Mở rộng hoạt động cho vay đối với Doanh nghiệp vừa và nhỏ của ngân hàng NHPT Nhà Đồng bằng sông Cửu Long (MHB) - Hà Nội

1 Số lượng Doanh nghiệp vừa và nhỏ vay vốn tại Chi nhánh 47 giai đoạn 2006 – 2008 47 Biểu 2.2. Tỷ trọng của cho vay trên nguồn huy động. 48 Bảng 2.5 - Cơ cấu nguồn cho vay theo thời gian 49 Biểu 2.3 – cơ cấu cho vay theo thời gian giai đoạn 2004 - 2008 49 Bảng 2.6 – cơ cấu cho vay theo quy mô doanh nghiệp giai đoạn 2004 - 2008 50 Biểu 2.4 – cơ cấu cho vay theo quy mô doanh nghiệp giai đoạn 2004 – 2008 50 Bảng 2.7 Doanh số cho vay tại MHB – Hà Nội giai đoạn 2004 – 2008 52 Biểu 2.5 Doanh số cho vay tại MHB – Hà Nội giai đoạn 2004 – 2008 53 Biểu 2.6 Tỷ lệ nợ quá hạn tại MHB – Hà Nội giai đoạn 2004 – 2008 54 Danh mục từ viết tắt Từ viết tắt Giải nghĩa NHTM Ngân hang thương mại NHNN Ngân hang Nhà nước Việt Nam MHB Ngân hang phát triển Nhà đồng bằng sông Cửu Long MHB – Hà Nội Ngân hàng phát triển Nhà đồng bằng sông Cửu Long – Chi nhánh Hà Nội DNV&N Doanh nghiệp vừa và nhỏ Lời mở đầu Doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam chiếm tới 90% trong tổng số gần 350.000 doanh nghiệp tư nhân, lực lượng đông đảo này đã đóng góp 28 % tổng sản phẩm quốc nội (GDP) tạo ra khoảng 49% việc làm trong khu vực phi nông nghiệp ở nông thôn và 26% lực lượng lao động trong cả nước. Tuy nhiên, hầu hết các doanh nghiệp vừa và nhỏ đều gặp khó khăn về nguồn vốn sản xuất - kinh doanh. Về lý thuyết, số lượng doanh nghiệp vừa và nhỏ đông đảo với đặc thù ít vốn chính là đối tượng khách hàng đầy tiềm năng của các ngân hàng. Bằng chứng là, ước tính có đến 80% lượng vốn cung ứng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ là từ kênh ngân hàng, song theo một điều tra mới đây của Cục Phát triển doanh nghiệp (Bộ Kế hoạch và Đầu tư ), chỉ có 32,38% doanh nghiệp vừa và nhỏ có khả năng tiếp cận được các nguồn vốn của ngân hàng; 35,24% khó tiếp cận và 32,38% không tiếp cận được. Rõ ràng là, giữa doanh nghiệp vừa và nhỏ và các Ngân hàng vẫn còn một khoảng cách mà có lẽ không bên nào muốn. Trong thời buổi “người người, nhà nhà lập ngân hàng” như hiện nay, khách hàng vay vốn luôn được “cưng chiều”, những điều khoản vay nói chung đã cởi mở hơn trước rất nhiều, thì việc tồn tại một khoảng cách như thế đáng được xem là một nghịch lý. Chính vì vậy trong quá trình thực tập tại Ngân hàng phát triển Nhà đồng bằng sông Cửu Long – chi nhánh Hà Nội em đã chọn đề tài “Mở rộng hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ”. Chuyên đề của em ngoài phần mở đầu và kết luận gồm 3 phần: Chương 1: Lý luận chung về hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ của ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng hoạt động cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ tại ngân hàng MHB - Hà Nội. Chương 3: Giải pháp mở rộng hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại ngân hàng MHB - Hà Nội. CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CHO VAY DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Hoạt động cơ bản của Ngân hàng thương mại Khái niệm về Ngân hàng thương mại Ngân hàng thương mại ra đời và phát triển là kết quả của quá trình phát triển nền kinh tế hàng hóa - tiền tệ. NHTM đã tồn tại như là một tất yếu lịch sử trong đời sống kinh tế xã hội và được coi là con đẻ của nền kinh tế hàng hóa. Ở Việt Nam khái niệm NHTM được nêu rõ trong luật các Tổ chức tín dụng: "Ngân hàng thương mại là một tổ chức kinh doanh tiền tệ mà hoạt động chủ yếu và thường xuyên là nhận tiền gửi của khách hàng với trách nhiệm hoàn trả và sử dụng số tiền đó để cho vay, thực hiện nghĩa vụ chiết khấu và làm phương tiện thanh toán". Có rất nhiều quan niệm khác nhau về khái niệm NHTM giữa các nước trên thế giới. Nhưng có thể hiểu một cách chung nhất: NHTM là một tổ chức tài chính, hoạt động kinh doanh chủ yếu trên lĩnh vực tiền tệ và tín dung, cung cấp một danh mục sản phẩm, dịch vụ vô cùng đa dạng với tính chất chung là nhận tiền gửi để sử dụng vào mục đích cho vay, đầu tư và các dịch vụ kinh doanh khác. Chức năng của Ngân hàng thương mại - Ngân hàng là trung gian tài chính với hoạt động chính là chuyển tiền từ tiết kiệm thành đầu tư. Trong nền kinh tế luôn tồn tại hai đối tượng, một đối tượng thặng dư trong chi tiêu, họ có nhu cầu cất dữ lượng của cải dư thừa và mong muốn của cải đó có thể sinh lời. Một đối tượng khác thâm hụt về vốn để sản xuất kinh doanh, họ cần có vốn để tiếp tục sản xuất. Ngân hàng có chức năng là trung gian giữa hai đối tượng này. Ngân hàng đứng ra nhận tiền gửi của người có dư thừa của cải và đem cho người cần tiền vay. Từ đó chuyển tiết kiệm thành đầu tư. Và tất nhiên, người vay tiền sẽ phải trả phí cao hơn những gì mà Ngân hàng phải trả cho người gửi tiền. Phần chênh lệch đó là lợi nhuận của Ngân hàng. Cũng do lịch sử hình thành các ngân hàng là các phú thương giàu có, quan hệ rộng. Họ có nhiều thông tin, có khả năng kiểm tra các thông tin là đúng hay sai, từ đó có thể quyết định có cho người muốn vay tiền vay hay không, để tránh được rủi ro cho mình mà các tổ chức khác khó có thể làm được. - Tạo phương tiện thanh toán Tiền hay vàng, trước hết có chức năng để thanh toán. Ban đầu, các Ngân hàng dựa trên số lượng vàng hay tiền kim loại để phát hành các giấy nhận nợ đối với khách hàng gửi tiền. Các giấy nhận nợ này có ưu điểm về thanh toán, cất trữ nên dần dần, nó trở thành phương tiện thanh toán ưa thích, dễ sử dụng, từ đó hình thành tiền giấy cho đến ngày nay. Trong điều kiện phát triển nhanh thanh toán qua Ngân hàng, khách hàng chỉ cần có số dư trên tài khoản tại Ngân hàng là có thể thanh toán cho người bán, kể cả người bán là khách hàng của Ngân hàng khác. Hai ngân hàng sẽ tiến hàng đối ứng tài khoản của hai khách hàng, từ đó tạo ra phương tiện thanh toán qua Ngân hàng. - Làm trung gian thanh toán: Ngân hàng trở thành trung gian thanh toán lớn nhất hiện nay ở hầu hết các quốc gia. Thay mặt khách hàng, Ngân hàng thực hiện thanh toán giá trị hàng hóa và dịch vụ thông qua các hình thức như séc, ủy nhiệm chi, nhờ thu….Ngoài ra, các Ngân hàng còn thực hiện thanh toán bù trừ với nhau thông qua trung tâm thanh toán. Ngày nay, với công nghệ được ứng dụng vào Ngân hàng, khả năng làm trung gian thanh toán của các Ngân hàng càng được phát huy, mang tính hiệu quả cao, an toàn, có thể thực hiện trên phạm vi toàn cầu. Các hoạt động cơ bản Huy động vốn Huy động vốn là hoạt động tạo nguồn vốn cho NHTM, giữ vai trò quan trọng, ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động của toàn bộ ngân hàng. Ngân hàng huy động vốn từ các nguồn sau: - Tiền gửi Tiền gửi của khách hàng là nguồn tài nguyên quan trọng nhất của NHTM. Khi một ngân hàng bắt đầu hoạt động, nghiệp vụ đầu tiên là mở các tài khoản tiền gửi để giữ hộ và thanh toán hộ khách hàng, bằng cách đó ngân hàng huy động tiền của các doanh nghiệp, các tổ chức và của dân cư. Bao gồm: Tiền gửi thanh toán (tiền gửi giao dịch), tiền gửi có kỳ hạn của các doanh nghiệp, các tổ chức xã hội, tiền gửi tiết kiệm của dân cư, tiền gửi của ngân hàng khác. - Tiền vay Tiền gửi là nguồn quan trọng nhất của NHTM nhưng nguồn này cũng bị hạn chế bởi nhiều nguyên nhân, như ở nhiều nước NHTW thường qui định tỷ lệ giữa nguồn tiền huy động và vốn chủ sở hữu. Do đó khi cần thiết để đáp ứng được nhu cầu chi trả các NHTM thường đi vay thêm: Vay Ngân hàng trung ương, Vay các tổ chức tín dụng khác, Vay trên thị trường vốn bằng cách phát hành các giấy nợ (kỳ phiếu, trái phiếu) - Vốn chủ sở hữu Để bắt đầu hoạt động ngân hàng theo đúng pháp luật, chủ ngân hàng phải có một lượng vốn nhất định. Đây là loại vốn mà ngân hàng có thể sử dụng lâu dài, hình thành nên trang thiết bị, nhà cửa cho ngân hàng. - Nguồn khác Loại này bao gồm nguồn ủy thác, nguồn trong thanh toán, nguồn khác. Sử dụng vốn Hoạt động chính của NHTM là huy động vốn để sử dụng vào các mục đích kinh doanh nhằm thu lợi nhuận. Việc sử dụng vốn chính là quá trình tạo nên các loại tài sản khác nhau của ngân hàng, trong đó cho vay và đầu tư là hai hoạt động lớn và quan trọng nhất. Các hoạt động sử dụng vốn chính bao gồm: - Hoạt động ngân quỹ: Là khoản mục tài sản không sinh lời (hoặc sinh lời thấp trong trường hợp gửi tại NHNN và các ngân hàng khác có được hưởng lãi), song là tài sản có tính thanh khoản cao nhất, đáp ứng nhu cầu chi trả thường xuyên, đảm bảo hoạt động ngân hàng diễn ra suôn sẻ. - Cho vay: Là hoạt động chủ chốt tạo ra lợi nhuận cho ngân hàng, ngân hàng nhường quyền sử dụng vốn cho khách hàng của mình, sau một thời gian nhất định đã được thỏa thuận, ngân hàng được quyền thu lại cả vốn và lãi. - Cho thuê: Là việc mà ngân hàng sẽ bỏ tiền mua tài sản để cho khách hàng thuê theo những thỏa thuận nhất định giữa khách hàng và ngân hàng (Leasing) - Đầu tư: cũng là việc ngân hàng nhường quyền sử dụng vốn cho người khác nhưng dưới hình thức góp vốn cùng các chủ dự án đầu tư. Thu nhập của ngân hàng qua hoạt động đầu tư căn cứ vào tỷ suất lợi nhuận và tỷ trọng đầu tư vốn của ngân hàng. - Các hoạt động sử dụng vốn khác: Các hoạt động tài trợ phát triển, các chương trình phát triển phi lợi nhuận, các chương trình xóa đói giảm nghèo, phát triển giáo dục, đào tạo... Hoạt động khác Ngoài ra NHTM còn thực hiện các hoạt động thanh toán, bảo lãnh, mua bán ngoại tệ, chuyển tiền, thanh toán không dùng tiền mặt (thanh toán bù trừ, Séc, Ủy nhiệm chi, Ủy nhiệm thu, thanh toán bằng L/C, thanh toán bằng hối phiếu), cung cấp các dịch vụ tài chính (môi giới, tư vấn, ủy thác, bảo lãnh,...), các dịch vụ ngân hàng tiện ích như Homebanking, Internetbanking, E-banking... Đây là những hoạt động mà ngân hàng đứng ở vị trí trung gian cung cấp các dịch vụ tài chính cho khách hàng. Mở rộng hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa của Ngân hàng thương mại Khái quát về Doanh nghiệp vừa và nhỏ Khái niệm Khái niệm về doanh nghiệp vừa và nhỏ chỉ mang tính tương đối, nó phụ thuộc vào trình độ phát triển kinh tế - xã hội của từng quốc gia trong từng thời kỳ cụ thể, từng ngành nghề cụ thể… Phần lớn các quốc gia sử dụng hai tiêu thức là vốn điều lệ và số lao động thường xuyên để xác định DNV&N Bảng 1.1 Các tiêu thức xác định DNV&N tại một số quốc gia Nước Số lao động thường xuyên Vốn điều lệ Doanh thu Thái Lan <100 <20 triệu Bath Indonesia <100 <0.6 tỷ Rupi < 2 tỷ Rupi Hàn Quốc <300 (với ngành công nghiệp,xây dựng) <200 (với ngành thương mại, dịch vụ) <0.6 triệu USD <0.25 triệu USD <1.4 triệu USD Đài Loan <300 (với ngành công nghiệp,xây dựng) <50 (với ngành thương mại, dịch vụ) <1.4 triệu USD Nhật Bản <100 (bán buôn) <50 ( bán lẻ) Canada <500 (với ngành công nghiệp,xây dựng) <200 (với ngành thương mại, dịch vụ) <20 triệu đô la Canada (Nguồn: Kỷ yếu khoa học, dự án chính sách hỗ trợ phát triền DNV&N ở Việt Nam, Học việc chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội 1996) Tại Việt Nam, “Doanh nghiệp vừa và nhỏ là cơ sở sản xuất, kinh doanh độc lập, đã đăng ký kinh doanh theo pháp luật hiện hạn, có vốn đăng ký không quá 10 tỷ đồng hoặc số lao động trung bình hàng năm không quá 300 người” – Theo Nghị định số 90/2001/NĐ-CP ngày 23/11/2001. Đặc điểm - Về quy mô: ngay từ cái tên loại hình doanh nghiệp này đã có thể thấy được quy mô của nó nhỏ về cả vốn và số lượng lao động. Theo số liệu năm của VCCI năm 2007 cho thấy, gần 50% doanh nghiệp có mức vốn dưới 1 tỷ đồng, gần 75% số doanh nghiệp có mức vốn dưới 2 tỷ đồng và 90% số doanh nghiệp có mức vốn dưới 5 tỷ đồng. Tuy vậy. quy mô nhỏ không hẳn là nhược điểm mà cũng là ưu điểm của loại hình doanh nghiệp này + Ưu điểm: Thứ nhất, quy mô vốn đầu tư ban đầu nhỏ nên thời gian thu hồi vốn ngắn, hiệu quả sử dụng vốn cao Thứ hai, các doanh nghiệp có thể nhanh chóng thay đổi mô hình hoạt động để theo kịp diễn biến thị trường. Đặc biệt trong thời gian khủng hoảng vừa qua, các DNV&N tỏ ra thích nghi với nền kinh tế nhanh hơn rất nhiều so với các doanh nghiệp khác. Thứ ba, DNV&N có thể sản xuất kinh doanh mọi mặt hàng theo nhu cầu của thị trường, lấp vào khoảng trống mà các doanh nghiệp lớn không thể vươn tới được. Thứ tư, nhờ quy mô nhỏ nên bộ máy quản lý nhỏ gọn, chi phí quản lý thấp. Các thành viên ban giám đốc thường có mối quan hệ lâu năm, hiểu nhau hơn, tạo điều kiện cho việc điều hành doanh nghiệp. + Nhược điểm: Thứ nhất, khả năng thu hút vốn thấp, khó khăn trong tiếp cận nguồn vốn của Ngân hàng. Các doanh nghiệp lớn có thể thu hút vốn từ dân cư thông qua thị trường chứng khoán nhưng DNV&N thì không làm được điều đó mà chỉ xoay quanh vốn chủ sở hữu và trông chờ vào nguồn vốn vay từ Ngân hàng Thứ hai, quy mô sản xuất nhỏ nên chi phí sản xuất cao, sản phẩm đơn điệu, chất lượng vừa phải nên khó cạnh tranh trên thị trường Thứ ba, khó gây dựng được thương hiệu trên thị trường, khả năng vươn ra thị trường quốc tế là thấp. Do các doanh nghiệp vừa và nhỏ có lịch sử hình thành và phát triển ít năm nên rất khó gây dựng được niềm tin với khách hàng, sản phẩm chưa đa dạng, chất lượng chưa cao nên khó vươn ra thị trường quốc tế Thứ tư, thiếu tính minh bạch giữa tài sản cá nhân và tài sản pháp nhân. Đây là điều mà rất nhiều các doanh nghiệp vừa và nhỏ mắc phải. Một phần là do nhiều doanh nghiệp hình thành từ các xưởng sản xuất hộ gia đình hay các công ty cố phẩn có chủ sở hữu gồm những người than quen, số lượng ít nên họ không quá quan tâm đến việc minh bạch tài sản cá nhân và pháp nhân. Chỉ tới khi đi vay Ngân hàng thì mới thấy rõ những thiếu sót của mình. Thứ năm, hệ thống báo cáo tài chính không đầy đủ, không tuân theo quy định. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ không chú tâm vào việc lập các báo cáo, cán bộ kế toán của doanh nghiệp cũng chưa thực sự được đào tạo chuyên sâu Thứ sáu, trình độ khoa học công nghệ thấp. Xuất phát từ quy mô sản xuất nhỏ nên trình độ công nghệ của các doanh nghiệp thường lạc hậu, nhiều doanh nghiệp tận dụng những máy móc đã qua sử dụng, tiết kiệm chi phí mua sắm máy móc thiết bị tối đa. Thứ bảy, năng lực quản lý, trình độ đội ngũ lao động hạn chế. Một lẽ tất nhiên là với quy mô sản xuất nhỏ, các doanh nghiệp không thể áp dụng những quy trình quản lý hiện đại, tốn kém. Đội ngũ lãnh đạo thường chỉ dựa vào kinh nghiệm là chính, ít được đào tạo chuyên môn. Vai trò của doanh nghiệp vừa và nhỏ trong nền kinh tế Góp phần thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế, tạo công ăn việc làm: các DNV&N chiếm tỷ trọng áp đảo trong tổng số doanh nghiệp và thu hút được lượng rất lớn lao động. Bên cạnh đó cũng đóng góp khá lớn vào GDP quốc gia Bảng 1.2 Khả năng thu hút lao động và tạo ra giá trị gia tăng của các DNV&N tại một số quốc gia Nước Thu hút lao động Giá trị gia tăng Singapore 35.2% 26.6% Malaisia 47.8% 36.4% Hàn Quốc 37.2% 21.1% Nhật Bản 35.2% 38.2% (Nguồn: Kỷ yếu khoa học, dự án chính sách hỗ trợ phát triền DNV&N ở Việt Nam, Học việc chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội 1996) Nhờ khả năng thích ứng với thị trường rất nhanh của các doanh nghiệp loại này như đã phân tích ở trên, do đó khi nền kinh tế tăng trưởng, các DNV&N cũng tăng trưởng cao, đồng thời khi nền kinh tế gặp khủng hoảng, các DNV&N sẽ là “giảm sóc” cho nền kinh tế, góp phần ổn định nền kinh tế. Bên cạnh đó, các DNV&N tạo nên ngành công nghiệp và dịch vụ phụ trợ quan trọng, các DNV&N có thể sản xuất các phụ kiện phục vụ các ngành sản xuất công nghiệp lớn (VD: các doanh nghiệp sản xuất những phụ tùng cung cấp cho nhà máy lắp ráp xe máy, ô tô) và sản xuất các mặt hàng tiêu dùng phục vụ đời sống sinh hoạt hàng ngày. Cùng với các Doanh nghiệp lớn, DNV&N là trụ cột của kinh tế địa phương. Nếu như các doanh nghiệp lớn thường đặt trụ sở ở các thành phố, trung tâm kinh tế lớn thì các DNV&N lại có mặt ở khắp các địa phương, kể cả các địa phương có nền kinh tế kém phát triền, và là bộ phận quan trọng bậc nhất trong nền kinh tế của các địa phương này. Ngày nay, việc xác đinh được vai trò đặc biệt của DNV&N là rất quan trọng. Nhiều quốc gia đã và đang triển khai các chính sách, chương trình khuyến khích loại hình doanh nghiệp này phát triển. Các chính sách này nhằm vào các mục đích như hỗ trợ về vốn, về thủ tục cấp phép, cũng như các chương trình đào tạo… Hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ của Ngân hàng thương mại Đặc điểm Các món vay của doanh nghiệp vừa và nhỏ có những đặc điểm riêng biệt mà rất nhiều NHTM quan tâm. Đó là các món vay nhỏ, thời gian vay thường ngắn hạn, tuy nhiên tổng dư nợ cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ lại rất lớn vì số lượng doanh nghiệp vừa và nhỏ là rất đông. Chính vì vậy mà hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ đem lại lợi nhuận lớn cho các NHTM đồng thời giúp các NHTM phân tán được rủi ro. Mặt khác, do số lượng khách hàng rất đông nên việc quản lý sử dụng vốn vay cũng gặp khó khăn, chi phí quản lý tín dụng khá lớn Vai trò của hoạt động cho vay DNV&N Đối với Doanh nghiệp nhỏ và vừa Thứ nhất, Vốn vay ngân hàng là điều kiện hỗ trợ cho sự ra đời và phát triển của các DNV&N. Trong bất kỳ thời kỳ nào, vốn luôn là nhu cầu cấp thiết của mỗi doanh nghiệp. Các doanh nghiệp muốn tồn tại và phát triển thường dựa vào các nguồn chủ yếu là vốn chủ sở hữu, vốn vay ngân hàng, vốn vay phi chính thức và vốn vay ưu đãi. Riêng với các DNV&N, vốn chủ sở hữu là hạn chế, các nguồn vốn vay phi chính thức, vay ưu đãi rất khó tiếp cận, do đó nguồn vốn vay ngân hàng có vai trò rất quan trọng cho sự ra đời và phát triển. Thứ hai, vốn vay NHTM là động lực thúc đẩy các doanh nghiệp mở rộng sản xuất kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh. Với sự giúp đỡ về vốn từ phía Ngân hàng, các DNV&N có thể mạnh dạn xây dựng và triển khai các phương án kinh doanh, mở rộng sản xuất, nâng cao thương hiệu của mình. Đồng thời áp lực trả nợ vốn vay, sự giám sát chặt chẽ từ phía Ngân hàng là động lực để các DNV&N sử dụng vốn vay hiệu quả nhất, đem lại lợi nhuận cao nhất. Thứ ba, việc các NHTM cho vay tiêu dùng cá nhân cũng là yếu tố gián tiếp tác động tới việc tiêu thụ sản phẩm của các DNV&N. Đối với Ngân hàng thương mại Do số lượng các DNV&N là rất lớn, tiềm năng phát triển của loại hình doanh nghiệp này là rất cao. Vì vậy các NHTM coi các DNV&N là thị trường tiềm năng. Trước đây, các Ngân hàng thường ngại cho các DNV&N vay do rủi ro cao, thường không đủ tài sản thế chấp nhưng hiện nay, nhận định được vai trò của loại hình doanh nghiệp này, nhiều Ngân hàng đã xác định cho vay DNV&N là chiến lược hàng đầu. Cho vay đối với DNV&N giúp NHTM phân tán được rủi ro. Nhờ số lượng doanh nghiệp rất lớn nên khả năng phân tán rủi ro cho Ngân hàng là cao, cộng thêm việc giá trị các khoản vay của mỗi doanh nghiệp thường nhỏ, tạo điều kiện thuận lợi cho NHTM hạn chế rủi ro. Ngày nay, các NHTM không chỉ cung cấp các dịch vụ nhận gửi, cho vay, mà còn đáp ứng được nhiều dịch vụ tiện ích khác cho khách hàng. Các NHTM có thể cung cấp các sản phẩm dịch vụ trọn gói cho các DNV&N như dịch vụ thanh toán, tư vấn tài chính, bảo hiểm, bảo lãnh… NHTM dễ quản lý việc sử dụng vốn của khách hàng: do quy mô nhỏ gọn, địa bàn hoạt động của các doanh nghiệp loại này chủ yếu trên một địa phương. Phân loại hoạt động cho vay đối với Doanh nghiệp vừa và nhỏ của Ngân hàng thương mại Phân loại theo thời gian Việc phân loại cho vay theo thời gian có ý nghĩa rất quan trọng đối với các NHTM nhằm đảm bảo khả năng thanh khoản cũng như hiệu quả sử dụng vốn của ngân hàng. Cho vay ngắn hạn Các khoản vay ngắn hạn là các khoản vay có thời hạn không quá 12 tháng, chủ yếu tài trợ vốn lưu động và nhu cầu vốn ngắn hạn để thanh toán của các doanh nghiệp. Các khoản vay ngắn hạn bao gồm: Cho vay vốn lưu động: cung cấp vốn lưu động cho các doanh nghiệp để tài trợ mua nguyên vật liệu, đến khi bán được hàng hoặc đối tác của doanh nghiệp trả tiền thì doanh nghiệp sẽ trả khoản vay này cho ngân hàng. Cho vay ngắn hạn các công trình xây dựng: các khoản vay này dùng để cung cấp vốn trả chi phí nhân công, mua nguyên vật liệu … trong ngắn hạn Ngoài ra các doanh nghiệp cũng có thể vay ngắn hạn dựa trên tài sản đảm bảo ngắn hạn như khoản phải thu, hàng tồn kho… khoản vay sẽ được thanh toán khi các tài sản này đến hạn. Cho vay trung và dài hạn Cho vay trung và dài hạn là các khoản vay có thời hạn trên 1 năm, tài trợ cho việc mua sắm tài sản cố định như máy móc, phương tiện thi công… có giá trị sử dụng lâu dài Các khoản vay trung và dài hạn có ý nghĩa rất quan trọng đối với cả NHTM và doanh nghiệp. Với doanh nghiệp, khoản vay này là sự đảm bảo về luồng vốn phục vụ quá trình sản xuất kinh doanh lâu dài trong tương lai. Còn với các NHTM, đó là nguồn thu nhập ổn định. Song tỷ trọng cho vay trung và dài hạn ở các NHTM thường nhỏ vì rủi ro của các khoản vay này lớn do thời gian thu hồi vốn dài. Phân loại theo hình thức đảm bảo tiền vay Cho vay có tài sản bảo đảm Cầm cố, thế chấp bằng tài sản của doanh nghiệp Cầm cố là hình thức doanh nghiệp vay vốn chuyển quyền kiểm soát tài sản đảm bảo sang cho ngân hàng quản lý trong thời gian vay vốn. Thế chấp là hình thức doanh nghiệp vay vốn chuyển các giấy tờ chứng nhận quyền sử dụng, sở hữu tài sản bảo đảm cho ngân hàng trong thời gian vay vốn. Việc ngân hàng thường bắt các doanh nghiệp phải có tài sản bảo đảm khi vay vốn nhằm mục đích hạn chế rủi ro cho ngân hàng. Trong trường hợp doanh nghiệp làm ăn thua lỗ, không trả được nợ thì ngân hàng có thể thanh lý các tài sản bảo đảm này để bù đắp lại khoản vay đó. Ngoài ra những tài sản hình thành từ vốn vay cũng có thế là tài sản bảo đảm cho khoản vay đó. Theo quy định, giá trị các khoản vay không được vượt quá 80% giá trị tài sản bảo đảm được định giá. Cho vay không có tài sản bảo đảm Cho vay vốn có bảo lãnh bằng tín chấp của các tổ chức kinh tế - xã hội Bảo lãnh vay vốn là việc người thứ ba đứng ra cam kết sẽ thực hiện nghĩa vụ trả nợ cho ngân hàng khi người vay vốn không thực hiện được nghĩa vụ trả nợ. Các tổ chức đứng ra bảo lãnh thường có uy tín lớn Tuy nhiên không phải doanh nghiệp nào cũng có tài sản đảm bảo hay được bảo lãnh để vay vốn ngân hàng. Các ngân hàng cũng tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có năng lực tài chính tốt, có phương án kinh doanh hiệu quả, có uy tín trên thị trường có thể vay vốn của ngân hàng mà không cần có tài sản bảo đảm Mở rộng cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ của Ngân hàng thương mại Khái niệm của mở rộng cho vay Mở rộng cho vay là hoạt động tăng số lượng khách hàng vay vốn, tăng dư nợ cho vay, tăng doanh số và tỷ trọng cho vay đối với một nhóm khách hàng nhất định của Ngân hàng mà vẫn duy trì tỷ lệ rủi ro trong mức an toàn. Như vậy mở rộng cho vay đối với DNV&N của NHTM là Ngân hàng tăng cường cho vay đối với DNV&N về cả số lượng doanh nghiệp, tổng dư nợ, doanh số và tỷ trọng trong hoạt động cho vay chung của Ngân hàng và giữ vững mức rủi ro cho phép. Vai trò của mở rộng cho vay Đối với các Ngân hàng thương mại Tăng lợi nhuận từ hoạt động cho vay nói chung. Việc mở rộng cho vay đối với DNV&N sẽ làm giảm bớt lượng vốn cho vay, đầu tư các lĩnh vực khác. Nhưng do cho vay đối với DNV&N có doanh thu thường cao và ổn định hơn các doanh nghiệp lớn và các hoạt động đầu tư khác kèm theo đó lượng khách hàng rất lớn nên lợi nhuận từ hoạt động cho vay của Ngân hàng sẽ tăng lên đáng kể. Ngoài ra, mở rộng cho vay DNV&N giúp NHTM phân tán được rủi ro do các khoản vay có dư nợ không quá lớn, số lượng khách hàng nhiều, đa dạng. Đối với các DNV&N Mở rộng cho vay đối với DNV&N của các NHTM giúp các DNV&N có điều kiện tiếp cận với nguồn vốn của ngân hàng, tăng cường năng lực tài chính, thực hiện mở rộng sản xuất kinh doanh. Các chỉ tiêu đánh giá Số lượng khách hàng là DNV&N Chỉ tiêu số lượng khách hàng phản ánh mức độ mở rộng cho vay đối với DNV&N về quy mô. Đây là chỉ tiêu đơn giả, dễ nhận biết, phản ánh cụ thể về sự mở rộng hoạt động cho vay Dư nợ cho vay đối với DNV&N Chỉ tiêu dư nợ cho vay đối với DNV&N phản ánh số dư nợ tại một thời điểm nhất định, thường là cuối kỳ. Qua đó sẽ so sánh được mức độ tăng trưởng qua các kỳ Các công thức tính: Mức tăng dư nợ cho vay kỳ này so với kỳ trước = Dư nợ cho vay kỳ này - Dư nợ cho vay kỳ trước Tỷ lệ tăng Mức tăng dư nợ cho vay dư nợ = x 100% cho vay Dư nợ cho vay kỳ trước Doanh số cho vay đối với DNV&N Khác với chỉ tiêu dư nợ cho vay,chỉ tiêu doanh số cho vay là tổng số tiền mà NHTM cho DNV&N vay trong một thời kỳ nhất định. Do đó dựa vào chỉ tiêu này cũng xác định được mức tăng trưởng hoạt động cho vay đối với DNV&N của NHTM Các công thức tính: Mức tăng doanh số cho vay kỳ này so với kỳ trước = Doanh số cho vay kỳ này - Doanh số cho vay kỳ trước Tỷ lệ tăng Mức tăng doanh số cho vay doanh số = x 100% cho vay Doanh số cho vay kỳ trước Dư nợ quá hạn Tỷ lệ Dư nợ quá hạn cho vay đối với DNV&N dư nợ = x 100% quá hạn Tổng dư nợ cho vay Tỷ lệ này tăng phản ánh rủi ro các khoản vay tăng lên, khả năng thu hồi vốn của Ngân hàng kém đi và ngược lại Các nhân tố ảnh hưởng đến mở rộng cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ của Ngân hàng thương mại Nhân tố chủ quan Chính sách lãi suất Chính sách lãi suất được hiểu là tất cả những quy định về việc điều hành các loại lãi suất của ngân hàng, bao gồm cả lãi suất huy động vốn, lãi suất cho vay, lãi suất chiết khấu… trong từng giai đoạn cụ thể. Tác động của chính sách lãi suất tới hoạt động cho vay nói chung của NHTM là rất lớn. Lãi suất cho vay của ngân hàng là chi phí vay vốn của người đi vay trừ đi phụ phí và chính là lợi nhuận của ngân hàng. Do đó lãi suất ảnh hưởng trực tiếp tới hoạt động cho vay chung của ngân hàng. Đặc biệt cho vay đối với DNV&N càng chịu tác động mạnh của lãi suất do nhu cầu vốn lưu động của DNV&N rất lớn, các DNV&N rất phụ thuộc vào nguồn vốn vay ngân hàng. Nếu các NHTM điều hành chính sách lãi suất hiệu quả, phù hợp với tình hình thực tại của thị trường, duy trì ổn định mức lãi suất vừa tạo ra lợi nhuận cho ngân hàng, vừa tạo điều kiện cho khách hàng chủ động hạch toán chi phí vốn, đề ra phương án sản xuất kinh doanh hiệu quả. Việc thay đổi lãi suất có ảnh hưởng lớn tới lợi nhuận của các DNV&N. Chính sách tín dụng Mỗi một ngân hàng đều xây dựng chính sách tín dụng cho riêng mình, chính sách tín dụng phản ánh định hướng tài trợ của ngân hàng đó. Nó vừa mang tính quy chuẩn hướng dẫn cho toàn bộ cán bộ tín dụng, tăng cường tính chuyên môn hóa vừa tạo nên sự thống nhất chung nhằm hạn chế rủi ro và nâng cao khả năng sinh lời. Chính sách tín dụng được thể hiện cụ thể qua các chính sách sau: - Chính sách khách hàng: Khách hàng của ngân hàng thông thường được phân loại thành: khách hàng truyền thống, khách hàng mục tiêu và khách hàng khác. Việc phân loại khách hàng giúp các ngân hàng tập trung ưu tiên cho một nhóm khách hàng cụ thể về thủ tục, lãi suất, phụ phí … Nếu chính sách khách hàng xác định DNV&N là đối tượng được quan tâm, ưu tiên của ngân hàng là điều kiện thuận lợi để mở rộng cho vay đối với DNV&N của ngân hàng đó. - Quy mô và hạn mức tín dụng Quy mô và hạn mức tín dụng là giới hạn mà mỗi đối tượng khách hàng có thể được vay tại ngân hàng. Nếu hạn mức tín dụng đối với DNV&N được mở rộng sẽ thúc đẩy việc cho vay đối với doanh nghiệp loại này. - Quy trình tín dụng Quy trình tín dụng nói một cách đơn giản là bản hướng dẫn cán bộ tín dụng thực hiện nghiệp vụ tín dụng, bao gồm từ lúc nhận hồ sơ vay vốn của khách hàng tới khi khách hàng trả hết nghĩa vụ với ngân hàng.Do vậy quy trình tín dụng gọn nhẹ, hợp lý sẽ giúp đẩy nhanh quá trình tiếp cận vốn vay ngân hàng của các doanh nghiệp. - Các điều kiện để được cung cấp tín dụng Các DNV&N thường không có đủ điều kiện về tài sản bảo đảm (TSBĐ) do vốn chủ sở hữu hạn chế, năng lực tài chính cũng như uy tín còn thấp nên khả năng đáp ứng đấy đủ các điều kiện cung cấp tín dụng của ngân hàng gặp khó khăn. Cơ sở hạ tầng, mạng lưới, trình độ cán bộ Ngoài những yếu tố về mặt kinh tế, những yếu tố như cơ sở hạ tầng, mạng lưới, trình độ cán bộ, nhân viên Ngân hàng cũng ảnh hưởng không nhỏ tới hoạt động cho vay nói chung và đối với DNV&N nói riêng. Nhân tố khách quan Nhóm nhân tố từ phía các DNV&N - Nhu cầu vay vốn của DNV&N Nhu cầu vay vốn là yếu tố quyết định tới hoạt động cho vay của ngân hàng. Mỗi một đối tượng khách hàng lại có nhu cầu vay vốn khác nhau. Nhu cầu vay vốn của các DNV&N chủ yếu nhằm phục vụ việc mua sắm, nâng cấp thiết bị sản xuất, đặc biệt là vốn trung và dài hạn, bên cạnh đó là nhu cầu vốn lưu động để thanh toán tiền mua vật tư, nguyên vật liệu, nhân công … Do đặc thù của doanh nghiệp loại này nên nhu cầu vốn rất cao. Tuy nhiên theo số liệu mới được công bố thì chỉ có 20% nhu cầu vốn của DNV&N được đáp ứng bởi các tổ chức tín dụng. 80% là từ các tổ chức phi tài chính khác - Khả năng đáp ứng điều kiện vay vốn của Ngân hàng Hầu hết các ngân hàng đều sẵn sang cung ứng vốn cho các DNV&N. Nhưng khó khăn lớn nhất, bức xúc nhất của các DNV&N hiện nay vẫn là khả năng đáp ứng được các điều kiện vay vốn của Ngân hàng. Có thể liệt kê các nguyên nhân chính sau: Các DNV&N chưa hiểu rõ được cơ chế, quy định, thủ tục vay vốn của Ngân hàng Sự thiếu minh bạch về tài chính của các DNV&N, đặc biệt là những doanh nghiệp bắt nguồn từ sản xuất hộ gia đình Năng lực tài chính, uy tín của doanh nghiệp hạn chế Hệ thống sổ sách kế toán không đầy đủ Nhóm các nhân tố khác - Môi trường pháp lý Pháp luật có vai trò hết sức quan trọng đối với hoạt động của Ngân hàng thương mại. Riêng với việc mở rộng hoạt động cho vay đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ cần có những thông tư hướng dẫn, những văn bản quy định phù hợp, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận được với nguồn vồn vay Ngân hàng. Thêm vào đó, cần có những chính sách hỗ trợ về thủ tục hành chính giúp đỡ các doanh nghiệp vừa và nhỏ phát triển. - Môi trường kinh tế - xã hội Môi trường kinh tế - xã hội có tác động rất lớn tới hoạt động cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ của Ngân hàng. Chỉ khi nền kinh tế - xã hội ổn định thì các doanh nghiệp nói chung và các doanh nghiệp vừa và nhỏ nói riêng mới có thể phát triển tốt, mới có thể mạnh dạn đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh. Nếu nền kinh tế xảy ra lạm phát hay suy giảm kinh tế, các doanh nghiệp khó có thể chủ động trong kế hoạch kinh doanh của mình. Đầu ra của các doanh nghiệp sẽ gặp khó khăn dẫn đến khả năng trả nợ Ngân hàng giảm xuống. Ngược lại nếu nền kinh tế tăng trưởng ổn định, nền sản xuất phát triển, thì nhu cầu vốn vay các Ngân hàng sẽ tăng lên, đồng thời rủi ro các khoản vay cũng được đảm bảo hơn. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CHO VAY ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ CỦA NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN NHÀ ĐỒNG BẰNG SÔ._.