Mô hình Đặc khu kinh tế của Trung Quốc và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam

Lêi nãi ®Çu Trong xu thÕ nhÊt thÓ ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay, vÊn ®Ò c¶i c¸ch, më cöa vµ héi nhËp nãi chung, ph¸t triÓn kinh tÕ quèc gia nãi riªng ®ang lµ vÊn ®Ò thêi sù, võa mang tÝnh lý luËn, võa mang tÝnh thùc tiÔn. Nã cã ý nghÜa lín lao ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn - ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu - trong viÖc ®Þnh h­íng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña n­íc m×nh tr­íc bèi c¶nh quèc tÕ míi hiÖn nay. Trung Quèc lµ quèc gia x· héi chñ nghÜa (XHCN) sím nhËn râ ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn s©u s¾c cña vÊn ®Ò c¶i c¸ch, më cöa. Ngay tõ cuèi thËp kû 70 cña thÕ kû XX, trong khi phÇn ®«ng c¸c n­íc XHCN cßn ®ang luÈn quÈn trong m« h×nh chung cña chñ nghÜa x· héi (CNXH) th× Trung Quèc ®· sím x¸c ®Þnh ph¶i c¶i c¸ch, më cöa nÒn kinh tÕ h­íng ra thÕ giíi, ®i con ®­êng riªng cña m×nh, x©y dùng CNXH mang mµu s¾c Trung Quèc. §¶ng Céng s¶n Trung Quèc ®· ®Ò ra ®­êng lèi c¶i c¸ch, më cöa ®óng ®¾n, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ víi tèc ®é ch­a tõng thÊy kÓ tõ ngµy thµnh lËp n­íc ®Õn nay. Trong ®ã ®Æc biÖt ph¶i kÓ ®Õn viÖc x¸c ®Þnh ngay tõ ®Çu ph­¬ng h­íng ­u tiªn ¸p dông m« h×nh kinh tÕ míi - §Æc khu kinh tÕ - nh»m x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt v÷ng ch¾c, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc ph¸t triÓn. Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch, më cöa nãi chung, ph¸t triÓn m« h×nh §Æc khu kinh tÕ nãi riªng trong h¬n 20 n¨m qua ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kh¼ng ®Þnh vµ cã t¸c dông to lín ®èi víi nh÷ng b­íc ®i tiÕp theo trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ cña ®Êt n­íc Trung Hoa réng lín nµy. ViÖt Nam còng ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. §Ó ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu kinh tÕ nh­ ®· ®Ò ra nh»m ®­a n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020, chóng ta ph¶i tiÕp tôc tiÕn hµnh ®æi míi trªn mäi lÜnh vùc, t¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ, ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa – hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta hiÖn nay yªu cÇu mét l­îng vèn ®Çu t­ rÊt lín, trong khi kh¶ n¨ng chñ ®éng vÒ vèn cña ViÖt Nam lµ cã h¹n, ®ång thêi víi nã lµ sù suy gi¶m cña c¸c nguån hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) vµ sù c¹nh tranh ngµy cµng quyÕt liÖt trong thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. TÊt c¶ nh÷ng nh©n tè ®ã ®ßi hái chóng ta ph¶i t×m ra nh÷ng h×nh thøc thÝch hîp ®Ó thu hót ®Çu t­ vÒ vèn, c«ng nghÖ kü thuËt, kinh nghiÖm qu¶n lý tõ n­íc ngoµi, nh»m ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Trung Quèc lµ mét ®Êt n­íc cã nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång víi ViÖt Nam vÒ chÕ ®é kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi. Qua viÖc nghiªn cøu chiÕn l­îc ph¸t triÓn m« h×nh §Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc, chóng ta sÏ phÇn nµo rót ra ®­îc nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cÇn thiÕt ®èi víi c«ng cuéc c¶i c¸ch, më cöa, thùc hiÖn sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam hiÖn nay. XuÊt ph¸t tõ ý nghÜa trªn, ®Ò tµi: “M« h×nh §Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc vµ bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam” h­íng ®Õn mét sè môc tiªu sau: Thø nhÊt, t×m hiÓu lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña m« h×nh §Æc khu kinh tÕ trªn thÕ giíi; thø hai, nghiªn cøu vÒ m« h×nh §Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc, qua ®ã rót ra nh÷ng kinh nghiÖm x©y dùng thµnh c«ng c¸c §Æc khu kinh tÕ ë Trung Quèc; thø ba, ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ cã gi¸ trÞ thùc tiÔn ®èi víi viÖc x©y dùng m« h×nh §Æc khu kinh tÕ ë ViÖt Nam trong t­¬ng lai. Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, néi dung chÝnh cña b¶n kho¸ luËn gåm ba ch­¬ng: Ch­¬ng I : Giíi thiÖu chung vÒ m« h×nh §Æc khu kinh tÕ trªn thÕ giíi. Ch­¬ng II : M« h×nh §Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc. Ch­¬ng III: Kinh nghiÖm x©y dùng §Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc vµ mét sè kiÕn nghÞ nh»m ph¸t triÓn m« h×nh §Æc khu kinh tÕ ë ViÖt Nam. T«i xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh ®Õn c¸c c¸n bé c«ng t¸c t¹i Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc, ViÖn nghiªn cøu Kinh tÕ thÕ giíi, Th­ viÖn Quèc gia ViÖt Nam, Th­ viÖn Hµ néi, Th­ viÖn tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng, vµ ®Æc biÖt lµ TiÕn sü NguyÔn H÷u Kh¶i – gi¶ng viªn Khoa Kinh tÕ Ngo¹i th­¬ng – tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng Hµ néi, ng­êi ®· tËn t×nh gióp ®ì t«i hoµn thµnh b¶n khãa luËn tèt nghiÖp nµy. Do kinh nghiÖm vµ tr×nh ®é cßn nhiÒu h¹n chÕ, b¶n kho¸ luËn ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, rÊt mong nhËn ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña ng­êi ®äc. Hµ néi th¸ng 12 - 2003 Sinh viªn thùc hiÖn: §ç TrÇn Minh Trang Ch­¬ng 1 Giíi thiÖu chung vÒ m« h×nh §Æc khu kinh tÕ trªn thÕ giíi I. Kh¸i qu¸t vÒ §Æc khu kinh tÕ: 1. LÞch sö h×nh thµnh §Æc khu kinh tÕ trªn thÕ giíi: Trong lÞch sö ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi, c¸c §Æc khu kinh tÕ (§KKT) ®· ®­îc h×nh thµnh tõ xa x­a, b¾t nguån tõ c¸c khu mËu dÞch tù do cæ ®¹i tån t¹i c¸ch ®©y 2500 n¨m ë mét sè n­íc thÞnh v­îng nh­ La M·, Hy L¹p, Trung Quèc… Nh÷ng khu nµy th­êng n»m ë c¸c vïng biªn giíi hoÆc nh÷ng trung t©m bu«n b¸n n¸o nhiÖt nhÊt thÕ giíi. Cïng víi sù ra ®êi cña ngµnh hµng h¶i vµ kÌm theo ®ã lµ vËn t¶i hµng ho¸ b»ng ®­êng biÓn, viÖc giao l­u bu«n b¸n gi÷a c¸c quèc gia ngµy cµng ®­îc t¨ng c­êng. N¨m 1228, mét khu mËu dÞch tù do ®· ®­îc thµnh lËp ë c¶ng Marseille miÒn Nam n­íc Ph¸p, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hµng ho¸ n­íc ngoµi nhËp khÈu vµo khu vùc ®Æc biÖt nµy, sau ®ã l¹i xuÊt ®i c¸c n­íc kh¸c mµ kh«ng ph¶i nép bÊt kú mét kho¶n thuÕ nµo. §Õn cuèi thÕ kû XV, mét vµi thµnh phè tù do ë miÒn B¾c n­íc §øc ®· liªn kÕt víi nhau, thµnh lËp liªn minh mËu dÞch tù do víi tªn gäi lµ Koln. Nh­ vËy, cã thÓ thÊy r»ng, sù h×nh thµnh c¸c khu mËu dÞch tù do vµ c¸c h¶i c¶ng tù do ®· xuÊt hiÖn ngay tõ giai ®o¹n cuèi cña x· héi phong kiÕn. ThÕ kû XVI víi sù ra ®êi cña Chñ nghÜa t­ b¶n ®· t¹o tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c cho t­¬ng lai ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh mÏ cña c¸c h¶i c¶ng vµ khu mËu dÞch tù do. Còng trong thêi gian nµy, nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ b¾t ®Çu h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Qu¸ tr×nh chuyªn m«n ho¸ g¾n liÒn víi viÖc linh ho¹t khai th¸c c¸c lîi thÕ trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ®· t¹o nªn sù c¸ch biÖt vÒ møc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia. C¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn tÝch cùc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p b¶o hé ®èi víi nÒn s¶n xuÊt trong n­íc. Sù b¶o hé nµy ®· thóc ®Èy ho¹t ®éng t¹i c¸c h¶i c¶ng tù do ngµy cµng m¹nh mÏ h¬n, bëi v× hµng ho¸ ®­îc trao ®æi ë ®©y kh«ng ph¶i chÞu ¶nh h­ëng cña bÊt kú biÖn ph¸p b¶o hé nµo. ChÝnh v× vËy, nh÷ng quèc gia chiÕm ­u thÕ trong mËu dÞch quèc tÕ nh­ Hµ Lan, Anh, §øc… ®· biÕn mét sè h¶i c¶ng däc bê biÓn Ch©u ¢u, §Þa Trung H¶i, Trung §«ng, §«ng Nam ¸ vµ mét sè c¶ng däc bê biÓn Caribª thµnh c¸c th­¬ng c¶ng næi tiÕng thÕ giíi, nh­ Rotecdam, Liverpool, Hamburg, A®en, Gibuti, Singapore, Hång K«ng, Ma Cao… Tuy nhiªn, c¸c h¶i c¶ng tù do vµ khu mËu dÞch tù do chØ thùc sù ph¸t triÓn vµ ®ãng vai trß quan träng trong bu«n b¸n quèc tÕ kÓ tõ ®Çu thÕ kû XX. N¨m 1934, nh÷ng khu mËu dÞch tù do ®Çu tiªn cña Mü ®· ®­îc thµnh lËp trªn c¬ së “LuËt vÒ c¸c khu mËu dÞch tù do”. §Æc biÖt, tõ sau §¹i chiÕn thÕ giíi II, trªn nh÷ng tuyÕn ®­êng vËn chuyÓn hµng ho¸ quan träng cña thÕ giíi ®· xuÊt hiÖn mét lo¹t nh÷ng c¶ng tù do vµ c¸c khu th­¬ng m¹i tù do míi, trong ®ã lín nhÊt lµ khu mËu dÞch tù do C«l«nh¬ - Panama ë Nam Mü. Kh«ng chØ ph¸t triÓn nhanh chãng vÒ mÆt sè l­îng, nh÷ng khu vùc bu«n b¸n tù do nµy cßn më réng c¶ h×nh thøc ho¹t ®éng. Bªn c¹nh c¸c c«ng viÖc thuÇn tuý vÒ kinh doanh th­¬ng m¹i, trao ®æi hµng ho¸, t¹i c¸c khu th­¬ng m¹i nµy ®· xuÊt hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c nh­ gia c«ng, l¾p r¸p. Sù ph¸t triÓn cña c¸c khu mËu dÞch tù do ®· kÐo theo sù ra ®êi mét lo¹t c¸c h×nh thøc kinh doanh miÔn thuÕ kh¸c nh­ kho ngo¹i quan, kho b¶o thuÕ, cöa hµng miÔn thuÕ. Cuèi thËp kû 50, ®Çu thËp kû 60, mét lo¹t khu kinh tÕ tù do kiÓu míi - khu gia c«ng xuÊt khÈu b¾t ®Çu xuÊt hiÖn. N¨m 1959, Ireland ®· x©y dùng mét §KKT t¹i s©n bay quèc tÕ Shannon, ®©y chÝnh lµ khu gia c«ng xuÊt khÈu ®Çu tiªn trªn thÕ giíi. N¨m 1965, mét §KKT víi tªn gäi “Khu gia c«ng xuÊt khÈu” ®· ®­îc x©y dùng t¹i thµnh phè Cao Hïng cña §µi Loan. KÓ tõ ®ã, §KKT víi h×nh thøc lµ mét khu gia c«ng xuÊt khÈu ®· lan réng nhanh chãng ë c¸c quèc gia vµ khu vùc ®ang ph¸t triÓn. Thµnh c«ng cña m« h×nh §KKT ®· nhanh chãng ®­îc ph¸t triÓn, phæ biÕn vµ ¸p dông ë nhiÒu n­íc. Víi sù hç trî cña Ng©n hµng thÕ giíi (WB), mét lo¹t c¸c §KKT ®· ®­îc thµnh lËp ë §«ng Nam ¸, Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, Trung vµ Nam Mü. Nh×n mét c¸ch kh¸i qu¸t sù ph¸t triÓn cña §KKT trªn thÕ giíi, cã thÓ thÊy sè l­îng c¸c §KKT ngµy cµng nhiÒu, tèc ®é ph¸t triÓn nhanh chãng, tõ ph¹m vi T©y ¢u ®· lan ra kh¾p toµn cÇu. Lóc ®Çu, chøc n¨ng cña c¸c §KKT chØ lµ th­¬ng m¹i ®¬n thuÇn, sau ph¸t triÓn thµnh h×nh thøc kÕt hîp gi÷a c«ng nghiÖp vµ th­¬ng nghiÖp. LÜnh vùc kinh doanh còng chuyÓn tõ trao ®æi hµng ho¸ sang s¶n xuÊt hµng ho¸, råi më réng thµnh nghiªn cøu chÕ t¹o hµng ho¸. C¬ cÊu s¶n xuÊt còng ®­îc ®iÒu chØnh tõ c¸c ngµnh sö dông nhiÒu søc lao ®éng sang c¸c ngµnh sö dông nhiÒu vèn, kü thuËt vµ tri thøc. Xu thÕ chung lµ tõ h×nh th¸i s¬ cÊp ph¸t triÓn lªn h×nh th¸i cao cÊp. Tr­íc §¹i chiÕn thÕ giíi II, cã kho¶ng 26 n­íc vµ khu vùc x©y dùng 75 c¶ng tù do vµ khu mËu dÞch tù do. §KKT lóc bÊy giê cã chøc n¨ng t­¬ng ®èi ®¬n nhÊt, chñ yÕu lµ ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng th«ng qua c¸c biÖn ph¸p miÔn gi¶m thuÕ xuÊt nhËp khÈu. Sau chiÕn tranh, §KKT míi thùc sù b­íc vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn hoµng kim cña m×nh. §©y lµ thêi kú mµ c¸c khu gia c«ng xuÊt khÈu rÊt thÞnh hµnh. §Õn cuèi thËp kû 70, tæng sè §KKT trªn thÕ giíi ®· t¨ng lªn 328 khu. Tõ thËp kû 80 cña thÕ kû XX trë l¹i ®©y, §KKT mang tÝnh tæng hîp vµ quy m« lín b¾t ®Çu xuÊt hiÖn. H×nh thøc §KKT míi nµy ®· ph¸ vì m« h×nh c¶ng tù do vµ khu mËu dÞch tù do truyÒn thèng. Nã kh«ng chØ coi träng c«ng nghiÖp gia c«ng xuÊt khÈu vµ th­¬ng m¹i quèc tÕ, mµ cßn chó ý ®Õn n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ ng­ nghiÖp, ®ång thêi còng tËp trung mäi nguån lùc cho sù ph¸t triÓn c¸c ngµnh du lÞch, b¶o hiÓm, tµi chÝnh, dÞch vô ¨n uèng, giao th«ng vËn t¶i, b­u chÝnh viÔn th«ng, v¨n ho¸ gi¸o dôc. ChÝnh m« h×nh míi nµy ®· thóc ®Èy §KKT thÕ giíi chuyÓn tõ h×nh thøc mËu dÞch gia c«ng xuÊt khÈu sang lo¹i h×nh ®a ngµnh c«ng- n«ng- th­¬ng nghiÖp. H×nh thøc tæng hîp cña sù ph¸t triÓn toµn diÖn ba ngµnh trªn ®· ®i vµo quü ®¹o ph¸t triÓn cña x· héi, lµm cho t¸c dông ®a chøc n¨ng cña nã ®­îc ph¸t huy réng h¬n n÷a. Cuèi thËp kû 50, ®Çu thËp kû 60, ë Mü ®· xuÊt hiÖn mét m« h×nh míi cña §KKT: khu C«ng nghÖ kü thuËt cao. §Æc ®iÓm cña m« h×nh §KKT nµy lµ tri thøc, nh©n tµi, kü thuËt ®­îc tËp trung cao ®é, vµ gi¸o dôc, nghiªn cøu khoa häc, kinh doanh ®­îc nhÊt thÓ ho¸. §Õn thËp niªn 70, m« h×nh nµy ®· ®­îc nh©n réng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. ThËp niªn 80 lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn nhanh chãng, nh­ng thËp niªn 90 míi lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn m¹nh nhÊt. Cho ®Õn nay, c¸c khu kinh tÕ më kü thuËt cao t­¬ng ®èi thµnh c«ng trªn thÕ giíi ®· v­ît qua con sè 400. Trong h¬n 10 n¨m trë l¹i ®©y, §KKT ph¸t triÓn nhanh chãng, tÝnh ®Õn nay ®· cã kho¶ng h¬n 700 §KKT, t¨ng gÊp ®«i so víi 10 n¨m tr­íc ®ã. Theo thèng kª, tû lÖ gi÷a tæng kim ng¹ch mËu dÞch cña c¸c §KKT trªn thÕ giíi víi tæng kim ng¹ch trong bu«n b¸n quèc tÕ lµ 7,7% (n¨m 1979), ®Õn n¨m 1985 ®· t¨ng lªn ®Õn 20%, n¨m 1990 t¨ng vät lªn 33%, vµ ®Õn n¨m 1994 ®· ®¹t 35%. Tæng kim ng¹ch mËu dÞch cña c¸c §KKT trªn thÕ giíi ®¹t h¬n 1000 tû USD. Nh÷ng con sè trªn ®· ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn thÇn kú ®­îc t¹o nªn tõ m« h×nh §Æc Khu Kinh TÕ – s¶n phÈm cña nÒn kinh tÕ thÕ kû XX. 2. Kh¸i niÖm vÒ §Æc khu kinh tÕ: Cho ®Õn nay, cã rÊt nhiÒu kh¸i niÖm vµ c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ §KKT. XÐt theo nghÜa réng, tÊt c¶ c¸c vïng ®Þa lý nhÊt ®Þnh do mét quèc gia hoÆc mét khu vùc x¸c lËp trong ph¹m vi cña m×nh vµ ë ®ã thi hµnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ®Æc biÖt ®Òu cã thÓ gäi lµ §KKT. Song nÕu xÐt theo nghÜa hÑp, §KKT lµ mét khu vùc ®Þa lý riªng biÖt nh»m thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, kü thuËt qu¶n lý ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ víi mét c¬ cÊu ngµnh nghÒ ®Çy ®ñ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, gåm: c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, tµi chÝnh, y tÕ, du lÞch, dÞch vô…, trong ®ã ­u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp h­íng vÒ xuÊt khÈu, nh­ng còng kh«ng bá qua thÞ tr­êng néi ®Þa, môc ®Ých lµ lµm cho kinh tÕ cña khu vùc ®ã vµ c¸c vïng l©n cËn trë nªn phån thÞnh, t¨ng thu nhËp vµ t¨ng thu ngo¹i tÖ. ChÝnh v× vËy, x©y dùng §KKT lµ chÝnh s¸ch quan träng cña mét quèc gia khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa h­íng ra bªn ngoµi vµ khuyÕn khÝch më réng xuÊt khÈu. TÝnh chÊt tæ chøc cao cña §KKT cßn ®­îc thÓ hiÖn qua m« h×nh “khu trong khu”, nghÜa lµ trong §KKT bao gåm tæng hîp c¸c lo¹i h×nh kh¸c nhau cña khu kinh tÕ tù do nh­ Khu th­¬ng m¹i tù do, C¶ng tù do, Khu c«ng nghiÖp, Khu chÕ xuÊt, Khu chøa hµng miÔn thuÕ. Víi c¸ch tæ chøc nh­ vËy, sù liªn kÕt hoµn chØnh gi÷a c¸c lo¹i h×nh nµy ®· t¹o nªn mét bøc tranh tæng thÓ thèng nhÊt, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña §KKT. Theo quan ®iÓm cña Trung Quèc, §KKT lµ mét khu vùc ®Þa lý ®­îc ng¨n c¸ch víi bªn ngoµi bëi hai hµng rµo qu¶n lý: hµng rµo thø nhÊt ®Ó qu¶n lý quan hÖ gi÷a §KKT víi thÞ tr­êng thÕ giíi, hµng rµo thø hai lµ hµng rµo ng¨n c¸ch §KKT víi thÞ tr­êng néi ®Þa th«ng qua sù kiÓm so¸t chÆt chÏ cña lùc l­îng h¶i quan. Trong LuËt vÒ khu kinh tÕ ®Æc biÖt cña Philippin, §KKT ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ sau: “C¸c ®Æc khu kinh tÕ trong luËt nµy sÏ ®­îc gäi lµ c¸c khu kinh tÕ, lµ c¸c vïng l·nh thæ ®­îc lùa chän, ®· tõng lµ hoÆc cã kh¶ n¨ng trë thµnh c¸c trung t©m c«ng n«ng nghiÖp, du lÞch, vui ch¬i gi¶i trÝ, th­¬ng m¹i, ng©n hµng, ®Çu t­ vµ tµi chÝnh. Mét khu kinh tÕ cã thÓ bao gåm mét hoÆc nhiÒu thµnh tè sau: khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, khu mËu dÞch tù do, trung t©m du lÞch, khu vui ch¬i gi¶i trÝ”. Tõ nh÷ng c¸ch ®Þnh nghÜa nh­ trªn vµ qua thùc tiÔn ho¹t ®éng cña c¸c §KKT, chóng ta cã thÓ rót ra kÕt luËn chung vÒ §KKT nh­ sau: “§KKT lµ mét vïng l·nh thæ quèc gia ®Æc biÖt, cã ranh giíi ®Þa lý x¸c ®Þnh, cã d©n c­ sinh sèng, ë ®ã ¸p dông nh÷ng chÝnh s¸ch ®Æc biÖt, thÝch hîp cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ tù do theo c¬ chÕ thÞ tr­êng víi mét c¬ cÊu kinh tÕ tæng hîp gi÷a c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, th­¬ng m¹i, tµi chÝnh, ng©n hµng, du lÞch, nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh cña quèc gia thµnh lËp”. 3. §Æc ®iÓm cña §Æc khu kinh tÕ: a, §KKT ®­îc x©y dùng t¹i c¸c khu vùc cã vÞ trÝ ®Þa lý vµ m«i tr­êng tù nhiªn t­¬ng ®èi thuËn lîi, giao th«ng thuËn tiÖn, tµi nguyªn thiªn nhiªn dåi dµo vµ dÔ khai th¸c, khÝ hËu «n hoµ, phong c¶nh t­¬i ®Ñp. ChÝnh nh÷ng thuËn lîi vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn sÏ t¹o tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña §KKT. Thùc tÕ cho thÊy r»ng, nh÷ng quèc gia ¸p dông m« h×nh §KKT trªn thÕ giíi ®Òu lùa chän ®Þa ®iÓm x©y dùng ®Æc khu ë nh÷ng n¬i xung yÕu cña ®Êt n­íc, cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi, ®ång thêi l¹i cã tiÒm n¨ng vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ. VÝ dô nh­ §KKT Clack cña Philippin, ®Æc khu nµy ®­îc x©y dùng ë mét vÞ trÝ chiÕn l­îc hÕt søc quan träng, tr­íc ®©y ®· tõng ®­îc Mü sö dông lµm c¨n cø qu©n sù (khu qu©n sù Subic). ChÝnh phñ Philippin ®· tËn dông nh÷ng lîi thÕ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý cña khu c¶ng nµy ®Ó thµnh lËp §KKT. Hay nh­ §KKT Th©m QuyÕn cña Trung Quèc, ®­îc x©y dùng ë vïng ®Êt phÝa Nam cã khÝ hËu «n hoµ, l¹i n»m ®èi diÖn víi “con rång Ch©u ¸” lµ Hång K«ng ®ang ph¸t triÓn rÊt nhanh, nªn ®Æc khu nµy ®· sím gÆt h¸i ®­îc nhiÒu thµnh c«ng ngay sau khi thµnh lËp. b, §KKT ®­îc thµnh lËp ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi, nã lµ phÇn ®Öm gi÷a nÒn kinh tÕ b¶o hé vµ nÒn kinh tÕ tù do, lµ n¬i kÕt hîp hµi hoµ c¸c nh©n tè quèc gia vµ quèc tÕ cho môc ®Ých ph¸t triÓn chung. ChÝnh v× vËy, §KKT cã nhiÖm vô kÐp gåm “ngo¹i diªn” (®­a ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi vµo) vµ “néi liªn” (thiÕt lËp quan hÖ víi c¸c xÝ nghiÖp néi ®Þa), cã nghÜa lµ nh÷ng kü thuËt tiªn tiÕn vµ kinh nghiÖm qu¶n lý du nhËp tõ n­íc ngoµi, th«ng qua tiªu ho¸, hÊp thô, truyÒn ®¹t, sÏ ®­îc chuyÓn vµo néi ®Þa ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ néi ®Þa theo m« h×nh h­íng ra bªn ngoµi. Nãi c¸ch kh¸c, §KKT lµ “cöa sæ” nh×n ra thÕ giíi, lµ “cÇu nèi” gi÷a thÞ tr­êng quèc gia vµ thÞ tr­êng quèc tÕ. c, Môc ®Ých chñ yÕu khi x©y dùng §KKT lµ nh»m më réng xuÊt khÈu, ph¸t triÓn kinh tÕ vµ n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt, t¨ng thu ngo¹i tÖ. §Ó thùc hiÖn môc tiªu nµy, c¸c n­íc ®Æc biÖt chó träng ph¸t triÓn ngµnh gia c«ng xuÊt khÈu, thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ thiÕt bÞ kü thuËt tiªn tiÕn, qua ®ã ph¸t triÓn kinh tÕ khu vùc vµ c¸c vïng l©n cËn, n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt cña nÒn s¶n xuÊt trong n­íc. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó ph¸t triÓn ®ång bé c¬ cÊu kinh tÕ ®a ngµnh, §KKT còng khuyÕn khÝch dßng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo nh÷ng lÜnh vùc kh¸c nh­ c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, dÞch vô… d, §KKT cã m«i tr­êng ®Çu t­ th«ng tho¸ng. ë ®©y, Nhµ n­íc ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i vµ c¸c biÖn ph¸p hç trî ®Æc biÖt cho nhµ ®Çu t­ vµ th­¬ng nh©n n­íc ngoµi, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc hµnh chÝnh, t¹o ®iÒu kiÖn tèi ­u cho mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong ®Æc khu ®­îc thuËn lîi. ChÝnh v× vËy, §KKT lu«n lµ n¬i tËp trung ®­îc nhiÒu vèn ®Çu t­ nhÊt trong c¶ n­íc. e, §KKT cã ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt kü thuËt t­¬ng ®èi hoµn chØnh vµ hiÖn ®¹i, bao gåm: hÖ thèng ®iÖn, n­íc, cÇu, cèng, ®­êng giao th«ng, nhµ x­ëng, kho tµng, bÖnh viÖn, tr­êng häc, hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c, b­u chÝnh viÔn th«ng, vµ c¸c c«ng tr×nh v¨n ho¸ x· héi kh¸c. Nh÷ng c¬ së h¹ tÇng nµy cã thÓ ®· cã s½n tõ tr­íc khi quyÕt ®Þnh thµnh lËp §KKT, còng cã thÓ ®­îc x©y dùng sau khi thµnh lËp ®Æc khu. II. Vai trß cña §Æc khu kinh tÕ: 1. Vai trß cña §Æc khu kinh tÕ ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n: C¸c §KKT gi÷ mét vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Chóng ®­îc thµnh lËp nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô kinh tÕ tr­íc m¾t vµ l©u dµi cña ®Êt n­íc. 1.1. §KKT ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch luü vèn vµ c«ng nghÖ, gãp phÇn vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Sù gãp mÆt cña §KKT cã t¸c dông to lín trong viÖc thu nhËn vèn, c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý tõ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó më réng s¶n xuÊt, n©ng cao n¨ng lùc xuÊt khÈu cña ®Êt n­íc, t¨ng thu nhËp ngo¹i tÖ. §èi víi nhiÒu quèc gia, nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn viÖc ¸p dông m« h×nh §KKT lµ môc tiªu t¨ng xuÊt khÈu vµ t¨ng thu ngo¹i tÖ, c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n trªn c¬ së gi¶i quyÕt ®­îc sù thiÕu hôt c¸c nguån lùc s¶n xuÊt nhê vµo ®Çu t­ n­íc ngoµi. Sè l­îng lín vµ sù tËp trung t­ b¶n cao cña c¸c n­íc xuÊt khÈu cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i c¸c §KKT, kÕt hîp víi sù më cöa th«ng tho¸ng cña c¸c §KKT ra thÕ giíi bªn ngoµi, gióp c¸c nhµ kinh doanh trong n­íc dÔ dµng tiÕp cËn víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ kü n¨ng qu¶n lý tiªn tiÕn cña thÕ giíi. C¸c §KKT lµ cÇu nèi thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng ngoµi n­íc, lµ phÇn ®Öm gi÷a mét thÞ tr­êng b¶o hé vµ mét thÞ tr­êng tù do. 1.2. §KKT gãp phÇn t¨ng c­êng ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña quèc gia. Víi mét c¬ cÊu kinh tÕ tæng hîp ®a ngµnh nghÒ nh­ mét x· héi thu nhá, §KKT lµ n¬i thö nghiÖm vµ ph¸t triÓn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ míi, ®Æc biÖt lµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i. Mäi giao dÞch th­¬ng m¹i cña ®Æc khu víi bªn ngoµi nhê ®ã mµ ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch thuËn lîi. Ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña §KKT còng v× thÕ mµ ®­îc t¨ng c­êng. Kh«ng nh÷ng thÕ, víi vai trß “ng­êi dß ®­êng” cho nÒn kinh tÕ quèc gia, c¸c chÝnh s¸ch më vÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®­îc thùc thi ë §KKT cßn thÓ hiÖn xu h­íng ®èi ngo¹i ®¹i diÖn cho toµn bé nÒn kinh tÕ. 1.3. §KKT ®ãng vai trß lµm ®Çu tµu kÐo theo sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c vïng kh¸c vµ c¶ n­íc. §KKT cã tÝnh lan to¶ ra mäi h­íng, v× vËy nã cã t¸c dông lµm ®Çu tµu ph¸t triÓn cho nÒn kinh tÕ, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn c¸c vïng kinh tÕ kh¸c trong c¶ n­íc, t¹o ®éng lùc cho sù ®i lªn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. §KKT ®­îc x©y dùng víi môc ®Ých thö nghiÖm mét m« h×nh kinh tÕ míi mang tÝnh ®ét ph¸, trong ®ã næi bËt lµ tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao. Do ®ã, tÇm quan träng cña §KKT chñ yÕu kh«ng ph¶i lµ ë tæng s¶n l­îng hay thu nhËp theo ®Çu ng­êi mµ lµ ë tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao ë §KKT sÏ t¸c ®éng tíi c¸c vïng kinh tÕ kh¸c theo kiÓu vÕt dÇu loang, ®Çu tiªn lµ lan tíi c¸c vïng l©n cËn, råi tíi kh¾p mäi n¬i trong c¶ n­íc, t¹o ®µ cho sù ph¸t triÓn cña c¶ nÒn kinh tÕ quèc d©n. 1.4. §KKT t¨ng c­êng kh¶ n¨ng giao l­u víi thÕ giíi bªn ngoµi. Víi vai trß lµ cÇu nèi gi÷a thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng ngoµi n­íc, §KKT cã t¸c dông tÝch cùc trong viÖc më réng sù hiÓu biÕt th«ng tin hai chiÒu trong n­íc vµ quèc tÕ. §iÒu nµy ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch dÔ dµng bëi viÖc thi hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng trong ®Æc khu. 1.5. §KKT cã vai trß tÝch cùc trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. §KKT gãp phÇn lµm gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp nhê vµo viÖc t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. Hµng n¨m, ë mçi quèc gia, lùc l­îng lao ®éng l¹i ®­îc bæ sung b»ng nh÷ng con sè lªn ®Õn hµng ngh×n, hµng v¹n, vµ kÐo theo ®ã lµ nhu cÇu viÖc lµm cµng cÊp thiÕt h¬n. X©y dùng c¸c §KKT lµ mét biÖn ph¸p quan träng ®Ó gi¶i quyÕt sè lao ®éng d­ thõa ®ang ngµy cµng gia t¨ng nµy. §KKT víi mét c¬ cÊu kinh tÕ ®a ngµnh vµ cã quy m« lín sÏ t¹o ®­îc rÊt nhiÒu viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng trong néi ®Þa. Ngoµi vai trß gi¶i quyÕt n¹n thÊt nghiÖp, §KKT cßn ®ãng vai trß quan träng trong viÖc gi¶m rñi ro vÒ m«i tr­êng. Do viÖc tËp trung c¸c ngµnh nghÒ trong mét khu vùc cã diÖn tÝch kh«ng lín nh­ §KKT nªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho Ban quan lý ®Æc khu trong viÖc qu¶n lý còng nh­ gi¸m s¸t th­êng xuyªn ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, ng¨n chÆn vµ xö lý kÞp thêi khi nghiÖp nµo ®ã th¶i chÊt ®éc h¹i ra m«i tr­êng. Ngoµi ra, mét sè §KKT cßn tËn dông r¸c th¶i tõ c¸c nhµ m¸y ®Ó tiÕn hµnh t¸i chÕ, ph¸t triÓn ngµnh chÕ biÕn chÊt th¶i c«ng nghiÖp nªn còng h¹n chÕ ®­îc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn m«i tr­êng. Vai trß tæng hîp cña §KKT trong sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n chÝnh lµ th«ng qua c¸c vai trß nªu trªn ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc lµ thÕ giíi. Nh­ vËy, §KKT cã c¸c vai trß lín sau ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n: - VÒ mÆt ®èi néi: §KKT lµ n¬i thö nghiÖm c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ míi tr­íc khi ¸p dông vµo c¸c vïng kh¸c cña quèc gia. §KKT lµ ®Çu tµu t¨ng tr­ëng kinh tÕ, lµ b­íc ®ét ph¸ trong chÝnh s¸ch kinh tÕ më, hiÖn ®¹i. - VÒ mÆt ®èi ngo¹i: §KKT lµ cöa sæ nh×n ra thÕ giíi, lµ cÇu nèi ®Ó tiÕp thu vèn, khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh tham gia ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. 2. Vai trß cña §Æc khu kinh tÕ ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu nãi riªng: Ngoµi nh÷ng t¸c dông tÝch cùc nh­ trªn ®èi víi toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, §KKT cßn cã ý nghÜa v« cïng quan träng ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu nãi riªng cña mét quèc gia. 2.1. §KKT gãp phÇn t¹o vèn cho viÖc n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm xuÊt khÈu. BÊt kú mét quèc gia nµo muèn ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc ®Òu cÇn ®Õn vèn, nh­ng nguån vèn ®­îc trÝch ra tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc lu«n trë nªn qu¸ Ýt ái tr­íc nhu cÇu khæng lå kh«ng ngõng gia t¨ng. §èi víi §KKT, nhu cÇu vÒ nguån vèn ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ trong ®Æc khu còng trë thµnh vÊn ®Ò cÇn ®­îc nghiªm tóc nghiªn cøu khi thµnh lËp ®Æc khu. Tuy nhiªn, víi chÝnh s¸ch më cöa réng r·i ®ãn nhËn c¸c dßng vèn ®Çu t­ tõ bªn ngoµi, §KKT ®· gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò nguån vèn, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc nhËp khÈu vèn tõ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Nguån vèn dåi dµo ®· gióp cho c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô ®­îc ®Çu t­ nhiÒu h¬n vÒ chiÒu s©u, tõ ®ã n©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸ mang nh·n hiÖu §KKT, ho¹t ®éng xuÊt khÈu còng v× thÕ mµ trë nªn dÔ dµng h¬n, c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cã søc c¹nh tranh h¬n trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. 2.2. §KKT cã vai trß tÝch cùc trong viÖc n©ng cao kinh nghiÖm s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. §ång thêi víi viÖc nhËp khÈu vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, §KKT cßn trë thµnh cöa sæ thu hót kü thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn. §KKT lµ “phßng thÝ nghiÖm” cho c¸c kü thuËt s¶n xuÊt míi vµ c¸c ngµnh nghÒ míi, do ®ã trong §KKT, viÖc s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ®­îc thùc hiÖn theo nh÷ng ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn trªn thÕ giíi th«ng qua c¸c d©y chuyÒn c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. §iÒu nµy ®· gióp cho c¸c doanh nghiÖp néi ®Þa cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc víi nh÷ng kü thuËt míi, tõ ®ã n©ng cao kh¶ n¨ng vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu cho doanh nghiÖp. 2.3. §KKT t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho hµng xuÊt khÈu b»ng c¸ch gãp phÇn lµm gi¶m chi phÝ xuÊt khÈu. Hµng ho¸ ®­îc s¶n xuÊt ra trong §KKT chñ yÕu ®Ó xuÊt khÈu ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi, do ®ã nã ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh gay g¾t cña nhiÒu ®èi thñ trªn th­¬ng tr­êng. BiÖn ph¸p ®Ó s¶n phÈm c¹nh tranh lµnh m¹nh cã thÓ b»ng chÊt l­îng hoÆc gi¸ c¶. Nh÷ng s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt t¹i §KKT sö dông biÖn ph¸p c¹nh tranh b»ng c¶ chÊt l­îng vµ gi¸ c¶. §ã lµ nhê vµo sù ­u ®·i trong chÝnh s¸ch nhËp khÈu ®Çu vµo vµ xuÊt khÈu ®Çu ra. ë ®Çu vµo, vèn vµ c«ng nghÖ ®­îc nhËp khÈu mét c¸ch dÔ dµng nh»m phôc vô cho viÖc s¶n xuÊt ®­îc thuËn lîi. Nhê ®ã, chÊt l­îng s¶n phÈm ®­îc n©ng cao râ rÖt, kh«ng thua kÐm c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. §Õn ®Çu ra, s¶n phÈm l¹i ®­îc ­u ®·i vÒ thuÕ xuÊt khÈu; ngoµi ra, thñ tôc xuÊt khÈu còng rÊt nhanh gän, thuËn tiÖn, kh«ng g©y l·ng phÝ thêi gian vµ bá lì mÊt thêi vô kinh doanh cña doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy ®· lµm gi¶m chi phÝ xuÊt khÈu vµ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. 2.4. §KKT gióp s¶n phÈm xuÊt khÈu n©ng cao kh¶ n¨ng x©m nhËp vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. §KKT ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong viÖc rót ng¾n thêi gian vµ chi phÝ ®Ó x©m nhËp vµo thÞ tr­êng thÕ giíi, nhÊt lµ nh÷ng thÞ tr­êng cã dung l­îng lín. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Æc biÖt vÒ kinh tÕ ®­îc ¸p dông trong §KKT. Nh÷ng chÝnh s¸ch nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi khi ®æ vèn vµo ®Æc khu, ®ång thêi còng t¹o m«i tr­êng th«ng tho¸ng cho hµng ho¸ tõ ®Æc khu ra n­íc ngoµi. Nh÷ng hµng hãa cña ®Æc khu ®­îc khuyÕn khÝch xuÊt khÈu b»ng c¸ch kh«ng ph¶i nép thuÕ xuÊt khÈu, hoÆc nÕu cã th× chØ lµ mét vµi s¾c thuÕ rÊt thÊp. Bªn c¹nh ®ã lµ chi phÝ thuª nh©n c«ng thÊp, chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu t¹i chç rÎ… TÊt c¶ nh÷ng thuËn lîi nµy ®· gióp cho hµng xuÊt khÈu cña §KKT h¹ ®­îc chi phÝ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, gi¶m gi¸ thµnh vµ gi¸ b¸n hµng ho¸, t¹o ra kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao, tõ ®ã dÔ dµng x©m nhËp thÞ tr­êng thÕ giíi. III. Ph©n lo¹i §Æc khu kinh tÕ: 1. C¶ng tù do vµ khu mËu dÞch tù do: a, C¶ng tù do: C¶ng tù do lµ mét h¶i c¶ng mµ ë ®ã tÊt c¶ hoÆc hÇu hÕt c¸c hµng ho¸ n­íc ngoµi cã thÓ xuÊt, nhËp vµo c¶ng mµ kh«ng ph¶i chÞu bÊt cø mét lo¹i thuÕ nµo. C¸c c¶ng tù do th­êng cã ®iÒu kiÖn bÕn b·i vµ vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, môc tiªu ph¸t triÓn vµ chøc n¨ng ho¹t ®éng cña nã kÕt hîp chÆt chÏ víi vai trß tËp trung, gi¶i t¸n cña b¶n th©n c¸c c¶ng khÈu, nh»m thu hót vµ khuyÕn khÝch hµng ho¸ n­íc ngoµi thùc hiÖn chuyÓn khÈu qua nã. HiÖn nay, c¸c c¶ng tù do nh­ Hamburg ë §øc, Copenhagen cña §an M¹ch, Dunkerque cña Ph¸p, Singapore hay ®Æc khu hµnh chÝnh Hång K«ng cña Trung Quèc ®Òu lµ nh÷ng c¶ng tù do næi tiÕng thÕ giíi. b, Khu mËu dÞch tù do: Khu mËu dÞch tù do lµ h×nh th¸i ph¸t triÓn cao h¬n cña c¶ng tù do, v× thÕ, vÒ c¬ b¶n nã gièng víi c¶ng tù do, nh­ng ph¹m vi ho¹t ®éng cña nã më réng ®Õn c¸c vïng l©n cËn. Khu mËu dÞch tù do th«ng th­êng ®­îc chia lµm hai lo¹i: Lo¹i thø nhÊt bao gåm c¶ h¶i c¶ng vµ thµnh phè c¶ng, mµ Hång K«ng lµ mét vÝ dô cô thÓ. Lo¹i thø hai chØ gåm h¶i c¶ng hoÆc mét bé phËn cña thµnh phè c¶ng, cã ng­êi gäi ®ã lµ “khu c¶ng tù do”, vÝ dô nh­ khu mËu dÞch tù do Hamburg cña §øc. Khu nµy lµ mét bé phËn cña thµnh phè Hamburg, diÖn tÝch cña nã chØ kho¶ng 5,6 dÆm vu«ng. C¶ng tù do vµ khu mËu dÞch tù do ®Òu ®­îc ®Æt ë bªn ngoµi hµng rµo thuÕ quan cña mét quèc gia, v× thÕ hµng ho¸ n­íc ngoµi kh«ng nh÷ng ®­îc miÔn thuÕ khi vµo c¶ng mµ cßn cã thÓ tiÕn hµnh söa ch÷a, gia c«ng, ph©n lo¹i, lùa chän, l­u kho dµi ngµy hoÆc tiªu thô ngay trong khu vùc c¶ng. Tuy nhiªn, khi sè hµng ho¸ n­íc ngoµi nµy nhËp khÈu vµo khu vùc ®­îc qu¶n lý b»ng hµng rµo thuÕ quan th× vÉn ph¶i nép thuÕ. X©y dùng c¶ng tù do vµ khu mËu dÞch tù do lµ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc chuyÓn khÈu vµ tiÕn hµnh gia c«ng ®¬n gi¶n ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, chó träng th­¬ng nghiÖp, trong ®ã viÖc chuyÓn khÈu sang c¸c quèc gia vµ khu vùc l©n cËn ®­îc coi lµ ®èi t­îng chñ yÕu. C¸c c¶ng tù do vµ khu mËu dÞch tù do th­êng ®­îc x©y dùng ë nh÷ng quèc gia vµ khu vùc ph¸t triÓn. 2. Khu miÔn thuÕ: Khu miÔn thuÕ cßn ®­îc gäi lµ Kho miÔn thuÕ, lµ khu vùc vµ kho b·i ®Æc biÖt do h¶i quan lËp ra hoÆc ®­îc h¶i quan cho phÐp thµnh lËp. Hµng ho¸ tõ n­íc ngoµi cã thÓ xuÊt vµ nhËp vµo khu miÔn thuÕ mµ kh«ng ph¶i nép thuÕ. Ngoµi ra, c¸c th­¬ng nh©n cßn cã thÓ tiÕn hµnh l­u kho, söa ch÷a, ph©n lo¹i, triÓn l·m, gia c«ng vµ chÕ t¹o ®èi víi hµng ho¸ cña m×nh ngay trong khu. Tuy nhiªn, khi hµng ho¸ tõ khu miÔn thuÕ vµo thÞ tr­êng trong n­íc th× còng ph¶i lµm thñ tôc h¶i quan vµ nép thuÕ nhËp khÈu. ë c¸c n­íc TBCN nh­ NhËt, Hµ Lan, khu miÔn thuÕ ®ãng vai trß t­¬ng tù nh­ c¶ng tù do vµ khu mËu dÞch tù do, chØ kh¸c ë chç ph¹m vi ®Þa lý cña nã t­¬ng ®èi nhá. 3. Khu gia c«ng xuÊt khÈu: Khu gia c«ng xuÊt khÈu lµ h×nh thøc míi cña §KKT, ®­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn t¹i mét sè n­íc vµ khu vùc ®ang ph¸t triÓn trong giai ®o¹n thËp niªn 60 vµ 70 cña thÕ kû XX. So s¸nh gi÷a khu gia c«ng xuÊt khÈu vµ khu mËu dÞch tù do, cã thÓ nhËn thÊy ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña khu gia c«ng xuÊt khÈu lµ h­íng vµo ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, lÊy c«ng nghiÖp gia c«ng xuÊt khÈu lµm môc tiªu chñ yÕu chø kh«ng ph¶i lµ chó träng th­¬ng nghiÖp. Khu gia c«ng xuÊt khÈu chÝnh lµ h×nh thøc kÕt hîp gi÷a khu mËu dÞch tù do vµ khu c«ng nghiÖp, v× vËy, nã lµ §KKT c«ng nghiÖp - mËu dÞch, mang ®ñ c¶ hai chøc n¨ng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ mËu dÞch xuÊt khÈu. Môc ®Ých chñ yÕu cña n­íc chñ nhµ khi x©y dùng khu gia c«ng xuÊt khÈu lµ thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, nhËp thiÕt bÞ vµ kü thuËt tiªn tiÕn, më réng c«ng nghiÖp gia c«ng xuÊt khÈu, t¨ng thu ngo¹i tÖ, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ khu vùc theo xu h­íng “h­íng ra bªn ngoµi”. §Ó ph¸t triÓn khu gia c«ng xuÊt khÈu, c¸c quèc gia ngoµi viÖc ph¶i dµnh cho khu gia c«ng xuÊt khÈu nh÷ng ­u ®·i ®Æc biÖt nh»m thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi x©y dùng nhµ x­ëng, cßn ph¶i t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý vµ h­íng dÉn, nh­ tiÕn hµnh kiÓm tra t­ c¸ch cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, h¹n chÕ h¹ng môc ®Çu t­, ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh vÒ thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm. Nh­ vËy, kh«ng nh÷ng cã thÓ ®¶m b¶o tÝnh tiªn tiÕn vµ phï hîp cña c«ng nghÖ kü thuËt phôc vô cho dù ¸n mét c¸ch kh¸ch quan, mµ cßn cã thÓ ®¶m b¶o r»ng dù ¸n sÏ thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng, gi¶i quyÕt mét phÇn vÊn ®Ò viÖc lµm hay cã thÓ sö dông víi khèi l­îng lín nguyªn liÖu ë ngoµi khu vùc, tõ ®ã kÐo theo sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña khu vùc. Ngoµi ra, t¨ng c­êng qu¶n lý ®Çu t­ cã thÓ tr¸nh ®­îc sù gia t¨ng hiÖn t­îng mét nhµ m¸y trong khu gia c«ng xuÊt khÈu lîi dông nh÷ng ­u ®·i cña m×nh ®Ó tranh c­íp thÞ tr­êng víi mét nhµ m¸y ë bªn ngoµi khu. 4. Khu c«ng nghiÖp khoa häc: Khu c«ng nghiÖp khoa ._.häc cßn gäi lµ Khu khoa häc c«ng nghiÖp, Khu c«ng nghiÖp nghiªn cøu khoa häc hay Khu c«ng nghÖ cao. Môc ®Ých cña viÖc thµnh lËp m« h×nh §KKT nµy lµ ®Èy nhanh viÖc nghiªn cøu kü thuËt míi vµ nh÷ng thµnh qu¶ øng dông cña nã, phôc vô cho sù nghiÖp hiÖn ®¹i ho¸ nÒn c«ng nghiÖp cña khu vùc hoÆc cña quèc gia, ®ång thêi phôc vô cho môc ®Ých khai th¸c më réng thÞ tr­êng quèc tÕ. Mét sè khu c«ng nghÖ cao cã ¶nh h­ëng lín trªn thÕ giíi lµ Khu c«ng nghÖ Cambridge cña Anh, Khu c«ng nghiÖp T©n Tróc cña §µi Loan - Trung Quèc. §Æc ®iÓm chñ yÕu cña khu c«ng nghÖ cao lµ cã c¬ së gi¸o dôc vµ kü thuËt ®Çy ®ñ, c¸c xÝ nghiÖp cña khu cã c¬ së vËt chÊt tiªn tiÕn, nguån vèn hïng hËu, sö dông nhiÒu kü thuËt cao, chÝnh s¸ch ­u ®·i ngµy cµng hoµn thiÖn, khuyÕn khÝch c¸c th­¬ng nh©n n­íc ngoµi tiÕn hµnh khai th¸c vµ më réng nh÷ng ngµnh cã hµm l­îng kü thuËt cao, thu hót vµ båi d­ìng nh©n tµi, nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c¸c kü thuËt vµ s¶n phÈm mòi nhän. Kh«ng gièng nh­ khu gia c«ng xuÊt khÈu thiªn vÒ më réng s¶n xuÊt chÕ t¹o c¸c s¶n phÈm ®Ó xuÊt khÈu, khu c«ng nghiÖp kü thuËt chØ nh»m môc ®Ých më réng xuÊt khÈu s¶n phÈm lµ kü thuËt c«ng nghÖ vµ hç trî cho sù ph¸t triÓn cña nÒn khoa häc kü thuËt n­íc nhµ. 5. Khu biªn giíi tù do vµ khu qu¸ c¶nh: a, Khu biªn giíi tù do: Khu biªn giíi tù do cßn gäi lµ Khu vùc mËu dÞch tù do, ®­îc x©y dùng trªn mét khu ®Êt thuéc mét thµnh phè hoÆc tØnh nµo ®ã. Dùa trªn nh÷ng biÖn ph¸p ­u ®·i cña khu mËu dÞch tù do vµ khu gia c«ng xuÊt khÈu, trong khu biªn giíi tù do còng thi hµnh viÖc gi¶m thuÕ hoÆc miÔn thuÕ ®èi víi nh÷ng m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu vµ hµng tiªu dïng sö dông trong khu nh»m thu hót ®Çu t­ tõ c¶ trong vµ ngoµi n­íc. Kh«ng gièng víi khu gia c«ng xuÊt khÈu, hµng ho¸ n­íc ngoµi sau khi ®­îc gia c«ng chÕ t¹o th× ®­îc sö dông ngay trong khu biªn giíi tù do, chØ xuÊt khÈu mét l­îng nhá. V× vËy, môc ®Ých cña viÖc x©y dùng khu biªn giíi tù do lµ thu hót ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ cña vïng biªn giíi. Tuy nhiªn, cã mét sè quèc gia ®· quy ®Þnh thêi h¹n ®­îc ­u ®·i hoÆc dÇn dÇn rót l¹i nh÷ng ­u ®·i ®ã, thËm chÝ lµ xo¸ bá khu biªn giíi tù do sau khi n¨ng lùc s¶n xuÊt ë c¸c vïng biªn giíi ®· ph¸t triÓn. ChÝnh v× lý do nµy mµ h×nh thøc khu biªn giíi tù do Ýt ®­îc øng dông t¹i c¸c n­íc. b, Khu qu¸ c¶nh: Khu qu¸ c¶nh hay cßn gäi lµ Khu mËu dÞch trung chuyÓn, lµ mét sè c¶ng biÓn, c¶ng s«ng hoÆc thµnh phè biªn giíi do mét sè n­íc ven biÓn x©y dùng trªn c¬ së c¸c hiÖp ®Þnh song ph­¬ng ®Ó lµm n¬i trung chuyÓn tù do cho hµng ho¸ qu¸ c¶nh, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu víi c¸c chÕ ®é ­u ®·i nh­: ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc h¶i quan khi qu¸ c¶nh, miÔn thuÕ hoÆc chØ thu mét kho¶n phÝ qu¸ c¶nh rÊt nhá. Mét ®Æc ®iÓm kh¸c nhau rÊt râ nÐt gi÷a khu qu¸ c¶nh vµ c¶ng tù do lµ ë chç: hµng ho¸ qu¸ c¶nh ë trong khu qu¸ c¶nh cã thÓ l­u gi÷ t¹i ®ã trong mét thêi gian ng¾n hoÆc ®ãng gãi l¹i nh­ng kh«ng ®­îc gia c«ng chÕ t¹o. Th«ng th­êng, trong c¸c khu qu¸ c¶nh ®Òu cã hÖ thèng kho tµng ®­îc miÔn thuÕ. Trªn thÕ giíi cã thÓ kÓ ®Õn mét sè khu qu¸ c¶nh mµ ho¹t ®éng chñ yÕu lµ mËu dÞch trung chuyÓn nh­ Calcutta cña Ên §é, Buªnot - airet cña Argentina... 6. §Æc khu kinh tÕ tæng hîp: Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn cña tµi chÝnh mËu dÞch quèc tÕ vµ giao l­u kinh tÕ kü thuËt quèc tÕ, §KKT ®· xuÊt hiÖn xu thÕ ph¸t triÓn theo h­íng tæng hîp. Mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña §KKT tæng hîp lµ: quy m« lín, ph¹m vi kinh doanh réng, lµ khu vùc kinh tÕ ®Æc biÖt nhiÒu ngµnh nghÒ, ®a chøc n¨ng. §KKT lo¹i nµy kh«ng chØ chó träng c«ng nghiÖp xuÊt khÈu vµ ngo¹i th­¬ng, mµ ®ång thêi nã cßn chó träng ®Õn c¸c ngµnh n«ng - l©m - ng­ nghiÖp, du lÞch, dÞch vô, tµi chÝnh, ng©n hµng, giao th«ng vËn t¶i, b­u chÝnh viÔn th«ng vµ mét sè ngµnh kh¸c. ChÝnh v× vËy, §KKT tæng hîp ®ãng vai trß v« cïng quan träng trong viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña khu vùc. Ch­¬ng 2 M« h×nh §Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc I. Giíi thiÖu chung vÒ §Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc. 1. Hoµn c¶nh ra ®êi c¸c §Æc khu kinh tÕ: 1.1. Bèi c¶nh trong n­íc: Tõ ngµy thµnh lËp n­íc Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa (1/10/1949) ®Õn tr­íc n¨m 1978, nÒn kinh tÕ Trung Quèc hÇu nh­ n»m trong t×nh tr¹ng ®ãng cöa hoÆc cã thêi kú më cöa còng chØ bã hÑp trong quan hÖ víi c¸c n­íc thuéc hÖ thèng XHCN. Thêi kú nµy, thÓ chÕ kinh tÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp ®· bã chÆt mäi ho¹t ®éng kinh tÕ trong khu«n khæ cña kÕ ho¹ch chØ huy cøng nh¾c. Mäi t­ t­ëng, quan ®iÓm vÒ quy luËt kinh tÕ thÞ tr­êng ®Òu bÞ coi lµ xÐt l¹i hoÆc ph¶n béi CNXH. Sau thêi kú c¶i c¸ch d©n chñ, kh«i phôc kinh tÕ (1949 – 1956), víi sù gióp ®ì cña Liªn X«, Trung Quèc ®· ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu nhÊt ®Þnh trong kh«i phôc kinh tÕ. Tèc ®é t¨ng tr­ëng c«ng nghiÖp b×nh qu©n hµng n¨m giai ®o¹n 1949 – 1952 lµ 34,8%, giai ®o¹n 1953 – 1957 lµ 18%. XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm chÝnh trÞ, §¶ng Céng s¶n Trung Quèc mµ ®øng ®Çu lµ Mao Tr¹ch §«ng ®· nhËn thøc r»ng: hoµn toµn cã thÓ x©y dùng thµnh c«ng CNXH trªn c¬ së ph¸t huy ®Çy ®ñ ý chÝ vµ nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng cña quÇn chóng, gi÷ v÷ng nÒn ®éc lËp, tù chñ cña d©n téc. ChÝnh v× vËy, tõ phong trµo “§¹i nh¶y vät” (1958 – 1960), Trung Quèc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®ãng cöa nÒn kinh tÕ ®Õn tõng c«ng x·. Mçi c«ng x· lµ mét ®¬n vÞ s¶n xuÊt khÐp kÝn, tù cung tù cÊp, qu¶n lý kinh tÕ b»ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh, qu©n sù, ph©n phèi b×nh qu©n kiÓu “¨n nåi c¬m to”. Víi t­ t­ëng ®ãng cöa gi÷ v÷ng nÒn ®éc lËp, huy ®éng toµn d©n nÊu gang thÐp, Trung Quèc hy väng sÏ cã nh÷ng b­íc “nh¶y vät” trong x©y dùng kinh tÕ, cung cÊp nhiÒu gang thÐp cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. KÕt qu¶ cña sù nãng véi, chñ quan duy ý chÝ, bÊt chÊp quy luËt kh¸ch quan cña Trung Quèc ®· ®Èy nÒn kinh tÕ n­íc nµy ®øng tr­íc nguy c¬ khñng ho¶ng nghiªm träng. T×nh h×nh buéc Trung Quèc ph¶i tiÕn hµnh 3 n¨m ®iÒu chØnh (1962 – 1965) ®Ó æn ®Þnh l¹i nÒn kinh tÕ quèc d©n. Sau thêi kú “§¹i nh¶y vät”, kinh tÕ Trung Quèc cµng l©m vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n h¬n trong 10 n¨m cña thêi kú “§¹i c¸ch m¹ng v¨n hãa” (1966 – 1976). N¨m 1966, Mao Tr¹ch §«ng quyÕt ®Þnh ph¸t ®éng cuéc C¸ch m¹ng v¨n ho¸ víi quan ®iÓm cho r»ng: M©u thuÉn chñ yÕu vµ l©u dµi cña x· héi Trung Quèc lµ m©u thuÉn gi÷a giai cÊp v« s¶n vµ giai cÊp t­ s¶n, nhiÖm vô träng t©m cña ®Êt n­íc lµ ®Êu tranh giai cÊp, tiªu diÖt ©m m­u ph¸ ho¹i c«ng cuéc x©y dùng CNXH. KhÈu hiÖu hµnh ®éng cña giai ®o¹n nµy lµ “n¾m kh©u c¸ch m¹ng, thóc ®Èy s¶n xuÊt”, “chÝnh trÞ lµ thèng so¸i”. Cuéc ®Êu tranh quyÒn lùc diÔn ra kÞch liÖt vµ ®Ém m¸u. Cã thÓ nãi, ®©y lµ thêi kú Trung Quèc ®ãng cöa hoµn toµn vÒ kinh tÕ vµ v¨n ho¸ ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô cèt tö lµ “®Êu tranh giai cÊp”. Bé Bu«n b¸n ®èi ngo¹i cña Trung Quèc lóc bÊy giê bÞ ®¶ kÝch lµ “Bé b¸n n­íc”. Cßn viÖc thu hót nh÷ng thiÕt bÞ kü thuËt tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi vµo Trung Quèc th× bÞ coi lµ “®Çu hµng b¸n n­íc”. T×nh tr¹ng rèi lo¹n vÒ chÝnh trÞ, ®ãng cöa vÒ kinh tÕ ®· ®Èy Trung Quèc tíi s¸t bê vùc th¼m: kinh tÕ tiªu ®iÒu, khoa häc kü thuËt l¹c hËu, v¨n ho¸ suy ®åi… KÕt qu¶ lµ: “§Õn n¨m 1977, sau mét n¨m kh«i phôc vµ b¨ng bã nh÷ng vÕt th­¬ng cña C¸ch m¹ng v¨n ho¸, nÒn kinh tÕ Trung Quèc còng chØ ®¹t nh÷ng chØ tiªu thÊp: thÐp 24 triÖu tÊn, than 403 triÖu tÊn, ®iÖn 137 tû KW/h, dÇu th« 63 triÖu tÊn, l­¬ng thùc 300 triÖu tÊn” (1); tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm quèc d©n cña Trung Quèc tõ chç chiÕm 4,7% tæng gi¸ trÞ thÕ giíi (1955), th× sau n¨m 1976 chØ cßn chiÕm 2,5%, thiÖt h¹i tíi h¬n 500 tû nh©n d©n tÖ. §¸nh gi¸ hËu qu¶ cña cuéc C¸ch m¹ng (1) Nguån: “Trung Quèc - më cöa vµ ph¸t triÓn vïng kinh tÕ ven biÓn 1978-1992” - Phïng ThÞ HuÖ - Trung t©m nghiªn cøu Trung Quèc. v¨n ho¸ ®èi víi ®Êt n­íc, §Æng TiÓu B×nh cho r»ng: “C¸ch m¹ng v¨n ho¸ ®· ®Èy nÒn kinh tÕ Trung Quèc tôt hËu hµng chôc n¨m vµ ®Èy CNXH ë Trung Quèc ®Õn s¸t miÖng hè cña sù sôp ®æ”. Nãi tãm l¹i, Trung Quèc nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 70 ®· l©m vµo cuéc khñng ho¶ng toµn diÖn: vÒ chÝnh trÞ lµ cuéc néi lo¹n kÐo dµi cña cuéc §¹i c¸ch m¹ng v¨n ho¸; vÒ kinh tÕ lµ t×nh tr¹ng ®ãng cöa víi c¸c n­íc XHCN nh­ng l¹i ch­a më cöa víi c¸c n­íc TBCN. TÝnh chÊt nghiªm träng cña vËn mÖnh ®Êt n­íc khiÕn §¶ng Céng s¶n Trung Quèc ph¶i nh×n nhËn l¹i vµ nªu ra trong V¨n kiÖn §¹i héi lÇn thø VIII: “T×nh h×nh hiÖn nay ë Trung Quèc thËt sù nghiªm träng vµ hÕt søc cÊp b¸ch, ®ßi hái Trung Quèc ph¶i c¶i c¸ch vµ më cöa, nÕu kh«ng d©n téc Trung Hoa sÏ cµng l¹c hËu h¬n vµ kh«ng cßn vÞ trÝ cÇn thiÕt trªn tr­êng quèc tÕ” (2). §øng tr­íc t×nh h×nh kinh tÕ vµ chÝnh trÞ rèi ren, §¶ng Céng s¶n Trung Quèc ®i ®Õn mét quyÕt ®Þnh mang tÝnh lÞch sö: C¶i c¸ch - më cöa . 1.2. Bèi c¶nh quèc tÕ: Tõ sau ChiÕn tranh thÕ giíi II (1945), ®Æc biÖt lµ tõ thËp niªn 60 – 70 cña thÕ kû XX, t×nh h×nh thÕ giíi ®· cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ. Quan hÖ quèc tÕ ®· chuyÓn sang côc diÖn míi, tõ ®èi ®Çu sang ®èi tho¹i. Cuéc c¹nh tranh gi÷a c¸c n­íc XHCN vµ c¸c n­íc TBCN kh«ng cã triÓn väng tiÕp tôc, h¬n n÷a cuéc c¸ch m¹ng XHCN trªn quy m« toµn thÕ giíi còng ch­a thÓ giµnh ®­îc th¾ng lîi trong thêi gian tr­íc m¾t. §©y lµ thêi ®iÓm mµ thùc tiÔn x©y dùng CNXH trªn thÕ giíi ®· cho thÊy sù thµnh c«ng vµ thÊt b¹i mét c¸ch râ rµng. NÒn kinh tÕ c¸c n­íc XHCN víi ®Æc ®iÓm c¬ b¶n lµ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung cao ®é theo m« h×nh X« ViÕt, b¾t ®Çu béc lé nhiÒu nh­îc ®iÓm tõ nh÷ng n¨m (2) Nguån: Qu¸ tr×nh më cöa ®èi ngo¹i cña Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa – NguyÔn ThÕ T¨ng - NXB Khoa häc x· héi – 1997. 60, uy tÝn cña c¸c §¶ng cÇm quyÒn gi¶m sót nghiªm träng. ChÝnh v× vËy, mét sè n­íc ®· nh×n nhËn l¹i quan ®iÓm cña m×nh vµ tiÕn hµnh c¶i c¸ch më cöa nh»m chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr­êng. Tuy r»ng nh÷ng cuéc c¶i tæ nµy cña Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u còng míi chØ ®­îc tiÕn hµnh trªn mét sè khÝa c¹nh rêi r¹c vµ ë møc ®é h¹n chÕ, nã ch­a ph¶i lµ mét cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ toµn diÖn, ®ång bé theo chiÒu s©u vµ ®­îc chuÈn bÞ ®Çy ®ñ vÒ mÆt lý luËn, nh­ng nã ®· thÓ hiÖn sù thay ®æi trong t­ duy cña khèi c¸c n­íc XHCN. Còng vµo thêi kú nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû tr­íc, sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt vµ cïng víi nã lµ sù thay ®æi ®ét biÕn cña søc s¶n xuÊt ®· ®em l¹i cho c¸c n­íc TBCN nh÷ng thµnh tùu vÒ kinh tÕ. N¨ng suÊt lao ®éng t¨ng nhanh. C¬ cÊu ngµnh nghÒ còng cã sù thay ®æi râ rÖt, tû träng c¸c ngµnh n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp vµ khai kho¸ng gi¶m dÇn trong khi tû träng c¸c ngµnh ®ßi hái hµm l­îng kü thuËt vµ trÝ tuÖ cao nh­ c«ng nghÖ sinh häc, ®iÖn tö, tin häc… l¹i t¨ng lªn nhanh chãng. §ång thêi víi qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë c¸c n­íc t­ b¶n lµ sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ ngµy cµng s©u réng, nh»m tËn dông hÕt nh÷ng thµnh tùu to lín mµ cuéc c¸ch m¹ng nµy ®· ®em l¹i. Tr­íc nhu cÇu tÊt yÕu kh¸ch quan lµ ph¶i t¨ng c­êng hîp t¸c lÉn nhau ®Ó b¾t kÞp víi nh÷ng ®æi thay cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi, nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· nh×n nhËn l¹i chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña m×nh vµ coi viÖc tham gia vµo tiÕn tr×nh chung cña thÕ giíi lµ quèc s¸ch quan träng cÇn ®­îc ­u tiªn. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt víi hÖ qu¶ lµ sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao vµ sù xuÊt hiÖn cña lùc l­îng s¶n xuÊt míi ®· t¹o ra lµn sãng toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ngµy cµng réng kh¾p. LÞch sö ®· dÇn chøng minh r»ng: ®Õn lóc cÇn ph¶i b­íc sang mét thêi ®¹i míi, thêi ®¹i cña hoµ b×nh, æn ®Þnh, cïng tån t¹i, cïng hîp t¸c vµ ph¸t triÓn. Kh«ng chØ cã c¸c n­íc ph¸t triÓn b¾t nhÞp ®­îc víi xu thÕ nµy, mµ mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn ë khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng _ nh÷ng n­íc cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi t­¬ng ®ång víi Trung Quèc _ còng cã nh÷ng chÝnh s¸ch nh¹y bÐn ®Ó kÞp thêi thÝch øng. Vµ kÕt qu¶ lµ hµng lo¹t c¸c n­íc c«ng nghiÖp míi ra ®êi vµo nh÷ng n¨m 70 nh­ Singapore, Hµn Quèc, §µi Loan. Nh÷ng n­íc nµy ®· kh¾c phôc ®­îc t­ t­ëng “sî” phô thuéc vµo c¸c n­íc kh¸c, sím më cöa thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, tho¸t khái t×nh tr¹ng ®ãng cöa vµ nhanh chãng hoµ nhËp vµo trµo l­u míi cña thÕ giíi. §øng tr­íc bµi to¸n kinh tÕ trong n­íc hÕt søc nan gi¶i, l¹i ph¶i ®èi mÆt víi xu thÕ quèc tÕ míi kh«ng g× c­ìng l¹i ®­îc, Trung Quèc kh«ng cßn c¸ch lùa chän nµo kh¸c lµ ph¶i tiÕn hµnh c¶i c¸ch vµ më cöa nÒn kinh tÕ. Nh­ng c©u hái ®Æt ra lµ nÒn kinh tÕ Trung Quèc ph¶i b¾t ®Çu c¶i c¸ch tõ ®©u? Hµng lo¹t vÊn ®Ò cÊp thiÕt ®­îc ®Æt ra, tr­íc hÕt lµ vÊn ®Ò kh«i phôc vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thôt lïi hµng chôc n¨m, c¶i t¹o nÒn kü thuËt l¹c hËu xa so víi thÕ giíi. ChÊn h­ng Trung Hoa, rót ng¾n kho¶ng c¸ch cña Trung Quèc víi thÕ giíi trë thµnh nhiÖm vô hµng ®Çu, bøc xóc cña ®Êt n­íc h¬n 1 tû d©n nµy sau hai chôc n¨m ch×m trong hçn lo¹n vµ ®ãi khæ. 1.3. C¶i c¸ch më cöa vµ thµnh lËp §Æc khu kinh tÕ – quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n cña c¸c nhµ l·nh ®¹o Trung Quèc. §Ó gi¶i ®¸p nh÷ng vÊn ®Ò trªn, §¶ng Céng s¶n Trung Quèc ®· tæ chøc rÊt nhiÒu cuéc häp nh»m nghiªn cøu vµ t×m ra m« h×nh c¶i c¸ch tèi ­u, phï hîp víi t×nh h×nh ®Êt n­íc. Sø mÖnh vµ vai trß lÞch sö cña nh÷ng nhµ l·nh ®¹o Trung Quèc lµ ®Þnh ra h­íng ®i ®óng ®¾n nhÊt, ng¾n nhÊt vµ hiÖu qu¶ nhÊt cho sù ph¸t triÓn phån vinh cña d©n téc. Víi sù trë l¹i chÝnh tr­êng cña nhµ chÝnh trÞ tµi ba §Æng TiÓu B×nh vµo n¨m 1978, Trung Quèc ®· cã nh÷ng thay ®æi mang tÝnh ®ét ph¸ trong ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ. ¤ng cho r»ng: “N©ng cao tr×nh ®é khoa häc kü thuËt cña chóng ta, lÏ dÜ nhiªn lµ ph¶i dùa vµo sù nç lùc cña b¶n th©n chóng ta, cÇn ph¶i ph¸t triÓn sù s¸ng t¹o cña b¶n th©n chóng ta, cÇn ph¶i kiªn tr× ph­¬ng ch©m: ®éc lËp, tù chñ, tù lùc c¸nh sinh. Nh­ng, ®éc lËp tù chñ kh«ng ph¶i lµ ®ãng cöa tù thñ, tù lùc c¸nh sinh kh«ng ph¶i lµ sù bµi xÝch mét c¸ch mï qu¸ng… Chóng ta cÇn ph¶i tÝch cùc triÓn khai ho¹t ®éng giao l­u häc thuËt víi quèc tÕ, t¨ng c­êng viÖc giao l­u h÷u nghÞ vµ hîp t¸c khoa häc víi giíi khoa häc cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi”. XuÊt ph¸t tõ quan ®iÓm nµy, Héi nghÞ Trung ­¬ng 3 kho¸ XI (13/12/1978) §¶ng Céng s¶n Trung Quèc ®· quyÕt ®Þnh chuyÓn träng t©m c«ng t¸c cña ®Êt n­íc sang x©y dùng kinh tÕ víi khÈu hiÖu: “§èi ngo¹i më cöa, ®èi néi lµm ¨n ph¸t triÓn kinh tÕ”. ChÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ cña Trung Quèc cã thÓ coi lµ s¸ng suèt vµ ®ãn ®­îc thêi c¬, bëi v× ë vµo thêi ®iÓm cuèi nh÷ng n¨m 70, c¸c n­íc TBCN ®ang l©m vµo t×nh tr¹ng thõa vèn vµ kü thuËt, trong khi c¸c n­íc thuéc thÕ giíi thø ba vÉn ch­a s½n sµng ®Ó tiÕp nhËn luång t­ b¶n ®ã. ViÖc më cöa cña Trung Quèc ®· tËn dông tèi ®a thêi c¬ nµy ®Ó thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo mét thÞ tr­êng cã nguån lao ®éng rÎ vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó. Song, víi mét ®Êt n­íc réng lín cã diÖn tÝch ®øng thø 3 thÕ giíi (kho¶ng 9,6 triÖu km2 ®Êt liÒn) th× viÖc më cöa å ¹t lµ rÊt nguy hiÓm, v× gi÷a c¸c vïng cã sù ph¸t triÓn kinh tÕ chªnh lÖch nhau, kh«ng thÓ ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch më cöa mét c¸ch thèng nhÊt, mµ cÇn cã sù chän läc vµ thö nghiÖm ë ph¹m vi hÑp t¹i mét sè vïng cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ ®Æc thï, lÊy ®ã lµm c¬ së thóc ®Èy sù ph¸t triÓn c¸c vïng kh¸c. Còng vµo thêi ®iÓm ®ã, nh÷ng thµnh c«ng liªn tiÕp cña hµng lo¹t c¸c khu kinh tÕ tù do trªn thÕ giíi _ nh÷ng khu kinh tÕ ®­îc thµnh lËp tõ thËp niªn 60 – 70 cña thÕ kû XX _ ®· ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu ®Õn ý t­ëng më cöa cña c¸c nhµ l·nh ®¹o Trung Quèc. C¸c vïng kinh tÕ ®Æc biÖt ®­îc x¸c ®Þnh lµ mét phÇn quan träng trong chÝnh s¸ch më cöa ®èi ngo¹i cña ®Êt n­íc nµy. Th¸ng 4/ 1979, Trung ­¬ng §¶ng Céng s¶n Trung Quèc ®· quyÕt ®Þnh thµnh lËp c¸c vïng th­¬ng m¹i ®Æc biÖt theo ®iÒu kiÖn thö nghiÖm - ®ã chÝnh lµ c¸c §Æc khu kinh tÕ. §Æc khu kinh tÕ lµ c¸c vïng x©y dùng kinh tÕ theo hÖ thèng chÝnh s¸ch ®Æc biÖt dùa trªn ­u thÕ, vÞ trÝ, vai trß cña khu vùc ®ã. Më cöa ®Æc khu, nhËn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ chñ tr­¬ng ®óng, phï hîp víi thùc tÕ kh¸ch quan vµ ®¸p øng ®­îc lßng d©n. §iÒu ®ã ®­îc chøng minh vµ kh¼ng ®Þnh dÇn qua qu¸ tr×nh “thÝ nghiÖm”, m¹nh d¹n thùc hiÖn vµ rót kinh nghiÖm tõng b­íc ë c¸c §KKT. §©y kh«ng ph¶i lµ vïng ®Êt do t­ b¶n n­íc ngoµi tù chän ®Çu t­. Nã lµ kÕt qu¶ nghiªn cøu, kh¶o s¸t vµ quyÕt ®Þnh cña Trung ­¬ng §¶ng vµ chÝnh phñ Trung Quèc. Th¸ng 7/1979, Trung Quèc quyÕt ®Þnh thµnh lËp thÝ ®iÓm Khu mËu dÞch tù do Th©m QuyÕn. Ngµy 26/8/1980, Quèc héi Trung Quèc kho¸ V phª chuÈn vµ c«ng bè thùc hiÖn “§iÒu lÖ x©y dùng §Æc khu kinh tÕ tØnh Qu¶ng §«ng” bao gåm Th©m QuyÕn, Chu H¶i, S¸n §Çu. Th¸ng 10/1980, Quèc vô viÖn Trung Quèc th«ng qua quyÕt ®Þnh x©y dùng §Æc khu kinh tÕ H¹ M«n (tØnh Phóc KiÕn) theo quy ®Þnh cña ®iÒu lÖ trªn. Ban ®Çu, c¸c khu nµy ®­îc thiÕt kÕ theo kiÓu khu chÕ xuÊt. Tuy nhiªn, lo¹i h×nh ®Æc khu xuÊt khÈu bÞ h¹n chÕ ë chøc n¨ng chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. Víi chñ tr­¬ng míi, 5/1980 chÝnh phñ Trung Quèc chÝnh thøc ®Æt tªn cho c¸c khu vùc nµy lµ “§Æc khu kinh tÕ”. Së dÜ Trung Quèc chän bèn khu vùc trªn lµm thÝ ®iÓm cho m« h×nh ®Æc khu kinh tÕ lµ do bèn thµnh phè Th©m QuyÕn, Chu H¶i, S¸n §Çu, H¹ M«n cã ­u thÕ ®Þa lý v­ît tréi h¬n c¸c vïng kh¸c. §ã lµ vÞ trÝ liÒn kÒ Hång K«ng cña Th©m QuyÕn, s¸t Ma Cao cña Chu H¶i, gÇn Hång K«ng, Ma Cao, §µi Loan cña S¸n §Çu vµ H¹ M«n. VÞ trÝ nµy t¹o cho bèn thµnh phè trªn hai ­u thÕ sau: Thø nhÊt, Hång K«ng, Ma Cao, §µi Loan ®Òu lµ c¸c vïng ®Êt cã tiÒm lùc kinh tÕ hïng m¹nh thuéc l·nh thæ Trung Quèc. Do ®ã, nguån vèn, kü thuËt, kinh nghiÖm qu¶n lý, m¹ng l­íi th«ng tin, kªnh tiªu thô… cña c¸c khu vùc nµy sÏ ®ãng vai trß quan träng mang tÝnh quyÕt ®Þnh ®èi víi nh÷ng thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh më cöa ®Æc khu nãi riªng vµ toµn quèc nãi chung. MÆt kh¸c, sau thêi gian dµi ®ãng cöa, nguån ®Çu t­, b¹n hµng, kinh nghiÖm, ®é nhanh nh¹y vÒ th«ng tin… b­íc ®Çu sÏ ch¼ng cã n¬i nµo thuËn lîi h¬n, cã t¸c dông m¹nh h¬n b»ng b»ng ba vïng nµy (trong ®ã cÇn l­u ý tíi hai trong bèn “con rång Ch©u ¸” lµ §µi Loan vµ Hång K«ng). Mét thuËn lîi n÷a cÇn ph¶i kÓ tíi lµ trong thêi gian ®Çu vµ c¶ sau nµy, Hång K«ng, §µi Loan sÏ lµ ®Çu mèi quan träng, tiÖn lîi cho h×nh thøc t¸i xuÊt khÈu cña Trung Quèc. Hµng hãa, kü thuËt, vèn cña n­íc ngoµi sÏ ®­îc ®­a vµo Hång K«ng, §µi Loan hoÆc ng­îc l¹i qua ®­êng t¹m nhËp t¸i xuÊt cña Trung Quèc. §ång thêi, Trung Quèc còng cã thÓ nhËn ®­îc sù ®Çu t­ cña n­íc ngoµi th«ng qua Hång K«ng vµ §µi Loan. Thø hai, do yÕu tè ®Þa lý vµ ®Æc ®iÓm lÞch sö, nªn nh©n d©n ë c¸c khu vùc Hång K«ng, Ma Cao, §µi Loan cã quan hÖ ruét thÞt hoÆc b»ng h÷u l©u ®êi, kh¨ng khÝt víi nh©n d©n §¹i lôc. §©y chÝnh lµ nhÞp cÇu nèi c¸c §KKT cña Trung Quèc vµ c¸c vïng kinh tÕ giµu m¹nh nµy. C¸c nhµ doanh nghiÖp Hång K«ng, Ma Cao, §µi Loan v× vËy mµ sÏ s½n sµng ®Çu t­ vµ gióp ®ì nÒn kinh tÕ Lôc ®Þa ph¸t triÓn. C¸c §KKT ph¶i ®­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn theo tinh thÇn “c¶ n­íc gióp ®ì ®Æc khu, ®Æc khu phôc vô c¶ n­íc”. Tõ nhiÖm vô trªn, Trung Quèc x¸c ®Þnh môc tiªu x©y dùng §KKT lµ tõng b­íc ph¸t triÓn kinh tÕ theo m« h×nh kinh tÕ h­íng ngo¹i, ph¸t triÓn tæng hîp c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, th­¬ng nghiÖp vµ dÞch vô du lÞch, trong ®ã lÊy c«ng nghiÖp lµm ngµnh chñ ®¹o. Sau 8 n¨m x©y dùng vµ ph¸t triÓn §KKT, Trung Quèc ®· rót ra nhiÒu bµi häc kinh nghiÖm trong c¶i c¸ch më cöa. Th¸ng 10/1988, Trung ­¬ng §¶ng vµ Quèc vô viÖn Trung Quèc quyÕt ®Þnh thµnh lËp §KKT H¶i Nam. Kh¸c víi 4 §KKT trªn, ®Æc khu H¶i Nam ®­îc x©y dùng trªn toµn tØnh ®¶o H¶i Nam víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn lµ x©y dùng H¶i Nam thµnh §KKT lín nhÊt, vÒ l©u dµi sÏ biÕn ®Æc khu nµy thµnh “cöa sæ” cña c¶ n­íc. Nh­ vËy, tÝnh ®Õn thêi ®iÓm nµy, Trung Quèc ®· cã 5 §KKT. §©y chÝnh lµ nÒn t¶ng v÷ng ch¾c vÒ c¬ së vËt chÊt còng nh­ ®­êng h­íng c¬ b¶n cho c«ng cuéc më cöa tiÕp theo cña Trung Quèc trong thËp kû 90 còng nh­ trong nh÷ng thËp kû sau. 2. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn §Æc khu kinh tÕ ë Trung Quèc. 2.1. C¸c giai ®o¹n x©y dùng §Æc khu kinh tÕ: Chñ tr­¬ng x©y dùng c¸c §KKT cña Trung Quèc ®­îc tiÕn hµnh theo ba giai ®o¹n: Giai ®o¹n thø nhÊt: 5 n¨m kÓ tõ khi thµnh lËp (1980 – 1985): §©y lµ giai ®o¹n x©y dùng c¬ b¶n, t¹o dùng m«i tr­êng ®Çu t­. Trong giai ®o¹n nµy, Trung Quèc ®· ®Çu t­ 7.630 triÖu NDT (t­¬ng ®­¬ng 3,5 tû USD) ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho 4 ®Æc khu kinh tÕ trªn mét diÖn tÝch réng 60 km2. Thêi gian nµy, Trung Quèc ®· hoµn thµnh viÖc x©y dùng nhiÒu c«ng tr×nh ®­êng x¸, ®iÖn n­íc, h¶i c¶ng, s©n bay, nhµ x­ëng, trô së vµ nhiÒu c«ng tr×nh phôc vô kh¸c. Nh×n chung, trong giai ®o¹n ®Çu c¸c §KKT ®· t¹o dùng ®­îc m«i tr­êng ®Çu t­ t­¬ng ®èi tèt. Cô thÓ: §Æc khu kinh tÕ Th©m QuyÕn trong 4 n¨m 1980 – 1985 ®· thi c«ng ®­îc 3,28 triÖu m2 c¬ së h¹ tÇng, gÊp 6 lÇn so víi 30 n¨m tr­íc. Vµo cuèi n¨m 1983 ®· x©y dùng xong 800 toµ nhµ trªn 18 tÇng, 46 toµ nhµ trªn 19 tÇng, x©y dùng hµng lo¹t nhµ m¸y tiªu chuÈn, kh¸ch s¹n cao tÇng, biÖt thù, khu nghØ ng¬i. §Õn cuèi n¨m 1985 ®· ®Çu t­ 1 tû USD ®Ó hoµn thµnh hÖ thèng giao th«ng víi 29 tuyÕn ®­êng dµi 53,8 km, ®­a vµo sö dông tæng ®µi ®iÖn tho¹i 14000 sè, cã thÓ liªn l¹c víi trong n­íc vµ quèc tÕ, hoµn thµnh x©y dùng mét lo¹t c¸c khu c«ng nghiÖp La Hå, Th­îng Bé, Sµ KhÈu, Nam §Çu, Sa Hµ, Sa §Çu Gi¸c. §Æc khu kinh tÕ Chu H¶i ®Õn cuèi n¨m 1984 ®· ®Çu t­ 1,5 tû USD x©y dùng 15 d·y phè dµi 20 km, lµm 140.000 m2 ®­êng xi m¨ng, hÖ thèng tho¸t n­íc, xö lý chÊt th¶i, x©y dùng 347.000 m2 nhµ x­ëng. Cïng thêi gian nµy, Chu H¶i ®· ®­a vµo sö dông khu c«ng nghiÖp Nam S¬n, B¾c LÜnh, §¹i C¸t. §Æc khu kinh tÕ S¸n §Çu ®· ®Çu t­ 167 triÖu NDT x©y dùng khu c«ng nghiÖp Long Hå, x©y dùng 428.000 m2 nhµ x­ëng, cöa hµng, kh¸ch s¹n, x©y dùng mét c¶ng container träng t¶i 3000 tÊn, tr¹m biÕn thÕ 35 KV, tr¹m ®iÖn tho¹i 2000 sè, x©y dùng tuyÕn ®­êng « t« tõ Th¹ch KhÈu ®i Thanh Ch©u dµi 12,9 km, hoµn thµnh vµ ®­a vµo sö dông khu c«ng nghiÖp Qu¶ng ¸o. §Æc khu kinh tÕ H¹ M«n: tÝnh ®Õn cuèi n¨m 1985 ®· ®Çu t­ 1,6 tû NDT x©y dùng 4 bÕn tµu träng t¶i 10000 tÊn, mét s©n bay quèc tÕ, tr¹m th«ng tin, chi 270 triÖu NDT x©y dùng khu gia c«ng Hå Lý víi 26 nhµ x­ëng réng 382.000 m2, khu nhµ ë réng 175.000 m2, 22 biÖt thù vµ kh¸ch s¹n cho kh¸ch n­íc ngoµi. Giai ®o¹n thø hai: 15 - 20 n¨m tiÕp theo: Giai ®o¹n h×nh thµnh ®Æc khu. Träng t©m cña giai ®o¹n nµy lµ chuyÓn sang khai th¸c, thu hót vèn n­íc ngoµi, x©y dùng mét c¬ cÊu ngµnh nghÒ hîp lý, du nhËp kü thuËt- c«ng nghÖ tiªn tiÕn, n©ng cao tr×nh ®é cña ng­êi lao ®éng... Tãm l¹i ®©y lµ giai ®o¹n ph¸t huy t¸c dông cña ®Æc khu. Trung Quèc dù ®Þnh, trong vßng 10 - 20 n¨m sau khi ®i vµo sö dông, ph¶i khai th¸c ®èi ®a hiÖu qu¶ cña c¸c §KKT, thu håi vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n, x©y dùng ®­îc ë c¸c ®Æc khu mét nÒn s¶n xuÊt tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, cã kh¶ n¨ng héi nhËp vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh víi c¸c khu vùc kinh tÕ trªn thÕ giíi, trë thµnh “tÊm g­¬ng” cho c¸c vïng kinh tÕ kh¸c trong c¶ n­íc. Giai ®o¹n thø ba: §©y lµ giai ®o¹n hoµn thiÖn. Sau khi ®¹t tíi mét tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ nhÊt ®Þnh, Trung Quèc sÏ thùc hiÖn n©ng cÊp vµ hoµn thiÖn ®Ó c¸c §KKT trë thµnh nh÷ng “Hång K«ng x· héi chñ nghÜa”, cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao hoÆc ngang b»ng Hång K«ng, song l¹i mang mµu s¾c XHCN cña Trung Quèc. §Õn nay, §KKT Th©m QuyÕn ®­îc xem lµ ®· hoµn thµnh giai ®o¹n hai vµ b­íc vµo giai ®o¹n ba. Cuèi cïng, khi sù ph¸t triÓn cña c¸c §KKT ®· cã t¸c dông thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¶ nÒn kinh tÕ quèc d©n, tr×nh ®é s¶n xuÊt kinh doanh trong n­íc ®· ®Õn s¸t møc b»ng víi c¸c ®Æc khu th× sÏ thùc hiÖn viÖc hoµ nhËp. §KKT sÏ mÊt dÇn tÝnh khÐp kÝn vµ v­ît tréi vÒ ­u ®·i, hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i, phån vinh cïng c¶ n­íc. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò quan träng khi thµnh lËp c¸c §KKT cña Trung Quèc lµ chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó x©y dùng ®Æc khu. Víi ph­¬ng ch©m “Lµm tæ cho ph­îng hoµng vµo ®Î trøng”, Trung Quèc muèn huy ®éng tèi ®a vèn tõ n­íc ngoµi vµo x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c ®Æc khu. Nh÷ng chi phÝ chÝnh cña viÖc thµnh lËp c¸c §KKT cã thÓ ®­îc chia lµm hai phÇn: Mét phÇn liªn quan ®Õn viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, bao gåm viÖc san lÊp vµ khai ph¸ mÆt b»ng, l¾p ®Æt hÖ thèng cÊp - tho¸t n­íc, x©y dùng m¹ng l­íi ®iÖn, m¾c ®iÖn tho¹i, lµm ®­êng x¸, cÇu cèng. Theo th«ng lÖ, phÇn chi phÝ nµy do nh÷ng nhµ ®Çu t­ vµ ChÝnh phñ Trung Quèc cïng chÞu. PhÇn do c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi chÞu thay ®æi tuú theo lo¹i hîp ®ång liªn doanh ký kÕt gi÷a hai bªn hay tuú thuéc vµo c¸c ph­¬ng thøc ®Çu t­ cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ®Æc khu. Ch¼ng h¹n trong hîp ®ång chÕ biÕn nguyªn liÖu, chi phÝ nµy thuéc vÒ ChÝnh phñ Trung Quèc. Nh­ng theo c¸c ph­¬ng thøc “Bu«n b¸n cã bï lç”, “XÝ nghiÖp hîp t¸c” vµ “Liªn doanh”, c¸c nhµ ®Êu thÇu, ®Çu t­ lµ ng­êi n­íc ngoµi th­êng ph¶i cung cÊp thiÕt bÞ vµ vèn, chÝnh phñ Trung Quèc cung cÊp ®Êt x©y dùng, nhµ x­ëng, nh©n c«ng vµ sè tiÒn tuú theo tÝnh chÊt hîp ®ång. §èi víi nh÷ng xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi th× nhµ ®Çu t­ ph¶i chÞu c¸c chi phÝ vÒ c«ng tr­êng vµ nhµ x­ëng. Trong hÇu hÕt tr­êng hîp, ChÝnh phñ Trung Quèc ph¶i trang tr¶i c¸c kho¶n chi liªn quan ®Õn viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. PhÇn thø hai cña c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc ph¸t triÓn ®« thÞ trong nh÷ng §KKT nh­: nhµ ë, tr­êng häc, bÖnh viÖn, vµ c¸c trung t©m c«ng céng... phÇn lín do ChÝnh phñ Trung Quèc chÞu. Theo chñ tr­¬ng “ChÝnh phñ chØ cho chÝnh s¸ch, kh«ng cho tiÒn”, chÝnh quyÒn ë c¸c §KKT ®· vËn dông mäi kh¶ n¨ng ®Ó tù trang tr¶i kinh phÝ ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n. §Ó huy ®éng vèn x©y dùng ®Æc khu, ngoµi biÖn ph¸p vay ng©n hµng, c¸c ®Æc khu mµ ®Çu tiªn lµ Th©m QuyÕn ®· cã mét gi¶i ph¸p míi lµ b¸n quyÒn sö dông ®Êt. Khi b¾t ®Çu x©y dùng ®Æc khu Th©m QuyÕn, theo tÝnh to¸n cña c¸c kü s­ lóc bÊy giê, muèn x©y dùng 1 km2 mÆt b»ng hîp quy c¸ch vµ ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ, cã ®iÖn, n­íc, söa ®­êng, ®Æt cèng… th× ph¶i cÇn mét kho¶n ®Çu t­ lªn ®Õn 100 triÖu NDT. Trong khi ®ã, Nhµ n­íc chØ cho vay cã 30 triÖu NDT, ®iÒu nµy cã nghÜa lµ viÖc x©y dùng kh«ng nh÷ng sÏ kh«ng hoµn thµnh ®­îc mµ h¬n n÷a sÏ ph¶i dõng l¹i sau vµi th¸ng. Lóc nµy, c«ng tr×nh san b»ng nói La Hå, lÊp hÕt ruéng lóa ®ang ®­îc tiÕn hµnh. NÕu cø 1m2 ®Êt san lÊp cho thuª lÊy 5000 NDT, th× sè tiÒn cho thuª tõ diÖn tÝch ®Êt cña tiÓu khu La Hå cã thÓ bï ®¾p ®­îc phÇn vèn ®Çu t­ ®ang thiÕu hôt. ChÝnh v× vËy, §KKT Th©m QuyÕn ®· thi hµnh mét gi¶i ph¸p míi lµ b¸n quyÒn sö dông ®Êt, nhanh chãng gi¶i quyÕt khã kh¨n vÒ thiÕu vèn. Trong thêi kú 1980-1985, c«ng ty nhµ ®Êt Th©m QuyÕn ®· b¸n 45.400 m2 ®Êt, thu vÒ 4 tû HKD. Tõ cuèi n¨m 1987, Th©m QuyÕn ®· cho c«ng khai b¸n ®Êu gi¸ quyÒn sö dông ®Êt víi thêi h¹n sö dông lµ 50 n¨m. Trong mét sè tr­êng hîp, chÝnh phñ Trung Quèc hîp t¸c víi c¸c c«ng ty ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng cña n­íc ngoµi. C¸c c«ng ty n­íc ngoµi sÏ bá vèn x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, nhµ cöa vµ tiÖn nghi ®« thÞ. Sau khi hoµn thµnh, nh÷ng c¬ së vÒ nhµ ë vµ nhµ x­ëng sÏ ®­îc b¸n cho nhµ ®Çu t­, lîi nhuËn sÏ ®­îc chia mét phÇn cho c«ng ty bá vèn x©y dùng vµ mét phÇn thuéc vÒ chÝnh phñ Trung Quèc. Mét biÖn ph¸p kh¸c lµ huy ®éng vèn øng tr­íc cña nh÷ng ng­êi sÏ sö dông c«ng tr×nh hoÆc h­ëng lîi trùc tiÕp tõ c«ng tr×nh víi ph­¬ng ch©m “M­în gµ ®Î trøng”. C¸c nhµ ®Çu t­ kiÓu nµy sÏ ®­îc thuª c«ng tr×nh víi nh÷ng ®iÒu kiÖn ­u ®·i nhÊt ®Þnh. NhiÒu c«ng tr×nh h¹ tÇng ë c¸c §KKT Trung Quèc ®· ®­îc x©y dùng theo ph­¬ng thøc nµy. 2.2. Quy m« cña c¸c §Æc khu kinh tÕ: a, §Æc khu kinh tÕ Th©m QuyÕn: §KKT Th©m QuyÕn n»m ë phÝa Nam thµnh phè Th©m QuyÕn, phÝa §«ng Nam thµnh phè Qu¶ng Ch©u vµ phÝa §«ng cña s«ng Ch©u Giang, c¸ch Hång K«ng nöa giê ®i tµu. Víi diÖn tÝch 327,5 km2, ®Æc khu chiÕm kho¶ng 1/6 diÖn tÝch toµn Th©m QuyÕn (2020 km2). §Æc khu Th©m QuyÕn cã chiÒu dµi §«ng – T©y kho¶ng 49 km, bÒ réng Nam – B¾c b×nh qu©n lµ 7 km. Víi vÞ trÝ nh­ vËy, Th©m QuyÕn cã ®Þa thÕ cùc kú thuËn lîi cho giao th«ng. §Æc khu cã c¶ng Diªm §iÒn cã thÓ trë thµnh c¶ng trung chuyÓn lín nhÊt Trung Quèc, dù kiÕn ®Õn n¨m 2020 cã thÓ bèc dì ®­îc 80 triÖu tÊn hµng ho¸. Ngoµi ra, mét lo¹t ®­êng cao tèc nèi liÒn Th©m QuyÕn víi c¸c khu vùc kh¸c cña Trung Quèc còng ®· ®­îc h×nh thµnh nh­ ®­êng cao tèc Qu¶ng Ch©u – Th©m QuyÕn – Chu H¶i, Th©m QuyÕn – S¸n §Çu. Th©m QuyÕn còng lµ ga ®Çu mèi cuèi cïng cña ba tuyÕn ®­êng s¾t chÝnh cña Trung Quèc: B¾c Kinh – Qu¶ng Ch©u, B¾c Kinh – Cöu Long qua Giang T©y, vµ B¾c Kinh – Th­îng H¶i qua vïng biÓn §«ng Nam. S©n bay quèc tÕ Th©m QuyÕn cã nhiÒu ®­êng bay th¼ng ®Õn B¾c Kinh, Th­îng H¶i, C¸p NhÜ T©n, Thµnh §«… Víi mét c¬ së h¹ tÇng t­¬ng ®èi hoµn thiÖn vµ hiÖn ®¹i nh­ vËy, Trung Quèc chñ tr­¬ng x©y dùng Th©m QuyÕn thµnh §KKT tæng hîp, lµ ®Çu tµu kÐo nÒn kinh tÕ c¸c khu vùc kh¸c ®i lªn. Toµn ®Æc khu ®­îc chia lµm 3 miÒn: MiÒn §«ng, MiÒn Trung vµ MiÒn T©y. Mçi khu vùc ®­¬c giao nh÷ng chøc n¨ng, nhiÖm vô nhÊt ®Þnh phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng miÒn. MiÒn §«ng chñ yÕu ph¸t triÓn c¸c c«ng tr×nh nh­ c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp, trung t©m th­¬ng m¹i vµ du lÞch, nhµ ë. MiÒn Trung lµ trung t©m nghiªn cøu khoa häc vµ n«ng nghiÖp. MiÒn T©y lµ n¬i ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, c¶ng, thùc hiÖn c¸c giao dÞch vµ ph¸t triÓn du lÞch. §Æc khu lµ n¬i tiªu thô s¶n phÈm n«ng nghiÖp lín nhÊt cña Trung Quèc vµ còng lµ thµnh phè bu«n b¸n ®Çy hÊp dÉn víi th­¬ng gia n­íc ngoµi. Vèn ®Çu t­ ban ®Çu cña Th©m QuyÕn gÇn 2 tû USD. Trong giai ®o¹n hai x©y dùng ®Æc khu (1986 – 2000), tÝnh ®Õn thêi ®iÓm cuèi n¨m 1989, Th©m QuyÕn ®· më ®­îc 8 khu c«ng nghiÖp, 2570 xÝ nghiÖp cã liªn quan ®Õn n­íc ngoµi víi h¬n 48 v¹n c«ng nh©n. ChØ trong vßng 10 n¨m kÓ tõ khi x©y dùng, tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt t¨ng 50 lÇn, thu nhËp toµn thµnh phè t¨ng 44 lÇn, sè d­ tiÒn mÆt trong d©n t¨ng 122 lÇn. Thu nhËp quèc d©n cña ®Æc khu n¨m 1991 lµ 12,76 tû NDT, t¨ng 30,5% so víi n¨m 1990. N¨m 1994, tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ®Æc khu lªn tíi 34,98 tû USD. §Æc khu Th©m QuyÕn ®· cã quan hÖ bu«n b¸n víi trªn 71 n­íc vµ khu vùc, ký gÇn 7000 hiÖp ®Þnh ®Çu t­ víi h¬n 30 n­íc vµ khu vùc trªn thÕ giíi, lËp 125 tæ chøc mËu dÞch t¹i c¸c n­íc vµ khu vùc nh­ Hång K«ng, Ma Cao, Mü, §øc, NhËt B¶n… Th©m QuyÕn nhanh chãng trë thµnh mét ®iÓn h×nh vÒ sù ph¸t triÓn kinh tÕ më cña Trung Quèc. C¸c chÝnh s¸ch míi th­êng ®­îc thö nghiÖm ë Th©m QuyÕn tr­íc khi ®em ra ¸p dông cho c¸c ®Æc khu kh¸c. HiÖn nay, ®Æc khu Th©m QuyÕn ®· b­íc vµo giai ®o¹n 3 cña qu¸ tr×nh x©y dùng §KKT ë Trung Quèc. b, §Æc khu kinh tÕ Chu H¶i: n»m ë phÝa Nam thµnh phè Chu H¶i, gÇn víi Ma Cao, trªn bê T©y cña s«ng Ngäc, c¸ch Hång K«ng kho¶ng 60 dÆm vÒ phÝa T©y. DiÖn tÝch cña ®Æc khu nµy lµ 121 km2, chiÕm 18,35% tæng diÖn tÝch toµn Chu H¶i. §©y lµ ®Æc khu nhá nhÊt trong sè 5 §KKT víi d©n sè kho¶ng 20.000 ng­êi vµ s¶n l­îng c«ng nghiÖp ch­a b»ng 1/3 s¶n l­îng cña ®Æc khu Th©m QuyÕn. C¸c ngµnh c«ng nghiÖp chñ yÕu ë ®©y lµ: ®iÖn tö, dÖt, thùc phÈm, x©y dùng, ho¸ häc, y häc, thuéc da, ®å ch¬i, s¶n phÈm kim lo¹i, ho¸ dÇu, trong ®ã ngµnh mòi nhän lµ gia c«ng xuÊt khÈu.._.lµ ch×a kho¸ thµnh c«ng cña Trung Quèc trong h¬n hai thËp kû qua. 5. X©y dùng c¬ së h¹ tÇng: HÇu hÕt c¸c §KKT ë Trung Quèc ®Òu b¾t ®Çu tõ con sè kh«ng vÒ c¬ së h¹ tÇng. C¸c c¬ së h¹ tÇng nh­ hÖ thèng cung cÊp ®iÖn, n­íc, ®­êng giao th«ng, s©n bay, bÕn c¶ng, b­u chÝnh viÔn th«ng… ®ßi hái ph¶i x©y dùng míi hoµn toµn vµ ph¶i mÊt mét kho¶n ®Çu t­ rÊt lín. ChÝnh phñ Trung Quèc ®· m¹nh d¹n ®Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng, chÊp nhËn chi phÝ vµ rñi ro. Tõ n¨m 1980 – 1983, Trung Quèc ®· ®Çu t­ kho¶ng 1,9 tû NDT (kho¶ng 980 triÖu USD) vµo viÖc x©y dùng c¸c c«ng tr×nh ë Th©m QuyÕn. §Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh x©y dùng §KKT trong giai ®o¹n ®Çu thµnh lËp, chÝnh quyÒn c¸c ®Æc khu ®· nghÜ ra nhiÒu c¸ch thøc huy ®éng vèn bªn c¹nh nguån kinh phÝ tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc. C¸c ng©n hµng ®­îc khuyÕn khÝch tèi ®a trong viÖc huy ®éng c¸c nguån vèn trong vµ ngoµi ®Æc khu, ®ång thêi còng tiÕn hµnh cho vay vèn trong ®Æc khu. C¸c c«ng ty x©y dùng còng ra søc huy ®éng vèn qua c¸c h×nh thøc tÝn dông tµi trî dù ¸n hoÆc yªu cÇu ng­êi cã nhu cÇu sö dông c¬ së h¹ tÇng øng tr­íc mét phÇn vèn ®Ó x©y dùng. Vµ nh÷ng kÕt qu¶ cuèi cïng vÒ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë §KKT ®· ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ ®¸nh gi¸ lµ cã chÊt l­îng tèt, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ®Çu t­ vµ giao dÞch cña §KKT. 6. Hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch ­u ®·i: §Ó thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ®Æc khu, Trung Quèc ®· ®­a ra mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­, nh»m t¹o mét m«i tr­êng kinh doanh th«ng tho¸ng vµ thuËn lîi. C¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i ë ®©y ®­îc hiÓu theo nghÜa réng, kh«ng chØ dõng l¹i ë c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ, mµ cßn ë c¸c ­u tiªn vÒ thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm, chÝnh s¸ch thuª m­ín lao ®éng b¶n ®Þa vµ quy ®Þnh c¸c møc l­¬ng, c¸c ­u ®·i vÒ sö dông ®Êt, ph©n chia thu nhËp tµi chÝnh, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc hµnh chÝnh ®èi víi viÖc xuÊt nhËp c¶nh cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi… Nhê viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng luËt vµ chÝnh s¸ch mµ Trung Quèc ®· t¹o ®­îc lßng tin cho c¸c nhµ ®Çu t­. 7. M¹nh d¹n thùc hiÖn viÖc ph©n cÊp qu¶n lý: ViÖc trao quyÒn cho chÝnh quyÒn c¸c ®Æc khu ®Ó c¸c cÊp qu¶n lý nµy chñ ®éng linh ho¹t trong c«ng t¸c qu¶n lý, kÞp thêi ®­a ra nh÷ng chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch phï hîp víi yªu cÇu thùc tÕ, ®· gãp phÇn t¹o nªn thµnh c«ng lín cña c¸c §KKT. T¹i c¸c ®Æc khu, Trung ­¬ng ®· tõ bá viÖc can thiÖp trùc tiÕp vµo c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng, mµ chØ thèng nhÊt qu¶n lý ë tÇm vÜ m«. Trªn c¬ së t«n träng nguyªn t¾c kh«ng vi ph¹m chÝnh s¸ch chung, kh«ng m©u thuÉn víi lîi Ých toµn côc, chÝnh quyÒn ®Æc khu ®­îc trao quyÒn rÊt lín, nhiÒu khi cßn ngang b»ng hoÆc cao h¬n c¶ cÊp chÝnh quyÒn tØnh, trong ®ã cã c¶ quyÒn lËp ph¸p, hµnh ph¸p, quyÒn cÊp giÊy phÐp ®Çu t­, quyÒn quy ho¹ch vµ b¸n quyÒn sö dông ®Êt, quyÒn cã ng©n s¸ch riªng vµ lËp kÕ ho¹ch tµi chÝnh trùc tiÕp víi Trung ­¬ng… ChÝnh quyÒn ®Æc khu còng lµ n¬i tiÕp nhËn, qu¶n lý, gi¶i quyÕt nh÷ng khóc m¾c cña c¸c nhµ ®Çu t­ trong suèt thêi gian thùc hiÖn dù ¸n theo m« h×nh “dÞch vô mét cöa”. ChÝnh v× vËy, n¨ng lùc qu¶n lý cña c¸c §KKT ®­îc n©ng cao, gãp phÇn vµo viÖc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ®Æc khu theo ®óng c¬ chÕ thÞ tr­êng. 8. Chó träng tíi c«ng t¸c ®µo t¹o vµ sö dông nh©n lùc: NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña ®Æc khu, víi quyÕt t©m cao ®é cña Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng, Trung Quèc ®· dèc hÕt søc vµo viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Æc khu trong thêi gian ng¾n nhÊt. Kh«ng chØ x©y dùng ®­îc mét hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng ®¹t tiªu chuÈn mµ ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ nh÷ng ng­êi lao ®éng trùc tiÕp s¶n xuÊt còng ®­îc tuyÓn chän rÊt kü cµng. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, ®éi ngò c¸n bé kh«ng ngõng ®­îc båi d­ìng, n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô, ®­îc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó tiÕp thu nh÷ng kinh nghiÖm qu¶n lý míi. C¸c c¸n bé cã n¨ng lùc cßn ®­îc göi ®i häc chuyªn tu ë c¸c tr­êng ®¹i häc trong n­íc vµ n­íc ngoµi. §éi ngò c«ng nh©n s¶n xuÊt còng lu«n ®­îc tæ chøc båi d­ìng n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ. ChÝnh yÕu tè con ng­êi ®· quyÕt ®Þnh phÇn lín tíi sù thµnh c«ng cña c¸c §KKT. 9. Mét ®èm löa nhá cã thÓ ®èt ch¸y c¶ c¸nh ®ång: Khi m« h×nh §KKT thµnh c«ng, chøng minh ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ më cöa lµ ®óng ®¾n, Trung Quèc míi x©y dùng tiÕp c¸c khu mËu dÞch tù do vµ c¸c khu khai th¸c ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c«ng nghÖ. MÆc dï ®Êt réng (9,6 triÖu km2), ng­êi ®«ng (1,2 tû víi gÇn 400 thµnh phè lín), nh­ng do thËn träng khi ra quyÕt ®Þnh nªn sè l­îng c¸c §KKT vµ c¸c h×nh thøc më réng cña nã ë Trung Quèc lµ kh¸ Ýt, thËm chÝ rÊt Ýt, nh­ng thµnh c«ng cña nã l¹i rÊt cao. C¸c m« h×nh më réng chØ ®­îc phÐp thµnh lËp ë nh÷ng n¬i héi tô ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ c¬ së h¹ tÇng, vÒ m«i tr­êng ®Çu t­ vµ cã nhiÒu thÕ m¹nh truyÒn thèng trong ho¹t ®éng c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i. ChØ sau khi thùc hiÖn c¸c cuéc kh¶o s¸t nghiªn cøu kh¶ thi mét c¸ch nghiªm tóc vµ kü cµng, cã kÕt qu¶ kh¶o s¸t kh¸ch quan, ®¶m b¶o ch¾c ch¾n thµnh c«ng míi ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp. MÆt kh¸c, Trung Quèc kiªn quyÕt huû bá nh÷ng quyÕt ®Þnh thµnh lËp sai ®Ó tr¸nh l·ng phÝ, nªn ®· tho¸t khái t×nh tr¹ng “®èt ®uèc ®i lµm ®Æc khu” cña c¸c ®Þa ph­¬ng. §iÒu ®ã thÓ hiÖn quan ®iÓm thËn träng, v÷ng ch¾c, phï hîp víi thùc tÕ ®Êt n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c §KKT thùc sù ph¸t huy vai trß ®éng lùc kinh tÕ, nhanh chãng mang l¹i kÕt qu¶ mong muèn. Thùc tÕ chøng minh ®­êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ më cña Trung Quèc lµ ®óng ®¾n vµ phï hîp víi xu h­íng toµn cÇu ho¸ kinh tÕ, ®¸p øng nguyÖn väng cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi còng nh­ yªu cÇu héi nhËp quèc tÕ vµ khu vùc cña Trung Quèc. §Õn nay, khi cµng ngµy cµng cã nhiÒu ng­êi Trung Quèc ra n­íc ngoµi vµ ng­êi n­íc ngoµi muèn ®Çu t­ vµo Trung Quèc, ®Æc biÖt cµng ngµy hÖ thèng th«ng tin hai chiÒu vÒ Trung Quèc cµng hoµn thiÖn th× vai trß “cöa sæ” cña c¸c §KKT ®­îc xem nh­ ®· hoµn thµnh sø m¹ng lÞch sö cña m×nh. Cã thÓ nãi, ngµy nay Trung Quèc kh«ng cßn dïng “cöa sæ” ®Ó nh×n ra n­íc ngoµi n÷a, mµ trªn thùc tÕ c¶ ®Êt n­íc Trung Hoa réng lín ®ang hµnh ®éng. II. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m ph¸t triÓn m« h×nh §Æc khu kinh tÕ ë ViÖt Nam. Kinh nghiÖm cña m« h×nh §KKT ë Trung Quèc ®· ®Ó l¹i mét sè bµi häc quý gi¸ rót ra tõ thùc tiÔn. H¬n 20 n¨m ¸p dông ë mét ®Êt n­íc chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang thùc hiÖn qu¶n lý nÒn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng XHCN, ®· cho chóng ta ®iÒu kiÖn thuËn lîi cña nh÷ng ng­êi ®i sau ®Ó nghiªn cøu, thÝ ®iÓm m« h×nh kinh tÕ nµy vµo nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay. Theo lÞch sö ghi l¹i, ë ViÖt Nam, khu th­¬ng m¹i tù do víi h×nh thøc s¬ khai (chñ yÕu lµ ®Ó bu«n b¸n, trao ®æi hµng ho¸ gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc kh¸c) ®· ®­îc h×nh thµnh tõ rÊt sím. Tõ thÕ kû XII, c¶ng bu«n V©n §ån ®· ®­îc thµnh lËp (n¨m 1149) ®Ó bu«n b¸n víi n­íc ngoµi, trong ®ã cã Trung Quèc, NhËt B¶n, Philippines, Xiªm La… §Õn thÕ kû XVI, khu c¶ng th­¬ng m¹i Héi An ra ®êi vµ nhanh chãng trë thµnh n¬i giao l­u bu«n b¸n víi Bå §µo Nha, Hµ Lan, NhËt B¶n, Trung Quèc… Héi An ®· trë thµnh mét trung t©m th­¬ng m¹i lín, mét th­¬ng c¶ng sÇm uÊt ë miÒn Trung n­íc ta vµo thÕ kû XIX. ë Nam Bé, tõ thÕ kû XVII còng ®· h×nh thµnh c¸c trung t©m th­¬ng m¹i lín bu«n b¸n víi n­íc ngoµi nh­ Cï Lao phè trªn s«ng §ång Nai, Mü Tho trªn s«ng TiÒn, Hµ Tiªn trªn bê VÞnh Th¸i Lan… Ngoµi ra, theo sö s¸ch th× tr­íc thÕ kû thø XVII ë ViÖt Nam còng ®· xuÊt hiÖn mét sè trung t©m quan hÖ trao ®æi bu«n b¸n ë c¸c vïng h¶i ®¶o, biªn giíi ®Ó trao ®æi kinh tÕ víi mét sè n­íc nh­ Trung Quèc, M· Lai, Xiªm La, Nam D­¬ng… Nh­ vËy, m« h×nh khu kinh tÕ ®Æc biÖt ®· tõng cã thêi kú xuÊt hiÖn vµ tån t¹i ë ViÖt Nam. TÝnh ®Õn thêi ®iÓm nµy, ViÖt Nam míi chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, quan liªu, bao cÊp, sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ®­îc h¬n 10 n¨m, mét thêi gian cßn qu¸ Ýt ®Ó chóng ta rót ra ®­îc nh÷ng kinh nghiÖm tèt c¶i tiÕn nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, trong thêi gian qua, chóng ta ®· cã mét sè m« h×nh kinh tÕ míi ra ®êi nh­ c¸c Khu c«ng nghiÖp (KCN), Khu chÕ xuÊt (KCX), vµ ®­îc x©y dùng ë kh¾p c¸c vïng trong c¶ n­íc. PhÇn lín c¸c KCN, KCX ®Òu míi ®i vµo ho¹t ®éng vµ kÕt qu¶ ban ®Çu lµ rÊt kh¶ quan. Trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ ®a d¹ng vµ c¹nh tranh gay g¾t nh­ hiÖn nay th× viÖc hîp t¸c vµ héi nhËp víi m«i tr­êng quèc tÕ lµ xu h­íng cña thêi ®¹i. Do ®ã, viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ kh«ng chØ ®¬n thuÇn bã hÑp trong m« h×nh KCN tËp trung mµ ®iÒu kiÖn chóng ta cßn cho phÐp thµnh lËp mét sè m« h×nh kinh tÕ míi cã môc ®Ých vµ yªu cÇu cao h¬n, ph¸t triÓn toµn diÖn ë mét sè vïng nhÊt ®Þnh, ®Ó ph¸t huy tÝnh ®a d¹ng, tù do c¹nh tranh trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh bu«n b¸n víi n­íc ngoµi, ®ã lµ c¸c §KKT. §Ó ¸p dông cã hiÖu qu¶ m« h×nh §KKT cña Trung Quèc vµo ViÖt Nam, chóng ta cÇn nghiªn cøu nh÷ng thµnh c«ng vµ c¶ nh÷ng h¹n chÕ cña m« h×nh nµy khi ph¸t triÓn trªn ®Êt n­íc b¹n, tõ ®ã vËn dông cã chän läc vµo hoµn c¶nh cô thÓ cña n­íc ta. M« h×nh §KKT ë ViÖt Nam cã thÓ kh¸c Trung Quèc vÒ c¸ch lµm, vÒ quy m«, nh­ng nh÷ng ®Æc tr­ng chñ yÕu cña §KKT th× vÉn kh«ng cã g× thay ®æi. Trung Quèc lµ mét ®Êt n­íc cã diÖn tÝch vµ d©n sè lín gÊp nhiÒu lÇn n­íc ta. ViÖc x©y dùng 5 §KKT víi quy m« trªn 35.000 km2 chØ chiÕm mét tû lÖ nhá so víi diÖn tÝch c¶ n­íc. ViÖt Nam ®Êt hÑp, d©n sè Ýt h¬n Trung Quèc nhiÒu lÇn, t×nh h×nh kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam còng kh«ng gièng Trung Quèc. NÕu chóng ta lËp vµi ba Th©m QuyÕn, ®Êt n­íc sÏ bÞ co hÑp l¹i tr­íc søc bµnh tr­íng cña lo¹i t« nh­îng dµi h¹n nµy. Do ®ã viÖc häc tËp kinh nghiÖm cña n­íc b¹n lµ cÇn thiÕt, nh­ng lµm sao ®Ó m« h×nh nµy phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt n­íc ta hiÖn nay vµ trong t­¬ng lai lµ ®iÒu cÇn suy nghÜ, ®ßi hái sù nç lùc rÊt lín cña c¸c Bé, ngµnh liªn quan, ®ång thêi còng ®ßi hái sù phèi hîp chÆt chÏ ë tÇm vÜ m« vµ vi m«, tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng, tõ ®Þa ph­¬ng ®Õn tõng doanh nghiÖp. D­íi ®©y lµ mét sè kiÕn nghÞ ®èi víi Nhµ n­íc, ®Þa ph­¬ng vµ c¸c doanh nghiÖp trong viÖc ¸p dông m« h×nh §KKT ë ViÖt Nam: 1. §èi víi Nhµ n­íc: 1.1. ViÖc ra ®êi mét m« h×nh kinh tÕ míi theo kiÓu §KKT cÇn ®­îc nghiªn cøu, chuÈn bÞ chu ®¸o vÒ nhiÒu mÆt. Do ®ã, cÇn thiÕt ph¶i cã mét c¬ quan chuyªn m«n lµm ®Çu mèi ®Ó phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh trong viÖc nghiªn cøu, ®Ò xuÊt nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan. HiÖn nay, chÝnh phñ ®· cã c¬ quan chuyªn m«n theo dâi, qu¶n lý c¸c KCN, KCX, Khu c«ng nghÖ cao. §©y lµ mét thuËn lîi rÊt lín cho sù h×nh thµnh mét c¬ quan chuyªn qu¶n lý c¸c vÊn ®Ò vÒ ®Æc khu. Nhµ n­íc cã thÓ xem xÐt viÖc thµnh lËp riªng mét bé phËn chuyªn tr¸ch trªn c¬ së t¸ch tõ c¸c c¬ quan qu¶n lý KCN, KCX, hoÆc còng cã thÓ bè trÝ s¾p xÕp ®Ó c¸c c¬ quan nµy phô tr¸ch lu«n c¸c c«ng viÖc cña ®Æc khu trong thêi gian ®Çu nghiªn cøu thµnh lËp. 1.2. Lùa chän ®Þa ®iÓm x©y dùng phï hîp trªn c¬ së x¸c ®Þnh râ thùc tr¹ng kinh tÕ vµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn tõng vïng l·nh thæ. Thùc tÕ x©y dùng c¸c §KKT ë Trung Quèc cho thÊy vai trß cña viÖc lùa chän vÞ trÝ lµ v« cïng quan träng, ®ãng gãp mét phÇn lín vµo sù thµnh c«ng cña c¸c ®Æc khu. C¸c §KKT cña Trung Quèc ®Òu ®­îc x©y dùng t¹i c¸c khu vùc cã ®iÒu kiÖn ®Þa lý thuËn lîi, cã c¶ ®­êng s«ng vµ ®­êng biÓn, giao th«ng th«ng suèt, vµ ®Æc biÖt, c¸c khu vùc nµy ®Òu cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi c¸c trung t©m kinh tÕ, tµi chÝnh cña khu vùc nh­ Hång K«ng, Ma Cao th«ng qua mét sè l­îng ®«ng ®¶o Hoa kiÒu. ChÝnh nh÷ng mèi quan hÖ nµy ®· trë thµnh chiÕc cÇu nèi quan träng, ®­a c¸c §KKT nhanh chãng hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ s«i ®éng cña khu vùc vµ thÕ giíi. Nh×n vµo thùc tÕ ë ViÖt Nam, c¸c KCN vµ KCX còng ®­îc thµnh lËp t¹i mét sè ®Þa bµn cã vÞ trÝ quan träng ®èi víi tõng vïng lín vµ ®èi víi c¶ n­íc (phÝa B¾c lµ khu vùc Hµ Néi - H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh, phÝa Nam lµ khu vùc thµnh phè Hå ChÝ Minh - Bµ RÞa - Vòng TÇu - C«n §¶o, miÒn Trung lµ §µ N½ng vµ mét sè thµnh phè c¶ng kh¸c). C¸c khu vùc ®­îc quy ho¹ch x©y dùng KCN, KCX ®Òu lµ nh÷ng n¬i cÇn thu hót ®Çu t­ cña c¶ n­íc vµ cña n­íc ngoµi ®Ó ph¸t huy m¹nh mÏ vai trß trung t©m kinh tÕ, v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt, ®Çu mèi ph¸t triÓn ®èi ngo¹i vµ mËu dÞch quèc tÕ, liªn kÕt thóc ®Èy vµ l«i kÐo c¸c vïng kh¸c ph¸t triÓn. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ, nh÷ng kÕt qu¶ do vÞ trÝ thuËn lîi mang l¹i kh«ng lín, thËm chÝ cã nh÷ng khu kh«ng tËn dông ®­îc g× tõ nh÷ng lîi thÕ ®ã. Nh÷ng kinh nghiÖm x©y dùng KCN, KCX cña chóng ta ®· cho thÊy nh÷ng h¹n chÕ trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ triÓn khai. Tõ ®ã cã thÓ thÊy r»ng, viÖc xem xÐt vµ nhËn ®Þnh râ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cña c¸c vïng tr­íc khi lËp dù ¸n thö nghiÖm m« h×nh §KKT lµ rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt. Ngoµi nh÷ng nhiÖm vô nh­ thu hót c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý hiÖn ®¹i, t¨ng c­êng xuÊt khÈu thu ngo¹i tÖ, §KKT cßn cã mét nhiÖm vô kh¸c, ®ã lµ lµm ®éng lùc cho c¸c khu vùc xung quanh cïng ph¸t triÓn, gãp phÇn khai th¸c tiÒm n¨ng vèn cã cña tØnh, thµnh phè n¬i x©y dùng ®Æc khu. ChÝnh v× thÕ, ®Ó t¹o tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi cña mét m« h×nh khu kinh tÕ míi, chÝnh phñ cÇn tiÕn hµnh kh¶o s¸t t×nh h×nh cô thÓ, n¾m v÷ng thÕ m¹nh cña tõng ®Þa ph­¬ng, tõ ®ã ®­a ra danh s¸ch nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn ¸p dông m« h×nh §KKT. 1.3. X©y dùng hµnh lang ph¸p lý thèng nhÊt vµ ban hµnh hÖ thèng nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Ó t¹o mét m«i tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn vµ hiÖu qu¶. ë ViÖt Nam, chÝnh phñ n­íc ta ®· ban hµnh mét sè NghÞ ®Þnh nh»m khuyÕn khÝch vµ ®¶m b¶o ho¹t ®éng ®Çu t­ cña n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam víi nh÷ng quy ®Þnh th«ng tho¸ng h¬n, ­u ®·i nhiÒu h¬n cho c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ mÆt ph¸p lý cho qu¸ tr×nh ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. HiÖn nay, luËt ¸p dông trong c¸c KCN, KCX chñ yÕu ®­îc x©y dùng theo quy ®Þnh cña LuËt doanh nghiÖp, LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc, LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, LuËt ®Êt ®ai. Tuy nhiªn, hÖ thèng ph¸p luËt nµy cßn ch­a ®ång bé, quan träng h¬n lµ gi÷a ý t­ëng cña ph¸p luËt vµ thùc hiÖn trong thùc tÕ cßn cã kho¶ng c¸ch. Trªn thùc tÕ, cã n¬i c¸n bé thùc thi nhiÖm vô ®· lµm mÐo mã quy ®Þnh cña ph¸p luËt, g©y phiÒn hµ, nhòng nhiÔu, lµm n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t­, thui chét c¬ héi kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. VÒ c¬ chÕ qu¶n lý nhµ n­íc trong KCN, KCX, b¾t ®Çu tõ n¨m 1997, chóng ta ®· chuyÓn sang c¬ chÕ qu¶n lý “mét cöa, t¹i chç” th«ng qua c¬ chÕ uû quyÒn cho Ban qu¶n lý c¸c KCN cÊp tØnh thùc hiÖn mét sè chøc n¨ng qu¶n lý. NhiÖm vô cña c¸c Ban qu¶n lý KCN cÊp tØnh lµ thùc hiÖn qu¶n lý mét cöa ®èi víi KCN, KCX, tËp trung tr­íc hÕt vµo c«ng t¸c vËn ®éng, xóc tiÕn ®Çu t­, cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ vµ qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp KCN. §Ó thùc hiÖn nhiÖm vô nµy, c¸c Ban qu¶n lý KCN ®· ®­îc Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ uû quyÒn cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ cho c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi; Bé Th­¬ng m¹i uû quyÒn qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu; Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi uû quyÒn qu¶n lý lao ®éng, cÊp giÊy phÐp lao ®éng cho ng­êi n­íc ngoµi; Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam uû quyÒn cÊp giÊy chøng nhËn xuÊt xø hµng ho¸, Bé x©y dùng h­íng dÉn qu¶n lý ®Çu t­ x©y dùng trong KCN, Tæng côc H¶i quan h­íng dÉn ho¹t ®éng h¶i quan trong KCN, KCX. VÒ c¬ b¶n, b»ng c¬ chÕ uû quyÒn, Ban qu¶n lý KCN cÊp tØnh ®· ®­îc trao quyÒn quyÕt ®Þnh nhiÒu h¬n trong qu¶n lý KCN, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi KCN, rót ng¾n h¬n thñ tôc hµnh chÝnh, phÇn nµo gi¶i to¶ vÒ mÆt t©m lý cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vÒ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ta ®èi víi khu vùc FDI nãi chung vµ KCN nãi riªng. Tuy nhiªn, thùc tÕ thi hµnh c¬ chÕ nµy vÉn cßn nhiÒu tÇng nÊc, chång chÐo, thñ tôc phiÒn hµ: tuy ®· ®­îc uû quyÒn nh­ng cã kh©u c«ng viÖc vÉn ph¶i xin ý kiÕn c¬ quan Trung ­¬ng. Ngoµi ra, sù phèi kÕt hîp gi÷a Ban qu¶n lý vµ c¸c Së thuéc tØnh ch­a thËt th«ng suèt, nhiÒu khi cßn cè t×nh g©y khã kh¨n cho nhau, ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ c«ng viÖc. Bªn c¹nh ®ã cßn ph¶i kÓ ®Õn th¸i ®é lµm viÖc cña nh÷ng c¸n bé cÊp phÐp vµ nh÷ng quy ®Þnh “kh«ng cã trong v¨n b¶n” còng ®· t¹o nªn nh÷ng Ên t­îng kh«ng tèt ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Tr­íc nh÷ng hiÖn tr¹ng trªn, ®Ó t¹o mét m«i tr­êng ®Çu t­ th«ng tho¸ng vµ ­u ®·i, hÖ thèng ph¸p luËt chÆt chÏ vµ thèng nhÊt, nhiÖm vô ®Æt ra cho nh÷ng nhµ lµm luËt cña chóng ta lµ hÕt søc nÆng nÒ. Thùc tiÔn m« h×nh §KKT ë Trung Quèc cho thÊy r»ng, trong suèt qu¸ tr×nh x©y dùng, chÝnh phñ Trung Quèc lu«n qu¸n triÖt nguyªn t¾c “Kh«ng cho tiÒn, chØ cho chÝnh s¸ch”, tøc lµ chÝnh phñ kh«ng ®Çu t­ vèn ®Ó hç trî cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, mµ chØ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ th«ng qua nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i, nh­ ­u ®·i vÒ thuÕ, phÝ sö dông ®Êt, thêi h¹n miÔn gi¶m thuÕ… V× t­¬ng lai cña mét khu kinh tÕ ®Æc biÖt sÏ xuÊt hiÖn nay mai trªn ®Êt n­íc ViÖt Nam, ngay tõ h«m nay chÝnh phñ ph¶i cã kÕ ho¹ch hoµn thiÖn toµn diÖn hÖ thèng ph¸p lý, t¹o m«i tr­êng ­u ®·i thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi, tr­íc m¾t lµ lµm lîi cho ho¹t ®éng cña c¸c KCN, KCX, vÒ l©u dµi lµ phôc vô cho mét m« h×nh §KKT mang ®Æc tr­ng ViÖt Nam. 2. §èi víi c¸c ®Þa ph­¬ng: 2.1. ChuÈn bÞ lùc l­îng lao ®éng ®Þa ph­¬ng cã tay nghÒ cao. Mét trong nh÷ng vai trß cña §KKT lµ t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò thÊt nghiÖp ë ®Þa ph­¬ng. Trong c¸c §KKT cña Trung Quèc, ngoµi lao ®éng ®Þa ph­¬ng, cßn cã mét sè l­îng kh«ng nhá lµ ng­êi lao ®éng ®Õn tõ c¸c tØnh kh¸c. Lùc l­îng lao ®éng nµy hÇu hÕt lµ lao ®éng phæ th«ng, nh­ng hä cã tr×nh ®é chuyªn m«n v÷ng vµng, biÕt sö dông m¸y mãc c«ng nghÖ tiªn tiÕn. §ã lµ nhê vµo nhËn thøc ®óng ®¾n cña chÝnh quyÒn c¸c ®Æc khu vÒ vai trß cña nguån nh©n lùc, tõ ®ã cã chiÕn l­îc ®µo t¹o nh©n lùc cã tay nghÒ cao. Trë l¹i víi ®éi ngò lao ®éng trong c¸c KCN, KCX cña ViÖt Nam. Trong sè h¬n 3000 lao ®éng ®ang lµm viÖc t¹i hai KCN Sµi §ång B vµ Néi Bµi cña Hµ Néi chØ cã mét tû lÖ nhá lµ ng­êi ®Þa ph­¬ng. T¹i §ång Nai, c¸c KCN ®· tuyÓn dông ®­îc trªn 4 v¹n lao ®éng, trong sè nµy cã kh«ng Ýt lao ®éng ®­îc tuyÓn tõ ngoµi tØnh, trong khi ®ã vÉn cßn trªn 10 v¹n lao ®éng ®Þa ph­¬ng ®ang chê viÖc lµm. HiÖn nay, ë c¸c ®Þa ph­¬ng, sè l­îng lao ®éng lu«n dåi dµo, nh­ng nguyªn nh©n chñ yÕu cña t×nh tr¹ng trªn lµ do chÊt l­îng lao ®éng ®Þa ph­¬ng kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c«ng viÖc. Trong t­¬ng lai, xu h­íng ®Çu t­ vµo KCN, nhÊt lµ c¸c KCN quy m« lín, hiÖn ®¹i, sÏ tËp trung vµo c¸c ngµnh nh­ : ®iÖn m¸y, ®iÖn tö, ho¸ chÊt, c¬ khÝ chÝnh x¸c, viÔn th«ng. Nhu cÇu vÒ lao ®éng cã tay nghÒ cao sÏ cµng bøc xóc h¬n. ChÝnh v× vËy, c¸c ®Þa ph­¬ng cÇn cã chiÕn l­îc ®µo t¹o lao ®éng tr×nh ®é cao ngay tõ h«m nay. Lîi Ých tr­íc m¾t lµ sÏ t¹o nguån lao ®éng cã chÊt l­îng phôc vô cho nhu cÇu tuyÓn dông cña c¸c doanh nghiÖp trong KCN, KCX, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thÊt nghiÖp cña tØnh, trong t­¬ng lai cã thÓ kÞp thêi cung cÊp lao ®éng ®Þa ph­¬ng cho §KKT. 2.2. Trong qu¸ tr×nh xóc tiÕn quy ho¹ch nh÷ng khu vùc ®­îc chän ®Ó x©y dùng §KKT, c¸c ®Þa ph­¬ng cÇn lµm tèt vÊn ®Ò gi¶i phãng mÆt b»ng. M« h×nh §KKT ë Trung Quèc ®· cho thÊy r»ng nh÷ng lµng chµi ven biÓn – n¬i x©y dùng ®Æc khu, lµ nh÷ng vïng hoang s¬, ch­a ph¸t triÓn, ®Êt réng, ng­êi th­a, do vËy viÖc gi¶i phãng mÆt b»ng rÊt ®¬n gi¶n, kh«ng mÊt nhiÒu thêi gian. Cßn thùc tÕ x©y dùng c¸c KCN, KCX ë ViÖt Nam l¹i ng­îc l¹i. C«ng t¸c quy ho¹ch lu«n gÆp khã kh¨n, viÖc ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng lu«n trë thµnh vÊn ®Ò næi cém, lµm chËm qu¸ tr×nh xóc tiÕn nh÷ng c«ng viÖc tiÕp theo, g©y phiÒn hµ cho c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi trong viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, thµnh lËp doanh nghiÖp. VÝ dô nh­ KCN §µi T­ ®­îc cÊp giÊy phÐp tõ th¸ng 8 n¨m 1995, sau h¬n hai n¨m, ®Õn th¸ng 11 n¨m 1997 míi ®­îc giao ®Êt; hay nh­ c¸c KCN T©n B×nh, VÜnh Léc ë thµnh phè Hå ChÝ Minh ®Òu gÆp trë ng¹i trong qu¸ tr×nh ®Òn bï gi¶i phãng mÆt b»ng. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do chñ ®Çu t­ thiÕu vèn ®Ó ®Òn bï, v× ngoµi kho¶n ®Òn bï tµi s¶n cã trªn ®Êt, chñ ®Çu t­ cßn ph¶i nép thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt vµ c¸c thø thuÕ kh¸c lªn ®Õn hµng chôc tû ®ång mçi KCN, dÉn ®Õn viÖc chñ ®Çu t­ ph¶i g¸nh chÞu mét kho¶n chi tr¶ qu¸ lín. Thªm vµo ®ã lµ do nguyªn nh©n ë chÝnh b¶n th©n ng­êi d©n ®ang sinh sèng trªn m¶nh ®Êt ®­îc quy ho¹ch. Thñ tôc nhµ ®Êt r¾c rèi khiÕn hä kh«ng an t©m khi nhËn chç ë míi. Ngoµi ra, nh÷ng ¶nh h­ëng cña lèi sèng v¨n ho¸ n«ng th«n ViÖt Nam, mèi quan hÖ tæ tiªn, hä téc, l¸ng giÒng cßn rÊt nÆng nÒ nªn ng­êi d©n ng¹i thay ®æi m«i tr­êng sèng. §iÒu nµy ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mét sè ng­êi nhÊt quyÕt kh«ng chÞu di rêi, g©y ¶nh h­ëng ®Õn tiÕn ®é gi¶i phãng mÆt b»ng. §Ó kh¾c phôc vÊn ®Ò trªn nh»m t¹o thuËn lîi cho viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cña §KKT, chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng cÇn ®­a ra nh÷ng chÝnh s¸ch ®Òn bï hîp t×nh, hîp lý, ®Ó kh«ng tèn nhiÒu thêi gian vµ tiÒn b¹c cña c¸c nhµ ®Çu t­, ®ång thêi còng khiÕn ng­êi d©n yªn t©m t¸i ®Þnh c­ ë n¬i ë míi. C¸c ®Þa ph­¬ng cã thÓ thµnh lËp mét ®éi ngò tuyªn truyÒn viªn giµu kinh nghiÖm vµ nhiÖt t×nh, ®Õn tõng hé d©n gióp hä hiÓu râ lîi Ých tr­íc m¾t vµ l©u dµi cña §KKT – m« h×nh sÏ ®­îc x©y dùng nay mai trªn chÝnh m¶nh ®Êt cña hä. §iÒu nµy ®ßi hái sù nç lùc rÊt lín cña chÝnh quyÒn c¸c ®Þa ph­¬ng. 2.3. X©y dùng hÖ thèng chÝnh s¸ch ­u ®·i thu hót ®Çu t­ cho ®Þa ph­¬ng m×nh. Trong c¬ cÊu tæ chøc hµnh chÝnh tËp trung nh­ ë ViÖt Nam hiÖn nay, viÖc chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng x©y dùng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch thu hót ®Çu t­ cho riªng m×nh lµ ®iÒu kh«ng ®¬n gi¶n. HÇu hÕt c¸c vÊn ®Ò khã kh¨n v­íng m¾c ®Òu n»m ë c¸c lÜnh vùc ®Êt ®ai, thuÕ m¸, tµi chÝnh..., mµ nh÷ng vÊn ®Ò nµy l¹i lÖ thuéc vµo chÝnh s¸ch chung cña Trung ­¬ng hoÆc ph¶i thùc hiÖn theo luËt chung cña c¶ n­íc. VÒ nguyªn t¾c, c¸c gi¶i ph¸p “n»m trong tÇm tay” cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng chØ cßn lµ c¸c biÖn ph¸p “phi tµi chÝnh” nh­ c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh, t­ vÊn, cung cÊp th«ng tin,… Tuy vËy, b»ng sù nç lùc vµ khÐo lÐo cña m×nh, nhiÒu ®Þa ph­¬ng ®· x©y dùng ®­îc nh÷ng biÖn ph¸p thÝch øng, võa phï hîp víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt, võa t¹o ra sù hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ h¬n lµ nh÷ng ®Þa ph­¬ng kh¸c. §©y lµ mét thuËn lîi rÊt lín cÇn ®­îc ph¸t huy nh»m thu hót nhiÒu vèn, c«ng nghÖ vµ kü thuËt cho tØnh khi §KKT ®­îc x©y dùng. Ngoµi ra, nh÷ng biÖn ph¸p vµ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®ang ®­îc thi hµnh ë c¸c ®Þa ph­¬ng ®Òu ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së mét QuyÕt ®Þnh cña UBND. V× thÕ, sù quan t©m vµ chØ ®¹o cña UBND còng nh­ sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c c¬ quan chøc n¨ng trªn ®Þa bµn tØnh, thµnh phè lµ mét tiÒn ®Ò quan träng trong qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch thu hót ®Çu t­. 2.4. Quan t©m nghiªn cøu vÊn ®Ò m«i tr­êng cho nh÷ng vïng ®­îc quy ho¹ch x©y dùng §KKT. Qu¸ tr×nh CNH - H§H ®· lµm cho nÒn kinh tÕ n­íc ta cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn v­ît bËc. Song nh÷ng hËu qu¶ mµ nã ®Ó l¹i còng hÕt søc nÆng nÒ. Sù ra ®êi cña c¸c KCN, KCX ®¸nh dÊu b­íc ph¸t triÓn míi cña nÒn c«ng nghiÖp non trÎ cña n­íc ta. Song hiÖn nay, « nhiÔm m«i tr­êng do c«ng nghiÖp g©y ra ®ang lµ mèi lo kh«ng chØ cña riªng c¸c cÊp l·nh ®¹o Nhµ n­íc mµ nã ®· trë thµnh vÊn ®Ò cÇn ®­îc chÝnh c¸c ®Þa ph­¬ng gi¶i quyÕt. Sù cÈu th¶ trong c«ng t¸c xö lý n­íc vµ r¸c th¶i c«ng nghiÖp ®· g©y « nhiÔm trÇm träng ®èi víi nhiÒu dßng s«ng vµ khu vùc xung quanh c¸c KCN, KCX. VÝ dô: t¹i KCN Biªn Hoµ I, h¬n 60 nhµ m¸y x¶ n­íc th¶i ra s«ng §ång Nai víi l­u l­îng n­íc th¶i kho¶ng 200.000 m3/ngµy ®ªm víi nh÷ng møc ®é « nhiÔm kh¸c nhau, ®iÓn h×nh lµ: - Nhµ m¸y giÊy §ång Nai Cogido: l­u l­îng n­íc th¶i kho¶ng 15000 m3/ngµy ®ªm, COD = 874 – 960 mg/l; pH = 9,66 - 9,98; lignin = 1280 mg/l. - Nhµ m¸y giÊy §«ng HiÖp: l­u l­îng n­íc th¶i kho¶ng 8000 m3/ngµy ®ªm; COD = 3733 mg/l; pH = 10,9; lignin = 1280 mg/l. - Nhµ m¸y ho¸ chÊt Biªn Hoµ VINACO: Cl = 22000 mg/l T¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh, nh÷ng khu vùc « nhiÔm c«ng nghiÖp nÆng nhÊt ph¶i kÓ ®Õn lµ: khu vùc suèi C¸i, Xu©n Tr­êng, suèi Nhum ë Thñ §øc, cã kho¶ng 20 nhµ m¸y cã n­íc th¶i thuéc diÖn « nhiÔm nÆng lµm ¶nh h­ëng ®Õn nguån n­íc cña c¸c x· Linh Trung, Linh Xu©n, T©n Phó vµ Long Th¹nh Mü; vµ khu vùc c«ng nghiÖp Ph­íc Long, quËn 9. Bªn c¹nh vÊn ®Ò « nhiÔm nguån n­íc do n­íc th¶i vµ chÊt th¶i c«ng nghiÖp, « nhiÔm kh«ng khÝ còng lµ mét vÊn ®Ò cÇn hÕt søc quan t©m, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c nhµ m¸y thuéc c¸c lÜnh vùc nh­: nhiÖt ®iÖn, luyÖn kim, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng, c«ng nghiÖp chÕ biÕn kho¸ng s¶n. §øng tr­íc t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr­êng ®ang diÔn ra hÕt søc nghiªm träng t¹i nh÷ng khu vùc cã c¸c KCN, KCX ho¹t ®éng, c¸c ®Þa ph­¬ng cÇn cã sù nghiªn cøu kü l­ìng nh÷ng ph­¬ng ¸n xö lý c¸c lo¹i chÊt th¶i tr­íc khi x©y dùng §KKT. Bªn c¹nh ®ã chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng còng nªn ®Ò ra khung h×nh ph¹t ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp vi ph¹m vµo quy ®Þnh b¶o vÖ m«i tr­êng còng nh­ g©y « nhiÔm m«i tr­êng trong khu, ®ång thêi xö lý nghiªm kh¾c nh÷ng doanh nghiÖp kh«ng chÊp hµnh ®óng quy ®Þnh nµy. Cã nh­ vËy, §KKT ®­îc x©y dùng míi cã thÓ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng, thùc hiÖn ®óng vai trß cña m×nh lµ ph¸t triÓn kinh tÕ trong vïng vµ kÐo theo sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña nh÷ng vïng kh¸c. 3. §èi víi c¸c doanh nghiÖp: Bªn c¹nh nh÷ng nç lùc cña Nhµ n­íc vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, ®Ó gãp phÇn vµo viÖc h×nh thµnh nªn nh÷ng §KKT mang mµu s¾c ViÖt Nam, cÇn cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña c¸c doanh nghiÖp. 3.1. C¸c doanh nghiÖp cÇn chó träng c«ng t¸c gi¸o dôc ®µo t¹o, n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n cho c¸n bé qu¶n lý, n©ng cao kü thuËt tay nghÒ cho ®éi ngò c«ng nh©n. HiÖn nay, mÆt b»ng chung vÒ tr×nh ®é trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn ë møc trung b×nh, ch­a cã g× v­ît tréi so víi c¸c n­íc trong khu vùc. Thùc tiÔn ho¹t ®éng ë c¸c §KKT cña Trung Quèc cho thÊy r»ng, hÇu hÕt c¸c nhµ ®Çu t­ trong ®Æc khu ®Òu ®Õn tõ c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn, n¬i mµ tr×nh ®é qu¶n lý vµ tr×nh ®é chuyªn m«n ®· ®¹t ®Õn møc xuÊt s¾c. Víi lîi thÕ cña ng­êi ®i sau, tiÕp thu nh÷ng kinh nghiÖm vµ tinh hoa cña nh÷ng n­íc ®i tr­íc, chóng ta nh×n nhËn ®­îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò “tr×nh ®é”. Kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong n­íc vµ doanh nghiÖp n­íc ngoµi ®ang ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam còng ®· ®Æt ra cho c¸c doanh nghiÖp bµi to¸n tù nç lùc rót ng¾n kho¶ng c¸ch chªnh lÖch nµy. Kh«ng cã g× kh¸c h¬n lµ mçi doanh nghiÖp ngoµi vÊn ®Ò tËp trung kinh doanh, ph¶i cã kÕ ho¹ch båi d­ìng n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý vµ tr×nh ®é chuyªn m«n cho c¸n bé c«ng nh©n viªn cña m×nh. §©y ®· trë thµnh vÊn ®Ò nãng cÇn ®­îc c¸c doanh nghiÖp gi¶i quyÕt ngay cµng sím cµng tèt chø kh«ng thÓ tr«ng chê vµo sù hç trî cña Nhµ n­íc hay ®Þa ph­¬ng. Sù ra ®êi cña §KKT sÏ ®­îc sù phª chuÈn ®ång ý cña Trung ­¬ng, ®­îc sù gióp ®ì cña tØnh, thµnh phè, nh­ng nh÷ng tÕ bµo cña §KKT l¹i chÝnh lµ c¸c doanh nghiÖp. Cho dï kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é cã xa ®Õn mÊy th× doanh nghiÖp trong n­íc vµ doanh nghiÖp n­íc ngoµi sÏ cïng tån t¹i trong mét m«i tr­êng, cïng kinh doanh vµ cïng c¹nh tranh mét c¸ch b×nh ®¼ng. ChÝnh v× vËy, ®Ó kh«ng bÞ bÊt ngê, c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã c¸ch nµo h¬n lµ ph¶i tù hoµn thiÖn yÕu tè con ng­êi, kh«ng ngõng cËp nhËt nh÷ng kiÕn thøc míi vÒ kinh doanh, ®Çu t­, ®èi t¸c, thÞ tr­êng ®Ó chuÈn bÞ cho nh÷ng t×nh huèng sÏ ®Õn trong t­¬ng lai. 3.2. C¸c doanh nghiÖp cÇn n¨ng ®éng, s¸ng t¹o trong viÖc t×m kiÕm ph­¬ng thøc kinh doanh míi, n©ng cao uy tÝn, qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu cña m×nh. Tr­íc sù c¹nh tranh gay g¾t cña c¬ chÕ më cöa hiÖn nay, doanh nghiÖp nµo thùc sù n¨ng ®éng míi mong tån t¹i ®­îc l©u dµi. Mét xu thÕ tiªu cùc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ, mét sè doanh nghiÖp Nhµ n­íc do kh«ng thÝch øng ®­îc víi ph­¬ng thøc lµm ¨n míi nªn bÞ thua lç dÉn ®Õn ph¸ s¶n, hµng lo¹t doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n tù thµnh lËp nªn råi còng ph¶i ®ãng cöa sau mét thêi gian ng¾n. TÊt c¶ nh÷ng hiÖn t­îng ®ã lµ do b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp nµy kh«ng chÞu ®éng n·o suy nghÜ ®Ó t×m cho m×nh mét h­íng ®i riªng, hä chØ biÕt rËp khu«n theo nh÷ng g× ®· cã s½n. ChÝnh v× vËy, kÕt qu¶ tÊt yÕu lµ hä sÏ bÞ ®µo th¶i khái th­¬ng tr­êng. Bªn c¹nh t×nh tr¹ng ®¸ng buån trªn, kh«ng Ýt doanh nghiÖp cña chóng ta ®· biÕt t×m tßi nh÷ng ph­¬ng ph¸p lµm ¨n kinh doanh míi, nhËp khÈu nguyªn liÖu tõ n­íc ngoµi, s¶n phÈm ®Çu ra l¹i xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi, thu lîi cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc nguån ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ. §Ó ®ãn nhËn mét m« h×nh §KKT, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn cã sù chuÈn bÞ kü cµng vÒ nhiÒu mÆt, v× cïng víi sù xuÊt hiÖn cña §KKT lµ sù cã mÆt cña rÊt nhiÒu c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Mét m«i tr­êng c¹nh tranh khèc liÖt sÏ ®­îc thiÕt lËp, t¹o ra th¸ch thøc kh«ng nhá cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. NÕu chóng ta kh«ng vËn ®éng tr­íc khi ph¶i ®èi mÆt trùc tiÕp víi nh÷ng khã kh¨n nµy th× chóng ta sÏ sím bÞ thÊt b¹i. Cho dï §KKT vÉn chØ lµ m« h×nh cßn n»m trªn giÊy ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, vµ cßn cÇn nhiÒu sù tham kh¶o nghiªn cøu cña c¸c nhµ nghiªn cøu chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc, nh­ng sù c¹nh tranh vµ nh÷ng th¸ch thøc ®Æt ra víi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc th× ®· vµ ®ang tån t¹i tõ khi ViÖt Nam thùc hiÖn më cöa vµo n¨m 1986. Mét sè doanh nghiÖp ®· lùa chän ph­¬ng thøc kinh doanh qua Internet, th«ng qua m¹ng th«ng tin toµn cÇu nµy ®Ó n©ng cao uy tÝn doanh nghiÖp, qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu s¶n phÈm, t×m kiÕm ®èi t¸c kinh doanh. Cã thÓ nãi r»ng, cho ®Õn nay ®· cã rÊt nhiÒu s¶n phÈm cña chóng ta t×m ®­îc chç ®øng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Chóng ta hoµn toµn cã quyÒn tin t­ëng vµo sù n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña ®éi ngò doanh nh©n ViÖt Nam h«m nay, nh÷ng ng­êi sÏ gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù thµnh c«ng cña §KKT trong t­¬ng lai. KÕt luËn M« h×nh §Æc khu kinh tÕ trªn thÕ giíi ®· cã lÞch sö ph¸t triÓn rÊt l©u ®êi. §Æc khu kinh tÕ ®­îc thµnh lËp kh«ng chØ v× lîi Ých cña b¶n th©n nã mµ cßn v× kÕ ho¹ch ph¸t triÓn chung cña ®Êt n­íc. KÕt qu¶ ®em l¹i tõ §Æc khu kinh tÕ theo vÕt dÇu loang sÏ t¸c ®éng ®Õn c¸c vïng xung quanh vµ ra toµn quèc. V× vËy, hÇu hÕt c¸c n­íc thµnh lËp §Æc khu kinh tÕ ®Òu coi ®©y lµ m« h×nh thÝ ®iÓm ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. ë Trung Quèc, §Æc khu kinh tÕ b¾t ®Çu ®­îc thµnh lËp tõ n¨m 1980 cña thÕ kû XX. MÆc dï ra ®êi trong hoµn c¶nh nÒn kinh tÕ gÆp nhiÒu khã kh¨n, nh­ng m« h×nh §Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc ®· thu ®­îc nhiÒu thµnh c«ng lín, ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc, ë c¸c §Æc khu kinh tÕ vÉn cßn tån t¹i nhiÒu nh­îc ®iÓm ch­a thÓ kh¾c phôc ®­îc. ViÖt Nam trong thêi kú më cöa hiÖn nay, ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, chóng ta hoµn toµn cã thÓ x©y dùng c¸c §Æc khu kinh tÕ. Song, sù kh¸c biÖt vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi khiÕn chóng ta kh«ng thÓ rËp khu«n m« h×nh §Æc khu kinh tÕ cña Trung Quèc, mµ ph¶i nghiªn cøu nh÷ng kinh nghiÖm cña hä ®Ó tõ ®ã t×m ra h­íng ®i cña riªng m×nh, x©y dùng mét m« h×nh §Æc khu kinh tÕ mang mµu s¾c ViÖt Nam. ._.