Mâu thuẫn biện chứng trong quá trình xây dựng kinh tế hàng hoá nhiều thành phần ở nước ta hiện nay

LêI Më §ÇU M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng cã trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: tù nhiªn, x· héi vµ t­ duy con ng­êi, ®Æc biÖt trong ho¹t ®éng kinh tÕ,ch¼n h¹n nh­ cung cÇu , tÝch luü vµ tiªu dïng, tÝnh kÕ ho¹ch ho¸ cña tõng xÝ nghiÖp, tõng c«ng ty vµ tÝnh tù ph¸t v« chÝnh phñ cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸….M©u thuÉn tån t¹i khi sù vËt xuÊt hiÖn ®Õn khi sù vËt kÕt thóc. Trong mçi sù vËt, m©u thuÉn h×nh thµnh kh«ng ph¶i chØ lµ mét mµ lµ nhiÒu m©u thuÉn, vµ sù vËt trong cïng mét lóc cã nhiÒu mÆt ®èi lËp th× m©u thuÉn này mÊt ®i th× m©u thuÉn kh¸c l¹i h×nh thµnh…. N­íc ta trong 20 n¨m ®æi míi ®· ph¸t sinh rÊt nhiÒu m©u thuÉn trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi; viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn Êy mang tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. §Ò tµi “M©u thuÉn biÖn chøng trong qu¸ tr×nh x©y dùng kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta hiÖn nay” Lµ c¸i nh×n tæng qu¸t vÒ nh÷ng m©u thuÉn c¬ b¶n ®ang tån t¹i vµ chi phèi nÒn kinh tÕ. TiÓu luËn gåm ba ch­¬ng: Ch­¬ng I : C¬ së cña ®Ò tµi Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng cña vÊn ®ª Ch­¬ng III: C¸c kiÕn nghÞ c¬ b¶n Ch­¬ng I: c¬ së cña ®Ò tµi I/ C¬ së lý luËn 1. Lý luËn vÒ m©u thuÉn a-mÆt ®èi lËp-tÝnh thèng nhÊt vµ ®Êu tranh: Trong phÐp biÖn chøng duy vËt kh¸i niÖm mÆt ®èi lËp lµ sù kh¸i qu¸t nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng khuynh h­íng ng­îc chiÒu nhau tån t¹i trong cïng mét sù vËt hiÖn t­îng, t¹o nªn sù vËt hiÖn t­îng ®ã. Do ®ã còng cÇn ph©n biÖt r»ng bÊt cø mËt ®èi lËp nµo còng t¹o nªn m©u thuÉn . Bëi v× trong c¸c sù vËt hiÖn t­îng cña thÕ giíi kh¸ch quan kh«ng ph¶i chØ tån t¹i hai mÆt ®èi lËp. MÆt lËp tån t¹i phæ biÕn vµ kh¸c quan trong tÊt c¶ c¸c sù vËt hiÖn t­îng vµ trong t­ duy cña con ng­êi. *Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp MÆt ®èi lËp tån t¹i trong tÊt c¶ c¸c sù vËt hiÖn t­îng trong sinh vËt cã ®ång ho¸- dÞ ho¸, trong kinh tÕ cã cung- cÇu… c¸c mÆt ®èi lËp tån t¹i thèng nhÊt trong cïng mét sù vËt hiÖn t­îng nh­ mét chØnh thÓ thèng nhÊt nh­ng lu«n cã khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau, bµi trõ, phñ ®Þnh vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau khi cã hai mÆt ®èi lËp nh­ vËy míi gäi lµ hai mÆt ®èi lËp. Sù "thèng nhÊt" cña hai mÆt ®èi lËp ®­îc hiÓu víi ý nghÜa kh«ng ph¶i chung ®øng c¹nh nhau mµ n­¬ng tùa vµo nhau, t¹o ra sù phï hîp c©n b»ng nh­ liªn hÖ phô thuéc, quy ®Þnh vµ rµng buéc lÉn nhau. MÆt ®èi lËp nµy lÊy mÆt ®èi lËp kia lµm tiÒn ®Ò cho sù tån t¹i cña m×nh vµ ng­îc l¹i. NÕu thiÕu mét trong hai mÆt ®èi lËp chÝnh t¹o thµnh sù vËt th× nhÊt ®Þnh kh«ng cã sù tån t¹i cña sù vËt. Bëi vËy sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cho sù tån t¹i cña bÊt kú sù vËt nµo. VÝ dô: Cung-cÇu lµ hai mÆt ®èi lËp t¹o nªn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng, hai mÆt ®èi lËp nµy tån t¹i phñ ®Þnh lÉn nhau. Nh­ng nÕu thÞ tr­êng biÕn ®éng lµm cho cÇu mét lo¹i hµng ho¸ gi¶m, hoÆc bÞ triÖt tiªu th× lóc Êy cung cña lo¹i hµng ho¸ Êy còng gi¶m theo hoÆc kh«ng tån t¹i n÷a lóc nµy thÞ tr­êng hµng ho¸ ®ã còng xÏ mÊt ®i. Bëi vËy sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña bÊt kú sù tån t¹i nµo. Sù thèng nhÊt ®­îc thÓ hiÖn: + c¸c mÆt ®èi lËp quy ®Þnh lÉn nhau, sù ph¸t triÓn cña mÆt nµy dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn cña mÆt kia, nÕu mét trong hai mÆt ®èi lËp biÕn mÊt th× mÆt cßn l¹i còng sÏ biÕn mÊt. VÝ dô: Lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn kÐo theo sù ph¸t triÓn cña quan hÖ s¶n xuÊt; ®ång ho¸ t¨ng th× dÞ ho¸ còng t¨ng. + C¸c mÆt ®èi lËp cã nh÷ng ®iÓm t­¬ng ®ång trªn mét sè ph­¬ng diÖn bëi v× chóng tån t¹i kh«ng t¸ch têi nhau. Víi ý nghÜa ®ã “sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp bao gåm c¶ sù “®ång nhÊt” gi÷a chóng, vµ ®©y lµ lý do t¹i sao c¸c mÆt ®èi lËp cã sù chuyÓn ho¸ lÉn nhau. + c¸c mÆt ®èi lËp cã t¸c ®éng c©n b»ng: c¸c mÆt ®èi lËp tån t¹i vµ cã t¸c ®éng c©n b»ng trong mçi sù vËt hiÖn t­îng chÝnh sù t¸c ®éng nµy ®· lµm cho sù vËt hiÖn t­îng gi÷ ®­îc sù æn ®Þnh trong mét kho¶ng thêi gian, kh«ng gian x¸c ®Þnh. *Sù ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp: C¸c mÆt ®èi lËp kh«ng chØ thèng nhÊt mµ cßn ®Êu tranh víi nhau.§Êu tranh gi÷a chóng lµ sù t¸c ®éng qua l¹i theo xu h­íng bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau. H×nh thøc ®Êu tranh hÕt søc phong phó vµ ®a d¹ng phô thuéc vµo tÝnh chÊt, mèi quan hÖ qua l¹i gi­· c¸c mËt ®èi lËp . Sù thèng nhÊt gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp kh«ng t¸ch rêi khái sù chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. Bëi v× c¸c mÆt ®èi lËp cïng tån t¹i trong mét sù vËt nh­ng kh«ng n»m yªn mµ ®iÒu chØnh chuyÓn ho¸ lÉn nhau t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn cho b¶n th©n sù vËt. b-M©u thuÉn Theo quan niÖm ®êi th­êng m©u thuÉn lµ nh÷ng g× ®èi lËp nhau lo¹i trõ lÉn nhau. Theo quan niÖm cña triÕt häc duy vËt biÖn chøng th× c¸c mÆt ®èi lËp n»m trong sù qua l¹i t¸c ®éng lÉn nhau t¹o ra m©u thuÉn biÖn chøng,trong thÕ giíi hiÖn thùc bÊt kú mÆt ®èi lËp nµo còng chøa ®ùng trong b¶n th©n nã nh÷ng mÆt nh÷ng thuéc tÝnh cã khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau. Sù ®Êu tranh gi÷a chuyÓn ho¸ gi÷a chóng t¹o thµnh m©u thuÉn, nã lµ hiÖn t­îng kh¸ch quan vµ phæ biÕn cña thÕ giíi. M©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt sù vËt cò mÊt ®i sù vËt míi h×nh thµnh. Sù vËt míi l¹i n¶y sinh ra c¸c m©u thuÉn th­êng xuyªn biÕn ®æi kh«ng ngõng. V× vËy m©u thuÉn lµ nguån gèc ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn. 2- Lý luËn vÒ c¬ chÕ thÞ tr­êng: a- §Þnh nghÜa vÒ c¬ chÕ thÞ tr­êng: Kinh tÕ hµng ho¸ lµ mét kiÓu tæ chøc kinh tÕ- x· héi mµ trong ®ã s¶n phÈm s¶n xuÊt ra lµ ®Ó trao ®æi vµ b¸n trªn thÞ tr­êng. Môc ®Ých cña s¶n xuÊt trong kinh tÕ hµng ho¸ kh«ng ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu trùc tiÕp cña ng­êi s¶n suÊt mµ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng. Khi kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao mµ toµn bé c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ ®Çu ra cña s¶n xuÊt ®Òu th«ng qua thÞ tr­êng th× lóc Êy kinh tÕ thÞ tr­êng xuÊt hiÖn. D­íi gi¸c ®é triÕt häc kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc t¹o nªn gi÷a hai mÆt ®èi lËp lµ cung vµ cÇu. Hai mÆt ®èi nµy víi nhau t¹o ra sù ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh tÕ thÞ tr­êng trong mçi mét lo¹i h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c nhau th× kh¸c nhau. ë n­íc ta cã kh¸i niÖm kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, nã ®­îc ®Þnh nghÜa lµ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cã thÓ nãi : kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn lµ néi dung c¬ b¶n t¹o nªn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam. Cßn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ yÕu tèh×nh thøc chØ c¸c tån t¹i vµ ph¸t triÓn, nh÷ng mèi liªn hÖ bÒn v÷ng gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. b-Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: +C¸c chñ thÓ cã tÝnh ®éc lËp vµ quyÒn tù do kinh doanh: - Gi¸ c¶ cña hµng ho¸ do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh vµ hÖ thèng thÞ tr­êng ®­îc ph¸t triÓn ®Çy ®ñ. --- NÒn kinh tÕ vËn ®éng theo quy luËt vèn cã cña thÞ tr­êng. - NÒn kinh tÕ cã sù ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc. c- TÝnh kh¸ch quan: Kinh tÕ thÞ tr­êng tån t¹i vµ ph¸t triÓn lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan bëi trong thêi ®¹i ngµy nay lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi ®· ph¸t triÓn ®Õn ®Ønh cao hiÖn ®¹i vµ n¨ng ®éng, sù ph¸t triÓn Êy tÊt yÕu sÏ kÐo theo sù ph¸t triÓn cña quan hÖ s¶n xuÊt míi vµ chØ cã kinh tÕ thÞ tr­êng míi lµ h×nh th¸i kinh tÕ phï hîp víi quan hÖ s¶n xuÊt míi hiÖn ®¹i ®ang dÇn h×nh thµnh. 3/ Kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn: - §Þnh nghÜa thµnh phÇn kinh tÕ: Lµ khu vùc kinh tÕ, kiÓu quan hÖ kinh tÕ dùa trªn mét h×nh thøc së h÷u nhÊt ®Þnh vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng tån t¹i biÖt lËp, mµ cã liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau, t¸c ®éng lÉn nhau t¹o thµnh c¬ cÊu kinh tÕ thèng nhÊt bao gåm nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. - C¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi lµ tæng thÓ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng tån t¹i trong m«i tr­êng hîp t¸c vµ c¹nh tranh. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam cã 5 thµnh phÇn kinh tÕ a/kinh tÕ nhµ n­íc: Lµ thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é së h÷u c«ng céng vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. Kinh tÕ Nhµ n­íc bao gåm c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc, c¸c quü dù tr÷ quèc gia, c¸c quü b¶o hiÓm Nhµ n­íc vµ c¸c tµi s¶n thuéc së h÷u Nhµ n­íc cã thÓ ®­a vµo vßng chu chuyÓn kinh tÕ. - Kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Lµ lùc l­îng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô ®Ó Nhµ n­íc ®Þnh h­íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ v×: + Nã n¾m nh÷ng ngµnh, nh÷ng c¬ së kinh tÕ then chèt nh­: c«ng nghiÖp n¨ng l­îng, khai kho¸ng, luyÖn kim, c«ng nghiÖp chÕ biÕn, c«ng nghiÖp nhÑ, giao th«ng vËn t¶i, ng©n hµng, tµi chÝnh, b­u ®iÖn… ®Ó ®¶m b¶o c©n ®èi chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ lµ c¬ së ®Ó ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. + §­îc Nhµ n­íc trùc tiÕp qu¶n lý vµ gióp ®ì ph¸t triÓn. + Xu h­íng vËn ®éng cña nã ngµy cµng ®­îc më réng vµ ph¸t triÓn, tiÕn tíi thèng trÞ trong nÒn kinh tÕ. b/kinh tÕ tËp thÓ TPKTTT dùa trªn së h÷u tËp thÓ vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, do nh÷ng ng­êi lao ®éng tù nguyÖn gãp vèn vµo ®Ó lµm ¨n tËp thÓ d­íi nhiÒu h×nh thøc mµ ®iÓn h×nh lµ c¸c hîp t¸c x· . H×nh thøc quan träng cña kinh tÕ tËp thÓ lµ hîp t¸c x· . Kinh tÕ hîp t¸c x· lµ nh÷ng h×nh thøc liªn kÕt kinh tÕ cã ph¸p nh©n, tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c, cã tæ chøc chÆt chÏ vµ ®iÒu lÖ ho¹t ®éng râ rµng. Kinh tÕ HTX ®­îc ph¸t triÓn d­íi nhiÒu h×nh thøc ®a d¹ng tõ thÊp ®Õn cao, tõ nhãm tæ ®Õn HTX theo nguyªn t¾c tù nguyÖn, b×nh ®¼ng cïng cã lîi. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi kinh tÕ HTX cã nh÷ng biÕn ®æi c¨n b¶n: Hé n«ng d©n ®­îc coi lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ , ruéng ®Êt ®­îc giao sö dông l©u dµi. Thùc tÕ xuÊt hiÖn nh÷ng h×nh thøc hîp t¸c x· gi¶n ®¬n, tõng kh©u nh­ hîp t¸c x· cæ phÇn, hîp t¸c x· dÞch vô ®Çu vµo, ®Çu ra phôc vô cho kinh tÕ hé vµ kinh tÕ trang tr¹i ph¸t triÓn. c/kinh tÕ t­ nh©n TPKTTBTN dùa trªn së h÷u t­ nh©n t­ b¶n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt vµ bãc lét lao ®éng lµm thuª, ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh vèn Ýt, l·i cao. Nã lµ nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ mµ vèn do mét hoÆc mét sè nhµ t­ b¶n trong vµ ngoµi n­íc ®Çu t­ ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh vµ dÞch vô. Tæ chøc d­íi h×nh thøc doanh nghiÖp t­ nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn.. . d/kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc: Là sản phẩm của sự can thiệp của nhà nước và hoạt động của c¸c TPKTTBNN Tổ chức, đơn vị kinh tế tư bản trong và ngoài nước. Trong thµnh phÇn kinh tÕ nµy Nhµ n­íc chiÕm cæ phÇn chi phèi ( trªn 50%) e/kinh tÕ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi Nã bao gồm phần vốn của nước ngoài vào c¸c cơ sở sản xuất kinh doanh của nước ta. Doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài , doanh nghiệp liªn doanh giữa VN với nước ngoài. II- Cë së thùc tÕ: 1/Tr­íc ®æi míi: ViÖt Nam ®· ¸p dông c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, bao cÊp theo m« h×nh cña Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u. Trong m« h×nh nµy së h÷u t­ nh©n vµ c¸ nh©n bÞ xem nhÑ, nÆng vÒ môc tiªu ph¸t triÓn quan hÖ s¶n xuÊt, x¸c ®Þnh nÒn kinh tÕ hÇu nh­ khÐp kÝn, kh«ng chó träng ph¸t triÓn quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ vµ c¸c yÕu tè thÞ tr­êng trong nÒn kinh tÕ. Tuy m« h×nh kinh tÕ nµy kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÒn thùc tiÔn míi khi ®· chuyÓn sang kiÕn thiÕt ®Êt n­íc trong thêi b×nh nh­ng duy tr× qu¸ l©u trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®iÒu ®ã khiÕn cho nÒn kinh tÕ l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng nghiªm träng. Thùc tÕ nµy ®ßi hái §¶ng ta ph¶i t×m ra mét m« h×nh kinh tÕ míi phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Êt n­íc. 2/Trong thêi kú ®æi míi: T­ duy vÒ kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· tr¶i qua mét qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. NÕu ë §¹i héi VI, §¶ng ta míi kh¼ng ®Þnh sù cÇn thiÕt ph¶i sö dông quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ d­íi chñ nghÜa x· héi th× ®Õn §¹i héi VII vµ VIII §¶ng kh¼ng ®Þnh c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa…§¹i héi §¶ng IX tiÕp tôc ®¸nh dÊu thªm mét b­íc ph¸t triÓn míi trong lý luËn cña §¶ng ta, ®· x¸c ®Þnh: “Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ m« h×nh kinh tÕ tæng qu¸t” trong thêi kú qu¸ ®é ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë ViÖt Nam. NghÞ quyÕt sè 21- NQ/ T¦ vÒ tiÕp tôc hoµn thiÖn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa do héi nghÞ lÇn thø 6 "Môc tiªu hµng ®Çu trong viÖc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc tãm t¾t thµnh 3 ®iÓm: Gi¶i phãng søc s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi, c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n. Môc tiªu còng chÝnh ®· thÓ hiÖn nhÊt qu¸n tõ héi nghÞ Trung ­¬ng lÇn thø VI khiÕn §¶ng ta ph¶i ban hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch ®Ó khuyÕn khÝch s¶n xuÊt "bung ra" vµ cho ®Õn nay, trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn 5 thµnh phÇn kinh tÕ chóng ta vÉn thÊy cÇn thiÕt thùc sù l­u ý ®Õn c¸c thµnh phÇn mµ tr­íc ®©y gäi lµ phi XHCN, lµ ®èi t­îng ph¶i c¶i t¹o ngay khi b­íc vµo thêi kú x©y dùng CNXH. Ch¼ng h¹n nh­ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c¸c nhµ kinh doanh t­ nh©n yªn t©m ®Çu t­ l©u dµi, mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc b×nh ®¼ng, vay vèn s¶n xuÊt, b¶o vÖ quyÒn së h÷u vµ hîp ph¸p cña c¸c nhµ t­ b¶n, ¸p dông phæ biÕn vµ ph¸t triÓn ®a d¹ng c¸c h×nh thøc kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc" Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò I/ C¸c m©u thuÉn c¬ b¶n trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë N­íc ta Trong nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay ®ang tån t¹i rÊt nhiªu m©u thuÉn, song do tÝnh nhá hÑp cña ®Ò tµi kh«ng thÓ nghiªn cøu hÕt toµn bé c¸c m©u thuÉn ®ang tån t¹i trong néi bé nÒn kinh tÕ v× vËy ®Ò tµi chØ xin nghiªn cøu mét sè m©u thuÉn ®iÓn h×nh : 1,M©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ C¸c thµnh phÇn kinh tÕ tån t¹i trong mét thÓ thèng nhÊt lµ nÒn kinh tÕ quèc d©n, song mçi thµnh phÇn kinh tÕ l¹i cã quan hÖ riªng vÒ së h÷u t­ liÖu s¶n xuÊt. ChÝnh v× vËy mçi thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi c¸c quy luËt kinh tÕ chung cßn cã c¸c quy luËt kinh tÕ ®Æc thï riªng chi phèi sù ho¹t ®éng ph¸t triÓn. Mçi thµnh phÇn kinh tÕ l¹i xÏ mang b¶n chÊt kh¸c nhau cã lîi Ých kinh tÕ kh¸c nhau thËm chÝ ®èi lËp nhau. M©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÒ thùc chÊt lµ m©u thuÉn vÒ lîi Ých kinh tÕ cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ. VI.Lenin cho r»ng: lîi Ých cña giai cÊp nµy hay giai cÊp kia ®­îc x¸c ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan theo vai trß cña hä trong hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt. Bëi v× lîi Ých kinh tÕ lµ biÓu hiÖn cña quan hÖ s¶n xuÊt vµ ®­îc quy ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan bëi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. ë N­íc ta hiÖn nay m©u thuÉn chñ yÕu gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ lµ: " M©u thuÉn gi÷a lîi Ých x· héi víi lîi Ých c¸ nh©n" 2/M©u thuÉn gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc, th× vÊn ®Ò lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p. xÐt trªn ph­¬ng diÖn triÕt häc, th× lùc l­îng s¶n xuÊt lµ néi dung, cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ h×nh thøc, lùc l­îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè ®éng, lu«n lu«n thay ®æi, vµ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt. Khi lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh th× quan hÖ s¶n xuÊt lóc nµy tá ra kh«ng cßn phï hîp n÷a vµ trë thµnh yÕu tè k×m h·m. §Ó më ®­êng cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn th× cÇn thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt cò b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp víi lùc l­îng s¶n xuÊt. Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau, nã lµ th­íc ®o ®Ó ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia. ë ViÖt Nam, mÆc dï nhµ n­íc ®· cã rÊt nhiÒu chÝnh s¸ch ®Ó c©n ®èi sao cho LLSX – QHSX ph¸t triÓn song song ®ång bé. Nh­ng thùc tÕ cho thÊy, khi b¾t tay vµo x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× LLSX lu«n tá ra m©u thuÉn víi QHSX. TÝnh c¹nh tranh vµ n¨ng ®éng lµ mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, th× ng­îc l¹i chóng ta l¹i chËm th¸o gì c¸c v­íng m¾c vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó t¹o ®éng lùc vµ ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp nhµ n­íc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, ph¸t huy vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. ViÖc thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc cßn lµm chËm. Ch­a quan t©m tæng kÕt thùc tiÔn, kÞp thêi chØ ra ph­¬ng h­íng, biÖn ph¸p ®æi míi kinh tÕ hîp t¸c, ®Ó hîp t¸c x· nhiÒu n¬i tan r· hoÆc chØ cßn lµ h×nh thøc, c¶n trë s¶n xuÊt ph¸t triÓn, ch­a kÞp thêi ®óc kÕt kinh nghiªm, gióp ®ì c¸c h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c míi ph¸t triÓn. Ch­a gi¶i quyÕt tèt mét sè chÝnh s¸ch ®Ó khuyÕn khÝch kinh tÕ t­ nh©n ph¸t huy tiÒm n¨ng, ®ång thêi ch­a qu¶n lý tèt thµnh phÇn kinh tÕ nµy. Qu¶n lý kinh tÕ hîp t¸c liªn doanh víi n­íc ngoµi cßn nhiÒu s¬ hë. Kinh tÕ vÜ m« cßn nh÷ng yÕu tè thiÕu v÷ng ch¾c. C«ng t¸c tµi chÝnh, ng©n hµng, gi¸ c¶, kÕ ho¹ch ho¸, qui ho¹ch x©y dùng, qu¶n lý ®Êt ®ai cßn yÕu kÐm, thñ tôc ®æi míi hµnh chÝnh chËm. Th­¬ng nghiÖp nhµ n­íc bá trèng mét sè trËn ®Þa quan träng, ch­a ph¸t huy tèt vai trß chñ ®¹o trªn thÞ tr­êng. Qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu cßn nhiÒu s¬ hë, tiªu cùc, mét sè tr­êng hîp g©y ra t¸c ®éng xÊu víi s¶n xuÊt. ChÕ ®é ph©n phèi thu nhËp cßn bÊt hîp lý, béi chi ng©n s¸ch vµ nhËp siªu cßn lín ... §ã lµ mét sè h¹n chÕ cña QHSX k×m h·m LLSX ph¸t triÓn vµ ®iÒu ®ã lµm cho qu¸ tr×nh x©y dùng ®Êt n­íc cña ta gÆp nhiÒu khã kh¨n. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc ®èi víi chóng ta hiÖn nay ®ã lµ viÖc lµm, t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp lµ mét biÓu hiÖn râ rµng ®Ó chøng tá ®­îc r»ng gi÷a LLSX – QHSX cã sù mÊt c©n ®èi. Khi QHSX phï hîp, nã kh«ng nh÷ng gi¶i phãng ®­îc søc s¶n xuÊt mµ cßn t¹o tiÒn ®Ò ®Ó thóc ®Èy b­íc ph¸t triÓn cña LLSX. V× vËy vÊn ®Ò ®Æt ra cÇn ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó gi¶i quyÕt ®­îc m©u thuÉn nµy? CÇn ®æi míi vµ hoµn thiÖn khung ph¸p lý, th¸o gì mäi trë ng¹i vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ thñ tôc hµnh chÝnh ®Ó huy ®éng tèi ®a mäi nguån lùc, t¹o søc bËt míi cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ víi c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau. Mäi doanh nghiÖp, mäi c«ng d©n ®­îc ®Çu t­ kinh doanh theo h×nh thøc do luËt ®Þnh vµ ®­îc ph¸p luËt b¶o vÖ. Mäi tæ chøc kinh doanh theo c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau hoÆc ®an xen hçn hîp ®Òu ®­îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn l©u dµi, hîp t¸c, c¹nh tranh b×nh ®¼ng vµ lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Ph¸t triÓn m¹nh c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa, tõng b­íc h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh. TiÕp tôc ®æi míi vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ n­íc ®Ó thøc hiÖn tèt vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ. Ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc trong nh÷ng s¶n xuÊt vµ dÞch vô quan träng: X©y dùng c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc ®ñ m¹nh ®Ó lµm nßng cèt trong nh÷ng tËp ®oµn kinh tÕ lín, cã n¨ng lùc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, ph©n biÖt quyÒn cña chñ së h÷u vµ quyÒn kinh doanh cña doanh nghiÖp. ChuyÓn c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc kinh doanh sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h­ò h¹n hoÆc c«ng ty cæ phÇn. B¶o ®¶m quyÒn tù chñ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm ®Çy ®ñ trong s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, c¹nh tranh b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt,xo¸ bá bao cÊp cña nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp. Thùc hiÖn chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ nh÷ng doanh nghiÖp mµ nhµ n­íc kh«ng n¾m gi÷ 100% vèn ®Ó huy ®éng thªm vèn, t¹o ®éng lùc vµ c¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng thóc ®Èy doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶. Ph¸t triÓn kinh tÕ tËp thÓ víi c¸c h×nh thøc hîp t¸c ®a d¹ng, ph¸t triÓn hîp t¸c x· kinh doanh tæng hîp ®a ngµnh hoÆc chuyªn ngµnh ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch vô, t¹o ®iÒu kiÖn më réng qui m« s¶n xuÊt, kinh doanh phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng H×nh thµnh ®ång bé vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn, hoµn thiÖn c¸c lo¹i thÞ tr­êng ®i ®«i víi viÖc x©y dùng khu«n khæ ph¸p lý thÓ chÕ, ®Ó thÞ tr­êng ho¹t ®éng n¨ng ®éng, cã hiÖu qu¶. cã trËt tù, kØ c­¬ng trong m«i tr­êng c¹nh tranh l¹nh m¹nh, c«ng khai minh b¹ch, h¹n chÕ vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn kinh doanh. Ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn vµ tiÒn tÖ, tæ chøc vµ vËn hµnh an toµn, hiÖu qu¶ thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng b¶o hiÓm, H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, thÞ tr­êng lao ®éng. T¹o ®iÒu kiÖn c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi d©n, tõ ®ã n©ng cao ®êi sèng x· héi. Vµ ®iÒu cuèi cïng lµ viÖc ®æi míi chÕ ®é së h÷u, ®ã lµ mÊu chèt quan träng nhÊt trong viÖc c©n b»ng mèi quan hÖ gi÷a LLSX vµ QHSX. HiÖn nay ë n­íc ta, mét sè h×nh thøc së h÷u ®· ®­îc h×nh thµnh, mét sè h×nh thøc kh¸c ®ang ®­îc kh«i phôc hoÆc míi b¾t ®Çu h×nh thµnh. ChÕ ®é nhiÒu h×nh thøc së h÷u trong nÒn kinh tÕ lµ hoµn toµn cã c¬ së kh¸ch quan. §ã lµ nh÷ng thay ®æi diÔn ra trong suèt qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Tr×nh ®é ph¸t triÓn LLSX vµ x· héi ho¸ s¶n xuÊt trong c¸c khu vùc kinh tÕ quèc d©n kh«ng gièng nhau. Cã nh÷ng kho¶ng c¸ch ®¸ng kÓ trong ph¸t triÓn kü thuËt ë c¸c xÝ nghiÖp, c¸c ngµnh, c¸c vïng kh¸c nhau. ChÝnh v× vËy mµ cÇn ®iÒu chØnh l¹i c¬ cÊu QHSH. Trong viÖc ®æi míi c¸c quan hÖ së h÷u, x¸c lËp nhiÒu h×nh thøc së h÷u, cÇn ph¶i xem xÐt, ®¸nh gi¸ ®óng, t¨ng c­êng vai trß chñ ®¹o cña c¸c h×nh thøc së h÷u thÞ tr­êng theo ®­êng lèi cña nhµ n­íc, b»ng c¸ch c¶i tæ khu vùc nµy: nh÷ng xÝ nghiÖp nµo cÇn ®­îc duy tr×, nh÷ng xÝ nghiÖp nµo cÇn ®­îc gi¶i thÓ vµ viÖc gi¶i thÓ ®ã ra sao, lµ nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p. ChÝnh v× thÕ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cµng ®ßi hái ph¶i cã sù ®iÒu hµnh hîp lý cña Nhµ n­íc. 3/ M©u thuÉn gi÷a sù ph¸t triÓn nhanh cña c¸c ngµnh nghÒ kinh tÕ víi m«i tr­êng tù nhiªn NÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®· lµm cho m«i tr­êng ngµy cµng « nhiÔm. Trong suèt nh÷ng n¨m qua, con ng­êi ®· th­êng xuyªn t¸c ®éng trùc tiÕp tíi thiªn nhiªn vµ c¶i biÕn m«i tr­êng sèng. Con ng­êi ®· khai th¸c than ®¸, s¾t, vµ c¸c kim lo¹i kh¸c, n¾n dßng s«ng, ®µo kªnh, b¹t nói, x©y dùng c¸c tr¹m thuû ®iÖn víi c¸c hå chøa n­íc nh©n t¹o… nh÷ng ho¹t ®éng ®ã ®· ¶nh h­ëng tíi khÝ hËu, tõ ®ã t¸c ®éng m¹nh tíi sinh quyÓn. Tr­íc ®©y, ë n­íc ta cã 3/4 diÖn tÝch ®Êt ®ai lµ rõng, nay chØ cßn 1/4 lµ rõng. NhiÒu lo¹i gç quý nh­ gô, l¸t hoa, gi¸ng h­¬ng, sÕn, t¸u… ®· bÞ khai th¸c ®Õn møc gÇn nh­ c¹n kiÖt. Rõng bÞ triÖt h¹ nhiÒu lµm cho l­îng «xi trong kh«ng khÝ vµ l­îng chÊt h÷u c¬ s¶n sinh bÞ gi¶m sót râ rÖt. L­îng n­íc dù tr÷ do rõng gi÷ l¹i ngµy cµng Ýt dÇn, lµm cho qu¸ tr×nh sa m¹c ho¸ vµ th¶o nguyªn ho¸ cµng t¨ng nhanh. Qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ nhanh lµm cho diÖn tÝch ®Êt trång ngµy cµng bÞ thu hÑp. Sù ph©n phèi n­íc ngät cho ng­êi vµ cho vËt nu«i, c©y trång còng bÞ h¹n chÕ. TiÕn bé khoa häc kÜ thuËt ®­îc øng dông tÝch cùc vµo s¶n xuÊt ®· kÐo theo sù nhiÔm bÈn cña tÊt c¶ c¸c quyÓn. C¸c chÊt th¶i cña nhµ m¸y lµm cho c¸c hå ao, s«ng ngßi, cöa biÓn, c¶ng vµ biÓn c¶ bÞ nhiÔm bÈn ngµy cµng nhiÒu. C¸c tÇu biÓn ®· th¶i ra biÓn vµ ®¹i d­¬ng nhiÒu chÊt th¶i ®éc h¹i, lµm chÕt nhiÒu sinh vËt næi vµ nh÷ng sinh vËt kh¸c ¨n sinh vËt næi còng chÕt theo… Nh÷ng khÝ th¶i cña c¸c nhµ m¸y khi vµo trong khÝ quyÓn ®· lµm t¨ng l­îng khÝ CO vµ CO2 trong kh«ng khÝ g©y hiÖn t­îng hiÖu øng nhµ kÝnh, g©y thñng tÇng «z«n, lµm cho tr¸i ®Êt nãng lªn dÉn ®Õn b¨ng ë hai cùc Tr¸i §Êt tan ra, v× vËy n­íc biÓn sÏ d©ng lªn vµ nhÊn ch×m ®Êt liÒn. Sù « nhiÔm bÇu khÝ quyÓn lµm cho tr¸i ®Êt ngµy cµng nãng lªn dÉn ®Õn sù thay ®æi thêi tiÕt, khÝ hËu ë ViÖt Nam còng nh­ ë c¸c khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi. GÇn ®©y hiÖn t­îng sãng thÇn ®· g©y thiÖt h¹i nÆng nÒ vÒ ng­êi vµ cña cho c¸c n­íc ë khu vùc Nam ¸ vµ §«ng Nam ë n­íc ta, tuy kh«ng n»m trong khu vùc ¶nh h­ëng cña sãng thÇn nh­ng víi thêi tiÕt kh« vµ nhiÖt ®é cao ®· g©y ra hµng lo¹t c¸c vô ch¸y rõng ë S¬n La vµ h¹n h¸n ë T©y Nguyªn, Ninh ThuËn, B×nh ThuËn… Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× nã ®· kÐo theo hµng lo¹t c¸c nh©n tè g©y ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng sinh th¸i. §©y lµ vÊn ®Ò quan träng ®­îc ®Æt ra kh«ng chØ ë ViÖt Nam mµ c¶ trªn toµn thÕ giíi. Nã ®ßi hái cÇn ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt triÖt ®Ó nÕu kh«ng m«i tr­êng bÞ ph¸ huû lµ con ng­êi sÏ tù huû ho¹i m«i tr­êng sèng cña chÝnh b¶n th©n m×nh. Sù ph¸t triÓn cña mçi quèc gia chØ cã thÓ bÒn v÷ng khi m«i tr­êng sèng vµ thiªn nhiªn ®­îc b¶o vÖ tèt, duy tr× ®­îc mèi c©n b»ng sinh th¸I, tr¸nh bÞ « nhiÔm vµ biÕt c¸ch khai th¸c, sö dông, phôc håi mét c¸ch hîp lý nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. 4/TÝnh tù ph¸t vµ tÝnh tù gi¸c lµ hai mÆt ®èi lËp trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ . NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nhá lµ phæ biÕn, bëi thÞ tr­êng hµng ho¸ lu«n lu«n biÕn ®éng, ®ßi hái ph¶i cã sù thay ®æi nhanh chãng vÒ mÉu m· còng nh­ chÊt l­îng s¶n phÈm ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng tiªu dïng. §èi víi ®Êt n­íc ta trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ nh­ vËy th× tÊt nhiªn ch­a thÓ tho¸t khái tÝnh tù ph¸t TBCN. Ngay c¶ viÖc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng còng kh«ng ph¶i lµ sù ph¸t triÓn tù ph¸t, mµ lµ kÕt qu¶ cña sù nhËn thøc vµ vËn dông mét c¸ch tù gi¸c xu h­íng vµ quy luËt kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn x· héi trong thêi ®¹i ngµy nay. Nh­ vËy, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, tån t¹i sù ®Êu tranh gi÷a hai mÆt ®èi lËp ®ã lµ tÝnh tù ph¸t vµ tÝnh tù gi¸c. Chóng ta thõa nhËn r»ng, trong hoµn c¶nh ®Êt n­íc ta hiÖn nay th× tÝnh tù ph¸t vÉn cßn lµ c¸i cÇn thiÕt vµ kh«ng tr¸nh khái trong viÖc ®iÒu chØnh c¸c mèi quan hÖ gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, trong vÊn ®Ò gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n vÒ viÖc lµm, trong l­u th«ng hµng ho¸... Tuy nhiªn, nÕu ®Ó nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn chñ yÕu dùa trªn tÝnh tù ph¸t th× kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc môc tiªu cña CNXH. Cßn ho¹t ®éng tù gi¸c lµ ho¹t ®éng dùa trªn sù nhËn thøc ®óng ®¾n xu thÕ tÊt yÕu vµ quy luËt kh¸ch quan cña ®êi sèng x· héi, nh­ng nÕu cã sai lÇm trong nhËn thøc vµ nhÊt lµ sai lÇm trªn b×nh diÖn quèc gia th×, th× hËu qu¶ cña nã thËt kh«n l­êng. Trong ho¹t ®éng kinh tÕ còng vËy, nÕu nhËn thøc sai vÒ quan ®iÓm, ®­êng lèi ph¸t triÓn, th× rÊt dÔ r¬i vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n, thÊt tho¸t tµi s¶n quèc gia... ViÖc gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a tÝnh tù gi¸c vµ tÝnh tù ph¸t trong ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi lµ hÕt søc khã kh¨n vµ phøc t¹p. Kh«ng thÓ mét lóc cã thÓ xo¸ bá hoµn toµn tÝnh tù ph¸t, biÕn mäi ho¹t ®éng cña con ng­êithµnh ho¹t ®éng tù gi¸c. Ph¶i ph¸t huy ngµy cµng cao tÝnh tù gi¸c trªn c¬ së n©ng cao n¨ng lùc nhËn thøc khoa häc còng nh­ n¨ng lùc tæ chøc, qu¶n lý phèi hîp ho¹t ®éng trªn b×nh diÖn x· héi, h¹n chÕ dÇn tÝnh tù ph¸t trong mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng cña con ng­êi. II.T¸c dông cña c¸c m©u thuÉn trong ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ: 1. Thóc ®Èy c¹nh tranh trong néi bé nÒn kinh tÕ. Khi mu©u thuÉn vÒ lîi Ých kinh tÕ ®­îc ®¶y cao nã xÏ thóc ®Èy sù c¹nh tranh ph¸t triÓn. Nhµ kinh tÕ ph¶i lùa chän ®Çu t­ vµo ®©u, ®Çu t­ nh­ thÕ nµo,s¶n xuÊt sao cho tiÕt kiÖm nguyªn vËt liÖu, nh»m gi¶m gi¸ thµnh ®Ó ®¹t ®­îc lîi nhuËn tèi ®a trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh.ChÝnh nhê vËy mµ møc ph©n phèi vèn ®Çu t­ ,lao ®éng, ®­îc c©n b»ng.Sù canh tranh trong néi ngµnh, nÒn kinh tÕ ®· ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸; hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. 2. X¸c lËp h×nh thøc ph©n phèi míi: ph©n phèi theo lao ®éng N­íc ta cã nhiÒu lo¹i h×mh së h÷u kh¸c nhau, nhiÒu ph­¬ng thøc s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau; do ®ã, kh¸c nhau vÒ thu nhËp. V× vËy, n­íc ta cã ®a d¹ng c¸c h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp kh¸c nhau. §Ó ®¶m b¶o sù thèng nhÊt, æn ®Þnh trong nÒn kinh tÕ §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X ®· nªu râ: thùc hiÖn chÕ ®é ph©n phèi chñ yÕu theo kÕt qña lao ®éng, hiÖu qu¶ kinh tÕ, ®ång thêi theo møc ®ãng gãp vèn cïng c¸c nguån lùc kh¸c vµ th«ng qua phóc lîi x· héi( §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, v¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X. NXB chÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 2006, tr 26) §¶ng ta võa thõa nhËn tÝnh ®a d¹ng vÒ c¸c h×nh thøc ph©n phèi, tøc lµ thõa nhËn m©u thuÉn gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ víi nhau vµ m©u thuÉn gi÷a LLSX vµ QHSX trong nÒn kinh tÕ, l¹i võa x¸c lËp h×nh thøc ph©n phèi míi “ ph©n phèi theo lao ®éng” nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn trªn mét c¸ch triÖt ®Ó Ph©n phèi theo lao ®éng lµ h×nh thøc ph©n phèi thu nhËp c¨n cø vµo sè l­îng vµ chÊt l­îng lao ®éng cña tõng ng­êi ®ãng gãp cho x· héi. §©y lµ h×nh thøc ph©n phèi c«ng b»ng, hîp lý so víi c¸c h×nh thøc ph©n phèi kh¸c trong lÞch sö. C¬ së cña sù c«ng b»ng x· héi cña sù ph©n phèi, ®ã lµ sù b×nh ®¼ng trong quan hÖ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. 3. §Èy m¹nh sù ph¸t triÓn cña quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt: Víi sù ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña khoa häc kÜ thuËt ®ßi hái ng­êi lao ®éng cã tr×nh ®é kÜ thuËt ngµy cµng cao, tr×nh ®é nghiÖp vô chuyªn nghiÖp. Thªm vµo ®ã còng ®ßi hái sù qu¶n lý hîp lý, bµi b¶n ®Ó hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ®­îc n©ng cao. ChÝnh m©u thuÉn gi÷a LLSX vµ QHSX ®· thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña LLSX vèn ®ang cßn ë tr×nh ®é thÊp ë n­íc ta, ®ång thêi chÝnh sù ph¸t triÓn nµy l¹i kÐo theo QHSX ph¸t triÓn, nhê ®ã cã sù æn ®Þnh trong nÒn kinh tÕ. 4. Thóc ®Èy kinh tÕ ®èi ngo¹i ph¸t triÓn §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trong néi bé nÒn kinh tÕ vµ còng ®Ó ph¸t triÓn toµn diÖn nÒn kinh tÕ. Nhµ n­íc ta ®· tiÕn hµnh ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i 12/ 1987: Th«ng qua luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi 5/ 1988 : NghÞ quyÕt trung ­¬ng 13 vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i Ngµy 3/2/1994 Tæng thèng Mü Bill Clinton b·I bá lÖnh cÊm vËn 11/7/1995 B×nh th­êng ho¸ quan hÖ ViÖt- Mü Kim ng¹ch bu«n b¸n 2 chiÒu VIÖt – Mü 2003: 6 tû USD GÊp 2 lÇn 2002: 2,878 tû USD GÊp 2,5 lÇn 2001: 1,5 tû USD §Çu t­ Mü vµo ViÖt Nam: 10-2004 ®¹t 1,5 tû USD víi 206 dù ¸n lín nhá ®øng thø 11 trong tæng sè c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi. Víi Nga : kim ng¹ch trao ®æi hµng ho¸ 1994: 500 triÖu USD 2002: 700 triÖu USD 2003: 651,3 triÖu USD 2004: 700,01 triÖu USD Víi NhËt Hç trî ViÖt Nam gia nhËp APEC, ASEM, µ §øng ®Çu trong hç trî ODA vµ nhµ ®Çu t­ víi l­îng vèn FDI 1995: 248 tû yªn 2000: 497,4 tû yªn 2004: 760,5 tû yªn 1994: ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn liªn kÕt cña Héi ®ång kinh tÕ Th¸i B×nh D­¬ng 1996: tham gia khu vùc mËu dÞch tù do ASEAM 1998: tham gia tæ chøc kinh tÕ Th¸i B×nh D­¬ng 5. DÇn xo¸ bá sù tr× trÖ trong qu¶n lý kinh tÕ ChÝnh sù ph¸t triÓn cña m©u thuÉn trong nÒn kinh tÕ ®· ®ßi hái mét sù qu¶n lý hîp lý, thèng nhÊt cña Nhµ n­íc còng nh­ c¸c chñ thÓ kinh tÕ víi c¸c tæ chøc kinh tÕ tr­íc sù biÕn ®éng kh«ng ngõng cña thÞ tr­êng trong n­íc vµ ngoµi n­íc. §iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc doanh nghiÖp, Nhµ n­íc ph¶I t×m c¸ch lµm gi¶m sù thÊt tho¸t trong ®Çu t­, xo¸ bá tr× trÖ trong qu¶n lý gióp cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng th«ng suèt hiÖu qu¶. III. Nguyªn nh©n 1. N­íc ta lµ mét trong nh÷ng n­íc ®i ®Çu trong ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa Trªn thÕ giíi Chóng ta ®· chuyÓn mét b­íc quan träng sang kinh tÕ thÞ tr­êng, nh­ng ch­a kÕt thóc b­íc chuyÓn ®ã. Do vËy cßn ®an xen nh÷ng yÕu tè cña nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi. Nh÷ng yÕu tè cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng v¨n minh cßn Ýt h¬n lµ yÕu tè s¬ khai. MÆt kh¸c trong x· héi chñ ®· xuÊt hiÖn mét sè yÕu tè ®i qu¸ xa(v­ît khái giíi h¹n )khu«n khæ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng nh©n tè cña nÒn kinh tÕ maphia, tÝnh tr¹ng th­¬ng m¹i ho¸ gi¸o dôc, nh©n phÈm …lµ nh÷ng thÝ dô cho sù qu¸ ®µ nh­ vËy. Tr×nh ®é thÊp kÐm, ch­a ®¹t tíi tr×nh ®é hoµn chØnh cña kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay biÓu hiÖn ë chç : gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô bÞ bãp m._.