Mở rộng tín dụng Ngân hàng đối với khu vực kinh tế ngoài quốc doanh ở Việt Nam
Tài liệu Mở rộng tín dụng Ngân hàng đối với khu vực kinh tế ngoài quốc doanh ở Việt Nam: ... Ebook Mở rộng tín dụng Ngân hàng đối với khu vực kinh tế ngoài quốc doanh ở Việt Nam
Tóm tắt tài liệu Mở rộng tín dụng Ngân hàng đối với khu vực kinh tế ngoài quốc doanh ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi:
NÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ æn ®Þnh víi tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n kho¶ng 7% mét n¨m. Cã ®îc kÕt qu¶ kh¶ quan ®ã lµ do ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn thµnh c«ng c«ng cuéc ®æi míi toµn bé nÒn kinh tÕ do §¶ng ta khëi xíng t¹i §¹i héi §¶ng lÇn thø VI n¨m 1986, theo ®ã khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ®îc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn b×nh ®¼ng h¬n víi khu vùc kinh tÕ quèc doanh. Cã ®îc ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng lín m¹nh, tõ ®ã, ®ãng gãp ngµy cµng nhiÒu vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Tuy nhiªn, khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam hiÖn nay vÉn ph¶i ®¬ng ®Çu víi kh«ng Ýt khã kh¨n, th¸ch thøc ®ang k×m h·m ®¸ng kÓ sù trëng thµnh cña khu vùc kinh tÕ nµy, trong ®ã næi bËt lµ t×nh tr¹ng thiÕu vèn. Do thÞ trêng chøng kho¸n ë níc ta cßn ®ang ë giai ®o¹n s¬ khai, cha ®¶m nhiÖm ®îc vai trß lµ kªnh cung cÊp vèn chñ ®¹o cho nÒn kinh tÕ, céng víi ®iÒu kiÖn tham gia thÞ trêng cßn t¬ng ®èi cao ®èi víi kinh tÕ ngoµi quèc doanh; trong khi ®ã, vÉn cßn tån t¹i t©m lý rôt rÌ cña ngêi d©n ViÖt Nam trong viÖc sö dông vèn nhµn rçi ®Ó gãp vèn kinh doanh nªn kinh tÕ ngoµi quèc doanh khi thµnh lËp, kh¸c víi kinh tÕ quèc doanh ®îc cÊp vèn tõ Ng©n s¸ch Nhµ níc, cã nguån vèn h×nh thµnh chñ yÕu tõ nh÷ng kho¶n tiÒn tÝch gãp ®îc cña tõng c¸ nh©n. Tuy nhiªn, do nÒn kinh tÕ níc ta nh×n chung cßn kÐm ph¸t triÓn, thu nhËp cña ngêi d©n cßn thÊp nªn kho¶n tiÒn tÝch gãp ®îc cña tõng c¸ nh©n nµy kh«ng ®ñ ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. V× vËy, khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ph¶i tr«ng cËy rÊt nhiÒu vµo viÖc vay vèn ng©n hµng ®Ó bï ®¾p sù thiÕu hôt vèn kinh doanh, tuy nhiªn, viÖc tiÕp cËn vèn ng©n hµng cña khu vùc nµy trªn thùc tÕ cßn kh«ng Ýt khã kh¨n, bÊt cËp do c¶ nh©n tè néi sinh vµ ngo¹i sinh. §iÒu nµy khiÕn c¸c ng©n hµng cã vèn nhng kh«ng cho vay ®îc, cßn khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh cã nhu cÇu lín vÒ vèn l¹i kh«ng ®îc cho vay.
XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn trªn, ngêi viÕt m¹nh d¹n ®i s©u nghiªn cøu ®Ò tµi “Mét sè gi¶i ph¸p më réng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam”.
2. Môc ®Ých nghiªn cøu cña khãa luËn:
- Nghiªn cøu nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ tÝn dông, tÝn dông ng©n hµng vµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn cña tÝn dông ng©n hµng t¹i ViÖt Nam.
- T×m hiÓu vÒ khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam, vai trß cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam còng nh nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc mµ khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ®ang gÆp ph¶i, tõ ®ã nªu bËt vai trß cña tÝn dông ng©n hµng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ nµy.
- §i s©u t×m hiÓu nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc còng nh nh÷ng h¹n chÕ trong quan hÖ tÝn dông gi÷a c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i vµ khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam trong thêi gian qua, còng nh nguyªn nh©n cña nh÷ng kÕt qu¶, h¹n chÕ ®ã.
- §a ra nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ, lo¹i bá nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh÷ng h¹n chÕ trong quan hÖ gi÷a c¸c ng©n hµng vµ khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh, tõ ®ã ®Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p më réng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam.
3. §èi tîng vµ ph¹m vi nghiªn cøu:
- §èi tîng nghiªn cøu: Ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam.
- Ph¹m vi nghiªn cøu: TËp trung vµo thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc ngoµi quèc doanh th«ng qua t×m hiÓu nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc vµ nh÷ng h¹n chÕ trong quan hÖ tÝn dông gi÷a c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i vµ khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam.
4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:
Ngêi viÕt chñ yÕu sö dông ph¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, cïng víi viÖc vËn dông ph¬ng ph¸p thèng kª, so s¸nh ®Ó lµm s¸ng tá vÊn ®Ò.
5. Nh÷ng ®ãng gãp cña khãa luËn:
- HÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tÝn dông, tÝn dông ng©n hµng vµ lµm râ vai trß cña tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh.
- Ph©n tÝch thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam th«ng qua nªu râ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc còng nh h¹n chÕ cña ho¹t ®éng nµy.
- §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m lo¹i bá nh÷ng h¹n chÕ ®ã vµ híng tíi më réng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam.
6. KÕt cÊu cña kho¸ luËn:
øng víi môc tiªu nghiªn cøu ®· x¸c ®Þnh, kho¸ luËn cã tªn “Mét sè gi¶i ph¸p më réng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam” vµ cã kÕt cÊu gåm ba ch¬ng sau:
Ch¬ng 1:
Kh¸i qu¸t vÒ tÝn dông vµ tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh.
Ch¬ng 2:
Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y.
Ch¬ng 3:
Mét sè gi¶i ph¸p nh»m më réng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam.
Ch¬ng 1
Kh¸i qu¸t chung vÒ tÝn dông vµ tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh
1. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tÝn dông:
1.1 Kh¸i niÖm tÝn dông:
TÝn dông lµ quan hÖ chuyÓn nhîng t¹m thêi mét lîng gi¸ trÞ (díi h×nh th¸i tiÒn tÖ hoÆc hiÖn vËt) tõ ngêi së h÷u (gäi lµ ngêi cho vay) sang ngêi sö dông (gäi lµ ngêi ®i vay) ®Ó sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh thu vÒ mét lîng gi¸ trÞ lín h¬n lîng gi¸ trÞ ban ®Çu. Khi ®ã quan hÖ gi÷a ngêi cho vay vµ ngêi ®i vay ®îc gäi lµ quan hÖ tÝn dông.
Nh vËy, nÕu hiÓu theo nghÜa hÑp th× tÝn dông lµ sù vay mîn gi÷a hai lo¹i chñ thÓ: ngêi ®i vay vµ ngêi cho vay, trong ®ã hai bªn tho¶ thuËn mét thêi h¹n nî vµ mét møc l·i cô thÓ (chÝnh lµ kho¶n tiÒn lín h¬n cña lîng gi¸ trÞ thu vÒ so víi lîng gi¸ trÞ cho vay ban ®Çu). NÕu hiÓu theo nghÜa réng th× tÝn dông lµ sù vËn ®éng cña c¸c nguån vèn tõ n¬i thõa vèn ®Õn n¬i thiÕu vèn (vÊn ®Ò nµy sÏ ®îc lµm râ ë phÇn tiÕp theo).
Tõ kh¸i niÖm trªn, cã thÓ thÊy quan hÖ tÝn dông cã nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n sau:
- Quan hÖ tÝn dông ®îc x©y dùng dùa trªn 3 nguyªn t¾c: cã thêi h¹n, cã hoµn tr¶ vµ cã ®Òn bï, nghÜa lµ trong bÊt kú quan hÖ tÝn dông nµo bªn cho vay vµ bªn ®i vay ®Òu tho¶ thuËn mét thêi h¹n nî nhÊt ®Þnh, theo ®ã bªn ®i vay khi hÕt thêi h¹n nµy ph¶i hoµn l¹i cho bªn cho vay lîng gi¸ trÞ ®· vay ban ®Çu céng thªm mét møc l·i nhÊt ®Þnh ®Ó bï ®¾p cho viÖc chiÕm dông vèn cña m×nh.
- MÆc dï h×nh thøc biÓu hiÖn cña tÝn dông lµ cã sù di chuyÓn tõ ngêi cho vay sang ngêi ®i vay song vÒ thùc chÊt chØ cã sù di chuyÓn quyÒn sö dông vèn, quyÒn së h÷u vèn vÉn thuéc vÒ ngêi cho vay do ®Æc thï trong quan hÖ tÝn dông lµ cã hoµn tr¶ sau mét mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. V× vËy, trong quan hÖ tÝn dông, quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông vèn t¸ch rêi nhau.
- Do ®Æc ®iÓm t¸ch rêi nhau gi÷a quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông vèn nh vËy nªn mèi quan t©m lín nhÊt trong quan hÖ tÝn dông lµ liÖu vèn cã quay trë l¹i ngêi cho vay sau khi ®· hÕt thêi h¹n tÝn dông. ChÝnh v× vËy mµ quan hÖ tÝn dông chØ cã thÓ h×nh thµnh trªn c¬ së lßng tin hay sù tÝn nhiÖm cña ngêi cho vay vÒ kh¶ n¨ng hoµn tr¶ ®óng h¹n cña ngêi ®i vay. §ã lµ lý do v× sao mµ tõ tÝn dông trong tiÕng Anh “ credit”, tiÕng Ph¸p “crÐdit’, rÊt gièng nhau v× chóng ®Òu xuÊt ph¸t tõ gèc latinh “creditium” cã nghÜa lµ lßng tin hay sù tÝn nhiÖm. §iÒu nµy còng t¬ng tù trong ng«n ng÷ c¸c níc ¸ §«ng nh tiÕng Trung Quèc, tiÕng NhËt hay tiÕng ViÖt. Nãi tãm l¹i ngêi ta ®· sö dông chÝnh ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho sù xuÊt hiÖn cña quan hÖ tÝn dông ®Ó ®Æt tªn cho nã.
1.2 Chøc n¨ng vµ vai trß cña tÝn dông:
1.2.1 Chøc n¨ng cña tÝn dông:
Víi nh÷ng ®Æc trng trªn, tÝn dông cã 3 chøc n¨ng chÝnh sau:
a. TËp trung vµ ph©n phèi l¹i vèn tiÒn tÖ theo nguyªn t¾c cã hoµn tr¶:
TËp trung vµ ph©n phèi l¹i vèn tiÒn tÖ lµ hai qu¸ tr×nh thèng nhÊt trong sù vËn hµnh cña hÖ thèng tÝn dông. ë ®©y, sù cã mÆt cña tÝn dông ®îc xem nh chiÕc cÇu nèi gi÷a c¸c nguån cung vµ cÇu vÒ tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ.
Th«ng qua chøc n¨ng nµy, tÝn dông ®· trùc tiÕp tham gia ®iÒu tiÕt c¸c nguån vèn t¹m thêi d thõa tõ c¸c c¸ nh©n, tæ chøc kinh tÕ ®Ó bæ sung kÞp thêi cho nh÷ng doanh nghiÖp, c¸ nh©n hay nhµ níc ®ang thiÕu hôt vÒ vèn. Nãi c¸ch kh¸c:
- ë kh©u tËp trung, tÝn dông lµ n¬i tËp hîp nh÷ng nguån vèn t¹m thêi nhµn rçi trong x· héi
- ë kh©u ph©n phèi l¹i vèn tiÒn tÖ, tÝn dông lµ n¬i ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn ®Ó phôc vô s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiªu dïng cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n vµ c¶ cña ng©n s¸ch quèc gia.
Trong toµn bé nÒn kinh tÕ, ph©n phèi l¹i vèn tiÒn tÖ díi h×nh thøc tÝn dông ®îc thùc hiÖn b»ng hai c¸ch: ph©n phèi trùc tiÕp vµ ph©n phèi gi¸n tiÕp.
- Ph©n phèi trùc tiÕp lµ viÖc ph©n phèi vèn tõ chñ thÓ cã vèn t¹m thêi cha sö dông trùc tiÕp sang chñ thÓ vay vèn ®ã cho s¶n xuÊt, kinh doanh hay tiªu dïng. Ph¬ng thøc ph©n phèi nµy ®îc thùc hiÖn trong quan hÖ tÝn dông th¬ng m¹i vµ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cña c«ng ty hay chÝnh phñ.
- Ph©n phèi gi¸n tiÕp lµ viÖc ph©n phèi vèn ®îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian nh hÖ thèng ng©n hµng, c¸c c«ng ty tµi chÝnh.
b. TiÕt kiÖm tiÒn mÆt vµ chi phÝ lu th«ng cho x· héi:
Nhê vµo qu¸ tr×nh ®éng viªn kÞp thêi nh÷ng nguån vèn nhµn rçi trong x· héi, nh÷ng kho¶n vèn nµy ®ang t¹m thêi “®øng yªn” ®îc ®a vµo chu chuyÓn nghÜa lµ tÝn dông ®· lµm t¨ng vßng quay cña ®ång tiÒn, gi¶m lîng tiÒn cÇn thiÕt cho lu th«ng.
MÆt kh¸c, hÖ thèng ng©n hµng ph¸t triÓn ®· thóc ®Èy viÖc më réng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt vµ thanh to¸n bï trõ gi÷a c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ. §iÒu nµy sÏ lµm gi¶m khèi lîng giÊy b¹c trong lu th«ng còng nh chi phÝ in Ên giÊy b¹c, chi phi b¶o qu¶n tiÒn, vËn chuyÓn tiÒn...
c. Ph¶n ¸nh vµ kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ:
Chøc n¨ng nµy ph¸t huy ®îc t¸c dông phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña c¸c chøc n¨ng trªn. Cô thÓ:
Th«ng qua qu¸ tr×nh tËp trung vµ ph©n phèi l¹i vèn, tÝn dông gãp phÇn ph¶n ¸nh møc ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vÒ c¸c mÆt nh: khèi lîng tiÒn tÖ nhµn rçi trong x· héi, nhu cÇu vèn trong tõng thêi kú...tõ ®ã gióp ta cã c¸i nh×n tæng qu¸t vÒ nh÷ng c©n ®èi lín trong nÒn kinh tÕ nh: tæng nguån vèn tÝch luü gåm nh÷ng kho¶n nµo, ®îc huy ®éng tõ nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ nµo, víi khèi lîng vµ biÕn ®éng qua tõng thêi kú lµ bao nhiªu... hay víi nguån vèn dµnh cho tiªu dïng th× tiªu dïng cho kinh tÕ ph¸t triÓn lµ bao nhiªu, cho c¸ nh©n lµ bao nhiªu...
§Æc biÖt trong ho¹t ®éng cho vay, ®Ó ®¶m b¶o an toµn vÒ vèn, ng©n hµng lu«n thùc hiÖn qu¸ tr×nh kiÓm tra t×nh h×nh tµi chÝnh cña ®¬n vÞ vay vèn nh»m ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng trêng hîp vi ph¹m chÕ ®é qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ níc. Bªn c¹nh ®ã, trªn c¬ së thùc hiÖn nguyªn t¾c cho vay cã hoµn tr¶, tÝn dông cßn ph¶n ¸nh kÞp thêi t×nh h×nh qu¶n lý vµ sö dông nguån vèn cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ. C¸c ®¬n vÞ muèn vay vèn ng©n hµng ph¶i tr×nh bµy râ môc ®Ých sö dông tiÒn vay vµ ph¬ng ¸n tr¶ nî. Trong trêng hîp ng©n hµng ph¸t hiÖn ngêi vay vèn sö dông vèn kh«ng ®óng môc ®Ých hoÆc kh«ng hiÖu qu¶ th× dõng ngay viÖc cho vay vµ t×m c¸ch thu håi sè vèn ®· cho vay.
Tãm l¹i, tÝn dông cÇn ph¶i ®îc vËn dông nh mét trong nh÷ng ®ßn bÈy kÝch thÝch kinh tÕ kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ trong qu¸ tr×nh tæ chøc, qu¶n lý kinh tÕ - tµi chÝnh, kiÓm so¸t vµ thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ quèc d©n.
1.2.2 Vai trß cña tÝn dông:
Trªn c¬ së ph¸t huy c¸c chøc n¨ng vèn cã, tÝn dông thÓ hiÖn vai trß tÝch cùc trong ®êi sèng kinh tÕ-x· héi nh sau:
a. TÝn dông ®ãng vai trß lµ c«ng cô ®iÒu hoµ vèn cho nÒn kinh tÕ:
Trong nÒn kinh tÕ lu«n lu«n x¶y ra hiÖn tîng cïng mét lóc cã nh÷ng chñ thÓ kinh tÕ t¹m thêi d thõa vÒ vèn trong khi c¸c chñ thÓ kinh tÕ kh¸c l¹i cã nhu cÇu vay vèn. Cô thÓ:
VÒ nhu cÇu vay vèn cña nÒn kinh tÕ:
- Nhu cÇu vÒ vèn xuÊt hiÖn tríc tiªn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Trong qu¸ tr×nh nµy, do ®Æc ®iÓm vèn tù cã thêng kh«ng ®ñ nªn c¸c doanh nghiÖp thêng ph¶i vay thªm vèn ®Ó hç trî cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. - §èi víi nh÷ng hé gia ®×nh, nhu cÇu chi tiªu lín vît qu¸ thu nhËp hiÖn t¹i (nh: mua nhµ, xe h¬i,...) hoÆc nh÷ng nhu cÇu chi tiªu bÊt thêng (®au èm, bÖnh tËt,...) còng lµm ph¸t sinh nhu cÇu vay mîn.
- Råi ®Õn nhµ níc hay c¸c chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng nhiÒu khi còng cÇn cã nh÷ng kho¶n tiÒn lín ®Ó x©y dùng cÇu ®êng, trêng häc, c¬ së y tÕ,...hoÆc ®Ó kh¾c phôc thiÖt h¹i do thiªn tai g©y ra trong khi thu ng©n s¸ch cha ®ñ ®Ó ®¸p øng ngay nªn ph¶i vay mîn.
VÒ nguån vèn t¹m thêi nhµn rçi cña nÒn kinh tÕ:
- Nguån vèn t¹m thêi nhµn rçi xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt: trong qu¸ tr×nh tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn vèn, nhiÒu lóc xuÊt hiÖn mét sè vèn tiÒn tÖ t¹m thêi cha dïng vµo s¶n xuÊt. §©y ®îc xem lµ nguån h×nh thµnh vèn cho vay cña nÒn kinh tÕ.
+ Tríc hÕt do ®Æc ®iÓm chu chuyÓn vèn cè ®Þnh trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt, c¸c tµi s¶n cè ®Þnh nh m¸y mãc, nhµ xëng,...kh«ng thÓ tÝnh hÕt mét lÇn vµo chi phÝ s¶n xuÊt mµ ph¶i khÊu hao dÇn dÇn. Qu¸ tr×nh khÊu hao nµy ®· t¹o nªn vèn tiÒn tÖ t¹m thêi nhµn rçi n»m trong c¸c quü khÊu hao.
+ TiÕp theo, sù tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn vèn lu ®éng trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt còng t¹o ra vèn tiÒn tÖ t¹m thêi cha dïng ®Õn. Ch¼ng h¹n do chªnh lÖch vÒ sè lîng vµ thêi gian mua nguyªn liÖu, do nh÷ng kho¶n ph¶i tr¶ nhng cha ®Õn kú tr¶, c¸c kho¶n ph¶i nép nhng cha ®Õn kú nép mµ h×nh thµnh nªn vèn nhµn rçi n»m trong quü tiÒn mÆt hay quü l¬ng cña doanh nghiÖp.
+ Cuèi cïng lµ lîi nhuËn ®îc tÝch luü l¹i trong quü tÝch luü nhng cha ®ñ quy m« nhÊt ®Þnh ®Ó më réng s¶n xuÊt còng h×nh thµnh vèn tiÒn tÖ t¹m thêi kh«ng dïng ®Õn.
Nh÷ng vèn tiÒn tÖ t¹m thêi cha dïng ®Õn nµy lµ sè vèn kh«ng ho¹t ®éng, kh«ng sinh lêi nªn cã thÓ ®îc huy ®éng vµo m¹ng líi tÝn dông vµ ®Çu t ®Ó t¸i ph©n bæ cho c¸c ngµnh theo nguyªn t¾c tÝn dông.
- Nguån tiÒn t¹m thêi nhµn rçi thu ®îc díi d¹ng tiÒn göi tiÕt kiÖm cña mäi tÇng líp trong x· héi: nguån tiÒn nhµn rçi nµy h×nh thµnh tõ kho¶n tiÒn tiÕt kiÖm ®îc trÝch ra tõ thu nhËp cña ngêi d©n vµ ®îc xem lµ bé phËn quan träng nhÊt trong vèn tÝn dông cña mét quèc gia.
Trong hai nguån vèn trªn, nguån vèn tõ s¶n xuÊt kinh doanh thêng t¹o ra cung vèn ng¾n h¹n cßn vèn tõ tiÕt kiÖm t¹o ra cung vèn dµi h¹n cho nÒn kinh tÕ.
Nh vËy, sù thõa vµ thiÕu hôt t¹m thêi vÒ vèn trong nÒn kinh tÕ nh ph©n tÝch ë trªn ®ßi hái cÇn ph¶i cã tÝn dông ®Ó ®iÒu hoµ vèn tõ n¬i d thõa vèn ®Õn n¬i thiÕu hôt vèn. Do ®ã sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña tÝn dông trong nÒn kinh tÕ lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan.
MÆt kh¸c, viÖc tÝn dông gãp phÇn ®iÒu phèi l¹i vèn trong nÒn kinh tÕ cßn thóc ®Èy qu¸ tr×nh b×nh qu©n ho¸ tû suÊt lîi nhuËn. Nh ta ®· biÕt, s¶n xuÊt, c¹nh tranh tù do lu«n ch¹y theo lîi nhuËn ®· t¹o ®iÒu kiÖn vµ thóc ®Èy vèn ë nh÷ng ngµnh thu ®îc lîi nhuËn thÊp ch¹y sang nh÷ng ngµnh cã lîi nhuËn cao h¬n. V× vËy th«ng qua t¸c dông ph©n phèi l¹i vèn, tÝn dông ®· cã vai trß thóc ®Èy qu¸ tr×nh b×nh qu©n ho¸ lîi nhuËn gi÷a c¸c ngµnh. Nhê ®ã mµ x· héi míi cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn.
c. TÝn dông lµ ®ßn bÈy thóc ®Èy m¹nh mÏ viÖc tËp trung vµ tÝch tô vèn:
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp lµ tÊt yÕu. C¸c doanh nghiÖp lín thêng ®îc c¸c ng©n hµng u tiªn cÊp vèn, thËm chÝ víi nh÷ng ®iÒu kiÖn u ®·i h¬n h¼n so víi c¸c doanh nghiÖp nhá. §©y lµ ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c doanh nghiÖp lín më réng h¬n n÷a quy m« s¶n xuÊt, kinh doanh, øng dông c¸c tiÕn bé míi cña khoa häc - kü thuËt, tõ ®ã cµng cã thÕ v÷ng ch¾c trong c¹nh tranh. Trong khi ®ã, c¸c doanh nghiÖp nhá muèn ®øng v÷ng trong c¹nh tranh ®Ó tiÕp tôc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hay më réng s¶n xuÊt thêng ph¶i tù tÝch luü, s¸t nhËp víi c¸c doanh nghiÖp lín hay liªn kÕt víi nhau ®Ó tËp trung vèn, lùc lîng lao ®éng cã tay nghÒ, ®Çu t vµo khoa häc - c«ng nghÖ. Nh vËy, nhê vµo ®ßn bÈy nµy mµ quy m« s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸ ®îc më réng vµ ph¸t triÓn nhanh.
Mét biÓu hiÖn râ nÐt cña vai trß nµy lµ sù h×nh thµnh nªn c¸c c«ng ty cæ phÇn, mét thùc thÓ thiÕt yÕu cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. ChÝnh sù xuÊt hiÖn cña c¸c c«ng ty cæ phÇn ®· ph¸ bá giíi h¹n chËt hÑp cña vèn c¸ nh©n - lu«n lµ xiÒng xÝch ®èi víi sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt.
1.3 Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña tÝn dông:
TÝn dông cã qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn l©u dµi. Trong thêi kú tan r· cña chÕ ®é Céng s¶n nguyªn thuû, cïng víi sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, ph©n c«ng lao ®éng ®îc më réng th× quan hÖ H - T còng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. §©y lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò lµm n¶y sinh quan hÖ tÝn dông.
Trong thêi kú nµy, song song víi sù h×nh thµnh c¸c gia ®×nh c¸ thÓ lµ sù thay ®æi vÒ c¸ch thøc ph©n phèi thu nhËp. Giê ®©y cña c¶i kh«ng cßn chia ®Òu cho mäi thµnh viªn trong c«ng x· nh tríc kia mµ cã xu híng tËp trung trong tay mét sè ngêi hay mét vµi dßng hä lín n¾m trong tay t liÖu s¶n xuÊt trong khi ®¹i bé phËn gia ®×nh kh¸c sèng trong bÇn cïng, thiÕu thèn thêng xuyªn vËt phÈm tiªu dïng, t liÖu lao ®éng. Sù kh¸c nhau ngµy cµng lín vÒ thu nhËp dÉn ®Õn sù ph©n ho¸ giai cÊp thµnh kÎ giµu, ngêi nghÌo. §Ó cã tiÒn ®ãng thuÕ, nép t« vµ ®Ó bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt trong sinh ho¹t hµng ngµy, nh÷ng ngêi nghÌo ph¶i vay mîn tõ nh÷ng ngêi giµu. TÝn dông trong giai ®o¹n nµy lµ tÝn dông nÆng l·i bëi v× tríc nh÷ng yªu cÇu bøc thiÕt cña con nî, chñ nî t×m c¸ch n©ng l·i suÊt lªn cao. Nh vËy, s¶n xuÊt nhá chÝnh lµ m¶nh ®Êt tèt ®Ó tÝn dông nÆng l·i tån t¹i vµ ph¸t triÓn. H¬n n÷a, do l·i suÊt cao nªn ngêi vay chØ d¸m sö dông vµo môc ®Ých tiªu dïng phi s¶n xuÊt. Do ®ã, trong thêi kú ®Çu h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn díi h×nh thøc cho vay nÆng l·i, tÝn dông kh«ng ph¶i lµ nh©n tè kÝch thÝch s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸ ph¸t triÓn.
Khi chñ nghÜa t b¶n ra ®êi, qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n ®îc thay thÕ b»ng qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng víi quy m« lín c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u. Tríc thùc tiÔn ®ã, c¸c nhµ t b¶n dï rÊt cÇn bæ sung vèn nhng hä kh«ng thÓ sö dông tiÒn vay nÆng l·i, v× thÕ giai cÊp t s¶n ®· sö dông c«ng cô nhµ níc, t«n gi¸o, ph¸p luËt ®Ó ®Êu tranh víi nh÷ng ngêi cho vay nÆng l·i. KÕt qu¶ lµ nhµ níc ban hµnh c¸c ®¹o luËt khèng chÕ møc l·i suÊt. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ h×nh thøc nµy Ýt cã hiÖu qu¶, do ®ã khi ph¸t triÓn cao h¬n, giai cÊp t s¶n tù gãp vèn l¹i vµ cho nhau vay víi l·i suÊt võa ph¶i. Nãi c¸ch kh¸c, hä thiÕt lËp quan hÖ tÝn dông cho riªng m×nh. §©y lµ thêi ®iÓm më ®Çu cho giai ®o¹n ph¸t triÓn míi ngµy cµng lín m¹nh cña hÖ thèng tÝn dông phôc vô ®¾c lùc cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi.
Ngµy nay, cïng víi yªu cÇu kh¸ch quan cña c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt - lu th«ng - tiªu dïng..., hÖ thèng tÝn dông còng më réng vÒ ph¹m vi ho¹t ®éng vµ ®a d¹ng vÒ h×nh thøc. V× vËy, tÝn dông ®· vµ ®ang ph¸t triÓn nh mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
1.4 C¸c h×nh thøc cña tÝn dông:
Ho¹t ®éng tÝn dông rÊt ®a d¹ng vµ phong phó, v× thÕ còng tån t¹i nhiÒu h×nh thøc tÝn dông kh¸c nhau. Cã nhiÒu tiªu thøc ®Ó ph©n lo¹i tÝn dông, tuy nhiªn tÝn dông cã thÓ ®îc ph©n lo¹i theo c¸c tiªu thøc sau ®©y:
1.4.1 C¨n cø vµo thêi h¹n tÝn dông:
Theo tiªu thøc nµy, tÝn dông ®îc chia lµm 3 lo¹i, ®ã lµ:
- TÝn dông ng¾n h¹n: lµ lo¹i tÝn dông cã thêi h¹n díi 1 n¨m, thêng ®îc dïng ®Ó cho vay bæ sung thiÕu hôt t¹m thêi vèn lu ®éng vµ phôc vô nhu cÇu c¸ nh©n.
- TÝn dông trung h¹n: lµ lo¹i tÝn dông cã thêi h¹n tõ 1 ®Õn 5 n¨m, ®îc dïng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn ®Ó mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh, c¶i tiÕn vµ ®æi míi kü thuËt vµ më réng, x©y dùng c¸c c«ng tr×nh nhá cã thêi gian thu håi vèn nhanh.
- TÝn dông dµi h¹n: lµ lo¹i tÝn dông cã thêi h¹n trªn 5 n¨m, ®îc sö dông ®Ó cÊp vèn cho x©y dùng c¬ b¶n, c¶i tiÕn, ®Çu t c«ng nghÖ míi vµ më réng s¶n xuÊt cã quy m« lín.
1.4.2 C¨n cø vµo ®èi tîng tÝn dông:
Theo tiªu thøc nµy, tÝn dông ®îc chia lµm hai lo¹i:
- TÝn dông vèn lu ®éng: lµ lo¹i tÝn dông ®îc sö dông chñ yÕu ®Ó bï ®¾p vèn lu ®éng t¹m thêi thiÕu hôt. Lo¹i tÝn dông nµy thêng ®îc thùc hiÖn díi h×nh thøc cho vay dù tr÷ hµng ho¸, cho vay chi phÝ s¶n xuÊt vµ cho vay díi h×nh thøc chiÕt khÊu c¸c chøng tõ cã gi¸.
- TÝn dông vèn cè ®Þnh: lµ lo¹i tÝn dông ®îc cÊp ®Ó h×nh thµnh vèn cè ®Þnh cña doanh nghiÖp díi h×nh thøc mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh, c¶i tiÕn vµ ®æi míi kü thuËt, më réng s¶n xuÈt, x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp vµ c«ng tr×nh míi. Thêi h¹n cña lo¹i tÝn dông nµy lµ trung vµ dµi h¹n.
1.4.3. C¨n cø vµo môc ®Ých sö dông:
Theo c¨n cø nµy, tÝn dông bao gåm:
- TÝn dông s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸: lµ lo¹i tÝn dông cÊp cho c¸c chñ thÓ kinh tÕ ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh vµ lu th«ng hµng ho¸.
- TÝn dông tiªu dïng: lµ lo¹i tÝn dông cÊp cho c¸ nh©n ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng nh mua s¾m nhµ cöa, ph¬ng tiÖn ®i l¹i vµ nh÷ng hµng hãa tiªu dïng kh¸c. Lo¹i nµy ®îc cÊp díi h×nh thøc cho vay b»ng tiÒn hoÆc b¸n chÞu hµng ho¸.
1.4.4 C¨n cø vµo sù b¶o ®¶m cho vay, tÝn dông bao gåm:
- TÝn dông kh«ng b¶o ®¶m (tÝn chÊp): lµ lo¹i tÝn dông kh«ng cã tµi s¶n cÇm cè, thÕ chÊp hoÆc b¶o l·nh cña ngêi thø ba ®Ó ®¶m b¶o cho kh¶ n¨ng hoµn tr¶ cña kho¶n vay mµ viÖc ®i vay chØ dùa vµo uy tÝn cña ngêi vay hoÆc b¶o l·nh b»ng tÝn chÊp cña c¸c tæ chøc ®oµn thÓ chÝnh trÞ - x· héi. H×nh thøc cho vay nµy thêng ¸p dông ®èi víi c¸c c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh víi mét kho¶n tiÒn nhá t¹i tæ chøc tÝn dông ®Ó phôc vô kinh tÕ gia ®×nh.
- TÝn dông cã b¶o ®¶m: lµ lo¹i tÝn dông mµ khi cÊp tÝn dông ng©n hµng yªu cÇu ngêi vay ph¶i cã tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè hoÆc b¶o l·nh cña bªn thø ba (cã thÓ b¶o l·nh b»ng tµi s¶n cña bªn thø ba hoÆc b¶o l·nh cña TCTD kh¸c) ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng hoµn tr¶ nî vay. §©y lµ lo¹i tÝn dông ®îc tÊt c¶ c¸c ng©n hµng ¸p dông trong viÖc cÊp tÝn dông cho kh¸ch hµng, ®Æc biÖt lµ kho¶n vay lín, c¸c kho¶n ®Çu t trung, dµi h¹n.
1.4.5 C¨n cø vµo chñ thÓ tÝn dông:
Theo c¨n cø nµy, tÝn dông ®îc chia thµnh 5 lo¹i:
- TÝn dông th¬ng m¹i: lµ quan hÖ tÝn dông gi÷a c¸c doanh nghiÖp, ®îc biÓu hiÖn díi h×nh thøc mua, b¸n chÞu hµng ho¸, øng tríc tiÒn hµng. Khi ®Õn thêi h¹n ®· ®îc tho¶ thuËn, ngêi mua ph¶i hoµn l¹i vèn cho ngêi b¸n díi h×nh thøc tiÒn tÖ cïng víi mét kho¶n l·i - chÝnh lµ kho¶n tiÒn lín h¬n cña gi¸ b¸n hµng chÞu so víi gi¸ b¸n hµng thanh to¸n ngay. Tuy nhiªn, môc ®Ých chÝnh cña tÝn dông th¬ng m¹i kh«ng ph¶i lµ l·i mµ lµ hiÖu qu¶ kinh doanh, nã gióp cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt diÔn ra th«ng suèt, nhanh chãng.
- TÝn dông ng©n hµng: lµ quan hÖ tÝn dông gi÷a ng©n hµng, c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c víi c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n (chi tiÕt vÒ h×nh thøc tÝn dung nµy sÏ ®îc tr×nh bµy kü h¬n ë môc 2 ch¬ng 1).
- TÝn dông nhµ níc: lµ h×nh thøc tÝn dông thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a nhµ níc víi nh©n d©n vµ c¸c tæ chøc kh¸c theo ®ã nhµ níc chñ ®éng vay cña d©n ®Ó t¨ng nguån thu, bï ®¾p thiÕu hôt ng©n s¸ch, tËn dông vèn d thõa trong d©n, chi dïng cho yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸, gi¸o dôc, an ninh quèc phßng...Trong quan hÖ tÝn dông nµy, nhµ níc thùc hiÖn viÖc vay vèn cña d©n díi h×nh thøc ph¸t hµnh c«ng tr¸i, kú phiÕu, tÝn phiÕu...cã hoµn tr¶. Bªn c¹nh ®ã, nhµ níc cßn cã thÓ tham gia thÞ trêng chøng kho¸n víi t c¸ch lµ ngêi mua c¸c chøng kho¸n do c¸c chñ thÓ kh¸c ph¸t hµnh. Trong ho¹t ®éng nµy, nhµ níc gi÷ vai trß lµ ngêi cho vay. Nh vËy, ®©y lµ h×nh thøc tÝn dông thÓ hiÖn sù thèng nhÊt vÒ lîi Ých gi÷a nhµ níc vµ mäi thµnh viªn trong x· héi.
- TÝn dông quèc tÕ: lµ h×nh thøc tÝn dông thÓ hiÖn quan hÖ tÝn dông gi÷a chÝnh phñ ViÖt Nam víi chÝnh phñ níc kh¸c hay c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông quèc tÕ nh Ng©n hµng thÕ giíi (WB), Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF), Ng©n hµng ph¸t triÓn ¸ ch©u (ADB)...hoÆc gi÷a c¸c TCTD níc ta víi c¸c TCTD quèc tÕ, gi÷a doanh nghiÖp vµ c«ng ty trong níc víi c¸c doanh nghiÖp vµ c«ng ty níc ngoµi.
- TÝn dông tù huy ®éng:
§©y lµ h×nh thøc c¸c doanh nghiÖp tù huy ®éng vèn ®Ó ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt më réng. ViÖc huy ®éng vèn cã thÓ ®îc thùc hiÖn qua c¸c h×nh thøc:
+ Huy ®éng vèn trong néi bé doanh nghiÖp b»ng c¸ch vay ng¾n h¹n hoÆc dµi h¹n tiÒn d thõa, tiÒn tiÕt kiÖm, tiÒn l¬ng cña nh©n viªn trong c«ng ty trong ®ã viÖc cã tr¶ l·i hay kh«ng do doanh nghiÖp vµ ngêi cho vay tho¶ thuËn.
+ Huy ®éng vèn tõ c¸c doanh nghiÖp kh¸c díi h×nh thøc liªn doanh, liªn kÕt kinh tÕ hoÆc ®iÒu chuyÓn vèn gi÷a c¸c c«ng ty, xÝ nghiÖp nhá trong cïng mét c«ng ty lín.
+ Huy ®éng vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. H×nh thøc tÝn dông nµy ngµy cµng ph¸t triÓn ë níc ta hiÖn nay.
2. TÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh:
2.1 Kh¸i qu¸t vÒ tÝn dông ng©n hµng:
2.1.1 Kh¸i niÖm tÝn dông ng©n hµng:
TÝn dông ng©n hµng lµ quan hÖ tÝn dông díi h×nh th¸i tiÒn tÖ ph¸t sinh gi÷a mét bªn lµ ng©n hµng víi mét bªn lµ tÊt c¶ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong x· héi, trong ®ã ng©n hµng gi÷ vai trß võa lµ ngêi ®i vay võa lµ ngêi cho vay.
Nh vËy, tÝn dông ng©n hµng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:
- Thø nhÊt, ®èi tîng cho vay trong quan hÖ tÝn dông ng©n hµng lµ tiÒn tÖ trong ®ã nguån vèn mµ ng©n hµng cung cÊp h×nh thµnh tõ nh÷ng kho¶n tiÒn t¹m thêi nhµn rçi trong x· héi do chÝnh ng©n hµng huy ®éng ®îc. Bëi v× ®èi tîng cho vay lµ tiÒn tÖ cho nªn sù vËn ®éng cña tÝn dông ng©n hµng kh«ng bÞ h¹n chÕ vÒ ph¬ng híng, thêi gian vµ lîng gi¸ trÞ cho vay.
- Thø hai, trong quan hÖ tÝn dông nµy ng©n hµng ®ãng vai trß kÐp: võa lµ ngêi ®i vay võa lµ ngêi cho vay. Víi vai trß lµ ngêi ®i vay, ng©n hµng huy ®éng vèn tõ c¸c chñ thÓ kh¸c nhau nh c¸c doanh nghiÖp, hé gia ®×nh, ngêi níc ngoµi... ®Ó t¹o nªn quü cho vay. Sau ®ã, víi t c¸ch lµ ngêi cho vay, ng©n hµng cung cÊp vèn vay cho c¸c chñ thÓ kinh tÕ kh¸c ®ang cã nhu cÇu vÒ vèn.
- Thø ba, quan hÖ tÝn dông ng©n hµng mang tÝnh chÊt gi¸n tiÕp bëi v× ngêi d thõa vèn cung cÊp vèn vay cho ngêi thiÕu vèn th«ng qua trung gian lµ ng©n hµng
- Thø t, sù vËn ®éng cña tÝn dông ng©n hµng ®«i khi thÓ hiÖn tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi ®èi víi sù vËn ®éng cña s¶n xuÊt, lu th«ng hµng ho¸. VÝ dô, trong thêi kú khñng ho¶ng cña s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa, s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸ bÞ thu hÑp, nhu cÇu vÒ tiÒn vay gi¶m bít nhng kh¶ n¨ng cung cÊp tiÒn l¹i rÊt lín bëi v× nhiÒu ngêi kh«ng muèn bá vèn vµo kinh doanh n÷a mµ ®em chóng göi vµo ng©n hµng ®Ó thu lîi tøc tiÒn göi. Trong thêi kú khñng ho¶ng thõa, s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸ bÞ co hÑp l¹i, hµng ho¸ Õ thõa kh«ng b¸n ®îc, nhiÒu ngêi rót tiÒn khái ng©n hµng nªn kh¶ n¨ng cung cÊp tiÒn vay bÞ h¹n chÕ. ThÕ nhng, nhu cÇu nµy t¨ng lªn kh«ng ph¶i ®Ó ®Çu t më réng s¶n xuÊt mµ dµnh cho viÖc tr¶ nî ®Ó tr¸nh bÞ vì nî hoÆc ph¸ s¶n.
Nh vËy, râ rµng sù vËn ®éng cña tÝn dông ng©n hµng mang tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi so víi sù vËn ®éng cña s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸.
2.1.2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña tÝn dông ng©n hµng ë ViÖt Nam:
Trong ho¹t ®éng cña ng©n hµng th× tÝn dông ng©n hµng lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n nhÊt. Bëi v× vËy mµ ngay tõ khi tæ chøc ng©n hµng níc ta míi ®îc thµnh lËp, viÖc huy ®éng vèn vµ ph©n phèi nguån vèn ®ã díi h×nh thøc cho vay ®· ®îc Nhµ níc quy ®Þnh mét c¸ch cô thÓ.
S¾c lÖnh 15/CP ngµy 6-5-1951 cña ChÝnh phñ ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ do chñ tÞch Hå ChÝ Minh ký vÒ viÖc thµnh lËp Ng©n hµng quèc gia ViÖt Nam trªn c¬ së thèng nhÊt tæ chøc tÝn dông s¶n xuÊt vµ ng©n khè quèc gia thuéc Bé Tµi chÝnh ®· x¸c ®Þnh ho¹t ®éng “huy ®éng vèn cña nh©n d©n, ®iÒu hoµ vµ më réng tÝn dông ®Ó n©ng cao s¶n xuÊt vµ kinh tÕ Nhµ níc” (®iÒu 2-S¾c lÖnh 15/CP ngµy 6-5-1951) lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng chñ yÕu cña Ng©n hµng. Tuy vËy, trªn thùc tÕ tÝn dông ng©n hµng ë níc ta ®Õn n¨m 1959 míi h×nh thµnh víi QuyÕt ®Þnh sè 54/Q§-TTG ngµy 19-2-1959 cña Thñ tíng ChÝnh phñ vÒ tÝn dông vèn lu ®éng. KÓ tõ ®ã tÝn dông ng©n hµng ®· phôc vô ®¾c lùc cho c«ng cuéc gi¶i phãng d©n téc, thèng nhÊt ®Êt níc vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë níc ta.
Trong hoµn c¶nh ®Êt níc cã chiÕn tranh vµ trong c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung bao cÊp, ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng còng mang tÝnh bao cÊp, ®îc tiÕn hµnh theo nh÷ng chØ thÞ, mÖnh lÖnh trùc tiÕp. Nguån vèn cho vay cña ng©n hµng phô thuéc vµo kÕ ho¹ch cña Nhµ níc. Trong khi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh do ph¶i ho¹t ®éng theo kÕ ho¹ch céng víi viÖc ®îc giao vèn, vay vèn còng theo kÕ ho¹ch nªn viÖc sö dông vèn tÝn dông rÊt kÐm hiÖu qu¶, t×nh tr¹ng nî nÇn, cã vay mµ kh«ng cã tr¶ rÊt phæ biÕn. V× vËy, c¸c quan hÖ tÝn dông ng©n hµng giai ®o¹n nµy tån t¹i díi h×nh thøc ®¬n gi¶n.
Trong giai ®o¹n sau khi ®Êt níc thèng nhÊt n¨m 1975 ®Õn n¨m 1985, ho¹t ®éng tÝn dông ®îc triÓn khai theo tinh thÇn NghÞ quyÕt 32/H§BT ngµy 11-2-1977 cña Héi ®ång bé trëng vÒ c¶i tiÕn, më réng tÝn dông híng vµo x©y dùng c¬ b¶n, ®Çu t cho kinh tÕ quèc doanh, c¶i tiÕn vèn, tÝn dông theo ph¬ng thøc tÝn dông trong kÕ ho¹ch vµ tÝn dông ngoµi kÕ ho¹ch. TÝn dông ng©n hµng trong giai ®o¹n nµy mét mÆt ®¸p øng ®îc kÕ ho¹ch cÊp vèn cña Nhµ níc, mÆt kh¸c thùc hiÖn kinh doanh tiÒn tÖ ®· ®ãng gãp tÝch cùc vµo c«ng cuéc phôc håi vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ sau chiÕn tranh. Tuy nhiªn, tÝn dông ng©n hµng trong giai ®o¹n nµy vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ do chñ tr¬ng chÝnh s¸ch chËm ®îc ban hµnh, cha ®îc ®æi míi, còng nh sù non kÐm trong tæ chøc, qu¶n lý ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng. H¬n n÷a, quan hÖ ph¸p lý gi÷a ngêi cho vay vµ ngêi ®i vay chØ tån t¹i díi h×nh thøc “khÕ íc” hoÆc “®¬n xin vay kiªm cam kÕt tr¶ nî” cho nªn quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña hai bªn vÉn cha chÆt chÏ, cô thÓ vµ nhÊt lµ cha t¹o ®îc c¬ së ph¸p lý cho viÖc thùc hiÖn. ChÝnh v× thÕ mµ tÝn dông ng©n hµng ®· trë thµnh mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y nªn sù mÊt c©n ®èi trÇm träng cña nÒn kinh tÕ, l¹m ph¸t cao, nguy c¬ ®æ bÓ cña tµi chÝnh quèc gia còng nh khã kh¨n cho ®êi sèng nh©n d©n.
KÓ tõ sau §¹i héi §¶ng lÇn thø VI n¨m 1986 víi nghÞ quyÕt vÒ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, nhÊt lµ tõ khi NghÞ ®Þnh 53/H§BT ngµy 26-3-1988 quy ®Þnh vÒ tæ chøc bé m¸y ho¹t ®éng cña ng©n hµng theo c¬ chÕ míi, tÝn dông ng©n hµng ®· thùc sù chuyÓn sang ho¹t ®éng theo ph¬ng thøc kinh doanh. Cô thÓ: Nhµ níc xo¸ bá bao cÊp, chuyÓn ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng sang h¹ch to¸n kinh doanh, v× vËy c¸c ng©n hµng còng ph¶i chuyÓn quan hÖ tÝn dông víi c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ tõ chç mang tÝnh bao cÊp sang quan hÖ tÝn dông mang tÝnh chÊt kinh doanh; thªm vµo ®ã c¬ chÕ míi ®ßi hái c¸c doanh nghÖp ph¶i tù chñ trong kinh doanh, tù chñ vÒ tµi chÝnh, tù thiÕt lËp c¸c quan hÖ kinh tÕ-tµi chÝnh trªn c¬ së g¾n quyÒn lîi vµ nghÜa vô víi vËt chÊt vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ, kÕt qu¶ lµ ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ®· ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao h¬n, ®ãng gãp tÝch cùc vµo sù ph¸t triÓn nhanh cña ®Êt níc trong giai ®o¹n míi.
Trong nh÷ng n¨m qua, víi c¬ chÕ më cöa, khuyÕn khÝch ®Çu t níc ngoµi cña nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt kÓ tõ khi HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt - Mü cã hiÖu lùc, bªn c¹nh c¸c tËp ®oµn c«ng nghiÖp níc ngoµi, c¸c tËp ®oµn tµi chÝnh, ng©n hµng níc ngoµi ®· ®Çu t vµ tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ t¹i níc ta. ChÝnh m«i tr._.êng míi nµy ®· thùc sù lµm ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó.
2.1.3 Quy tr×nh tÝn dông ng©n hµng:
Quy tr×nh tÝn dông lµ tËp hîp néi dung, kü thuËt nghiÖp vô c¬ b¶n, c¸c bíc ph¶i tiÕn hµnh tõ khi b¾t ®Çu ®Õn khi kÕt thóc mét mãn vay. Th«ng thêng, ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ tÝn dông quy tr×nh tÝn dông ph¶i tu©n theo c¸c bíc sau:
B¶ng 1: Quy tr×nh tÝn dông tæng qu¸t
C¸c bíc
Nguån vµ n¬i cung cÊp th«ng tin
NhiÖm vô cña ng©n hµng ë mçi giai ®o¹n
KÕt qu¶ sau khi kÕt thóc mét bíc
1. LËp hå s¬ ®Ò nghÞ cÊp tÝn dông.
• Kh¸ch hµng ®i vay cung cÊp.
• TiÕp xóc, phæ biÕn vµ híng dÉn lËp hå s¬ cho kh¸ch hµng.
• Hoµn thµnh bé hå s¬ ®Ó chuyÓn sang bé phËn ph©n tÝch.
2. Ph©n tÝch tÝn dông
• Hå s¬ ®Ò nghÞ vay tõ bíc 1 chuyÓn sang.
• C¸c th«ng tin bæ sung tõ pháng vÊn, hå s¬ lu tr÷.
• Tæ chøc thÈm ®Þnh vÒ c¸c mÆt tµi chÝnh vµ phi tµi chÝnh do c¸c c¸ nh©n hoÆc bé phËn thÈm ®Þnh thùc hiÖn.
• B¸o c¸o kÕt qu¶ thÈm ®Þnh ®Ó chuyÓn sang bé phËn cã thÈm quyÒn.
3. QuyÕt ®Þnh tÝn dông.
• C¸c tµi liÖu vµ th«ng tin tõ giai ®o¹n 2 chuyÓn sang vµ b¸o c¸o kÕt qu¶ thÈm ®Þnh.
• C¸c th«ng tin bæ sung.
• QuyÕt ®Þnh cho vay hoÆc tõ chèi cña c¸ nh©n hoÆc bé phËn ®îc giao quyÒn ph¸n quyÕt.
• QuyÕt ®Þnh cho vay hoÆc tõ chèi.
• TiÕn hµnh c¸c thñ tôc ph¸p lý nh ký hîp ®ång tÝn dông, c¸c hîp ®ång kh¸c.
4. Gi¶i ng©n
• QuyÕt ®Þnh cho vay vµ c¸c hîp ®ång liªn quan.
• C¸c chøng tõ lµm c¬ së gi¶i ng©n.
• ThÈm ®Þnh c¸c chøng tõ theo c¸c ®iÒu kiÖn cña hîp ®ång tÝn dông.
• ChuyÓn tiÒn vµo tµi kho¶n tiÒn göi cho kh¸ch hµng hoÆc chuyÓn tr¶ cho ®¬n vÞ cung cÊp.
5. Gi¸m s¸t, thu nî vµ thanh lý tÝn dông.
• C¸c th«ng tin tõ néi bé ng©n hµng.
• C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh theo ®Þnh kú.
• C¸c th«ng tin kh¸c.
• Ph©n tÝch ho¹t ®éng tµi kho¶n, c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh, kiÓm tra c¬ së cña kh¸ch hµng.
• Thu nî.
• T¸i xÐt vµ xÕp h¹ng.
• Thanh lý tÝn dông.
• B¸o c¸o kÕt qu¶ gi¸m s¸t vµ ®a ra c¸c gi¶i ph¸p xö lý.
• LËp c¸c thñ tôc ®Ó thanh lý tÝn dông.
Quy tr×nh tÝn dông cã ý nghÜa rÊt lín ®èi víi ho¹t ®éng tÝn dông, v× vËy ngµy nay c¸c ng©n hµng ®Òu thiÕt lËp c¸c quy tr×nh tÝn dông. C¸c quy tr×nh tÝn dông nµy vÒ nguyªn t¾c cã néi dung c¬ b¶n t¬ng tù nhau, tuy nhiªn néi dung chi tiÕt cã l¹i nhiÒu kh¸c biÖt tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña tõng ng©n hµng. Mét quy tr×nh tÝn dông hîp lý sÏ gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng qu¶n trÞ nh»m gi¶m thiÓu rñi ro vµ n©ng cao doanh lîi. Tu©n theo c¸c bíc cña quy tr×nh tÝn dông, ng©n hµng sÏ t×m kiÕm, lùa chän ®îc kh¸ch hµng phï hîp, cã uy tÝn, ®¹o ®øc trong kinh doanh. Tuy nhiªn, khi ¸p dông quy tr×nh tÝn dông cÇn ph¶i s¸ng t¹o më réng, n©ng cao nghiÖp vô thµnh kü n¨ng, nghÖ thuËt cho vay cña ng©n hµng vµ cña tõng c¸n bé nh»m ®¸p øng yªu cÇu ®a d¹ng cña thÞ trêng.
2.2 TÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam:
2.2.1 Kh¸i qu¸t vÒ khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam:
a. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam:
ChÝnh sù tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u vÒ t liÖu s¶n xuÊt lµ c¬ së vµ ®iÒu kiÖn cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh. MÆc dï tËp hîp tõ “kinh tÕ ngoµi quèc doanh” míi ®îc sö dông tõ n¨m 1986 tíi nay nhng khu vùc nµy ®îc ®Ò cËp ®Õn tõ rÊt sím trong c¸c v¨n kiÖn, NghÞ quyÕt cña §¶ng, Nhµ níc vµ ®îc dïng phæ biÕn trong niªn gi¸m thèng kª tõ n¨m 1954 ®Õn n¨m 1985. Nh vËy kinh tÕ ngoµi quèc doanh ®· h×nh thµnh tõ l©u nhng míi ®îc kh¼ng ®Þnh tõ h¬n 15 n¨m nay.
Tríc n¨m 1986, trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸, quan ®iÓm cña §¶ng vµ Nhµ níc ta lµ xo¸ bá c¸c thµnh phÇn kinh tÕ phi x· héi chñ nghÜa, x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt víi hai h×nh thøc chñ yÕu lµ kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ. Cô thÓ: chóng ta tiÕn hµnh x©y dùng c¸c doanh nghiÖp nhµ níc, ®a th¬ng nghiÖp quèc doanh còng nh m¹ng líi hîp t¸c x· mua b¸n vµo thay thÕ c¸c doanh nghiÖp vµ th¬ng nghiÖp ngoµi quèc doanh, trong c«ng nghiÖp chóng ta sö dông quan hÖ “cung cÊp vµ giao nép”, trong th¬ng nghiÖp sö dông quan hÖ “cung øng vµ thu mua”. ViÖc sö dông chÝnh s¸ch vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ trªn ®· lµm kinh tÕ ngoµi quèc doanh bÞ tª liÖt, r¬i vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n, nÒn kinh tÕ quèc d©n mÊt c©n ®èi nghiªm träng vµ r¬i vµo tr¹ng th¸i tr× trÖ trong mét thêi gian dµi.
KÓ tõ §¹i héi §¶ng lÇn thø VI (1986), §¶ng vµ Nhµ níc ®· kh¼ng ®Þnh vµ nhÊt qu¸n thùc hiÖn chiÕn lîc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ thêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng XHCN. Hµng lo¹t chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch vµ quy ®Þnh vÒ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ ngoµi quèc doanh ®· ®îc ban hµnh, cô thÓ nh: NghÞ quyÕt 16 cña Bé chÝnh trÞ (15/7/1988) vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ ngoµi quèc doanh, NghÞ quyÕt 217 cña Héi ®ång Bé trëng vÒ quyÒn tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ c¬ së, NghÞ quyÕt 27, 28, 29 cña Héi ®ång Bé trëng vÒ khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh ph¸t triÓn,...®¨c biÖt lµ LuËt doanh nghiÖp t nh©n, LuËt c«ng ty ®îc th«ng qua vµo n¨m 1990 vµ ®Õn n¨m 1999 ®îc thay thÕ b»ng mét luËt duy nhÊt lµ LuËt Doanh nghiÖp, theo ®ã së h÷u t nh©n ®îc thõa nhËn vµ khuyÕt khÝch ph¸t triÓn, kinh tÕ ngoµi quèc doanh kÓ tõ ®ã cã nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn b×nh ®¼ng víi c¸c TPKT kh¸c. HiÖn nay, nhÊt lµ sau khi §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX vµ Quèc héi kho¸ X ®· th«ng qua HiÕn ph¸p söa ®æi, KVNQD cµng ®îc coi träng vµ ®èi xö b×nh ®¼ng trong nÒn kinh tÕ1 Theo §iÒu 21 HiÕn ph¸p n¨m 1992 söa ®æi, “kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, kinh tÕ t b¶n t nh©n ®îc chän h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh, ®îc thµnh lËp doanh nghiÖp, kh«ng bÞ h¹n chÕ vÒ quy m« ho¹t ®éng trong nh÷ng ngµnh, nghÒ cã lîi cho quèc kÕ d©n sinh”; theo §iÒu 22 HiÕn ph¸p 1992 söa ®æi, ”c¸c c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ...®Òu b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt, vèn vµ tµi s¶n hîp ph¸p ®îc Nhµ níc b¶o hé”.
.
Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, KVNQD ®· cã sù ph¸t triÓn nhanh chãng vµ ®¹t mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. Víi chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ hç trî ho¹t ®éng cho khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh, sè lîng c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®· t¨ng lªn nhanh chãng. N¨m 1991 míi chØ cã 123 doanh nghiÖp víi sè vèn ®iÒu lÖ lµ 63 tû ®ång th× ®Õn n¨m 1996 ®· cã 26.091 doanh nghiÖp víi sè vèn ®iÒu lÖ lªn tíi 8.257 tû ®ång. §Õn n¨m 1998, khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ®· cã 2.990 hîp t¸c x·, 24.667 doanh nghiÖp t nh©n vµ 1.217.300 hé kinh doanh c¸ thÓ. ChØ tÝnh riªng tõ th¸ng 1/2000 cho ®Õn th¸ng 12/2002 ®· cã h¬n 56.000 doanh nghiÖp t nh©n míi ®îc thµnh lËp ë ViÖt Nam2 Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam, sè 80, ngµy 19/5/2003.
.
b. C¸c thµnh phÇn chñ yÕu cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë níc ta hiÖn nay:
HiÖn nay, khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë níc ta bao gåm: c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty hîp danh, doanh nghiÖp t nh©n, hîp t¸c x·, hé kinh doanh c¸ thÓ.
- C«ng ty cæ phÇn: lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:
Vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty ®îc chia thµnh nhiÒu phÇn b»ng nhau gäi lµ cæ phÇn;
Cæ ®«ng cã thÓ lµ mét tæ chøc, c¸ nh©n víi sè lîng tèi thiÓu lµ ba, kh«ng h¹n chÕ sè lîng tèi ®a, cæ ®«ng chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nî vµ c¸c nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña doanh nghiÖp trong ph¹m vi sè vèn ®· gãp vµo doanh nghiÖp;
C«ng ty cæ phÇn cã quyÒn ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng theo quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n;
C«ng ty cæ phÇn cã t c¸ch ph¸p nh©n kÓ tõ ngµy ®îc cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh.
- C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n: lµ doanh nghiÖp, trong ®ã:
C¸c thµnh viªn c«ng ty chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ c¸c nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña doanh nghiÖp trong ph¹m vi sè vèn ®· cam kÕt gãp vµo doanh nghiÖp;
Thµnh viªn cã thÓ lµ tæ chøc, c¸ nh©n víi sè lîng kh«ng qu¸ n¨m m¬i;
Khi gãp ®ñ gi¸ trÞ phÇn gãp vèn, thµnh viªn ®îc c«ng ty cÊp giÊy chøng nhËn vèn gãp;
Thµnh viªn c«ng ty muèn chuyÓn nhîng mét phÇn hoÆc toµn bé phÇn vèn gãp tríc hÕt ph¶i chµo b¸n phÇn vèn ®ã cho tÊt c¶ c¸c thµnh viªn cßn l¹i theo tû t¬ng øng víi phÇn vèn gãp cña hä trong c«ng ty víi cïng ®iÒu kiÖn, chØ ®îc chuyÓn nhîng cho ngêi kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn nÕu c¸c thµnh viªn cßn l¹i cña c«ng ty kh«ng mua hoÆc kh«ng mua hÕt;
C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n kh«ng ®îc quyÒn ph¸t hµnh cæ phiÕu, cã t c¸ch ph¸p nh©n kÓ tõ ngµy ®îc cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh.
- C«ng ty hîp danh: lµ doanh nghiÖp cã Ýt nhÊt hai thµnh viªn hîp danh lµ c¸ nh©n, cã tr×nh ®é chuyªn m«n, uy tÝn nghÒ nghiÖp, chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh vÒ c¸c nghÜa vô cña c«ng ty, c«ng ty hîp danh kh«ng ®îc ph¸t hµnh bÊt cø lo¹i chøng kho¸n nµo.
- Doanh nghiÖp t nh©n: lµ doanh nghiÖp do mét c¸ nh©n lµm chñ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh vÒ mäi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.
- Hîp t¸c x·: lµ tæ chøc kinh tÕ tù chñ do nh÷ng ngêi lao ®éng cã nhu cÇu, lîi Ých chung, tù nguyÖn cïng nhau gãp vèn, gãp søc lËp ra ®Ó ph¸t huy søc m¹nh cña tËp thÓ vµ cña tõng x· viªn nh»m gióp nhau thùc hiÖn hiÖu qu¶ h¬n c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, dÞch vô ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng, ®ång thêi gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc. Hîp t¸c x· ho¹t ®éng theo luËt hîp t¸c x· vµ trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, d©n chñ, cïng hëng lîi, cïng chÞu rñi ro. C¬ quan quyÕt ®Þnh cao nhÊt cña hîp t¸c x· lµ §¹i héi x· viªn, c¬ quan qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng cña hîp t¸c x· lµ ban chñ nhiÖm hîp t¸c x· ®îc x· viªn bÇu theo LuËt hîp t¸c x·.
- Hé kinh doanh c¸ thÓ: do mét c¸ nh©n hoÆc hé gia ®×nh lµm chñ, kinh doanh t¹i mét ®Þa ®iÓm cè ®Þnh, kh«ng thêng xuyªn thuª lao ®éng. Kh«ng cã con dÊu vµ chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh.
c. Vai trß cña kinh tÕ ngoµi quèc doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ViÖt Nam:
Trong xu thÕ më cöa nÒn kinh tÕ vµ héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ, nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ®îc thõa nhËn vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn. Do ®ã, khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ®· vµ ®ang chøng tá ®îc vai trß quan träng cña m×nh trong nÒn kinh tÕ níc ta hiÖn nay.
Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ ngoµi quèc doanh bªn c¹nh kinh tÕ quèc doanh ®· t¹o ®iÒu kiÖn khai th¸c tèi ®a nguån lùc cña ®Êt níc:
Sau h¬n 15 n¨m ®æi míi, mÆc dï ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín, tr×nh ®é ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ níc ta vÉn cßn thÊp trong khi tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ cßn rÊt lín. Trong khi ®ã, do ®Æc ®iÓm quy m« lín, thêng n¾m gi÷ nh÷ng vÞ trÝ, lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ, khu vùc kinh tÕ quèc doanh kh«ng thÓ khai th¸c vµ tËn dông hÕt ®îc nh÷ng tiÒm n¨ng nµy. Do vËy, ph¸t triÓn kinh tÕ ngoµi quèc doanh víi ®Æc ®iÓm quy m« nhá vµ võa, n¨ng ®éng, linh ho¹t, cã kh¶ n¨ng v¬n tíi mäi “ngãc ng¸ch” cña nÒn kinh tÕ lµ chiÕn lîc tèi quan träng ®Ó khai th¸c, tËn dông triÖt ®Ó nh÷ng tiÒm n¨ng cha ®îc khai th¸c hay khai th¸c cha hiÖu qu¶. Khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ph¸t triÓn sÏ huy ®éng ®îc mét lîng vèn lín ®ang n»m trong d©n, t¹o ®iÒu kiÖn cho n¨ng lùc cña mäi ngêi ®îc gi¶i phãng vµ ph¸t huy m¹nh mÏ. Bªn c¹nh ®ã, víi nh÷ng c¬ héi míi, mäi c¸ nh©n, tæ chøc ®Òu cè g¾ng ph¸t huy tèi ®a kh¶ n¨ng cña m×nh t×m kiÕm, khai th¸c c¸c nguån lùc v× lîi Ých cña chÝnh b¶n th©n. §ã lµ ®éng lùc kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, tõ ®ã thóc ®Èy kinh tÕ - x· héi ph¸t triÓn.
Kinh tÕ ngoµi quèc doanh ph¸t triÓn sÏ thu hót nhiÒu lao ®éng, tõ ®ã gãp phÇn gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp trong x· héi:
ViÖt nam lµ mét níc cã d©n sè trÎ, lùc lîng lao ®éng ®«ng ®¶o (n¨m 2002 ViÖt Nam cã 40.694.360 ngêi tõ 15 tuæi trë lªn tham gia vµo ho¹t ®éng kinh tÕ thêng xuyªn, t¨ng 3% so víi n¨m 20013 CIEM, B¸o c¸o Kinh tÕ ViÖt Nam 2002, tr. 42.
) trong khi khu vùc kinh tÕ nhµ níc kh«ng thÓ t¹o ®ñ viÖc lµm cho tÊt c¶ lùc lîng lao ®éng. H¬n n÷a, tr¶i qua thêi kú nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ tËp trung, bao cÊp kinh tÕ quèc doanh ®· béc lé râ nh÷ng mÆt yÕu kÐm trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ sö dông lao ®éng, v× vËy cïng víi chñ tr¬ng gi¶m biªn chÕ, s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp nhµ níc, khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh trë thµnh ®èi träng ®Ó thu hót lùc lîng lao ®éng d«i ra tõ c¸c ®¬n vÞ, c¬ quan Nhµ níc vµ hµnh chÝnh sù nghiÖp.
B¶ng 2: Tæng lao ®éng ph©n theo thµnh phÇn kinh tÕ
ChØ tiªu
§¬n vÞ
1996
1997
1998
1999
2000
2001*
Tæng lao ®éng
ngh×n ngêi
33.761
34.493
35.233
35.976
36.702
37.721
- KVQD
- KVNQD
ngh×n ngêi
ngh×n ngêi
3.137,7
30.623
3.267
31.226
3.383
31.850
3.433
32.543
3.501
33.201
3.420
34.301
Tæng lao ®éng
%
100
100
100
100
100
100
- KVQD
- KVNQD
%
%
9,29
90,71
9,47
90,53
9,60
90,40
9,54
90,46
9,54
90,46
9,07
90,93
Chó thÝch: sè liÖu ®· ®îc lµm trßn, sè liÖu n¨m 2001 lµ s¬ bé.
Nguån: Niªn gi¸m thèng kª 2002.
Theo sè liÖu ë b¶ng trªn, KVNQD thêng xuyªn thu hót ®îc trªn 90% tæng sè lîng lao ®éng ®îc tuyÓn dông, trong ®ã cao nhÊt lµ n¨m 2001 víi 90,93%, t¬ng øng víi kho¶ng 34,3 triÖu lao ®éng (b»ng 42,89% tæng d©n sè cña c¶ níc). Víi tû träng lín nh vËy, râ rµng ph¸t triÓn KVNQD chÝnh lµ ch×a kho¸ ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm cho x· héi. Bªn c¹nh ®ã, theo B¸o c¸o Kinh tÕ ViÖt Nam 2002 cña CIEM, n¨m 2002 c¶ níc t¹o ®îc kho¶ng 1,42 triÖu viÖc lµm míi trong ®ã kinh tÕ ngoµi quèc doanh thu hót nhiÒu lao ®éng nhÊt (79,1% tæng sè viÖc lµm míi; trong ®ã kinh tÕ c¸ thÓ t¹o ®îc 56,2%); tiÕp ®Õn lµ kinh tÕ nhµ níc (15,1%); vµ khu vùc kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi (5,4%). Cïng víi sè lîng viÖc lµm míi ®îc t¹o thªm nµy, tû lÖ thÊt nghiÖp (còng theo B¸o c¸o nµy) ®· gi¶m xuèng, cô thÓ tû lÖ thÊt nghiÖp cña lùc lîng lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ gi¶m tõ 6,28% n¨m 2001 xuèng cßn 6,01% n¨m 2002.
M¨t kh¸c, khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh cßn cã kh¶ n¨ng sö dông lao ®éng mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt bëi c¸ch thøc tuyÓn dông theo kh¶ n¨ng, tr¶ c«ng theo n¨ng lùc lµm viÖc thùc tÕ vµ m«i trêng lµm viÖc n¨ng ®éng, linh ho¹t kÝch thÝch ngêi lao ®éng ph¸t huy tèi ®a n¨ng lùc b¶n th©n.
Cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ, kinh tÕ ngoµi quèc doanh ngµy cµng ph¸t triÓn nhanh chãng, ®ãng gãp ngµy cµng lín vµo GDP cña quèc gia:
§iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau:
B¶ng 3: Tæng s¶n phÈm trong níc ph©n theo thµnh phÇn kinh tÕ
(theo gi¸ thùc tÕ)
Thµnh phÇn kinh tÕ
§¬n vÞ
1999
2000
2001
2002*
Tæng sè
tû ®ång
399.942
441.646
481.295
536.098
1. Kinh tÕ Nhµ níc
2. Kinh tÕ ngoµi quèc doanh
3. Kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi
tû ®ång
tû ®ång
tû ®ång
154.927
196.057
48.958
170.141
212.879
58.626
184.836
230.247
66.212
205.379
256.201
74.518
Tæng sè
%
100
100
100
100
1. Kinh tÕ Nhµ níc
2. Kinh tÕ ngoµi quèc doanh
3. Kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi
%
%
%
38,74
49,02
12,24
38,53
48,19
13,28
38,40
47,85
13,75
38,31
47,78
13,91
Chó thÝch: sè liÖu n¨m 2002 lµ s¬ bé.
Nguån: Niªm gi¸m thèng kª 2002.
Trong nh÷ng n¨m qua (95-2002), tèc ®é t¨ng GDP cña ViÖt Nam lu«n ë møc cao (trªn 7%/n¨m), chØ ®øng sau níc l¸ng giÒng Trung Quèc. Cã ®îc kÕt qu¶ nµy mét phÇn lín nhê vµo ®ãng gãp KVNQD. Theo sè liÖu tõ b¶ng 2 th× tû träng cña khu vùc nµy trong GDP cña ViÖt Nam tõ n¨m 1999 ®Õn n¨m 2002 lÇn lît lµ 49,02% n¨m 1999, 48,21% n¨m 2000, 47,04% n¨m 2001vµ 47,79% n¨m 2002 - lu«n cao h¬n tû träng cña KVQD (t¬ng øng lµ 38,74%; 38,52%; 38,40%; 38,31%). §iÒu nµy kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ quan träng cña cña KVNQD trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, tuy r»ng tû träng cña khu vùc nµy nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· gi¶m xuèng ®«i chót so víi n¨m 1999, lµ n¨m mµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®¹t tèc ®é t¨ng trëng GDP thÊp nhÊt (4,77%) trong 4 n¨m qua trong khi tèc ®é t¨ng trëng cña ngoµi quèc doanh l¹i cao h¬n khu vùc nhµ níc. Nh vËy, cã thÓ nhËn thÊy r»ng khi mµ khu vùc quèc doanh kh«ng ph¸t huy ®îc vai trß tiªn phong cu¶ m×nh th× chÝnh khu vùc ngoµi quèc doanh lµ nh©n tè chÝnh thóc ®Èy t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ, bëi v× còng trong n¨m 1999, kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®¹t tèc ®é t¨ng trëng thÊp nhÊt trong 4 gÇn ®©y.
Kinh tÕ ngoµi quèc doanh t¹o ra sù c¹nh tranh, gãp phÇn kÝch thÝch sù ph¸t triÓn s«i ®éng cña nÒn kinh tÕ.
Râ rµng sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña KVNQD trong thêi gian qua, ®ång nghÜa víi sù gia t¨ng sè lîng chñ thÓ kinh tÕ tham gia thÞ trêng ®· “h©m nãng” c¹nh tranh trªn thÞ trêng trong níc. Thùc tÕ ®· chøng minh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña KVNQD buéc c¸c DNNN ph¶i ph©n tÝch, ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc kinh doanh cho hîp lý h¬n nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh, ®iÒu nµy còng cã nghÜa r»ng ph¸t triÓn kinh tÕ ngoµi quèc doanh kh«ng nh÷ng kh«ng lµm suy yÕu kinh tÕ quèc doanh mµ cßn thóc ®Èy khu vùc nµy ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n. Trong nh÷ng n¨m qua, KVNQD víi nh÷ng ®Æc trng vèn cã cña m×nh ®· ®ãng vai trß hç trî, vÖ tinh cho KVQD, gi¶i quyÕt nh÷ng yªu cÇu nÒn kinh tÕ ®Æt ra mµ KVQD kh«ng thÓ gi¶i quyÕt triÖt ®Ó hoÆc hiÖu qu¶ . Nh vËy, víi vai trß nµy, KVNQD võa lµ ®èi thñ c¹nh tranh võa lµ ®èi t¸c lµm ¨n trong qu¸ tr×nh cung cÊp ®Çu vµo, hoµn thiÖn, tiªu thô s¶n phÈm ®Çu ra cho KVQD. Sù kÕt hîp vÒ s¶n xuÊt - tiªu thô gi÷a kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ ngoµi quèc doanh t¹o ra mét d©y chuyÒn s¶n xuÊt míi cña x· héi, cã t¸c dông rót ng¾n thêi gian s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm vµ n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, tõ ®ã gãp phÇn lµm t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ.
Khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ®ãng gãp tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh CNH - H§H cña ®Êt níc:
NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX ®· ®a ra môc tiªu ®Õn n¨m 2010, níc ta c¬ b¶n trë thµnh níc c«ng nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã còng ®Æt ra môc tiªu ®Õn n¨m 2005 cã kho¶ng 60% doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸. Nh vËy trong nh÷ng n¨m tíi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh sÏ ®îc më réng vµ lµ n¬i tËp trung vèn, nh©n lùc cho nh÷ng ngµnh kinh tÕ ®ßi hái nhiÒu hµm lîng tri thøc nh c«ng nghÖ th«ng tin, ®iÖn tö... còng nh cã thÓ lÊp ®Çy nh÷ng kho¶ng trèng trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng cÇn nhiÒu vèn, cã møc lîi nhuËn kh«ng cao mµ c¸c nhµ ®Çu t lín Ýt quan t©m tíi. §©y còng lµ quan ®iÓm cña §¶ng ta trong qu¸ tr×nh CNH - H§H ®Êt níc.
ChÝnh vai trß to lín cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh nãi chung vµ kinh tÕ t nh©n nãi riªng nªn lÇn ®Çu tiªn §¶ng dµnh mét NghÞ quyÕt vÒ ®Þnh híng ph¸t triÓn kinh tÕ t nh©n. NghÞ quyÕt Trung ¦¬ng kho¸ IX ®· kh¼ng ®Þnh: “sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ t nh©n ®· gãp phÇn gi¶i phãng lùc lîng s¶n xuÊt, thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng x· héi, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng CNH, H§H, ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN, t¨ng thªm sè lîng c«ng nh©n, lao ®éng vµ doanh nh©n ViÖt Nam, thùc hiÖn c¸c chñ tr¬ng x· héi ho¸ y tÕ, v¨n hãa, gi¸o dôc...”
d. Mét sè khã kh¨n, th¸ch thøc ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam:
MÆc dï KVNQD ngµy cµng kh¼ng ®Þnh vai trß quan träng cña m×nh trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, nhng do míi ®îc thõa nhËn h¬n 15 n¨m qua céng víi nhiÒu nh©n tè néi sinh vµ ngo¹i sinh kh¸c, kinh tÕ ngoµi quèc doanh ®ang gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh.
d.1 VÒ mÆt kh¸ch quan:
M«i trêng ph¸p lý:
ViÖt Nam ®· x©y dùng ®îc mét hÖ thèng ph¸p luËt lµm c¬ së ph¸p lý cho qu¸ tr×nh c¶i c¸ch vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN. §ång thêi víi viÖc h×nh thµnh nhµ níc ph¸p quyÒn XHCN, nguyªn t¾c c«ng d©n ®îc lµm nh÷ng ®iÒu ph¸p luËt kh«ng cÊm ®· ®îc kh¼ng ®Þnh trong HiÕn ph¸p vµ luËt ph¸p. Bªn c¹nh ®ã, quyÒn së h÷u t nh©n ®îc x¸c ®Þnh víi viÖc thõa nhËn trong HiÕn ph¸p sù tån t¹i l©u dµi cña KVNQD, quyÒn kinh doanh cña KVNQD ®· ®îc thÓ chÕ ho¸. §©y chÝnh lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó KVNQD ph¸t triÓn nhanh vµ æn ®Þnh, tõ ®ã ph¸t huy ®îc nh÷ng mÆt m¹nh cña m×nh ®ãng gãp tÝch cùc cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng cña ViÖt Nam.
Tuy nhiªn, m«i trêng ph¸p lý cña ViÖt Nam cßn nhiÒu h¹n chÕ. Cô thÓ: hÖ thèng ph¸p luËt cha ®Çy ®ñ, ®ång bé, nhÊt qu¸n, thiÕu cô thÓ vµ cha s¸t thùc tÕ nªn khã thùc thi. Cha ®Çy ®ñ ë chç mét sè luËt c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng vÉn cßn thiÕu nh LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn, ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh míi chØ gåm mét sè quy ®Þnh mang tÝnh ®¬n lÎ trong mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt vµ mang tÝnh chÝnh s¸ch h¬n lµ quy ph¹m ph¸p luËt. Cha ®ång bé, nhÊt qu¸n ë chç c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®«i khi chång chÐo nhau, v¨n b¶n ph¸p luËt vµ c¸c v¨n b¶n díi luËt ®«i khi kh«ng thèng nhÊt, nhiÒu giÊy phÐp “con” ph¶n ¸nh kh«ng ®óng hoÆc cha chÝnh x¸c tinh thÇn cña luËt. Cha cô thÓ, râ rµng ë chç cïng mét quy ®Þnh ®«i khi cßn dÉn ®Õn nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau, g©y bèi rèi cho ngêi thi hµnh vµ chÊp hµnh luËt. Cha s¸t thùc tÕ bëi v× mét sè v¨n b¶n ph¸p lý cßn mang nÆng tÝnh chñ quan, chØ ph¶n ¸nh lîi Ých cña c¬ quan qu¶n lý nhµ níc, thiÕu c©n nh¾c lîi Ých cña ®èi tîng bÞ ®iÒu chØnh, chØ xuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm côc bé mµ cha xem xÐt díi gãc ®é lîi Ých cña ®a sè doanh nghiÖp hay toµn bé nÒn kinh tÕ. Nh÷ng yÕu kÐm cña hÖ thèng ph¸p luËt trªn ®©y khiÕn m«i trêng ph¸p lý cña ViÖt Nam trong nhiÒu trêng hîp c¶n trë sù ph¸t triÓn cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ nãi chung vµ chñ thÓ kinh tÕ thuéc KVKTNQD nãi riªng. Mét khi yÕu kÐm trªn cha ®îc gi¶i quyÕt ho¨c gi¶i quyÕt cha triÖt ®Ó th× c¸c chñ thÓ ®ã cha thÓ ph¸t huy hÕt n¨ng lùc cña m×nh.
VÒ m«i trêng kinh doanh:
VÊn ®Ò næi cém h¹n chÕ c¹nh tranh hiÖn nay lµ t×nh tr¹ng ®éc quyÒn cßn t¬ng ®èi phæ biÕn trong nÒn kinh tÕ níc ta díi h×nh thøc ®éc quyÒn cña mét c«ng ty (chñ yÕu trong c¸c ngµnh nh vËn t¶i hµng kh«ng, bu chÝnh viÔn th«ng, ®iÖn lùc...), ®éc quyÒn nhãm (díi h×nh thøc tæng c«ng ty trong c¸c ngµnh nh x¨ng dÇu, s¾t thÐp, mÝa ®êng...). ChÝnh t×nh tr¹ng ®éc quyÒn lµ nguyªn nh©n ®éi chi phÝ trung gian lªn rÊt cao, g©y ra t¸c ®éng tiªu cùc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp thuéc KVNQD do cã quy m« nhá, kh¶ n¨ng tµi chÝnh h¹n chÕ.
Bªn c¹nh ®ã, t×nh tr¹ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gi÷a DNNN vµ DNNQD cßn kh¸ phæ biÕn víi nhiÒu u ®·i cho c¸c DNNN. DNNQD nh ®· nªu ë trªn, gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc tiÕp cËn c¸c nguån lùc nh: vèn, ®Êt ®ai, lao ®éng. T×nh tr¹ng nµy b¾t nguån tõ quy ®Þnh cña ph¸p luËt: hÖ thèng ph¸p luËt ®îc x©y dùng vµ ph©n chia theo thµnh phÇn kinh tÕ, dùa trªn tÝnh chÊt së h÷u vµ ®iÒu hµnh thùc tÕ cña c¬ quan qu¶n lý nhµ níc.
MÆt kh¸c, mÆc dï ChÝnh phñ ®· cã rÊt nhiÒu nç lùc nhng thñ tôc hµnh chÝnh cßn nhiÒu phiÒn hµ, nhòng nhiÔu. T×nh tr¹ng quan liªu, cöa quyÒn trong qu¶n lý kinh tÕ nãi chung vµ ®èi víi kinh tÕ ngoµi quèc doanh nãi riªng vÉn ®ang lµ nh©n tè c¶n trë kh«ng nhá ®èi víi s¶n xuÊt kinh doanh.
VÒ c¬ b¶n, m«i trêng kinh doanh cßn nhiÒu rñi ro, thiÕu b×nh ®¼ng ®· khiÕn doanh nghiÖp cã xu híng “¨n xæi” nhê quan hÖ mãc nèi víi hÖ thèng nhµ níc ®Ó t×m kiÕm ®Æc quyÒn, u ®·i h¬n lµ dùa trªn n¨ng lùc c¹nh tranh cña b¶n th©n víi chiÕn lîc kinh doanh hiÖu qu¶, dµi h¹n. T×nh tr¹ng cßn nhiÒu ®¬n vÞ kinh tÕ ngoµi quèc doanh ph¶i ngôy trang nóp bãng díi danh nghÜa kinh tÕ quèc doanh lµ b»ng chøng râ rµng vÒ sù u ®·i qu¸ møc ®èi víi kinh tÕ quèc doanh. KÕt côc lµ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn thiÕu lµnh m¹nh, dùa nhiÒu vµo nh÷ng yÕu tè t¨ng trëng thiÕu bÒn v÷ng.
d.2 VÒ mÆt chñ quan:
Kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh cßn nhiÒu h¹n chÕ:
MÆc dï trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®îc §¶ng vµ Nhµ níc khuyÕn khÝch t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, nhng nh×n chung møc ®é tËp trung vèn cña khu vùc nµy cha cao do vËy phÇn lín c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ ®Òu cã quy m« nhá bÐ, suÊt ®Çu t thÊp (xÐt theo tiªu chÝ vèn vµ sè lao ®éng th× trªn 90% c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ë níc ta thuéc lo¹i h×nh doanh nghiÖp võa vµ nhá, b×nh qu©n vèn cña mét doanh nghiÖp ®¨ng ký theo LuËt doanh nghiÖp n¨m 2000 chØ lµ 900 triÖu ®ång, n¨m 2001 kh¶ quan h¬n còng chØ ®¹t 1,2 tØ ®ång4 Tµi chÝnh th¸ng 7/2002, tr. 13.
). Kh¸c víi KVQD víi phÇn lín nguån vèn ®îc hç trî tõ ng©n s¸ch, KVNQD cã nguån vèn kinh doanh chñ yÕu h×nh thµnh tõ c¸c nguån: vèn tù cã, vèn huy ®éng trªn thÞ trêng b»ng c¸ch ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu vµ c¸c nguån vèn ®i vay. Do nÒn kinh tÕ níc ta cßn kÐm ph¸t triÓn, tÝch luü t b¶n kh«ng lín nªn vèn tù cã cña khu vùc nµy thêng nhá bÐ, kh«ng ®¸p øng ®ñ yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh. Muèn huy ®éng vèn th«ng qua thÞ trêng tµi chÝnh, doanh nghiÖp ph¶i cã quy m« lín, cã uy tÝn cao trªn thÞ trêng, nÒn kinh tÕ ph¶i cã mét thÞ trêng tµi chÝnh hoµn chØnh víi mét hÖ thèng c¸c tæ chøc trung gian ®ñ m¹nh cã kh¶ n¨ng ®¶m ®¬ng viÖc b¶o l·nh, ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu c«ng ty trong khi DNNQD l¹i cã quy m« nhá, thÞ trêng tµi chÝnh ViÖt Nam l¹i cha ph¸t triÓn. Bªn c¹nh ®ã, tr×nh ®é d©n trÝ , yÕu tè t©m lý, thãi quen cña giíi ®Çu t trong níc còng t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn c¸ch thøc huy ®éng nµy. Do ®ã, khu vùc kinh tÕ nµy chØ cßn c¸ch vay c¸c NHTM, ®©y lµ nguån vèn dåi dµo cã thÓ ®¸p øng ®îc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh. Tuy nhiªn, c¸ch thøc huy ®éng vèn nµy cßn nhiÒu bÊt cËp do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau (vÊn ®Ò nµy sÏ ®îc ph©n tÝch kü ë ch¬ng sau). V× vËy, t×nh tr¹ng tµi chÝnh nghÌo nµn vÉn lµ trë ng¹i chÝnh cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh
Tr×nh ®é s¶n xuÊt thÊp, c«ng nghÖ s¶n xuÊt l¹c hËu, ch¾p v¸:
Do h¹n chÕ vÒ vèn nªn tr×nh ®é s¶n xuÊt cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh vÉn cßn ë møc thÊp, kü thuËt - c«ng nghÖ l¹c hËu, chñ yÕu vÉn lµ kü thuËt - c«ng nghÖ sö dông nhiÒu lao ®éng. Theo sè liÖu ®iÒu tra cña ViÖn nghiªn cøu kinh tÕ Trung ¬ng n¨m 2001 th× chØ cã 26% doanh nghiÖp vµ 21% c«ng ty sö dông c«ng nghÖ t¬ng ®èi hiÖn ®¹i, 39,5% doanh nghiÖp vµ 21,2% c«ng ty sö dông c«ng nghÖ cæ truyÒn, 36,5% doanh nghiÖp vµ 61,3% c«ng ty kÕt hîp c¶ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ cæ truyÒn. C«ng nghÖ l¹c hËu lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh khiÕn cho c¸c s¶n phÈm cña khu vùc nµy kÐm søc c¹nh tranh vµ thÞ phÇn hµng ho¸ bÞ giíi h¹n trong khu«n khæ chËt hÑp. Tuy nhiªn, ®©y còng lµ trë ng¹i chung cña c¸c doanh nghiÖp níc ta, kÓ c¶ doanh nghiÖp Nhµ níc.
Tr×nh ®é tæ chøc, qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cßn nhiÒu h¹n chÕ, kü n¨ng cña ngêi lao ®éng cßn thÊp:
Thùc tÕ cho thÊy, chñ c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh xuÊt th©n tõ nhiÒu tÇng líp kh¸c nhau: n«ng d©n, thî, tÇng líp trÝ thøc. H¬n n÷a, kinh tÕ níc ta míi chuyÓn kinh tÕ thÞ trêng nªn nh÷ng kiÕn thøc chung vÒ kinh tÕ, nh÷ng hiÓu biÕt vÒ kinh doanh, ph¸p luËt kh«ng ph¶i ai còng cã thÓ n¾m b¾t ®îc. §iÒu nµy tríc hÕt g©y khã kh¨n trong viÖc ®iÒu hµnh doanh nghiÖp cho chÝnh nh÷ng ngêi chñ doanh nghiÖp. Hä sÏ gÆp ph¶i nh÷ng h¹n chÕ, víng m¾c trong c«ng t¸c tæ chøc nh©n sù, trong viÖc ho¹ch ®Þnh kÕ ho¹ch còng nh ph©n tÝch dù ¸n, c¸c c¬ héi, rñi ro ®Çu t...Trªn thùc tÕ, do kÐm hiÓu biÕt vµ nhËn thøc, viÖc thùc hiÖn Ph¸p lÖnh vÒ tµi chÝnh vµ thèng kª cña Nhµ níc trong c¸c doanh nghiÖp nµy cha ®îc thùc hiÖn nghiªm tóc, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n chñ yÕu b»ng kinh nghiÖm b¶n th©n. Do ®ã, hä gÆp nhiÒu khã kh¨n khi tiÕp cËn nguån vèn ng©n hµng v× kh«ng chøng thùc ®îc n¨ng lùc kinh doanh còng nh t×nh h×nh tµi chÝnh cña b¶n th©n mét c¸ch râ rµng.
e. Vai trß cña tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh:
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh cã thÓ huy ®éng vèn th«ng qua bèn nguån chñ yÕu: vèn tù cã, thÞ trêng tµi chÝnh, hÖ thèng ng©n hµng vµ nguån vèn vay tõ níc ngoµi. Thùc tÕ ®· chøng minh r»ng, vèn tù cã trong khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë níc ta rÊt h¹n chÕ, kh«ng ®ñ thÓ ®¸p øng nhu cÇu ®æi míi m¸y mãc, thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, më réng quy m« s¶n xuÊt, ®Çu t vµo nh÷ng lÜnh vùc ngµnh nghÒ cÇn nhiÒu vèn. ViÖc huy ®éng vèn tõ thÞ trêng chøng kho¸n cßn c¶n trë do: thø nhÊt, thÞ trêng chøng kho¸n míi ra ®êi vµo th¸ng 7/2000 vµ cha thùc sù ph¸t triÓn; thø hai, ®iÒu kiÖn tham gia thÞ trêng chøng kho¸n lµ t¬ng ®èi cao5 Theo §iÒu 6 NghÞ ®Þnh 48/N§-CP ngµy 11/07/1998 th× tæ chøc ph¸t hµnh cæ phiÕu lÇn ®Çu ra c«ng chóng ph¶i cã møc vèn ®iÒu lÖ tèi thiÓu lµ 10 tû ®ång, ho¹t ®éng kinh doanh cã l·i trong 2 n¨m liªn tôc gÇn nhÊt.
®èi víi quy m« cña kinh tÕ ngoµi quèc doanh. Bªn c¹nh ®ã, viÖc vay vèn tõ níc ngoµi còng ®ßi hái KVNQD ®¸p øng nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¾t khe cña bªn cho vay. V× vËy, ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ngoµi quèc doanh chØ cã thÓ dùa vµo nguån vèn cña ng©n hµng.
TÝn dông ng©n hµng lµ kªnh cung cÊp vèn chñ yÕu ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh:
Trªn thÞ trêng tÝn dông chÝnh thøc, ho¹t ®éng cña c¸c hîp t¸c x· tÝn dông vµ quü tÝn dông nh©n d©n chñ yÕu lµ nh»m hç trî, gi¶i quyÕt nhu cÇu sinh ho¹t vµ nhu cÇu vÒ vèn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ gia ®×nh. Thªm vµo ®ã, thÞ trêng chøng kho¸n ë níc ta míi ë giai ®o¹n s¬ khai céng víi ®iÒu kiÖn tham gia thÞ trêng chøng kho¸n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh kh«ng ph¶i lµ dÔ dµng. V× vËy kªnh cung cÊp vèn chñ yÕu vµ hÕt søc quan träng ®Ó khu vùc kinh tÕ nµy ph¸t triÓn lµ vèn tÝn dông cña c¸c NHTM.
TÝn dông ng©n hµng gãp phÇn t¨ng cêng quy m« vèn lu ®éng cña doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn:
Do ®Æc ®iÓm cña lo¹i h×nh kinh tÕ ngoµi quèc doanh thêng cã chu kú s¶n xuÊt ng¾n, vßng quay vèn nhanh, ®ßi hái thêng xuyªn ph¶i bæ sung sè vèn lu ®éng vît qu¸ kh¶ n¨ng vèn tù cã cña doanh nghiÖp. Do ®ã, vèn vay díi h×nh thøc tÝn dông ng¾n h¹n lµ nguån vèn bæ sung vèn lu ®éng rÊt quan träng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. Bªn c¹nh ®ã, hµng ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh s¶n xuÊt ra kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®îc tiªu thô hÕt vµ ®îc thanh to¸n ngay trong khi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh«ng thÓ bÞ ®øt ®o¹n. V× vËy, víi sè vèn nhá bÐ cña m×nh, ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh ®îc tiÕn hµnh liªn tôc vµ cã hiÖu qu¶, doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cÇn thiÕt ph¶i th«ng qua tÝn dông ng©n hµng ®Ó bæ sung vèn lu ®éng cho chÝnh m×nh.
TÝn dông ng©n hµng hç trî c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®Çu t chiÒu s©u, ®æi míi c«ng nghÖ, m¸y mãc thiÕt bÞ:
C¸c doanh nghiÖp nhµ níc nãi chung vµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh nãi riªng ë níc ta ®Òu cã ®Æc ®iÓm chung lµ tr×nh ®é c«ng nghÖ s¶n xuÊt l¹c hËu, tuæi thä tµi s¶n cè ®Þnh kh¸ cao. KÕt qu¶ lµ s¶n phÈm lµm ra cã gi¸ thµnh cao, chÊt lîng h¹n chÕ, kh¶ n¨ng c¹nh tranh kÐm, dÉn ®Õn kinh doanh bÞ thua lç, thËm chÝ ph¸ s¶n. Do vËy, nhu cÇu ®æi míi c«ng nghÖ cña c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng trë._.Ön t¹i, mÆt b»ng l·i suÊt tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ thÊp h¬n l·i suÊt tiÕt kiÖm néi tÖ cho nªn biÖn ph¸p huy ®éng vèn b»ng ngo¹i tÖ còng lµ mét híng ®Çu t víi chi phÝ thÊp ®èi víi c¸c ng©n hµng.
3.2.2 Më réng vµ n©ng cao chÊt lîng tÝn dông ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh:
a. ChÝnh s¸ch tÝn dông:
- VÒ l·i suÊt:
+ ChÝnh s¸ch l·i suÊt cña c¸c NH cÇn ph¶i ph¶n ¸nh tèt h¬n møc ®é rñi ro cña dù ¸n kinh doanh. Trªn thùc tÕ, l·i suÊt mµ c¸c HNTM ¸p dông cho c¸c DNNQD thêng cao h¬n c¸c DNNN mÆc dï cha h¼n KVQD cã dù ¸n kinh doanh kh¶ thi h¬n KVNQD nªn ®· t¹o ra sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c TPKT. V× vËy, víi c¸c kh¸ch hµng quen thuéc, cã uy tÝn vay tr¶ sßng ph¼ng, cã dù ¸n kinh doanh kh¶ thi cao nªn ®îc hëng møc l·i suÊt u ®·i, ®iÒu ®ã võa khuyÕn khÝch kh¸ch hµng t¨ng cêng mèi quan hÖ víi ng©n hµng, võa tÝch cùc lµm ¨n cã hiÖu qu¶, tr¶ nî gèc vµ l·i ®óng h¹n cho ng©n hµng.
+ C¸c NHTM cÇn ph¶i ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc l·i suÊt sao cho phï hîp víi chu kú s¶n xuÊt kinh doanh cña kh¸ch hµng. Dùa vµo tõng h×nh thøc l·i suÊt vµ tõng kú h¹n, kh¸ch hµng cã nhiÒu c¬ héi lùa chän nh÷ng kho¶n vay thÝch hîp ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng kinh doanh cña hä ®¹t hiÖu qu¶ cao, ®¶m b¶o tr¶ nî cho ng©n hµng ®óng h¹n.
- VÒ chÝnh s¸ch b¶o ®¶m tiÒn vay:
Tõ tríc ®Õn nay, ®èi víi thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh, c¸c NHTM thêng yªu cÇu khu vùc kinh tÕ nµy ph¶i cã tµi s¶n thÕ chÊp, trong ®ã phæ biÕn nhÊt lµ ®Êt ®ai. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò nµy kh«ng ph¶i lóc nµo còng thùc hiÖn ®îc do viÖc chøng nhËn cña c¬ quan c«ng quyÒn hay Uû ban Nh©n d©n cÊp quËn, huyÖn ®èi víi tµi s¶n thÕ chÊp cßn tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p. Do ®ã, bªn c¹nh viÖc cho vay theo h×nh thøc nµy, ng©n hµng cã thÓ nghiªn cøu cho vay theo c¸c h×nh thøc kh¸c nh kÕt hîp linh ho¹t c¸c h×nh thøc b¶o ®¶m b»ng tÝn chÊp, tÝn chÊp vµ thÕ chÊp, tÝn chÊp, thÕ chÊp vµ b¶o l·nh.
Víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hiÖn nay th× viÖc cho vay b»ng tÝn chÊp cã nhiÒu kh¶ n¨ng ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, cho vay b»ng tÝn chÊp kh«ng cã nghÜa lµ ng©n hµng cã thÓ bá qua nh÷ng thñ tôc cÇn thiÕt. Kh¸ch hµng vÉn cÇn ph¶i cã sè liÖu chøng minh t×nh h×nh tµi chÝnh lµnh m¹nh, ph¶i cã tµi s¶n cè ®Þnh, tµi s¶n lu ®éng ®ñ lín vµ ®èi tîng cho vay lµ nh÷ng s¶n phÈm cã hiÖu qu¶ vµ æn ®Þnh trªn thÞ trêng.
Bªn c¹nh ®ã, c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m tiÒn vay ®Òu ph¶i lËp thµnh v¨n b¶n, nhng lËp chung víi hîp ®ång tÝn dông hay lËp thµnh v¨n b¶n riªng lµ do c¸c bªn tho¶ thuËn phï hîp víi tÝnh chÊt cña cña tµi s¶n, kh«ng b¾t buéc ph¶i cã hîp ®ång riªng nh tríc ®©y. Nh vËy sÏ ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc cho c¸c hé gia ®×nh vay mãn nhá, hoÆc khi kh¸ch hµng cÇm cè c¸c chøng tõ cã gi¸, vµng b¹c th× chØ cÇn ghi vµo hîp ®ång chÝnh lµ hîp ®ång tÝn dông mµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cã hîp ®ång riªng vÒ thÕ chÊp, cÇm cè. §èi víi c¸c lo¹i thÕ chÊp bÊt ®éng s¶n hoÆc cÇm cè c¸c lo¹i tµi s¶n lín, phøc t¹p th× c¸c bªn cã thÓ tho¶ thuËn lËp hîp ®ång riªng ®Ó thuËn cho viÖc qu¶n lý vµ xö lý sau nµy.
- VÒ ph¬ng thøc cho vay:
Ph¬ng thøc cho vay ph¶i ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt c¬ chÕ tÝn dông vµ ®¶m b¶o cho KVNQD sö dông vèn vay nhanh vµ tiÕt kiÖm. HiÖn nay, c¸c ng©n hµng thêng sö dông phæ biÕn cho vay theo mãn, coi ®ã lµ biÖn ph¸p tèi u ®Ó ®¶m b¶o an toµn vèn vay vµ t¹o sù chñ ®éng vÒ m×nh. Nhng ph¬ng thøc cho vay theo mãn ®ßi hái mçi lÇn vay doanh nghiÖp ph¶i lËp ®¬n vµ khÕ íc xin vay, tr×nh c¸c chøng tõ. Trong khi ®ã nhu cÇu vèn ho¹t ®éng cña c¸c DNNQD lµm ¨n cã hiÖu qu¶ l¹i cÇn bæ sung thêng xuyªn, nªn hä rÊt ng¹i vay theo ph¬ng thøc nµy. Do ®ã, ng©n hµng cÇn ¸p dông ph¬ng thøc cho vay mét c¸ch linh ho¹t, phï hîp víi ®Æc ®iÓm chu chuyÓn vèn vµ ®é tin cËy cña kh¸ch hµng. Ph¬ng thøc cho vay theo mãn nªn ¸p dông víi nh÷ng doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vay vèn kh«ng thêng xuyªn, chu chuyÓn vèn chËm, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô nhá lÎ hay tõng th¬ng vô hoÆc thiÕu tÝn nhiÖm trong quan hÖ vay-tr¶ víi ng©n hµng. Ng©n hµng cÇn vËn dông triÖt ®Ó ph¬ng thøc cho vay lu©n chuyÓn v× ®©y lµ ph¬ng thøc cho vay rÊt phï hîp víi tÝnh n¨ng ®éng víi tÝnh nhanh nh¹y cña c¬ chÕ thÞ trêng. Ph¬ng thøc nµy rÊt thuËn lîi cho KVNQD cã sè vßng quay thêng xuyªn, hµng ngµy, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó vèn tÝn dông lu©n chuyÓn ®Òu ®Æn qua ng©n hµng, qua ®ã t¨ng cêng c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t trong qu¸ tr×nh sö dông vèn vay.
b. ChÝnh s¸ch ®èi víi kh¸ch hµng:
Thùc tÕ hiÖn nay cho thÊy c¸c NHTM míi b¾t ®Çu chó träng tíi c«ng t¸c marketing, ho¹t ®éng cña phßng qu¶n lý kh¸ch hµng cha mang tÝnh nghiÖp vô cao vµ hiÖu qu¶ râ nÐt. §Ó thùc hiÖn c«ng t¸c marketing kh¸ch hµng, c¸c ng©n hµng nªn cã nh÷ng chÝnh s¸ch sau:
- Trong giao tiÕp, thiÕt lËp quan hÖ víi kh¸ch hµng, c¸n bé tÝn dông ph¶i cã nghÖ thuËt giao tiÕp ®Ó lµm sao l«i kÐo ®îc kh¸ch hµng. Muèn vËy, c¸n bé tÝn dông ph¶i hiÓu ®îc nhu cÇu vµ mong muèn cña kh¸ch hµng lµ g× vµ kh¶ n¨ng cã thÓ ®¸p øng ®îc nh÷ng nhu cÇu ®ã. H¬n n÷a, trong giao tiÕp rÊt cÇn sù mÒm máng, nh· nhÆn, lÞch sù, tÕ nhÞ.
- Trong qu¸ tr×nh cÊp tÝn dông, c¸c ng©n hµng cÇn ph¶i t vÊn cho kh¸ch hµng c¸ch thøc ®Çu t , thêi ®iÓm hiÖu qu¶, nh÷ng rñi ro mµ kh¸ch hµng cã thÓ gÆp ph¶i ®Ó kh¸ch hµng sím ng¨n chÆn vµ t×m biÖn ph¸p kh¾c phôc. Khi kh¸ch hµng gÆp khã kh¨n vÒ vèn, ng©n hµng ph¶i t×m c¸ch gióp ®ì kh¸ch hµng ®Ó kh¸ch hµng kh«ng bÞ tæn thÊt vµ cã thÓ tiÕp tôc ho¹t ®éng cña m×nh.
- HiÖn nay, mét sè DNNQD cha hiÓu ®Çy ®ñ vÒ ngµnh ng©n hµng do ®ã nhiÒu khi ®· héi ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó vay vèn ng©n hµng nhng c¸c doanh nghiÖp nµy vÉn cßn nhiÒu e ng¹i trong viÖc thiÕt lËp quan hÖ tÝn dông víi ng©n hµng. Mét phÇn cña nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy lµ do Ên tîng vÒ ngêi c¸n bé tÝn dông thêi bao cÊp cßn ®Ó l¹i trong t©m trÝ hä: th¸i ®é h¸ch dÞch, cöa quyÒn...V× vËy, c¸c ng©n hµng cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch gióp KVNQD n¾m b¾t ®îc chÝnh x¸c, cô thÓ nh÷ng th«ng tin chÝnh s¸ch cña m×nh ®Ó kh¸ch hµng t×m ®Õn ng©n hµng ngµy cµng nhiÒu h¬n. Trong khi ®ã, vÒ phÝa m×nh c¸c ng©n hµng cÇn ph¶i chñ ®éng n¾m b¾t th«ng tin kh¸ch hµng mét c¸ch chÝnh x¸c, nhanh chãng, kÞp thêi ®Ó t vÊn, ch¨m sãc kh¸ch hµng ®ång thêi ph¸t hiÖn nh÷ng biÓu hiÖn kh«ng b×nh thêng cña kh¸ch hµng ®Ó kÞp thêi xö lý. Theo híng nµy, héi nghÞ kh¸ch hµng nªn ®îc tæ chøc thêng xuyªn ®Ó quan ®iÓm cña hai bªn phï hîp víi nhau h¬n.
- Bªn c¹nh ®ã, thùc tÕ cho thÊy kh¸ch hµng thuéc KVNQD ®Õn víi c¸c ng©n hµng gåm nhiÒu ®èi tîng kh¸c nhau, ®Ó duy tr× mèi quan hÖ víi kh¸ch hµng cò ®ång thêi thu hót thªm kh¸ch hµng míi, c¸c ng©n hµng cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch u ®·i riªng ®èi víi tõng lo¹i kh¸ch hµng. Muèn lµm ®îc ®iÒu ®ã, c¸c ng©n hµng cÇn ph¶i ph©n lo¹i kh¸ch hµng theo nh÷ng tiªu thøc nhÊt ®Þnh nh»m chän ra nh÷ng kh¸ch hµng tèt nhÊt ®Ó cã chÝnh s¸ch riªng ®èi víi hä. Cã thÓ ph©n lo¹i ®¬n vÞ kinh tÕ theo c¸c møc sau:
+ §¬n vÞ xÕp lo¹i A: lµ nh÷ng ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh æn ®Þnh cã l·i trong hai n¨m liªn tiÕp gÇn nhÊt, ®ang kinh doanh nh÷ng mÆt hµng ®îc thÞ trêng a chuéng hoÆc trong t¬ng lai ®îc thÞ tr¬ng a chuéng, thùc hiÖn tèt c¸c nghÜa vô ®èi víi Nhµ níc, kh«ng cã nî qu¸ h¹n ®èi víi ng©n hµng. NÕu doanh nghiÖp lo¹i nµy cã ph¬ng ¸n kh¶ thi th× cã thÓ cho vay u tiªn vÒ thñ tôc, l·i suÊt, trong chõng mùc nµo ®ã th× cã thÓ cho vay b»ng tÝn chÊp.
+ §¬n vÞ xÕp lo¹i B: lµ nh÷ng ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh æn ®Þnh, uy tÝn trªn thÞ trêng cha cao, l·nh ®¹o doanh nghiÖp lµ nh÷ng ngêi cã n¨ng lùc, coi träng ch÷ tÝn. §èi víi ®¬n vÞ nµy th× cho vay trªn trªn c¬ së tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè vµ b¶o l·nh cña bªn thø ba.
+ §¬n vÞ xÕp lo¹i C: lµ nh÷ng ®¬n vÞ kinh doanh thua lç kh«ng cã biÖn ph¸p kh¾c phôc, quan hÖ víi ng©n hµng vµ b¹n hµng kh«ng sßng ph¼ng, thêng xuyªn cã nî qu¸ h¹n th× ng©n hµng ph¶i t×m c¸ch tõ chèi hîp lý, nhanh chãng thu håi vèn.
Tuy nhiªn ®©y chØ lµ c¸ch ph©n lo¹i t¹m thêi, kh«ng ph¶i lµ khu«n mÉu ®Ó quyÕt ®Þnh cho vay ®èi víi kh¸ch hµng, ®iÒu cèt yÕu lµ ph¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh nÕu thùc sù kh¶ thi th× c¸c ng©n hµng cã thÓ níi láng ®iÒu kiÖn cho vay ë møc ®é nµo ®ã trong ®iÒu kiÖn cho phÐp.
c. VÒ s¶n phÈm, h×nh thøc tÝn dông:
Trong thêi gian tíi, khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh sÏ lµ khu vùc cã tÝnh ®a d¹ng vÒ quy m«, ngµnh nghÒ kinh doanh, víi nhu cÇu vÒ khèi lîng vèn vay, thêi h¹n vay, ph¬ng thøc tr¶ vèn vµ l·i lµ kh«ng gièng nhau. ChÝnh v× vËy, ng©n hµng cÇn ®a ra c¸c lo¹i h×nh tÝn dông phï hîp víi tõng yªu cÇu cña kh¸ch hµng. Ngoµi c¸ch cho vay truyÒn thèng th«ng qua viÖc cÇm cè tµi s¶n thÕ chÊp, c¸c ng©n hµng nªn tiÕn hµnh c¸c h×nh thøc cho vay míi nh:
- ChiÕt khÊu c¸c chøng tõ cã gi¸
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp thêng sö dông c¸c giÊy tê cã gi¸ nh hèi phiÕu, tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu ng©n hµng. Khi cha ®Õn h¹n thanh to¸n nhng do c¸c doanh nghiÖp nµy l¹i cã nhu cÇu ®ét xuÊt vÒ chi tiªu, hä cã thÓ ®em nh÷ng tõ nµy ®Õn ng©n hµng chiÕt khÊu. §©y lµ nghiÖp vô trong ®ã ng©n hµng dµnh cho kh¸ch hµng ®îc quyÒn sö dông tríc khi ®Õn h¹n thanh to¸n cña th¬ng phiÕu sau khi ®· trõ ®i kho¶n l·i ph¶i tr¶ tøc lµ tiÒn chiÕt khÊu vµ c¸c kho¶n chi phÝ chiÕt khÊu.
- Hïn vèn ®Çu t, liªn doanh liªn kÕt víi kh¸ch hµng:
§©y lµ h×nh thøc gióp ng©n hµng khi muèn më réng tÝn dông kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i cho vay mµ t×m trong KVNQD ®¬n vÞ kinh tÕ lµm ¨n cã hiÖu qu¶ tèt, tõ ®ã ng©n hµng tho¶ thuËn ký kÕt hîp ®ång liªn doanh, liªn kÕt ®Ó cïng s¶n xuÊt kinh doanh. Nh vËy, kh«ng nh÷ng ng©n hµng më réng ®îc tÝn dông mµ cßn cã ®iÒu kiÖn th©m nhËp vµo thÞ trêng ®Ó t×m ra mÆt m¹nh, mÆt yÕu cña doanh nghiÖp, võa trùc tiÕp gi¸m s¸t qu¶n lý vèn vay vµ cã thu nhËp cao v× lµ ngêi trùc tiÕp ®Çu t vèn vµo kinh doanh. H¬n n÷a, do ®îc sù céng t¸c cña c¸c chuyªn gia ng©n hµng ch¾c ch¾n doanh nghiÖp sÏ lµm ¨n cã hiÖu qu¶ h¬n.
- NghiÖp vô b¶o l·nh:
Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cã nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ ngoµi quèc donah thiÕu vèn nhng kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn vay vèn theo quy ®Þnh cña ng©n hµng th× ng©n hµng cã thÓ t vÊn cho kh¸ch hµng nhê mét tæ chøc nµo ®ã ®øng ra b¶o l·nh cho mãn vay. Khi ¸p dông h×nh thøc nµy, ng©n hµng ph¶i yªu cÇu tæ chøc b¶o l·nh xuÊt tr×nh ®Èy ®ñ c¸c giÊy tê cÇn thiÕt, viÖc b¶o l·nh ph¶i ®îc ký kÕt b»ng v¨n b¶n vµ ph¶i ®îc c¬ quan cã thÈm quyÒn x¸c nhËn.
- Cho vay b¶o ®¶m b»ng c¸c kho¶n sÏ thu:
C¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh b¸n hµng nhng cha thu ®îc tiÒn do ngêi mua chÞu, ®iÒu nµy lµm cho c¸c doanh nghiÖp nµy bÞ thiÕu vèn lu ®éng. Ng©n hµng cã thÓ gióp c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh thiÕu vèn tøc thêi b»ng c¸ch cho vay theo mét tû lÖ nµo ®ã cña c¸c kho¶n sÏ thu.
- Ph¸t triÓn h×nh thøc tÝn dông thuª mua
Cã thÓ nãi ®©y lµ h×nh thøc rÊt phï hîp víi KVNQD bëi v× ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc KVNQD nhiÒu khi cã dù ¸n kh¶ thi nhng kh«ng cã ®ñ kh¶ n¨ng tµi chÝnh, hoÆc nÕu cã ®ñ còng kh«ng muèn vay tiÒn ng©n hµng ®Ó mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh lín dïng cho dù ¸n (v× chi phÝ c¬ héi qu¸ cao); hay nhiÒu DNNQD míi thµnh lËp vµi ba n¨m muèn vay vèn trung - dµi h¹n ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ m¸y mãc, thiÕt bÞ nhng ng©n hµng kh«ng thÓ cho vay v× cha ®ñ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ vµ x¸c ®Þnh møc ®é tÝn nhiÖm, khi ®ã c¸c ®¬n vÞ nµy sÏ ®îc ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn th«ng qua h×nh thøc thuª mua. VÒ phÝa ng©n hµng, lo¹i h×nh tÝn dông nµy sÏ mang l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých trong ®ã ®¸ng kÓ h¬n cac lµ n©ng cao kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña ng©n hµng bëi lÏ tÝn dông thuª mua tuy mang tÝnh chÊt dµi h¹n nhng viÖc thanh to¸n tiÒn thuª l¹i theo ®Þnh kú. H¬n n÷a, tµi s¶n cho thuª vÉn thuéc quyÒn së h÷u vµ gi¸m s¸t cña ng©n hµng, do ®ã kh«ng bÞ thÊt tho¸t, sö dông sai môc ®Ých, dÉn tíi kh«ng thu håi ®îc, ng©n hµng mÊt c¶ vèn lÉn l·i.
§Ó ph¸t triÓn tÝn dông thuª mua, c¸c ng©n hµng cÇn ®a thªm nhiÒu dÞch vô thu hót kh¸ch hµng nh t vÊn miÔn phÝ, giíi thiÖu thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm...; thùc hiÖn thªm c¸c ph¬ng thøc thuª mua ®¬n thuÇn nh t¸i thuª mua, thuª mua hîp t¸c, thuª mua gi¸p lng, thuª mua tr¶ gãp, thuª mua trî b¸n...Bªn c¹nh ®ã, ng©n hµng cÇn ph¶i cã mét ®éi ngò c¸n bé cã tr×nh ®é chuyªn m«n v÷ng vµng, ®ång thêi t¨ng cêng hiÖu qu¶ gi¸m s¸t sau khi doanh nghiÖp thuª nh»m ®Ò phßng vµ h¹n chÕ nh÷ng mÆt yÕu cña tÝn dông thuª mua - ®ã lµ tµi s¶n thuª mua kh«ng ®îc b¶o qu¶n, tu dìng cÈn thËn trong qu¸ tr×nh sö dông, dÉn ®Õn h háng, mÊt m¸t, thiÖt h¹i mµ khi Êy doanh nghiÖp kh«ng cã n¨ng lùc tµi chÝnh ®Ó båi thêng.
d. VÒ c«ng t¸c c¸n bé:
Thùc tÕ, do tr×nh ®é thÈm ®Þnh thÊp, c¸n bé ng©n hµng cã thÓ biÕn mãn nî vay trë thµnh nî khã ®ßi ngay tõ kh©u xÐt duyÖt vµ thÈm ®Þnh dù ¸n s¶n xuÊt kinh doanh. Do ®ã kh«ng thÓ thùc hiÖn môc tiªu më réng tÝn dông nÕu kh«ng n©ng cao tr×nh ®é cña ®éi ngò c¸n bé tÝn dông vÒ n¨ng lùc thÈm ®Þnh vµ hiÓu biÕt vÒ lÜnh vùc ®Çu t,.
C¸c NHTM nªn phèi hîp víi nhau vµ víi c¸c c¬ quan thuéc ChÝnh phñ tæ chøc c¸c héi th¶o vÒ ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ tµi s¶n thÕ chÊp vay vèn ng©n hµng, c¸c th«ng sè thÈm ®Þnh kÕt qu¶ tµi chÝnh, kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña NDNQD, vÊn ®Ò vÒ th«ng tin phßng chèng rñi ro. Bªn c¹nh ®ã, c¸c NHTM còng nªn thêng xuyªn tæ chøc cuéc thi c¸n bé tÝn dông giái nh»m khuyÕn khÝch c¸n bé tÝn dông häc hái kinh nghiÖm tõ c¸c ng©n hµng b¹n ®ång thêi cËp nhËt nh÷ng th«ng tin míi tõ phÝa ChÝnh phñ.
Trong c«ng t¸c c¸n bé, c¸c ng©n hµng còng cÇn cã chÕ ®é khen thëng thÝch ®¸ng cïng víi chÕ lý nghiªm minh ®èi víi tõng c¸n bé. Víi nh÷ng c¸n bé vît kÕ ho¹ch trong c«ng t¸c tÝn dông, cho vay an toµn cÇn cã khen thëng c¶ vÒ vËt chÊt còng nh tinh thÇn nh»m khuyÕn khÝch ®éng viªn sù nhiÖt t×nh trong c«ng t¸c, ®ång thêi n©ng cao tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n cho mçi c¸n bé.
4. Mét sè kiÕn nghÞ c¸ nh©n:
4.1 KiÕn nghÞ ®èi víi Nhµ níc:
- CÇn tiÕp tôc x©y dùng, hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, t¹o tiÒn ®Ò vµ c¬ së cho c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ c¸c DNNQD tiÕp cËn ®îc c¸c nguån vèn tÝn dông thuËn lîi.
- Tõng bíc t¸ch b¹ch hÖ thèng NHTM vµ ng©n hµng chÝnh s¸ch cã tÝnh chÊt hç trî cña Nhµ níc. Theo ®ã, më réng h¬n n÷a tÝnh tù chñ tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña c¸c NHTM. §èi víi tÝn dông u ®·i cña Nhµ níc, cã thÓ h×nh thµnh hÖ thèng ng©n hµng chÝnh s¸ch tõ trung ¬ng tíi ®Þa ph¬ng, díi d¹ng c¸c quü hç trî kh¸c nhau. VÊn ®Ò quan träng ®Ó ho¹t ®éng cña quü hiÖu qu¶ tèt lµ viÖc quy ®Þnh râ rµng ®èi tîng, thñ tôc vµ quy tr×nh vay vèn tõ c¸c lo¹i quü, b¶o ®¶m thùc sù b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi ®îc tiÕp cËn c¸c nguån vèn u ®·i ®èi víi mäi doanh nghiÖp nÕu tho¶ m·n ®iÒu kiÖn vay u ®·i theo quy ®Þnh.
- Më réng, ph¸t triÓn thÞ trêng thuª mua tµi chÝnh. TÝn dông thuª mua lµ mét h×nh thøc cña ®Çu t c¬ b¶n, lµ biÖn ph¸p thay thÕ vèn ng©n hµng. TÝn dông thuª mua cã ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng tÝn dông, nhng v× tµi s¶n sö dông thuéc quyÒn sö dông cña c«ng ty thuª mua nªn trong thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp thuª quyÒn sö dông ®ã ®· mang tÝnh thÕ chÊp trong vay mîn. §iÓm thuËn lîi nµy gióp cho c¸c doanh nghiÖp Ýt vèn hoÆc kh«ng cã tµi s¶n thÕ chÊp dÔ dµng cã ®îc tµi s¶n ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh. HiÖn nay, ë ViÖt Nam ®· bíc ®Çu h×nh thµnh thÞ trêng nµy nhng ho¹t ®éng cßn h¹n chÕ vµ cßn Ýt doanh nghiÖp tiÕp cËn ®îc lo¹i tÝn dông nµy. V× vËy, cÇn cung cÊp th«ng tin vÒ lo¹i tÝn dông nµy ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã thÓ nhËn thøc vµ sím tiÕp cËn víi nguån vèn tÝn dông nµy.
- CÇn nhanh chãng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó Quü b¶o l·nh tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ho¹t ®éng vµ vËn hµnh hiÖu qu¶, gióp DNNQD cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ vay vèn. Bªn c¹nh nguån vèn hç trî tõ Ng©n s¸ch Nhµ níc, cÇn tÝch cùc huy ®éng thªm c¸c nguån vèn gãp kh¸c nh: vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông, nguån ®ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp, vèn tµi trî cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong vµ ngoµi níc...
- Hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n vÒ quy chÕ tÝn dông theo híng ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc vay, ®ång thêi t¹o mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a ng©n hµng vµ doanh nghiÖp, hç trî c¸c doanh nghiÖp x©y dùng c¸c ph¬ng ¸n kinh doanh kh¶ thi lµm c¬ së ®Ó vay vèn; c¶i tiÕn c¸c quy ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn cho vay trªn tinh thÇn t¹o sù chñ ®éng h¬n cho c¸c TCTD.
- Cho phÐp kinh tÕ t nh©n tham gia hÇu hÕt c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô, th¬ng m¹i, xuÊt nhËp khÈu ë tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ mµ l©u nay thuéc ®éc quyÒn cña c¸c DNNN, thóc ®Èy c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ.
- Kh«ng h×nh sù ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ- d©n sù trong quan hÖ vay vèn gi÷a ng©n hµng víi doanh nghiÖp x¶y ra c¸c tranh chÊp hoÆc khi doanh nghiÖp kh«ng tr¶ nî ®îc cho ng©n hµng .
- Nhµ níc t¨ng cêng kiÓm tra c¸c DNNQD, ®¶m b¶o c¸c doanh nghiÖp nµy ho¹t ®éng ®óng ph¸p luËt, thùc hiÖn ®óng ph¸p lÖnh kÕ to¸n thèng kª. Song còng tr¸nh t×nh tr¹ng thanh tra, kiÓm tra qu¸ nhiÒu, chång chÐo,...g©y khã kh¨n cho doanh nghiÖp.
4.2 KiÕn nghÞ ®èi víi Ng©n hµng Nhµ níc:
- Thu hót dù ¸n, ch¬ng tr×nh cña quèc tÕ, c¸c níc ph¸t triÓn, hç trî c¸c NHTM vÒ ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n trÞ, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng ng©n hµng theo tr×nh ®é quèc tÕ, ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô thÈm ®Þnh dù ¸n, ®¸nh gi¸ dù ¸n, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ rñi ro cho c¸n bé ng©n hµng.
- Nghiªn cøu, xem xÐt trong vµi n¨m tíi cæ phÇn ho¸ 1-2 NHTM quèc doanh nhng Nhµ níc vÉn n¾m gi÷ trªn 50% vèn cæ phÇn, trong tæng sè 6 NHTM quèc doanh hiÖn cã. TÊt nhiªn còng cÇn xem xÐt c¸c yÕu tè kh¸c nh trong c¬ cÊu hiÖn t¹i, sè lîng NHTM cæ phÇn qu¸ ®«ng trong khi thÞ phÇn cßn nhá.
- Thùc hiÖn ®óng lé tr×nh më cöa ho¹t ®éng cho c¸c ng©n hµng níc ngoµi, b·i bá c¸c quy ®Þnh h¹n chÕ ho¹t ®éng c¸c ng©n hµng níc ngoµi ë ViÖt nam theo cam kÕt trong hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt - Mü, AFTA nh cho phÐp c¸c ng©n hµng cña NhËt, Mü, EU më chi nh¸nh ho¹t ®éng ë ViÖt nam, t¹o m«i trêng c¹nh tranh th«ng tho¸ng cho ho¹t ®éng ng©n hµng, thóc ®Èy thÞ trêng vèn ph¸t triÓn.
- Sím ban hµnh nghÞ ®Þnh vµ th«ng t híng dÉn thùc hiÖn ph¸p lÖnh th¬ng phiÕu, thóc ®Èy ho¹t ®éng tÝn dông th¬ng m¹i ph¸t triÓn.
4.3 KiÕn nghÞ ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh:
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, mäi quyÕt ®Þnh ®a ra cña doanh nghiÖp ®Òu cã t¸c ®éng quan träng vµ ¶nh hëng tíi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ®ã. Do vËy, ®Ó ®øng v÷ng trªn thÞ trêng, mçi doanh nghiÖp nãi chung ph¶i t¹o cho m×nh chiÕn lîc kinh doanh phï hîp víi kh¶ n¨ng vµ ®¸p øng nhu cÇu thÞ trêng. DNNQD lu«n phµn nµn vÒ sù bÊt b×nh ®¼ng nhng còng ph¶i tù nh×n nhËn l¹i chÝnh b¶n th©n ho¹t ®éng cña m×nh ®Ó c¸c quan ®iÓm cña ng©n hµng vµ cña doanh nghiÖp gÆp gì nhau, ®ã lµ: doanh nghiÖp lµm ¨n ®µng hoµng, cã hiÖu qu¶, ®¸p øng ®îc nh÷ng ®iÒu kiÖn tèi thiÓu cña ng©n hµng vµ ng©n hµng cã thÓ yªn t©m khi cho vay bëi lÏ ng©n hµng còng lµ mét doanh nghiÖp ®Æc biÖt, còng ho¹t ®éng kinh doanh ®Ó sinh lêi vµ ®¶m b¶o an toµn cho m×nh. V× vËy ®øng trªn mét gãc ®é nµo ®Êy c¶ ng©n hµng vµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cÇn ph¶i "hiÓu râ" nhau h¬n, khi ®ã ng©n hµng võa cã thÓ cho vay thêi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh còng cã ®ñ vèn ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh. §iÒu nµy sÏ gióp doanh nghiÖp, ng©n hµng cïng ph¸t triÓn. Theo híng nµy, DNNQD cÇn ®¹t mét sè chØ tiªu sau:
- Cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ l©u dµi;
- Cã ®éi ngò qu¶n lý giái, cã kh¶ n¨ng thÝch øng víi m«i trêng kinh doanh;
- Kh«ng cã biÓu hiÖn lµm ¨n nhÊt thêi, chôp giËt, lõa ®¶o;
- Cã c¬ së vËt chÊt tèt;
- Cã s¶n phÈm cã chÊt lîng, uy tÝn cao trªn thÞ trêng.
Do ®ã:
Thø nhÊt, khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ph¶i tù n©ng cao n¨ng lùc cña m×nh trong kinh doanh, chó träng tíi viÖc x©y dùng vµ ho¹ch ®Þnh ph¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh, kÓ c¶ mêi chuyªn gia t vÊn.
Thø hai, trung thùc trong viÖc sö dông vèn còng nh c¸c ®iÒu kiÖn liªn quan ®Õn cho vay, tr¸nh t×nh tr¹ng lµm qua loa, g©y thÊt tho¸t vèn khiÕn viÖc tr¶ nî ng©n hµng gÆp khã kh¨n.
Thø ba, cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vµ kÞp thêi cho ng©n hµng; thùc hiÖn c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n theo ®óng chÕ ®é hiÖn hµnh.
KÕt luËn
H¬n mêi l¨m n¨m qua, cïng víi c«ng cuéc ®æi míi vµ më cöa nÒn kinh tÕ, khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ®· ®îc phôc håi, ph¸t triÓn vµ ngµy cµng kh¼ng ®Þnh vai trß cña m×nh trong sù nghiÖp x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc.
HiÖn nay, khi mµ thÞ trêng vèn nãi chung vµ thÞ trêng chøng kho¸n nãi riªng ë níc ta cßn kÐm ph¸t triÓn, cha ph¸t huy ®îc vai trß vèn cã cña nã th× c¸c ng©n hµng vÉn lµ n¬i cung cÊp vèn quan träng cho c¶ nÒn kinh tÕ còng nh khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh. V× vËy, tríc sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh, viÖc më réng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ nµy lµ hÕt søc cÇn thiÕt.
Trªn thùc tÕ, ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh trong thêi gian qua ®· ®îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ, khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ®îc tiÕp cËn vèn ng©n hµng ngµy cµng dÔ dµng vµ b×nh ®¼ng h¬n víi khu vùc kinh tÕ quèc doanh. MÆc dï vËy, ho¹t ®éng më réng tÝn dông ng©n hµng cho khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh cßn nhiÒu h¹n chÕ vµ ph¸t sinh nhiÒu vÊn ®Ò cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu, gi¶i quyÕt.
XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn ®ã, kho¸ luËn nµy ®· ®i tõ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tÝn dông vµ tÝn dông ng©n hµng, ®i s©u t×m hiÓu vÒ khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam víi ®Æc ®iÓm vèn cã còng nh nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc mµ khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ®ang gÆp ph¶i, ®Ó tõ ®ã lµm râ vai trß cña tÝn dông ng©n hµng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc nµy; ®· ph©n tÝch thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh th«ng qua nªu râ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc vµ nh÷ng h¹n chÕ tån t¹i cÇn kh¾c phôc, gi¶i quyÕt; vµ cuèi cïng ®a ra mét sè gi¶i ph¸p më réng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh còng nh mét sè kiÕn nghÞ víi c¸c cÊp, c¸c ngµnh cã liªn quan.
Tuy nhiªn, do tr×nh ®é còng nh kinh nghiÖm cña mét sinh viªn s¾p tèt nghiÖp cßn nhiÒu h¹n chÕ, kho¸ luËn nµy kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, ngêi viÕt rÊt mong nhËn ®îc ý kiÕn ®ãng gãp tõ c¸c thÇy, c¸c c«, bÌ b¹n vµ nh÷ng ai quan t©m tíi lÜnh vùc nµy ®Ó khãa luËn cã ®iÒu kiÖn ®îc bæ sung, hoµn chØnh.
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
1. Tµi liÖu TiÕng ViÖt:
S¸ch:
- C«ng ty Tµi chÝnh quèc tÕ, Ng©n hµng ThÕ Giíi, Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn dù ¸n Mekong, “Ho¹t ®éng kh«ng chÝnh thøc vµ m«i trêng kinh doanh ë ViÖt Nam”, Nhµ xuÊt b¶n Th«ng tÊn, n¨m 2003.
- §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, “V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX ”, Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ Quèc gia, n¨m 2001.
- “HiÕn ph¸p níc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam n¨m 1992 (söa ®æi)”, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia, n¨m 2002.
- Häc viÖn Ng©n hµng, gi¸o tr×nh “TÝn dông ng©n hµng”, Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc, n¨m 2002.
- Ng« V¨n QuÕ, tiÕn sÜ, nhµ gi¸o u tó, “Qu¶n lý vµ ph¸t triÓn tµi chÝnh - tiÒn tÖ - tÝn dông - ng©n hµng”, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc vµ Kü thuËt, n¨m 2003.
- Peter S.Rose, “Qu¶n trÞ ng©n hµng th¬ng m¹i”, Nhµ xuÊt b¶n Tµi chÝnh, n¨m 2001.
- Tæng côc Thèng kª, “T×nh h×nh kinh tÕ - x· héi 10 n¨m 1991-2000”, n¨m 2001.
- Tæng côc Thèng kª, “Niªn gi¸m thèng kª n¨m 2002”.
B¸o, t¹p chÝ:
- Tµi chÝnh, c¸c sè n¨m 2002, 2003.
- T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn, c¸c sè n¨m 2002, 2003.
- T¹p chÝ Ng©n hµng, c¸c sè n¨m 2002, 2003.
- Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam, c¸c sè n¨m 2002, 2003.
- Thêi b¸o Ng©n hµng, c¸c sè n¨m 2002, 2003.
- Ph¸t triÓn Kinh tÕ, c¸c sè n¨m 2002, 2003.
Nguån kh¸c:
- Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn dù ¸n Mekong, “B¸o c¸o vÒ dÞch vô hç trî kinh doanh ë ViÖt Nam”, sè 3 n¨m 2000.
- Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn dù ¸n Mekong, “Doanh nghiÖp võa vµ nhá ë ViÖt Nam: Trªn ®êng tiÕn ®Õn phån vinh”, sè 10, n¨m 1999.
- Ng©n hµng C«ng th¬ng, “B¸o c¸o thêng niªn” n¨m 2001, 2002.
- Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn, “B¸o c¸o thêng niªn” n¨m 2001, 2002.
- Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn, B¸o c¸o “KiÓm ®iÓm ®¸nh gi¸ thùc hiÖn kÕ ho¹ch kinh doanh 10 th¸ng ®Çu n¨m 2003”.
- Ng©n hµng Kü th¬ng, “B¸o c¸o thêng niªn” n¨m 2001, 2002.
- Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng, “B¸o c¸o thêng niªn” n¨m 2001, 2002.
- Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, “B¸o c¸o thêng niªn” n¨m 2001, 2002.
- Ng©n hµng Th¬ng m¹i ¸ Ch©u, “B¸o c¸o thêng niªn” n¨m 2001, 2002.
- NguyÔn Th¹c Ho¸t, “Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu ®Ó më réng hiÖu qu¶ tÝn dông ng©n hµng ®èi víi kinh tÕ ngoµi quèc doanh”, luËn ¸n phã tiÕn sÜ kinh tÕ, n¨m 1996.
- NguyÔn Xu©n Sinh, “VÊn ®Ò tÝn dông ng©n hµng ®èi víi kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë Hµ Néi”, luËn ¸n phã tiÕn sÜ kinh tÕ, n¨m 1996.
- Ph¹m ThÞ Thu HiÒn, “Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ x©y dùng vµ thùc thi chiÕn lîc kh¸ch hµng t¹i Së Giao dÞch Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn ViÖt Nam”, khãa luËn tèt nghiÖp, Häc viÖn Ng©n hµng, n¨m 2002.
- ViÖn Nghiªn cøu Qu¶n lý Kinh tÕ Trung ¬ng, B¸o c¸o “Kinh tÕ ViÖt Nam 2001, 2002”.
- ViÖn Nghiªn cøu Qu¶n lý Kinh tÕ Trung ¬ng, “Ph©n tÝch nh÷ng thay ®æi vÒ thÓ lÖ tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp ViÖt Nam kÓ tõ n¨m 1991 trë l¹i ®©y - Mét sè vÊn ®Ò thùc tiÔn vµ kiÕn nghÞ chÝnh s¸ch”, §Ò tµi khoa häc cÊp Bé, 2/2002.
2. Tµi liÖu tiÕng níc ngoµi:
- Ng©n hµng ThÕ giíi, “Banking Sector Review”, th¸ng 6 n¨m 2002.
- Quü TiÒn tÖ Quèc tÕ, “Vietnam: Selected Issues and Stastistical Appendix”, IMF Country Report No. 02/5, th¸ng 1 n¨m 2002.
Môc lôc
Lêi nãi ®Çu
1
Ch¬ng 1: Kh¸i qu¸t vÒ tÝn dông vµ tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh
4
1. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tÝn dông
4
1.1 Kh¸i niÖm tÝn dông
4
1.2 Chøc n¨ng vµ vai trß cña tÝn dông
5
1.3 Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña tÝn dông
9
1.4 C¸c h×nh thøc cña tÝn dông
11
2. TÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh
14
2.1 Kh¸i qu¸t vÒ tÝn dông ng©n hµng
14
2.1.1 Kh¸i niÖm tÝn dông ng©n hµng
14
2.1.2 Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña tÝn dông ng©n hµng ë ViÖt Nam
15
2.1.3 Quy tr×nh tÝn dông ng©n hµng
17
2.2 TÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam
18
2.2.1 Kh¸i qu¸t vÒ khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam
18
a. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh
ë ViÖt Nam
18
b. C¸c thµnh phÇn chñ yÕu cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc
doanh ë ViÖt Nam hiÖn nay
20
c. Vai trß cña kinh tÕ ngoµi quèc doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ
trêng ViÖt Nam
22
d. Mét sè khã kh¨n, th¸ch thøc ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi
quèc doanh ë ViÖt Nam
26
d.1 VÒ mÆt kh¸ch quan
26
d.2 VÒ mÆt chñ quan
28
e. Vai trß cña tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi
quèc doanh ë ViÖt Nam
30
Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y
33
1. Kh¸i qu¸t vÒ hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam
33
2. Kh¸i qu¸t vÒ thÓ chÕ tÝn dông ng©n hµng ë ViÖt Nam
36
2.1 Nh÷ng thay ®æi vÒ thÓ chÕ tÝn dông ng©n hµng trong thêi gian qua
36
2.1.1 Giai ®o¹n tríc n¨m 1994
36
2.1.2 Giai ®o¹n 1994-1997
37
2.1.3 Giai ®o¹n 1998 ®Õn nay
39
2.2 Nh÷ng quy ®Þnh chung vÒ cÊp tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc
kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam
40
2.2.1 §èi tîng ¸p dông
40
2.2.2 Nguyªn t¾c vay vèn
41
2.2.3 §iÒu kiÖn vay vèn
41
2.2.4 L·i suÊt cho vay
42
2.2.5 Ph¬ng thøc cho vay
42
2.2.6 BiÖn ph¸p b¶o ®¶m tiÒn vay
43
3. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y
44
3.1 Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®îc trong quan hÖ tÝn dông gi÷a c¸c ng©n hµng
vµ khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam
3.2 Nh÷ng h¹n chÕ trong quan hÖ tÝn dông gi÷a c¸c ng©n hµng vµ khu
vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam
45
54
Ch¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p më réng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu
vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam
67
1. Quan ®iÓm, ®êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng, Nhµ níc vÒ ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh trong nh÷ng n¨m tíi
67
2. Híng më réng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam
68
2.1 Më réng ®èi tîng cho vay
68
2.2 Më réng quy m« kho¶n vay
69
2.3 Më réng ph¬ng thøc cho vay
70
2.4 Më réng h×nh thøc cho vay
71
3. Mét sè gi¶i ph¸p më réng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh tÕ
ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam
72
3.1 Quan ®iÓm më réng tÝn dông ng©n hµng
72
3.2 Mét sè gi¶i ph¸p më réng tÝn dông ng©n hµng ®èi víi khu vùc kinh
tÕ ngoµi quèc doanh ë ViÖt Nam
73
3.2.1 N©ng cao hiÖu qu¶ huy ®éng vèn, t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho
c«ng t¸c cho vay cña c¸c ng©n hµng
73
3.2.2 Më réng vµ n©ng cao chÊt lîng tÝn dông ®èi víi khu vùc kinh
tÕ ngoµi quèc doanh
75
4. Mét sè kiÕn nghÞ c¸ nh©n
82
4.1 KiÕn nghÞ ®èi víi Nhµ níc
82
4.2 KiÕn nghÞ ®èi víi Ng©n hµng Nhµ níc
83
4.3 KiÕn nghÞ ®èi víi khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh
84
KÕt luËn
86
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
88
Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t
CIEM
ViÖn nghiªn cøu Qu¶n lý kinh tÕ Trung ¬ng
CNH-H§H
C«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸
DNNN
Doanh nghiÖp nhµ níc
DNNQD
Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh
GDP
Tæng s¶n phÈm quèc néi
H§BT
Héi ®ång Bé trëng
IMF
Quü TiÒn tÖ Quèc tÕ
KVNQD
Khu vùc ngoµi quèc doanh
KVQD
Khu vùc quèc doanh
MPDF
Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn dù ¸n Mek«ng
NHCT
Ng©n hµng C«ng th¬ng
NH§T&PT
Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn
NHNN
Ng©n hµng Nhµ níc
NHNN&PTNT
Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n
NHNT
Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng
NHTM
Ng©n hµng th¬ng m¹i
NSNN
Ng©n s¸ch Nhµ níc
TCTD
Tæ chøc tÝn dông
TPKT
Thµnh phÇn kinh tÕ
WB
Ng©n hµng ThÕ giíi
XHCN
X· héi chñ nghÜa
Danh môc c¸c b¶ng, biÓu ®å, khung
sö dông trong khãa luËn
C¸c b¶ng sö dông trong khãa luËn
Trang
B¶ng 1: Quy tr×nh tÝn dông tæng qu¸t
17
B¶ng 2: Tæng lao ®éng ph©n theo thµnh phÇn kinh tÕ
23
B¶ng 3: Tæng s¶n phÈm trong níc ph©n theo thµnh phÇn kinh tÕ
24
B¶ng 4: TÝn dông cña hÖ thèng ng©n hµng giai ®o¹n 1997-2002
45
B¶ng 5: Nguån vèn huy ®éng cña mét sè ng©n hµng n¨m 2000-2001
50
B¶ng 6: C¬ cÊu tÝn dông ph©n theo kú h¹n
52
B¶ng 7: Tèc ®é t¨ng trëng d nî tÝn dông ph©n theo thêi h¹n tÝn dông
52
B¶ng 8: C¬ cÊu tÝn dông cÊp cho KVNQD ph©n theo thêi h¹n t¹i Së giao
dÞch i - NH§T&PT ViÖt Nam
53
B¶ng 9: T×nh h×nh vèn vay cña doanh nghiÖp n¨m 2000
55
B¶ng 10: C¬ cÊu nî qu¸ h¹n cña hÖ thèng ng©n hµng ph©n theo thµnh phÇn
kinh tÕ
57
B¶ng 11: Tû träng nî qu¸ h¹n trong d nî vay ng©n hµng ph©n theo thµnh
phÇn kinh tÕ
58
C¸c biÓu ®å sö dông trong khãa luËn
BiÓu ®å 1: ThÞ phÇn cho vay ph©n theo lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông
35
BiÓu ®å 2: Vay vèn vµ giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt
62
BiÓu ®å 3: Vay vèn vµ møc l·i
62
C¸c khung sö dông trong khãa luËn
Khung 1: Cç xe mét ngùa
55
Khung 2: DÞch vô hç trî kinh doanh
60
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
KHOA LUAN TOT NGHIEP .doc- BIA .doc
