Nhµ níc ®éc quyÒn ngo¹i th¬ng sang Nhµ níc thèng nhÊt qu¶n lý ngo¹i th¬ng.
C¸c biÖn ph¸p qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu: Theo qui ®Þnh cña Nhµ níc Bé Th¬ng m¹i lµ c¬ quan thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. Ngµy 9/4/1992, Bé Th¬ng m¹i ®· ra th«ng t sè 03-TMDL/XNK híng dÉn vÒ viÖc giao cho mét sè doanh nghiÖp Nhµ níc kinh doanh xuÊt khÈu, nhËp khÈu mét sè hµng ho¸ chñ yÕu, x¸c ®Þnh c¸c doanh nghiÖp lµm ®Çu mèi kinh doanh xuÊt nhËp khÈu.
Trong xu thÕ hîp t¸c vµ më cöa còng nh c¨n cø vµo nhu cÇu trao ®æi hµng ho¸ qua biªn giíi, chóng ta ®· cã chñ tr¬ng më réng giao lu hµng hãa vµ xuÊt nhËp khÈu hµng hãa qua biªn giíi nh»m ®¶m b¶o th«ng th¬ng vµ ph¸t triÓn thÞ trêng c¸c vïng biªn giíi phÝa B¾c vµ T©y Nam, gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vïng nói, vïng ®ång bµo d©n téc Ýt ngêi.
§Ó tiÕp tôc ®æi míi chÝnh s¸ch thÞ trêng lu th«ng hµng ho¸ vµ chÝnh s¸ch xuÊt khÈu qua biªn giíi, ngµy 25/3/1992 Chñ tÞch Héi ®ång Bé trëng ®· ra chØ thÞ sè 94/CT vÒ tæ chøc vµ qu¶n lý thÞ trêng vïng biªn giíi ViÖt - Trung. Bé Th¬ng m¹i ®· cã th«ng t híng dÉn sè 05 -TMDL/QLTT. Th«ng t nµy ®· qui ®Þnh cho phÐp hµng ho¸ trao ®æi qua biªn giíi trªn ®Êt liÒn ViÖt - Trung cã thÓ lµ hµng mËu dÞch xuÊt nhËp khÈu hoÆc hµng trao ®æi cña c d©n biªn giíi (bao gåm c¶ xuÊt nhËp khÈu tiÓu ng¹ch). MËu dÞch xuÊt nhËp khÈu do c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu (®· ®îc Bé Th¬ng m¹i cÊp giÊy phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu) ®îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c cöa khÈu biªn giíi trªn c¬ së tu©n thñ c¸c hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Nam - Trung Quèc. Tuy nhiªn, thùc tÕ cho thÊy, do c¸c biÖn ph¸p kiÓm so¸t kh«ng chÆt chÏ, nhiÒu l« hµng cã gi¸ trÞ lín hµng chôc thËm chÝ hµng tr¨m triÖu ®ång ®· ®îc nhËp qua biªn giíi díi h×nh thøc tiÓu ng¹ch.
ViÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ yªu cÇu ®Èy m¹nh xuÊt nhËp khÈu ®ßi hái ph¶i cã chÝnh s¸ch níi láng, më réng vµ khuyÕn khÝch h¬n n÷a ®èi víi kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. V× vËy, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 57/1998/N§-CP cho phÐp mäi doanh nghiÖp kh«ng ph©n biÖt th¬ng m¹i hay s¶n xuÊt vµ cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn ._.«ng thÝch hîp víi thÞ trêng NhËt. V× vËy, ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cao su vµo NhËt, cÇn nhanh chãng chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n phÈm trong ngµnh cao su, gi¶m tû träng cao su 3L, t¨ng tû träng cña cao su 3R vµ cao su RSS.
C¸c mÆt hµng rau qu¶, thùc phÈm chÕ biÕn vµ chÌ xanh lµ nh÷ng mÆt hµng hoµn toµn cã kh¶ n¨ng th©m nhËp vµ ®øng v÷ng trªn thÞ trêng NhËt, ViÖt Nam míi b¸n ®îc cho NhËt kho¶ng 7-8 triÖu USD rau qu¶ 1 n¨m, chiÕm cha ®Çy 0,3% thÞ phÇn. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn c¸c mÆt hµng nµy lµ rÊt lín bëi ngêi NhËt cã nhu cÇu cao vÒ mét sè lo¹i rau qu¶ ®îc trång phæ biÕn ë níc ta. Do thùc phÈm nhËp khÈu vµo NhËt ph¶i qua c¸c kh©u kiÓm tra hÕt søc kh¾t khe vÒ vÖ sinh thùc phÈm nªn ngoµi viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®¸p øng tiªu chuÈn vÖ sinh cña NhËt, c¸c doanh nghiÖp nªn chó träng hîp t¸c liªn doanh víi NhËt ®Ó ®¸p øng ®óng thÞ hiÕu tiªu dïng.
§å gèm sø còng lµ mÆt hµng cã tiÒm n¨ng ph¸t triÓn rÊt lín t¹i thÞ trêng NhËt. §å gèm sø cña ViÖt Nam ®· cã mÆt t¹i NhËt B¶n nhng kim ng¹ch cßn nhá (kho¶ng 5 triÖu USD/n¨m) dï thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®å gèm sø rÊt thÊp (0-3%). §©y lµ mÆt hµng ta cã thÓ n©ng kim ng¹ch lªn møc ®é cao nÕu c¸c nhµ s¶n xuÊt quan t©m h¬n n÷a ®Õn kh©u t¹o h×nh vµ ®Æc ®iÓm cña hÖ thèng ph©n phèi trªn thÞ trêng NhËt.
S¶n phÈm Gç còng cã thÓ th©m nhËp tèt vµo thÞ trêng NhËt, Ngêi NhËt cã nhu cÇu sö dông ®å gç kh¸ lín. §©y lµ mÆt hµng ta cã lîi thÕ, l¹i kh«ng ph¶i qua kiÓm dÞch vµ kiÓm tra vÖ sinh nªn c¸c doanh nghiÖp cÇn tËn dông. Sù chuyÓn híng sang thÞ trêng NhËt sÏ gióp c¸c doanh nghiÖp tr¸nh ®îc c¸c quy ®Þnh ngµy cµng kh¾t khe cña EU vµ Mü vÒ b¶o vÖ rõng, tËn dông ®îc nguån gç nhËp khÈu tõ Lµo vµ Campuchia (mét sè níc EU kh«ng chÊp nhËn mua s¶n phÈm lµm tõ gç Campuchia).
* ThÞ trêng Trung Quèc:
Trong thêi gian tíi ®©y ®Ó më réng thÞ trêng, gi¶i ph¸p ph¸t triÓn quan hÖ th¬ng m¹i víi Trung Quèc nh sau:
- TiÕp tôc t¨ng cêng quan hÖ th¬ng m¹i víi Trung Quèc. §Èy m¹nh quan hÖ bu«n b¸n víi c¸c c«ng ty lín theo tËp qu¸n quèc tÕ. §èi víi bu«n b¸n biªn giíi, cÇn cã sù tæ chøc tèt h¬n bëi ®©y lµ ®Çu ra cña hµng lo¹t mÆt hµng khã xuÊt (hoÆc t¹m thêi khã xuÊt).
- TiÕp tôc hç trî c¸c doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng kinh doanh t¹m nhËp - t¸i xuÊt vµ kinh doanh chuyÓn khÈu víi kh¸ch hµng Trung Quèc nhng cã biÖn ph¸p ®Ó ®¶m b¶o an toµn hµng ho¸ vµ an toµn thanh to¸n cho c¸c ho¹t ®éng nµy.
- Ng©n hµng Nhµ níc cÇn nghiªn cøu biÖn ph¸p t¨ng cêng vai trß cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i trong ho¹t ®éng thanh to¸n mËu dÞch biªn giíi. VÊn ®Ò hµng ®Çu hiÖn nay cha ph¶i lµ ®ång tiÒn thanh to¸n mµ lµ thanh to¸n qua ng©n hµng ®Ó ®¶m b¶o an toµn tuyÖt ®èi cho c¸c l« hµng xuÊt khÈu.
Ho¹ch ®Þnh kÕ ho¹ch ph¸t triÓn c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu, x©y dùng c¸c chî biªn giíi ®Ó ®Þnh híng ho¹t ®éng cho c¸c m« h×nh tæ chøc thÞ trêng vïng biªn giíi, ®¶m b¶o lîi Ých cña ta.
C¸c mÆt hµng chñ yÕu xuÊt khÈu sang Trung Quèc trong thêi gian tíi ®©y sÏ lµ: cao su, h¶i s¶n, rau qu¶, h¹t ®iÒu, dÇu thùc vËt vµ hµng b¸ch ho¸.
Trung Quèc lµ níc nhËp khÈu cao su lín trªn biªn giíi, hµng n¨m cã nhu cÇu nhËp khÈu tõ 800 ngµn ®Õn 1 triÖu tÊn cao su thiªn nhiªn vµ cao su tæng hîp. HiÖn nay Trung Quèc lµ b¹n hµng mua cao su sè 1 cña ViÖt Nam, do thÞ trêng Trung Quèc chÊp nhËn sö dông c¸c s¶n phÈm cao su ®îc lµm tõ mñ cao su chÊt lîng trung b×nh. ChÊt lîng cao su 3L, cña ta ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña Trung Quèc, l¹i cã gi¸ thÊp h¬n chñng lo¹i RSS nªn thay v× mua RSS, Trung Quèc chuyÓn sang mua cao su 3L cña ViÖt Nam. HiÖn nay phÝa Trung Quèc ®ang më cöa thÞ trêng cao su theo c¸c cam kÕt víi c¸c níc trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO. Theo Tæng C«ng ty Cao su th× hµng n¨m cã thÓ tiªu thô 100.000 tÊn cao su sang Trung Quèc.
Lîng h¶i s¶n tiªu thô sang Trung Quèc ®ang t¨ng víi tèc ®é cao, Trung Quèc mua cña ta mét sè lîng lín c¸c lo¹i h¶i s¶n kh« (mùc kh«, c¸ kh«), chñ yÕu qua ®êng biªn mËu. Do ®ã cã thÓ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¶ h¶i s¶n ®«ng l¹nh vµ h¶i s¶n kh« vµo Trung Quèc. VÊn ®Ò tån t¹i hiÖn nay lµ ®ång tiÒn thanh to¸n vµ an toµn thanh to¸n. C¸c doanh nghiÖp thuû s¶n thêng b¸n thu ngo¹i tÖ tù do chuyÓn ®æi, nay ®a vµo Trung Quèc ®Ó nhËn l¹i nh©n d©n tÖ theo mét ph¬ng thøc kh«ng mÊy an toµn nªn kh«ng yªn t©m. V× vËy Ng©n hµng Nhµ níc vµ c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt cÇn quan t©m gi¶i quyÕt cho doanh nghiÖp.
MÆt hµng qu¶ t¬i, lµ mÆt hµng thu ®îc nhiÒu lîi Ých nhÊt trong viÖc ph¸t triÓn quan hÖ th¬ng m¹i víi Trung Quèc. Trung Quèc cã thÓ nhËp khÈu nhiÒu lo¹i tr¸i c©y kh¸c nhau cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, khi xuÊt khÈu sang thÞ trêng Trung Quèc cÇn cã sù theo dâi ho¹t ®éng cña ®èi thñ c¹nh tranh trùc tiÕp lµ c¸c doanh nghiÖp cña Th¸i Lan.
Cho ®Õn nay Trung Quèc vÉn lµ b¹n hµng sè 1 cña ta vÒ h¹t ®iÒu. ViÖc tiªu thô h¹t ®iÒu sang Trung Quèc kh«ng gÆp khã kh¨n g×, thËm chÝ cßn ®îc gi¸ h¬n lµ xuÊt sang c¸c thÞ trêng kh¸c (gi¸ USD danh nghÜa). Tuy nhiªn thanh to¸n b»ng Nh©n d©n tÖ ®Ó råi ph¶i nhËp hµng tiªu dïng, hµng cã chÊt lîng trung b×nh vÒ b¸n thu l¹i tiÒn ViÖt lµ kh«ng cã lîi cho nÒn kinh tÕ còng nh dÔ mang l¹i rñi ro cho doanh nghiÖp.
Theo sè liÖu cña Trung Quèc, hµng n¨m Trung Quèc nhËp cña ViÖt Nam tõ 40.000 ®Õn 50.000 tÊn dÇu thùc vËt c¸c lo¹i. §©y lµ mÆt hµng cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn trong thêi gian tíi.
Hµng B¸ch ho¸ (b¸nh kÑo, ®å uèng, chÊt tÈy röa…) ®· xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu trªn thÞ trêng c¸c tØnh phÝa Nam Trung Quèc. Tuy nhiªn, c¸c doanh nghiÖp cÇn lu ý ®Õn viÖc kh«ng ngõng c¶i tiÕn chÊt lîng hµng ho¸ ®a sang Trung Quèc ®Ó gi÷ v÷ng thÞ trêng vµ qua thÞ trêng Trung Quèc lµm quen dÇn víi viÖc tiÕn ra thÞ trêng ngoµi trong nh÷ng n¨m tíi ®©y.
* ThÞ trêng Hµn Quèc:
Trong thêi gian tíi ®©y, ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang thÞ trêng Hµn Quèc, cÇn tËp trung xö lý c¸c vÊn ®Ò sau ®©y:
- Do ta nhËp siªu víi Hµn Quèc rÊt lín (tõ 800 - 900 triÖu USD/n¨m) nªn cã thÓ sö dông yÕu tè nµy ®Ó thuyÕt phôc Hµn Quèc cã nh÷ng nh©n nhîng thùc sù vÒ më cöa thÞ trêng.
- Víi kim ng¹ch nhËp khÈu hµng n¨m b»ng 1/2 NhËt B¶n, Hµn Quèc lµ thÞ trêng nhiÒu tiÒm n¨ng. H¬n n÷a, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang Hµn Quèc vµ t¨ng tû träng cña Hµn Quèc trong kim ng¹ch xuÊt khÈu sÏ gióp chóng ta tr¸nh ®îc nguy c¬ phô thuéc vµo mét khèi thÞ trêng nµo ®ã. Trong thêi gian tíi níc ta cã thÓ duy tr× vµ ®Èy m¹nh kim ng¹ch xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng: dÖt may, h¶i s¶n, giµy dÐp, rau qu¶, than ®¸, dîc liÖu, dõa vµ s¶n phÈm dõa. Khi tiÕp cËn kh¸ch hµng tiÒm tµng ë Hµn Quèc, doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn göi cho hä catalogue hoÆc mÉu hµng kÌm theo b¶ng gi¸ vµ ®iÒu kiÖn giao hµng cô thÓ. Kh«ng nªn rót l¹i hoÆc thay ®æi c¸c d÷ kiÖn trong b¶n chµo hµng nÕu b¶n chµo hµng ®ã vÉn cßn trong thêi h¹n hiÖu lùc bëi kh¸ch hµng Hµn Quèc thêng coi chµo hµng lµ hîp ®ång, dï hîp ®ång chÝnh thøc cha ®îc ký. Sau khi thµnh c«ng th¬ng vô ®Çu tiªn, nÕu nhËn thÊy kh¶ n¨ng ph¸t triÓn lµ cã th× doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn më chi nh¸nh t¹i Hµn Quèc hoÆc thuª mét ®¹i lý Hµn Quèc ®Ó khuÕch tr¬ng c«ng viÖc kinh doanh. T¹i Hµn Quèc cã mét HiÖp héi gäi lµ HiÖp héi c¸c §¹i lý Ngo¹i th¬ng Hµn Quèc (AFTAK), ®îc chÝnh phñ Hµn Quèc cho thµnh lËp vµo n¨m 1970 ®Ó quy tô c¸c doanh nghiÖp chuyªn lµm ®¹i lý cho c¸c nhµ s¶n xuÊt hoÆc xuÊt khÈu níc ngoµi.
* ThÞ trêng §µi Loan:
NhiÒu chuyªn gia dù b¸o r»ng:
Sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO, §µi Loan còng sÏ t×m mäi c¸ch vËn ®éng ®Ó gia nhËp WTO víi nh÷ng cam kÕt vÒ më cöa thÞ trêng cßn réng h¬n Trung Quèc. §Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh gia nhËp, cã thÓ §µi Loan sÏ ®¬n ph¬ng gi¶m bít hµng rµo thuÕ vµ phi quan thuÕ (hiÖn ®· lµm mét phÇn). §©y còng sÏ lµ mét thuËn lîi cho viÖc ®Èy m¹nh th©m nhËp thÞ trêng §µi Loan.
§Ó n©ng cao ¶nh hëng cña m×nh trªn trêng Quèc tÕ, §µi Loan cã xu híng ®Èy m¹nh hç trî tµi chÝnh cho c¸c níc nghÌo th«ng qua c¸c ch¬ng tr×nh hç trî ®Çu t, hç trî tÝn dông xuÊt khÈu, thËm chÝ cho vay c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n. Trong chõng mùc nhÊt ®Þnh, doanh nghiÖp cña ViÖt Nam cã thÓ tËn dông xu híng nµy cña §µi Loan ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hoÆc ®Ó trî gióp doanh nh©n §µi Loan t¹i ViÖt Nam xuÊt khÈu ®i níc thø ba.
Thêi gian tíi ®©y, cÇn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng nh s¶n phÈm gç, h¶i s¶n, cao su, dÖt may, giµy dÐp, rau qu¶ vµ chÌ, c¸c s¶n phÈm nh c¬ khÝ vµ ®iÖn gia dông do c¬ së cã vèn ®Çu t cña §µi Loan s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam.
* ThÞ trêng Hång K«ng:
- H¶i s¶n hiÖn ®ang lµ mÆt hµng chiÕm tû träng cao nhÊt trong kim ng¹ch xuÊt khÈu sang Hång k«ng, thêng xuyªn chiÕm 10-11% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu h¶i s¶n cña ViÖt Nam. ViÖc duy tr× vµ ph¸t triÓn thÞ trêng nµy cã ý nghÜa hÕt søc quan träng ®èi víi ngµnh thuû s¶n. GÇn ®©y Côc vÖ sinh Hång K«ng cã ®a ra mét sè yªu cÇu vÒ vÖ sinh thùc phÈm ®èi víi hµng thuû s¶n t¬i sèng Bé Thuû s¶n cÇn phæ biÕn c¸c yªu cÇu nµy tíi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu h¶i s¶n ®Ó hä cã biÖn ph¸p b¶o ®¶m chÊt lîng h¶i s¶n xuÊt khÈu vµo Hång k«ng.
- MÆt hµng rau qu¶ còng lµ mÆt hµng cã thÓ ph¸t triÓn xuÊt khÈu sang Hongkong trong thêi gian tríc m¾t. §iÒu ®¸ng chó ý lµ nªn tËp trung vµo qu¶ t¬i bëi kh«ng thÓ c¹nh tranh ®îc víi Trung Quèc vÒ rau.
- Sau rau qu¶, mÆt hµng níc chÊm, mµ chñ yÕu lµ níc m¾m, lµ mÆt hµng cã thÓ vµ cÇn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu sang Hång k«ng. Dung lîng thÞ trêng lµ h¬n 35 triÖu lÝt/n¨m, t¬ng ®¬ng 64 triÖu USD. Th¸i Lan ®ang b¸n vµo Hång k«ng kho¶ng 11 triÖu lÝt/n¨m trong khi ViÖt Nam chØ b¸n ®îc kho¶ng 250 ngµn lÝt. §©y lµ mÆt hµng mµ ta bÞ Th¸i Lan chÌn Ðp trªn toµn thÕ giíi, kh«ng riªng g× t¹i Hång k«ng. Trong thêi gian tíi cÇn chó ý c¸c biÖn ph¸p c¶i tiÕn chÊt lîng, bao b×, giµnh l¹i thÞ trêng tõ tay Th¸i Lan.
- H¹t ®iÒu còng lµ mÆt hµng cã thÓ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo Hång k«ng. HiÖn nay ViÖt Nam ®ang chiÕm vÞ trÝ sè 1 trong sè c¸c níc b¸n h¹t ®iÒu vµo Hång k«ng vµ chiÕm kho¶ng 45 % thÞ phÇn. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ n©ng thÞ phÇn nay lªn h¬n n÷a ®Ó thu ngo¹i tÖ chuyÓn ®æi thay v× b¸n sang Trung Quèc thu Nh©n d©n tÖ.
* ThÞ trêng c¸c níc ASEAN:
ASEAN lµ thÞ trêng mµ ta thêng xuyªn nhËp siªu (n¨m 2000 nhËp siªu tõ ASEAN lµ 1,9 tû USD, b»ng 73% kim ng¹ch xuÊt khÈu sang khu vùc nµy). Trong bèi c¶nh ®ã, vÊn ®Ò ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cho ASEAN ®Ó tiÕn tíi th¬ng m¹i c©n b»ng lµ vÊn ®Ò cã tÇm quan träng hµng ®Çu. Tuy nhiªn, c¸c lo¹i hµng mµ ta cã thÕ m¹nh th× c¸c níc ASEAN còng cã, søc c¹nh tranh cña mét sè mÆt hµng trong sè ®ã thËm chÝ cßn m¹nh h¬n ta. §Ó cã thÓ tiÕn tíi th¬ng m¹i c©n b»ng víi ASEAN, cÇn ph¶i cã mét sè gi¶i ph¸p nh sau:
Hµng n¨m ViÖt Nam nhËp khÈu mét sè lîng linh kiÖn xe m¸y vµ ph©n bãn rÊt lín tõ thÞ trêng ASEAN (gÇn 80% kim ng¹ch linh kiÖn xe m¸y vµ h¬n 50% kim ng¹ch ph©n bãn). §©y lµ hai mÆt hµng nhËp khÈu cã ®iÒu kiÖn nªn cã thÓ thay ®æi theo híng kh«ng cÊp 100% chØ tiªu cho c¸c doanh nghiÖp, nhµ níc nªn thu vÒ Ýt nhÊt lµ 50% ®Ó tæ chøc ®Êu thÇu hµng ®æi hµng, Indonesia vµ Philippines sö dông BULOG vµ NFA ®Ó quyÕt ®Þnh mua hay kh«ng mua g¹o cña ta vµ mçi lÇn muèn xuÊt g¹o cho hä ®Òu ph¶i ®µm ph¸n víi hai tæ chøc nµy.
b. ThÞ trêng Ch©u ¢u
* Liªn minh ch©u ¢u (EU)
Trong thêi gian tíi ®©y, ®Ó ph¸t triÓn xuÊt khÈu sang EU, cÇn thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p lín nh sau:
- ChÕ ®é qu¶n lý nhËp khÈu cña EU hÕt søc phøc t¹p nªn viÖc thu thËp th«ng tin vµ phæ biÕn th«ng tin ®Õn c¸c doanh nghiÖp lµ viÖc cã tÇm quan träng hµng ®Çu. Theo tÝnh to¸n cña UNCTAD, do thiÕu th«ng tin vµ kh«ng hiÓu râ c¸c quy ®Þnh vÒ thñ tôc cña EU, c¸c níc ®ang ph¸t triÓn chØ thùc sù sö dông ®îc 48% c¸c u ®·i cña EU trong chÕ ®é GSP. NÕu kh«ng lµm tèt c«ng t¸c thu thËp vµ phæ biÕn th«ng tin th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ kh«ng thÓ tËn dông ®îc mäi c¬ héi ®Ó th©m nhËp vµo thÞ trêng EU.
- ChÕ ®é u ®·i GSP ®ang mÊt dÇn ý nghÜa do EU hµng n¨m ®Òu tiÕn hµnh gi¶m thuÕ MFN theo quy ®Þnh cña vßng ®µm ph¸n uruguay. ChÕ ®é h¹n ng¹ch cho hµng dÖt may còng hÕt hiÖu lùc vµo n¨m 2005. V× lý do ®ã, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn hÕt søc chó träng ®Õn viÖc n©ng cao chÊt lîng hµng ho¸, gi÷ g×n uy tÝn cña m×nh trong viÖc thùc hiÖn hîp ®ång, ®¶m b¶o duy tr× ®îc toµn bé c¸c mèi quan hÖ b¹n hµng nh»m chuÈn bÞ cho thêi kú "hËu GSP" vµ "hËu h¹n ng¹ch " nãi trªn.
Bé Th¬ng m¹i chñ tr×, phèi hîp víi c¸c Bé ngµnh h÷u quan, tiÕn hµnh ®µm ph¸n vµ tho¶ thuËn víi EU vÒ c¸c vÊn ®Ò cßn tån t¹i trong quan hÖ th¬ng m¹i ViÖt Nam - EU. Chñ yÕu tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò sau ®©y:
- Phèi hîp víi EU trong viÖc kiÓm so¸t lîng giµy dÐp mang xuÊt xø ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo EU, tr¸nh nguy c¬ EU ¸p ®Æt h¹n ng¹ch cho ViÖt Nam.
- T×m hiÓu râ c¸c quy ®Þnh cña EU vÒ ®iÒu kiÖn nu«i trång vµ chÕ biÕn thuû s¶n ®Ó tr×nh ChÝnh phñ cÊp vèn cho c¸c doanh nghiÖp n©ng cao thiÕt bÞ, c¶i thiÖn m«i trêng, ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña EU vÒ vÖ sinh thùc phÈm.
- §Ò nghÞ EU ¸p dông trë l¹i møc thuÕ 12% cho mÆt hµng b¸nh ®a nem vµ t¨ng h¹n ng¹ch thuÕ quan cña mÆt hµng s¾n lªn 6 v¹n tÊn/n¨m.
- §Ò nghÞ EU sím cïng ta xem xÐt l¹i HiÖp ®Þnh dÖt may ®Ó n©ng h¹n ng¹ch lªn tõ 30% ®Õn 50% cho tõng chñng lo¹i vµ n©ng møc chuyÓn h¹n ng¹ch gi÷a c¸c níc ASEAN tõ 10% lªn 20%.
- KhuyÕn khÝch ho¹t ®éng cña CLB doanh nh©n EU t¹i ViÖt Nam ®Ó qua ®ã n¾m b¾t thªm th«ng tin vÒ thÞ trêng EU vµ t¨ng cêng kh¶ n¨ng lobby cña ta víi c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn cña EU.
* ThÞ trêng Liªn bang Nga:
Lµ mét thÞ trêng lín, giµu tiÒm n¨ng nhng Nga cßn ®ang ë vµo giai ®o¹n khã kh¨n. Khã kh¨n lín nhÊt khi ®i vµo thÞ trêng nµy lµ vÊn ®Ò vèn cña c¸c doanh nghiÖp Nga. §¹i ®a sè c¸c doanh nghiÖp Nga, kÓ c¶ doanh nghiÖp nhµ níc, ®Òu gÆp khã kh¨n vÒ vèn nªn rÊt thiÕu ngo¹i tÖ, kh¶ n¨ng më L/C theo th«ng lÖ quèc tÕ rÊt yÕu. HiÖn nay c¸c nhµ kinh doanh hµng nhËp ë Liªn bang Nga thêng ®Ò nghÞ ngêi xuÊt khÈu giao hµng vÒ kho ngo¹i quan, b¸n ®Õn ®©u thanh to¸n ®Õn ®Êy. Nh vËy rñi ro trong xuÊt nhËp khÈu vÉn r¬i vµo ngêi xuÊt khÈu v× nÕu kh«ng tiªu thô ®îc hµng th× mäi chi phÝ lu kho còng nh gi¶i quyÕt hµng tån ®Òu do ngêi xuÊt khÈu chÞu.
Do m«i trêng kinh doanh vµ luËt ph¸p ë Liªn bang Nga cha ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ nªn trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hiÖn tîng lËu thuÕ diÔn ra phæ biÕn. RÊt nhiÒu c«ng ty xuÊt khÈu níc ngoµi vµ c«ng ty kinh doanh hµng nhËp khÈu t¹i Nga Ýt nhiÒu ®Òu dÝnh lÝu ®Õn viÖc man khai gi¸ trÞ, chñng lo¹i, C/O hµng ho¸ ®Ó trèn thuÕ, lËu thuÕ. V× vËy, nÕu hµng nhËp vµo Liªn bang Nga theo ®êng chÝnh thèng, tr¶ ®óng quy ®Þnh c¸c kho¶n thuÕ th× khã tiªu thô vµ kh«ng c¹nh tranh ®îc víi hµng nhËp lËu theo c¸c con ®êng kh¸c nhau.
Kh©u vËn t¶i vµ vÊn ®Ò nan gi¶i lín ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu gi÷a ViÖt Nam vµ Liªn bang Nga. Ph¬ng tiÖn vËn t¶i duy nhÊt hiÖn nay chØ cßn lµ container nªn chi phÝ vËn t¶i rÊt cao, kh«ng phï hîp víi nh÷ng l« hµng lín vµ hµng kh«ng cã gi¸ trÞ cao. Cíc phÝ cao céng thªm chi phÝ vËn t¶i néi ®Þa, chi phÝ thñ tôc h¶i quan vµ c¶ng phÝ ®¾t ®á ®· lµm cho gi¸ hµng cña ViÖt Nam nhËp vµo Liªn bang Nga bÞ ®éi lªn, nhiÒu khi qu¸ møc chÊp nhËn cña thÞ trêng vµ thêi gian vËn chuyÓn gi÷a hai níc, cã lu ý yÕu tè tû gi¸ ngo¹i tÖ kh«ng æn ®Þnh th× trong nhiÒu trêng hîp ®a hµng tiªu dïng cã tÝnh thêi trang, thêi vô vµo thÞ trêng Liªn bang Nga trë nªn rÊt rñi ro.
VÊn ®Ò th©m nhËp vµ më réng thÞ trêng Nga víi träng t©m vÒ hµng ho¸ lµ cao su, chÌ, thùc phÈm chÕ biÕn, rau qu¶, ho¸ phÈm tiªu dïng, dÖt may, giµy dÐp vµ thñ c«ng mü nghÖ. ViÖt Nam vµ Liªn bang Nga cã thÓ tho¶ thuËn tiÕp tôc nhËp vËt t thiÕt bÞ n¨ng lîng theo ph¬ng thøc thanh to¸n mét phÇn b»ng tiÒn, mét phÇn b»ng hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®Ó t¹o ®Çu ra cho mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu. CÇn chó ý ®©y chØ lµ sù trî gióp ban ®Çu cña nhµ níc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, t¹o c¬ héi cho hµng ho¸ cña hä xuÊt hiÖn trªn thÞ trêng Nga. C¸c doanh nghiÖp cÇn n¾m b¾t c¬ héi nµy ®Ó t×m hiÓu nhu cÇu ®Ých thùc cña thÞ trêng vÒ chñng lo¹i, mÉu m·, kiÓu d¸ng, gi¸ thµnh… tõ ®ã cã chiÕn lîc th©m nhËp cô thÓ. Kh«ng nªn coi xuÊt khÈu tr¶ nî lµ c¬ héi ®Èy ®i nh÷ng mÆt hµng thÊp cÊp vµ kÐm chÊt lîng. Mét sè hµng cã thÓ xuÊt khÈu sang thÞ trêng Nga nh g¹o, thÞt, cao su, chÌ, hµng n«ng s¶n thùc phÈm vµ hµng tiªu dïng kh¸c.
§Ó bu«n b¸n víi Nga, nhÊt ®Þnh ph¶i cã luång tµu biÓn hîp lý, víi cíc phÝ vËn t¶i ë møc chÊp nhËn ®îc. §Ò nghÞ ChÝnh phñ hç trî ph¬ng ¸n t¨ng cêng ph¬ng thøc chuyÓn ®i Odessa vµ Vladivostok víi møc gi¸ c¹nh tranh hoÆc Nhµ níc ph¶i hç trî mét phÇn gi¸ cíc. Thêi gian ®Çu (cã thÓ lµ 1,2 n¨m), ChÝnh phñ sÏ hç trî mét phÇn cíc phÝ cho doanh nghiÖp. Nh÷ng tµu ch¹y tuyÕn Nga sÏ ®îc miÔn mäi kho¶n thu cña Nhµ níc nh phÝ cËp cÇu, phÝ hoa tiªu, thuÕ vèn thËm chÝ hoµn thuÕ nhiªn liÖu (nÕu cã)… ®Ó gi¶m chi phÝ. §ång thêi cã biÖn ph¸p b¶o l·nh tÝn dông, ®Ó xuÊt khÈu hµng ho¸ sang Nga ®îc thuËn lîi, an toµn.
* ThÞ trêng §«ng ¢u vµ SNG:
Hµng xuÊt khÈu sang §«ng ¢u vµ SNG cña ViÖt Nam hiÖn nay chñ yÕu lµ hµng may mÆc, giÇy dÐp, thùc phÈm chÕ biÕn, thñ c«ng mü nghÖ, g¹o, cµ phª, cao su (sè lîng nhá) vµ thuû s¶n. Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c níc §«ng ¢u vµ SNG ®ang gi¶m dÇn. DiÖn b¹n hµng còng ®ang bÞ thu hÑp. Sè níc nhËp khÈu hµng cña ViÖt Nam víi kim ng¹ch ®¸ng kÓ, ®ñ ®Ó xuÊt hiÖn trong danh b¹ thèng kª, ®· rót tõ 7 níc xuèng cßn 4 níc (Ba Lan, Ucraina, Sec vµ Slovakia). C¸c níc Anbani, Bungary, Hungary, Belarussia hÇu nh kh«ng cã kim ng¹ch nhËp khÈu tõ ViÖt Nam hoÆc cã nhng do ®i theo ®êng gi¸n tiÕp.
Do c¸c níc §«ng ¢u vµ SNG ®Òu gÆp khã kh¨n vÒ tµi chÝnh nªn mét trong nh÷ng híng cÇn nghiªn cøu lµ t¨ng cêng th¬ng m¹i hµng ®æi hµng víi tõng níc Céng ®ång ngêi ViÖt t¹i c¸c níc §«ng ¢u vµ mét sè níc SNG lµ céng ®ång lín nhng t¹m thêi cha cã nh÷ng biÓu hiÖn phøc t¹p nh céng ®ång ngêi ViÖt t¹i Liªn bang Nga. NhiÒu ngêi, ®Æc biÖt lµ ë SÐc vµ Ba Lan, ®· t¹o dùng ®îc c¸c c¬ së kinh doanh cña riªng m×nh, mét sè cã tÇm cì kh¸, §©y lµ mét lîi thÕ trong viÖc th©m nhËp thÞ trêng cÇn ph¶i ®îc duy tr× vµ ph¸t triÓn.
c. ThÞ trêng ch©u Mü:
Träng t©m cña khu vùc B¾c Mü lµ thÞ trêng Hoa Kú. §©y lµ thÞ trêng nhËp khÈu lín nhÊt thÕ giíi nhng l¹i kh«ng ®ßi hái qu¸ kh¾t khe nh ngêi tiªu dïng ë Ch©u ¢u hay NhËt B¶n nªn tÊt c¶ c¸c níc, ®Æc biÖt lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, ®Òu cè g¾ng t¨ng cêng xuÊt khÈu s¶n phÈm cña m×nh sang Hoa Kú.
HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú ®îc ký kÕt trong n¨m 2000 lµ mét nh©n tè quan träng t¹o thuËn lîi cho xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. N¨m 2001 HiÖp ®Þnh ®· ®îc phª chuÈn vµ b¾t ®Çu thÓ hiÖn t¸c dông cña HiÖp ®Þnh tõ n¨m 2002.
Hoa Kú lµ níc nhËp khÈu cµ phª lín nhÊt thÕ giíi. Dù kiÕn trong 10 n¨m tíi nhu cÇu nhËp khÈu cµ phª cña Hoa Kú vÉn tiÕp tôc t¨ng ë møc trªn díi 10% n¨m. Trong nh÷ng n¨m tíi ®©y, mÆt hµng cµ phª cßn cã triÓn väng t¨ng kim ng¹ch trªn thÞ trêng Hoa Kú do thuÕ MFN vµ chi phÝ MFN ®Òu b»ng 0%.
Hµng n¨m Hoa Kú nhËp khÈu mét sè lîng lín h¹t tiªu cha xay vµ ®· xay, ViÖt Nam cã thÓ t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu h¹t tiªu trùc tiÕp vµo thÞ trêng Hoa Kú mµ kh«ng ph¶i qua trung gian trªn thÞ trêng. Dù kiÕn ViÖt Nam sÏ vît qua c¸c níc nh Trung Quèc vµ T©y Ban Nha ®Ó trë thµnh 1 trong 5 níc xuÊt khÈu h¹t tiªu lín nhÊt vµo Hoa Kú.
Hoa Kú lµ níc nhËp khÈu c¶ chÌ ®en vµ chÌ xanh víi kim ng¹ch b×nh qu©n kho¶ng 130 triÖu USD/n¨m (riªng n¨m 1998 nhËp 170 triÖu USD). ChÌ ®en chiÕm tû träng kh¸ lín (kho¶ng 80%) trong tæng lîng chÌ nhËp khÈu. Do thuÕ nhËp khÈu chÌ ®en lµ 0% cho c¶ MFN vµ phi MFN nªn nÕu cã c¶i tiÕn vÒ chÊt lîng, chÌ ®en cña ta cßn cã kh¶ n¨ng t¨ng kim ng¹ch trªn thÞ trêng Hoa Kú. Møc t¨ng b×nh qu©n cã thÓ ®¹t tíi trªn 20%/n¨m. Riªng chÌ xanh khi HiÖp ®Þnh Th¬ng m¹i ®îc th«ng qua ®· cã møc ph¸t triÓn tèt do møc thuÕ phi MFN chªnh lÖch qu¸ lín so víi thuÕ MFN (20% so víi 7%).
Hoa Kú lµ níc nhËp khÈu h¶i s¶n lín thø hai trªn thÕ giíi sau NhËt B¶n. C¸c lo¹i h¶i s¶n ®îc nhËp khÈu nhiÒu lµ t«m, t«m hïm, sß vµ cua, trong ®ã t«m cã gi¸ trÞ lín nhÊt (trªn 2 tû USD/n¨m). Víi dung lîng thÞ trêng lªn tíi gÇn 3 tû USD/n¨m, triÓn väng t¨ng xuÊt khÈu t«m lµ kh¸ lín nÕu vÊn ®Ò sinh thùc phÈm ®îc quan t©m chu ®¸o.
Hoa Kú lµ níc nhËp khÈu nhiÒu thùc phÈm chÕ biÕn. Lo¹i thùc phÈm chÕ biÕn chñ yÕu cña ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo Hoa Kú hiÖn nay lµ t«m chÕ biÕn. Kim ng¹ch xuÊt khÈu thùc phÈm chÕ biÕn nãi chung vµ t«m chÕ biÕn nãi riªng cã thÓ t¨ng ë møc trªn 30%/n¨m vµ tíi n¨m 2005 cã thÓ trë thµnh níc thø hai (sau Th¸i Lan) trong sè c¸c níc xuÊt khÈu thùc phÈm chÕ biÕn vµo Hoa Kú.
Dung lîng thÞ trêng gèm sø t¹i Hoa Kú lµ lín theo dù b¸o nhu cÇu nhËp khÈu sÏ t¨ng tõ 7% ®Õn 15%/n¨m. Tuy nhiªn, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng gèm sø cña ta vµo Hoa Kú vÉn cßn rÊt nhá bÐ, chiÕm cha ®Çy 0,1% kim ng¹ch nhËp khÈu cña Hoa Kú. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do thuÕ phÝ MFN qu¸ chªnh lÖch so víi thuÕ MFN. Kh¶ n¨ng tiªu thô hµng cña ViÖt Nam lµ t¬ng ®èi tèt bëi mÉu m· cña ViÖt Nam kh«ng kÐm g× hµng Trung Quèc. Khi ®îc hëng thuÕ nhËp khÈu MFN nh hµng Trung Quèc th× kim ng¹ch cã thÓ ®¹t tíi hµng tr¨m triÖu USD/n¨m.
Hoa Kú lµ mét trong nh÷ng thÞ trêng nhËp khÈu hµng dÖt may lín nhÊt thÕ giíi. Hµng dÖt may cña ViÖt Nam ®· xuÊt hiÖn trªn thÞ trêng Hoa Kú nhng kim ng¹ch cßn rÊt nhá so víi tiÒm n¨ng, chñ yÕu lµ do møc chªnh lÖch gi÷a thuÕ MFN vµ phi MFN qu¸ lín, thêng tõ 30% ®Õn 40%. Do cã lîi thÕ vÒ gi¸ nh©n c«ng nªn kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may sang Hoa Kú dù kiÕn sÏ t¨ng m¹nh khi HiÖp ®Þnh Th¬ng m¹i ®îc th«ng qua. Tuy nhiªn, møc t¨ng trëng cã thÓ sÏ bÞ h¹n chÕ trong nh÷ng n¨m tiÕp theo bëi Hoa Kú thêng cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®¬n ph¬ng ®Ó k×m h·m xuÊt khÈu hµng dÖt may khi hä kh«ng muèn.
HiÖn nay, xuÊt khÈu ngµnh hµng giÇy dÐp vµo Hoa Kú cã thuËn lîi lµ thuÕ phÝ MFN kh«ng cao nh ®èi víi hµng dÖt may, møc chªnh lÖch gi¸ thuÕ MFN vµ phi, MFN còng kh«ng lín nh ®èi víi hµng dÖt may. Sau khi HiÖp ®Þnh Th¬ng m¹i ®îc th«ng qua, do kh«ng bÞ ¸p ®Æt h¹n ng¹ch, kim ng¹ch xuÊt khÈu giµy dÐp sÏ t¨ng trëng m¹nh víi tèc ®é t¨ng t¬ng ®èi bÒn v÷ng qua c¸c n¨m.
d. ThÞ trêng AUSTRALIA.
Trong nh÷ng n¨m qua, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo Australia ®· kh«ng t¨ng lªn nhng møc t¨ng nµy chñ yÕu lµ nhê t¨ng xuÊt khÈu dÇu th«. C¸c mÆt hµng kh¸c cã kim ng¹ch t¬ng ®èi kh¸ lµ dÖt may, h¶i s¶n, giÇy dÐp vµ h¹t ®iÒu.
XuÊt khÈu giµy dÐp sang Australia cã thuËn lîi lµ møc thuÕ nhËp khÈu thÊp (trung b×nh kho¶ng 18%) l¹i kh«ng qu¸ thiªn vÒ giµy cao cÊp nh thÞ trêng NhËt. Tuy nhiªn, do d©n sè Ýt nªn c¸c ®¬n hµng thêng lµ cã trÞ gi¸ nhá vµ ®ßi hái mÉu m· ®a d¹ng. §Ó t¨ng xuÊt khÈu, viÖc h¹ gi¸ thµnh ®Ó c¹nh tranh víi giµy Trung Quèc lµ viÖc kh¸ khã kh¨n, do vËy cã thÓ xuÊt khÈu theo h×nh thøc nhËp nguyªn liÖu chÝnh vµ s¶n xuÊt trong níc ®Ó xuÊt khÈu.
VÒ h¶i s¶n, mÆc dï lµ níc xuÊt khÈu lín nhng Austrailia còng nhËp kh¸ nhiÒu h¶i s¶n t¬i vµ chÕ biÕn. ViÖt Nam hµng n¨m ®· xuÊt ®îc vµo Austrailia 15 - 16 triÖu USD h¶i s¶n nhng míi chØ chiÕm kho¶ng 5% kim ng¹ch nhËp khÈu h¶i s¶n cña thÞ trêng nµy. Céng ®ång ngêi ViÖt ®Þnh c t¹i Austrailia lµ céng ®ång lín, cã nhu cÇu rÊt cao vÒ h¶i s¶n chÕ biÕn truyÒn thèng nh níc m¾m, m¾m t«m, m¾m c¸ vµ h¶i s¶n kh«.
VÒ hµng may mÆc, Australia nhËp khÈu hµng n¨m kho¶ng 1 tû USD, chñ yÕu tõ Trung Quèc, Fiji, New Zealand vµ Ên §é. Tuy kh«ng cã h¹n ng¹ch (b·i bá tõ n¨m 1993) vµ thuÕ nhËp khÈu vÉn ®îc gi¶m ®Òu qua c¸c n¨m nhng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may cña ViÖt Nam vµo thÞ trêng nµy vÉn kh«ng t¨ng lªn ®îc do gÆp ph¶i sù c¹nh tranh m¹nh víi Trung Quèc vµ nh÷ng níc cã quan hÖ ®Æc biÖt víi Australia tõ nhiÒu n¨m qua nh Fiji vµ New Zealand.
§Æc ®iÓm kinh doanh cña c¸c nhµ b¸n bu«n, b¸n lÎ Australia lµ thÝch nhËp qua trung gian, Ýt khi tù m×nh ®i t×m thÞ trêng ®Ó nhËp khÈu trùc tiÕp. Ngoµi ra, khi ®· quen lµm víi ai th× th¬ng nh©n Australia thêng g¾n bã víi ngêi ®ã, hiÕm khi bá kh¸ch hµng nµy ®Ó chuyÓn sang kh¸ch hµng kh¸c. §©y lµ ®Æc ®iÓm t©m lý rÊt quan träng cña ngêi d©n Australia. §èi víi hä, quan hÖ c¸ nh©n mËt thiÕt, h÷u h¶o cã ý nghÜa quan träng. V× lý do ®ã, nÕu kh«ng biÕt c¸ch gi÷ ch÷ tÝn vµ gi÷ quan hÖ tèt víi kh¸ch hµng Australia th× sÏ rÊt khã lµm ¨n víi thÞ trêng nµy, ®Æc biÖt lµ tríc mét ®èi thñ m¹nh c¶ vÒ gi¸ c¶, c¶ vÒ ch÷ tÝn trong kinh doanh nh Trung Quèc.
e. ThÞ trêng trung cËn §«ng vµ Nam ¸.
HiÖn nay ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu ®îc mét sè mÆt hµng vµo hai khu vùc thÞ trêng nµy (nh g¹o, chÌ, cµ phª, h¹t tiªu, hµng may mÆc, ®iÖn tö…) nhng chñ yÕu lµ th«ng qua mét níc thø ba. Kim ng¹ch do ta xuÊt trùc tiÕp cßn kh¸ nhá bÐ. Mét ®iÓm cÇn lu ý lµ toµn bé c¸c níc trong khu vùc, kÓ c¶ nh÷ng níc ®· tõng ph¸t triÓn theo ®êng lèi kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, ®Òu ®· ¸p dông c¬ chÕ thÞ trêng vµ hiÖn ®ang cã sù g¾n kÕt víi nhau th«ng qua viÖc h×nh thµnh c¸c liªn kÕt kinh tÕ khu vùc nh khèi liªn minh quan thuÕ Nam Ch©u Phi, khèi c¸c níc sö dông ®ång Franc ë T©y Phi, khèi Maghreb t¹i B¾c Phi, khèi c¸c níc vïng VÞnh…. Th¬ng m¹i gi÷a c¸c níc trong khèi ®îc ¸p dông nh÷ng u ®·i ®Æc biÖt. V× lý do ®ã, trong chiÕn lîc th©m nhËp thÞ trêng, cÇn chän thÞ trêng träng ®iÓm cho tõng khèi vµ lÊy ®ã lµm bµn ®¹p ®Ó tiÕn vµo c¸c níc trong khèi nh Dubai (TiÓu V¬ng quèc ¶ rËp).
f. ThÞ trêng ch©u phi.
T¹i khu vùc Ch©u Phi, thÞ trêng träng ®iÓm sÏ lµ Nam Phi bëi ®©y lµ thÞ trêng cã søc tiªu thô kh¸ dï d©n sè chØ kho¶ng 42 triÖu ngêi. C¸c c«ng ty cña Nam Phi thuéc lo¹i cã uy tÝn trªn thÞ trêng thÕ giíi, lµm ¨n nghiªm tóc theo t¸c phong ch©u ¢u. C¸c mÆt hµng cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu lµ hµng dÖt may, giÇy dÐp, cµ phª vµ g¹o. HiÖn t¹i cßn thiÕu th«ng tin vÒ thÞ trêng Nam PhÝ nãi riªng vµ toµn bé khu vùc ch©u Phi nãi chung. Do vËy cÇn ph¶i nghiªn cøu kü vÒ th©m nhËp thÞ trêng Nam Phi vµ thÞ trêng c¸c níc l©n cËn.
2.2 T¨ng cêng n¨ng lùc tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp
Vèn lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc nan gi¶i cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. §¹i ®a sè c¸c doanh nghiÖp cña ta trong t×nh tr¹ng Ýt vèn vµ thiÕu vèn trÇm träng. Tuy ®· cã nh÷ng nç lùc cña ChÝnh phñ vµ c¸c ng©n hµng nh»m t×m c¸ch th¸o gì nh÷ng khã kh¨n, víng m¾c trong viÖc cho doanh nghiÖp vay vèn ®Ó s¶n xuÊt vµ kinh doanh nhng cho ®Õn nay vÉn cha gi¶i quyÕt ®îc mét c¸ch triÖt ®Ó.
V× vËy ®Ó cã vèn cho ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu, c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i cÇn chñ ®éng tÝch cùc díi mäi h×nh thøc ®Ó huy ®éng mäi nguån vèn cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ.
2.3 §æi míi kü thuËt c«ng nghÖ
Kü thuËt c«ng nghÖ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ xuÊt khÈu. V× vËy, doanh nghiÖp th¬ng m¹i cÇn cã chÝnh s¸ch ®Çu t c«ng nghÖ míi, tiªn tiÕn, hoµn thiÖn c«ng nghÖ s½n cã vµo c¸c kh©u nh bao gãi, chÕ biÕn, qu¶n lý còng nh qu¶n trÞ chiÕn lîc Marketing... nh»m gi¶m chi phÝ, n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng kinh doanh th¬ng m¹i trong lÜnh vùc xuÊt khÈu.
2.4 N©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý kinh doanh
Do ®Æc ®iÓm níc ta míi thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ chÕ qu¶n lý nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ trêng, trong bèi c¶nh chung nh vËy n¨ng lùc qu¶n lý kinh doanh cña c¸c cÊp qu¶n lý cßn yÕu, kinh nghiÖm thùc tÕ cha nhiÒu. C¸c doanh nghiªp th¬ng m¹i cÇn cã chÝnh s¸ch u tiªn cho c«ng t¸c ®µo t¹o, cÇn tranh thñ c¸c nguån hç trî tµi chÝnh cña Nhµ níc vµ c¸c tæ chøc trong níc còng nh quèc tÕ cho c«ng t¸c ®µo t¹o ®Ó cã ®îc nh÷ng chuyªn gia giái ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña doanh nghiÖp. §Ó ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao cÇn kÕt hîp c¶ ®µo t¹o ë nh÷ng níc tiªn tiÕn víi ®µo t¹o vµ thùc tËp ë nh÷ng níc tiªu thô s¶n phÈm xuÊt khÈu.
2.5 N©ng cao tr×nh ®é nguån nh©n lùc
Song song víi viÖc ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý kinh doanh cña c¸c cÊp qu¶n lý, c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i còng cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch ®µo t¹o t¬ng øng cho nguån nh©n lùc hiÖn cã vµ cho t¬ng lai. CÇn kÕt hîp ®µo t¹o c¶ kü n¨ng, x¶o, tr×nh ®é tay nghÒ víi n©ng cao thÓ lùc, vµ ý thøc chÊp hµnh kû luËt lao ®éng cña hä.
2.6 §Èy m¹nh liªn doanh, liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu
Nh ®· nªu, thùc tr¹ng c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung cã qui m« nhá, vèn Ýt, c«ng nghÖ l¹c hËu, tr×nh ®é qu¶n lý cßn h¹n chÕ..., l¹i thiÕu kinh nghiÖm thùc tÕ trong kinh doanh xuÊt khÈu. V× vËy ®Ó t¨ng cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng xuÊt khÈu, rÊt cÇn cã sù liªn doanh, liªn kÕt hç trî lÉn nhau gi÷a c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i thùc hiÖn xuÊt khÈu víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. C¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i ngoµi thùc hiÖn tiªu thô hµng xuÊt khÈu cÇn cã tr¸ch nhiÖm: th«ng tin, híng dÉn, ®Þnh híng cho c¸c nhµ s¶n xuÊt vÒ mÆt hµng còng nh thÞ trêng xuÊt khÈu; thùc hiÖn liªn doanh, liªn kÕt víi c¸c nhµ s¶n xuÊt díi c¸c h×nh thøc hç trî vÒ tµi chÝnh, ®Çu t ®Ó më réng s¶n xuÊt, ®æi míi kü thuËt c«ng nghÖ, gióp ®µo t¹o kü n¨ng qu¶n lý, ®µo t¹o nguån nh©n lùc...
KÕt luËn ch¬ng III
Ch¬ng III ®· dù b¸o t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi ®Õn n¨m 2010 ®ång thêi v¹ch ra ®Þnh híng vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn ngo¹i th¬ng ViÖt nam. §Ó thùc hiÖn tèt ®îc chñ tr¬ng vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ, trong ®ã lÜnh vùc kinh doanh xuÊt khÈu ®ãng mét vai trß rÊt quan träng cÇn ph¶i ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n n÷a m«i trêng kinh doanh xuÊt khÈu. Ch¬ng III còng ®· ®a ra mét sè kiÕn nghÞ, ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn m«i trêng kinh doanh xuÊt khÈu trªn ph¬ng diÖn lµ c¸c chÝnh s¸ch, c¸c biÖn ph¸p cña m«i trêng vÜ m« vµ m«i trêng vi m« nh»m gióp c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i ViÖt Nam cã nhiÒu thuËn lîi h¬n trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu.
KÕt luËn
Ho¹t ®éng kinh doanh trong m«i trêng quèc tÕ kh¸c nhiÒu so víi ho¹t ®éng trong m«i trêng néi ®Þa v× vËy viÖc nghiªn cøu c¸c yÕu tè m«i trêng kinh doanh xuÊt khÈu cã mét tÇm quan träng ®Æc biÖt, ¶nh hëng m¹nh mÏ tíi ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp. Trong m«i trêng kinh doanh quèc tÕ, hÇu hÕt nh÷ng thµnh c«ng trong giao dÞch xuÊt khÈu ®Òu do nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ ®óng thÞ trêng níc ngoµi. ViÖc ®¸nh gi¸ kh«ng ®óng c¸c yÕu tè m«i trêng kinh doanh quèc tÕ sÏ g©y nªn nh÷ng thua lç ®¸ng tiÕc.
Khãa luËn ®· ®i s©u ph©n tÝch ®¸nh gi¸ m«i trêng kinh doanh xuÊt khÈu, mét sè thÞ trêng quèc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam thêi gian qua; ®Ò ra mét sè kiÕn nghÞ, gi¶i ph¸p hoµn thiÖn m«i trêng vÜ m«, vi m« nh»m hç cho ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp, gióp c¸c doanh nghiÖp cã c¬ së ho¹ch ®Þnh môc tiªu, chiÕn lîc vµ ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh xuÊt khÈu kÞp thêi, n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ trêng quèc tÕ, gióp doanh nghiÖp ViÖt Nam cã c¬ héi lùa chän, x¸c ®Þnh thÞ trêng vµ mÆt hµng xuÊt khÈu.
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
Khoaluan.doc- Bia.doc
- phuluc.doc
- Quang tot nghiep-hoanchinh.doc
