Mâu thuẫn biện chứng trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam

Lêi nãi ®Çu Nh­ ta ®· biÕt, m©u thuÉn lµ mét hiÖn t­îng hÕt søc phæ biÕn trong cuéc sèng. ë mçi lÜnh vùc, mÉu thuÉn ®Òu tån t¹i trong tù nhiªn, trong x· héi, trong t­ duy cña mçi mét con ng­êi… vµ tÊt nhiªn còng kh«ng lo¹i trõ trong c¶ mÆt trËn kinh tÕ. Sù nghiÖp ®æi míi ë n­íc ta do §¶ng khëi x­íng vµ l·nh ®¹o trong 16 n¨m qua ®· giµnh ®­îc nh÷ng th¾ng lîi to lín vµ mang tÝnh quyÕt ®Þnh, quan träng trong viÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc tõ nÒn kinh thÕ tËp trung, quan liªu, bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu hµnh qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa (XHCN). Tuy nhiªn bªn c¹nh nh÷ng thµnh c«ng b­íc ®Çu ®· ®¹t ®­îc vÉn cßn tån t¹i mét sè m©u thuÉn kh¸ c¨n b¶n g©y c¶n trë, k×m h·m sù ph¸t triÓn cña c«ng cuéc ®æi míi, ®ßi hái cÇn ®­îc gÊp rót gi¶i quyÕt vµ nÕu ®­îc gi¶i quyÕt kÞp thêi ®óng lóc th× nã sÏ gãp phÇn hÕt søc to lín trong viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh thÕ. Víi mong muèn cña b¶n th©n, muèn t×m hiÓu thªm vÒ nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc, nh÷ng quan ®iÓm lý luËn còng nh­ nh÷ng m©u thuÉn, nh÷ng khóc m¾c trong gi¶i ph¸p, quy tr×nh xö lý c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ, x· héi cã liªn quan tíi nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc, t«i ®· chän: “M©u thuÉn biÖn chøng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam” lµm ®Ò tµi cho bµi viÕt cña m×nh. Néi dung I. Lý luËn chung. Mçi mét sù vËt, hiÖn t­îng ®ang tån t¹i dÒu lµ mét thÓ thèng nhÊt, ®­îc cÊu thµnh bëi c¸c mÆt, c¸c khuynh h­íng, c¸c thuéc tÝnh ph¸t triÓn ng­îc chiÒu ®èi lËp vµ m©u thuÉn. … Trong thùc tÕ, mÉu thuÉn vµ c¸c mÆt ®èi lËp th­êng ®­îc dïng nh­ lµ nh÷ng kh¸i niÖm ®ång nghÜa. Ch¼ng h¹n ng­êi ta cã thÓ nãi r»ng c¸c sù vËt cã m©u thuÉn hay c¸c sù vËt l¹ thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ mét. Nh­ng hiÓu cho ®óng h¬n th× m©u thuÉn lµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp, cßn mÆt ®èi lËp lµ mçi mÆt hîp thµnh cña m©u thuÉn. ThÝ dô hai mÆt ®èi lËp trong chu kú tuÇn hoµn m¸u, trong sù trao ®æi chÊt cña thùc, ®éng vËt víi m«i tr­êng bªn ngoµi… Tuy nhiªn, kh«ng nªn nhÇm lÉn mÆt ®èi lËp nãi chung víi m©u thuÉn v× kh«ng ph¶i mÆt ®èi lËp nµo còng t¹o thµnh m©u thuÉn, chØ nh÷ng mÆt ®èi lËp nµo liªn hÖ víi nhau thµnh mét chØnh thÓ, t¸c ®éng qua l¹i víi nhau míi t¹o thµnh m©u thuÉn. 1. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp trong mét thÓ thèng nhÊt. C¸c mÆt ®èi lËp, nãi chung ®Òu ph¶i cïng tån t¹i trong mét thÓ thèng nhÊt. Thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp chØ sù liªn hÖ, rµng buéc, quy ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c ®èi lËp chØ sù liªn hÖ, rµng buéc, quy ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp, mÆt nµy lÊy mÆt kia lµm tiÒn ®Ò tån t¹i cho m×nh. ThÝ dô: trong mét nguyªn tö bao giê còng tån t¹i ®iÖn tÝch ©m cña c¸c clectra vµ ®iÖn tÝch ©m d­¬ng cña c¸c proton, trong c¬ thÓ sinh vËt bao giê còng tån t¹i hai qu¸ tr×nh lµ ®ång ho¸ vµ dÞ ho¸, trong x· héi bao giê còng tån t¹i hai qu¸ tr×nh lµ ®ång ho¸ vµ dÞ ho¸, trong x· héi t­ b¶n chñ nghÜa bao giê th× giai cÊp t­ s¶n vµ giai cÊp v« s¶n lu«n ®i song hµnh víi nhau. §Êu tranh ë ®©y ®­îc hiÓu lµ mét qu¸ tr×nh. §Çu tiªn, sù vËt ë tr¹ng th¸i chøa ®ùng nh÷ng kh¸c nhau gi÷a c¸c thuéc tÝnh, c¸c khuynh h­íng cña nã. DÇn dÇn nh÷ng kh¸c nhau ®ã hîp thµnh nh÷ng mÆt ®èi lËp, lóc ®ã tranh ®Êu gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp míi thùc sù diÔn ra. §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp chØ ra r»ng trong sù vËt cò, c¸i míi, c¸i tiÕn bé ®ang n¶y sinh ph¸t triÓn, chèng l¹i c¸i cò, c¸i lçi thêi. Do ®ã, ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp vÒ thùc chÊt lµ ®Êu tranh lµ ®Êu tranh gi÷a c¸i míi ®ang n¶y sinh vµ c¸i cò, c¸i lçi thêi ®ang k×m h·m nã. Xu h­íng chung, tÊt yÕu cña ®Êu tranh lµ c¸i míi ra ®êi chiÕn th¾ng c¸i cò. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ®­îc chia lµm nhiÒu giai ®o¹n. Th«ng th­êng, khi nã míi xuÊt hiÖn, c¸c mÆt ®èi lËp ch­a thÓ hiÖn râ xung kh¾c gay g¾t, ng­êi ta gäi ®ã lµ giai ®o¹n kh¸c nhau. tÊt nhiªn, kh«ng ph¶i sù kh¸c nhau nµo còng ®­îc gäi lµ m©u thuÉn. ChØ cã nh÷ng kh¸c nhau nµo tån t¹i trong mét sù vËt nh­ng liªn hÖ h÷u c¬ víi nhau, ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau, t¹o thµnh ®éng lùc bªn trong cña sù ph¸t triÓn th× c¸c mÆt ®èi lËp Êy míi h×nh thµnh b­íc ®Çu cña mét m©u thuÉn. Khi c¸c mÆt ®èi lËp cña mét m©u thuÉn ph¸t triÓn tíi giai ®o¹n xung ®ét gay g¾t th× nã biÕn thµnh ®éc lËp. Lóc nµy, c¸i cò sÏ bÞ c¸i míi ®¸nh b¹i, mÊt ®i, c¸i míi ra ®êi thay thÕ vµo chç c¸i cò. Nh­ vËy, sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp cò nay ®· bÞ thay thÕ bëi sù thèng nhÊt cña c¸i mÆt ®èi lËp m¬Ý. C¸c mÆt ®èi lËp míi sinh ra l¹i tiÕp tôc ®Êu tranh, chuyÓn ho¸ thµnh m©u thuÉn. M©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt th× sù vËt míi xuÊt hiÖn. Cø thÕ, ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµm cho sù vËt ph¸t triÓn, biÕn ®æi kh«ng ngõng, tõ thÊp lªn cao. ChÝnh v× vËy, ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh mét c¸ch ch¾c ch¾n r»ng: “Sù ph¸t triÓn lµ mét cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp”. 2. ChuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp. Tr­íc hÕt, cÇn ph©n biÖt râ rµng r»ng kh«ng ph¶i bÊt kú sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ®Òu dÉn tíi sù chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. ChØ cã sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ph¸t triÓn tíi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, héi ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt th× míi dÉn tíi chuyÓn ho¸, bµi trõ vµ phñ ®Þnh nhau trong giíi tù nhiªn, chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t cßn trong x· héi, chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp nhÊt thiÕt ph¶i tr¶i qua ho¹t ®éng cã ý thøc cña con ng­êi. Do vËy, ta kh«ng nªn hiÓu sù chuyÓn ho¸ lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp chØ lµ sù ho¸n ®æi vÞ trÝ mét c¸ch ®¬n gi¶n, m¸y mãc mµ ph¶i nªn hiÓu r»ng ®ã chÝnh lµ m©u thuÉn chuyÓn ho¸ theo hai ph­¬ng thøc: + MÆt ®èi lËp nµy chuyÓn ho¸ thµnh mÆt ®èi lËp kia vµ ng­îc l¹i nh­ng tÊt nhiªn lµ ph¶i ë tr×nh ®é cao h¬n xÐt vÒ ph­¬ng diÖn chÊt cña sù vËt. ThÝ dô: C¸c yÕu tè trong lßng x· héi t­ b¶n m©u thuÉn, ®Êu tranh, chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó chuyÓn sang mét x· héi tiÕn bé h¬n, v¨n minh h¬n: ®ã lµ x· héi XHCN. + C¸c mÆt ®èi lËp kÕt hîp víi nhau, cïng chuyÓn ho¸ thµnh sù vËt míi víi t­ c¸ch lµ sù tæng hîp nh÷ng yÕu tè, khuynh h­íng tiÕn bé, tÝch cùc cña c¸c mÆt ®èi lËp cò. ThÝ dô: Trong sinh häc, di truyÒn vµ biÕn dÞ lµ hai mÆt ®èi lËp hoµn toµn nhau song chóng ®· kÕt hîp víi nhau ®Ó t¹o ra nh÷ng gièng, loµi míi tèt h¬n nh­ng gièng loµi cò song vÉn gi÷ ®­îc c¸c ®Æc tÝnh tèt cña gièng loµi cò ®ã. + C¶ hai mÆt ®èi lËp ®Òu chuyÓn ho¸ thµnh chÊt míi. ThÝ dô: ViÖt Nam ®· cã b­íc chuyÓn m¹nh tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, quan liªu, bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt, qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. VËy, mäi sù vËt, hiÖn t­îng cña thÕ giíi ®Òu lµ thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp. C¸c mÆt ®èi lËp võa thèng nhÊt, võa ®Êu tranh víi nhau t¹o ra m©u thuÉn. Nã lµ hiÖn t­îng kh¸ch quan, phæ biÕn cña thÕ giíi. Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp chØ lµ t¹m thêi, t­¬ng ®èi, sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp míi lµ tuyÖt ®èi. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp dÉn tíi sù chuyÓn ho¸ gi÷a chóng, lµm cho m©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt, sù vËt cò mÊt ®i, sù vËt míi h×nh thµnh. Trong sù vËt míi l¹i tån t¹i m©u thuÉn míi. C¸c mÆt ®èi lËp trong m©u thuÉn míi l¹i tiÕp tôc ®Êu tranh víi nhau lµm sù vËt Êy chuyÓn ho¸ thµnh sù vËt míi kh¸c tiÕn bé oh­n. Qu¸ tr×nh ®ã lÆp ®i lÆp l¹i kh«ng ngõng t¹o nªn nguån gèc, ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn, ®ã l¹ thèng nhÊt, sù ®Êu tranh cña sù ph¸t triÓn. II- §Æc ®iÓm kinh tÕ thÞ tr­êng vµ thùc tr¹ng kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam. 1. Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ g×? §Ó tr¶ lêi c©u hái nµy còng ®· cã rÊt nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau cña rÊt nhiÒu ng­êi. Cã ng­êi cho r»ng kinh tÕ thÞ tr­êng ®ång nghÜa víi x· héi. Nh÷ng g× diÔn ra trong x· héi khi nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng th× ®Òu lµ kinh tÕ thÞ tr­êng. Cã ng­êi l¹i cho r»ng kinh tÕ thÞ tr­êng chØ lµ nh÷ng quan hÖ kinh tÕ ho¹t ®éng trªn c¬ së trao ®æi vµ chØ b»ng trao ®æi, ng­êi ta sÏ cã ®­îc nh÷ng g× m×nh cÇn, nhiÒu h¬n vµ tèt h¬n nÕu ®Ó tù b¶n th©n m×nh sx… Song, thùc tÕ, kinh tÕ thÞ tr­êng hiÓu mét c¸ch thÊu ®¸o vµ chÝnh x¸c th× nã chÝnh lµ mét kiÓu quan hÖ kinh tÕ – x· héi mµ trong ®ã s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt x· héi g¾n liÒn víi thÞ tr­êng, tøc lµ g¾n chÆt víi quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ, víi quan hÖ cung - cÇu…. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nÐt biÓu hiÖn cã tÝnh bÒ mÆt cña ®êi sèng x· héi chÝnh lµ quan hÖ hµng ho¸. 2. §Æc ®iÓm kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN. Ngoµi nh÷ng nÐt chung víi kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN nh­: mät nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ víi sù liªn kÕt, trao ®æi trªn quy mo lín, ë ph¹m vi quèc gai vµ quèc tÕ víi sù ph¸t huy ®Çy ®ñ nh÷ng qui luËt: quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu… nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN cßn cã mét sè nÐt ®Æc tr­ng riªng nh­: - Lµ mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn nh­ng dùa trªn chÕ ®é së h÷u x· héi vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, tøc lµ sù lµm chñ cña ng­êi lao ®éng ®èi víi nh÷ng t­ liÖu chñ yÕu cña x· héi. - Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN, quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng cã ®iÒu kiÖn ph¸t huy mét c¸ch ®Çy ®ñ. - NÒn kinh tÕ dùa trªn sù hîp t¸c vµ trao ®æi mét c¸ch b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi gi÷a c¸c d©n téc, c¸c vïng d©n c­ trong mçi quèc gia vµ trªn thÕ giíi. - NÕu nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN ph¸t triÓn theo h­íng bÊt b×nh ®¼ng x· héi ngµy cµng s©u s¾c th× nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN ph¸t triÓn theo h­íng ngµy cµng kh¾c phôc t×nh tr¹ng ph©n cùc mét c¸ch bÊt hîp lý do nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN t¹o ra. 3. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta. N­íc ta qu¸ ®é lªn CNXH trong ®iÒu kiÖn nÒn s¶n xuÊt nhá lµ phæ biÕn, do ®ã nÒn kinh tÕ mµ chóng ta ®ang x©y dùng kh«ng ph¶i, nãi chÝnh x¸c h¬n lµ ch­a ph¶i lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN mµ míi chØ lµ mét nÒn kinh tÕ qu¸ ®é: NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN, tøc lµ mét nÒn kinh tÕ tuy cßn ch­a tho¸t khái nh÷ng ®Æc ®iÓm cña kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN, song b­íc ®Çu ®· mang nh÷ng yÕu tè nµy ngµy cµng lín m¹nh thay thÕ dÇn nh÷ng yÕu tè TBCN. III- Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN: m©u thuÉn biÖn chøng vµ ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta lµ mét nÒn kinh tÕ qu¸ ®é nªn nã kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng m©u thÉn qu¸ ®é cña nã. Sau ®©y, t«i xin lÇn l­ît nªu ra mét sè m©u thuÉn vµ nh÷ng suy nghÜ cña m×nh vÒ nh÷ng ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt chóng. 1 Thùc tiÔn trªn thÕ giíi cho thÊy, æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Nã t¹o ra m«i tr­êng ®Ó thu hót vèn ®Çu t­ trong n­íc vµ trªn thÕ giíi, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ s¶n xuÊt kinh doanh. Nh÷ng thµnh tùu trong 10 n¨m ®æi míi võa qua ë n­íc ta còng kh¼ng ®Þnh ®iÒu ®ã. Nh÷ng thµnh tùu ®ã kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc chóng ta gi÷ ®­îc æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ l¹i kh«ng thÓ t¸ch rêi ®æi míi vÒ chÝnh trÞ. Nh­ng ®æi míi chÝnh trÞ kh«ng ph¶i lµ ®æi míi v« nguyªn t¾c, mµ ®æi míi lµ ®Ó gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, gi÷ v÷ng vµ t¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, vai trß tæ chøc qu¶n lý cña Nhµ n­íc XHCN. §æi míi chÝnh trÞ ph¶i g¾n liÒn víi ®æi míi vÒ kinh tÕ, phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña kinh tÕ th× míi cã thÓ t¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng vµ vai trß tæ chøc qu¶n lý cña Nhµ n­íc XHCN, vµ nhê ®ã míi gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. song ®æi míi vÒ kinh tÕ còng kh«ng ph¶i ®æi míi mét c¸ch tuú tiÖn mµ theo mét ®Þnh h­íng nhÊt ®Þnh. §ã lµ chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang “nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN” hay nãi ng¾n gän lµ kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN. chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN lµ nh»m thùc hiÖn môc tiªu “d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh”, vµ ®ã còng lµ c¬ së ®Ó gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. Tãm l¹i: æn ®Þnh vµ ®æi míi vÒ chÝnh trÞ lµ hai mÆt ®èi lËp nh­ng thèng nhÊt biÖn chøng víi nhau. Cã æn ®Þnh th× míi ®æi míi, vµ ®æi míi lµ ®iÒu kiÖn ®Ó æn ®Þnh. Hai mÆt ®ã t¸c ®éng qua l¹i víi nhau vµ g¾n bã chÆt chÏ víi ®æi míi kinh tÕ, trªn nÒn t¶ng cña ®æi míi kinh tÕ. Nh­ vËy, chóng ta thÊy trong qu¸ tr×nh ®æi míi ë n­íc ta, ®æi míi kinh tÕ vµ ®æi míi chÝnh trÞ lu«n g¾n bã chÆt chÏ víi nhau, thèng nhÊt víi nhau, trong ®ã ®æi míi kinh tÕ lµ träng t©m, ®æi míi chÝnh trÞ ph¶i tiÕn hµnh tõng b­íc phï hîp víi ®æi míi kinh tÕ, ®¸p øng yªu cÇu cña ®æi míi kinh tÕ. §iÒu kh¼ng ®Þnh ®ã lµ sù kh¸i qu¸t kinh nghiÖm cña 10 n¨m ®æi míi võa qua lµ kÕt qu¶ cña viÖc vËn dông s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c – Lªnin vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ ë ViÖt Nam. Kh¸i qu¸t ®ã hoµn thµnh khoa häc vµ cã gi¸ trÞ ®Þnh h­íng cho giai ®o¹n ph¸t triÓn theo giai ®o¹n ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. M©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý ña Nhµ n­íc, theo ®Þnh h­íng XHCN ë n­íc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò lùc l­îng s¶n xuÊt – quan hÖ s¶n xuÊt lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p, mu©n thuÉn hai lùc l­îng nµy vµ nh÷ng biÓu hiÖn cña nã xÐt trªn ph­¬ng diÖn triÕt häc M¸c – Lªnin, theo ®ã lùc l­îng s¶n xuÊt lµ néi dung cña sù vËt cßn quan hÖ s¶n xuÊt lµ ý thøc cña sù vËt, lùc l­îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt, lùc l­îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè ®éng, lu«n lu«n thay ®æi. Khi lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh th× quan hÖ s¶n xuÊt sÏ kh«ng cßn phï hîp n÷a vµ trë tahnhf yÕu tè k×m h·m lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. §Ó më ®­êng cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, cÇn thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt cò b»ng mét quan hÖ s¶n xuÊt míi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. ChÝnh quan hÖ s¶n xuÊt tù ph¸t triÓn ®Ó phï hîp víi lùc l­îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt,®ã lµ qui luËt kinh tÕ chung cho sù ph¸t triÓn x· héi. Qu¸ tr×nh m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu k×m h·m nã diÔn ra gay g¾t, quyÕt liÖt vµ cÇn ®­îc gi¶i quyÕt. Nh­ng gi¶i quyÕt nã b»ng c¸ch nµo? §ã chÝnh lµ c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi, chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ mµ cuéc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ë n­íc ta lµ mét vÝ dô. Khi mét môc tiªu, mét nhiÖm vô cùc kú quan träng, thÓ hiÖn tÝnh chÊt c¸ch m¹ng cña c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay ë ViÖt Nam lµ phÊn ®Êu x©y dùng n­íc ta trë thµnh quèc gia c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. C«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc lµ chñ tr­êng, biÖn ph¸p võa mang tÝnh c¸ch m¹ng võa mang tÝnh khoa häc ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Nãi ®Õn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc chÝnh lµ nãi ®Õn nÒn s¶n xuÊt tiªn tiÕn vµ ®ã chÝnh lµ lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, nãi ®Õn khoa häc, ®Õn sù anh minh, trÝ tuÖ, lµ nãi ®Õn mét ph­¬ng thøc tèi ­u ®Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng s¶n xuÊt nhá, n«ng nghiÖp l¹c hËu, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn vµ c¬ së vËt chÊt cho CNXH ®­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn. Kh«ng thÓ ¨n ®ãi, mÆt r¸ch víi c¸i cuèc trªn vai céng thªm tÊm lßng céng s¶n ®Ó kiÕn thiÕt CNXH, chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Kh¼ng ®Þnh c¸i míi, ®óng ®¾n tù b¶n th©n nã ®· bao gåm c¶ ý nghÜa phñ ®Þnh g¹t bá c¶ quan niÖm cò sai lÇm vÒ ®iÒu kiÖn vµ c¸ch thøc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta. Tr­íc ®©y chóng ta thiÕu quan t©m ®óng møc ®Õn vai trß cña trÝ tuÖ, khoa häc, ®Õn viÖc t¹o lËp c¬ së kinh tÕ vËt chÊt cña CNXH. B»ng chøng lµ mét thêi chóng ta ®· coi träng kh«ng ®óng møc tÇng líp trÝ thøc vµ khoa häc trong m«i tr­êng t­¬ng quan víi ®éi ngò nh÷ng ng­êi lao ®éng kh¸c. Do thÕ, hËu qu¶ tÊt yÕu ®· x¶y ra lµ khoa häc ë n­íc ta chËm hoÆc Ýt cã ®iÒu kiÖn m«i tr­êng ph¸t triÓn, ®Êt n­íc kh«ng tho¸t khái nÒn s¶n xuÊt nhá n«ng nghiÖp l¹c hËu vµ còng kh«ng thÓ nãi tíi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa: M©u thuÉn vµ ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt Trong m« h×nh cò cña chñ nghÜa x· héi (CNXH), sù vËn hµnh cña nhÒn kinh tÕ chñ yÕu dùa trªn mÖnh lÖnh, kÕ ho¹ch cña nhµ n­íc vµ mét hÖ thèng bao cÊp tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng. C¬ chÕ kinh tÕ nµy, tuy cã ­u ®iÓm lµ tr¸nh ®­îc sù ph©n cùc x· héi nh­ng l¹i béc lé nhiÒu nh­îc ®iÓm c¬ b¶n. Ch¼ng nh÷ng c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan bÞ coi th­êng, mµ tÝnh tù chñ, n¨ng ®éng, s¸ng t¹o cña ng­êi lao ®éng còng kh«ng ®­îc ph¸t huy mét c¸ch ®Çy ®ñ. Sù nghiÖp ®æi míi ®­îc tiÕn hµnh h¬n 10 n¨m qua ë n­íc ta g¾n liÒn víi viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng; nÒn kinh tÕ mµ chóng ta ®ang x©y dùng lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. Tr­íc ®æi míi, trong quan ®iÓm vÒ CNXH, ng­êi ta hiÓu kinh tÕ thÞ tr­êng (KTTT) chØ lµ ®Æc tr­ng cña chñ nghÜa t­ b¶n (CNTB), cßn trong CNXH th× sÏ kh«ng cßn KTTT. Thêi gian ®Çu cña qu¸ tr×nh ®æi míi, tuy chóng ta ®· hiÓu r»ng KTTT lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái trong qu¸ tr×nh x©y dùng CNXH, nh­ng vÉn cßn th¸i ®é hoµi nghi, ch­a tin t­ëng vÒ kh¶ n¨ng dung hîp KTTT víi b¶n chÊt cña CNXH. Thùc tiÔn ®æi míi kinh tÕ - x· héi ë mét sè n­íc theo h­íng ph¸t triÓn KTTT ®· chøng tá r»ng, nÒn KTT mµ chóng ta ®ang x©y dùng kh«ng ph¶i lµ "tµn d­" cña CNTB, còng kh«ng ph¶i lµ c¸i mµ chóng ta bÞ b¾t buéc, ph¶i miÔn c­ìng chÊp nhËn. Nã còng kh«ng ph¶o lµ "b­íc qu¸ ®é" trong qóa tr×nh ®i lªn CNXH vµ sÏ ®­îc v­ît qua khi CNXH ®· th¾ng lîi. Kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN lµ b­íc ph¸t triÓn tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ vµ nÒn v¨n minh nh©n lo¹i, lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cao h¬n cña nÒn kinh tÕ nh©n lo¹i sau kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN lªn CNXH trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi kh«ng ph¶i lµ sù xo¸ bá nÒn KTTT nãi chung, mµ lµ sù qu¸ ®é tõ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN. Kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN, ngoµi nh÷ng nÐt chung víi kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN nh­: Mét nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ víi sù liªn kÕt vµ trao ®æi trªn quy m« réng lín ë ph¹m vi quèc gia vµ quèc tÕ, víi sù ph¸t huy ®Çu ®ñ nh÷ng quy luËt: quy luËt gi¸ trÞ, quy luËt cung cÇu... kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN cßn cã ®Æc tr­ng riªng cña nã: - NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN dùa trªn chÕ ®é së h÷ t­ nh©n TBCN vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt th× tr¸i l¹i, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN, tuy còng lµ mét nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, nh­ng nã dùa trªn chÕ ®é së h÷u x· héi vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, tøc lµ sù lµm chñ cña ng­êi lao ®éng ®èi víi nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu cña x· héi. - NÕu nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN lÊy ph©n phèi theo t­ liÖu s¶n xuÊt vµ theo vèn lµm h×nh thøc ph©n phèi chñ yÕu, th× trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN, quy luËt ph©n phèi theo lao ®éng míi cã ®iÒu kiÖn ph¸t huy mét c¸ch ®Çy ®ñ. - NÕu nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN ph¸t triÓn theo h­íng bÊt b×nh ®¼ng x· héi ngµy cµng s©u s¾c h¬n, th× kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN ph¸t triÓn theo h­íng ngµy cµng kh¾c phôc t×nh tr¹ng ph©n cùc mét c¸ch bÊt hîp lý cña x· héi do nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN t¹o ra. - NÕu nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN dùa trªn sù khai th¸c cña c¸c quèc gia, cña c¸c khu vùc ph¸t triÓn ®èi víi tµi nguyªn vµ lao ®éng cña c¸c vïng, c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn, th× nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN dùa trªn sù hîp t¸c vµ trao ®æi mét c¸ch b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi gi÷a c¸c vïng d©n c­ trong n­íc vµ gi÷a c¸c d©n téc, c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. N­íc ta tõ qu¸ ®é lªn CNXH trong ®iÒu kiÖn mét nÒn s¶n xuÊt nhß lµ phæ biÕn; do ®ã, nÒn kinh tÕ mµ chóng ta x©y dùng ch­a ph¶i lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng XHCN, mµ lµ mét nÒn kinh tÕ qu¸ ®é: nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN, tõ mét nÒn KTTT tuy cßn ch­a tho¸t khái nh÷ng ®Æc ®iÓm cña kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN, nh­ng b­íc ®Çu ®· mang nh÷ng yÕu tè XHCN vµ nh÷ng yÕu tè nµy ngµy cµng lín m¹nh lªn thay thÕ dÇn nh÷ng yÕu tè TBCN. NÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN lµ mét nÒn kinh tÕ qu¸ ®é, nªn nã kh«ng tr¸nh khái nh÷ng m©u thuÉn qu¸ ®é cña nã. Sau ®©y, chóng t«i xin lÇn l­ît nªu ra mét sè m©u thuÉn vµ nh÷ng suy nghÜ cña m×nh vÒ nh÷ng ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt chóng. Mét lµ, nÒn KTTT trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt nhá lµ phæ biÕn nh­ ë n­íc ta th× tÊt nhiªn ch­a thÓ tho¸t khái tÝnh tù ph¸t TBCN. ViÖc ®Þnh h­íng nÒn kinh tÕ n­íc ta ®i lªn CNXH kh«ng ph¶i lµ sù ph¸t triÓn tù ph¸t, mµ lµ kÕt qu¶ cña sù nhËn thøc vµ vËn dông mét c¸ch tù gi¸c xu h­íng vµ quy luËt kh¸ch quan cña sù ph¸t triÓn x· héi trong thêi ®¹i ngµy nay. Nh­ vËy, ph¸t triÓn nÒn KTTT ®Þnh h­íng XHCN ®· bao hµm sù ®Êu tranh gi÷a hai mÆt ®èi lËp, tÝnh tù ph¸t vµ tÝnh tù gi¸c trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Trong thêi gian hiÖn nay, tÝnh tù ph¸t vÉn cßn lµ c¸i cÇn thiÕt vµ kh«ng tr¸nh khái trong viÖc ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n vÒ viÖc lµm, trong l­u th«ng hµng ho¸ v.v... Tuy vËy, nÕu ®Ó nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn chñ yÕu lµ tù ph¸t th× kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc nh÷ng môc tiªu cña CNXH. Cßn ho¹t ®éng tù gi¸c lµ ho¹t ®éng dùa trªn sù nhËn thøc ®óng ®¾n xu thÕ tÊt yÕu vµ quy luËt kh¸ch quan cña ®êi sèng x· héi, nh­ng nÕu cã sai lÇm trong nhËn thøc, nhÊt lµ sai lÇm trªn b×nh diÖn quèc gia, th× hËu qu¶ cña nã thËt kh«n l­êng. Gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a tÝnh tù gi¸c vµ tÝnh tù ph¸t trong ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi lµ hÕt søc khã kh¨n, phøc t¹p, kh«ng ph¶i lµ trong mét lóc cã thÓ xo¸ bá hoµn toµn tÝnh tù ph¸t, biÕn mäi ho¹t ®éng cña con ng­êi thµnh ho¹t ®éng tù gi¸c, mµ lµ ph¸t huy ngµy cµng cao tÝnh tù gi¸c trªn c¬ së n©ng cao n¨ng lùc nhËn thøc khoa häc còng nh­ n¨ng lùc tæ chøc, qu¶n lý, phèi hîp ho¹t ®éng trªn b×nh diÖn x· héi, h¹n chÕ dÇn lÜnh vùc tù ph¸t cña ho¹t ®éng cña con ng­êi trong x· héi. Hai lµ,ph¸t triÓn KTTT trong thêi kú qu¸ ®é tøc lµ chÊp nhËn sù tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã cã thµnh phÇn kinh tÕ TBCN, chÊp nhËn c¸c h×nh thøc së h÷u vµ kinh doanh cã thuª m­ín lao ®éng vµ cã bãc lét søc lao ®éng; trong khi ®ã, môc tiªu l©u dµi cña c¸ch m¹ng XHCN lµ xo¸ bá bãc lét. ë ®©y, mét sè mèi quan hÖ cã m©u thuÉn cÇn ®­îc nghiªn cøu vµ gi¶ quyÕt tho¶ ®¸ng, ®ã lµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c lîi Ých: lîi Ých cña ng­êi lao ®éng vµ lùi Ých cña ng­êi thuª m­ín lao ®éng, mèi quan hÖ gi÷a sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ t­ nh©n víi vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc. Kh«ng cã c¬ së ®Ó kh¼ng ®Þnh r»ng, trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH, h×nh thøc kinh doanh cã thuª m­ín lao ®éng sÏ cµng ngµy cµng gi¶m ®i. Còng lµ sai lÇm nÕu cho r¨ng, chØ cã thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc vµ thµnh phÇn kinh tÕ hîp t¸c x· lµ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng XHCN vµ sÏ thay thÕ dÇn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cßn l¹i. Theo chóng t«i, tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu ph¸t triÓn theo mét ®Þnh h­íng duy nhÊt: ®Þnh h­íng XHCN. Cïng víi sù tr­ëng thµnh cña CNXH, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã thuª m­ín lao ®éng sÏ gi¶m dÇn møc ®é bãc lét cña nã. TÊt nhiªn, ®iÒu nµy chØ cã thÓ vµ hoµn toµn cã thÓ thùc hiÖn ®­îc trong ®iÒu kiÖn cã sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n, sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc XHCN, sù chñ ®¹o c¶u thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc, sù lín m¹nh cña thµnh phÇn kinh tÕ hîp t¸c. Trong viÖc gi¶i quyÕt mèi quan hÖ cã m©u thuÉn gi÷a lîi Ých ng­êi thuª m­ín lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng lµm thuª, theo chóng t«i, ®ã lµ sù kÕt hîp hµi hoµ c¸c lîi Ých cña ng­êi lao ®éng vµ lîi Ých cña ng­êi thuª m­ín lao ®éng vµ lîi Ých cña nhµ n­íc. Sù bÊt c«ng trong mèi quan hÖ gi÷a c¸c lîi Ých ®Òu cã t¸c dông k×m h·m sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Nhµ n­íc- b»ng hÖ thèng ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ, x· héi cña m×nh - võa khuyÕn khÝch lîi Ých chÝnh ®¸ng vµ tÝnh tÝch cùc, s¸ng t¹o cña nh÷ng nhµ kinh doanh, võa h¹n chÕ sù bãc lét vµ nh÷ng hiÖn t­îng tiªu cùc trong ho¹t ®éng kinh doanh cña hä. Nhµ n­íc th«ng qua nguån thuÕ thu ®­îc vµ c¸c kho¶n ®ãng gãp kh¸c tõ c¸c c¬ së kinh doanh mµ më réng, ph¸t triÓn c¸c ch­¬ng tr×nh x· héi, tuy nhiªn, sù ®iÒu tiÕt thu nhËp th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch thuÕ, nÕu kh«ng ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch hîp lý sÏ cã t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn viÖc khuyÕn khÝch ®Çu t­. Kinh nghiÖm cña mét sè n­íc B¾c ©u trong nh÷ng n¨m 80 cho thÊy ®iÒu ®ã. Ngoµi ra, Nhµ n­íc cÇn khuyÕn khÝch mäi c¬ së kinh doanh tham gia vµo nh÷ng c«ng tr×nh phóc lîi tËp thÓ, tham gia b¶o hiÓm x· héi cho ng­êi lao ®éng, tham gia vµo ho¹t ®éng nh©n ®¹o,v.v... Ba lµ, mét mÆt, ph¸t triÓn KTTT trong ®iÒu kiÖn xuÊt ph¸t tõ s¶n xuÊt nhá th× x· héi ch­a thÓ tr¸nh khái nh÷ng yÕu tè cña kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN, sù c¹nh tranh (kÓ c¸c c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh), sù ph¸ s¶n, t×nh tr¹n thÊt nghiÖp, sù ph©n ho¸ giµu nghÌo gi÷a c¸c vïng vµ c¸c bé phËn d©n c­, vµ nhÊt lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng tÖ n¹n x· héi do mÆt tr¸i cña KTTT g©y ra dÉn ®Õn sù bÊt b×nh ®¼ng vµ bÊt c«ng x· héi. MÆt kh¸c, ®Þnh h­íng XHCN kh«ng cho phÐp sù bÊt b×nh ®¼ng ph¸t triÓn thµnh sù ph©n cùc x· héi, kh«ng cho phÐp ®Èy nh÷ng ng­êi lao ®éng vµo t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp, kh«ng thÓ chÊp nhËn t×nh tr¹ng bÊt c«ng, tiªu cùc ngµy cµng gia t¨ng. Mét m©u thuÉn n÷a l¹i xuÊt hiÖn: m©u thuÉn gi÷a b×nh ®¼ng, c«ng b»ng x· héi víi tÝnh c¸ch lµ môc tiªu cña CNXH víi t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng, bÊt c«ng kh«ng thÓ tr¸nh khái do mÆt tr¸i cña KTTT lµm n¶y sinh. KTTT chØ lµ ph­¬ng tiÖn, lµ con ®­êng ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña CNXH, CNXH kh«ng chØ phÊn ®Êu ®¹t tr×nh ®é ph¸t triÓn cao vÒ ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn, mµ vÊn ®Ò quan träng h¬n lµ c«ng b»ng x· héi. H¬n n÷a, kh«ng chØ lµ c«ng b»ng x· héi, mµ cßn lµ b×nh ®¼ng x· héi. KTTT, tuy cã mÆt tr¸i kh«ng thÓ tr¸nh khái cña nã, nh­ng vÒ c¬ b¶n vµ l©u dµi, nã lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng x· héi. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, c«ng b»ng x· héi ph¶i ®­îc hiÓu ë c¶ hai mÆt: mÆt b×nh ®¼ng vµ mÆt bÊt b×nh ®¼ng. Bªn c¹nh viÖc phÊn ®Êu cho b×nh ®¼ng x· héi, chóng ta ph¶i chÊp nhËn nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng hîp lý do yªu cÇu kh¾t khe cña KTTT. ChØ cã thÓ thùc hiÖn sù b×nh ®¼ng tõng mÆt, chø ch­a thÓ thùc hiÖn ®­îc sù b×nh ®¼ng hoµn toµn. Trong thêi kú qu¸ ®é, kÓ c¶ trong CNXH, chØ cã thÓ thùc hiÖn b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi; cßn vÒ mÆt h­ëng thô th× tr­íc m¾t chØ cã thÓ phÊn ®Êu thùc hiÖn b×nh ®¼ng ë sù tho¶ m·n mét sè nhu cÇu c¬ b¶n nhÊt, råi dÇn dÇn ph¸t triÓn lªn. Bèn lµ, lîi Ých lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc cña t¨ng tr­ëng kinh tÕ; do ®ã, ®Ó thùc hiÖn t¨ng tr­ëng kinh tÕ cÇn ph¶i coi träng mäi lîi Ých: lîi Ých c¸ nh©n, lîi Ých tËp thÓ, lîi Ých x· héi. Trong thêi kú qu¸ ®é vµ kÓ c¶ trong CNXH, m©u thuÉn gi÷a lîi Ých c¸ nh©n vµ Ých x· héi ch¼ng nh÷ng kh«ng mÊt ®i mµ cßn cã nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p h¬n. §iÒu nµy cã thÓ chøng minh ®­îc mét c¸ch dÔ dµng. Bëi v×, trong CNXH, mäi c¸ nh©n sÏ cã ®iÒu kiÖn tèt h¬n ®Ó ph¸t triÓn vÒ n¨ng lùc vµ nhu cÇu. Sù ph¸t triÓn nhu cÇu vµ lîi Ých x· héi nÕu kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch ®óng ®¾n sÏ biÓu hiÖn thµnh nh÷ng hiÖn t­îng bÊt c«ng x· héi. Trong mèi quan hÖ nµy, nÕu lîi Ých cña c¸ nh©n bÞ vi ph¹m th× x· héi sÏ mÊt ®i mét ®éng lùc to lín cña sù ph¸t triÓn x· héi. Cßn ng­îc l¹i, nÕu c¸ nh©n cã lîi, nh­ng lîi Ých cña x· héi bÞ vi ph¹m, th× n¹n nh©n cña sù bÊt c«ng l¹i lµ céng ®ång x· héi, ch¼ng h¹n, v× lîi Ých c¸ nh©n Ých kû mµ trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ trong c¸c ho¹t ®éng x· héi kh¸c, ng­êi ta cã thÓ ph¸ ho¹i m«i tr­êng sèng, cã thÓ lµm tÊt c¶ nh÷ng viÖc phi ph¸p, phi ®¹o ®øc, phi nh©n tÝnh, miÔn lµ nh÷ng viÖc lµm ®ã ®em l¹i thu nhËp cao cho hä. Trong tr­êng hîp nµy, khi mét tèi thiÓu sè c¸ nh©n ®­îc h­ëng lîi lín th× céng ®ång x· héi l¹i ph¶i g¸nh chÞu nh÷ng thiÖt h¹i to do nh÷ng c¸ nh©n ®ã g©y ra. Chóng ta cÇn ph©n biÖt lîi Ých chÝnh ®¸ng víi lîi Ých Ých kû cña c¸ nh©n. Lîi Ých chÝnh ®¸ng cña c¸ nh©n lµ ®éng lùc ph¸t triÓn cña x· héi, lµ c¸i mµ x· héi ph¶i t«n träng vµ ph¸t huy; cßn lîi Ých Ých kû cña c¸ nh©n lµ nguån èc cña chñ nghÜa c¸ nh©n. Chñ nghÜa c¸ nh©n lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù tho¸i ho¸, biÕn chÊt, ¨n c¾p, tham nhòng cña mét sè kh«ng Ýt c¸n bé trong bé m¸y nhµ n­íc. NÕu x· héi khong cã nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc vµ cã hiÖu qu¶ th× n­hngx tÖ n¹n nµy ch¼ng nh÷ng kh«ng gi¶m ®i, mµ tr¸i l¹i sÏ cµng gia t¨ng, v× cïng víi sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ, cña x· héi, phóc lîi tËp thÓ sÏ t¨ng lªn, vµ nh÷ng thø nµy l¹i ®­îc bµn giao cho nh÷ng c¸ nh©n trùc tiÕp qu¶n lý. KTTT lµm ph¸t triÓn t©m lý ch¹y theo ®ång tiÒn cña mét bé phËn nh©n d©n, nã më ra kh¶ n¨ng cho mét sè ng­êi kh«ng lao ®éng vÉn cã thÓ h­ëng ®­îc thµnh qu¶ lao ®éng cña ng­êi kh¸c. Hä lµm bÊt cø viÖc g×, kÓ c¶ nh÷ng viÖc phi nh©n ®¹o, ®Ó thu lîi bÊt chÊp hËu qu¶ tr­íc m¾t vµ l©u dµi cña ho¹t ®éng ®ã. ë ®©y cÇn chØ ra mét ®Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng ë n­íc ta lµ thÞ tr­êng ch­a ph¸t triÓn, ch­a v÷ng ch¾c; trong nhiÒu tr­êng hîp,nã ch­a ®¸nh gi¸ ®óng chÊt l­îng cña s¶n phÈm vµ chÊt l­îng cña lao ®éng. NhiÒu khi lµm hµng gi¶ cã lîi cho ng­êi s¶n xuÊt h¬n lµm hµng thËt, kÓ c¶ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt v¨n ho¸ tinh thÇn. Chñ nghÜa c¸ nh©n còng lµ nguyªn nh©n cña lèi sèng xa hoa, truþ l¹c, lµm b¨ng ho¹i nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc vµ truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n téc. Nh­ vËy, trong ®iÒu kiÖn KTTT, m©u thuÉn gi÷a lîi Ých c¸ nh©n vµ lîi Ých x· héi lµ ®iÒu cã kh¶ n¨ng xaû ra vµ, trªn thùc tÕ, ®· x¶y ra ë mét bé ph©n nhÊt ®Þnh trong x· héi. Chñ nghÜa c¸ nh©n lµ biÓu hiÖn tiªu cùc cña m©u thuÉn ®ã. §Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a lîi Ých c¸ nh©n vµ lîi Ých x· héi, ®ång thêi ph¶i chèng l¹i nh÷ng biÓu hiÖn cña chñ nghÜa c¸ nh©n, nhÊt lµ chñ nghÜa c¸ nh©n cùc ®oan. M©u thuÉn gi÷a lîi Ých c¸ nh©n vµ lîi Ých x· héi còng cã thÓ xuÊt hiÖn do nh÷ng sai lÇm trong chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc lµ h¹n chÕ, ng¨n c¶n sù ph¸t triÓn ®a d¹ng, phong phó cña nhu cÇu, lîi Ých c¸ nh©n, lµm suy gi¶m mét c¸ch ®¸ng kÓ tÝnh tÝch cùc, s¸ng t¹o cña c¸ nh©n. §ã còng lµ mét nguyªn nh©n cña bÊt c«ng x· héi, lµ t×nh tr¹ng diÔn ra trong m« h×nh cò cña CNXH. Tãm l¹i, sù ph¸t triÓn nÒn KTTT theo ®Þnh h­íng CNXH ®ang lµm nµy sinh hµng lo¹i m©u thuÉn. Sù thµnh c«ng cña CNXH phô thuéc phÇn lín vµo viÖc gi¶i quyÕt nh­ng m©u thuÉn ®ã. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i nghiªn cøu kú nh÷ng m©u thuÉn nµy vµ ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó gi¶i quyÕt chóng. ._.