Mâu thuẫn biện chứng & quá trình xây dựng nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần ở Việt Nam

Lêi nãi ®Çu M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng cã trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: tù nhiªn, x· héi vµ t­ duy con ng­êi, ®Æc biÖt trong ho¹t ®éng kinh tÕ,ch¼n h¹n nh­ cung cÇu , tÝch luü vµ tiªu dïng, tÝnh kÕ ho¹ch ho¸ cña tõng xÝ nghiÖp, tõng c«ng ty vµ tÝnh tù ph¸t v« chÝnh phñ cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸….M©u thuÉn tå t¹i khi sù vËt xuÊt hiÖn ®Õn khi sù vËt kÕt thóc. Trong mçi sù vËt, m©u thuÉn h×nh thµnh kh«ng ph¶i chØ lµ mét mµ lµ nhiÒu m©u thuÉn, vµ sù vËt trong cïng mét lóc cã nhiÒu mÆt ®èi lËp th× m©u thuÉn nay mÊt ®i th× m©u thuÉn kh¸c l¹i h×nh thanh…. Trong sù nghiÖp ®æi míi ë n­íc ta do ®¶ng khëi x­íng vµ l·nh ®¹o ®· dµnh ®­îc nhiÒu th¾ng lîi b­íc ®Çu mang tÝnh quyÕt ®Þnh, quan träng trong viÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Trong nh÷ng chuyÓn biÕn ®ã ®· ®¹t nhiÒu thµnh c«ng to lín nh­ng trong nh÷ng thµnh c«ng ®ã lu«n lu«n tån t¹i nh÷ng m©u thuÉn k×m h·m sù ph¸t triÓn cña c«ng cuéc ®æi míi. ®ái hái ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt vµ nÕu ®­îc gi¶i quyÕt sÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Víi mong muèn t×m hiÓu thªm nh÷ng vÊn ®Ò cña nÒn kinh tÕ, quan ®iÓm lý luËn còng nh÷ng v­íng m¾c trong gi¶i ph¸p, quy tr×nh xö lý c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ – x· héi cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c¶i c¸ch trong viÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ t«i chän “M©u thuÉn biÖn chøng và qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ hàng hoa nhiều thành phần ở việt nam lý luËn chung TÊt c¶ c¸c sù vËt , hiÖn t­îng trªn thÕ giíi ®Òu chøa ®ùng nh÷ng mÆt tr¸i ng­îc nhau. Trong nguyªn tö cã ®iÖn tö vµ h¹t nh©n, trong sinh vËt cã ®ång ho¸ vµ dÞ ho¸, trong kinh tÕ thÞ tr­êng cã cung vµ cÇuhµng vµ tiÒn… nh÷ng mÆt tr¸i ng­îc nhau ®ã trong phÐp biÖn chøng duy vËt gäi lµ mÆt ®èi lËp: ë ®©y t«i chia lµm 4 phÇn. +M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng kh¸ch quan vµ phæ biÕn. +Sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp. +Sù chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp. +C¸c mÆt m©u thuÉn. 1. M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng kh¸ch quan vµ phæ biÕn. §èi lËp víi c¸c quan ®iÓm cña triÕt häc cò , phÐp biÖn chøng duy vËt kh¼ng ®Þnh r»ng tÊt c¶ c¸c sù vËt, hiÖn t­îng tån t¹i trong thùc t¹i kh¸ch quan ®Òu chøa ®ùng trong nã m©u thuÉn .sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña m©u thuÉn lµ do cÊu tróc tù th©n vèn cã bªn trong cña sù vËt ,hiÖn t­îng quy ®Þnh. M©u thuÉn tån t¹i kh«ng phô thuéc vµo bÊt cø hiÖn t­îng siªu nhiªn nµo, kÓ c¶ ý chÝ cña con ng­êi. Mçi sù vËt, hiÖn t­îng ®ang tån t¹i ®Òu lµ mét thÓ thèng nhÊt c¸c khuynh h­íng, c¸c thuéc tÝnh ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau, ®èi lËp nhau. Sù liªn hÖ, t¸c ®éng qua l¹i, ®Êu tranh chuyÓn ho¸, bµi trõ vµ phñ ®Þn lÉn nhau, t¹o thµnh ®éng lùc bªn trong cña mäi qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn kh¸ch quan cña chÝnh b¶n th©n c¸c sù vËt hiÖn t­îng. M©u thuÉn lµ mét hiÖn t­îng cã trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: tù nhiªn, x· héi vµ t­ duy cña con ng­êi. Khoa häc tù nhiªn hiÖn ®¹i chøng minh r»ng thÕ giíi vi m« lµ sù thèng nhÊt gi÷a nh÷ng thùc thÓ cã ®iÖn tÝch tr¸i dÊu, h¹t vµ tr­êng, h¹t vµ ph¶n h¹t. Trong sinh häc cã hÊp thô vµ bµi tiÕt, di truyÒn vµ biÕn dÞ. X· héi loµi ng­êi cã nh÷ng m©u thuÉn phøc t¹p h¬n, ®ã lµ m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng; gi÷a c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng gi÷a chñ n« vµ n« lÖ, n«ng d©n vµ ®Þa chñ, t­ s¶n vµ v« s¶n. Ho¹t ®éng kinh tÕ m©u thuÉn còng mang tÝnh phæ biÕn, ch¼ng h¹n nh­ cung vµ cÇu , tÝch luü vµ tiªu dïng, tÝnh kÕ ho¹ch ho¸ cña tõng xÝ nghiÖp, C«ng ty víi tÝnh v« chÝnh phñ cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸,…Trong t­ duy cña con ng­êi còng cã nh÷ng m©u thuÉn nh­ ch©n lý vµ sai lÇm,… M©u thuÉn tån t¹i tõ khi sù vËt míi xuÊt hiÖn cho tíi khi sù vËt kÕt thóc. Trong mçi sù vËt, m©u thuÉn h×nh thµnh kh«ng ph¶i chØ cã mét mµ cã thÓ cã nhiÒu m©u thuÉn, v× sù vËt trong cïng mét lóc cã rÊt nhiÒu mÆt ®èi lËp. M©u thuÉn nµy mÊt ®i th× m©u thuÉn kh¸c h×nh thµnh. ¡ngghen chÝnh sù vËn ®éng ®¬n gi¶n nhÊt cña vËt chÊt còng lµ mét m©u thuÉn. VËt chÊt tån t¹i ë h×nh thøc vËn ®éng cao h¬n, m©u thuÉn cµng râ nÐt h¬n. Nã g¾n liÒn víi sù vËt, xuyªn suèt qu¸ tr×nh ph¸t sinh ph¸t triÓn vµ diÖt vong cña sù vËt. §ã chÝnh lµ nh÷ng thuéc tÝnh quy ®Þnh tÝnh kh¸ch quan vµ phæ biÕn cña m©u thuÉn. 2. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp trong mét thÓ thèng nhÊt: Trong phÐp biÖn chøng duy vËt, kh¸i niªmk mÆt ®èi lËp lµ sù kh¸i qu¸t nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng khuynh h­íng ng­îc chiÒu nhau cïng tån t¹i trong cïng mét sù vËt hiÖn t­îng, t¹o nªn sù vËt, hiÖn t­îng ®ã. Do ®ã cÇn ph©n biÖt r»ng kh«ng ph¶i bÊt kú hai mÆt ®èi lËp nµo còng thµnh m©u thuÉn. Bëi v× trong cïng mét sù vËt hiÖn t­îng kh¸ch quan kh«ng chØ tån t¹i hai mÆt ®èi lËp. Trong cïng mét thêi ®iÓm cïng tån t¹i nhiÒu mÆt ®çi lËp. ChØ cã mÆt ®èi lËp lµ cïng tån t¹i thèng nhÊt trong cïng mét sù vËt nh­ mét chØnh thÓ, nh­ng cã khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau, phñ ®Þnh vµ chuyÓn ho¸ lÉn nhau(sù chuûen ho¸ nµy trë thµnh nguån gèc ®éng lùc, ®ång thêi quy ®Þnh b¶n chÊt khuynh h­íng ph¸t triÓn cña sù vËt) th× cã hai mÆt ®èi lËp nh­ vËy míi gäi lµ hai mÆt ®èi lËp m©u thuÉn. “ Thèng nhÊt” cña hai mÆt ®èi lËp ®­îc hiÓu kh«ng ph¶i chóng ®øng c¹nh nhau mµ n­¬ng tùa vµo nhau, t¹o ra sù phï hîp c©n b»ng nh­ liªn hÖ phô thuéc, quy ®Þnh vµ rµng buéc lÉn nhau. MÆt ®èi lËp nµy lÊy mÆt ®èi lËp kia lµm tiÒn ®Ò cho sù tån t¹i cña m×nh vµ ng­îc l¹i. NÕu thiÕu mét trong hai mÆt ®èi lËp chÝnh t¹o thµnh sù vËt thÞ nhÊt ®Þnh kh«ng cã sù tån t¹i cña sù vËt. Bëi vËy sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cho sù tån t¹i cña bÊt kú sù vËt hiÖn t­îng nµo. Sù thèng nhÊt nµy lµ do nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cã cña b¶n th©n sù vËt t¹o nªn. VÝ dô: Lùc l­îng s¶n xuÊt- quan hÖ s¶n xuÊt trong ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. Khi lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn th× quan hÖ s¶n xuÊt còng ph¸t triÓn. Hai ®iÓu kiÖn nµy chÝnh lµ ®iÓu kiÖn tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. Nh­ng trong quan hÖ cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i tho¶ m·n mét sè yªu cÇu sau. - Thø nhÊt: §ã ph¶i lµ mét kh¸i niÖm chung nhÊt ®­îc kh¸i qu¸t tõ c¸c mÆt phï hîp kh¸c nhau ph¶n ¸nh ®­îc b¶n chÊt cña sù phï hîp cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. - Thø hai: §ã ph¶i lµ mét kh¸i niÖm “ ®éng” ph¶n ¸nh ®­îc tr¹ng th¸i biÕn ®æi th­êng xuyªn cña sù vËn ®éng, ph¸t triÓn trong quan hÖ cña quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt. - Thø ba: §ã ph¶i lµ mét kh¸i niÖm cã ý nghÜa thùc tiÔn. Ngoµi ý nghÜa nhËn thùc, kh¸i niÖm vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt ®­îc coi lµ tho¶ ®¸ng ph¶i cã t¸c dông ®Þnh h­íng, chØ ®¹o cho viÖc x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt, sao cho nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cã kh¶ n¨ng phï hîp cao nhÊt víi lùc l­îng s¶n xuÊt. Tuy nhiªn, kh¸i niÖm thèng nhÊt nµy chØ mang tÝnh t­îng ®èi. B¶n th©n néi dung kh¸i niÖm ®· nãi lªn tÝnh chÊt t­¬ng ®èi cña nã: thèng nhÊt cña c¸c ®èi lËp, trong thèng nhÊt ®· bao hµm vµ chøa ®ùng trong nã sù ®èi lËp. §Êu tranh c¸c mÆt ®èi lËp: Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp trong cïng mét sù vËt hiÖn t­îng kh«ng t¸ch rêi ®Êu tranh chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. Bëi v× c¸c mÆt ®èi lËp cïng tån t¹i trong mét sù vËt thèng nhÊt nh­ mét chØnh thÓ trän vÑn nh­ng kh«ng n»m yªn bªn nhau mµ ®iÓu chØnh chuyÓn ho¸, bµi trõ, phñ ®Þnh lÉn nhau t¹o thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn cña b¶n th©n sù vËt. Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸, bµi trõ, phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt trong thÕ giíi kh¸ch quan thÓ hiÖn d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. VÝ dô: Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong giai cÊp cã ®èi kh¸ng m©u thuÉn gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c hËu k×m h·m nã diÔn ra quyÕt liÖt vµ gay g¾t. ChØ th«ng qua c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi b»ng rÊt nhiÒu h×nh thøc, kÓ c¶ b¹o lùc míi gi¶i quyÕt nã mét c¸ch c¨n b¶n. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ®­îc chia thµnh nhiÓu giai ®o¹n. Th«ng th­êng, khi nã míi xuÊt hiÖn, hai mÆt ®èi lËp ch­a thÓ hiÖn râ xung kh¾c gay g¾t ng­êi ta gäi ®ã lµ giai ®o¹n kh¸c nhau. TÊt nhiªn kh«ng ph¶i bÊt kú sù kh¸c nhau nµo còng ®­îc coi lµ m©u thuÉn, chØ cã nh÷ng kh¸c nhau cïng tån t¹i trong cïng mét sù vËt nh­ng liªn hÖ h÷u c¬ víi nhau, ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau, t¹o thµnh ®éng lùc bªn trong cña sù ph¸t triÓn th× hai mÆt ®èi lËp Êy míi h×nh thµnh b­íc ®Çu cña m©u thuÉn. Khi hai mÆt ®èi lËp cña mét m©u thuÉn ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n xung ®ét gay g¾t, nã biÕn thµnh ®éc lËp, sù vËt cò mÊt ®i sù vËt míi h×nh thµnh. Sau khi gi¶i quyÕt ®­îc m©u thuÉn sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp míi, hai mÆt ®èi lËp míi ®Êu tranh chuyÓn ho¸ thµnh m©u thuÉn. M©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt, sù vËt míi xuÊt hiÖn. Cø nh­ thÕ, ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµm cho sù vËt biÕn ®æi kh«ng ngõng tõ thÊp lªn cao. ChÝnh v× vËy, Lªnin kh¼ng ®Þnh “sù ph¸t triÓn lµ mét cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp”. Khi bµn vÒ mèi quan hÖ gi÷a sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp, Lªnin chØ ra r»ng: “ mÆc dï thèng nhÊt chØ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó sù vËt tån t¹i víi ý nghÜa lµ chÝnh nã- nhê cã sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp mµ chóng ta nhËn biÕt ®­îc sù vËt, hiÖn t­îng tån t¹i trong thÕ giíi kh¸ch quan. Song b¶n th©n cña sù thèng nhÊt chØ lµ t­¬ng ®èi vµ t¹m thêi. §Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp míi lµ tuyÖt ®èi. Nã diÔn ra th­êng xuyªn, liªn tôc trong suèt qu¸ tr×nh tån t¹i cña sù vËt. KÓ c¶ trong tr¹ng th¸i sù vËt æn ®Þnh , còng nh­ chuyÓn ho¸ nh¶y vät vÒ chÊt. Lªnin viÕt “ sù thèng nhÊt ( phï hîp, ®ång nhÊt, t¸c dông ngang nhau) cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ cã ®iÒu kiÖn, t¹m thêi, tho¸ng qua trong t­¬ng ®èi. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp bµi trõ lÉn nhau lµ tuyÖt ®èi còng nh­ sù ph¸t triÓn, sù vËn ®éng tuyÖt ®èi”. 3. ChuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp: Kh«ng ph¶i bÊt kú sù ®Êu tranh nµo cña c¸c mÆt ®èi lËp ®Òu dÉn ®Õn sù chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. ChØ cã sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, héi ®ñ c¸c ®iÓu kiÖn cÇn thiÕt míi dÉn ®Õn chuyÓn ho¸ gi÷a chóng, bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau. Trong giíi tù nhiªn, chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp th­êng diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t, cßn trong x· héi, chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp nhÊt thiÕt ph¶i th«ng qua ho¹t ®éng cã ý thøc cña con ng­êi. Do ®ã, kh«ng nªn hiÓu sù chuyÓn ho¸ lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp chØ lµ sù ho¸n ®æi vÞ trÝ mét c¸ch d¬n gi¶n m¸y mãc. Th«ng th­êng th× m©u thuÉn chuyÓn ho¸ theo hai ph­¬ng thøc: + Ph­¬ng thøc thø nhÊt: MÆt ®èi lËp nµy chuyÓn ho¸ thµnh mÆt ®èi lËp kia nh­ng ë tr×nh ®é cao h¬n xÐt vÒ ph­¬ng diÖn chÊt cña sù vËt. VÝ dô: Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong x· héi phong kiÕn ®Êu tranh chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó h×nh thµnh quan hÖ s¶n xuÊt míi lµ quan hÖ s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa vµ lùc l­îng s¶n xuÊt míi ë tr×nh ®é cao h¬n. + Ph­¬ng thøc thø hai: C¶ hai mÆt ®èi lËp chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó thµnh hai mÆt ®èi lËp míi hoµn toµn. VÝ dô: NÒn kinh tÕ ViÖt Nam chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, quan liªu, bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Tõ nh÷ng m©u thuÉn trªn cho ta thÊy trong thÕ giíi hiÖn thùc, bÊt kú sù vËt hiÖn t­îng nµo còng chøa ®ùng trong b¶n th©n nã nh÷ng mÆt, nh÷ng thuéc tÝnh cã khuynh h­íng ph¸t triÓn ng­îc chiÒu nhau. Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp trong ®iÒu kiÖn cô thÓ t¹o thµnh m©u thuÉn. M©u thuÉn lµ hiÖn t­îng kh¸ch quan, phæ biÕn trªn thÕ giíi. M©u thuÉn ®­îc gi¶i quyÕt, sù vËt còng mÊt ®i sù vËt míi h×nh thµnh. Sù vËt míi l¹i n¶y sinh c¸c mÆt ®èi lËp vµ m©u thuÉn míi. C¸c mÆt ®èi lËp nµy l¹i ®Êu tranh chuyÓn ho¸ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau ®Ó t¹o thµnh sù vËt míi h¬n. cø nh­ vËy mµ c¸c sù vËt, hiÖn t­îng trong thÕ giíi kh¸ch quan th­êng xuyªn vµ biÕn ®æi kh«ng ngõng. V× vËy, m©u thuÉn lµ nguån gèc vµ ®éng lùc cña mäi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. II. TÝnh tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë viÖt nam . 1.Kinh tÕ thÞ tr­êng vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm : *Kh¸i niÖm “kinh tÕ thÞ tr­êng” Cã hai ý kiÕn kh¸c nhau vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng : Mét lµ xem “kinh tÕ thÞ tr­êng “ lµ ph­¬ng thøc vËn hµnh kinh tÕ lÊy thÞ tr­êng h×nh thµnh do trao ®æi vµ l­u th«ng hµng ho¸ lµm ng­êi ph©n phèi c¸c nguån lùc chñ yÕu ;lÊy lîi Ých ,cung cÇu thÞ tr­êng vµ mua b¸n gi÷a hai bªn lµm c¬ chÕ khuyÕn khÝch ho¹t ®éng kinh tÕ. nã lµ ph­¬ng thøc tæ chøc vËn hµnh kinh tÕ –x· héi .kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ph­¬ng thøc ,ph­¬ng tiÖn ,c«ng cô vËn hµnh nÒn kinh tÕ cã hiÖu qu¶ .tù nã kh«ng mang tÝnh giai cÊp –x· héi , kh«ng tèt mµ còng kh«ng xÊu .tèt hay xÊu lµ do ng­êi sö dông nã. Quan niÖm nµy kinh tÕ thÞ tr­êng lµ vËt “trung tÝnh “;lµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt ai sö dông cò ®­îc . Hai lµ xem “kinh tÕ thÞ tr­êng “lµ mét quan hÖ kinh tÕ- x· héi-chÝnh trÞ ,nã in ®Ëm dÊu Ên cña lùc l­îng x· héi lµm chñ trÞ tr­êng .kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ho¹t ®éng ,cã chñ thÓ cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®ã ,cã sù t¸c ®éng lÉn nhau cña c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng .trong x· héi cã giai cÊp ,chñ thÓ ho¹t ®éng trong kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng ph¶i lµ c¸i nh©n riªng lÎ ,®ã cßn lµ nh÷ng tËp ®oµn x· héi, nh÷ng giai cÊp. Sù t¸c ®éng qua l¹i cña c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng ®ã cã thÓ cã lîi cho ng­êi nµy, tÇng líp hay giai cÊp nµy; cã h¹i cho tÇng líp hay giai cÊp kh¸c. Cho nªn, kinh tÕ thÞ tr­êng cã mÆt tÝch cùc, cã mÆt tiªu cùc nhÊt ®Þnh. Kh«ng thÓ nhÊn m¹nh chØ mét mÆt trong hai mÆt ®ã. Kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ph¸t triÓn tõ thÊp lªn cao, ®Ønh cao nhÊt trong sù ph¸t triÓn cña nã ë giai ®o¹n ®· qua ®¹t ®­îc trong chñ nghÜa t­ b¶n, ®­îc x· héi ®ã sö dông triÖt ®Ó. §ã lµ c¬ së ®Ó tr­íc ®©y nhiÒu ng­êi ®ång nhÊt nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi chñ nghÜa t­ b¶n. Quan ®iÓm ®ã ®­îc cñng cè thªm cßn do qu¸­ tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi tr­íc ®©y, hÇu hÕt c¸c n­íc X· héi chñ nghÜa ®Òu kú thÞ víi kinh tÕ thÞ tr­êng, tuyÖt ®èi ho¸ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch mang tÝnh tËp trung quan liªu. Do vËy cã sù ®èi lËp gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng víi chñ nghÜa x· héi. KÕt qu¶ nghiªn cøu lý luËn vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cho phÐp kh¼ng ®Þnh r»ng, nÒn kinh tÕ cña thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ph¶i lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Sù ra ®êi vµ tån t¹i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng trong thêi kú qu¸ ®é tr­íc hÕt vµ chñ yÕu do trong thêi kú nµy cßn tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, do cã sù t¸ch rêi gi÷a quyÒn së h÷u vµ quyÒn kinh doanh ngay trong mét thµnh phÇn kinh tÕ, do cßn cã sù ph©n c«ng lao ®éng… lµm cho c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ trë thµnh nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ nh÷ng ng­êi kinh doanh hµng ho¸ ®éc lËp( hoÆc t­¬ng ®èi ®éc lËp). V× th, trong nÒn kinh tÕ nhÊt ®Þnh sÏ h×nh thµnh quan hÖ hµng ho¸ vµ trao ®æi hµng ho¸, lµm cho nÒn kinh tÕ ®ã vËn hµnh trong m«i tr­êng kinh tÕ thÞ tr­êng. 2. ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Thùc tiÔn vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho thÊy, m« h×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt vÜ m« tõ trung t©m, trong bèi c¶nh ngµy nay, lµ m« h×nh hîp lý h¬n c¶. M« h×nh nµy, vÒ ®¹i thÓ cã thÓ ®¸p øng nh÷ng th¸ch thøc cña sù ph¸t triÓn. N­íc ta, viÖc thùc hiÖn m« h×nh nµy, trong thùc tÕ, ch¼ng nh÷ng lµ néi dông cña c«ng cuéc ®æi míi mµ h¬n thÕ n­a cßn lµ c«ng cô, lµ ph­¬ng thøc ®Ó n­íc ta ®i tíi môc tiªu x©y dùng CNXH. NÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay chØ cã thÓ nã ®ang trong giai ®o¹n qu¸ ®«, chuyÓn tiÕp tõ nÒn kinh tÕ tËp trung, hµnh chÝnh, bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. Do vËy, nh÷ng ®Æc ®iÓm cña giai ®o¹n qu¸ ®é trong nÒn kinh tÕ n­íc ta, ®­¬ng nhiªn lµ mét vÊn ®Ò rÊt cã ý nghÜa, rÊt cÇn ®­îc nghiªn cøu, xem xÐt. NhËn thøc ®­îc nh÷ng ®Æc ®iÓm phøc t¹p cña giai ®o¹n qu¸ ®é, chi phèi nh÷ng ®Æc ®iÓm ®ã, chóng ta sÏ tr¸nh ®­îc nh÷ng sai lÇm chñ quan nãng véi, duy ý chÝ hoÆc nh÷ng khuynh h­íng cùc ®oan, m¸y mãc,sao chÐp, chÊp nhËn nguyªn b¶n kinh tÕ thÞ tr­êng tõ bªn ngoµi vµo. Nh­ chóng ta ®· biÕt, trong nÒn kinh tÕ tËp trung , bao cÊp, mäi chøc n¨ng kinh tÕ- x· héi cña nÒn kinh tÕ ®Òu ®­îc triÓn khai trong qu¸ tr×nh kÕ ho¹ch ho¸ ë cÊp ®é quèc gia. TÝnh bao cÊp cña nhµ n­íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña s¶n xuÊt l­u th«ng, ph©n phèi… kh¸ nÆng nÒ, ë n­íc ta tr­íc ®©y, chÕ ®é h¹ch to¸n, trªn thùc tÕ cßn nÆng vÒ h×nh thøc. Lîi Ých kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ lîi Ých c¸ nh©n ng­êi lao ®éng, mét ®éng lùc trùc tiÕp cña ho¹t ®éng x· héi ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc. V× thÕ, sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ nh×n chung lµ chËm ch¹p, kÐm n¨ng ®éng. KÓ tõ ®¹i héi §¶ng lÇn thó VI (12/1986) ®Õn nay, theo ®­êng lèi ®æi míi, ®Êt n­íc ta ®· tõng b­íc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi ®Þnh h­íng X· héi chñ nghÜa. Vµ ®iÒu ®ã cã ý nghÜa lµ chóng ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu hÕt søc quan träng, nh÷ng thµnh tùu cho phÐp chóng ta “ ®iÒu chØnh vµ bæ sung nhËn thøc, lµm cho quan nÞªm vÒ chñ nghÜa x· héi ngµy cµng cô thÓ: ®­êng lèi chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch ngµy cµng ®ång bé, cã c¨n cø khoa häc vµ thùc tiÔn”. Nh÷ng thµnh tùu ®ã, trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh còng gi¸n tiÕp kh¶ n¨ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng trong viÖc n¨ng ®éng ho¸ nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Kinh tÕ thÞ tr­êng, nh­ chóng ta ®· biÕt lµ mét quan hÖ kinh tÕ – x· héi mµ trong ®ã s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt g¾n liÒn víi thÞ tr­êng, tøc lµ g¾n chÆt víi quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ, víi quan hÖ cung- cÇu … Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , nÐt biÓu hiÖn cã tÝnh chÊt bÒ mÆt cña ®êi sèng x· héi quan hÖ hµng ho¸. NÕu nh­ tr­íc ®©y, nÒn kinh tÕ n­íc ta chØ cã mét kiÓu së h÷u t­¬ng ®èi thuÇn nhÊt víi hai thµnh phÇn tËp thÓ vµ quèc doanh, th× nay, cïng víi thµnh phÇn së h÷u chñ ®¹o lµ së h÷u Nhµ n­íc, cßn tån t¹i nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c. Nh÷ng h×nh thøc së h÷u ®ã, trong thùc tÕ vËn hµnh cña nÒn kinh tÕ, kh«ng h¼n ®· ®ång bé víi nhau, ®«i khi chóng cßn cã m©u thuÉn víi nhau. Song vÒ tæng thÓ, chóng lµ nh÷ng bé phËn kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ, cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái ®a d¹ng vµ n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Trªn con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, viÖc chóng ta b­íc ®Çu sö dông thÞ tr­êng nh­ lµ mét c«ng cô, ph­¬ng thøc, trªn thùc tÕ ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc c¶ vÒ ph­îng thøc, trªn thùc tÕ ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc c¶ vÒ ph­¬ng diÖn thùc tiÔn vµ ph­¬ng diÖn nhËn thøc. Mçi hµnh trang cã ý nghÜa mµ c«ng cuéc ®æi míi trang bÞ cho chóng ta s¶n xuÊt hµng ho¸ cïng víi nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, hiÖn ®· ®­îc chóng ta hiÓu lµ kh«ng ®èi lËp víi CNXH. Víi tÝnh c¸ch lµ s¶n phÈm cña v¨n minh nh©n lo¹i, mét c¬ héi ®Ó c¸c céng ®ång më cöa, tiÕp xóc víi bªn ngoµi, kinh tÕ thÞ tr­êng râ rµng lµ c¸i kh¸ch quan vµ tÊt yÕu ®èi víi c«ng cuéc x©y dùng CNXH ë n­íc ta. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë n­íc ta, thÞ tr­êng lµ c¨n cø, võa lµ ®èi t­îng cña c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸. ViÖc ®iÒu tiÕt vÜ m« ®èi víi thÞ th­êng, mét mÆt lµm cho nÒn kinh tÕ n­íc ta thùc sù trë thµnh mét thÞ tr­êng thèng nhÊt- thèng nhÊt trong c¶ n­íc vµ thèng nhÊt víi thÞ tr­êng thÕ giíi- mÆt kh¸c cßn cã t¸c dông lµm cho mçi ®¬n vÞ kinh tÕ ph¶i tù kh¼ng ®Þnh kh¶ n¨ng vµ vai trß cña m×nh trong thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, nhËn ra søc m¹nh cña c¬ chÕ thÞ tr­êng bao nhiªu, chóng ta l¹i còng hiÓu râ h¬n bÊy nhiªu mÆt tr¸i cña nã ®èi víi sù vËn ®éng cña ®ëi sèng x· héi. Sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­¬ng nhiªn lµ mét môc tiªu cña ph¸t triÓn x· héi; nã cã kh¶ n¨ng t¹o ra ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. Nh­ng t¨ng tr­ëng kinh tÕ kh«ng nhÊt thiÕt ®i liÒn víi x· héi. Do v©y, nh÷ng quan niÖm cña §¶ng ta, ®Ó thùc hiÖn sù nghiÖp x©y dùng CNXH víi môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhÊt thiÕt ph¶i cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng X· héi chñ nghÜa. 3. §Þnh h­íng x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay. Chóng ta ®ang phÊn ®Êu x©y dùng mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ®¹t tr×nh ®é kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn víi ®Æc tr­ng: - HÖ thèng thÞ tr­êng ®­îc ph¸t triÓn ®Çy ®ñ :thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ dÞch vô ;thÞ tr­êng c«ng nghÖ , c¸c dÞch vô th«ng tin ,t­ vÊn ,tiÕp thÞ , ph¸p lý, tµi chÝnh, ng©n hµng, kiÓm to¸n, b¶o hiÓm, b¶o l·nh; thÞ tr­êng søc lao ®éng; thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng khoa häc, kü thuËt, c«ng nghÖ, thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, thÞ tr­êng vèn, thÞ tr­êng chøng kho¸n …. TÊt c¶ c¸c lo¹i thÞ tr­êng ®ã liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau t¹o thµnh mét chØnh thÓ h÷u c¬. HÖ thèng nµy trë thµnh ®Çu mèi mäi t¸c ®éng qua l¹i cña ho¹t ®éng kinh tÕ-x· héi. - Mçi thùc thÓ kinh tÕ cã lîi Ých riªng (bao gåm xÝ nghiÖp, tËp ®oµn x· héi vµ c¸ nh©n) vµ lµ chñ thÓ cña thÞ tr­êng, tham gia ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng vµ c¹nh tranh víi nhau. - ViÖc vËn hµnh kinh tÕ-x· héi ®­îc thùc hiªn trong sù kÕt hîp gi÷a ®­êng lèi chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch …. Víi viÖc sö dông c¸c lo¹i tÝn hiÖu kinh tÕ mµ thÞ tr­êng cung cÊp, viÖc l­u th«ng tµi nguyªn ®­îc ®iÒu tiÕt bëi th«ng tin thÞ tr­êng vµ kÕ ho¹ch c©n ®èi s¶n xuÊt. - Dùa trªn quy luËt thÞ tr­êng thèng nhÊt mµ h×nh thµnh mét trËt tù thÞ tr­êng, s¶n xuÊt x· héi l­u th«ng, ph©n phèi vµ tiªu dïng víi sù liªn hÖ vµ ®iÒu tiÕt cña ®Çu mèi thÞ tr­êng, h×nh thµnh m¹ng l­íi s¶n xuÊt x· héi cã trËt tù. - Dùa vµo ®­êng lèi, hiÕn ph¸p, ph¸p luËt vµ quy luËt vËn hµnh cña kinh tÕ thÞ tr­êng, chÝnh phñ thùc hiÖn viÖc ®iÒu chØnh vµ khèng chÕ vÜ m« cÇn thiÕt, h÷u hiÖu; vËn hµnh chÝnh s¸ch kinh tÕ, ph¸p luËt kinh tÕ,chØ ®¹o kÕ ho¹ch vµ ph­¬ng ph¸p hµnh chÝnh cÇn thiÕt ®Ó h­íng dÉn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh tÕ thÞ tr­êng cã vai trß to lín trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ –x· héi ,kh«ng v× thÕ mµ “kinh tÕ thÞ tr­êng” lµ tÊt c¶. thùc tÕ ®æi míi 12 n¨m qua cho thÊy ,bªn c¹nh t¸c ®éng tÝch cùc lµ c¬ b¶n,nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc do mÆt tr¸i cña kinh tÕ thÞ tr­êng g©y ra còng hÕt søc nghiªm träng, ®Æc biÖt trªn ph­¬ng diÖn t­ t­ëng, ®¹o ®øc, lèi sèng. Kh«ng xem träng cuéc ®Êu tranh nh»m h¹n chÕ; kh¾c phôc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ tr­êng, kh«ng lµm râ giíi h¹n cÇn cã cña lÜnh vùc cã thÓ “thÞ tr­êng ho¸” còng lµ chÖch h­íng x· héi chñ nghÜa. *VÒ néi dung d÷ v÷ng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa trªn lÜnh vùc kinh tÕ vµ néi dung kh¸i niÖm “kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta hiÖn nay,cã thÓ suy ra ®Æc ®iÓm cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta lµ: mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt; nÒn kinh tÕ Êy lÊy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn së h÷u x· héi vµ së h÷u tËp thÓ lµm nÒn t¶ng, lÊy kinh tÕ nhµ n­íc lµm chñ ®¹o; lÊy viÖc thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng vµ v¨n minh lµm môc tiªu. Muèn vËy nÒn kinh tÕ Êy ph¶i ®¶m b¶o: - Cã t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao, bÒn v÷ng, æn ®Þnh Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c«ng b»ng x· héi phï hîp tõng b­íc víi sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ;. - §Æt gi¬i sù l·nh ®¹o cña ®¶ng céng s¶n gi¬i sù qu¶n lý cña mét nhµ n­íc thùc sù cña d©n; - LÊy viÖc gi¶i phãng søc s¶n xuÊt lµm c¨n cø chñ yÕu ®Ó ho¹ch ®Þnh c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ, h×nh thøc së h÷u; - Lµm cho kinh tÕ nhµ n­íc ph¸t triÓn tr­íc hÕt lµ vÒ chÊt ®Ó ®ãng vai trß chñ ®¹o, kinh tÕ nhµ n­íc cïng víi kinh tÕ hîp t¸c dÇn dÇn trë thµnh nÒn t¶ng; - X¸c lËp, cñng cè vµ n©ng cao ®Þa vÞ lµm chñ cña ng­êi lao ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi ngµy cµng tèt h¬n. trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, ®iÒu chñ yÕu lµ t¹o ®iÒu kiÖn c«ng b»ng trong ph¸t triÓn con ng­êi; võa kh«ng b×nh qu©n, võa ph¶i chó träng ®Õn tÇng líp dÔ tæn th­¬ng, nh÷ng vïng khã kh¨n; -Thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi,lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµm chñ yÕu. H¬n n÷a nÒn kinh tÕ ®ã ph¶i gãp phÇn ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng, mäi søc lùc x· héi; t¹o ®iÒu kiÖn cho mçi c¸ nh©n lµm giµu cho m×nh vµ cho toµn x· héi; chÊp hµnh mäi ph¸p luËt,kinh doanh cã v¨n ho¸; c¹nh tranh vµ hîp t¸c mét c¸ch v¨n minh… Qua néi dung trªn cho thÊy,tÝnh ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ ë n­íc ta liªn quan tíi c¶ kiÕn tróc th­îng tÇng lÉn c¬ së h¹ tÇng,liªn qua tíi c¶ quan hÖ s¶n xuÊt lÉn lùc l­îng s¶n xuÊt ….. §Ó d÷ v÷ng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta, nh©n tè nµo cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ? tr¶ lêi vÊn ®Ò nµy cã ng­êi cho r»ng nhµ n­íc lµ yÕu tè chñ ®¹o trong sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Bëi v× kh«ng thÓ lÊy c¸i bé phËn (kinh tÕ nhµ n­íc) cña c¸i toµn thÓ (nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhiÒu thµnh phÇn) ®Ó ®Þnh h­íng sù ph¸t triÓn cña c¸i toµn thÓ ®ã. B»ng hÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, hÖ thèng ®éng lùc kÝch thÝch mµ nhµ n­íc thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong hÖ thèng c«ng cô ®Ó nhµ n­íc thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o ®èi víi sù vËn ®éng cña kinh tÕ, kinh tÕ nhµ n­íc chØ lµ mét c«ng cô, dï cã thÓ ®­îc xem lµ c«ng cô qua träng nhÊt. Do vËy kh«ng nªn xem kinh tÕ nhµ n­íc lµ chñ ®¹o. Trong giai ®o¹n ngµy nay cña thêi ®¹i, mäi nhµ n­íc ®Òu tham gia qu¶n lý kinh tÕ, ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ,cho nªn nãi vai trß chñ ®¹o cña nhµ n­íc lµ xo¸ nhoµ ranh giíi gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa vµ kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa. ThiÕt nghÜ, ph¶i t×m yÕu tè chñ ®¹o trong sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ (cã vai trß dÉn d¾t sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®Þnh h­íng sù ph¸t triÓn cña chóng…) ngay trªn lÜnh vùc kinh tÕ. Bëi v×, trong khi kh«ng phñ nhËn vai trß t¸c ®éng m¹nh mÏ cña nhµ n­íc t¬i kinh tÕ, nh­ng suy cho cïng søc m¹nh nhµ n­íc còng do søc m¹nh cña kinh tÕ quyÕt ®Þnh. Trong ®iÒu kiÖn cô thÓ ë n­íc ta, bé phËn chñ ®¹o ®ã lµ kinh tÕ nhµ n­íc, VÊn ®Ò c¨n b¶n nhÊt, chñ chèt nhÊt vµ khã kh¨n nhÊt lµ lµm sao kinh tÕ nhµ n­íc v­¬n lªn n¨m ®­îc vai trß chñ ®¹o ? ®iÒu ®ã ®­îc ®Æt ra trong khi kinh tÕ nhµ n­íc hiÖn nay vÉn cßn yÕu kÐm ngay c¶ trªn nh÷ng ph­¬ng diÖn chñ yÕu nhÊt cu¶ nã: n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶. §Ó gãp phÇn kh¾c phôc t×nh h×nh ®ã, kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i lµm sao kÕt hîp ®­îc trong b¶n th©n m×nh c¸i m¹nh cña tËp thÓ, cña céng ®ång vµ c¸i m¹nh cña c¸ nh©n xÐt c¶ víi t­ c¸ch ®éng lùc lîi Ých kinh tÕ, c¶ víi t­ c¸ch thùc thÓ-con ng­êi kinh tÕ. then chèt cña vÊn ®Ò nµy lµ t×m mét c¬ chÕ thÝch hîp v¬i nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa vµ cã mét ®éi ngò c¸n bé cã ®ñ ®øc ®ñ tµi. “vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc” ®­îc hiÓu lµ : lµm ®ßn bÈy ®Èy nhanh t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi ;më ®­êng, h­íng dÉn,hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn; lµm lùc l­îng vËt chÊt ®Ó nhµ n­íc thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ qu¶ lý vÜ m«;t¹o nÒn t¶ng cho chÕ ®é x· héi míi. Thùc tr¹ng kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta hiÖn nay Chóng ta ®· chuyÓn mét b­íc quan träng sang kinh tÕ thÞ tr­êng, nh­ng ch­a kÕt thóc b­íc chuyÓn ®ã. Do vËy cßn ®an xen nh÷ng yÕu tè cña nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi. Nh÷ng yÕu tè cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng v¨n minh cßn Ýt h¬n lµ yÕu tè s¬ khai. MÆt kh¸c trong x· héi chñ ®· xuÊt hiÖn mét sè yÕu tè ®i qu¸ xa(v­ît khái giíi h¹n )khu«n khæ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng nh©n tè cña nÒn kinh tÕ maphia, tÝnh tr¹ng th­¬ng m¹i ho¸ gi¸o dôc, nh©n phÈm …lµ nh÷ng thÝ dô cho sù qu¸ ®µ nh­ vËy. Tr×nh ®é thÊp kÐm, ch­a ®¹t tíi tr×nh ®é hoµn chØnh cña kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta hiÖn nay biÓu hiÖn ë chç : gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô bÞ bãp mÐo, ®éc quyÒn cßn qu¸ lín, tû gi¸ ch­a ph¶i do trÞ th­êng quy ®Þnh; tiÒn l­¬ng ch­a cã tÝnh thÞ tr­êng …quyÒn kinh doanh trªn thÞ tr­êng cßn h¹n chÕ nhiÒu nªn mÊt kh¶ n¨ng c¹nh tranh. C¸c lo¹i thÞ tr­êng cßn thiÕu vµ ch­a ®ång bé, tr­íc hÕt lµ thiÕu thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng tiÒn tÖ theo ®óng nghÜa cña nã. C¸c thÓ chÕ cho thÞ tr­êng qu¸ thiÕu ; kh«ng it nh÷ng thÓ chÕ ®· cã ch­a phï hîp, thËm chÝ tr¸i víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng, sù can thiÖp cña nhµ n­íc vµo thÞ tr­êng ch­a thËt phï hîp thËm chÝ tr¸i víi yªu cÇu cña thÞ tr­êng, cã t×nh tr¹ng liªn kÕt gi÷a bé phËn tho¸i ho¸ trong bé m¸y nhµ n­íc víi nh÷ng yÕu tè tiªu cùc cña thÞ tr­êng g©y ra tham nhòng, nî nÇn chång chÊt. III.nh÷ng m©u thuÉn ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta : 1.mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung cña chñ nghÜa M¸c- Lªnin vÒ quan hÖ gi÷a kinh tÕ víi chÝnh trÞ: Theo c¸c nhµ kinh ®iÓn chñ nghÜa M¸c- Lªnin th× kinh tÕ quyÕt ®Þnh chÝnh trÞ: “ chÝnhtrÞ lµ sù biÓu hiÖn tËp trung cña kinh tÕ”. Trong lÞch sö ph¸t triÓn x· héi loµi ng­êi kh«ng ph¶i bao giê còng cã vÊn ®Ò vÒ chÝnh trÞ. X· héi nguyªn thuû ch­a cã giai cÊp, ch­a cã vÊn ®Ò chÝnh trÞ. Tõ khi x· héi xuÊt hiÖn giai cÊp vµ ®Êu tranh giai cÊp vµ Nhµ n­íc th× vÊn ®Ò chÝnh trÞ míi h×nh thµnh. VÊn ®Ò chÝnh trÞ lµ vÊn ®Ò thuéc ®Êu tranh giai cÊp vµ ®Êu tranh giai cÊp. Trung t©m cña chÝnh trÞ lµ ®Êu tranh giai cÊp gi÷a c¸c giai cÊp, c¸c løc l­îng x· héi nh»m giµnh vµ gi÷ chÝnh quyÒn nhµ n­íc vµ sö dông c«ng cô ®ã lµm c«ng cô ®Ó x©y dùng vµ b¶o vÖ chÕ ®é x· héi phï hîp víi lîi Ých cña giai cÊp cÇm quyÒn. B¶n th©n vÊn ®Ò chÝnh trÞ ra ®êi hoµn toµn lµ do kinh tÕ quyÕt ®Þnh. ChÝnh trÞ kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých, mµ chØ lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých kinh tÕ, F.Engen §· kh¼ng ®Þnh “b¹o lùc chØ lµ ph­¬ng tiÖn, cßn lîi Ých kinh tÕ lµ môc ®Ých”. Trong t¸c phÈm “LótvÝch Phoib¨c vµ b¸o c¸o chung cña triÕt häc cæ ®iÓn §øc”, F.Engen ®· chØ râ “®Ó tho¶ thuËn lîi Ých kinh tÕ th× quyÒn lùc chÝnh trÞ chØ ®­îc sö dông lµ mét ph­¬ng tiÖn ®¬n thuÇn. QuyÒn lùc chÝnh trÞ lµ c«ng cô m¹nh mÏ nhÊt ®Ó b¶o vÖ chÕ ®é x· héi. Sù thèngtrÞ vÒ chÝnh trÞ cña mét giai cÊp nhÊt ®Þnh lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho giai cÊp ®ã thùc hiÖn ®­îc sù thèng trÞ vÒ kinh tÕ. §Êu tranh giai cÊp, vÒ thùc chÊt lµ ®Êu tranh v× lîi Ých kinh tÕ, ®­îc th«ng qua ®Êu tranh chÝnh trÞ. Theo F.Engen, “ bÊt cø cuéc ®Êu tranh giai cÊp nµo còng ®Òu lµ ®Êu tranh chÝnh trÞ, xÐt ®Õn cïng, ®Òu xoay quanh vÊn ®Ò gi¶i phãng vÒ kinh tÕ”. §Ó nhÊn m¹nh vai trß cña chÝnh trÞ V.I.Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh “ chÝnh trÞ kh«ng thÓ chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu so víi kinh tÕ”. Kh¼ng ®Þnh ®ã cña Lªnin kh«ng cã nghÜa lµ phñ nh©n hoµn toµn vai trß quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ ®èi víi chÝnh trÞ, mµ muèn nhÊn m¹nh t¸c ®éng tÝch cùc cña chÝnh trÞ ®èi víi kinh tÕ. VÊn ®Ò kinh tÕ kh«ng thÓ t¸ch rêi víi chÝnh trÞ mµ nã ®­îc xem xÐt gi¶i quyÕt theo mét lËp tr­êng chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh. Giai cÊp nµo cÇm quyÒn còng h­íng kinh tÕ ph¸t triÓn theo lËp tr­êng chÝnh trÞ riªng cña giai cÊp ®ã nh»m phôc vô cho môc tiªu kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh. Vµ lËp tr­êng chÝnh trÞ ®óng hay sai sÏ thóc ®Èy hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, V.I.Lªnin cßn kh¼ng ®Þnh “ kh«ng cã mét lËp tr­êng chÝnh trÞ ®óng th× mét giai cÊp nhÊt ®Þnh nµo ®ã kh«ng thÓ nµo gi÷ v÷ng ®­îc sù thèng trÞ cña m×nh vµ do ®ã còng kh«ng thÓ nµo gi÷ v÷ng ®­îc sù thèng trÞ cña m×nh vµ do ®ã còng kh«ng thÓ hoµn thµnh ®­îc nhiÖm vô cu¶ m×nh trong lÜnh vùc s¶n xuÊt”. Khi thÓ chÕ chÝnh trÞ kh«ng phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ th× kinh tÕ tÊt yÕu sÏ më ®­êng ®i. Khi ®ã viÖc thay ®æi thÓ chÕ chÝnh trÞ cho phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh ®Ó thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn. Nh­ vËy, chóng ta cã thÓ kh¼n._.