Mối quan hệ của lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất trong quá trình CNH - HĐH của nước ta hiện nay

§Ò tµi: VËn dông mét néi dung triÕt häc ®Ó nghiªn cøu mét hiÖn t­îng thùc tÕ. Më ®Çu HiÖn nay, trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra cuéc ch¹y ®ua ph¸t triÓn kinh tÕ rÊt s«i ®éng, c¸c n­íc nhanh chãng thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ nh»m ®­a kinh tÕ ph¸t triÓn, trong ®ã con ng­êi lµ vÞ trÝ trung t©m. Muèn vËy c¸c n­íc kh«ng cßn con ®­êng nµo kh¸c lµ ph¶i thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®ại ho¸. Do vËy vÊn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸ lµ vÊn ®Ò chung mang tÝnh toµn cÇu khiÕn mäi ng­êi ®Òu ph¶i quan tâm nghiªn cøu. Trong giai đoạn hiện nay, Việt Nam vÉn thuéc lo¹i nh÷ng n­íc nghÌo nhÊt thÕ giíi, nÒn kinh tÕ còn ë t×nh tr¹ng l¹c hËu, ®Êt n­íc ch­a thoát khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi, l¹m ph¸t cßn ë møc cao, s¶n xuÊt ch­a æn ®Þnh, t×nh h×nh mÊt c©n ®èi vÉn nghiªm träng, béi chi ng©n s¸ch cßn lín, tèc ®é t¨ng d©n sè cao, lao ®éng thÊt nghiÖp hoÆc kh«ng ®ñ viÖc lµm ngµy cµng t¨ng (6,28% d©n sè thµnh thÞ thÊt nghiÖp), ®êi sèng nh©n d©n cßn nhiÒu khã kh¨n; tæng s¶n phÈm quèc d©n (GDP) tÝnh theo ®Çu ng­êi thuéc lo¹i thÊp nhÊt thÕ giíi: 220USD, tèc ®é t¨ng b×nh qu©n chËm h¬n nhiÒu n­íc trong khu vùc. G¾n liÒn víi nÒn kinh tÕ ®ã lµ lèi lµm ¨n t¶n m¹n vµ tuú tiÖn cña s¶n xuÊt nhá. Cïng víi nh÷ng thuyÒn thèng tèt ®Ñp mµ chóng ta ®ang kÕ thõa còng cã nh÷ng truyÒn thèng l¹c hËu cña những người đã chết ®ang ®Ì nÆng lªn vai ng­êi ®ang sèng... V× vËy muèn kh«ng bÞ tôt hËu xa h¬n n÷a, muèn æn ®Þnh mäi mÆt ®Ó ®i lªn vµ ph¸t triÓn th× tÊt yÕu ph¶i thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Héi nghÞ lÇn thø VI Ban chÊp hµnh trung ­¬ng §¶ng céng s¶n ViÖt Nam kho¸ VII (tõ 24/11/1993 ®Õn 1/12/1993) vµ §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm kú (20-25/1/1994) ®· x¸c ®Þnh tíi ®©y n­íc ta “chuyÓn dÇn sang mét thêi kú ph¸t triÓn míi, ®Èy tíi mét b­íc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, nh»m t¹o thªm nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm, ®Èy nhanh tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, c¶i thiÖn h¬n n÷a ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n. §©y lµ nhiÖm vô trung t©m cã tÇm quan träng hµng ®Çu trong thêi gian tíi.”Chñ tr­¬ng ®ã tiÕp tôc ®­îc hoµn thiÖn vµ cã b­íc ph¸t triÓn míi ë c¸c §¹i héi VII,VIII,IX vµ trong nhiÒu NghÞ quyÕt quan träng cña Trung ­¬ng. Song dùa vµo ®©u ®Ó ®¶m b¶o viÖc thùc hiÖn nã cho thËt hiÖu qu¶ vµ kh«ng ph¶i tr¶ gi¸ qu¸ ®¾t th× l¹i kh«ng dÔ dµng; bëi v× tõ chç thÊy ®­îc tÝnh tÊt yÕu nÕu kh«ng cÈn thËn l¹i dÔ sa vµo duy ý chÝ nh­ ®· tõng x¶y ra tr­íc ®©y hoÆc tr¸i l¹i nÕu chØ thÊy khã kh¨n, bÊt lîi, thiÕu ®iÒu kiÖn råi cam chÞu tôt hËu th× l¹i lµ mét tai häa. C«ng nghiÖp hãa ë n­íc ta xuÊt ph¸t tõ ®iÓm rÊt thÊp vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi, vÒ ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt vµ tõ tr¹ng th¸i kh«ng phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é vµ tÝnh chÊt ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Vận dụng vốn kiến thức đã học kết hợp với việc nghiên cứu tài liệu trong các sách tham khảo và trên mạng internet,… tôi mạnh dạn chọn đề tài “Mối quan hệ của lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất trong quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa của nước ta hiện nay” để làm chủ để cho bài luận của mình. Néi dung 1. Nhận thức chung 1.1 Ph­¬ng thøc s¶n xuÊt Víi tÝnh c¸ch lµ ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, ph­¬ng thøc s¶n xuÊt biÓu thÞ c¸ch thøc con ng­êi thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt ë nh÷ng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh cña x· héi loµi ng­êi. Víi mét c¸ch thøc nhÊt ®Þnh cña sù s¶n xuÊt x· héi, trong ®êi sèng x· héi sÏ xuÊt hiÖn nh÷ng tÝnh chÊt, kÕt cÊu vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm t­¬ng øng vÒ mÆt x· héi. §èi víi sù vËn ®éng cña lÞch sö loµi ng­êi, còng nh­ sù vËn ®éng cña mçi x· héi cô thÓ, sù thay ®æi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt bao giê còng lµ sù thay ®æi cã tÝnh chÊt c¸ch m¹ng. Trong sù thay ®æi ®ã, c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ, x· héi... ®­îc chuyÓn sang mét chÊt míi. Ph­¬ng thøc s¶n xuÊt lµ c¸i mµ nhê nã ng­êi ta cã thÓ ph©n biÖt ®­îc sù kh¸c nhau cña nh÷ng thêi ®¹i kinh tÕ kh¸c nhau. Dùa vµo ph­¬ng thøc s¶n xuÊt ®Æc tr­ng cña mçi thêi ®¹i lÞch sö, ng­êi ta hiÓu thêi ®¹i lÞch sö ®ã thuéc vÒ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµo. C. M¸c viÕt: “ Nh÷ng thêi ®¹i kinh tÕ kh¸c nhau kh«ng ph¶i ë chç chóng s¶n xuÊt ra c¸i g× mµ lµ ë chç chóng s¶n xuÊt b»ng c¸ch nµo, víi nh÷ng t­ liÖu lao ®éng nµo” Ph­¬ng thøc s¶n xuÊt, c¸ch thøc mµ con ng­êi ta tiÕn hµnh s¶n xuÊt chÝnh lµ sù thèng nhÊt gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt ë mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh vµ quan hÖ s¶n xuÊt t­¬ng øng. 1.2 Lùc l­îng s¶n xuÊt Trong hÖ thèng c¸c kh¸i niÖm cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ c¸c kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ quan hÖ mµ C. M¸c gäi lµ “ quan hÖ song trïng” cña b¶n th©n sù s¶n xuÊt x· héi: quan hÖ cña ng­êi víi tù nhiªn vµ quan hÖ cña con ng­êi víi nhau. Lùc l­îng s¶n xuÊt biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a ng­êi víi giíi tù nhiªn. Lùc l­îng s¶n xuÊt nãi lªn n¨ng lùc thùc tÕ cña con ng­êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra cña c¶i x· héi. Lùc l­îng s¶n xuÊt bao gåm ng­êi lao ®éng víi kinh nghiÖm s¶n xuÊt, kü n¨ng lao ®éng, biÕt sö dông t­ liÖu s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt.Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, lao ®éng cña con ng­êi vµ t­ liÖu s¶n xuÊt, tr­íc hÕt lµ c«ng cô lao ®éng kÕt hîp víi nhau t¹o thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt. Trong ®ã, “ lùc l­îng s¶n xuÊt hµng ®Çu cña toµn thÓ nh©n lo¹i lµ c«ng nh©n, lµ ng­êi lao ®éng” T­ liÖu s¶n xuÊt bao gåm ®èi t­îng lao ®éng vµ t­ liÖu lao ®éng. Trong t­ liÖu lao ®éng cã c«ng cô lao ®éng vµ nh÷ng t­ liÖu lao ®éng kh¸c cÇn thiÕt cho viÖc vËn chuyÓn b¶o qu¶n s¶n phÈm.... Trong t¸c phÈm Sù khèn cïng cña triÕt häc, C. M¸c ®· nªu mét t­ t­ëng quan träng vÒ vai trß cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®èi víi viÖc thay ®æi c¸c quan hÖ x· héi. C. M¸c viÕt: “ Nh÷ng quan hÖ x· héi ®Òu g¾n liÒn mËt thiÕt víi nh÷ng lùc l­îng s¶n xuÊt. Do cã ®­îc nh÷ng lùc l­îng s¶n xuÊt míi, loµi ng­êi thay ®æi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt cña m×nh, vµ do thay ®æi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt, c¸ch kiÕm sèng cña m×nh, loµi ng­êi thay ®æi tÊt c¶ quan hÖ x· héi cña m×nh. C¸i cèi xay quay b»ng tay ®­a l¹i x· héi cã l·nh chóa, c¸i cèi xay ch¹y b»ng h¬i n­íc ®­a l¹i x· héi nhµ t­ b¶n c«ng nghiÖp” 1.3 Quan hÖ s¶n xuÊt Trong hÖ thèng c¸c kh¸i niÖm cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, kh¸i niÖm lùc l­îng s¶n xuÊt biÓu thÞ mÆt thø nhÊt cña mèi “ quan hÖ song trïng” cña b¶n th©n sù s¶n xuÊt x· héi- quan hÖ cña con ng­êi víi tù nhiªn; cßn khái niÖm quan hÖ s¶n xuÊt biÓu thÞ mÆt thø hai cña quan hÖ ®ã- quan hÖ cña con ng­êi víi con ng­êi trong s¶n xuÊt. Së dÜ quá tr×nh s¶n xuÊt x· héi cã thÓ diÔn ra b×nh th­êng, chÝnh lµ v× trong sù s¶n xuÊt ®ã, mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi con ng­êi tån t¹i thèng nhÊt víi mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi giíi tù nhiªn. Trong s¶n xuÊt, mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi tù nhiªn thÓ hiÖn thµnh nh÷ng tr×nh ®é kh¸c nhau cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, mèi quan hÖ ®ã ®­îc x©y dùng trong vµ th«ng qua nh÷ng quan hÖ kh¸c nhau gi÷a ng­êi víi ng­êi, tøc lµ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt. Trong t¸c phÈm Lao ®éng lµm thuª vµ t­ b¶n, C. M¸c viÕt: “ Trong s¶n xuÊt, ng­êi ta kh«ng chØ quan hÖ víi giíi tù nhiªn. Ng­êi ta kh«ng thÓ s¶n xuÊt ®­îc nÕu kh«ng kÕt hîp víi nhau theo mét c¸ch nµo ®ã ®Ó ho¹t ®éng chung vµ ®Ó trao ®æi ho¹t ®éng víi nhau. Muèn s¶n xuÊt ®­îc ng­êi ta ph¶i cã nh÷ng mèi liªn hÖ vµ quan hÖ nhÊt ®Þnh víi nhau; vµ quan hÖ cña hä víi giíi tù nhiªn, tøc lµ viÖc s¶n xuÊt” Nh­ vËy, trong sù s¶n xuÊt ra ®êi sèng x· héi cña m×nh, con ng­êi ta, dï muèn hay kh«ng còng buéc ph¶i duy tr× vµ thùc hiÖn nh÷ng quan hÖ nhÊt ®Þnh víi nhau. nh÷ng quan hÖ nµy mang tÝnh tÊt yÕu vµ kh«ng phô thuéc vµo ý muèn cña ai c¶. §ã chÝnh lµ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, quan hÖ s¶n xuÊt lµ do con ng­êi t¹o ra, song nã tu©n theo nh÷ng quy luËt tÊt yÕu, kh¸ch quan sù vËn ®éng cña ®êi sèng x· héi. Quan hÖ s¶n xuÊt bao gåm nh÷ng mÆt c¬ b¶n sau ®©y: + Quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi ®èi víi viÖc së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. + Quan hÖ gi÷a ng­êi vµ ng­êi ®èi víi viÖc tæ chøc qu¶n lý. + Quan hÖ gi÷a ng­êi vµ ng­êi ®èi víi viÖc ph©n phèi s¶n phÈm lao ®éng. Víi tÝnh c¸ch lµ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ kh¸ch quan, kh«ng phô thuéc vµo ý muèn cña con ng­êi, quan hÖ s¶n xuÊt lµ nh÷ng quan hÖ mang tÝnh vËt chÊt thuéc ®êi sèng x· héi. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x· héi cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ lµ c¬ së s©u xa cña ®êi sèng tinh thÇn x· héi. Ba mÆt quan hÖ ®ã trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi lu«n g¾n bã víi nhau, t¹o thµnh mét hÖ thèng mang tÝnh æn ®Þnh t­¬ng ®èi so víi sù vËn ®éng kh«ng ngõng cña lùc l­îng s¶n xuÊt. C¸c quan hÖ s¶n xuÊt cña mét ph­¬ng thøc s¶n xuÊt lµ mét hÖ thèng bao gåm nhiÒu mèi quan hÖ phong phó vµ ®a d¹ng biÓu hiÖn d­íi nhiÒu h×nh thøc. Mçi mÆt quan hÖ cña hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt cã vai trß vµ ý nghÜa riªng biÖt, x¸c ®Þnh, khi nã t¸c ®éng tíi nÒn s¶n xuÊt x· héi nãi riªng vµ tíi toµn bé tiÕn tr×nh lÞch sö nãi chung. TÝnh chÊt cña quan hÖ s¶n xuÊt tr­íc hÕt ®­îc quy ®Þnh bëi quan hÖ së h÷u ®èi víi t­ liÖu s¶n xuÊt- biÓu hiÖn thµnh chÕ ®é së h÷u- lµ ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. Trong hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt cña mçi nÒn kinh tÕ- x· héi x¸c ®Þnh, quan hÖ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt lu«n lu«n cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi tÊt c¶ c¸c quan hÖ x· héi kh¸c . Quan hÖ së h÷u lµ quan hÖ xuÊt ph¸t, quan hÖ c¬ b¶n, quan hÖ trung t©m cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt. ChÝnh quan hÖ së h÷u- quan hÖ gi÷a c¸c tËp ®oµn ng­êi trong viÖc chiÕm h÷u c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt ®· quy ®Þnh ®Þa vÞ cña tõng tËp ®oµn trong hÖ thèng s¶n xuÊt x· héi. §Õn l­ît m×nh, ®Þa vÞ cña tõng tËp ®oµn ng­êi trong hÖ thèng s¶n xuÊt l¹i quy ®Þnh c¸ch thøc mµ c¸c tËp ®oµn trao ®æi ho¹t ®éng cho nhau, quy ®Þnh c¸ch thøc mµ c¸c tËp ®oµn tæ chøc qu¶n lý qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Cuèi cïng, chÝnh quan hÖ së h÷u lµ c¸i quyÕt ®Þnh ph­¬ng thøc ph©n phèi s¶n phÈm cho c¸c tËp ®oµn ng­êi theo ®Þa vÞ cña hä ®èi víi hÖ thèng s¶n xuÊt x· héi. “ §Þnh nghÜa quyÒn së h÷u t­ s¶n kh«ng ph¶i lµ g× kh¸c mµ lµ tr×nh bµy tÊt c¶ nh÷ng quan hÖ x· héi cña s¶n xuÊt t­ s¶n”.( 7). Trong c¸c h×nh th¸i kinh tÕ- x· héi mµ loµi ng­êi ®· tõng tr¶i qua, lÞch sö ®· chøng kiÕn sù tån t¹i cña hai lo¹i h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n ®èi víi t­ liÖu s¶n xuÊt: së h÷ t­ nh©n vµ së h÷u c«ng céng. Së h÷u c«ng céng lµ lo¹i h×nh mµ trong ®ã t­ liÖu s¶n xuÊt thuéc vÒ mäi thµnh viªn cña mçi céng ®ång. Nhê c¬ së ®ã nªn vÒ mÆt nguyªn t¾c, c¸c thµnh viªn cña mçi céng ®ång b×nh ®¼ng víi nhau trong tæ chøc lao ®éng vµ trong ph©n phèi s¶n phÈm. Do t­ liÖu s¶n xuÊt lµ tµi s¶n chung cña c¶ céng ®èng nªn c¸c quan hÖ x· héi trong s¶n xuÊt vËt chÊt vµ trong ®êi sèng x· héi nãi chung, trë thµnh quan hÖ hîp t¸c, t­¬ng trî gióp ®ì lÉn nhau. Ng­îc l¹i, trong c¸c chÕ ®é t­ h÷u, do t­ liÖu chØ n»m trong tay mét sè Ýt ng­êi nªn cña c¶i x· héi kh«ng thuéc vÒ sè ®«ng mµ thuéc vÒ sè Ýt ng­êi ®ã. C¸c quan hÖ x· héi, do vËy, trë thµnh bÊt b×nh ®¼ng, quan hÖ thèng trÞ vµ bÞ trÞ. §èi kh¸ng x· héi trong c¸c x· héi tån t¹i chÕ ®é t­ h÷u tiÒm tµng kh¶ n¨ng trë thµnh ®èi kh¸ng gay g¾t. C¸c nhµ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c- Lª nin ®· chØ râ trong c¸c chÕ ®é së h÷u t­ nh©n cña c¸c x· héi ®iÓn h×nh trong lÞch sö( së h÷u t­ nh©n cña x· héi chiÕm h÷u n« lÖ, së h÷u t­ nh©n trong chÕ ®é phong kiÕn vµ së h÷u t­ nh©n trong chÕ ®é t­ b¶n) th× chÕ ®é së h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa lµ ®Ønh cao cña lo¹i së h÷u nµy. C. M¸c vµ Ph. ¡ngghen ®· chøng minh r»ng chÕ ®ộ t­ b¶n chñ nghÜa kh«ng ph¶i lµ h×nh thøc së h÷u cuèi cïng trong lÞch sö x· héi loµi ng­êi. Chñ nghÜa x· héi dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, dï sím hay muén còng sÏ ®ãng vai trß phñ ®Þnh ®èi víi chÕ ®é t­ h÷u. Trong hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt, c¸c quan hÖ vÒ mÆt tæ chøc, qu¶n lý s¶n xuÊt lµ c¸c quan hÖ cã kh¶ n¨ng quyÕt ®Þnh mét c¸ch trùc tiÕp quy m«, tèc ®é, hiÖu qu¶ vµ xu h­íng cña mçi nÒn s¶n xuÊt cô thÓ. B»ng c¸ch n¾m b¾t c¸c nh©n tè x¸c ®Þnh cña mét nÒn s¶n xuÊt, ®iÒu khiÓn vµ tæ chøc c¸ch thøc vËn ®éng cña c¸c nh©n tè ®ã, c¸c quan hÖ tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt cã kh¶ n¨ng ®Èy nhanh hoÆc k×m h·m c¸c qu¸ tr×nh kh¸ch quan cña s¶n xuÊt. C¸c quan hÖ vÒ mÆt tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt lu«n lu«n cã xu h­íng thÝch øng víi kiÓu quan hÖ së h÷u thèng trÞ cña mçi nÒn s¶n xuÊt cô thÓ. Do vËy, viÖc sö dông hîp lý c¸c quan hÖ tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt sÏ cho phÐp toµn bé hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt cã kh¶ n¨ng v­¬n tíi tèi ­u. Trong tr­êng hîp ng­îc l¹i, c¸c quan hÖ qu¶n lý vµ tæ chøc cã thÓ lµm biÕn d¹ng quan hÖ së h÷u, ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi. HiÖn nay, nhê øng dông nh÷ng thµnh tùu to lín cña khoa häc qu¶n lý hiÖn ®¹i nªn vai trß cña c¸c quan hÖ tæ chøc vµ qu¶n lý ®èi víi s¶n xuÊt, ®Æc biÖt ®èi víi viÖc ®iÒu hµnh s¶n xuÊt, ®Æc biÖt ®èi víi viÖc ®iÒu hµnh s¶n xuÊt ë tÇm vÜ m«, trªn thùc tÕ ®· t¨ng lªn gÊp béi so víi vµi thËp kû tr­íc ®©y. §©y lµ ®iÒu rÊt ®¸ng l­u ý trong viÖc ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ vai trß cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. Bªn c¹nh c¸c quan hÖ vÒ mÆt tæ chøc- qu¶n lý, trong hÖ thèng c¸c quan hÖ s¶n xuÊt, c¸c quan hÖ vÒ mÆt ph©n phèi s¶n phÈm lao ®éng còng lµ nh÷ng nh©n tè cã ý nghÜa hÕt søc to lín ®èi víi sù v©n ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ- x· héi. MÆc dï bÞ phô thuéc vµo c¸c quan hÖ së h÷u vµ vµo tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt, song do cã kh¶ n¨ng kÝch thÝch trùc tiÕp vµo lîi Ých cña con ng­êi, nªn c¸c quan hÖ ph©n phèi lµ “ chÊt xóc t¸c” cña c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ- x· héi. Quan hÖ ph©n phèi cã thÓ thóc ®Èy tèc ®é vµ nhÞp ®iÖu cña sù s¶n xuÊt, lµm n¨ng ®éng toµn bé ®êi sèng kinh tÕ- x· héi; hoÆc trong tr­êng hîp ng­îc l¹i, nã cã kh¶ n¨ng k×m h·m s¶n xuÊt, k×m h·m sù ph¸t triÓn cña x· héi. 1.4 Quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, chóng tån t¹i kh«ng t¸ch rêi nhau mµ t¸c ®éng biÖn chøng lÉn nhau h×nh thµnh quy luËt phæ biÕn cña toµn bé lÞch sö loµi ng­êi- Quy luËt vÒ sù phï hîp quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Quy luËt nµy v¹ch ra tÝnh chÊt phô thuéc kh¸ch quan cña quan hÖ s¶n xuÊt vµo sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. §Õn l­ît m×nh, quan hÖ s¶n xuÊt t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt. TÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt Khuynh h­íng cña s¶n xuÊt x· héi lµ kh«ng ngõng biÕn ®æi theo chiÒu h­íng tiÕn bé. Sù biÕn ®æi ®ã, xÐt ®Õn cïng, bao giê còng b¾t ®©ï tõ sù biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, tr­íc hÕt lµ cña c«ng cô lao ®éng. Do vËy, lùc l­îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®èi víi sù biÕn ®æi cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt: Tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt trong tõng giai ®o¹n cña lÞch sö loµi ng­êi thÓ hiÖn tr×nh ®é chinh phôc tù nhiªn cña con ng­êi trong giai ®o¹n lÞch sö ®ã. Kh¸i niÖm tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt nãi lªn kh¶ n¨ng cña con ng­êi th«ng qua viÖc sö dông c«ng cô lao ®éng thùc hiÖn qu¸ tr×nh c¶i biÕn giíi tù nhiªn nh»m ®¶m b¶o cho sù sinh tån vµ ph¸t triÓn cña m×nh. Tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt thÓ hiÖn ë: + Tr×nh ®é tæ chøc lao ®éng x· héi. + Tr×nh ®é øng dông khoa häc vµo s¶n xuÊt. + Kinh nghiÖm vµ kü n¨ng lao ®éng cña con ng­êi. + Tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng. Tr×nh ®é cña ph©n c«ng lao ®éng thÓ hiÖn râ rµng nhÊt tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Bªn c¹nh kh¸i niÖm tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt, cßn cã kh¸i niÖm tÝnh chÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt. ChÝnh Ph. ¡ngghen ®· sö dông kh¸i niÖm nµy ®Ó ph©n tÝch lùc l­îng s¶n xuÊt trong c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt kh¸c nhau. TÝnh chÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ tÝnh chÊt cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm. Qu¸ tr×nh nµy phô thuéc vµo tÝnh chÊt cña t­ liÖu s¶n xuÊt vµ lao ®éng. Lùc l­îng s¶n xuÊt cã tÝnh chÊt c¸ nh©n thÓ hiÖn tÝnh chÊt cña t­ liÖu s¶n xuÊt lµ sö dông c«ng cô thñ c«ng vµ tÝnh chÊt cña lao ®éng lµ lao ®éng riªng lÎ. Nh÷ng c«ng cô s¶n xuÊt nh­ bóa, r×u, cµy bõa, xa quay sîi... do mét ng­êi sö dông ®Ó s¶n xuÊt vËt dïng, kh«ng cÇn tíi lao ®éng tËp thÓ, lùc l­îng s¶n xuÊt cãa tÝnh chÊt c¸ nh©n. Khi m¸y mãc ra ®êi ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu ng­êi míi sö dông ®­îc, ®Ó lµm ra mét s¶n phÈm cÇn ph¶i cã sù hîp t¸c cña nhiÒu ng­êi. Mçi ng­êi lµm mét bé phËn c«ng viÖc míi hoµn thµnh ®­îc s¶n phÈm Êy cho nªn lùc l­îng s¶n xuÊt mang tÝnh chÊt x· héi hãa. Ph. ¡ngghen ®· nhËn ®Þnh giai cÊp t­ s¶n “ kh«ng thÓ biÕn nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt cã h¹m Êy thµnh nh÷ng lùc l­îng s¶n xuÊt hïng m¹nh mµ l¹i kh«ng biÕn chóng tõ chç lµ t­ liÖu s¶n xuÊt do c¸ nh©n sö dông thµnh nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt x· héi, chØ cã thÓ ®­îc sö dông chung bëi mét sè ®«ng ng­êi”( 8). Trªn thùc tÕ, tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt kh«ng t¸ch biÖt víi nhau. Quan hÖ s¶n xuÊt ®­îc h×nh thµnh, biÕn ®æi, ph¸t triÓn do lùc l­îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó lao ®éng bít nÆng nhäc vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n, con ng­êi lu«n lu«n t×m c¸ch c¶i tiÕn, hoµn thiÖn c«ng cô lao ®éng vµ chÕ t¹o ra nh÷ng c«ng vô lao ®éng míi, tinh x¶o h¬n. Cïng víi sù biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña c«ng cô lao ®éng th× kinh nghiÖm s¶n xuÊt, thãi quen lao ®éng, kü n¨ng s¶n xuÊt, kiÕn thøc khoa häc cña con ng­êi còng tiÕn bé. Lùc l­îng s¶n xuÊt trë thµnh yÕu tè ho¹t ®éng nhÊt, c¸ch m¹ng nhÊt. Cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ yÕu tè t­¬ng ®èi æn ®Þnh, cã khuynh h­íng l¹c hËu h¬n sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Lùc l­îng s¶n xuÊt lµ néi dung cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt, cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x· héi cña nã. Trong mèi quan hÖ gi÷a néi dung vµ h×nh thøc th× néi dung quyÕt ®Þnh h×nh thøc; h×nh thøc phô thuéc vµo néi dung; néi dung thay ®æi tr­íc, sau ®ã h×nh thøc míi biÕn ®æi theo. TÊt nhiªn, trong quan hÖ víi néi dung , h×nh thøc kh«ng ph¶i lµ mÆt thô ®éng, nã còng t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi viÖc ph¸t triÓn cña néi dung. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt còng h×nh thµnh, biÕn ®æi cho phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Sù phï hîp ®ã lµ ®éng lùc cho lùc l­îng s¶n xuÊt pats triÓn m¹nh mÏ. Nh­ng, lùc l­îng s¶n xuÊt lu«n ph¸t triÓn cßn quan hÖ s¶n xuÊt cã xu h­íng t­¬ng ®èi æn ®Þnh. Khi lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn lªn mét tr×nh ®é míi, quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng cßn phï hîp víi nã n÷a, trë thµnh ch­íng ng¹i ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nã, sÏ n¶y sinh m©u thuÉn gay g¾t gi÷a hai mÆt cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. Sù ph¸t triÓn kh¸ch quan ®ã tÊt yÕu dÉn ®Õn viÖc xãa bá quan hÖ s¶n xuÊt cò, thay thÕ b»ng mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é míi cña lùc l­îng s¶n xuÊt, më ®­êng cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. ViÖc xãa bá quan hÖ s¶n xuÊt cò, thay thÕ nã b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi còng cã nghÜa lµ sù diÖt vong cña mét ph­¬ng thøc s¶n xuÊt ®· lçi thêi vµ sù ra ®êi cña mét ph­¬ng thøc míi. Trong x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng, m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt míi vµ quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi lµ c¬ së kh¸ch quan cña c¸c cuéc ®Êu tranh giai cÊp, ®ång thêi còng lµ tiÒn ®Ò tÊt yÕu cña c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi. C. M¸c ®· nhËn ®Þnh: “ Tíi mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nµo ®ã cña chóng, c¸c lùc l­îng s¶n xuÊt vËt chÊt cña x· héi m©u thuÉn víi nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt hiÖn cã... trong ®ã tõ tr­íc ®Õn nay c¸c lùc l­îng s¶n xuÊt vÉn ph¸t triÓn. Tõ chç lµ nh÷ng h×nh thøc ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, nh÷ng quan hÖ Êy trë thµnh nh÷ng xiÒng xÝch cña c¸c lùc l­îng s¶n xuÊt. Khi ®ã b¾t ®Çu thêi ®¹i mét cuéc c¸ch m¹ng x· héi”( 9). ®ã lµ néi dung quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tr×nh ®é ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö chøng minh vai trß quyÕt ®Þnh cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®èi víi quan hÖ s¶n xuÊt song còng chØ râ r»ng quan hÖ s¶n xuÊt bao giê còng thÓ hiÖn tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc x· héi mµ lùc l­îng s¶n xuÊt dùa vµo ®ã ®ã ®Ó ph¸t triÓn, nã t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt: cã thÓ thóc ®Èy hoÆc l×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt trë thµnh ®éng lùc c¬ b¶n thóc ®Èy më ®­êng cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Ng­îc l¹i, quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi kh«ng cßn phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt, béc lé m©u thuÉn gay g¾t víi lùc l­îng s¶n xuÊt th× trë thµnh “ xiÒng xÝch trãi buéc” k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Song t¸c dông k×m h·m ®ã chØ lµ t¹m thêi, theo tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan, cuèi cïng nã sÏ bÞ thay thÕ b»ng kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Së dÜ quan hÖ s¶n xuÊt cã thÓ t¸c ®éng m¹nh mÏ trë l¹i ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt( thóc ®Èy hoÆc k×m h·m), v× nã quy ®Þnh môc ®Ých cña s¶n xuÊt, quy ®Þnh hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ qu¶n lý x· héi, quy ®Þnh ph­¬ng thøc ph©n phèi phÇn cña c¶i Ýt hay nhiÒu mµ ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng. Do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn th¸i ®é cña qu¶ng ®¹i quÇn chóng lao ®éng- lùc l­îng s¶n xuÊt chñ yÕu cña x· héi; nã t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn hoÆc kÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ viÖc c¶i tiÕn c«ng cô lao ®éng, ¸p dông nh÷ng thµnh tùu khoa häc vµ kü thuËt vµo s¶n xuÊt, hîp t¸c vµ ph©n c«ng lao ®éng.... Tuy nhiªn, kh«ng ®­îc hiÓu mét c¸ch gi¶n ®¬n tÝnh tÝch cùc cña quan hÖ s¶n xuÊt chØ lµ vai trß cña nh÷ng h×nh thøc së h÷u. Mçi kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét hÖ thèng, mét chØnh thÓ h÷u c¬ gåm c¶ ba mÆt: quan hÖ së h÷u, quan hÖ qu¶n lý vµ quan hÖ ph©n phèi. ChØ trong chØnh thÓ ®ã, quan hÖ s¶n xuÊt míi trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy con ng­êi hµnh ®éng nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ quy luËt chung nhÊt cña sù ph¸t triÓn x· héi. Sù t¸c ®éng cña quy luËt nµy ®· ®­a x· héi loµi ng­êi tr¶i qua c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt: c«ng x· nguyªn thñy, chiÕm h÷u n« lÖ, phong kiÕn, t­ b¶n chñ nghÜa vµ ph­¬ng thøc s¶n xuÊt céng s¶n t­¬ng lai. Quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ quy luËt vËn ®éng, ph¸t triÓn cña x· héi qua sù thay thÕ kÕ tiÕp nhau tõ thÊp lªn cao cña c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. Nh­ng kh«ng ph¶i bÊt cø n­íc nµo còng ph¶i nhÊt thiÕt, tuÇn tù tr¶i qua tÊt c¶ c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt mµ loµi ng­êi ®· biÕt ®Õn. Thù tÕ ph¸t triÓn cña lÞch sö nh©n lo¹i cho thÊy, tïy theo ®iÒu kiÖn lÞch sö- cô thÓ, mét sè n­íc cã thÓ bá qua mét hoÆc mét sè ph­¬ng thøc s¶n xuÊt ®Ó tiÕn lªn ph­¬ng thøc s¶n xuÊt míi cao h¬n. §ã chÝnh lµ sù biÓu hiÖn cña quy luËt chung trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi n­íc. Quy luËt chung chi phèi sù vËn ®éng ph¸t triÓn cña tÊt c¶ c¸c n­íc; cßn h×nh thøc, b­íc ®i cô thÓ l¹i tïy thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi n­íc. 2. Nhận thức chung về qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa 2.1 Kh¸i niÖm c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa C«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ, x· héi tõ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh, sang sö dông mét c¸ch phæ biÕn søc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph­¬ng tiÖn vµ ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, dùa trªn sù ph¸t triÓn vµ tiÕn bé khoa häc- c«ng nghÖ, t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng x· héi cao. 2.2 T¸c dông cña c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa - T¹o ®iÒu kiÖn biÕn ®æi vÒ chÊt l­îng s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng søc chÕ ngù cña con ng­êi ®èi víi tù nhiªn, t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ; do ®ã gãp phÇn æn ®Þnh vµ n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n; gãp phÇn quyÕt ®Þnh sù th¾ng lîi cña chñ nghÜa x· héi. - T¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho viÖc cñng cè t¨ng c­êng vai trß kinh tÕ cña Nhµ n­íc; n©ng cao n¨ng lùc tÝch lòy, t¨ng c«ng ¨n viÖc lµm, nhê ®ã lµm t¨ng sù ph¸t triÓn tù do vµ toµn diÖn trong mäi ho¹t ®éng kinh tÕ cña con ng­êi- nh©n tè trung t©m cña nÒn s¶n xuÊt x· héi. - T¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho t¨ng c­êng cñng cè an ninh vµ quèc phßng. - T¹o ®iÒu kiÖn vËt chÊt cho viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ d©n téc tù chñ, ®ñ søc thùc hiÖn sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ. Sù ph©n tÝch trªn cho thÊy mèi quan hÖ g¾n bã trùc tiÕp gi÷a c«ng nghiÖp hãa víi lùc l­îng s¶n xuÊt. C«ng nghiÖp hãa lµ ®Ó thùc hiÖn x· héi hãa vÒ mÆt kinh tÕ, kü thuËt theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Nã cã t¸c dông cã ý nghÜa cùc kú quan träng vµ toµn diÖn; do vËy, §¶ng ta cho r»ng: “ Ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, c«ng nghiÖp hãa ®Êt n­íc... lµ nhiÖm vô trung t©m”( 10) cña thêi kú qu¸ ®é tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta. 2.3 Néi dung c¬ b¶n cña c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa 2.3.1 Trang bÞ kü thuËt vµ c«ng nghÖ theo h­íng hiÖn ®¹i trong c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n Néi dung nµy ®­îc thùc hiÖn qua hai c¸ch: - TiÕn hµnh c¸ch m¹ng khoa häc- kü thuËt, x©y dùng c¬ së vËt chÊt- kü thuËt ®Ó tù trang bÞ - Trang bÞ kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cßn ®­îc thùc hiÖn th«ng qua nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ míi tõ c¸c n­íc tiªn tiÕn NhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ míi lµ c¸ch ®i sím ®­a nhanh n­íc ta lªn hiÖn ®¹i g¾n víi con ®­êng rót ng¾n con ®­êng ph¸t triÓn hiÖn ®¹i. Thùc chÊt cña viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ míi lµ sù chuyÓn ®æi quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông hµng hãa kü thuËt c«ng nghÖ tõ c¸c n­íc c«ng nghiÖp tiªn tiÕn sang c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ kÐm hoÆc ®ang ph¸t triÓn. NÕu nh­ hµng hãa th«ng th­êng th× sù vËn ®éng cña nã ®i tõ n¬i cã gi¸ thÊp ®Õn n¬i cã gi¸ cao, th× tr¸i l¹i hµng hãa kü thuËt c«ng nghÖ l¹i cã ®Æc ®iÓm ®i tõ n¬i cã tr×nh ®é cao ®Õn n¬i cã tr×nh ®é thÊp. §Ó hiÖn thùc hãa viÖc chuyÓn giao cÇn coi träng c¸c ®iÒu kiÖn vÒ vèn vµ ®éi ngò lµm c«ng t¸c nhËn chuyÓn giao... 2.3.2 X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý vµ ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi Sù ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa tu©n thñ c¸c qu¸ tr×nh cã tÝnh quy luËt sau: - Tû träng vµ tuyÖt ®èi lao ®éng n«ng nghiÖp gi¶m dÇn; tû träng vµ sè tuyÖt ®èi lao ®éng c«ng nghiÖp ngµy mét t¨ng lªn. - Tû träng lao ®éng trÝ tuÖ ngµy mét t¨ng vµ chiÕm ­u thÕ so víi lao ®éng gi¶n ®¬n trong tæng lao ®éng x· héi. - Tèc ®é t¨ng lao ®éng trong c¸c ngµnh phi s¶n xuÊt chÊt( dÞch vô) t¨ng nhanh h¬n tèc ®é t¨ng lao ®éng trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt. ë n­íc ta, ph­¬ng h­íng ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi hiÖn nay cÇn triÓn khai trªn c¶ hai ®Þa bµn: tai chç vµ n¬i kh¸c ®Ó ph¸t triÓn vÒ chiÒu réng kÕt hîp ph¸t triÓn theo chiÒu s©u. Trong hai ®Þa bµn nµy cÇn ­u tiªn ®Þa bµn t¹i chç; nÕu cÇn chuyÓn sang ®Þa bµn kh¸c( ®i vïng kinh tÕ míi) ph¶i cã sù chuÈn bÞ chu ®¸o. VÊn ®Ò ph©n c«ng lao ®éng x· héi cã liªn quan chÆt chÏ víi viÖc x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý. C¬ cÊu kinh tÕ hiÓu theo nghÜa réng bao gåm: c¬ cÊu ngµnh vµ lÜnh vùc kinh tÕ, c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ vµ h­íng ph¸t triÓn tªn c¸c vïng kinh tÕ. C¬ cÊu kinh tÕ hiÓu theo nghÜa hÑp lµ tæng thÓ quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, gi÷a c¸c vïng kinh tÕ... trong ®ã, quan hÖ gi÷a c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ dÞch vô lµ ba bé phËn cã tÇm quan träng- “ bé x­¬ng” cña c¬ cÊu kinh tÕ. C¸c quan hÖ nµy ®­îc xem xÐt d­íi c¸c khÝa c¹nh: tr×nh ®é c«ng nghÖ, quy m«, nhÞp ®iÖu ph¸t triÓn gi÷a chóng. X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ lµ yªu cÇu cÇn thiÕt kh¸ch quan cña mçi n­íc trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa. VÊn ®Ò quan träng lµ t¹o ra mét c¬ cÊu kinh tÕ tèi ­u( hîp lý). X©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ ®­îc gäi lµ tèi ­u khi nã ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu sau: - Ph¶n ¸nh ®­îc vµ ®óng c¸c quy luËt kh¸ch quan, nhÊt lµ c¸c quy luËt kinh tÕ. - Phï hîp víi xu h­íng cña sù tiÕn bé cña khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· vµ ®ang diÔn ra nh­ vò b·o trªn thÕ giíi. - Cho phÐp khai th¸c tèi ®a mäi tiÒm n¨ng cña ®Êt n­íc, ngµnh, xÝ nghiÖp, c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u. - Thùc hiÖn sù ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ theo xu h­íng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ngµy cµng ®­îc quèc tÕ hãa, do vËy, c¬ cÊu kinh tÕ ®­îc t¹o dùng ph¶i lµ “ c¬ cÊu më”. - X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ lµ mét qu¸ tr×nh tr¶i qua nh÷ng chÆng ®­êng nhÊt ®Þnh, do vËy x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ cña chÆng ®­êng tr­íc ph¶i sao cho t¹o ®­îc ®µ cho chÆng ®­êng sau. ë n­íc ta qua hµng chôc n¨m x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ ®· ®em l¹i nh÷ng thµnh c«ng nhÊt ®Þnh, t¹o dùng ®­îc mét bé phËn c¬ së vËt chÊt, c«ng nghÖ nhÊt ®Þnh. Song trong viÖc bè trÝ c¬ cÊu kinh tÕ cã nh÷ng sai lÇm kh«ng nhá vÒ c¬ cÊu ngµnh, ch¹y theo c«ng nghiÖp nÆng, c¬ khÝ qu¸ nhiÒu, xem nhÑ c«ng nghiÖp vµ kÕt cÊu h¹ tÇng; ch¹y theo quy m« lín; c«ng nghÖ l¹c hËu... Qua nhiÒu lÇn ®¹i héi, Nh­ng kÓ tõ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI ®Õn nay, d­íi ¸nh s¸ng cña sù ®æi míi nãi chung, trong ®ã cã ®æi míi viÖc x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ, ®Õn nay ®· ®­a l¹i chuyÓn ®éng b­íc ®Çu quan träng. Th«ng qua c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt vµ ph©n c«ng l¹i lao ®éng víi nh÷ng tÝnh quy luËt vèn cã cña nã, thÝch øng víi ®iÒu kiÖn n­íc ta, §¶ng ta ®· x©y dùng mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý: c¬ cÊu kinh tÕ c«ng- n«ng nghiÖp- dÞch vô g¾n víi ph©n c«ng vµ hîp t¸c quèc tÕ s©u réng. C¬ cÊu nãi trªn ë n­íc ta trong thêi kú qu¸ ®é ®­îc thùc hiÖn theo ph­¬ng ch©m: kÕt hîp c«ng nghÖ víi nhiÒu tr×nh ®é, tranh thñ c«ng nghÖ mòi nhän- tiªn tiÕn võa tËn dông ®­îc nguån nh©n lùc dåi dµo, võa cho phÐp rót ng¾n kho¶ng c¸ch l¹c hËu, võa phï hîp víi nguån vèn cã h¹n ë trong n­íc; lÊy quy m« võa vµ nhá lµ chñ yÕu, cã tÝnh ®Õn quy m« lín nh­ng ph¶i lµ quy m« hîp lý vµ cã ®iÒu kiÖn; gi÷ ®­îc nhÞp ®é( tèc ®é) ph¸t triÓn hîp lý, t¹o ra sù c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc kinh tÕ vµ c¸c vïng trong nÒn kinh tÕ... 3. VÊn ®Ò ®æi míi quan hÖ s¶n xuÊt dÉn ®Õn ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam Ở n­íc ta trong c¬ chÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp tr­íc ®©y, ®· cã lóc chóng ta t­ëng r»ng cã thÓ thiÕt lËp ®­îc mét quan hÖ s¶n xuÊt cao h¬n, ®i tr­íc ®Ó më ®­êng cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Song kÕt qu¶ l¹i diÔn ra tr¸i víi mong muèn cña chóng ta. ®ã lµ lùc l­îng s¶n xuÊt kh«ng ph¸t triÓn, t×nh tr¹ng tr× trÖ kÐo dµi, hµng hãa s¶n xuÊt ra kÐm chÊt l­îng, gi¸ thµnh cao kh«ng thÓ c¹nh tranh víi hµng ngo¹i, l¹i khan hiÕm kh«ng ®ñ ®Ó tháa m·n nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng, ®êi sèng nh©n d©n rÊt khã kh¨n. T×nh h×nh trªn do nhiÒu nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan kh¸c nhau. Song, mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng lµ do chóng ta ®· ¸p ®Æt chñ quan mét quan hÖ s¶n xuÊt kh«ng phï hîp víi lùc l­îng s¶n xuÊt . Trong ®iÒu kiÖn lùc l­îng s¶n xuÊt cßn ë tr×nh ®é thÊp kÐm, phæ biÕn lµ s¶n xuÊt nhá nh­ng v× muèn tiÕn nhanh lªn chñ nghÜa x· héi, nªn chóng ta ®· nhÊn m¹nh qu¸ møc quan hÖ së h÷u mµ ch­a chó ý ®óng møc tíi quan hÖ tæ chøc, qu¶n lý vµ quan hÖ ph©n phèi, trao ®æi. Tõ ®ã ®· dÉn ®Õn viÖc më réng å ¹t hai h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ tËp thÓ, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c bÞ ng¨n cÊm hoÆc xãa bá ®Ó chuyÓn sang kinh tÕ quèc doanh vµ tËp thÓ qua c¸c ®ît c¶i t¹o c«ng th­¬ng nghiÖp t­ b¶n t­ doanh. Bªn c¹nh ®ã, viÖc duy tr× qu¸ l©u c¬ chÕ hµnh chÝnh, tËp trung, quan liªu, bao cÊp vµ kÌm theo nã lµ sù ph©n phèi b×nh qu©n, lîi Ých c¸ nh©n ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc ®· k×m h·m søc s¶n xuÊt cña x· héi. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n, t­ b¶n nhµ n­íc ch­a ®­îc ph¸t huy t¸c dông. §éng lùc s¶n xuÊt bÞ gi¶m, ng­êi lao ®éng xa l¸nh t­ liÖu s¶n xuÊt, thê ¬ víi c¸c kÕ ho¹ch cña tËp thÓ vµ Nhµ n­íc. Thùc tÕ ph¸t triÓn kinh tÕ ë n­íc ta gÇn 40 n¨m qua ®· chøng minh r»ng: quan hÖ s¶n xuÊt k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s._.