Lý luận về tích luỹ tư bản & sự vận dụng đúng nó vào thực tiễn Việt Nam

Lêi nãi ®Çu TÝch luü t­ b¶n lµ mét yÕu tè quan träng - quyÕt ®Þnh ®èi víi sù h×nh thµnh ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa, mét hÖ thèng c¸c n­íc t­ b¶n ®Çu tiªn thÕ giíi ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn v« cïng m¹nh mÏ mµ lÞch sö ®· cho thÊy r»ng cuèi thÕ kû 15 ®Çu thÕ kû 16, tÝch luü nguyªn thuû ®· diÔn ra s«i ®éng ë c¸c n­íc ph­¬ng T©y vµ nÒn kinh tÕ - x· héi cña c¸c n­íc nµy ph¸t triÓn v« cïng m¹nh mÏ. Nh­ vËy chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng tÝch luü t­ b¶n cßn lµ sù ®ßi hái kh¸ch quan cña bÊt cø mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nµo ë bÊt cø quèc gia nµo trªn thÕ giíi. NÕu kh«ng tÝch luü vµ huy ®éng nguån lùc t­ b¶n cho quèc gia m×nh th× nÒn kinh tÕ x· héi quèc gia ®ã sÏ kh«ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ c­êng thÞnh ®­îc. ë ViÖt Nam ta, sau h¬n hai m­¬i n¨m kÓ tõ khi giµnh ®­îc ®éc lËp, ph¶i ®èi ®Çu víi bao nhiªu khã kh¨n thï trong giÆc ngoµi - c¬ së h¹ tÇng nghÌo nµn l¹c hËu nÒn kinh tÕ xuÊt ph¸t ®iÓm lµ kinh tÕ n«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã vèn ®Çu t­ ph¶i ®îi ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÊp, c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi - liªn doanh, liªn kÕt th× võa míi ®­îc tho¶ hiÖp tõ sau khi Mü b·i cá cÊm vËn ViÖt Nam n¨m 1994.... Sau ®¹i héi §¶ng lÇn thø VIII n¨m 1986 vµ viÖc Mü b·i bá cÊm vËn ViÖt Nam ®· thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ta ph¸t triÓn mét b­íc nh¶y vät, c«ng nghiÖp vµ dÞch vô chiÕm tû träng lín trong c¬ cÊu nÒn kinh tÕ. C¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc diÔn ra s«i ®éng. Nhê cã vËy mµ tæng l­îng vèn ®Çu t­ toµn x· héi t¨ng lªn gÊp béi t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, tuy vËy viÖc huy ®éng tÝch luü vµ sö dông vèn ë n­íc ta hiÖn nay cßn nhiÒu bÊt cËp. VËy thùc tr¹ng qu¸ tr×nh, huy ®éng tÝch luü vµ sö dông c¸c nguån vèn trong vµ ngoµi n­íc diÔn ra nh­ thÕ nµo...? ta cÇn nghiªn cøu ph©n tÝch vµ ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p cho t­¬ng lai, quan träng lµ viÖc huy ®éng vµ sö dông hîp lý chóng. Néi dung chÝnh cña bµi tiÓu luËn nµy ®· sö dông mét sè ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu thèng kª tæng hîp, ph©n tÝch dù b¸o. Ch¾c ch¾n bµi tiÓu luËn nµy sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt, v× vËy b¶n th©n t«i rÊt mong ®­îc sù gãp ý gióp ®ì cña b¹n ®äc, em ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o ®· tËn t©m h­íng dÉn em hoµn thµnh bµi tiÓu luËn nµy. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n. ch­¬ng I lý luËn chung vÒ tÝch luü t­ b¶n I. Thùc chÊt vµ ®éng c¬ cña tÝch luü t­ b¶n Tr­íc khi ®i vµo nghiªn cøu thùc chÊt vµ ®éng c¬ cña tÝch luü t­ b¶n ta h·y xem xÐt lý do nµo hay t¹i sao ph¶i diÔn ra qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt vµ sù tÊt yÕu ph¶i tÝch luü t­ b¶n. 1. T¸i s¶n xuÊt vµ tÝnh tÊt yÕu cña tÝch luü t­ b¶n Dï h×nh th¸i x· héi cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ nh­ thÕ nµo ®i n÷a th× bao giê qu¸ tr×nh ®ã còng ph¶i cã tÝnh chÊt liªn tôc, hay cã tõng chu kú mét, ph¶i kh«ng ngõng tr¶i qua nh÷ng giai ®o¹n Êy. X· héi kh«ng thÓ ngõng tiªu dïng th× x· héi còng kh«ng ngõng s¶n xuÊt. ChÝnh v× vËy, xÐt trong mèi liªn hÖ kh«ng ngõng vµ trong tiÕn tr×nh kh«ng ngõng cña nã, mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt x· héi ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Nh­ vËy cã nghÜa t¸i s¶n xuÊt lµ mét qu¸ tr×nh diÔn ra mét c¸ch tÊt yÕu kh¸ch quan mäi h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. ThÕ nh­ng kh«ng mét x· héi nµo cã thÓ s¶n xuÊt kh«ng ngõng, tøc lµ t¸i s¶n xuÊt, mµ l¹i kh«ng liªn tôc chuyÓn ho¸ trë l¹i mét phÇn s¶n nhÊt ®Þnh cña nã thµnh t­ liÖu s¶n xuÊt, hay thµnh nh÷ng yÕu tè cña ®ît s¶n xuÊt míi. Trong t×nh h×nh nh÷ng kh¸c kh«ng thay ®æi, x· héi chØ cã thÓ t¸i s¶n xuÊt hay duy tr× cña c¶i cña m×nh ë møc cò, nÕu nh­ c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt, tøc lµ c¸c t­ liÖu lao ®éng, nguyªn liÖu vµ vËt liÖu phô d­íi d¹ng hiÖn vËt ®· bÞ tiªu hao ®i trong mét chu kú s¶n xuÊt, l¹i ®­îc thay thÕ b»ng vËt phÈm kh¸c cïng lo¹i víi sè l­îng ngang nh­ thÕ. NÕu s¶n xuÊt mang h×nh th¸i t­ b¶n chñ nghÜa, th× t¸i s¶n xuÊt còng mang h×nh th¸i ®ã. Qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt còng chØ lµ ph­¬ng tiÖn lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ nh­ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Víi t­ c¸ch lµ gi¸ trÞ t¨ng thªm, gi¸ trÞ thÆng d­ mang h×nh thøc mét thu nhËp do t­ b¶n ®ã t¹o ra. Nh­ng nÕu thu nhËp ®ã chØ dïng lµm quü cho nhµ t­ b¶n, hay nÕu nh­ nã còng ®­îc tiªu dïng theo tõng chu kú gièng nh­ ng­êi ta ®· lµm ra nã, th× trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng thay ®æi sÏ chØ diÔn ra t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n mµ th«i. Vµ mÆc dï t¸i s¶n xuÊt nµy chØ lµ sù lÆp l¹i qu¸ tr×nh s¶n xuÊt víi quy m« kh«ng ®æi, nh­ng sù lÆp ®i lÆp l¹i gi¶n ®¬n Êy còng ®em l¹i cho qu¸ tr×nh nh÷ng nÐt míi, hay nãi cho ®óng nã xo¸ bá nh÷ng nÐt cã vÎ nh­ lµ ®Æc tr­ng cña qu¸ tr×nh ®ã. Khi chØ lµ mét hµnh vi c¸ biÖt. Vµ ®óng nh­ vËy nã kh«ng chØ g©y ra sù thay ®æi ®èi víi phÇn t­ b¶n kh¶ biÕn mµ cßn ®èi víi toµn bé t­ b¶n n÷a. VËy lµ hoµn toµn ch­a nãi g× ®Õn tÝch luü, chØ riªng sù liªn tôc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, hay t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n th«i còng ®· khiÕn cho mäi t­ b¶n sau mét thêi kú dµi hay ng¾n, ®Òu tÊt yÕu ph¶i trë thµnh t­ b¶n tÝch luü. Hay gi¸ trÞ thÆng d­ t­ b¶n ho¸. §Æc tr­ng cña chñ nghÜa t­ b¶n lµ t¸i s¶n xuÊt më réng. Muèn t¸i s¶n xuÊt më réng cÇn ph¶i t¨ng thªm t­ b¶n øng tr­íc ®Ó mua thªm t­ liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng. Do ®ã tÊt yÕu ph¶i cã tÝch luü. 2. Thùc chÊt cña tÝch luü t­ b¶n vµ ®éng c¬ cña nã. Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn th× muèn t¸i s¶n xuÊt më réng cÇn t¨ng thªm sè t­ b¶n øng tr­íc. NÕu t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, nhµ t­ b¶n tiªu hÕt sè gi¸ trÞ thÆng d­ vµo môc ®Ých tiªu dïng cho c¸ nh©n, th× trong t¸i s¶n xuÊt më, sè gi¸ trÞ thÆng d­ ®­îc chia lµm hai phÇn. Mét phÇn dµnh cho tiªu dïng, mét phÇn dïng vµo môc ®Ých lµm t¨ng thªm t­ b¶n øng tr­íc. Sù chuyÓn ho¸ mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ trë l¹i thµnh t­ b¶n hay viÖc sö dông gi¸ trÞ thÆng d­ lµm t­ b¶n ®­îc gäi lµ tÝch luü t­ b¶n. "TÝch luü t­ b¶n lµ dïng mét phÇn thu nhËp lµm t­ b¶n" VËy thùc chÊt cña tÝch luü t­ b¶n lµ t­ b¶n ho¸ gi¸ trÞ thÆng d­, hay tõ ®©y ta cã thÓ nãi r»ng: Muèn tÝch luü th× cÇn ph¶i biÕn mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ thµnh t­ b¶n. Nh­ng nÕu kh«ng ph¶i lµ cã phÐp t¹, th× ng­êi ta chØ cã thÓ biÕn thµnh t­ b¶n nh÷ng vËt phÈm nµo dïng ®­îc trong qu¸ tr×nh lao ®éng, tøc lµ nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt vµ sau ®ã lµ nh÷ng vËt phÈm cã thÓ nu«i sèng c«ng nh©n, tøc lµ nh÷ng t­ liÖu sinh ho¹t. Do ®ã, mét phÇn lao ®éng thÆng d­ hµng n¨m ph¶i dïng ®Ó s¶n xuÊt thªm sè t­ liÖu s¶n xuÊt vµ t­ liÖu sinh ho¹t ngoµi sè cÇn thiÕt ®Ó hoµn l¹i t­ b¶n ®· øng ra. Nãi tãm l¹i lµ, së dÜ gi¸ trÞ thÆng d­ cã thÓ biÕn thµnh t­ b¶n lµ chØ v× s¶n phÈm thÆng d­ mµ gi¸ trÞ cña nã lµ gi¸ trÞ thÆng d­ ®· bao gåm s½n nh÷ng yÕu tè vËt thÓ cña mét t­ b¶n míi råi. NÕu muèn lµm cho c¸c yÕu tè ®ã thùc sù ho¹t ®éng, víi t­ c¸ch lµ t­ b¶n th× giai cÊp c¸c nhµ t­ b¶n cÇn ph¶i cã thªm sè lao ®éng. NÕu viÖc bãc lét c¸c c«ng nh©n ®ang lµm viÖc kh«ng thÓ t¨ng thªm b»ng c¸ch kÐo dµi th× giê hay n©ng cao c­êng ®é, th× ph¶i tuyÓn thªm søc lao ®éng. Nh­ng søc lao ®éng bæ xung thªm ®ã, thuéc nhiÒu løa tuæi kh¸c nhau, ®· ®­îc chÝnh giai cÊp c«ng nh©n cung cÊp hµng n¨m cho nhµ t­ b¶n, cho nªn nhµ t­ b¶n chØ viÖc kÕt hîp nh÷ng søc lao ®éng ®ã víi nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt bæ sung thªm ®· cã s½n trong s¶n l­îng hµng n¨m, vµ thÕ lµ gi¸ trÞ thÆng d­ ®­îc chuyÓn ho¸ thµnh t­ b¶n. Nh­ng cã mét ®iÒu chóng ta kh«ng ®­îc quªn lµ bªn c¹nh nh÷ng t­ b¶n míi h×nh thµnh, t­ b¶n ban ®Çu vÉn tiÕp tôc t¸i s¶n xuÊt ra b¶n th©n nã vµ s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d­. Ta còng cã thÓ nh­ vËy vÒ mét t­ b¶n ®­îc tÝch luü. ViÖc ph©n tÝch qu¸ tr×nh tÝch luü t­ b¶n gióp ta nhËn thøc ®­îc viÖc t­ b¶n l¹i sinh ra gi¸ trÞ thÆng d­ nh­ thÕ nµo. Nãi c¸ch kh¸c toµn bé cña c¶i cña giai cÊp t­ s¶n ®Òu do lao ®éng cña giai cÊp c«ng nh©n t¹o ra. Giai cÊp c«ng nh©n cã quyÒn chiÕm h÷u sè cña c¶i do m×nh ®· lµm ra. §ã lµ kÕt luËn cña sù ph©n tÝch luü t­ b¶n chñ nghÜa. II. Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng ®Õn quy m« cña tÝch luü t­ b¶n. Tr­íc hÕt ta cÇn biÕt r»ng gi¸ trÞ thÆng d­ kh«ng ph¶i chØ lµ quü tiªu dïng cña nhµ t­ b¶n vµ còng kh«ng ph¶i chØ lµ quü tÝch luü, mµ lµ c¶ hai, Mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ ®­îc nhµ t­ b¶n tiªu dïng víi t­ c¸ch lµ thu nhËp, cßn phÇn kh¸c th× nhµ t­ b¶n dïng t­ b¶n hay tÝch luü l¹i. Víi mét gi¸ trÞ thÆng d­ nhÊt ®Þnh. Mét trong hai phÇn ®ã cµng lín th× phÇn cßn l¹i cµng nhá. NÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng thay ®æi, th× tû lÖ ph©n chia ®ã quyÕt ®Þnh ®¹i l­îng tÝch luü. Sau ®©y ta sÏ xem xÐt c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn quy m« cña t­ b¶n tÝch luü mµ kh«ng lÖ thuéc vµo tû lÖ ph©n chia gi¸ trÞ thÆng d­ thµnh t­ b¶n vµ thu nhËp. Râ rµng lµ, víi mét tû lÖ ph©n chia gi¸ trÞ thÆng d­ thµnh t­ b¶n vµ thu nhËp ®· cho s½n, th× ®¹i l­îng cña t­ b¶n tÝch luü sÏ do ®¹i l­îng tuyÖt ®èi cña gi¸ trÞ thÆng d­ quyÕt ®Þnh. Ta cÇn ph©n tÝch c¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn gi¸ trÞ tuyÖt ®èi gi¸ trÞ thÆng d­. 1. Tr×nh ®é bãc lét gi¸ trÞ thÆng d­. Ta biÕt r»ng tû xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ ®­îc quyÕt ®Þnh tr­íc hÕt lµ do møc ®é bãc lét søc lao ®éng. Khoa kinh tÕ chÝnh trÞ ®¸nh gi¸ cao vai trß ®ã ®Õn nçi l¾m khi, nã ®ång nhai hãa viÖc ®Èy nhanh tÝch luü nhê n©ng cao søc s¶n xuÊt cña lao ®éng, víi viÖc ®Èy nhanh tÝch luü nhê t¨ng c­êng bãc lét c«ng nh©n. Trong phÇn s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­, chóng ta lu«n gi¶ ®Þnh r»ng tiÒn c«ng Ýt ra còng ph¶i b»ng gi¸ trÞ cña søc lao ®éng. Nh­ng trong thùc tÕ viÖc c­ìng Ðp h¹ gi¸ tiÒn c«ng xuèng thÊp h¬n gi¸ trÞ søc lao ®éng, mét vai trß quan träng, khiÕn chóng ta kh«ng nãi qua ®Õn vÊn ®Ò Êy. Trong nh÷ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh, viÖc ®ã ®· ®em biÕn quü tiªu dïng cÇn thiÕt cña c«ng nh©n thµnh quü tÝch luü cña t­ b¶n. Nh­ng nÕu nh­ c«ng nh©n cã thÓ sèng b»ng kh«ng khÝ th× ng­êi ta kh«ng thÓ mua hä b»ng bÊt cø gi¸ nµo. Do ®ã lao ®éng kh«ng mÊt tiÒn lµ mét giíi h¹n theo nghÜa to¸n häc. Kh«ng bao giê cã thÓ ®¹t tíi giíi h¹n ®ã, tuy r»ng bao giê còng cã thÓ tiÕn ®Õn gÇn nã. Xu h­íng th­êng xuyªn cña t­ b¶n lµ muèn h¹ tiÒn c«ng xuèng tíi ®iÓm h­ v« ®ã. Thùc tÕ th× còng cã nh÷ng giai ®o¹n c¸c nhµ t­ b¶n thùc hiÖn ®­îc ®iÒu ®ã. NÕu gi¶ ®Þnh r»ng tiÒn c«ng b»ng gi¸ trÞ søc lao ®éng th× ta thÊy nh­ sau: Th«ng th­êng muèn t¨ng khèi l­îng gi¸ trÞ thÆng d­, nhµ t­ b¶n ph¶i t¨ng thªm m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ c«ng nh©n, nh­ng ë ®©y nhµ t­ b¶n kh«ng t¨ng thªm c«ng nh©n mµ b¾t sè c«ng nh©n hiÖn cã cung cÊp thªm mét l­îng lao ®éng, b»ng c¸ch t¨ng thêi gian lao ®éng vµ c­êng ®é lao ®éng, ®ång thêi tËn dông mét c¸ch triÖt ®Ó c«ng suÊt cña sè m¸y mãc hiÖn cã, chØ t¨ng thªm nguyªn vËt liÖu t­¬ng øng. §æi l¹i ë ®©y lµ nhµ t­ b¶n kh«ng cÇn thuª thªm c«ng nh©n, mua thªm m¸y mãc thiÕt bÞ. ThiÕt bÞ ®­îc khÊu hao nhanh h¬n, chi phÝ b¶o qu¶n gi¶m ®­îc nhiÒu. Riªng ®èi víi nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c nh­ ngµnh má, ®èi t­îng lao ®éng lµ nh÷ng tang vËt tù nhiªn, t­ b¶n bÊt biÕn hÇu nh­ chØ lµ t­ liÖu lao ®éng. Do ®ã chØ cÇn dùa vµo tÝnh co gi·n cña søc lao ®éng lµ cã thÓ t¨ng quy m« tÝch luü t­ b¶n mµ kh«ng cÇn øng t­ b¶n ®Ó mua nguyªn liÖu. V× vËy C.M¸c ®· kÕt luËn r»ng: Mét khi n¾m ®­îc hai nguån gèc ®Çu tiªn t¹o ra cña c¶i lµ søc lao ®éng vµ ®Êt ®a i, th× t­ b¶n cã mét søc bµnh, cho phÐp nã ph¸t triÓn nh÷ng yÕu tè tÝch luü lªn qu¸ nh÷ng giíi h¹n d­êng nh­ ®­îc quy ®Þnh bëi ®¹i l­îng cña b¶n th©n t­ b¶n. 2. N¨ng suÊt lao ®éng. Mét nh©n tè quan träng n÷a ®ã chÝnh lµ n¨ng suÊt lao ®éng. Søc s¶n xuÊt cña lao ®éng mµ t¨ng lªn th× khèi l­îng cña s¶n phÈm, biÓu hiÖn mét gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh vµ do ®ã biÓu hiÖn mét ®¹i l­îng cña gi¸ trÞ thÆng d­ nhÊt ®Þnh còng t¨ng lªn. Víi mét tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ kh«ng ®æi, hay thËm chÝ víi mét tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ ®ang gi¶m xuèng, th× khèi l­îng s¶n phÈm thÆng d­ vÉn t¨ng lªn, miÔn lµ xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ gi¶m xuèng chËm h¬n møc t¨ng søc s¶n xuÊt cña lao ®éng. V× vËy víi mét tû lÖ ph©n chia s¶n phÈm thÆng d­ thµnh thu nhËp vµ t­ b¶n phô thªm kh«ng thay ®æi, sù tiªu dïng cña nhµ t­ b¶n vÉn cã thÓ t¨ng lªn mµ kh«ng cÇn gi¶m quü tÝch luü. §¹i l­îng t­¬ng øng cña quü tÝch luü thËm chÝ cã thÓ t¨ng lªn lÊn vµo quü tiªu dïng. Nh­ng nh­ ta ®· thÊy, n¨ng suÊt lao ®éng mµ t¨ng lªn th× c«ng nh©n còng trë nªn rÎ h¬n vµ do ®ã tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ còng t¨ng lªn, ngay c¶ khi tiÒn c«ng thùc tÕ ®­îc n©ng cao. TiÒn c«ng nµy kh«ng bao giê t¨ng lªn cïng mét tû lÖ víi n¨ng suÊt lao ®éng. Còng víi mét l­îng t­ b¶n kh¶ biÕn Êy l¹i vËn dông ®­îc nhiÒu søc lao ®éng h¬n, vµ do ®ã nhiÒu lao ®éng h¬n. Còng víi mét t­ b¶n bÊt biÕn Êy l¹i biÓu hiÖn thµnh mét l­îng gi¸ trÞ t­ liÖu s¶n xuÊt nhiÒu h¬n, do ®ã cung cÊp ®­îc nhiÒu yÕu tè t¹o ra s¶n phÈm, còng nh­ nhiÒu yÕu tè t¹o ra gi¸ trÞ h¬n. V× vËy khi gi¸ trÞ cña t­ b¶n phô thªm kh«ng thay ®æi thËm chÝ gi¶m xuèng, tÝch luü ®­îc ®Èy nhanh. Ch¼ng nh÷ng quy m« cña t¸i s¶n xuÊt ®­îc më réng vÒ mÆt vËt thÓ mµ s¶n xuÊt gi¸ trÞ thÆng d­ còng t¨ng lªn nhanh h¬n gi¸ trÞ cña t­ b¶n phô thªm. Nh­ vËy quy m« tÝch luü kh«ng chØ phô thuéc vµo khèi l­îng gi¸ trÞ thÆng d­ tÝch luü ®­îc, mµ cßn phô thuéc vµo khèi l­îng hiÖn vËt do khèi l­îng gi¸ trÞ thÆng d­ ®ã chuyÓn ho¸ thµnh, cho nªn sù giÇu cã cña x· héi, vµ kh¶ n¨ng kh«ng ngõng t¸i s¶n xuÊt më réng. Sù giÇu cã ®ã kh«ng chØ phô thuéc vµo ®é dµi lao ®éng thÆng d­ mµ chñ yÕu do n¨ng xuÊt cña lao ®éng thÆng d­ quyÕt ®Þnh. Sù tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ t¹o ra nhiÒu yÕu tè phô thªm cho tÝch luü nhê viÑc sö dung vËt liÖu míi vµ t¹o ra c«ng dông míi cña vËt liÖu hiÖn cã nh­ phÕ th¶i trong tiªu dïng s¶n xuÊt vµ tiªu dïng c¸ nh©n cña x· héi. Nh÷ng vËt vèn kh«ng cã gi¸ trÞ cuèi cïng n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng sÏ lµm cho gi¸ trÞ cña t­ b¶n cña t¸i hiÖn d­íi h×nh thøc h÷u dông míi cµng nhanh. 3. Chªnh lÖch gi÷a t­ b¶n vµ sö dông t­ b¶n tiªu dïng T­ b¶n sö dông lµ gi¸ trÞ nh÷ng t­ liÖu lao ®éng mµ bé quy m« hiªn vËt cña nãi ®Òu ho¹t ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm; cßn t­ b¶n tiªu dïng lµ gi¸ trÞ Êy ®­îc chuyÓn vµo s¶n xuÊt s¶n phÈm d­íi d¹ng khÊu hao. Do ®ã sù chªnh lÖch gi÷a t­ b¶n sö dông vµ t­ b¶n tiªu dïng nµy lµ th­íc ®o sù tiÕn bé cña l­¬ng s¶n xuÊt. Sau khi trõ ®i nh÷ng chi phÝ hµng ngµy trong viÖc sö dông m¸y mãc vµ c«ng cô lao ®éng, nghÜa lµ sau khi trõ ®i gi¸ trÞ hao mßn cña chóng ®· chuyÓn vµo s¶n phÈm, nhµ t­ b¶n sö dông m¸y mãc vµ c«ng cô lao ®éng ®ã mµ kh«ng ®ßi hái mét chi phÝ nµo kh¸c. T­ liÖu lao ®éng lµ nh÷ng thø ®­îc dïng ®Ó t¹o ra s¶n phÈm, tuy ®­îc sö dông toµn bé, nh­ng chØ chuyÓn tõng phÇn gi¸ trÞ cña nã vµo s¶n phÈm. Cho nªn c¸c t­ liÖu lao ®éng cã ®Æc tÝnh lµ phôc vô kh«ng c«ng gièng nh­ lùc l­îng tù nhiªn. Kü thuËt ngµy cµng hiÖn ®¹i, sù chªnh lÖch gi÷a t­ b¶n sö dông vµ t­ b¶n tiªu dïng cµng lín, th× sù phôc vô kh«ng c«ng ®ã cña lao ®éng qu¸ khø xÈy ra lµ nhê cã lao ®éng sèng n¾m lÊy vµ lµm cho nã sèng l¹i. Chóng còng sÏ ®­îc tÝch luü l¹i cïng víi quy m« ngµy cµng t¨ng nh­ cña tÝch luü t­ b¶n. III. Quy luËt chung cña tÝch luü t­ b¶n. 1. Qu¸ tr×nh tÝch luü t­ b¶n lµ qu¸ tr×nh t¨ng cÊu t¹o h÷u c¬ cña t­ b¶n. S¶n xuÊt bao giê còng lµ sù kÕt hîp gi÷a hai yÕu tè: T­ liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng. Sù kÕt hîp cña chóng d­íi h×nh th¸i hiÖn vËt gäi lµ cÊu t¹o kü thuËt. CÊu t¹o kü thuËt cña t­ b¶n lµ tû lÖ gi÷a khèi l­îng lao ®éng cÇn thiÕt ®Ó sö dông c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt ®ã. CÊu t¹o kü thuËt lµ cÊu t¹o hiÖn vËt, nªn nã biÓu hiÖn d­íi h×nh thøc: Sè l­îng m¸y mãc, nguyªn liÖu, n¨ng l­îng do mét c«ng nh©n sö dông trong mét thêi gian nµo ®ã. CÊu t¹o kü thuËt ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt x· héi. CÊu t¹o gi¸ trÞ cña t­ b¶n lµ tû lÖ theo ®ã t­ b¶n ph©n thµnh t­ b¶n bÊt biÕn vµ t­ b¶n kh¶ biÕn (hay gi¸ trÞ cña søc lao ®éng) cÇn thiÕt ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt. CÊu t¹o kü thuËt thay ®æi sÏ lµm cÊu t¹o gi¸ trÞ thay ®æi. C.M¸c ®· dïng ph¹m trï cÊu t¹o h÷u c¬ cña t­ b¶n ®Ó ph¶n ¸nh mèi quan hÖ ®ã. CÊu t¹o h÷u c¬ cña t­ b¶n lµ cÊu t¹o gi¸ trÞ t­ b¶n, do cÊu t¹o kü thuËt quyÕt ®Þnh vµ ph¶n ¸nh sù thay ®æi cña cÊu t¹o kü thuËt cña t­ b¶n. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t­ b¶n, do t¸c ®éng th­êng xuyªn cña tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ, cÊu t¹o h÷u c¬ cña t­ b¶n còng kh«ng ngõng biÕn ®æi theo h­íng ngµy cµng t¨ng lªn. Sù t¨ng lªn ®ã biÓu hiÖn ë chç: Bé phËn t­ b¶n bÊt biÕn t¨ng nhanh h¬n bé phËn t­ b¶n kh¶ biÕn, t­ b¶n bÊt biÕn t¨ng t­¬ng ®èi vµ t¨ng tuyÖt ®èi, cßn t­ b¶n kh¶ biÕn th× cã thÓ t¨ng tuyÖt ®èi, nh­ng l¹i xuèng mét c¸ch t­¬ng ®èi. Sù t¨ng lªn cña cÊu t¹o h÷u c¬ cña t­ b¶n lµm cho khèi l­îng t­ liÖu s¶n xuÊt t¨ng lªn, trong ®ã sù t¨ng lªn cña m¸y mãc thiÕt bÞ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, cßn nguyªn liÖu t¨ng theo n¨ng suÊt lao ®éng. CÊu t¹o h÷u c¬ cña t­ b¶n t¨ng chãng ë thêi kú c«ng hãa t­ b¶n chñ nghÜa, hoÆc ë nh÷ng thêi kú nÒn kinh tÕ t­ b¶n thay ®æi c¬ cÊu kinh tÐ. ViÖc sö dông lao ®éng míi ®ßi hái ph¶i cã lao ®éng thµnh th¹o, ®­îc ®µo t¹o víi gi¸ trÞ søc lao ®éng cao nh­ng n¨ng suÊt lao ®éng n©ng cao l¹i lµm cho gi¸ trÞ hµng ho¸ kü thuËt hiÖn ®¹i gi¶m xuèng. Xu h­íng chung lµ tû träng lao ®éng cã tr×nh ®é cao, lao ®éng trÝ tuÖ ngµy mét t¨ng lªn, g©y nªn nh÷ng hiÖu qu¶ x· héi tiªu cùc ®èi víi toµn bé ®éi ngò ng­êi lao ®éng lµm thuª. 2. Qu¸ tr×nh tÝch luü T­ b¶n lµ qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung t­ b¶n ngµy cµng t¨ng. TÝch tô vµ tËp trung t­ b¶n lµ quy luËt ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt lín t­ b¶n chñ nghÜa. TÝch tô t­ b¶n lµ viÖc t¨ng quy m« cña t­ b¶n c¸ biÖt b»ng tÝch luü cña tõng nhµ t­ b¶n riªng rÏ, nã lµ kÕt qu¶ tÊt nhiªn cña tÝch luü. TÝch tô t­ b¶n, mét mÆt lµ yªu cÇu cña viÖc më réng s¶n xuÊt, øng dông tiÕn bé kü thuËt; mÆt kh¸c, sù t¨ng lªn cña khèi l­îng gi¸ trÞ thÆng d­ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa l¹i t¹o kh¶ n¨ng thùc hiÖn cho tÝch tô t­ b¶n. TËp trung t­ b¶n lµ sù hîp nhÊt mét sè t­ b¶n nhá thµnh mét t­ b¶n c¸ biÖt lín. §©y lµ sù tÝch tô nh÷ng t­ b¶n ®· h×nh thµnh, lµ sù thñ tiªu tÝnh ®éc lËp riªng biÖt cña chóng, lµ viÖc nhµ t­ b¶n nµy t­íc ®o¹t nhµ t­ b¶n kh¸c, lµ viÖc biÕn nhiÒu t­ b¶n nhá thµnh sè Ýt t­ b¶n lín. TÝch tô vµ tËp trung t­ b¶n gièng nhau ë chç ®Òu lµm t¨ng quy m« t­ b¶n c¸ biÖt, nh­ng kh¸c nhau ë chç nguån tÝch tô t­ b¶n lµ gi¸ trÞ thÆng d­ t­ b¶n ho¸, cßn nguån tËp trung lµ t­ b¶n ®· h×nh thµnh trong x· héi. Do tÝch tô t­ b¶n mµ t­ b¶n c¸ biÖt t¨ng lªn, lµm cho t­ b¶n x· héi còng t¨ng theo. Cßn tËp trung t­ b¶n chØ lµ sù bè trÝ l¹i c¸c bé phËn t­ b¶n ®· cã, quy m« t­ b¶n x· héi vÉn nh­ cò. TÝch tô t­ b¶n thÓ hiÖn mèi quan hÖ gi÷a t­ b¶n vµ lao ®éng, cßn tËp trung t­ b¶n th× biÓu hiÖn mèi quan hÖ gi÷a c¸c nhµ t­ b¶n víi nhau. TËp trung t­ b¶n cã vai trß rÊt lín ®èi víi sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa. Nhê cã tËp trung t­ b¶n mµ tæ chøc ®­îc mét c¸ch réng lín lao ®éng hîp t¸c, biÕn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt rêi r¹c, thñ c«ng thµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt theo quy m« lín vµ ®­îc xÕp ®Æt mét c¸ch khoa häc, x©y dùng ®­îc mét c«ng tr×nh c«ng nghiÖp lín, sö dông ®­îc kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. TËp trung t­ b¶n kh«ng nh÷ng dÉn ®Õn sù thay ®æi vÒ l­îng cña t­ b¶n mµ cßn lµm cho t­ b¶n cã mét chÊt l­îng míi, lµm cho cÊu t¹o h÷u c¬ cña t­ b¶n t¨ng lªn, nhê ®ã n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn nhanh chãng. ChÝnh v× vËy, tËp trung t­ b¶n trë thµnh ®ßn bÈy m¹nh mÏ cña tÝch luü t­ b¶n. Qu¸ tr×nh tËp trung vµ tÝch tô t­ b¶n ngµy cµng t¨ng, do ®ã nÒn s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa còng ngµy cµng trë thµnh nÒn s¶n xuÊt x· héi ho¸ cao ®é, lµm cho m©u thuÉn kinh tÕ c¬ b¶n cña chñ nghÜa t­ b¶n cµng trë nªn s©u s¾c thªm. 3. Qu¸ tr×nh tÝch luü t­ b¶n lµ qu¸ tr×nh bÇn cïng ho¸ giai cÊp v« s¶n Sù ph©n tÝch trªn cho thÊy, cÊu t¹o h÷u c¬ cña t­ b¶n ngµy cµng t¨ng lµ mét xu h­íng ph¸t triÓn kh¸ch quan cña s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa. Do vËy, sè cÇn t­¬ng ®èi vÒ søc lao ®éng còng cã xu h­íng ngµy cµng gi¶m. §ã lµ nguyªn nh©n chñ yÕu g©y ra n¹n nh©n khÈu thõa t­¬ng ®èi cã ba h×nh th¸i tån t¹i cña nh©n khÈu thõa: nh©n khÈu thõa l­u ®éng, nh©n khÈu thõa tiÒm tµng vµ nh©n khÈu thõa ngõng trÖ. Nh©n khÈu thõa l­u ®éng lµ lo¹i lao ®éng bÞ sa th¶i ë xÝ nghiÖp nµy nh­ng l¹i t×m ®­îc viÖc lµm ë xÝ nghiÖp kh¸c. Nãi chung, sè nµy chØ mÊt viÖc lµm tõng lóc. Nh©n khÈu thõa tiÒm tµng lµ nh©n khÈu thõa trong n«ng nghiÖp - ®ã lµ nh÷ng ng­êi nghÌo ë n«ng th«n, thiÕu viÖc lµm vµ còng kh«ng thÓ t×m ®­îc viÖc lµm trong c«ng nghiÖp, ph¶i sèng vÊt v­ëng. Nh©n khÈu thõa ngõng trÖ hÇu nh­ lµ nh÷ng ng­êi th­êng xuyªn thÊt nghiÖp, thØnh tho¶ng míi t×m ®­îc viÖc lµm t¹m thêi víi tiÒn c«ng rÎ m¹t, sèng lang thang, c¬ nhì, t¹o thµnh tÇng líp d­íi ®¸y cña x· héi. ThÊt nghiÖp lµ b¹n ®­êng cña chñ nghÜa t­ b¶n, lµ hËu qu¶ cña sù ph¸t triÓn t­ b¶n chñ nghÜa, ®ång thêi lµ ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cña nã. Chñ nghÜa t­ b¶n kh«ng sao kh¾c phôc ®­îc tÖ n¹n x· héi nµy, ngay c¶ ë c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn nhÊt. Trong ®iÒu kiÖn c¸ch m¹ng vµ khoa häc c«ng nghÖ hiÖn nay, thµnh phÇn ®éi qu©n thÊt nghiÖp ë c¸c n­íc t­ b¶n ®· më réng, kh«ng nh÷ng trong giai cÊp c«ng nh©n mµ trong c¶ c¸c tÇng líp lao ®éng lµm thuª kh¸c, kh«ng chØ bao gåm lao ®éng gi¶n ®¬n mµ c¶ lao ®éng cã nghÒ nghiÖp vµ lao ®éng trÝ tuÖ. Kh«ng cã sù trî cÊp nµo cã thÓ ®Òn bï nh÷ng tæn thÊt vÒ vËt chÊt còng nh­ tinh thÇn cña ng­êi lao ®éng bÞ thÊt nghiÖp. Trong c¸c xÝ nghiÖp t­ b¶n chñ nghÜa hiÖn ®¹i, viÖc tuyÓn ng­êi lao ®éng chñ yÕu kh«ng ph¶i tõ nh÷ng ng­êi bÞ thÊt nghiÖp, mµ tõ ®éi ngò nh÷ng ng­êi lao ®éng trÎ ®­îc ®µo t¹o. Cßn c«ng nh©n ë c¸c xÝ nghiÖp víi kÜ thuËt l¹c hËu, khi bÞ sa th¶i, kh«ng cã hi väng t×m ®­îc viÖc lµm míi. Do ®ã, xuÊt hiÖn mét t×nh h×nh míi: Nh÷ng ng­êi lao ®éng bÞ thÊt nghiÖp kh«ng cßn lµ ®éi qu©n c«ng nghiÖp dù bÞ n÷a mµ trë thµnh mét ®é qu©n thõa, g¸nh nÆng cho x· héi. N¹n thÊt nghiÖp ®· dÉn giai cÊp c«ng nh©n ®Õn bÇn cïng ho¸. BÇn cïng ho¸ giai cÊp c«ng nh©n lµ hËu qu¶ tÊt nhiªn cña qu¸ tr×nh tÝch luü t­ b¶n. BÇn cïng ho¸ tån t¹i d­íi hai d¹ng: BÇn cïng ho¸ t­¬ng ®èi vµ bÇn cïng ho¸ tuyÖt ®èi. Sù bÇn cïng ho¸ tuyÖt ®èi giai cÊp c«ng nh©n biÓu hiÖn ë møc sèng bÞ gi¶m sót. Sù gi¶m sót ngµy nµy x¶y ra kh«ng chØ trong ë tr­êng hîp tiªu dïng c¸ nh©n tôt xuèng mét c¸ch tuyÖt ®èi, mµ cßn khi tiªu dïng c¸ nh©n t¨ng lªn, nh­ng møc t¨ng ®ã chËm h¬n møc t¨ng nhu cÇu do chi phÝ søc lao ®éng nhiÒu h¬n. Ch­¬ng II: ý nghÜa thùc tiÔn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu ®èi víi n­íc ta I- Thùc tr¹ng cña doanh nghiÖp n­íc ta hiÖn nay. Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ buéc doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu khã kh¨n vµ th¸ch thøc. §iÒu cÇn thiÕt nhÊt lµ g¾n liÒn víi viÖc thùc hiÖn lé tr×nh héi nhËp cÇn ph¶i x©y dùng vµ thùc hiÖn cho ®­îc mét lé tr×nh n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ x¸c ®Þnh c¸c c«ng viÖc cô thÓ cho tõng ngµnh, tõng giai ®o¹n ®ång thêi khÈn tr­¬ng ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch biÖn ph¸p cô thÓ vµ tæ chøc thùc hiÖn triÖt ®Ó kiªn quyÕt nh»m thùc hiÖn lé tr×nh ®ã. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay ®· t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ®ång thêi cã thªm mét sè lo¹i thÞ tr­êng míi nh­ thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng khoa häc c«ng nghÖ... VÒ vèn ®Çu t­ n¨m 2000 ChÝnh phñ vµ ngµnh ng©n hµng ®· ®­a ra nhiÒu biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t­ vay vèn song tû lÖ doanh sè cã sè vay ng©n hµng vÉn gi÷ ë møc lµ 74%, trong khi ®ã tû lÖ doanh nghiÖp ®i vay tõ nguån kh¸c t¨ng lªn 63%. §Æc biÖt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n viÖc ®i vay c¸c nguån vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn vÉn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hiÖn nay cßn nhiÒu bÊt cËp vÒ c¬ chÕ xuÊt khÈu vµ chÊt l­îng ho¹t ®éng nhÊt lµ nh÷ng yÕu kiÖn trong viÖc æn ®Þnh thÞ tr­êng thiÕu linh ho¹t vµ chñ ®éng trong xö lý gi¸ vµ thiÕt lËp c¸c kªnh ph©n phèi cho hµng hãa ViÖt Nam tû lÖ hµng gia c«ng cßn lín, s¶n phÈm cã hµm l­îng c«ng nghÖ cao chiÕm tû träng kh«ng ®¸ng ®Ó dÞch vô cho viÖc coi träng n­ mét lÜnh vùc ®em l¹i hiÖu qu¶ cao cho xuÊt khÈu. Mét vÊn ®Ò quan träng kh¸c cã liªn quan ®Õn søc c¹nh tranh trong doanh nghiÖp lµ chi phÝ ®Çu vµo cña chóng ta qu¸ cao. TÝnh chung tõ 1996 ®Õn nay chi phÝ ®Çu vµo t¨ng 32,42% trong khi tû lÖ t¨ng gi¸ ®Çu ra lµ 22,82% lµm cho tû suÊt doanh lîi b×nh qu©n cña doanh nghiÖp tõ 16%, gi¶m xuèng cßn 6,2% thÊp h¬n xÊp xØ 2 lÇn so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ 3 lÇn so víi ch©u ¢u. VÊn ®Ò gi¸ n«ng s¶n thÊp thu nhËp cña n«ng d©n ngµy cµng thu hÑp mÆt kh¸c kh«ng kÐm quan träng dÉn c¸c chi phÝ ®Çu vµo qu¸ cao vÒ ®iÖn, x¨ng dÇu, ph©n bãn, thuû lîi, cµy bõa... mµ trong thêi gian chóng ta quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn c¸c biÖn ph¸p b¶o hé xö lý ®Çu ra h¬n lµ c¸c biÖn ph¸p ®Çu vµo ®Ó chi phÝ s¶n xuÊt vµ b¸n hµng cho n«ng d©n. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã lµ cho ViÖt Nam trë thµnh mét n¬i ®¾t ®á søc c¹nh tranh cña hµng hãa vµ thÞ tr­êng ViÖt Nam gi¶m dÇn c¸c nhµ ®Çu t­ e ng¹i, thËm chÝ mét sè nµh ®Çu t­ lín ®· rót vèn khái ViÖt Nam.... vÊn ®Ò lµ ë chç hÇu hÕt c¸c chi phÝ ®Çu vµo hiÖn nay cña doanh nghiÖp ®Òu liªn quan ®Õn c¸c ngµnh ®éc quyÒn nh­ ®iÖn, x¨ng dÇu, b­u chÝnh viÔn th«ng, hµng kh«ng... Trong thùc hiÖn võa qua c¸c ngµnh nµy liªn tôc t¨ng gi¸ hoÆc duy tr× møc gi¸ cao víi nhiÒu lý do kh¸c nhau, trong ®ã cã lý do ph¶i tr¶ nî ®Çu t­. §· ®Õn lóc chóng ta cÇn cã mét sù nh×n nhËn ®i vµo thùc chÊt ho¹t ®éng vµ hiÖu qu¶. Qua nh÷ng con sè ®iÒu tra cho thÊy sè doanh nghiÖp Nhµ n­íc míi thµnh lËp t¨ng lªn ®¸ng kÓ, tæng doanh thu hµng n¨m lµm ra xÊp xØ 300 tû VN§, sù ph©n bæ doanh nghiÖp theo ngµnh hîp lý d¬n tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc 11,7% gÊp 1,5 lÇn tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ. Sè doanh nghiÖp lµm ¨n cã l·i chiÕm 11,3% trong doanh nghiÖp trong ®ã 11,3% sè doanh nghiÖp Nhµ n­íc, 69,0% sè doanh nghiÖp ®Þa ph­¬ng. L·i thùc hiÖn n¨m 1999 lµ 15.27 tû ®ång. §èi víi khu vùc t­ nh©n Nhµ n­íc ban hµnh luËt C«ng ty vµ luËt doanh nghiÖp th× ®Õn n¨m 1995 ®· cã 15.276 doanh nghiÖp vµ ®Õn n¨ng 1999 sè doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp ®· lªn ®Õn 30.500 t¨ng gÊp 74 lÇn so víi n¨m 1991. Tæng vèn ®Çu t­ n¨m 1991 lµ 6.430 tû ®ång ®Õn n¨m 2000 ®· lªn ®Õn xÊp xØ 160.000 tû VN§, 2003 lªn ®Õn 200.000 tû VN§. Khu vùc kinh tÕ t­ nh©n cã mÆt trong hÇu hÕt c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n tû trong % cña khu vùc t­ nh©n chiÕm 22,44% khu vùc ®Çu t­ Nhµ n­íc 35,4% khu vùc doanh nghiÖp Nhµ n­íc 42,16%. Tuy nhiªn vÉn cßn nhiÒu nh÷ng tån t¹i cÇn ph¶i kh¾c phôc. Sè l­îng doanh nghiÖp Nhµ n­íc cßn nhiÒu, quy m« cßn nhá, chång chÐo vÒ ngµnh nghÒ vµ tæ chøc qu¶n lý, sù ph©n bæ doanh nghiÖp theo vïng l·nh thæ cßn ch­a hîp lý. Cßn tån t¹i nhÒu doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç ph¶i gi¶i thÓ hoÆc s¸t nhËp víi nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç. HiÖn nay cã 1.822 doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç chiÕm 30,8% tæng sè doanh nghiÖp víi sç l·i lòy kÕ lµ 5.079 tû ®ång. doanh nghiÖp cßn bÞ rµng buéc bëi chÕ ®é b¶o toµn vµ ph¸t triÓn víi ®iÒu kiÖn ®i vay ng©n hµng, chÕ ®é tiÒn l­¬ng, tiÒn th­ëng vµ c¸c quyÒn lîi thiÕt thùc kh¸c cña ng­êi lao ®éng. §¹i héi §¶ng IX ®· kh¼ng ®Þnh ph¶i chó träng ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, chuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt khÈu, tËp trung ®Çu t­ cho c¸c mÆt hµng cã lîi th× xuÊt khÈu chñ lùc, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp tù do c¹nh tranh t×m kiÕm thÞ tr­êng chuÈn bÞ cho viÖc tham gia AFTA, APEC... c¸c gi¶i ph¸p ®Ò ra cho doanh nghiÖp hiÖn nay lµ hoµn chØnh chÝnh s¸ch, ph¸p luËt x©y dùng m«i tr­êng kinh doanh æn ®Þnh më réng thÞ tr­êng trong n­íc vµ ngoµi n­íc, t¨ng c­êng c¸c dÞch vô hç trî cho c¸c doanh nghiÖp nhÊt lµ doanh nghiÖp t­ nh©n ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ hiÖu qu¶. Tuy nhiªn biÖn ph¸p c¬ b¶n vÉn lµ xuÊt ph¸t tõ néi lùc cña mçi doanh nghiÖp vÒ sù h­ng thÞnh vµ phån vinh cña n­ãc ta. §Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh doanh nghiÖp cÇn cã vèn ®Çu t­ ban ®Çu vµ vèn bæ sung ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh. Vèn s¶n xuÊt kinh doanh h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau: nguån vèn chñ së h÷u vµ nguån vèn vay. Nguån vèn chñ së h÷u biÓu hiÖn quyÒn së h÷u cña ng­êi chñ vÒ c¸c tµi s¶n hiÖn cã ë doanh nghiÖp. C¸c C«ng ty doanh nghiÖp Nhµ n­íc th× nguån vèn ban ®Çu cã thÓ lÊy tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc, c¸c C«ng ty liªn doanh th× c¸c thµnh viªn tham gia gãp vèn. §èi víi C«ng ty cæ phÇn hoÆc C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n th× nguån vèn ®­îc huy ®éng bëi c¸c cæ ®«ng. Ngoµi ra nguån vèn nµy cã thÓ bao gåm c¸c quü ph¸t triÓn, quü dù tr÷, quü khen th­ëng, vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n. Nguån vèn vay: nguån vèn nµy rÊt c¬ b¶n vµ chiÕm tû lÖ ®¸ng kÓ bëi nã kh«ng chØ bæ sung cho viÖc më réng s¶n xuÊt kinh doanh mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn linh ho¹t trong viÖc hoµn tr¶ c¸c kho¶n nî hÕt h¹n vµ gi¶m sè l­îng vèn vay. Nguån vèn nµy ®­îc h×nh thµnh tõ viÖc vay tÝn dông ng©n hµng d­íi h×nh thøc tÝn dông øng tr­íc trong ®ã doanh nghiÖp ®­îc sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã thÓ ph¶i dïng thÕ chÊp hoÆc kh«ng dïng thÕ chÊp. Mét h×nh thøc vay n÷a lµ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu: chØ riªng doanh nghiÖp Nhµ n­íc, C«ng ty cæ phÇn cã ph¸t hµnh cæ phiÕu míi cã quyÒn vay vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. Doanh nghiÖp cã thÓ vay b»ng tÝn dông th­¬ng m¹i ®ã lµ h×nh thøc vay lÉn nhau cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. T×nh h×nh thu hót vèn ®Çu t­ trong doanh nghiÖp thµnh tùu vµ h¹n chÕ. Tr­íc ®æi míi trong c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ quan liªu bao cÊp cña mét nÒn kinh tÕ chØ huy, ViÖt Nam kh«ng cã thÞ tr­êng tµi chÝnh. Mäi nguån lùc ®Òu ®­îc tËp trung vµo tay Nhµ n­íc ®Ó ph©n phèi theo kÕ ho¹ch cho tõng dù ¸n ®Çu t­ vµ tõng doanh nghiÖp. Nh÷ng n¨m ®æi míi ®· ®em l¹i hËu qu¶ râ rÖt. Trong 5 n¨m 1991-1995 ­íc tÝnh huy ®éng vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn toµn x· héi kho¶ng 15 ®Õn 16 tû USD, trong ®ã phÇn cña Nhµ n­íc chiÕm gÇn 43% bao gåm c¶ ®Çu t­ tõ ng©n c¸ch Nhµ n­íc, tÝn dông ®Çu t­ Nhµ n­íc, doanh nghiÖp Nhµ n­íc tù ®Çu t­, phÇn vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi chiÕm 37% ®Çu t­ cña t­ nh©n chiÕm 20%, ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng hiÖu qu¶, phÇn lín ë d¹ng quy m« võa vµ nhá nh­ng cã mét sè doanh nghiÖp t­ nh©n ë quy m« lín. Thùc tÕ, nguån vèn mµ c¸c doanh nghiÖp ®· tÝch luü vµ huy ®éng lµ kh¸ ®a d¹ng vµ phong phó. ViÑc b¶n th©n doanh nghiÖp lµm ¨n ph¸t ®¹t ®· t¹o cho t×nh h×nh tµi chÝnh cña hä trë nªn m¹nh mÏ lµ tiÒn ®Ò cho viÖc tÝch luü cho më réng s¶n xuÊt. MÆt kh¸c ®¸p øng cho n©ng cao ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp ®· sö dông c¸c c«ng cô huy ®éng ®¹t hiÖu qu¶ ®ã lµ viÖc c¸c doanh nghiÖp vay lÉn nhau song tû lÖ nµy chØ chiÕm mét tû lÖ nhá. ThÞ tr­êng tÝn dông qua hÖ thèng ng©n hµng lµ thÞ tr­êng vèn chñ yÕu cho t×nh h×nh hiÖn nay vµ cã ý nghÜa ®Æc biÖt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. HÖ thèng ng©n hµng huy ®éng tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ tiÒn göi cña d©n c­ th«ng qua hÖ thèng c¸c quü tiÕt kiÖm vµ c¸c hîp t¸c x· tÝn dông. ThÞ tr­êng tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu lµ hiÖn t­îng míi ë ViÖt Nam. §©y còng lµ b­íc khëi ®Çu míi cho viÖc lËp thÞ tr­êng chøng kho¸n. C«ng cô nµy còng ®­îc doanh nghiÖp sö dông trong viÖc huy ®éng vèn ®Çu t­. C¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc cßn tiÕn hµnh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu l·i suÊt 21% /n¨m, mét sè doanh nghiÖp kh¸c thuéc c¸c ngµnh ®iÖn, xi m¨ng, giao th«ng, x©y dùng ®ang lËp ®Ò ¸n ®Ó ph¸t hµnh tr¸i phiÕu. Tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu C«ng ty do c¸c doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn ho¸ ph¸t hµnh. hiÖn nay ®· cã kho¶ng 100 C«ng ty cæ phÇn cã ph¸t hµnh cæ phiÕu song c¸c C«ng ty nµy cã sè vèn nhá, sè l­îng cæ ®«ng v× h¹n chÕ cßn lo¹i cæ phiÕu do c¸c doanh nghiÖp ph¸t hµnh g¾n víi hai h×nh thøc cæ phÇn ho¸. Mét h×nh thøc t­ nh©n ho¸ mét phÇn vèn cña doanh nghiÖp b»ng c¸ch ph¸t hµnh vµ b¸n cæ phiÕu, h×nh thøc kh¸c lµ gi÷ nguyªn vèn cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc nh­ng ph¸t hµnh cæ phiÕu ._.