Mở rộng hoạt động thanh toán quốc tế tại SHB - Hội sở chính

MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế là xu thế tất yếu và là một yêu cầu khách quan đối với tất cả các quốc gia trên thế giới trong quá trình phát triển. Việt Nam đã đặt hoạt động kinh tế ngoại thương lên hàng đầu và coi đó là con đường tất yếu trong chiến lược phát triển kinh tế của nước mình. Trong hoạt động kinh tế đối ngoại, thanh toán quốc tế có một vị trí hết sức quan trọng. Nó là một mắt xích quan trọng trong việc chắp nối và thúc đây phát triển các hoạt động kinh doanh khác của Ngân hàng như kinh doanh ngoại tệ, tài trợ xuất nhập khẩu, bảo lãnh ngân hàng trong ngoại thương, tăng cường nguồn vốn huy động đặc biệt vốn về ngoại tệ... Khi nền kinh tế nước ta đang được thực hiện phát triển kinh tế thị trường mở cửa, hợp tác và hội nhập thì hoạt động Thanh toán quốc tế cũng được mở rộng để hỗ trợ đắc lực cho sự phát triển hoạt động thương mại quốc tế của quốc gia và sự phát triển nghiệp vụ Ngân hàng quốc tế của Ngân hàng thương mại. Trong thời gian gần đây, Ngân hàn thương mại cổ phần Sầi Gòn Hà Nội SBB luôn quan tâm tới việc mở rộng hoạt động Thanh toán quốc tế để từ đó thúc đẩy hoạt động xây dựng của Ngân hàng phát triển nhanh, ổn định và ít rủi ro. Tuy đã có nhiều cố gắng nhưng hoạt động thanh toán quốc tế tại SHB vẫn còn một số hạn chế như thị phần nhỏ bé, quy mô và năng lực cạnh tranh thấp. Từ thực trạng đó, em đã chọn đề tài thực tập của mình là: “Mở rộng hoạt động thanh toán quốc tế tại SHB – Hội sở chính”. Đề tài nghiên cứu hoạt động thanh toán quốc SHB từ năm 2006 đến năm 2008. Chương I: Những vấn đề chung về hoạt động Thanh toán quốc tế tại Ngân thương mại 1.1 Thương mại quốc tế và vai trò của thanh toán quốc tế tại Ngân thương mại 1.1.1 Đặc điểm của Thương mại quốc tế * Khái niệm Thương mại quốc tế (TMQT) là sự trao đổi hóa và dịch vụ giữa các quốc gia, thông qua mua bán, lấy tiền tệ làm môi giới tuân theo nguyên tắc trao đổi ngang giá nhằm đưa lại lợi ích cho các bên. TMQT là một trong những hoạt động chính và cơ bản của quan hệ kinh tế quốc tế. TMQT ra đời từ rất sớm, ban đầu chỉ là sự trao đổi hóa đơn thuần giữa các thương gia mang quốc tịch khác nhau. Nguồn gốc của nó liên quan đến việc giảm chi phí sản xuất, mở rộng sản xuất, chuyên môn hóa dựa trên cơ sở lợi thế so sánh. Trong thế giới hiện đại TMQT giữ vai trò hết sức quan trọng và cần thiết cho việc thực hiện chuyên môn hóa để đạt hiệu quả kinh tế cao trong nền công nghiệp hiện đại. Có thể nói hiện nay TMQT giữ một vị trí trung tâm trong quan hệ kinh tế quốc tế. * TMQT có những đặc điểm nổi bật khác với thương mại trong nước những điểm cơ bản sau: Một là: Hoạt động buôn bán vượt ra ngoài biên giới quốc gia. Hàng hóa có thể di chuyển từ nước này qua nước khác. Nhưng khái niệm này cũng chỉ mang tính chất tương đối vì mua bán hàng hóa cho người nước ngoài đang sinh sống ở một quốc gia cũng có thể coi là hoạt động xuất khẩu. Hai là: Tham gia vào TMQT là những người có quốc tịch khác nhau, tuy nhiên khái niệm này cũng không chính xác tuyệt đối vì trong điều kiện hiện nay ở các nước trên thế giới, để phân biệt TMQT và kinh doanh trong nước người ta sử dụng yếu tố lãnh thổ, nơi cư trú hoặc trụ sở thay vì yếu tố quốc tịch. Ba là: Đồng tiền thanh toán là ngoại tệ đối với một bên hoặc là cả hai bên. Trong thời đại ngày nay, không có nền kinh tế quốc gia nào có thể tồn tại độc lập mà bắt buộc phải tham gia TMQT. Hoạt động TMQT bao gồm những hoạt động sau: Xuất nhập khẩu hang hoá hữu hình ( nguyên vật liệu, máy móc, thiết bị, lương thực, thực phẩm, hang tiêu dùng). Xuất nhập khẩu hoá vô hình ( các bí quyết công nghệ, bằng phát minh sáng chế, phần mềm vi tính dịch vụ lắp đặt, chuyển giao công nghệ, du lịch, …) Gia công thuê cho nước ngoài và thuê nước ngoài gia công. Tái xuất khẩu ( nhập hàng rồi xuất sang nước thứ 3 hoặc chỉ thực hiện các dịch vụ vận tải quá cảnh, lưu kho bãi, bảo quản…). Xuất khẩu tại chỗ như cung cấp hang hoá dịch vụ cho ngoại giao đoàn, khách du lịch quốc tế … 1.1.2 Vai trò TTQT của NHTM trong TMQT 1.1.2.1 Khái quát chung về NHTM * Khái niệm Ngày nay, sự phát triển kinh tế của hầu hết các quốc gia trên thế giới đều ảnh hưởng và chịu ảnh hưởng bởi sự phát triển của hệ thống tài chính ngân hàng. Có thể xem ngân hàng là mạch máu quan trọng của nền kinh tế, một nền kinh tế mạnh đồng nghĩa với một hệ thống ngân hàng vững mạnh, và một nền kinh tế trì trệ, kém phát triển một phần bởi hệ thống ngân hàng yếu kém. Trong hệ thống ngân hàng, ngân hàng thương mại (NHTM) là một trong những ngân hàng ra đời từ sớm, tầm khoảng cuối thế kỷ 18, ban đầu đó là những doanh nghiệp kinh doanh tiền tệ, xuất phát từ nhu cầu chuyển đổi, dịch vụ bảo quản và cho vay vàng bạc cổ xưa. Ngày nay, các NHTM đã có những bước tiến vượt bậc so với xuất xứ ban đầu, với nghiệp vụ kinh doanh phong phú, cơ cấu tổ chức rộng lớn, … NHTM đã là một tổ chức tài chính quan trọng đối với nền kinh tế, cung cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất, đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm, dịch vụ thanh toán và nhiều chức năng tài chính khác… * Tầm quan trọng của các NHTM đối với nền kinh tế thể hiện trong 2 chức năng cơ bản sau: - Chức năng trung gian tín dụng: ngân hàng huy động nguồn vốn nhàn rỗi của xã hội nhằm mục đích kích thích quá trình luân chuyển vốn để tái sản xuất mở rộng, đồng thời đưa tiết kiệm đên với đầu tư trên phạm vi toàn xã hội. - Chức năng trung gian thanh toán: cung cấp các dịch vụ thanh toán , môi giới, tư vấn và đặc biệt là ngân hàng thực hiện chức năng “tạo tiền” qua quá trình thanh toán bằng bút tệ. 1.1.2.2 Vai trò của thanh toán quốc tế của NHTM trong TMQT Trong thời đại hiện nay, quan hệ quốc tế giữa các quốc gia bao gồm nhiều lĩnh vực như kinh tế, chính trị, ngoại giao, văn hóa, khoa học kĩ thuật… thì trong đó quan hệ kinh tế vẫn chiếm vai trò chủ đạo và là cơ sở cho các quan hệ quốc tế khác tồn tại và phát triển. Quan hệ kinh tế quốc tế ngày càng phát triển, nhu cầu chi trả và thanh toán giữa các chủ thể ở các nước khác nhau càng tăng, từ đây hình thành hoạt động thanh toán quốc tế (TTQT), mà ngân hàng là cầu nối giữa các bên. Hoạt động TTQT ra đời, trở thành một trong những dịch vụ quan trọng nhất trong mảng kinh doanh đối ngoại của NHTM. TTQT là khâu then chốt cuối cùng khép kín một chu kỳ mua bán hàng hóa hay trao đổi dịch vụ. Việc thanh toán tiền hàng được nhanh chóng, chính xác, an toàn là đảm bảo giải quyết được mối quan hệ lưu thông hóa - tiền tệ giữa người mua - người bán. Về mặt kinh doanh, thanh toán tiền hàng thể hiện chất lượng kinh doanh, nói lên hiệu quả kinh tế về tài chính trong hoạt động của doanh nghiệp. Đối với NHTM, TTQT có những vai trò quan trọng như sau: Một là: TTQT tạo điều kiện thu hút khách , mở rộng thị trường Khách hàng tìm đến ngân hàng với mong muốn được thỏa mãn các nhu cầu về dịch vụ tài chính. Trong điều kiện hiện nay, buôn bán kinh doanh, du lịch, đầu tư, … đã vượt ra khỏi biên giới của quốc gia, nhu cầu TTQT đối với các cá nhân, tổ chức ngày càng lớn. Mặt khác, trong cuộc cạnh tranh gay gắt giữa các ngân hàng, việc đáp ứng kịp thời, đầy đủ nhu cầu của khách hàng là một trong những mục tiêu mà các ngân hàng hướng đến nhằm thu hút khách hàng, chiếm lĩnh thị trường. Hai là: TTQT tạo khả năng tăng doanh thu và lợi nhuận Khi khách hàng đến với ngân hàng ngày càng nhiều thì lợi ích của ngân hàng ngày càng tăng. Không những doanh thu của ngân hàng tăng lên tuyệt đối mà những khoản thu phí cũng tăng do cung cấp được nhiều hơn các dịch vụ cho khách hàng, đồng thời hỗ trợ cho hoạt động khác của ngân hàng thêm phát triển. Từ đó ngân hàng có điều kiện tăng thêm nguồn vốn huy động, tạo điều kiện mở rộng quy mô tín dụng. Trong quá trình tham gia hoạt động TTQT, khách hàng còn phát sinh thêm những nhu nhu cầu dịch vụ khác của ngân hàng như: bảo lãnh thanh toán, tài trợ các hợp động xuất nhập khẩu, thực hiện hợp đồng, mua bán ngoại tệ, tiền mặt ngoại tệ… từ đó góp phần phát triển hoạt động TTQT của ngân hàng, tăng thêm thu nhập cho ngân hàng. Ba là: TTQT tạo điều kiện phân tán rủi ro Kinh doanh ngân hàng là một trong những lĩnh vực tiềm ẩn nhiều rủi ro, nhất là trong bối cảnh hiện nay, khi nền kinh tế toàn cầu, kinh tế khu vực và kinh tế mỗi quốc gia luôn có nhiều biến động. Diễn biến phức tạp của kinh tế thế giới và các thủ đoạn lừa đảo tinh vi dẫn đến nguy cơ rủi ro ngân hàng phải gánh chịu ngày càng nhiều. Đó là rủi ro tín dụng, rủi ro lãi suất, rủi ro ngoại hối, rủi ro thanh khoản, rủi ro hoạt động ngoại bảng, rủi ro công nghệ hoạt động và rủi ro quốc gia. Với việc kinh doanh nhiều lĩnh vực, dịch vụ là phương thức hiệu quả nhất để phân tán rủi ro trong kinh doanh ngân hàng. Lợi nhuận thu được từ hoạt động TTQT góp phần hỗ trợ cho ngân hàng khi thị trường biến động, giúp ngân hàng giữ vững được sự ổn định. Bốn là: Góp phần mở rộng quy mô và mạng lưới Ngân hàng. Hoạt động TTQT giúp cho hoạt động của ngân hàng vượt ra khỏi phạm vi quốc gia, hòa nhập cộng đồng ngân hàng thế giới, nâng cao uy tín trên trường quốc tế. Trên cơ sở đó phát triển các quan hệ đại lý, khai thác nguồn tài trợ của các ngân hàng nước ngoài và nguồn vốn trên thị trường tài chính quốc tế nhằm đáp ứng nhu cầu vốn để phát triển kinh tế xã hội. Năm là: Góp phần tạo dựng và nâng cao uy tín của ngân hàng trên thị trường tài chính quốc tế Sự phát triển của hoạt động TTQT tại các ngân hàng mà đặc biệt là sự phát triển của các dịch vụ TTQT, trình độ xử lý nghiệp vụ của cán bộ TTQT… đã góp phần tạo dựng niềm tin đối với ngân hàng và cả khách hàng nước ngoài. Vậy hoạt động TTQT giúp cho ngân hàng mở rộng trên lĩnh vực kinh doanh đối ngoại, hòa nhập hệ thống tài chính ngân hàng toàn cầu, giúp ngân hàng tạo dựng được uy tín đối với quốc tế. Vậy hoạt động TTQT của các NHTM trong thương mại quốc tê nói riêng và kinh tế đối ngoại nói chung có một vị trí hết sức quan trọng. Nó là mắt xích không thể thiếu trong toàn bộ dây chuyền bắt đầu từ khi chuẩn bị những bước đầu tiên để sản xuất hàng hóa và thu đồng tiền về tay người xuất khẩu. 1.2 Hoạt động TTQT của Ngân thương mại 1.2.1 Khái niệm về hoạt động TTQT * Khái niệm Thanh toán quốc tế: TTQT là việc thực hiện các nghĩa vụ chi trả và quyền hưởng lợi về tiền tệ phát sinh trên cơ sở các hoạt động kinh tế và phi kinh tế giữa các tổ chức, cá nhân nước này, với tổ chức, cá nhân nước khác, hay giữa một quốc gia với tổ chức quốc tế, thông qua quan hệ giữa các ngân hàng của các nước liên quan. * Điều kiện hoạt động TTQT Thanh toán quốc tế liên quan đến thanh toán tiền hàng trong ngoại thương nên các bên phải thỏa thuận những điều kiện về thanh toán, gồm: điều kiện về tiền tệ, điều kiện về địa điểm thanh toán, điều kiện về thời gian thanh toán và điều kiện về phương thức thanh toán. Điều kiện về tiền tệ Trong điều kiện về tiền tệ, các bên thỏa thuận những vấn đề như: đồng tiền tính giá, đồng tiền thanh toán và bảo đảm rủi ro tỷ giá. Trước hết, ta chú ý đến vấn đề phân loại tiền tệ trong TTQT. Để phân loại tiền tệ, có một số tiêu chí như: - Căn cứ phạm vi sử dụng: tiền tệ bao gồm + Tiền tệ quốc gia ( National currency): đồng tiền của một nước do Ngân hàng Trung Ương phát hành theo luật pháp nước đó. + Tiền tệ quốc tế ( International currency): được hình thành trên cơ sở các hiệp định của các tổ chức tài chính, các khối kinh tế như: SDR, EUR, XOF … + Tiền tệ thế giới ( World currency): đồng tiền đuợc tất cả các nước trên thế giới công nhận và sử dụng làm phương tiện TTQT. Hiện nay,mới chỉ có vàng được xem là tiền tệ thế giới. - Căn cứ tính chất chuyển đổi: chúng ta có + Đồng tiền tự do chuyển đổi ( Freely convertible currency): đồng tiền được tự do chuyển đổi không hạn chế sang các đồng tiền khác và ngượi lại trong các giao dịch giữa người cư trú và người không cư trú. + Chuyển đổi đối nội ( Internal convertible): chuyển đổi nội tệ ra ngoại tệ và ngược lại, áp dụng hạn chế cho người cư trú. + Chuyển đổi toàn phần ( Exterbak convertible): chuyển đổi tự do nội tệ sang ngoại tệ và ngược lại, cho tất cả giao dịch giữa người cư trú và người khôngcư trú. Chuyển đổi từng phần: là việc chuyển đổi nội tệ sang các ngoại tệ và ngược lại chỉ áp dụng hạn chế cho một hay một nhóm các giao dịch giữa người cư trú và người không cư trú. + Đồng tiền không chuyển đổi ( Non- convertible): đồng tiền không được chuyển đổi sang bất kỳ đồng tiền nào khác. Nhưng thực tế, đồng tiền như thế không tồn tại theo nghĩa tuyệt đối. - Căn cứ vào hình thái tồn tại của tiền tệ: + Tiền mặt ( cash): gồm tiền giấy và tiền kim loại của từng quốc gia, nhưng trong TTQT ngỳa nay tiền mặt ít được sủ dụng. Thay vào đó người ta sử dụng tiền điện tử. + Tiền tín dụng ( Credit currency): là loại tiền vô hình tồn tạidưới dạng những con số ghi trên tài khoản, sổ sách của ngân hàng. Được áp dụng rộng rãi trong TTQT. - Căn cứ mức độ sử dụng trong dự trữ và TTQT: + Đồng tiền mạnh ( Hard currency): đồng tiền tự do chuyển đổi, có gia trị ổn định và đứng sau nó là một nền kinh tế phát triển. Những đồng tiền mạnh hiện nay hư: USD, EUR, GBP, JPY … + Đồng tiền yếu ( Weak currency): đồng tiền không được tựd chuyển đổi, giá trị không ổn định và đứng sau nó là nên kinh tế nhỏ hoặc phát triển chậm. Đồng tiền này chủ yếu lưu thông nội địa và ít được sủ dụng trong TTQT như: VND, LAK… - Căn cứ vào mục đích sử dụng trong TTQT: + Tiền tệ tính toán ( Account currency): là đơn vị tiền tệ dung để biểu hiện giá cả hàng hóa và tính toán tổng giá trị trong hợp động ngoại thương. + Tiền tệ thanh toán ( Payment currency): là đơn vị tiền tệ được sử dụng để thanh toán công nợ, thanh toán giá trị hợp đồng ngoại thương. Tóm lại, việc phân loại tiền tệ như thế chỉ mang tính tương đối vì trong thực tiễn hiện nay, việc lựa chọn đồng tiền nào để tính toán và thanh toán phụ thuộc vòa nhiều yếu tố. Ngày nay, việc các bên thanh toán bằng đồng tiền nào không thật sự quan trọng vì thị trường ngoại hối đang ngày càng phát triển, liên kết toàn cầu, cho phép chúng ta chuyển đổi đồng tiền này sang đồng tiền khác một cách nhanh chóng và thuận lợi. Trong điều kiện về tiền tệ, ta còn phải nghiên cứu đến điều kiện bảo đảm hối đoái, bao gồm các biện pháp: - Bảo đảm hối đoái bằng vàng - Bảo đảm hối đoái theo một đơn vị tiền tệ. - Bảo đảm hối đoái theo một “rổ tiền tệ” Bảo đảm hối đoái giúp các nhà xuất khẩu và nhập khẩu không gặp trở ngại trong việc chuyển đổi tiền tệ theo tỷ giá chéo khi thanh toán. Đồng thời đó còn là biện pháp phòng ngừa rủi ro tỷ giá đối với nhà xuất khẩu khi có khoản thu bằng ngoại tệ, đối với nhà nhập khẩu khi có khoản thanh toán bằng ngoại tệ. Điều kiện về địa điểm thanh toán Địa điểm thanh toán là nơi người bán nhận được tiền còn người mua trả tiền. Cả hai bên đều muốn thanh toán tại nước mình để nhanh chóng và an toàn nhưng việc thanh toán có thể tiến hành ở một nước thứ ba, là nước phát hành đồng tiền thanh toán, Thực tế, quy định địa điểm thanh toán phụ thuộc vào : - Tương quan lực lượng giữa hai bên trong quan hệ hợp đồng. - Phương thức thanh toán. - Đồng tiền thanh toán là của nước nào. Điều kiện về thời gian thanh toán Điều kiện về thời hạn thanh toán quy định khi nào thì người nhập khẩu phải trả tiền cho người xuất khẩu, nên ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ luân chuyển vốn, khả năng hạn chế rủi ro về lãi suất, tỷ giá, thanh khoản … đối với các bên tham gia hợp đồng. Lấy thời điểm giao hàng làm mốc thì thời hạn thanh toán có thể là: - Trả tiền trước: người mua trả cho người bán toàn bộ hoặc một phần tiền hàng trước khi nhận được hàng. Tùy thuộc vào thị trường và tầm quan trọng của hàng hóa, thời hạn sản xuất, mối quan hệ giữa các bên giao dịch… để định xem mức tiền ứng trước nhiều hay ít. Trường hợp này phương thức vị thế tài chính của người bán được củng cố và chắc chắn bán được hàng. - Trả tiền ngay: lấy thời điểm chuyển giao quyền sở hữu làm mốc thì thanh toán ngay bao gồm: + Việc thanh toán diễn ra ngay khi người xuất khẩu đặt hàng hóa dưới quyền định đoạt của người mua nhưng hàng hóa chưa được bốc lên phương tiện vận tải. + Việc thanh toán diến ra ngay khi người xuất khẩu hàng hóa dưới quyền định đoạt của người mua trên phương tiện vận tải. + Việc thanh toán diễn ra ngay khi người xuất khẩu đặt bộ chứng từ hàng hóa dưới quyền định đoạt của người mua. + Việc thanh toán diễn ra ngay sau khi nhà nhập khẩu nhận xong hàng hóa tại nơi quy định. - Trả tiến sau: lấy thời điểm chuyển giao hàng hóa làm mốc, trả tiền sau hàm ý người bán giao hàng trước và thu tiền sau. Hay có thể hiểu là, người bán cung cấp cho người mua một khoản tín dụng theo sự thỏa thuận giữa hai bên. Trong thực tế người ta thường kết hợp cả ba cách trả tiền trên. Điều kiện về phương thức thanh toán Điều khoản phương thức thanh toán là bộ phận không thể thiếu cấu thành hợp đồng ngoại thương. Lựa chọn phương thức thanh toán phù hợp là yếu tố chính góp phần hạn chế rủi ro trong TTQT. Thông thường, trong các giao dịch kinh tế và phi kinh tế giữa người cư trú và người không cư trú thì nguời thụ hưởng và người trả tiền không thanh toán trực tiếp cho nhau mà thông qua hệ thống ngân hàng. Trong đó, người trả tiền ủy thác cho ngân hàng phục vụ mình làm thủ tục trả tiền cho người thụ hưởng ở nước ngoài thông qua ngân hàng đại lý, còn người thụ hưỏng ủy thác cho ngân hàng phục vụ mình thu hộ tiền ở người mắc nợ ở nước ngoài thông qua một ngân hàng đại lý. Để việc thanh toán diễn ra an toàn và chính xác thì bên ủy thác và ngân hàng nhận ủy thác phải thỏa thuận một phương thức thanh toán quốc tế thích hợp. Phương thức thanh toán quốc tế đó là toàn bộ nội dung, điều kiện và cách thức để ngân hàng tiến hành chuyển tiền và trả tiền giữa người cư trú và người không cư trú. Việc lựa chọn một phương thức thanh toán phù hợp phải được hai bên xuất khẩu và nhập khẩu bàn bạc thống nhất, ghi vào hợp đồng ngoại thương. Hiện nay, có các phương thức thanh toán chủ yếu sau đây: - Phương thức thanh toán ứng trước( Advanced payment). - Phương thức ghi sổ ( Open account). - Phương thức chuyển tiền ( Remittance). - Phương thức nhờ thu ( Collection of payment). - Phương thức tín dụng chứng từ ( Documentary credit). 1.2.2 Các phương thức TTQT chủ yếu trong hoạt động TTQT của NHTM Phương thức TTQT là toàn bộ quá trình, điều kiện, quy định mà người mua thực hiện để trả tiền, nhận hàng còn người bán nhận tiền và giao hàng trong TMQT. Có nhiều phương thức TTQT khác nhau và lựa chọn phương thức phù hợp để áp dụng phụ thuộc vào yêu cầu của người nhập khẩu. Đó là yêu cầu về chất lượng, số lượng hàng hóa và thời gian được nhận hàng. Bên cạnh đó còn phụ thuộc vào mức độ tin tưởng giữa người mua và người bán. Hiện nay, người ta áp dụng chủ yếu ba phương thức TTQT sau đây: 1.2.2.1 Phương thức chuyển tiền Chuyển tiền là phương thức thanh toán mà trong đó khách hàng( người chuyển tiền) yêu cầu ngân hàng phục vụ mình chuyển một số tiền nhất định cho một người khác (người hưởng lợi) theo một địa chỉ nhất định bằng phương tiện do khách hàng yêu cầu. Có hai phương tiện chuyển tiền là: Chuyển tiền bằng thư ( Mail Transfer – MT): hình thức chuyển tiền mà lệnh thanh toán của ngân hàng chuyển tiền được chuyển bằng thư cho ngân hàng trả tiền. Phương tiện này chi phí thấp nhưng tốc độ thanh toán chậm nên ít sử dụng. Chuyển tiền bằng điện ( Telegraghic Transfer – T/T): hình thức chuyển tiền mà trong đó lệnh thanh toán của ngân hàng chuyển tiền được thể hiện trong nội dung một bức điện tín gửi cho ngân hàng trả tiền. Phương tiện này chi phí cao nhưng tốc độ xử lý nhanh, có lợi cho nhà xuất khẩu. Có hai dạng điện là Telex và SWIFT ( Society for Worldwide Interbank Financial Tecomminucation). Bây giờ người ta chủ yếu chuyển tiền thông qua mạng SWIFT do ưu điểm là chuyển thông tin thanh toán với giá thành thấp, an toàn, không sử dụng chứng từ và thông tin được truyền trực tiếp từ ngân hàng đến ngân hàng Các bên tham gia phương thức chuyển tiền gồm: Người trả tiền(người mua, người mắc nợ) hoặc người chuyển tiền ( người đầu tư, kiều bào chuyển tiền về nước hay người chuyển kinh phí ra ngoài nước): là người yêu cầu ngân hàng chuyển tiền ra nước ngoài. Người hưởng lợi( ngưòi bán, chủ nợ, người tiếp nhận vốn đầu tư) hoặc bất kỳ ai do người chuyển tiền chỉ định. Ngân hàng chuyển tiền là ngân hàng phục vụ người chuyển tiền. Ngân hàng trả tiền là ngân hàng trả tiền cho người hưởng lợi, là ngân hàng đại lý hay chi nhánh của ngân hàng chuyển tiền. Quy trình nghiệp vụ Ng©n hµng tr¶ tiÒn ( Paying Bank ) Ng©n hµng chuyÓn tiÒn ( Remitting Bank ) Ng­êi thô h­ëng ( Beneficiary ) Ng­êi chuyÓn tiÒn ( Remitter ) Sơ đồ 1.1: Quy trình nghiệp vụ chuyển tiền (3) (4) (2) (1) (1) Sau khi kí hợp đồng ngoại thương, người bán giao hàng hóa và bộ chứng từ cho người mua. (2) Người mua lập lệnh chuyển tiền yêu cầu ngân hàng phục vụ mình chuyển tiền cho người hưởng lợi. (3) Ngân hàng chuyển tiền làm thủ tục chuyển tiền qua ngân hàng đại lý, ngân hàng trả tiền. (4) Ngân hàng đại lý chuyển tiền và gửi báo có cho người bán. Phương thức chuyển tiền là phương thức thanh toán mà người chuyển tiền và người nhận tiền thanh toán trực tiếp vơi nhau, ngân hàng đóng vai trò trung gian thanh toán theo ủy nhiệm và hưởng phí dịch vụ, vì thế ít chịu rủi ro trừ khi ngân hàng cấp tín dụng cho người có hợp đồng thanh toán. Thanh toán bằng phương thức này chủ yếu được áp dụng trong trường hợp hai bên mua bán có uy tín và tin tưởng lẫn nhau. Vì đây là phương thức thanh toán đơn giản nên khá phổ biến trong những giao dịch TMQT kim ngạch nhỏ, và nó chính là phương thức hỗ trợ cho các phương thức TTQT khác. 1.2.2.2 Phương thức thanh toán nhờ thu Nhờ thu là phương thức thanh toán mà trong đó, bên bán ( nhà xuất khẩu) sau khi giao hàng hay cung ứng dịch vụ, ủy thác cho ngân hàng phục vụ xuất trình bộ chứng từ thông qua ngân hàng đại lý cho bên mua ( nhà nhập khẩu) để được thanh toán, chấp nhận hối phiếu hoặc chấp nhận các điều kiện và các điều khoản khác. Các bên tham gia: - Người xuất khẩu (Drawer): người ký phát hối phiếu. - Người nhập khẩu (Drawee): người thanh toán hối phiếu. - Ngân hàng chuyển chứng từ ( Remitting Bank): ngân hàng phục vụ người xuất khẩu và nhận sự ủy thác của người bán, làm thủ tục chuyển chứng từ tới ngân hàng phục vụ người nhập khẩu. - Ngân hàng thu hộ ( Collecting Bank): ngân hàng đại lý hoặc chi nhánh của ngân hàng chuyển chứng từ, ở nước người nhập khẩu làm nhiệm vụ thu hộ tiền. Các ngân hàng chỉ có trách nhiệm thực hiện ủy thác nhờ thu của khách hàng chứ không có bất kỳ nghĩa vụ hay cam kết nào trong việc thanh ttoán cho nhà nhập khẩu. Trong phương thức nhờ thu, căn cứ vào tính chất chứng từ, người bán có thể yêu cầu làm cơ sở nhờ thu hộ, người ta phân thành hai loại là nhờ thu phiếu trơn và nhờ thu kèm chứng từ Nhờ thu phiếu trơn ( Clean collection) Nhờ thu phiếu trơn là phương thức nhờ thu mà người xuất khẩu gửi hàng và bộ chứng từ thương mại trực tiếp cho người nhập khẩu, sau đó sẽ ủy thác cho ngân hàng phục vụ mình thu hộ số tiền ở người mua, căn cứ vào hối phiếu do mình lập ra. Trong phương thức này, rủi ro chủ yếu thuộc về người xuất khẩu vì việc thanh toán phần lớn dựa trên chứng từ tài chính. Người xuất khẩu có thể gặp rủi ro như người nhập khẩu không chịu thanh toán hoặc thanh toán không đầy đủ, chậm trễ… Người nhập khẩu cũng có thể gặp rủi ro nếu hối phiếu đến sớm hơn chứng từ, người nhập khẩu sẽ phải thanh toán tiền trong khi không biết được việc nhập khẩu của người xuất khẩu có đúng hợp đồng hay không. Phương thức nhờ thu phiếu trơn có chi phí thấp nhưng rủi ro lớn nên ít được sủ dụng. Nhờ thu kèm chứng từ ( Documentary Collection) Nhờ thu kèm chứng từ là phương thức thanh toán mà người xuất khẩu sau khi hoàn thành nghĩa vụ giao hàng, lập bộ chứng từ thanh toán nhờ thu ( gồm chứng từ hàng hóa và hối phiếu), nhờ ngân hàng thu hộ số tiền trên tờ hối phiếu đó, với điều kiện người nhập khẩu trả tiền hoặc chấp nhận trả tiền thì ngân hàng mới trao chứng từ để người nhập khẩu đi nhận hàng. Có 2 loại nhờ thu kèm chứng từ là : + Nhờ thư D/P ( Documentary against Payment - Trả tiền trao chứng từ): người xuất khẩu yêu cầu ngân hàng chỉ trao chứng từ cho người nhập khẩu khi người nhập khẩu đã trả tiền hối phiếu do người ký phát ký. + Nhờ thu D/A ( Documentary against Acceptance - Chấp nhận trả tiền trao chứng từ): người xuất khẩu yêu cầu ngân hàng chỉ trao chứng từ cho người nhập khẩu khi người nhập khẩu ký chấp nhận trả tiền hối phiếu do người xuất khẩu ký phát. Quy trình nghiệp vụ Sơ đồ 1.2: Quy trình nghiệp vụ nhờ thu kèm chứng từ Ng©n hµng chuyÓn chøng tõ ( Remitting bank ) Ng©n hµng thu hé ( Collecting Bank ) Ng­êi xuÊt khÈu ( Drawer ) Ng­êi nhËp khÈu ( Drawee ) (6) (3) (2) (7) (4) (5) (1) (1) Người xuất khẩu giao hàng cho người nhập khẩu (2) Người xuất khẩu lập và xuất trình bộ chứng từ cho ngân hàng phục vụ mình nhờ chuyển đến ngân hàng nước người nhập khẩu nhờ thu hộ tiền hàng. (3) Ngân hàng chuyển tiền gửi bộ chứng từ đến ngân hàng phục vụ người nhập khẩu nhờ thu hộ tiền hàng. (4) Ngân hàng thu hộ nhận bộ chứng từ thì thông báo cho người nhập khẩu (5) Nếu người nhập khẩu thanh toán hoặc chấp nhận thanh toán thì ngân hàng giao bộ chứng từ cho ngưòi nhập khẩu. (6) Ngân hàng thu hộ chuyển tièn thanh toán hoặc hối phiếu đã ký chấp nhận thanh toán tới ngân hàng chuyển chứng từ. (7) Ngân hàng chuyển chứng từ thanh toán tiền cho người xuất khẩu hoặc hối phiếu đã ký chấp nhận thanh toán. Phương thức nhờ thu kèm chứng từ có mức độ rủi ro ít hơn so với phương thức nhờ thu phiếu trơn. Trường hợp này người xuất khẩu có thể khống chế quyền định đoạt hàng hóa đối với người nhập khẩu. Nhưng người xuất khẩu chưa thể khống chế được việc trả tiền của người nhập khẩu bởi ngân hàng tham gia vào quá trình nhờ thu nhưng lại không có cam kết hay đảm bảo về việc thanh toán cũng như thực hiện của người nhập khẩu và người xuất khẩu. Trong ngoại thương, nhờ thu chủ yếu sử dụng khi các bên có mối quan hệ lâu dài và bền vững. 1.2.2.3 Phương thức thanh toán tín dụng chứng từ ( Documentary Credit) Phương thức tín dụng chứng từ( hay thư tín dụng) là một sự thỏa thuận mà trong đó một ngân hàng( ngân hàng mở thư tín dụng) theo yêu cầu của khách hàng ( người yêu cầu mở thư tín dụng) sẽ trả một số tiền nhất định cho người khác ( người hưởng lợi số tiền của thư tín dụng) hoặc chấp nhận hối phiếu do người này ký phát trong phạm vi số tiền đó khi người này xuất trình cho ngân hàng một bộ chứng từ thanh toán phù hợp quy chế đề ra trong thư tín dụng. Các bên tham gia: - Người yêu cầu mở L/C ( Applicant): người nhập khẩu hoặc người mua. - Người thụ hưởng L/C ( Beneficiary): người xuất khẩu hoặc người được chỉ định thụ hưởng L/C. - Ngân hàng phát hành ( Issuing Bank): ngân hàng phát hành L/C theo yêu cầu của người xin mở L/C. - Ngân hàng thông báo ( Advising Bank): ngân hàng được ngân hàng phát hành yêu cầu thông báo L/C. - Ngân hàng được chỉ định ( Nominated Bank): ngân hàng mà ở đó L/C có giá trị thanh toán hoặc chiết khấu hoặc chấp nhận thanh toán. Tùy từng trường hợp còn có thể có thêm ngân hàng xác nhận, ngân hàng hoàn trả… - Ngân hàng xác nhận ( Confirming Bank): ngân hàng cam kết thanh toán cho nhà xuất khẩu thay cho ngân hàng phát hành L/C, áp dụng khi người thụ hưởng không tin tưởng khả năng thanh toán của ngân hàng phát hành L/C. - Ngân hàng hoàn trả ( Reimbursing Bank): ngân hàng được ngân hàng phát hành ủy nhiệm thực hiện thanh toán L/C cho ngân hàng được chỉ đinh thanh toán hoặc chiết khấu, áp dụng khi ngân hàng phát hành và ngân hàng được chỉ định thanh toán không có quan hệ tài khoản. Quy trình nghiệp vụ Sơ đồ 1.3: Quy trình nghiệp vụ tín dụng chứngs từ Ng©n hµng ph¸t hµnh ( Issuing Bank ) Ng©n hµng th«ng b¸o ( Advising Bank ) Nhµ nhËp khÈu ( Applicant) Nhµ xuÊt khÈu ( Benificiary ) (7) (6) (2) (10) (9) (1) (3) (5) (8) (4) (1) Trên cơ sở, hợp đồng thương mại người nhập khẩu viết đơn yêu cầu mở L/C cho người xuất khẩu hưởng. (2) Căn cứ đơn yêu cầu mở L/C, ngân hàng phát hành mở một L/C và gửi tói ngân hàng thông báo. (3) Ngân hàng thông báo kiểm tra tính chân thực của L/C sau đó gửi bản gốc của L/C đến nhà xuất khẩu. (4) Nhà xuất khẩu nhận và kiểm tra lại L/C, nếu chấp nhận thì tiến hành giao hàng, nếu không thì yêu cầu bên mua sửa đổi. (5) Sau giao hàng, nhà xuất khẩu lập bộ chứng từ và xuất trình cho Ngân hàng thông báo để đòi tiền. (6) Ngân hàng thông báo kiểm tra và chuyển bộ chứng từ cho ngân hàng phát hành để đòi tiền. (7) Ngân hàng phát hành trả tiền và chấp nhận thanh toán nếu bộ chứng từ phù hợp với quy định của L/C. (8) Ngân hàng thông báo ghi có cho nhà xuất khẩu hoặc chuyển đổi hối phiếu đã chấp nhận thanh toán cho nhà xuất khẩu. (9) Nhà nhập khẩu thanh toán cho ngân hàng phát hành. (10) Ngân hàng phát hành giao bộ chứng từ cho nhà nhập khẩu. Có thể nói trong điều kiện các bên xuất nhập khẩu chưa thực sự tin tưởng lẫn nhau thì phương thức thanh toán tín dụng chứng từ là phương thức thanh toán tối ưu nhất, bởi việc trả tiền không phải do người mua mà do ngân hàng. Phương thức này được được áp dụng phổ biến ở các nước đang phát triển và kém phát triển. 1.2.3 Các chỉ tiêu đo lường việc mở rộng TTQT Để đánh giá mở rộng hoạt động TTQT ta cần xét trên ba khía cạnh đó là: Doanh số hoạt động TTQT, thị phần hoạt động TTQT và đa dạng hoá sản phẩm dịch vụ TTQT mà NHTM cung cấp. Doanh số hoạt động TTQT Tăng doanh số hoạt động TTQT của ngân hàng cũng chính là mở rộng TTQT. Doanh số hoạt động TTQT của NHTM bao gồm thu nhập từ tất cả các dịch vụ TTQT như: mở L/C, thông báo L/C, chuyển tiền nước ngoài… của ngân hàng trong một thời gian nhất định ( thường là một năm). Đây là chỉ tiêu tuyệt đối, phản ánh quy mô và tốc độ mở rộng hoạt động TTQT của ngân hàng. Thị phần hoạt động TTQT Mở rộng TTQT là tăng thị phần hoạt động của ngân hàng Thị phần hoạt động TTQT của ngân hàng là chỉ tiêu tương đối phản ánh quy mô, tốc độ mở rộng hoạt động TTQT của ngân hàng được tính bằng doanánố TTQT của ngân hàng so với doanh số TTQT của hệ thống hoặc so với doanh số TTQT của tất cả NHTM cả nước. Đa dạng hoá sản phẩm dịch vụ TTQT của NHTM cung cấp Việc gia tăng số sản phẩm dịch vụ TTQT mà NHTM cung cấp phản ánh mở rộng hoạt động TTQT của ngân hàng, đánh giá khả năng đáp ứng nhu cầu của ngân hàng đối với khách hàng, sự nhanh nhạy của ngân hàng để theo kịp đòi hỏi thực tế cũng như chất lượng dịch vụ mà ngân hàng cung cấp. Có thể nói, việc đánh giá mở rộng hoạt động TTQT chính xác và toàn diện phải phân tích, căn cứ vào nhiều chỉ tiêu kết hợp nhau, bên cạnh các chỉ tiêu trên còn có chỉ tiêu như phí TTQT của ngân hàng trên tổng doanh thu, số tiền, số món trong từng nghiệp vụ của ngân hàng … 1.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động TTQT 1.3.1 Nhân tố chủ quan Nhân tố chủ quan đầu tiên ảnh hưởng đến._. hoạt động TTQT là chính sách đối ngoại của NHTM. Chính sách đối ngoại của NHTM thể hiện chiến lược phát triển quan hệ đại lý với các ngân hàng nước ngoài. Chính sách đối ngoại phù hợp giúp ngân hàng mở rộng mạng lưới ngân hàng đại lý và tạo dựng mối quan hệ bền vững. Từ đó ngân hàng có thể thực hiện TTQT nhanh chóng, chính xác và an toàn hơn để không ngừng nâng cao chất lượng phục vụ khách hàng. Từ đó, ngân hàng nâng cao được vị thế cạnh tranh của mình trên thị trường tài chính quốc tế. Chính sách phát triển dịch vụ của ngân hàng cũng là một trong những nhân tố chủ quan tác động tới hoạt động TTQT của NHTM. Nếu ngân hàng không quan tâm đến phát triển dịch vụ thì sẽ đi vào lạc hậu. Chính sách phát triển dịch vụ phải nằm trong tổng thể chiến lược kinh doanh của ngân hàng. Hoạt động TTQT phát triển thúc đẩy các nghiệp vụ khác phát triển theo như bảo lãnh mở L/C, tài trợ XNK, … và chính các nghiệp vụ này phát triển cũng thúc đẩy mở rộng hoạt động TTQT. Bên cạnh 2 nhân tố trên còn có các nhân tố chủ quan khác ảnh hưởng hoạt động TTQT của NHTM đó là chính sách khách hàng, trình độ phát triển công nghệ thông tin và nhân tố con người. Chính sách khách hàng tốt đồng nghĩa với việc ngân hàng ngày càng tạo được mối quan hệ khăng khít với khác hàng truyền thống và thu hút thêm các khách hàng tiềm năng mới, từ đó tăng thị phần và doanh số TTQT, tăng hiệu quả kinh doanh của ngân hàng. Mặt khác, ứng dụng rộng rãi các thành tựu công nghệ thông tin hiện đại tạo điều kiện cho giao dịch TTQT nhanh chóng, an toàn và hiệu quả. Về nhân tố con người, môi trường hoạt động TTQT đòi hỏi ngân hàng phải có đội ngũ lãnh đạo và quản lý có trình độ năng lực thực sự sáng tạo trong kinh doanh, phẩm chất đạo đức tốt, đội ngũ nhân viên giỏi về nghiệp vụ, hiểu biết về kinh tế và pháp luật, có tinh thần trách nhiệm cao với công việc. Đó chính yếu tố quyết định trong việc mở rộng hoạt động TTQT cũng như tồn tại và phát triển của một NHTM. 1.3.2 Nhân tố khách quan Có nhiều nhân tố khách quan ảnh hưởng đến hoạt động mở rộng TTQT của ngân hàng trong đó nhân tố đầu tiên chính là kinh tế trong nước. Trình độ phát triển kinh tế của một quốc gia thể hiện thông qua nhiều chỉ số như tốc độ tăng trưởng GDP, tốc độ tăng trưởng GNP, lạm phát, chỉ số tiêu dùng … Nền kinh tế phát triển nhanh và bền vững thì hoạt động ngoại thương sẽ sôi động hơn, vì thế hoạt động TTQT của NHTM cũng được mở rộng về số lượng và nâng cao về chất lượng. Bên cạnh đó, một môi trường chính trị tốt sẽ có những tác động tích cực tới hoạt động TTQT của ngân hàng như thu hút đầu tư tốt, kinh tế quốc tế phát triển tạo điều kiện cho thương mại quốc tế phát triển, vì thế nhu cầu thanh toán xuất nhập khẩu cũng tăng lên… Nhân tố khách quan còn lại là môi trường pháp lý, hệ thống pháp lý đồng bộ, đầy đủ, điều chỉnh hoạt động TTQT và hoạt động liên quan sẽ tạo điều kiện cho NHTM dễ dàng hơn trong hoạt động và mở rộng TTQT của mình. Chương II: Thực trạng hoạt động TTQT tại SHB 2.1 Giới thiệu về SHB 2.1.1 Vài nét về SHB Ngân hàng TMCP Sài Gòn – Hà nội (SHB) tiền thân là Ngân hàng TMCP Nông thôn Nhơn Ái, hoạt động theo giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh số 5703000085 do Sở kế hoạch và đầu tư TP Cần Thơ cấp ngày 10/12/1993 và giấy phép số 0041/NN/GP do NHNN Việt Nam cấp ngày 13/11/1993. SHB chính thức đi vào hoạt động từ ngày 12/12/1993. Những ngày đầu đi vào hoạt động, trong bối cảnh nền kinh tế đất nước chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước, SHB với vốn điều lệ ban đầu là 400 triệu đồng, mạng lưới hoạt động của Ngân hàng chỉ có trụ sở chính đặt tại số 341- Ấp Nhơn Lộc 2 - Thị tứ Phong Điền - Huyện Châu Thành - Tỉnh Cần Thơ nay là Huyện Phong Điền Thành phố Cần Thơ, với tổng số cán bộ nhân viên lúc bấy giờ là 8 người, trong đó chỉ có một người có trình độ đại học, với địa bàn bao gồm vài xã thuộc huyện Châu Thành, đối tượng khách hàng chủ yếu là các hộ nông dân với mục đích vay vốn phục vụ sản xuất nông nghiệp. Trải qua 16 năm hoạt động, đến nay vốn điều lệ của SHB đã đạt 2000 tỷ đồng, mạng lưới hoạt động kinh doanh đã có mặt tại các địa bàn thành phố lớn như TP Hồ Chí Minh, TP Hà Nội, TP Đà Nẵng, TP Cần Thơ và Hải Phòng; các tỉnh và thành phố có mức tăng trưởng cao, dân số đông như Quảng Ninh, Vinh, Huế, Nha Trang, Vũng Tàu, Lạng Sơn, Lào Cai và các thành phố có khu công nghiệp như Vĩnh Phúc, Hưng Yên, Bắc Ninh, Chu Lai, Quy Nhơn, Bình Dương, Đồng Nai; với nhiều sản phẩm dịch vụ mới tiện ích. Đối tượng khách hàng của SHB đã đa dạng gồm nhiều thành phần kinh tế và hoạt động trong nhiều ngành nghề kinh doanh khác nhau. Hoạt động kinh doanh những năm qua, SHB luôn giữ được tỷ lệ an toàn vốn cao cùng với chính sách tín dụng thận trọng và quy trình hợp lý đảm bảo chất lượng và tài sản tốt với khả năng phát triển danh mục tín dụng khả quan. Vì vậy, kết quả kinh doanh của SHB năm sau luôn cao hơn năm trước, các chỉ tiêu tài chính đều đạt và vượt kết hoạch đề ra, tạo tiền đề thuận lợi để ngân hàng phát triển bền vững. Ngày 20/1/2006 Thống đốc NHNN Việt Nam đã ký quyết định số 93/QĐ-NHNN chấp thuận cho SHB chuyển đổi mô hình từ Ngân hàng TMCP nông thôn sang Ngân hàng TMCP đô thị, đánh dấu một giai đoạn phát triển mới của SHB, từ đó đã tạo thuận lợi cho ngân hàng có điều kiện nâng cao năng lực tài chính, mở rộng mạng lưới hoạt động kinh doanh, đủ sức cạnh tranh và phát triển đáp ứng các yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế. Và cho đến ngày 14/1/2008 đã hoàn thành việc tăng vốn điều lệ lên 2000 tỷ đồng. Với việc tăng vốn này, SHB có khả năng đáp ứng những khách hàng lớn cùng với hạn mức tín dụng lớn, đây là thuận lợi lớn của ngân hàng khi mà nhu cầu về vốn của nền kinh tế đang tăng cao như hiện nay. Trong năm 2008 SHB đã đạt được nhiều giải thưởng có uy tín như Sao vàng Đất Việt 2008, Doanh nghiệp bán lẻ xuất sắc 2008, Sao vàng Thủ đô 2008, Nhà lãnh đạo xuất sắc 2008 trao cho Tổng giám đốc SHB, Thành tích xuất sắc đóng góp vào sự thành công chung của triển lãm Quốc tế Banking Expo 2008, Ngân Nhà nước Việt Nam xếp loại A năm 2007, Giải “ Nhãn hiệu cạnh tranh - Nổi tiếng quốc gia 2007” do Viện sở hữu trí tuệ trao tặng , Giải “ Thương hiệu mạnh 2007” do Thời báo Kinh tế trao tặng, Thành tích xuất sắc đóng góp vào sự thành công chung của Triển lãm Quốc tế Ngân hàng – Tài chính và Bảo hiểm 2007… 2.1.2 Kết quả hoạt động kinh doanh thời gian qua của SHB Qua 16 năm hoạt động kết quả kinh doanh của ngân hàng luôn năm sau đạt cao hơn năm trước, tốc độ tăng trưởng bình quân trên 45%, nhiều sản phẩm dịch vụ mới ra đời. Mặc dù 2008 là một năm đầy khó khăn đối với nền kinh tế Việt Nam nói chung và ngành tài chính ngân hàng nói riêng, song SHB vẫn đạt mức tăng trưởng khả quan. Mới chỉ tính đến quý 2/2008 nhưng SHB đã đạt được mức tăng trưởng thu nhập hết sức khả quan. Năm 2006 thu nhập lãi thuần của SHB đạt 261,93% so với năm 2005 và tỷ lệ vào năm 2007 là 331,32%. Mới vào giữa năm 2008, tức là tính đến hết quý 2/2008 nhưng mức tăng trưởng thu nhập của SHB so với cả năm 2007 xấp xỉ 125%. Có thể nói đây là một con số hết sức ấn tượng, đăc biệt đối với một Ngân hàng còn non trẻ trong lĩnh vực Thương mại cổ phần Đô thị như SHB. Ta có thể xem xét rõ hơn kết quả kinh doanh hoạt động của Ngân hàng trong những năm gần đây trong bảng sau và biểu đồ sau: Bảng1: Tình hình kinh doanh của SHB 2005 – 30/6/2008 ĐVT: Triệu đồng STT Chỉ tiêu Năm 2005 Năm 2006 Năm 2007 30/6/2008 1 Thu nhập lãi thuần 10.309 27.002 89.462 111.825 2 Lãi lỗ thuần từ hoạt động dịch vụ (23) (107) 967 4.092 3 Lãi lỗ thuần từ hoạt động kinh doanh ngoại hối - 5 2.467 186 4 Lãi/lỗ thuần từ kinh doanh chứng khoán/CK đầu tư - - 13.719 (13.420) 5 Lãi/lỗ thuần từ hoạt động khác 1.003 3.270 137.722 11.137 6 Thu nhập từ vốn góp mua cổ phần - - 18.000 8 7 Chi phí hoạt động 4.546 16.120 73.585 57.429 8 Chi phí dự phòng rủi ro tín dụng 2.311 4.254 12.518 6.596 9 Lợi nhuận trước thuế 7.368 9.797 176.235 49.802 10 Thuế TNDN 2.063 2.743 49.346 7.903 11 Lợi nhuận sau thuế 5.305 7.054 126.889 41.899 (Nguồn BCTC đã được kiểm toán 2005, 2006, 2007 và Bản cáo bạch quý 2/2008) Biểu đồ 1: Tăng trưởng thu nhập của SHB 2005 – 30/6/2008 Trong buổi tổng kết năm 2008 và triển khai kế hoạch năm 2009 vào ngày 15/2/2009, SHB đã công bố kết quả hoạt động kinh doanh năm 2008 là lợi nhuận trước thuế đạt gần 269 tỷ đồng, tổng tài sản đạt trên 14.369 tỷ đồng, tổng dư nợ tín dụng là 6.227 tỷ đồng, tổng huy động trên toàn hệ thống đạt 11.768,7 tỷ đồng. Sau khi Thống đốc NHNN Việt nam ký quyết định số 93/QĐ-NHNN chấp thuận cho SHB chuyển đổi mô hình từ Ngân hàng TMCP nông thôn sang Ngân hàng TMCP đô thị, đã đánh một giai đoạn phát triển mới của SHB, là một cột mốc quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển của SHB. Điều này thể hiện trong sự tăng trưởng về lợi nhuận của Ngân hàng và quá trình tăng vốn điều lệ của Ngân hàng từ 500 tỷ VNĐ lên 2000 tỷ vào năm 2008. Đây là động lực thúc đẩy SHB về mọi mặt trong quá trình đất nước hội nhập kinh tế thế giới hiện nay, tạo đà cho SHB phát triển ngày càng nhanh và mạnh hơn nữa. 2.2 Thực trạng hoạt động TTQT tại SHB 2.2.1 Quy định về TTQT 2.2.1.1 Môi trường pháp lý cho hoạt động TTQT Hoạt động kinh doanh đối ngoại hay chính là quá trình thực hiện các nghiệp vụ ngân hàng quốc tế của SHB trong đó có hoạt động TTQT chịu ảnh hưởng rất lớn bởi môi trường pháp lý và sự biến đổi của kinh tế Việt Nam. Những nhân tố này xét trên góc độ riêng của SHB có những điều kiện thuận lợi để phát triển đồng thời cũng có những mặt khó khăn và hạn chế. Các chính sách kinh tế và cơ chế quản lý của Nhà nước Chính sách thương mại Trong những năm gần đây, một số chính sách thương mại đã được cải thiện như: tự do hoá ngoại thương, mức thuế quan cao nhất giảm xuống còn 8% và số lượng khung thuế quan đã giảm còn 3%. Tỷ trọng hàng nhập khẩu chịu các biện pháp phi thuế quan giảm từ 4/5 xuống 2/5. Từ khi gia nhập WTO nhà nước đã có một số cải cách chính sách thương mại và hoạt động ngoại thương như sau: Mở rộng quyền tự do thương mại, tự do hoá xuất khẩu và giảm thuế suất tối đa: các doanh nghiệp được XNK trực tiếp các sản phẩm nằm trong đăng ký kinh doanh mà không cần xin phép. Ban hành thông tư hướng dẫn giảm số lượng thuế suất nhập khẩu từ 26 xuống 12 và giảm thuế nhập khẩu tối đa, loại trừ 6 mặt hàng. Giảm lượng ngoại tệ bắt buộn phải kết hối từ 80% xuống 30% trên số ngoại tệ vãng lai phí. Các quy chế của Ngân hàng Nhà nước đối với hoạt động đối ngoại của NHTM NHNN đã ban hành các văn bản luật và dưới luật quy định về hoạt động kinh doanh của Ngân hàng, có ảnh hưởng tích cực với hoạt động kinh doanh đối ngoại của các NHTM nói chung và SHB nói riêng. Ngày 28/5/2004 Ngân hàng Nhà nước ra QĐ 648/2004/QĐ-NHNN sửa đổi, bổ sung QĐ 679/2002/QĐ-NHNN ban hành về một số quy định liên quan đến giao dịch ngoại tệ của các tổ chức tín dụng được phép kinh doanh ngoại hối. Quyết định số 3281/QĐ-NHNN về lãi suất tiền gửi dự trữ bắt buộc bằng ngoại tệ đối với tổ chức tín dụng và lãi suất tiền gửi bằng ngoại tệ của Kho bạc nhà nước tại Ngân hàng nhà nước. - QuyÕt ®Þnh sè 173/1998/Q§-TTG vÒ nghÜa vô b¸n vµ quyÒn mua ngo¹i tÖ cña ng­êi c­ tró lµ c¸c tæ chøc kinh tÕ. Theo quyÕt ®Þnh nµy, c¸c tæ chøc kinh tÕ ph¶i kÕt hèi c¸c tµi kho¶n tiÒn göi më t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c nhau vÒ mét tµi kho¶n t¹i mét tæ chøc tÝn dông (TCTD) m×nh ®¨ng ký, thùc hiÖn b¸n tèi thiÓu 80% sè ngo¹i tÖ thu ®­îc do giao dÞch v·ng lai trªn tµi kho¶n cho TCTD trong vßng 15 ngµy (QuyÕt ®Þnh sè 61/2002/Q§- TTg söa ®æi l¹i lµ tæ chøc kinh tÕ kÕt hèi ngay chØ 30% sè ngo¹i tÖ thu ®­îc cho TCTD ®­îc phÐp). Khi cã nhu cÇu c¸c tæ chøc kinh tÕ sÏ ®­îc quyÒn mua ngo¹i tÖ trªn c¬ së tr×nh ®ñ c¸c chøng tõ víi giao dÞch thanh to¸n thùc tÕ. - VÒ nguyªn t¾c Ên ®Þnh tû gi¸ cña c¸c TCTD ®­îc phÐp kinh doanh ngo¹i tÖ ®· ®­îc Thèng ®èc NHNN ban hµnh theo c¸c c«ng v¨n sè 267 vµ 289/1998, trong ®ã quy ®Þnh møc Ên ®Þnh tû gi¸ giao ngay víi biªn ®é kh«ng v­ît qóa 0,7% tû gi¸ c«ng bè chÝnh thøc trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng gi÷a ®ång tiÒn ViÖt Nam vµ c¸c ®ång tiÒn ngo¹i tÖ kh¸c vµ c¸c nguyªn t¾c Ên ®Þnh tû gi¸ cho giao dÞch kú h¹n, ho¸n ®æi... §Õn th¸ng 1/1999, c¬ chÕ x¸c ®Þnh TGH§ ®­îc Thèng ®èc NHNN ban hµnh t¹i quyÕt ®Þnh sè 64-65/1999: c«ng bè TGH§ gi÷a VN§ vµ ngo¹i tÖ ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së tû gi¸ b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng cu¶ ngµy giao dÞch gÇn nhÊt, c¸c TCTD ®­îc phÐp sÏ x¸c ®Þnh tû gi¸ giao ngay víi biªn ®é giao dÞch kh«ng v­ît qu¸ 0,1%. HiÖn nay, biªn ®é giao dÞch nµy ®­îc söa ®æi thµnh ±0,25% theo quyÕt ®Þnh sè 679/2002/Q§-NHNN ngµy 01/07/2002. - C¸c quy ®Þnh vÒ l·i suÊt ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua mét sè v¨n b¶n cña NHNN nh­: quyÕt ®Þnh 406/1998/Q§-NHNN cña Thèng ®èc NHNN quy ®Þnh vÒ l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ cña c¸c TCTD, kho b¹c nhµ n­íc t¹i NHNN; c«ng v¨n sè 78/CV-NHNN ngµy 29/1/1999 cña NHNN vÒ thùc hiÖn trÇn l·i suÊt cho vay b»ng USD cña c¸c TCTD ®èi víi c¸c ph¸p nh©n lµ 7,5%/n¨m.Tõ ngµy 01/06/2002, theo quyÕt ®Þnh sè 546/2002/Q§-NHNN, thùc hiÖn bá viÖc quy ®Þnh biªn ®é x¸c ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay ngo¹i tÖ, c¸c TCTD ®­îc Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay b»ng USD theo tho¶ thuËn víi kh¸ch hµng dùa trªn c¬ së l·i suÊt cña thÞ tr­êng quèc tÕ vµ cung- cÇu vèn tÝn dông b»ng ngo¹i tÖ ë trong n­íc. - NHNN cã quy ®Þnh vÒ viÖc thùc hiÖn nghiªm tóc c¸c quy ®Þnh cña qu¶n lý ngo¹i hèi, trong ®ã ngo¹i tÖ b¸n giao ngay cho kh¸ch hµng chØ ®Ó thanh to¸n nh÷ng mãn ®Õn h¹n (thanh to¸n hµng nhËp khÈu, c¸c kho¶n dÞch vô, tr¶ nî vay ng©n hµng vµ nî n­íc ngoµi cho c¸c tæ chøc uû th¸c XNK...) theo c«ng v¨n 767/CV-NHNN ngµy 28/4/1998. Điều kiện áp dụng các văn bản pháp lý quốc tế trong hoạt động TTQT Khi tham gia các hoạt động quốc tế, các quốc gia đều bình đẳng với nhau, không thể dùng luật pháp của riêng bất cứ nước nào để để áp đặt nước khác phải tuân theo. Để giải quyết mâu thuẫn luật pháp giữa các nước, người ta đã xây dựng một hệ thống luật pháp thống nhất mang tính quốc tế nhằm điều chỉnh các hoạt động quốc tế, trong đó có hoạt động TTQT. Những luật và công ước quốc tế, thông lệ và tập quán quốc tế đó bao gồm: Công ước Liên Hiệp Quốc về hợp đồng mua bán quốc tế ( United Nations convention contracts for the Intenational sale of goods - Wein Convention 1980) Công ước Geneve 1930 về Luật Thống nhất hối phiếu Công ước Geneve 1931 về Séc quốc tê Công ước Liên Hiệp Quốc về Hối phiếu và Lệnh phiếu quốc tế 1980 Các nguồn Luật, công ước quốc tế về vận tải và bảo hiểm. Quy tắc và thực hành thống nhất về Tín dụng chứng từ ( Uniform Customs and Practice for Documentary Credit _ UCP). Quy tắc thống nhất về nhờ thu (Uniform Rules for Collection – URC). Quy tắc thống nhất về hoàn trả liên ngân hàng ( The Uniform Rules for Bank to Bank Reimbursement under Documentary credit – URR). Điều kiện thương mại quốc tế ( International Comericial Terms – INCOTERM). Có thể thấy việc áp dụng các văn bản pháp lý quốc tế vào từng nước hiệu quả đến mức nào còn tùy thuộc vào luật của quốc gia đó. Trong bối cảnh hệ thống luật pháp còn chưa hoàn thiện và thiếu đồng bộ như nước ta thì các doanh nghiệp, đặc biệt các NHTM sẽ gặp nhiều rủi ro trong TTQT. Về lý thuyết, chính các công ước, tập quán và thông lệ quốc tế trên được phép vận dụng vào hoạt động TTQT của Việt Nam theo Luật Dân sự, Luật Thương mại đã góp phần hạn chế rủi ro. Nhưng hiện nay, trong quá trình htực hiện các nghiệp vụ TTQT , các NHTM Việt Nam đã và đang vận dụng các thông lệ quốc tế đó song hiệu quả đạt được còn chưa cao. Vì thế đối với nước ta hiện nay, vấn đề hàng đầu là cần có những văn bản hướng dẫn cụ thể, đầy đủ về thủ tục XNK để bảo vệ lợi ích và quyền lợi chính đáng, hợp pháp nhằm ngăn chặn gian lận, lợi dụng hay sự lừa đảo của của các bên mua bán làm thiệt hại cho ngân hàng. 2.2.2.2 Quy chế về hoạt động TTQT của SHB TTQT của SHB là quá trình thực hiện các nghiệp vụ chuyển tiền, thanh toán L/C, nhờ thu và nghiệp vụ ngân hàng quốc tế khác bằng ngoại tệ trong nội bộ hệ thống SHB, giữa SHB với các tổ chức tài chính khác trong và ngoài nước thông qua mạng IBS ( Hệ thống nghiệp vụ ngân hàng quốc tê của SHB), mạng SWIFT ( Mạng tài chính viễn thông liên ngân hàng toàn cầu) hoặc các hệ thống khác. Quy định về thành phần tham gia TTQT gồm: Ngân hàng đại lý: là ngân hàng có liên quan trong giao dịch TTQT được SHB lựa chọn. Ngân hàng phát hành: là ngân hàng theo yêu cầu của khách hàng nhập khẩu phát hành cam kết thanh toán bằng USD dưới hình thức tín dụng L/C cho người hưởng lợi nước ngoài. Ngân hàng thông báo: là ngân hàng tiến hành thông báo tín dụng theo yêu cầu của ngân hàng phát hành. Ngân hàng xác nhận: là ngân hàng theo yêu cầu hoạc theo sự ủy quyền của ngân hàng phát hành thực hiện sự xác nhận của mình đối với thư tín dụng. Ngân hàng chỉ định: là ngân hàng được ngân hàng phát hành chỉ định thanh toán, chiết khấu hoặc cam kết thanh toán theo thư tín dụng. Ngân hàng hoàn trả: là ngân hàng được ngân hàng phát hành chỉ định là ngân hàng hoàn trả cho 1 ngân hàng khác đã thanh toán, chiết khấu chứng từ L/C. Ngân hàng xuất trình: l ngân hàng nhận nhờ thu xuất trình chứng từ cho người phải trả tiền. Ngân hàng thương lượng: là ngân hàng mà tại đó khách hàng xuất trình chứng từ thu thư tín dụng dưới hình thức xin chiết khấu hoặc ủy thác cho NH thu hộ tiền theo bộ chứng từ. Ngân hàng khởi tạo: là ngân hàng phục vụ cho người phát lệnh đầu tiên trong giao dịch TTQT. Ngân hàng thu hộ: là ngân hàng nhận nhờ thu từ gửi nhờ thu. Đơn vị được phép là phòng Thanh toán quốc tế Hội sở và chi nhánh SHB được phép hoạt động TTQT trực tiếp theo Quyết định của Ban giám đốc. Phạm vi áp dụng: Trong hệ thống NHTM SHB: khi thực hiện dịch vụ TTQT cho khách hang là các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước. Áp dụng với các phương thức thanh toán bằng thư tín dụng L/C ( Xuất khẩu, nhập khẩu), Nhờ thu kèm chứng từ ( nhờ thu hàng nhập, nhờ thu hàng xuất), Chuyển tiền ( chuyển tiền đi, chuyển tiền đến). Hợp đồng thanh toán bằng đồng bản tệ đối với các nước có chung biên giới ( thanh toán biên mậu), thực hiện theo quy định riêng của Tổng giám đốc. Các văn bản được áp dụng trong TTQT tại SHB là: ICC, UCP 600, URC 5222, URR 725, Các quyết định của chính phủ, Ngân hàng Nhà nước và các hiệp định thỏa thuận do Tổng giám đốc SHB ký. 2.2.2 Quy trình thực hiện các phương thức TTQT chủ yếu tại SHB Quy trình thanh toán chuyển tiền Để thực hiện chuyển tiền qua hệ thống ( từ HSC đến Chi nhánh hoặc từ Chi nhánh đến HSC) đựơc thực hiện trên mạng thanh toán nội bộ. Việc truyền và nhận điện giữa HSC và các ngân hàng ngoài hệ thống được chuyển qua bộ phận SWIFT để truyền đi hoặc mạng thanh toán khác (Telex, thư). Lệnh chuyển tiền từ khách hàng Chuyển tiền cho khách hàng có 2 loại: chuyển tiền mậu dịch (thanh toán hàng nhập khẩu, chiếm 90% tổng số tiền giao dịch chuyển tiền cho khách hàng) và chuyển tiền phi mậu dịch (thanh toán cho các dịch vụ khác). Chuyển tiền đi cho khách hàng bao giờ cũng xuất phát từ HSC Hà Nội hoặc Sở giao dịch Thành phố Hồ Chí Minh hoặc Chi nhánh đóng vai trò khởi tạo. Vì thế nhiệm vụ quan trọng nhất của các Chi nhánh trong công đoạn này là tiếp nhận và kiểm tra hồ sơ chuyển tiền. Ngoài chuyển tiền theo lệnh của khách hàng, Chi nhánh còn thực hiện các giao dịch vốn kinh doanh cho bản thân ngân hàng, các chứng từ hồ sơ cho các giao dịch của bản thân Chi nhánh cũng phải kiểm tra theo đúng quy định quản lý ngoại hối của NHNN và SHB. HSC nhận điện từ Chi nhánh qua mạng nội bộ và phân loại Chuyển đến được xử lý ngay tại HSC bằng hạch toán thích hợp Chuyển đến để chuyển tiếp ra ngoài hệ thống 2’)HSC nhận điện chuyển đến của các ngân hàng ngoài hệ thống từ mạng SWIFT Bộ phận SWIFT nhận điện chuyển vào chương trình mạng nội bộ và phân loại - Điện chuyển đến xử lý tại HSC - Điện chuyển tiếp cho Chi nhánh nhận điện. HSC chuyển tiếp điện đến bộ phận SWIFT để truyền ra ngoài hệ thống. 3’) HSC chuyển điện cho Chi nhánh nhận điện trên mạng nội bộ nếu ngân hàng khởi tạo và ngân hàng nhận điện đều là Chi nhánh SHB.3*)HSC chuyển tiếp điện từ SWIFT cho Chi nhánh nhận. Chi nhánh nhận điện đến xử lý bằng các hình thức hạch toán thích hợp và thông báo cho người hưởng. Quy trình thanh toán L/C nhập khẩu Trong quy trình thanh toán L/C nhập khẩu tại SHB thì HSC ngoài vai trò nhận điện phát hành L/C, tạo điện chuyển tiếp ra ngân hàng nước ngoài, HSC còn có nhiệm vụ phát hành L/C nhập khẩu, tiếp nhận, kiểm tra và thanh toán cho bộ chứng từ cho các Chi nhánh. Sở giao dịch và Chi nhánh SHB tiếp nhận, kiểm tra hồ sơ xin mở L/C của ngân hàng nhập khẩu, tuân thủ đúng thủ tục và điều kiện quy định. Các L/C do Chi nhánh phát hành và các sửa đổi L/C sau khi đuợc tạo lập do trưởng phòng TTQT kiểm soát, tính ký hiệu mật truyền về HSC, nếu L/C vượt mức phán quyết thì phải thêm bước tính ký hiệu mật của Tổng giám đốc. HSC - SHB nhận điện đến của các Chi nhánh từ mạng nội bộ. HSC có trách nhiệm kiểm tra L/C hoặc sửa đổi L/C phát hành từ Chi nhánh phù hợp thông lệ quốc tế và đúng theo tiêu chuẩn SWIFT, nếu có yếu tố rủi ro cho khách hàng hoặc ngân hàng thì thông báo cho Chi nhánh bằng cách nhanh nhất, yêu cầu Chi nhánh sửa đổi bằng điện. Ngân hàng đại lý nhận thống báo L/C SHB phát hành thông qua mạng SWIFT hoặc Telex, thư Phần lớn các ngân hàng thông báo được chỉ định là các ngân hàng đại lý của SHB. Đó vừa là ngân hàng nhận điện phát hành L/C vừa là ngân hàng thương lượng bộ chứng từ cho người xuất khẩu. Nhưng nếu ngân hàng thông báo được chỉ địnhlà một ngân hàng khác thì ngân hàng đại lý sẽ thông báo chuyển tiếp cho ngân hàng được chỉ định này. Ngân hàng đại lý thông báo L/C cho nhà xuất khẩu Ngưòi hưởng L/C trình bộ chứng từ giao hàng cho ngân hàng thương lượng sau khi giao hàng Ngân hàng thương lượng gửi bộ chứng từ kèm chỉ dẫn thanh toán cho Chi nhánh loại I 6’) Ngân hàng thương lượng gửi bộ chứng từ kèm chỉ dẫn thanh toán cho HSC - SHB HSC - SHB gửi chứng từ và phiếu kiểm tra chứng từ cho Chi nhánh loại II Chi nhánh phân loại phiếu kiểm tra loại I và loại II gửi chứng từ cho khách hàng nhập khẩu. Chi nhánh loại I: Có 5 ngày làm việc kể từ ngày nhận bộ chứng từ để kiểm tra. Chi nhánh loại II: do HSC nhận chứng từ nên phòng TTQT - HSC có 4 ngày làm việc kể từ ngày nhận để kiểm tra và gửi về cho Chi nhánh. Chi nhánh loại I nhập điện thanh toán L/C nhập khẩu Sau khi bộ chứng từ được kiểm tra hoàn hảo hoặc khách hàng chấp nhận thanh toán, Chi nhánh lập điện thanh toán truyền về HSC. SHB thanh toán L/C nhập khẩu cho ngân hàng nước ngoài. Chi nhánh loại I: HSC nhận điện thanh toán từ Chi nhánh và kiểm soát tinh shơp lệ trước khi tạo điện chuyển tiếp qua mạng SWIFT. Chi nhánh loại II: HSC lập điện thanh toán trực tiếp chuyển qua mạng SWIFT rồi báo nợ cho Chi nhánh. Quy trình thanh toán L/C xuất khẩu HSC - SHB có chức năng nhận chuyển tiếp L/C, sửa đổi L/C hoặc các bức điện giao dịch kác có liên quan đến L/C xuất khẩu cho các Chi nhánh hoặc ngân hàng khác hệ thống. Nếu ngân hàng phát hành chỉ định L/C cần được xác nhận của SHB thì việc xác nhận này chỉ được xác nhận tại HSC - SHB. Các Chi nhánh SHB được phép nhận thông báo L/C, sửa đổi L/C, cho khách hàng khi đã HSC xác thực hoặc các ngân hàng khác có uy tín xác thực. Tanh toán L/C xuất khẩu tại SHB có quy trình như sau: Nhà nhập khẩu nước ngoài yêu cầu ngân hàng phát hành L/C cho người hưởng ( là nhà xuất khẩu Việt Nam) SHB nhận L/C, sửa đổi L/C hoặc yêu cầu xác nhận L/C từ ngân hàng phát hành thông qua mạng SWIFT để thông báo chuyển tiếp. SHB chuyển tiếp điện L/C, các sửa đổi hoặc các điện khác có liên quan cần thông báo cho Chi nhánh qua mạng nội bộ hoặc thông báo chuyển tiếp L/C cho các ngân hàng khác ngoài hệ thống trên mạng SWIFT hoặc mạng thanh toán khác. 3’) Các ngân hàng ngoài hệ thống thông báo chuyển tiếp L/C, sửa đổi L/C cho Chi nhánh SHB. Trước khi thông báo cho khách hàng hưởng L/C và các sửa đổi L/C, các Chi nhánh phải đảm bảo tính xác thực bằng cách kiểm tra SWIFT key, mẫu chữ ký của người có thẩm quyền trên L/C, TEST key. Nếu L/C Chi nhánh nhận từ ngân hàng khác SHB thì phải xác nhận chữ ký của ngân hàng thông báo đó. Các trường hợp L/C chưa được xác thực thì trong thông báo cho khách hàng Chi nhánh phải có lưu ý: L/C chưa được xác thực. 4) Các Chi nhánh thông báo L/C cho khách hàng hưởng L/C ( nhà xuất khẩu) 5) Nhà xuất khẩu trình bộ chứng từ và L/C gốc cho Chi nhánh SHB Chi nhánh loại I kiểm tra bộ chứng từ xuất khẩu ngay khi nhận theo đúng thủ tục quy định. Chi nhánh loại II sau khi nhận trong vòng 1 ngày, đóng gói chứng từ kèm bảng kê chứng từ gửi về HSC xử lý tiếp. Chi nhánh loại I có 5 ngày, HSC có 3 ngày làm việc kể từ ngày nhận chứng từ để kiểm tra. Các Chi nhánh chỉ được phép chiết khấu bộ chứng từ xuất khẩu với điều kiện bảo lưu quyền truy đòi người ký phát hối phiếu trong trường hợp ngân hàng phát hành hoặc ngân hàng hoàn tiền, ngân hàng xác nhận không thanh toán và phải thỏa mãn các điều kiện quy định. 6) HSC, Chi nhánh loại I gửi bộ chứng từ đến ngân hàng phát hành kèm theo thư chỉ dẫn hòan tiền. Nếu L/C cho phép đòi tiền bằng điện, Chi nhánh lập điện để gửi về HSC chuyển tiếp cho ngân hàng hòan tiền. 7) Ngân hàng phát hành thông báo cho nhà nhập khẩu về bộ chứng từ 8) Ngân hàng phát hành thanh toán cho Chi nhánh SHB thông qua HSC bằng mạng SWIFT 9) HSC báo có tiền thanh toán L/C xuất khẩu cho các Chi nhánh 10) Chi nhánh báo có cho khách hàng hưởng L/C. d) Quy trình thanh toán nhờ thu nhập khẩu ( nhờ thu đến) Các Chi nhánh SHB được phép tiếp cận ủy nhiệm nhờ thu ( cả nhờ thu trơn và nhờ thu kèm chứng từ) do các tổ chức tài chính trong và ngoài nước nhận đến. Trường hợp đặc biệt nếu có sự thỏa thuận truớc thì chứng từ có thể do khách hàng nước ngoài trực tiếp gửi đến nhưng Chi nhánh phải xác thực được lệnh nhờ thu và các chỉ định liên quan để tránh tranh chấp pháp lý sau này. 1) Nhà xuất khẩu giao hàng 2) Nhà xuất khẩu gửi chứng từ kèm ủy thác nhờ thu tại ngân hàng nhà xuất khẩu. 3) Chi nhánh SHB tiếp nhận bộ chứng từ nhờ thu do ngân hàng nước ngoài chuyển tới, lêngj nhờ thu phải phù hợp thông lệ quốc tế. 4) Chi nhánh xử lý và thông báo về chứng từ nhờ thu cho khách hàng ( nhà nhập khẩu). 2.2.3 Thực trạng hoạt động TTQT tại SHB 2.2.3.1 Thực trạng hoạt động Cơ cấu khách tham gia hoạt động TTQT Khách hàng tham gia hoạt động TTQT tại SHB bao gồm: Một là: các đơn vị kinh doanh xuất nhập khẩu có tài khoản giao dịch tài SHB Đây là nguồn khách hàng chủ yếu sử dụng các dịch vụ TTQT và mang lại nguồn thu chủ yếu cho hoạt động này của SHB. Nhóm khách hàng này sử dụng tất cả các loại hình TTQT như: thanh toán L/C, thanh toán nhờ thu, chuyển tiền. Như các doanh nghiệp khác trong nền kinh tế thị trường, những khách hàng này phụ thuộc rất nhiều vào tài trợ vốn của NH cho các hoạt động kinh doanh của mình. Tại SHB, hoạt động chủ yếu của khách hàng có hoạt động xuất nhập khẩu là nhập khẩu. Tiền thu bán hàng chủ yếu là VNĐ, số dư tiền gửi ngoại tệ rất ít. Các hoạt động nhập khẩu của những đơn vị này chủ yếu dựa vào vốn vay ngoại tệ và nguồn bán ngoại tệ của ngân hàng. Điều đáng nói là đa số những đơn vị không chỉ có tài khoản giao dịch ở SHB mà còn có tài khoản giao dịch ở các ngân lớn khác Ngân Ngoại thương Việt Nam, Ngân Công thương Việt Nam … Trong cơ chế thị trường hiện nay, các ngân hàng có xu hướng lôi kéo những khách hàng là công ty lớn có sự phát triển ổn định. Vì thế, nhóm khách hàng này là trung tâm chiến dịch Marketing của các ngân hàng. Mất một khách hàng có nghĩa là thu nhập của ngân hàng cũng giảm sút theo, cả thu nhập từ lãi suất và thu nhập không từ lãi suất. Hai là: Các đơn vị tổ chức kinh tế được chỉ định sử dụng các nguồn tài trợ theo dự án của chính phủ. Những tổ chức này thường có tài khoản giao dịch ngoại tệ và các giao dịch bằng ngoại tệ tại ngân hàng khác. Dịch vụ TTQT mà họ sử dụng tại SHB chủ yếu là dịch vụ thanh toán L/C và sử dụng nguồn tài trợ nước ngoài để thanh toán. Số lượng đơn vị tổ chức này là cực kì ít nhưng lại có khối lượng giao dịch lớn và đòi hỏi sử dụng kỹ thuật nghiệp vụ cao. Ba là: Nhóm khách hàng người không cư trú Số lượng khách hàng trong nhóm này ít, mang tính nhỏ lẻ và dịch vụ TTQT họ sử dụng tại SHB chủ yếu là chuyển tiền đến, đổi tiền mặt ngoại tệ. Bốn là: Nhóm khách hàng cá nhân người cư trú Số lượng tài khoản ngoại tệ của nhóm khách hàng này là đông nhất, chiếm tỷ lệ lớn trong số lượng tài khoản giao dịch ngoại tệ tại SHB. Đa số các tài khoản này có số dư thấp, chủ yếu là đủ mức tối thiểu duy trì tài khoản, tầm trên dưới 50 USD. Bên cạnh nhóm khách hàng cá nhân người không cư trú có tài khỏan giao dịch ngoại tệ tại ngân hàng, còn có số lượng lớn khách hàng cá nhân vãng lai, người không cư trú thường xuyên giao dịch nhận tiền gửi kiều hối từ than nhân ở nước ngoài chuyển về. Dịch vụ TTQT mà nhóm khách hàng này sử dụng là chuyển tiền đến và thanh toán rút tiền mặt ngoại tệ. Có thể nói cơ cấu và đặc điểm khách hàng như trên có ảnh hưởng lớn đến hoạt động TTQT tại ngân hàng. Tình hình hoạt động TTQT tại SHB - Hội sở chính Để phân tích tình hình hoạt động TTQT tại SHB, ta xem xét trên 3 khía cạnh : Doanh số hoạt động TTQT; thị phần hoạt động TTQT và tính đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ TTQT mà SHB cung cấp. Bắt đầu từ năm 2006 phòng Kinh doanh ngoại hối và phòng Thanh toán quốc tế của SHB tại Hội sở chính mới được thành lập và đi vào hoạt động. Khi mới thành lập hoạt động TTQT của ngân hàng gặp nhiều khó khăn về nhân lực, trình độ cũng như cơ sở vật chất. Tuy vậy đã hạn chế này đã nhanh chóng được khắc phục và đáp ứng nhu cầu thanh toán của khách hàng. Hoạt động TTQT của Ngân hàng ngày càng được nâng cao về chất lượng dịch vụ, phù hợp với sự vận động của nền kinh tế thị trường. Bảng 2.1: Kết quả doanh số TTQT toàn hàng của SHB Đơn vị: Triệu USD Ph­¬ng thøc TTQT 2006 2007 2008 Tû träng(%) 2006 2007 2008 ChuyÓn tiÒn L/C nhËp khÈu L/C xuÊt khÈu Nhê thu 112,17 1,36 213,09 5,64 127,5 3,5 237,04 13,6 189,31 10,2 771,13 14,4 33,76 0,41 64,13 1,7 33,41 0,92 62,11 3,56 19,23 1,04 78,27 1,46 Tæng 332,26 381,64 985,04 100% Phương thức thanh toán chuyển tiền Ph­¬ng thøc chuyÓn tiÒn lµ mét ph­¬ng thøc TTQT ®¬n gi¶n, nhan._.