Mạch quét dòng trong máy thu hình màu JVC C1490M

Lêi nãi ®Çu Cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, kü thuËt truyÒn h×nh còng ph¸t triÓn cã nh÷ng b­íc tiÕn bé kh«ng ngõng. Tõ truyÒn h×nh ®en tr¾ng ®· ph¸t triÓn lªn thµnh truyÒn h×nh mµu víi ba hÖ mµu c¬ b¶n NTSC, SECAM, vµ PAL. HiÖn nay, víi nh÷ng ­u viÖt tuyÖt ®èi cña c«ng nghÖ sè, c«ng nghÖ truyÒn h×nh còng chuyÓn sang mét b­íc ngoÆt míi. Qu¸ tr×nh biÕn ®æi tõ c«ng nghÖ Analog sang c«ng nghÖ Digital (Trasnition From Analog to Digital Technology) víi sù xuÊt hiÖn cña kü thuËt truyÒn h×nh sè nh­ truyÒn h×nh c¸p, truyÒn h×nh sè mÆt ®Êt vµ truyÒn h×nh qua vÖ tinh. Kü thuËt truyÒn h×nh ®ãng gãp mét vai trß quan träng trong ®êi sèng con ng­êi. Nã lµ c«ng cô s¾c bÐn trong viÖc tuyªn truyÒn chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ N­íc, lµ mãn ¨n tinh thÇn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña mäi gia ®×nh... Trong nh÷ng n¨m qua §¶ng vµ nhµ n­íc ®· ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u cho ngµnh c«ng nghÖ truyÒn h×nh, cïng víi sù h×nh thµnh trung t©m truyÒn h×nh vµ th¸p truyÒn h×nh ViÖt Nam t¹i thñ ®« Hµ Néi. Tuy nhiªn, tÊt c¶ c«ng nghÖ truyÒn h×nh hiÖn nay mµ ViÖt Nam ®ang sö dông ®Òu sö dông vµo truyÒn h×nh t­¬ng tù lµ chñ yÕu. MÆc dï rÊt cßn nhiÒu nh÷ng khã kh¨n tr­íc m¾t nh­ ®iÒu kiÖn kinh tÕ cßn eo hÑp, nÒn c«ng nghiÖp vµ tr×nh ®é khoa häc kü thuËt cßn non trÎ. Nh­ng chóng ta kh«ng thÓ sö dông m·i kü thuËt Analog ®­îc bëi khi ®ã c«ng nghÖ truyÒn h×nh kh«ng thÓ kÕt hîp t«i ®­îc víi c¸c c«ng nghÖ kh¸c ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ th«ng tin. Sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña kü thuËt sè ®· x©m nhËp vµo hÇu hÕt tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc trong ®ã cã c¶ lÜnh vùc truyÒn h×nh. VËy ®Ó hoµ nhËp ®­îc víi sù ph¸t triÓn chung cña toµn thÕ giíi vµ phôc vô cho c«ng cuéc " c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc" th× ngµnh truyÒn h×nh ph¶i lµ lÜnh vùc tiªn phong. Do vËy, chuyÓn ®æi c«ng nghÖ tõ Analog sang c«ng nghÖ Digital lµ mét ®iÒu tÊt yÕu. Tuy nhiªn ®Ó thùc hiÖn ®­îc, ngoµi kinh phÝ, thêi gian cßn ph¶i ®ßi hái mét ®éi ngò c¸c c¸n bé, kü s­, c¸c chuyªn viªn vµ c¸c nhµ khoa häc th× míi cã thÓ lµm ®­îc. Lµ mét häc sinh ®­îc sù h­íng dÉn cña c¸c thÇy c« gi¸o khoa §TVT, trong b¶n baùo caùo nµy em xin tr×nh bµy vÒ mét khÝa c¹nh nhá trong lÜnh vùc thu-ph¸t ë truyÒn h×nh mµu em xin tr×nh bµy mét ®Ò tµi: “m¹ch quÐt dßng trong m¸y thu h×nh mµu jvc c1490m” Víi kiÕn thøc h¹n chÕ vµ tµi liÖu tham kh¶o cßn Ýt cho nªn trong b¶n baùo caùo nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. KÝnh mong c¸c thÇy c« gi¸o chØ b¶o ®Ó em hoµn thµnh ®­îc tèt h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o khoa §TVT ®Æc biÖt thÇy gi¸o NguyÔn Minh §øc ®· tËn t×nh h­íng dÉn em hoµn thµnh b¶n b¸o c¸o nµy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Sinh viªn thùc hiÖn : TrÇn NguyÔn Hoµng Nam Môc lôc Lêi nãi ®Çu……………………………………………………………. 1 PhÇn I: nguyªn lý truyÒn h×nh ..................... 7 Ch­¬ng I: Nguyªn lý truyÒn h×nh mµu................................ 7 1.1. Giíi thiÖu....................................................................................................... . 7 1..2. Nguyªn lý truyÒn h×nh mµu.............................................................................10 1.2.1. S¬ ®å khèi hÖ thèng truyÒn h×nh mµu.................................................12 1. 2.2. Kh¸i niÖm vÒ mµu s¾c………………………………………...…....13 1.2.3. C¶m nhËn mµu s¾c cña m¾t...............................................................14 1.2.4. Lý thuyÕt ba mµu………………………………………………........18 1.2.4.1. ThÞ gi¸c mµu…………………………………………………....18 1.2.4.2 C¸c mµu c¬ b¶n…………………………………………….…....19 1.2.5. HÖ thèng thiÕt bÞ thu tÝn hiÖu mµu......................................................20 1 2.6. TÝn hiÖu hiÖu mµu...............................................................................22 Ch­¬ng II: C¸c hÖ truyÒn h×nh mµu.......................................23 2.1. HÖ truyÒn h×nh mµu NTSC................................................................................23 2.1.1 §Æc ®iÓm cña hÖ truyÒn h×nh mµu NTSC.............................................23 2.1.2. S¬ ®å khèi bé m· ho¸ truyÒn h×nh hÖ NTSC……………………...…28 2.1.3 S¬ ®å khèi gi¶i m· mµu hÖ NTSC........................................................30 2.1.4. KÕt luËn……………………………………………………………..32 2.2 HÖ truyÒn h×nh SECAM (Sequentiel Couleur A Meorire…………………..…33 2.2.1 §Æc ®iÓm cña hÖ truyÒn h×nh mµu SECAM………………………....34 2.2.2 S¬ ®å khèi m· ho¸ mµu hÖ SECAM....................................................36 2.2.3. S¬ ®å gi¶i m· truyÒn h×nh mµu hÖ SECAM.......................................38 2.2.4.kªt luËn..............................................................................................39 2.3 HÖ truyÒn h×nh mµu PAL.................................................................................39 2.3.1 §Æc ®iÓm............................................................................................39 2.3.2. S¬ ®å khèi bé m· ho¸ mµu hÖ PAL...................................................42 2.3.3. S¬ ®å khèi bé gi¶i m· mµu hÖ PAL..................................................44 2.3.4. KÕt luËn.............................................................................................46 PhÇn ii: giíi thiÖu c¸c th«ng sè,chØ tiªu kü thuËt cña m¸y thu h×nh mµu Jvc c1490m …………47 1.1. C¸c th«ng sè,chØ tiªu kÜ thuËt………………………………………..47 1.1.1.Thu tõ ®µi ph¸t vµ ®Çu video th«ng dông……………………47 1.1.2.Thu tõ ®Çu video th«ng dông………………………………...47 1.1.3.Thu tõ ®Üa tõ………………………………………………….47 1.1.4.TÇn sè sãng thu………………………………………………47 1.1.5.Nguån ®iÖn l­íi ……………………………………………..48 1.1.6.C«ng suÊt tiªu thô……………………………………………48 1.1.7.TÝn hiÖu A/V…………………………………………………48 1.1.8.C«ng suÊt tiÕng ra…………………………………………....48 1.1.9.Loa…………………………………………………………...48 1.1.10.Trë kh¸ng ®Çu vµo ¨ngten………………………………….48 1.1.11.KÝch th­íc……………………………………………….….48 1.1.12.Träng l­îng…………………………………………….…...48 1.1.13.§iÒu khiÓn tõ xa…………………………………………….48 1.1.14.§Ìn h×nh…………………………………………………….48 2.2.S¬ ®å khèi m¸y thu h×nh mµu vµ nhiÖm vô chøc n¨ng c¸c khèi……..48 2.2.1.S¬ ®å khèi…………………………………………………….48 2.2.2.NhiÖm vô vµ chøc n¨ng c¸c khèi………………………….…51 2.2.2.1.Khèi chuyÓn kªnh RF……………………………….….51 2.2.2.2.Khèi khuÕch ®¹i trung tÇn IF………………………..….51 2.2.2.3.Khèi t¸ch sãng h×nh………………………………….....51 2.2.2.4.Khèi gi¶I m· mµu…………………………………….....51 2.2.2.5.Khèi khuÕch ®¹i h×nh…………………………………...51 2.2.2.6.Khèi t¸ch xung ®ång bé……………………….……… .52 2.2..2.7.Khèi quÐt dßng………………………………….……...52 2.2..2.8.Khèi quÐt mµnh………………………………………...52 2.2..2.9.Khèi t¹o ®¹i cao ¸p vµ ®iÖn ¸p trung gian……………..52 2.2.2.10.Khèi nguån…………………………………………….52 2.2.2.11.Khèi vi xö lý…………………………………………...52 2.2.2.12.Khèi AGC……………………………………………...52 2.2.2.13.Khèi ®iÒu khiÓn tõ xa………………………………….53 2.2.2.14.Khèi ®­êng tiÕng………………………………………53 PhÇn iii: m¹ch quÐt dßng trong m¸y thu h×nh mµu jvc-c1490m…………54 1.1.S¬ ®å khèi bé quÐt dßng-nguyªn lý ho¹t ®éng……………………...54 1.1.1.Bé t¹o dao ®éngVCO…………………………………………54 1.1.2.Bé chia tÇn sè ………………………………………………...54 1.1.3.M¹ch t¸ch xung ®ång bé dßng……………………………….55 1.1.4.TÇng ®Öm dßng……………………………………………….55 1.1.5.TÇng c«ng suÊt dßng…………………………………………55 1.1.6.BiÕn ¸p cao ¸p…………………….………………………..55 1.1.7.C¸c m¹ch phô trî…………………………………………….55 1.2.Ph©n tÝch m¹ch quÐt dßng trong may thu h×nh mµu JVC C1490M...56 1.3.C¸c sù cè th­êng x¶y ra ë khèi quÐt dßng trong m¸y thu h×nh mµu JVC C1490M……………………......... 60 KÕt luËn ………..……..………………………63 PhÇn I : nguyªn lý truyÒn h×nh Ch­¬ng I : Nguyªn lý truyÒn h×nh mµu 1.1. Giíi thiÖu Tr­íc kia khoa häc ph¸t triÓn cßn ë møc thÊp th× con ng­êi th­êng m¬ ­íc cã mét ph­¬ng ph¸p thÇn kú nµo ®ã ®Ó cã thÓ truyÒn ®­a tin tøc (©m thanh vµ h×nh ¶nh) ®i xa. ¦íc m¬ nµy ®· ®­îc thùc hiÖn khi A – LÕc – X¨ng – P« - Pèp. Ng­êi Nga s¸ng chÕ ra chiÕc m¸y ph¸t v« tuyÕn ®iÖn ®Çu tiªn trªn thÕ giíi vµo ngµy 7 th¸ng 5 n¨m 1895 vµ nã lµ b­íc më ®Çu cho kû nguyªn v« tuyÕn ®iÖn tö cho nh©n lo¹i. Víi sù ph¸t minh ra ®Ìn ®iÖn tö céng víi sù ph¸t hiÖn ra hiÖn t­îng quan ®iÖn vµo cuèi thÕ kû 18, Va – L¬ - di – mia Cu – d¬ - mich D¬ - v« - R­ – kim ng­êi Nga ®· chÝnh thøc khai sinh ra hÖ thèng truyÒn h×nh ®iÖn tö ®Çu tiªn trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn, víi sù ph¸t triÓn rÊt nhanh chãng cho ®Õn hiÖn nay nã ®· ph¸t triÓn sang giai ®o¹n ph¸t triÓn thø 3 ( thÕ hÖ thø nhÊt: ®Ìn ®iÖn tö, thÕ hÖ thø 2: Transistor, thÕ hÖ thø 3: Vi m¹ch). §Çu tiªn truyÒn h×nh xuÊt hiÖn lµ truyÒn h×nh ®en tr¾ng nã ®­îc nghiªn cøu vµ chÕ t¹o hoµn chØnh vµo n¨m 60. Ngµy nay truyÒn h×nh ®en tr¾ng ®· ®­îc sö dông ë hÇu hÕt c¸c n­íc trªn ThÕ giíi. Tuy nhiªn víi sù ph¸t triÓn rÊt nhanh chãng cña c«ng nghÖ ®iÖn tö vµ ®é æn ®Þnh ngµy cµng cao cña c«ng nghÖ ®iÖn tö, kü thuËt truyÒn h×nh còng kh«ng ngõng ph¸t triÓn, ®· cho phÐp thùc hiÖn ®­îc truyÒn h×nh mµu. Nh­ vËy truyÒn h×nh mµu lµ b­íc ph¸t triÓn tiÕp theo cña truyÒn h×nh ®en tr¾ng bëi v× môc ®Ých cña truyÒn h×nh lµ ghi c¸c h×nh ¶nh cña c¸c c¶nh vËt thiªn nhiªn, c¸c s¶n phÈm nh©n t¹o ®Çy mµu s¾c sèng ®éng trong thùc tÕ råi truyÒn ®i xa. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy truyÒn h×nh mµu ph¶i dùa vµo kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Æc ®iÓm thÞ gi¸c cña m¾t ng­êi vµ t¹o thuyÕt 3 mµu c¬ b¶n. Theo thuyÕt ba mµu, phÇn lín c¸c mµu s¾c trong tù nhiªn cã thÓ phôc håi ®­îc qua viÖc trén mµu ®ã lµ: mµu ®á (ký hiÖu R), mµu lôc ( ký hiÖu G), mµu lam ( ký hiÖu B). NÕu ta céng ®ñ c¸c mµu tiÕp tÝm, l¬, lôc, lam, vµng, cam, ®á víi cïng mét n¨ng l­îng nh­ nhau th× ta ®­îc ¸nh s¸ng tr¾ng. Nh­ng theo thuyÕt ba mµu vÒ thÞ gi¸c th× tÊt c¶ c¸c mµu ®Òu do sù trén mµu cña ba mµu c¬ b¶n. Do vËy nÕu ta dïng ®Ìn chiÕu qua kÝnh läc mµu ®Ó t¹o nh÷ng vßng trßn s¸ng trªn mµn ¶nh th× ta sÏ ®­îc kÕt qu¶. H×nh 1.1. Sù trén mµu Tøc lµ: Lôc + ®á = vµng Lôc + lam = l¬ Lam + ®á = ®á th¾m §á + lôc + lam = tr¾ng §á + lôc = cam ( nÕu n¨ng l­îng ®á lín h¬n n¨ng l­îng lôc) §á + lôc = vµng ( n¨ng l­îng ®á b»ng n¨ng l­îng lôc) Khi x©y dùng hÖ truyÒn h×nh mµu, cÇn ph¶i gi¶i quyÕt sao cho m¸y thu h×nh ®en tr¾ng cã thÓ thu ®­îc truyÒn h×nh mµu víi h×nh ¶nh nhËn ®­îc lµ ®en tr¾ng. MÆt kh¸c, ph¶i gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ng­îc l¹i, ®ã lµ dïng m¸y thu h×nh mµu cã thÓ thu ®­îc ch­¬ng tr×nh ®en tr¾ng. §ã chÝnh lµ kÕt hîp cña truyÒn h×nh mµu. §Ó ®¶m b¶o tÝnh t­¬ng hîp nµy, ®Çu tiªn hÖ thèng truyÒn h×nh mµu xuÊt hiÖn lµ NTSC (viÕt t¾t tõ cña National Television System Committee, Uû ban truyÒn h×nh quèc gia) vµo n¨m 1953 t¹i Mü. Nh÷ng n¨m sau ®ã truyÒn h×nh ®­îc xuÊt hiÖn nhanh chãng vµ khi ®ã chÊt l­îng ¶nh h­ëng cña truyÒn h×nh mµu hÖ NTSC ch­a ph¶i lµ tèt nhÊt, v× tÝn hiÖu trong hÖ trong hÖ NTSC rÊt nh¹y c¶m mÐo pha vµ mÐo biªn ®é. HÖ truyÒn h×nh mµu NTSC ®· ®­îc thùc hiÖn nghiÖm c¸c n­íc Ch©u ¢u kÓ c¶ Liªn X«, nh­ng còng gÆp nh÷ng nh­îc ®iÓm trªn. Ng­êi ta chuyÓn sang nghiªn cøu, ®Ó t×m ra c¸c d¹ng m· ho¸ tÝn hiÖu kh¸c, sao cho mÐo pha vµ mÐo biªn ®é xuÊt hiÖn trong kªnh truyÒn, ¶nh h­ëng nhá nhÊt ®Õn ¶nh h­ëng mµu ®­îc kh«i phôc ë m¸y thu h×nh mµu. N¨m 1956, ë Ph¸p xuÊt hiÖn truyÒn h×nh mµu SECAM (viÕt t¾t Sequentiel Couleurs A Memorre - Sequentiel Color With Memory, TuÇn tù c¸c mµu víi bé nhí) do Henry De France nghiªn cøu vµ thùc hiÖn. N¨m 1962 Gi¸o s­ Walter Bruch ë T©y §øc c«ng bè truyÒn h×nh mµu PAL (Phase Altemation Line, thay ®æi pha theo tõng dßng). C¸c hÖ truyÒn h×nh mµu ph¸t triÓn nhanh chãng vµ dÇn dÇn thay thÕ hoµn toµn truyÒn h×nh ®en tr¾ng. 1.2. Nguyªn lý truyÒn h×nh mµu. Nguyªn lý truyÒn h×nh mµu ®­a vµo nh÷ng c¶m thô mµu s¾c cña m¾t ng­êi vµ thuyÕt ba mµu c¬ b¶n. Do ®ã, khi ph¸t tÝn hiÖu mµu bªn ph¸t nhê m¸y Camera ph©n tÝch ¶nh mµu thµnh c¸c tÝn hiÖu. øng víi ba mµu c¬ b¶n R, G, B ba th«ng tin mµu nµy ®­îc ®iÒu chÕ vµo sãng cao tÇn råi ph¸t x¹ ra ngoµi kh«ng gian. M¸y thu h×nh mµu cã nhiÖm vô thu tÝn hiÖu cao tÇn mµu ®· ®­îc ®iÒu chÕ sau ®ã t¸ch sãng ®Ó lÊy ra ba th«ng tin mµu R, G, B råi dïng ph­¬ng ph¸p trén mµu ®Ó cã l¹i h×nh ¶nh mµu s¾c hiÖn trªn mµn h×nh. Trong hÖ thèng truyÒn h×nh ®en tr¾ng, ¶nh truyÒn ®i biÓu hiÖn ®é s¸ng tèi c¸c ®iÓm trªn tõng dßng. M¸y ¶nh (Camera) cã nhiÖm vô biÕn ®æi ®é s¸ng tèi thµnh nh÷ng møc ®iÖn ¸p kh¸c nhau. §Ó ®¶m b¶o ¶nh thu ®­îc ®ång bé víi ¶nh ph¸t ®i, ta cßn ph¸t ®i xung ®ång bé dßng vµ xung ®ång bé mµnh. Nh­ vËy d¹ng sãng truyÒn h×nh ®en tr¾ng bao gåm tÝn hiÖu h×nh, xung xo¸ dßng, mµnh vµ xung ®ång bé. V× vËy trong truyÒn h×nh ®en tr¾ng chØ cã mét th«ng tin vÒ ®é s¸ng tèi (®é chãi) ®Ó biÓu thÞ tÝn hiÖu h×nh. Nh­ng trong hÖ thèng truyÒn h×nh mµu ta ph¶i truyÒn ®i th«ng tin vÒ mµu, øng víi mçi ®iÓm h×nh cÇn tû lÖ víi ba mµu c¬ b¶n. Mµu ®á (Red), mµu lôc (Green) vµ mµu lam (Blue) v× mµu bao gåm s¾c vµ ®é chãi do ®ã ta chØ cÇn truyÒn ®i víi ba tÝn hiÖu mµu lµ ®ñ mµ kh«ng cÇn truyÒn ®i tÝn hiÖu vÒ ®é chãi. Nh­ vËy trong truyÒn h×nh mµu d¹ng sãng ®Çy ®ñ tÝn hiÖu mµu bao gåm xung xo¸, xung ®ång bé vµ th«ng tin vÒ ®é chãi ®­îc thay thÕ b»ng th«ng tin tÝn hiÖu mµu. 1.2.1. S¬ ®å khèi hÖ thèng truyÒn h×nh mµu H×nh 1.2. S¬ ®å tæng qu¸t hÖ thèng truyÒn h×nh mµu H×nh ¶nh cÇn truyÒn ®i qua Camara truyÒn h×nh mµu ®­îc biÕn ®æi thµnh ba tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n UR, UG, UB nh­ (h×nh 1.2). C¸c tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n nµy ®­îc ®­a qua c¸c m¹ch hiÖu chØnh gamma, c¸c m¹ch nµy sö dông bï mÐo gamma do èng thu ë phÝa bªn thu g©y nªn. C¸c tÝn hiÖu ®· bï mÐo U’R, U’G, U’B ®­îc ®­a vµo ma trËn t¹o ra tÝn hiÖu chãi U’Y vµ hai tÝn hiÖu mang mµu UR, UB. C¸c tÝn hiÖu UR vµ UB ®iÒu chÕ dao ®éng tÇn sè mang phô t¹o ra tÝn hiÖu mang mµu cao tÇn UC. Trong bé céng, c¸c tÝn hiÖu U’Y vµ UC ®­îc trén víi nhau ®Ó trë thµnh tÝn hiÖu truyÒn h×nh mµu tæng hîp UM = U’Y + UC , tÝn hiÖu UM nµy ®­îc truyÒn ®Õn bªn thu b»ng c¸p, hÖ thèng vi ba hoÆc m¸y thu, ph¸t v« tuyÕn ®iÖn. Qu¸ tr×nh biÕn ®æi c¸c tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n UR, UB thµnh tÝn hiÖu mµu tæng hîp UM gäi lµ qu¸ tr×nh m· ho¸ tÝn hiÖu mµu. PhÝa bªn biÕn ®æi UM nhËn ®­îc (sau t¸ch sãng video) biÕn thµnh c¸c tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n U’R, U’G, U’B qu¸ tr×nh biÕn ®æi ng­îc ®ã gäi lµ qu¸ tr×nh gi¶i m· tÝn hiÖu mµu. Qu¸ tr×nh gi¶i m· thùc hiÖn trong phÇn tÇn sè video cña m¸y thu h×nh mµu. TÝn hiÖu truyÒn h×nh mµu tæng hîp UM nhËn ®­îc sau t¸ch sãng, ®­îc läc ra thµnh tÝn hiÖu chãi U'Y vµ tÝn hiÖu mang mµu cao tÇn UC. Sau bé t¸ch sãng mµu ta thu ®­îc tÝn hiÖu mang mµu UR vµ UB ®ã lµ tÝn hiÖu hiÖu sè mµu. Nhê cã m¹ch ma trËn, tõ tÝn hiÖu U'Y, UR, UB t¹o ra tÝn hiÖu mang mµu c¬ b¶n U'R, U’G, U’B (hoÆc tÝn hiÖu U'R- U’Y, U’G – U’Y , U’B – U’Y) phÇn tö cuèi cïng cña hÖ thèng lµ m¸y thu, ë ®©y biÕn ®æi c¸c tÝn hiÖu mµu thµnh h×nh ¶nh phøc t¹p. 1. 2.2. Kh¸i niÖm vÒ mµu s¾c Cho mét chïm tia ¸nh s¸ng mÆt trêi xuyªn qua l¨ng kÝnh thuû tinh, dïng mét tr¾ng ch¾n chïm s¸ng qua l¨ng kÝnh, nhËn ®­îc mét d¶i mµu theo thø tù: §á, cam, vµng, lôc, l¬, lam, tÝm. D¶i mµu ®ã ®­îc gäi lµ phæ mµu. Phæ mµu cña ¸nh s¸ng gäi lµ phæ liªn tôc, tõ mµu nµy chuyÓn dÇn qua mµu kh¸c, kh«ng cã ranh giíi râ rµng tuy nhiªn mçi mµu chiÕm mét kho¶ng nhÊt ®Þnh (H×nh l.3) Tö ngo¹i TÝm Lam L¬ Lôc Cam Vµng §á Hång ngo¹i H×nh 1.3. B­íc sãng cña c¸c mµu trong phæ mµu Tõ thùc nghiÖm nµy ta thÊy r»ng, ¸nh s¸ng cã b­íc sãng kh¸c nhau t¸c dông lªn m¾t ta, ta sÏ c¶m thÊy mµu s¾c kh¸c nhau. VËy mµu s¾c lµ mét thuéc tÝnh cña dao ®éng ®iÖn tõ mµ m¾t ng­êi c¶m nhËn ®­îc. MËt ®é ph©n bè n¨ng l­îng cña nguån bøc x¹ ¸nh s¸ng vµ tÝnh chÊt thÞ gi¸c mµu cña m¾t ®Òu ¶nh h­ëng tíi mµu s¾c c¶m thô ®­îc. Do ®ã mµu s¾c c¶m thô ®­îc cÇn quyÕt ®Þnh bëi hai yÕu tè vËt lý vµ sinh lý. Khi quan s¸t nh÷ng vËt thÓ tù ph¸t ra ¸nh s¸ng th× mµu s¾c c¶m thô ®­îc quyÕt ®Þnh bëi phæ ph©n bè n¨ng l­îng bøc x¹ cña nã, cßn khi quan s¸t nh÷ng vËt thÓ ph¶n x¹ hoÆc cho th«ng qua ¸nh s¸ng th× mµu s¾c cña vËt mµ chóng ta c¶m nhËn phô thuéc vµo. * Phæ ph©n bè n¨ng l­îng cña nguån s¸ng s¬ cÊp räi lªn vËt ®ã. * TÝnh chÊt ph¶n x¹ hoÆc th«ng qua ¸nh s¸ng cña vËt ®ã NÕu vËt thÓ chØ ph¶n x¹ (hoÆc th«ng qua) mét sè thµnh phÇn nµo ®ã cña phæ ¸nh s¸ng räi lªn nã vµ hÊp thô c¸c thµnh phÇn cßn l¹i, th× kh«ng nh÷ng quang th«ng ph¶n x¹ (hoÆc th«ng qua) kh¸c quang th«ng räi lªn nã, mµ sù ph©n bè phæ n¨ng l­îng cña chóng còng kh¸c nhau. VËy chÝnh ¸nh s¸ng ph¶n x¹ tõ vËt quan s¸t (hoÆc khi th«ng qua vËt quan s¸t) t¹o cho chóng ta c¶m gi¸c vÒ mµu s¾c cña vËt ph¶n x¹ th«ng qua ¸nh s¸ng. NÕu chØ thay ®æi quang th«ng cña nguån s¸ng s¬ cÊp räi lªn vËt quan s¸t, th× chØ quang th«ng ph¶n x¹ (hoÆc th«ng qua) thay ®æi, chø phæ ph©n bè n¨ng l­îng cña ¸nh s¸ng ph¶n x¹ (hoÆc th«ng qua) kh«ng thay ®æi, do ®ã mµu s¾c cña vËt quan s¸t mµ chóng ta c¶m nhËn ®­îc kh«ng thay ®æi. Ng­îc l¹i, nÕu dïng c¸c nguån s¸ng s¬ cÊp cã phæ ph©n bè n¨ng l­îng kh¸c nhau räi lªn cïng mét vËt quan s¸t, th× mµu s¾c cña vËt thÓ mµ chóng ta c¶m nhËn ®­îc sÏ kh¸c nhau. 1.2.3. C¶m nhËn mµu s¾c cña m¾t H×nh 1.4. CÊu t¹o cña m¾t Vâng m¹c cña m¾t (H×nh 1.4) chøa c¸c phÇn tö thô c¶m, c¸c phÇn tö nµy nèi liÒn víi hai nöa b¸n cÇu n·o b»ng c¸c d©y thÇn kinh thÞ gi¸c. C¸c phÇn tö thô c¶m gåm hai lo¹i tÕ bµo h×nh que vµ tÕ bµo h×nh nãn. TÕ bµo h×nh que chiÕm mét sè l­îng rÊt lín kho¶ng 120 triÖu tÕ bµo tr¶i kh¾p vïng vâng m¹c, tÕ bµo h×nh que cã t¸c dông lµm cho m¾t nhËn ®­îc c¸c chi tiÕt s¸ng tèi víi ®é nh¹y kh¸ cao, do ®ã khi ¸nh s¸ng lê mê (c­êng ®é ¸nh s¸ng nhá) m¾t vÉn c¶m nhËn ®­îc c¶nh vËt. Tuy nhiªn, tÕ bµo h×nh que kh«ng cã t¸c dông c¶m nhËn mµu s¾c. TÕ bµo h×nh nãn cã kho¶ng 6,5 triÖu tÕ bµo tËp trung ë vïng hoµng ®iÓm vµ quanh vïng hoµng ®iÓm. TÕ bµo h×nh nãn cã t¸c dông lµm cho m¾t c¶m nhËn ®­îc mµu s¾c, nh­ng ®é ph©n gi¶i cña m·i ®èi víi mµu s¾c kÐm h¬n nhiÒu so víi ®é s¸ng tèi, nªn khi chi tiÕt cña ¶nh mµu qu¸ nhá hay víi ¸nh s¸ng lê mê m¾t kh«ng ph©n biÖt ®­îc mµu s¾c. Do c¸c tÕ bµo h×nh nãn nh¹y c¶m víi mµu s¾c chØ tËp trung ë hoµng ®iÓm vµ vïng xung quanh, nªn m¾t chØ ph©n biÖt c¸c chi tiÕt mµu s¾c tèt nhÊt khi ¶nh ë ngay tr­íc m¾t (trªn trôc thÞ gi¸c). Do c¸c mµu cã b­íc sãng kh¸c nhau. Nªn ¶nh cña c¸c c¶nh mµu kh«ng cïng ngay trªn vâng m¹c, mµ nã hiÖn ë c¸c vïng kh¸c nhau chung quanh vâng m¹c. ThÝ dô ta nh×n thÊy mµu: ®á (R), l¬ (B), lôc (G) kÎ s¸t gÇn nhau vµ ®iÒu tiÕt m¾t ®Ó thÊy mµu lôc (mµu lôc n»m trªn vâng m¹c) th× mµu l¬ hiÖn tr­íc vâng m¹c vµ mµu ®á hiÖn sau vâng m¹c. V× vËy m¾t kh«ng cã kh¶ n¨ng c¶m nhËn ®ång thêi nhiÒu chi tiÕt mµu s¾c tinh vi. §é nh¹y cña m¾t kh«ng ®ång ®Òu ®èi víi ¸nh s¸ng cã c¸c b­íc sãng kh¸c nhau. Qua thùc nghiÖm ng­êi ta vÏ ®­îc biÓu ®å (H×nh l.5) thÓ hiÓn ®é nh¹y c¶m cña m¾t phô thuéc vµo ¸nh s¸ng cã b­íc sãng kh¸c nhau víi c«ng suÊt bøc x¹ nh­ nhau. Tõ biÓu ®å (h×nh l.5) ta cã nhËn xÐt sau. M¾t cã ®é nh¹y lín nhÊt ®èi víi ¸nh s¸ng mµu lôc G (mµu lôc G cã l = 525¸575 nm), sau ®ã mµu vµng vµ mµu lam. §é nh¹y cña m¾t ®èi víi ¸nh s¸ng mµu ®á chØ ®¹t 20% so víi mµu lôc (mµu ®á R cã l = 650 nm). §é nh¹y cña m¾t ®èi víi ¸nh s¸ng mµu l¬ chØ ®¹t 10% (mµu l¬ B cã l = 450 nm). TÕ bµo h×nh nãn nh¹y c¶m víi mµu s¾c, tÕ bµo h×nh nãn gåm ba lo¹i nh¹y c¶m víi ba mµu kh¸c nhau: mét lo¹i chØ nh¹y c¶m ®èi víi ¸nh s¸ng ®á, lo¹i thø hai nh¹y c¶m ®èi víi ¸nh s¸ng lôc vµ lo¹i thø ba nh¹y c¶m ®èi víi ¸nh s¸ng l¬. H×nh 1.5. §é nh¹y cña m¾t ®èi víi ¸nh s¸ng mµu 1.2.4. Lý thuyÕt ba mµu 1.2.4.1. ThÞ gi¸c mµu Cã thÓ nhËn ®­îc gÇn nh­ tÊt c¶ c¸c mµu s¾c trong thiªn nhiªn b»ng c¸ch trén ba chïm s¸ng mµu ®á, mµu lôc, mµu lam theo c¸c tû lÖ x¸c ®Þnh. §Ó gi¶i thÝch ®iÒu nµy, cho ®Õn nay, nhiÒu nhµ khoa häc ®· ®Ò ra c¸c thuyÕt kh¸c nhau vÒ c¬ b¶n c¶m thô cña m¾t ng­êi. Trong ®ã thuyÕt ba thµnh phÇn c¶m thô mµu, trªn vâng m¹c tån t¹i ba lo¹i phÇn tö nh¹y c¶m víi ¸nh s¸ng lµ c¸c tÕ bµo h×nh chãp. C¸c lo¹i phÇn tö nµy cã ph¶n øng kh¸c nhau ®èi víi ¸nh s¸ng cã b­íc sãng kh¸c nhau. Do ®Æc ®iÓm cña ba lo¹i tÕ bµo nµy nªn bÊt kú mµu s¾c nµo còng cã thÓ tæng hîp ®­îc tõ ba mµu c¬ b¶n. Cho ®Õn nay tuy khoa gi¶i phÉu vÉn ch­a x¸c minh ®­îc ba lo¹i tÕ bµo nh¹y c¶m víi ¸nh s¸ng cã b­íc sãng kh¸c nhau ®ã nh­ng qu¸ tr×nh thùc nghiÖm l¹i rÊt phï hîp víi lý thuyÕt nµy nªn vÉn ®­îc sö dông. Trong thùc tÕ, tuy ¸nh s¸ng ®ång thêi kÝch thÝch ba tÕ bµo h×nh chãp, nh­ng tuú theo b­íc sãng, c¸c d¹ng tÕ bµo h×nh chãp ®­îc kÝch thÝch kh¸c nhau. Sù c¶m thô mµu ®­îc quyÕt ®Þnh bíi møc ®é kÝch thÝch cña ba tÕ bµo h×nh chãp. C¸c thùc nghiÖn ®­a l¹i kÕt qu¶ vÒ mèi quan hÖ vÒ ®é nh¹y cña m¾t ng­êi víi b­íc sãng ¸nh s¸ng kÝch thÝch ®èi víi tõng lo¹i tÕ bµo h×nh chãp (H×nh 1.6b). Gi¸ trÞ nµy phï hîp víi ®Æc tuyÕn phæ cña m¾t ng­êi. M¾t ng­êi nh¹y c¶m nhÊt víi ¸nh s¸ng cã b­íc sãng l = 550nm (h×nh 1.6b). Khi ®é chiÕu s¸ng thÊp, ®Æc tuyÕn ®é nh¹y vl dÞch vÒ phÝa tr¸i (l nhá) ®Ønh cña ®Æc tuyÕn dÞch ®Õn chç l = 510 nm lóc nµy chØ cã tÕ bµo c¶m quang h×nh trô lµm viÖc. H×nh 1.6. §Æc tuyÕn ®é nh¹y cña m¾t vµ ®Æc tuyÕn phæ ®é nh¹y cña ba tÕ bµo h×nh chãp C¸c tÕ bµo h×nh chãp nh¹y c¶m øng víi ba mµu c¬ b¶n ®­îc vÏ trªn h×nh l.6b, c¸c ®Æc tuyÕn vR (l),vG (l),vB (l) kh«ng cã ranh giíi râ rµng, cã ®o¹n l¹i gèi lªn nhau. Do ®ã khi cã mét bøc x¹ ®¬n s¾c t¸c dông vµo m¾t th× kh«ng nh÷ng chØ cã mét lo¹i mµ cã hai hoÆc ba lo¹i ®ång thêi kÝch thÝch ®Ó t¹o ra dßng ®iÖn tÝn hiÖu, gi¸ trÞ c­êng ®é tÝn hiÖu kh«ng ®Òu nhau trong c¸c lo¹i tÕ bµo t¹o nªn c¶m gi¸c mµu kh¸c nhau trong thÇn kinh thÞ gi¸c. Tõ nh÷ng hiÓu biÕt trªn chóng ta cã thÓ nãi r»ng hÖ thèng thÞ gi¸c cña ng­êi cã kh¶ n¨ng ph©n tÝch mµu nhê sù so s¸nh dßng ®iÖn tÝn hiÖu xuÊt hiÖn trong ba lo¹i tÕ bµo nh¹y c¶m víi ba mµu c¬ b¶n. 1.2.4.2 C¸c mµu c¬ b¶n. §Ó tiªu chuÈn ho¸ viÖc ®o mµu trªn thÕ giíi, dùa vµo kÕt qu¶ thùc nghiÖm CIE ®· quy ®Þnh ba mµu c¬ b¶n vµ ngµy nay ®­îc sö dông réng r·i trong c«ng nghÖ truyÒn h×nh, gäi lµ hÖ sè mµu R, G, B. Mµu ®á (R) Red, cã b­íc sãng lµ lR = 700 nm. Mµu lôc (G) Green, cã b­íc sãng lG = 564,8 nm Mµu lam (B) Blue, cã b­íc sãng lB= 435,8 nm §ã lµ nh÷ng mµu quang phæ. B­íc sãng cña c¸c mµu c¬ b¶n lµ c¸c v¹ch phæ cã trong v¹ch phæ bøc x¹ cña h¬i thuû ng©n. 1.2.5. HÖ thèng thiÕt bÞ thu tÝn hiÖu mµu H×nh 1.7. lµ s¬ ®å khèi cña thiÕt bÞ thu tÝn hiÖu mµu. Anten m¸y thu nhËn tÝn hiÖu cÇn thu cã tÇn sè sãng mang fov, c¸c tÇng khuÕch ®¹i cao tÇn, ®æi tÇn, khuÕch ®¹i trung tÇn vµ t¸ch sãng, l¹i lÊy ra d¶i tÇn cña kªnh truyÒn h×nh mµu. H×nh 1.7. S¬ ®å khèi cña m¸y thu h×nh mµu TÝn hiÖu cña kªnh truyÒn h×nh mµu ®­îc ®­a tíi bé läc khuÕch ®¹i läc gi¶i ®Ó lÊy riªng ba tÇn sè mang mµu ®· ®iÒu chÕ fR, fB, fG, tÇn sè mang mµu ®­îc ®­a tíi bé t¸ch sãng ®Ó lÊy ra ba tÝn hiÖu mµu riªng biÖt R, G, B. TÝn hiÖu mµu ®­îc khuÕch ®¹i vµ cung cÊp cho ba ®Ìn h×nh mµu t­¬ng øng. ¸nh s¸ng cña ®Ìn h×nh mµu s¬ cÊp qua thÊu kÝnh vµ ®Õn trén mµu trªn mµn ¶nh vµ t¸i t¹o l¹i c¶nh vËt ®Çy mµu s¾c. TÇn sè quÐt dßng vµ tÇn sè quÐt mµnh ®­îc sö dông nh­ trong hÖ truyÒn h×nh ®en tr¾ng. + KÕt luËn: HÖ thèng truyÒn h×nh mµu ë trªn kh«ng cã ®­êng truyÒn ®é chãi (Y) riªng biÖt do ®ã kh«ng ®¸p øng ®­îc khi thu ch­¬ng tr×nh truyÒn h×nh ®en tr¾ng. D¶i th«ng cña tÝn hiÖu mµu kh¸ réng (19 MHz), do ®ã kh«ng phï hîp víi truyÒn h×nh ®en tr¾ng (d¶i th«ng 6 MHz). §Ó thùc hiÖn ®­îc tÝnh t­¬ng thÝch gi÷a hÖ thèng truyÒn h×nh mµu vµ truyÒn h×nh ®en tr¾ng ta ph¶i t¹o ra ®­îc ®­êng truyÒn ®é chãi riªng biÖt vµ nÐn d¶i th«ng cña tÝn hiÖu mµu xuèng 6 MHz cho phï hîp d¶i th«ng tÝn hiÖu truyÒn h×nh ®en tr¾ng. + TÝn hiÖu ®é chãi Ta ®· biÕt ®Æc tÝnh cña mµu gåm hai yÕu tè: S¾c vµ ®é chãi, v× vËy khi ®é chãi cña mét ®iÓm mµu thay ®æi th× ba mµu s¬ cÊp còng thay ®æi, nh­ng tû lÖ gi÷a chóng kh«ng ®æi. Dùa vµo ®­êng thùc nghiÖm (h×nh 1.5) vÒ ®é nh¹y cña m¾t ng­êi ®èi víi ¸nh s¸ng mµu, ta x¸c ®Þnh ®é chãi (tÝn hiÖu ®é chãi chÝnh lµ tÝn hiÖu h×nh trong truyÒn h×nh ®en tr¾ng) theo c¸c mµu s¬ cÊp ®­îc tÝnh b»ng biÓu thøc sau: Y = 0,30 R + 0,59 G + 0,11 B §èi víi mµu tr¾ng th× R = G = B = 1 do ® Y= 1 §èi víi mµu ®en th× R = G = B = 0 do ®ã Y= 0 Tõ biÓu thøc trªn ta cã thÓ t¹o ®­îc ®é chãi tõ ba mµu c¬ b¶n b»ng m¹ch ma trËn nh­ (h×nh 1 .8). 1 2.6. TÝn hiÖu hiÖu mµu §Ó ®¶m b¶o tÝnh kÕt hîp gi÷a hÖ thèng truyÒn h×nh mµu víi hÖ thèng truyÒn h×nh ®en tr¾ng, trong hÖ thèng truyÒn h×nh mµu ta truyÒn ®i th«ng tin vÒ ®é chãi vµ ®ång thêi truyÒn víi th«ng tin vÒ ®é mµu. §Ó ®¬n gi¶n ta kh«ng truyÒn ®i th«ng tin vÒ tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n R, G, B mµ truyÒn ®i tÝn hiÖu hiÖu mµu (R -Y), (G -Y), (B-Y). Víi c¸ch truyÒn nµy, khi thu ch­¬ng tr×nh ®en tr¾ng th× R, G, B vµ Y cã biªn ®é nh­ nhau nªn c¸c tÝn hiÖu hiÖu mµu b»ng 0, do ®ã chØ cßn th«ng tin vÒ ®é chãi . Trong thùc tÕ ta kh«ng truyÒn c¶ ba th«ng tin tÝn hiÖu hiÖu mµu víi ®é chãi, mµ chØ truyÒn ®i hai th«ng tin tÝn hiÖu mµu víi ®é chãi còng ®ñ ®¶m b¶o l­îng th«ng tin vÒ mµu. Ta cã thÓ suy ra ®­îc th«ng tin mµu thø ba tõ l­îng th«ng tin truyÒn ®i, hai l­îng th«ng tin tÝn hiÖu hiÖu mµu lµ (R-Y) vµ (B-Y). V× vËy trong hÖ thèng truyÒn h×nh mµu ®Ó kÕt hîp tÕt víi truyÒn h×nh ®en tr¾ng ta truyÒn ®i th«ng tin: §é chãi vµ tÝn hiÖu hiÖu mµu (R-Y), (B-Y). Víi c¸ch truyÒn nµy nh»m gi¶m nhiÔu do tÝn hiÖu mµu sinh ra trªn mµn ¶nh truyÒn h×nh ®en tr¾ng hoÆc trªn c¸c m¶ng tr¾ng cña truyÒn h×nh mµu. Ch­¬ng II: C¸c hÖ truyÒn h×nh mµu 2.1. HÖ truyÒn h×nh mµu NTSC Cuèi n¨m 1953 , uû ban hÖ thèng truyÒn h×nh quèc gia cña Mü ®· chÝnh thøc c«ng bè hÖ thèng truyÒn h×nh cña m×nh víi tªn lµ NTSC (National Television System Committee - Uû ban truyÒn h×nh quèc gia). 2.1.1 §Æc ®iÓm cña hÖ truyÒn h×nh mµu NTSC TÝn hiÖu chãi Y lµ tæng hîp tÊt c¶ tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n ®­îc tÝnh theo biÓu thøc: Y = 0,3 R + 0,59 G + 0,11B Cã ®é réng r¶i tÇn lµ 4,2MHz (tiªu chuÈn 525 dßng) TÝn hiÖu mµu: Hai tÝn hiÖu mµu ®­îc truyÒn ®ång thêi sang phÝa thu. Th«ng tin mµu ®­îc truyÒn ®i trong hÖ NTSC kh«ng ph¶i lµ tÝn hiÖu mµu (R - Y) vµ (B - Y) mµ lµ tÝn hiÖu I vµ Q (H×nh 2.l) lµ ®å thÞ vÐc t¬ mµu, mçi mµu s¾c ®­îc biÓu thÞ b»ng mét vÐc t¬ vµ gãc pha q. Hai trùc vu«ng gãc (B - Y) vµ (R - Y) ®­îc dïng víi gãc to¹ ®é (- 1 ®Õn + 1 ). Trôc (B - Y) ®­îc chän lµm quy chiÕu cho gãc q. Trong hÖ NTSC ta chuyÓn hÖ trôc to¹ ®é (R - Y) vµ (B - Y) thµnh hÖ trôc to¹ ®é I vµ Q, hÖ trôc I vµ Q lÖch víi hÖ trôc (R - Y) vµ (B - Y) mét gãc 330. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy chØ c¸c mµu n»m theo h­íng Q (H×nh 2.1) lÖch pha 330 so víi trôc (B - Y) (mµu tÝa thiªn vÒ l¬) lµ m¾t ng­êi ph©n biÖt kÐm nhÊt vµ gi¶i tÇn t­¬ng øng chØ cÇn 0,5 MHz. Cßn l¹i tÊt c¶ c¸c h­íng kh¸c, d¶i th«ng t­¬ng øng ®Òu xÊp xØ 1,5 MHz v× vËy ë hÖ NTSC kh«ng chØ sö dông hÖ trôc (R - Y) vµ (B - Y) mµ tÝn hiÖu mµu theo hÖ trôc to¹ ®é I vµ Q. V× vËy tÝn hiÖu mµu I vµ Q ®­îc tÝnh theo biÓu thøc: I = 0,9(R - Y)cos330 - 0,5(B - Y)sin 330 Q = 0,9(R - Y)sin330 - 0,5( B - Y)cos 330 I = 0,74(R - Y) - 0,3(B - Y) Q = 0,49(R - Y) - 0,41(B - Y) H×nh 2.1. §å thÞ vÐc t¬ mµu ViÖc xoay hÖ trôc ®i 330 nh­ trªn gióp gi¶i tÇn tÝn hiÖu Q chØ cßn 0,5 MHz vµ gi¶i tÇn tÝn hiÖu I theo lý thuyÕt lµ 1,5 MHz, nh­ng trªn thùc tÕ còng chØ truyÒn 1,2 MHz. Víi c¸ch chän trôc nh­ vËy còng gi¶m bít tèi ®a sù ph¸ rèi cña tÝn hiÖu s¾c vµo tÝn hiÖu chãi, ®ång nghÜa viÖc thu hÑp gi¶i th«ng tÝn hiÖu s¾c cµng nhiÒu cµng tèt. Hai tÝn hiÖu hiÖu mµu ®­îc ®iÒu chÕ vu«ng gãc trªn cïng mét tÇn sè mang mµu phô fC (tiªu chuÈn FCC th× fC = 3,58 MHz, tiªu chuÈn CCIR th× fC : 4,43 MHz) nghÜa lµ tÝn hiÖu I vµ Q cïng mét ®iÒu chÕ biªn ®é trªn cïng mét tÇn sè fC nh­ng dÞch pha mét gãc 900. §iÒu biªn nÐn: Trong hÖ truyÒn h×nh ®en tr¾ng còng nh­ trong hÖ truyÒn h×nh mµu, ®èi víi tÝn hiÖu ®iÒu biªn ta kh«ng truyÒn ®i c¶ sãng mang f0 vµ hai gi¶i biªn tÇn trªn, biªn tÇn d­íi mµ ®Ó tiÕt kiÖm tÇn phæ, ta chØ truyÒn ®i sãng mang vµ toµn gi¶i biªn tÇn trªn víi mét phÇn biªn tÇn d­íi. Trong hÖ NTSC tÝn hiÖu mµu I vµ Q còng ®­îc ®iÒu chÕ biªn ®é vµo sãng mang fC nh­ng ta kh«ng truyÒn ®i sãng mang (sãng mang kh«ng mang néi dung th«ng tin) mµ chØ truyÒn ®i hai d¶i biªn tÇn trªn vµ biªn tÇn d­íi, ph­¬ng ph¸p nµy gäi lµ truyÒn th«ng tin “song biªn triÖt tÇn sè mang (DSB – SC)”. Im lµ tÝn hiÖu song biªn cña I, Qm lµ tÝn hiÖu song biªn cña Q. H×nh 2.2. §iÒu chÕ vu«ng gãc H×nh (2.2) lµ d¹ng phæ cña tÝn hiÖu song biªn triÖt tÇn sè mang (cã khi ta chØ ph¸t ®i mét gi¶i biªn tÇn triÖt tÇn sè mang ta gäi lµ ®¬n biªn triÖt tÇn sè mang SSB – SC). H×nh 2.3. Phæ cña tÝn hiÖu song biªn TÝn hiÖu ®ång bé mµu: Do tÇn sè mang mµu fC bÞ nÐn hoµn toµn, bªn ph¸t kh«ng truyÒn sang phÝa thu v× vËy m¸y ph¸t ph¶i truyÒn ®i tÝn hiÖu ®ång bé mµu (hay cßn gäi lµ loÐ mµu – colour burst), ®Ó m¸y thu phôc håi tÇn sè sãng mang mµu fC ®óng tÇn sè pha ban ®Çu nh­ phÝa ph¸t nh»m ®¶m b¶o cho mµu s¾c cña ¶nh truyÒn h×nh khi thu ®­îc gièng nh­ mµu s¾c cña ¶nh nh­ ph¸t ®i. H×nh 2.4. VÞ trÝ cña tÝn hiÖu ®ång bé mµu trong hÖ NTSC TÝn hiÖu ®ång bé mµu cã tÇn sè ®óng b»ng tÇn sè mang mµu fC = 3,58 MHz ®­îc ®Æt tõ s­ên sau cña c¸c xung xo¸ dßng gåm tõ 8 ¸ 11 chu kú cã biªn ®é ®Ønh b»ng 0,9h (h lµ chiÒu cao cña xung ®ång bé dßng. H×nh 2.4) VÞ trÝ cña tÝn hiÖu ®ång bé mµu trong hÖ NTSC phæ cña tÝn hiÖu mµu trong hÖ NTSC bao gåm ®é chãi (Y) vµ s¾c (C) gåm tÝn hiÖu I ®iÒu biªn tÇn sè fC, truyÒn ®i gi¶i b¨ng tÇn d­íi vµ chØ mét phÇn gi¶i biªn tÇn trªn, tÝn hiÖu Q ®iÒu biªn vµo cïng tÇn sè fC nh­ng ®· bÞ dÞch pha 900, truyÒn ®i c¶ hai biªn tÇn trªn vµ biªn tÇn d­íi, hai tÝn hiÖu Im, Qm t¹o thµnh tÝn hiÖu s¾c C: C = Im+ Qm * Phæ tÇn cña tÝn hiÖu truyÒn h×nh mµu ®Çy ®ñ hÖ NTSC TÝn hiÖu mµu ®Çy ®ñ trong hÖ NTSC bao gåm tÝn hiÖu chãi, tÝn hiÖu hiÖu mµu, xung t¾t ®Çy ®ñ, xung ®ång bé ®Çy ®ñ vµ tÝn hiÖu ®ång bé mµu. Phæ tÇn tÝn hiÖu truyÒn h×nh mµu ®Çy ®ñ ®­îc vÏ trªn (h×nh 2.5). D¶i tÇn cña tÝn hiÖu chãi (0 ¸ 4,2) MHz, cña tÝn hiÖu hiÖu mµu UQ tõ (3 ¸ 4,2) MHz, cña tÝn hiÖu hiÖu mµu UI tõ (2,3 ¸ 4,2) MHz, c¶ hai d¶i biªn tÇn cña tÝn hiÖu UQ ®Òu ®­îc truyÒn sang phÝa thu cßn tÝn hiÖu UI bÞ nÐn mét phÇn biªn tÇn trªn. H×nh 2.5. Phæ tÇn cña tÝn hiÖu truyÒn h×nh 2.1.2. S¬ ®å khèi bé m· ho¸ truyÒn h×nh hÖ NTSC H×nh 2.6. lµ s¬ ®å khèi ®¬n gi¶n cña bé m· ho¸ mµu ë hÖ NTSC. Trong s¬ ®å nµy kh«ng vÏ c¸c m¹ch khuÕch ®¹i, m¹ch ghim, m¹ch vi ph©n... H×nh 2.6. S¬ ®å m· ho¸ mµu ë hÖ NTSC M¹ch ma trËn: NhËn ®iÖn ¸p tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n UR, UG, UB ®Ó t¹o ra c¸c tÝn hiÖu ®é chãi UY vµ hai tÝn hiÖu mµu UI , UQ. TÝn hiÖu ®é chãi .UY cã d¶i tÇn réng (0 ¸ 4,2) MHz nªn ph¶i qua d©y trÔ ®Ó lµm chËm tÝn hiÖu l¹i, sau ®ã qua bé khuÕch ®¹i UY ®Ó khuÕch ®¹i ®iÖn ¸p tÝn hiÖu ®ñ lín cung cÊp cho bé céng. TÝn hiÖu UI sau khi qua m¹ch läc th«ng thÊp cã d¶i tÇn tõ (0 ¸ l,3) MHz, d¶i tÇn nµy réng h¬n d¶i t¸n cña tÝn hiÖu UQ, nªn còng ph¶i ®­a qua d©y trÔ, råi ®­a tíi bé khuÕch ®¹i UI ®Ó khuÕch ®¹i ®iÖn ¸p ®ñ lín. TÝn hiÖu UQ sau khi qua m¹ch läc th«ng thÊp cã d¶i tÇn hÑp nhÊt tõ (0 ¸ 0,6) MHz, do ®ã tÝn hiÖu nµy kh«ng qua d©y trÔ ®­a tíi th¼ng bé khuÕch ®¹i ®iÖn ¸p UQ. Bé t¹o sãng mang phô fSC: §©y lµ bé dao ®éng tù kÝch cã nhiÖm vô t¹o ra tÇn sè sãng mang fSC = 3,58 MHz. TÇn sè sãng mang phô ®­îc ®­a trùc tiÕp tíi bé ®iÒu chÕ biªn ®é tÝn hiÖu Ul, ®ång thêi tÇn sè sãng man._.