Lý luận về hình thái Kinh tế xã hội đối với sự nghiệp cách mạng hiện nay

Giíi thiÖu vÊn ®Ò Trong gÇn 10 n¨m trë l¹i ®©y, nÒn kinh tÕ n­íc ta cã sù thay ®æi vµ ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu to lín. §Ó ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu Êy chóng ta kh«ng thÓ quªn ®­îc b­íc ngoÆt lÞch sö trong c¬ chÕ chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc, mµ cét mèc cña nã lµ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI (1986) ®· lµm thay ®æi bé mÆt kinh tÕ Nhµ n­íc. §èi víi n­íc ta, tõ mét nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng, muèn tho¸t khái nghÌo nµn l¹c hËu vµ nhanh chãng ®¹t ®Õn tr×nh ®é cña mét n­íc ph¸t triÓn th× tÊt yÕu ph¶i ®æi míi. §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh: "X©y dùng n­íc ta thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n giÇu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh". Môc tiªu ®ã lµ sù cô thÓ ho¸ häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ -x· héi vµ hoµn c¶nh cô thÓ cña x· héi ViÖt Nam. Nã còng lµ môc tiªu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta. §Ò tµi: "Lý luËn vÒ h×nh th¸i Kinh tÕ x· héi ®èi víi sù nghiÖp c¸ch m¹ng hiÖn nay" lµ mét néi dung phøc t¹p vµ réng. Do tr×nh ®é cã h¹n, nªn kh«ng tr¸nh khái khiÕm khuyÕt trong viÖc nghiªn cøu. RÊt mong nhËn ®­îc ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó bµi viÕt nµy ®­îc hoµn thiÖn h¬n. B. Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò I. H×nh th¸i kinh tÕ x· héi M¸c - Lªnin. Mäi ng­êi ®Òu biÕt, tronglÞch sö t­ t­ëng nh©n lo¹i tr­íc M¸c ®· cã kh«ng Ýt c¸ch tiÕp cËn, khi nghiªn cøu lÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn thøc kh¸c nhau, víi nh÷ng ý t­ëng kh¸c nhau mµ cã sù ph©n chia lÞch sö tiÕn ho¸ cña x· héi theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n nh­ lµ triÕt häc duy t©m Hª - ghen (1770 - 1831) ph©n chia lÞch sö x· héi loµi ng­êi thµnh ba thêi kú chñ yÕu, thêi kú ph­¬ng §«ng, thêi kú cæ ®¹i vµ thêi kú Gree -ma - ni. Nhµ x· héi chñ nghÜa kh«ng t­ëng Ph¸p Phu - ri - ª (1772 - 1837) chia lÞch sö x· héi thµnh bèn: giai ®o¹n m«ng muéi, gian ®o¹n d· man, giai ®o¹n gia tr­ëng, giai ®o¹n v¨n minh. Mäi ng­êi còng ®· quen víi kh¸i niªm thêi ®¹i ®å ®¸, thêi ®¹i ®å ®ång, thêi ®¹i cèi xay giã, thêi ®¹i m¸y h¬i n­íc... vµ gÇn ®©y lµ c¸c nÒn v¨n minh: v¨n minh n«ng nghiÖp, v¨n minh c«ng nghiÖp, v¨n minh hËu c«ng nghiÖp. Mçi c¸ch tiÕp cËn trªn cã nh÷ng ®iÓm hîp lý nhÊt ®Þnh, vµ do ®ã ®Òu cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh, nh­ng ch­a nãi nªn b¶n chÊt sù ph¸t triÓn cña x· héi mét c¸ch toµn diÖn, tæng thÓ, do ®ã mµ cã nh÷ng h¹n chÕ. Dùa trªn nh÷ng kÕt qu¶ nghiÖp cøu lý luËn vµ tæng thÓ qu¸ tr×nh lÞch sö, c¸c nhµ s¸ng lËp chñ nghÜa M¸c ®· vËn dông phÐp biÖn chøng duy vËt ®Ó nghiªn cøu lÞch sö x· héi, ®­a ra quan ®iÓm duy vËt vÒ lÞch sö vµ ®· h×nh thµnh nªn häc thuyÕt "h×nh th¸i kinh tÕ x· héi". H×nh th¸i kinh tÕ - x· héi lµ mét kh¸i niÖm chñ nghÝa duy vËt lÞch sö dïng ®Ó chØ x· héi ë tõng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. Víi mét ®iÒu quan hÖ s¶n xuÊt ®Æc tr­ng cho x· héi ®ã phï hîp víi mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cñalùc l­îng s¶n xuÊt vµ mét kiÕn tróc th­îng tÇng t­¬ng øng ®­îc x©y dùng trªn nh÷ng quan hÖ s¶n xu©t Êy. Lµ biÓu hiÖn tËp trung cña quan niÖm duy vËt vÒ lÞch sö, lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi nghiªn cøu lÞch sö x· héi trªn c¬ së xem xÐt c¶ lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, c¶ c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn thøc th­îng tÇng, tøc toµn bé c¸c yÕu tè cÊu tróc thµnh bé mÆt cña thêi ®¹i: ChÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, khoa häc, kü thuËt... Do ®ã, nã c¾t nghÜa x· héi ®­îc s¸ng tá h¬n, toµn diÖn h¬n, chØ ra c¶ b¶n chÊt vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi. Häc thuyÕt h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi míi víi t­ c¸ch lµ "Hßn ®¸ t¶ng" cña x· héi häc M¸c xÝt nãi chung cho phÐp chóng ta h×nh dung qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lÞch sö lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn. Loµi ng­êi ®· tr¶i qua n¨m h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi theo trËt tù tõ thÊp ®Õn cao ®ã lµ. H×nh th¸i kinh tÕ - x· héi céng s¶n nguyªn thuû, chiÕn h÷u n« lÖ, phong kiÕn, t­ b¶n chñ nghÜa vµ ngµy nay ®ang qu¸ ®é lªn h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi céng s¶n chñ nghÜa. H×nh th¸i kinh tÕ - x· héi cã tÝnh lÞch sö, cã sù ra ®êi ph¸t triÓn vµ diÖt phong. ChÕ ®é x· héi l¹c hËu sÏ mÊt ®i, chÕ ®é x· héi chÕ ®é x· héi míi cao h¬n sÏ thay thÕ. §ã lµ khi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt cò ®· trë nªn lçi thêi, hoÆc khñng ho¶ng do m©u thuÉn cña quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc l­îng s¶n xuÊt qu¸ l¬n kh«ng thÓ phï hîp th× ph­¬ng thøc s¶n xuÊt nµy sÏ bÞ diÖt vong vµ xuÊt hiÖn mét ph­¬ng thøc s¶n xuÊt míi hoµn thiÖn h¬n, cã quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi lùc l­îng s¶n xuÊt. Nh­ vËy b¶n chÊt cña sù thay thÕ trªn lµ phô thuéc vµo mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt. §Ó hiÓu râ vÒ mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi lùc l­îng s¶n xuÊt ta ph¶i n¾m ®­îc thÕ nµo lµ quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt. 1. Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. Lùc l­îng s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi tù nhiªn, lµ biÓu hiÖn tr×nh ®é tr×nh phôc tù nhiªn cña con ng­êi trong tõng giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. LÞch sö s¶n xuÊt lµ mét thÓ thèng nhÊt h÷u c¬ gi÷a t­ liÖu s¶n xuÊt (quan hÖ nhÊt lµ c«ng cô lao ®éng) víi ng­êi lao ®éng víi kinh nghiÖm vµ kü n¨ng lao ®éng nghÒ nghiÖp. Lùc l­îng s¶n xuÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mèi quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi s¶n xuÊt vËt chÊt thÓ hiÖn ë quan hÖ së h÷u ®èi víi t­ liÖu s¶n xuÊt, quan hÖ tæ chøc qu¶n lý trao ®æi ho¹t ®éng víi nhau vµ quan hÖ ph©n phèi s¶n phÈm. Trong quan hÖ s¶n xuÊt quan hÖ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt gi÷ vÞ trÝ quyÕt ®Þnh c¸c quan hÖ kh¸c. Quan hÖ s¶n xuÊt do con ng­êi t¹o ra. Song nã ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo yÕu tæ chñ quan cña con ng­êi. Quan hÖ s¶n xuÊt mang tÝnh æn ®Þnh t­¬ng ®èi víi b¶n chÊt x· héi vµ tÝnh ph­¬ng ph¸p ®a d¹ng trong h×nh thøc biÓu hiÖn. Gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt cã mèi quan hÖ biÖn chøng v¬i nhau biÓu hiÓn ë chç. Xu h­íng cña s¶n xuÊt vËt chÊt lµ kh«ng ngõng biÕn ®æi ph¸t triÓn. Sù biÕn ®æi ®ã bao giê còng b¾t ®Çu b»ng sù biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt mµ tr­íc hÕt lµ c«ng cô. C«ng cô lao ®éng ph¸t triÓn dÉn ®Õn m©u thuÉn gay g¾t víi quan hÖ s¶n xuÊt hiÖn cã vµ xuÊt hiÖn ®ßi hái kh¸ch quan, ph¶i xo¸ bá quan hÖ s¶n xuÊt cò, thay thÕ b»ng quan hÖ s¶n xuÊt míi. Quan hÖ s¶n xuÊt vèn lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt (phï hîp) nh­ng do m©u thuÉn cña lùc l­îng s¶n xuÊt (®«ng) víi quan hÖ s¶n xuÊt (æn ®Þnh t­¬ng ®èi) quan hÖ s¶n xuÊt l¹i trë thµnh xiÒng xÝch k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt (kh«ng phï hîp). Phï hîp lµ kh«ng phï hîp lµ biÓu hiÖn m©u thuÉn biÖn chøng cñalùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, tøc lµ sù phï hîp trong m©u thuÉn bao hµm m©u thuÉn. Khi phï hîp còng nh­ nÕu kh«ng phï hîp víi lùc l­îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt lu«n cã tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt thÓ hiÖn trong néi dung sù t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt, quy ®Þnh móc ®Ých x· héi cña s¶n xuÊt, xu h­íng ph¸t triÓn cña quan hÖ lîi Ých, tõ ®ã h×nh thµnh nh÷ng yÕu tè tån t¹i thóc ®Èy vµ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Sù t¸c ®éng trë l¹i nãi trªn cña quan hÖ s¶n xuÊt bao giê còng th«ng qua c¸c quy luËt kinh tÕ - x· héi ®Æc biÖt lµ quy luËt kinh tÕ c¬ b¶n. Phï hîp vµ kh«ng phï hîp gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ kh¸ch quan vµ phæ biÕn cña mäi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. Sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l­îng s¶n xuÊt nh­ sù thèng nhÊt gi÷a hai mÆt ®èi lËp t¹o nªn chØnh thÓ cña s¶n xuÊt x· héi. Trong "HÖ t­ t­ëng §øc" (1846) lÇn ®Çu tiªn M¸c - Anghen ®· h×nh dung sù thèng nhÊt ®ã lµ mét "Quan hÖ song trïng", gi÷a hai "Sù trao ®æi chÊt" tÊt yÕu vµ phæ biÕn ë mäi nÒn s¶n xuÊt - x· héi ®ã lµ "trao ®æi chÊt gi÷a ng­êi víi tù nhiªn (lùc l­îng s¶n xuÊt) vµ gi÷a ng­êi (quan hÖ s¶n xuÊt)". T¸c ®éng qua l¹i biÖn chøng gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt víi quan hÖ s¶n xuÊt ®­îc M¸c - Anghen kh¸i qu¸t thµnh quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é, tÝnh chÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt. §©y lµ mét trong nh÷ng quy luËt c¬ b¶n cña ®êi sèng x· héi. Quy luËt nµy chØ râ ®éng lùc vµ xu thÕ ph¸t triÓn cña lÞch sö. TÝnh chÊt ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ tÝnh chÊt cña t­ liÖu lao ®éng. Khi c«ng cô lao ®éng s¶n xuÊt ®­îc sö dông bêi tõng c¸ nh©n riªng biÖt ®Ó s¶n xuÊt ra mét s¶n phÈm cho x· héi kh«ng cÇn ®Õn lao ®éng cña nhiÒu ng­êi th× lùc l­îng s¶n xuÊt cã tÝnh c¸ thÓ, c«ng cô s¶n xuÊt ®­îc nhiÒu ng­êi sö dông (m¸y mãc thiÕt bÞ hÖ thèng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i...) ®Ó s¶n phÈm s¶n phÈm th× lùc l­îng s¶n xuÊt mang tÝnh chÊt x· héi. Tr×nh ®é cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®­îc thÓ hiÖn ë tr×nh ®é tinh x¶o vµ hiÖn ®¹i cña c«ng cô s¶n xuÊt, tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, vµ kü n¨ng, kü x¶o cña ng­êi lao ®éng, tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt vµ quy m« cña nÒn s¶n xuÊt. Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt cµng cao th× chuyªn m«n ho¸ vµ ph©n c«ng lao ®éng cµng s©u. Tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng vµ chuyªn m«n ho¸ vµ th­íc ®o tr×nh ®é cña ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt. Lùc l­îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ biÕn ®æi cña quan hÖ s¶n xuÊt. Mét c©u cña M¸c trong c¸c t¸c phÈm Sù Khèn cïng cña TriÕt häc:"C¸i cèi xay quay b»ng tay cho x· héi cã l·nh Chóa phong kiÕn, c¸i cèi xay ch¹y b»ng h¬i n­íc cho x· héi cã nhµ T­ B¶n". §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ trong s¶n xuÊt vµ gi¶m bít lao ®éng nÆng cña con ng­êi kh«ng ngõng tiÕn, hoµn thiÖn vµ chÕ t¹o ra nh÷ng c«ng cô, tri thøc khoa häc, tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt vµ mäi kü n¨ng cña ng­êi lao ®éng còng ngµy cµng ph¸t triÓn. YÕu tè n¨ng ®éng nµy cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®ßi hái quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i thÝch øng víi m«i tr­êng. Lùc l­îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh sù h×nh thµnh vµ biªn ®æi cña quan hÖ s¶n xuÊt. Khi kh«ng thÝch øng víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt sÏ k×m h·m thËm chÝ ph¸ ho¹i sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, m©u thuÉn cña chóng tÊt yÕu sÏ n¶y sinh. BiÓu hiÖn cña m©u thuÉn nµy trong x· héi lµ giai cÊp lµ m©u thuÉn gi÷a c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng. LÞch sö ®· chøng minh r»ng do sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, loµi ng­êi ®· bèn lÇn thay ®æi quan hÖ s¶n xuÊt g¾n liÒn víi bèn cuéc c¸ch m¹ng x· héi, dÉn ®Õn sù ra ®êi nèi tiÕp nhau cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi. VD: Do c«ng cô s¶n xuÊt chñ yÕu b»ng ®¸ th« s¬, tr×nh ®é hiÓu biÕt h¹n hÑp, ®Ó duy tr× sù sèng, chèng l¹i mäi tai ho¹ cña thiªn nhiªn, con ng­êi ph¶i lao ®éng theo céng ®ång, do vËy ®· h×nh thµnh quan hÖ s¶n xuÊt céng s¶n nguyªn thuû. C«ng cô b»ng kim lo¹i ra ®êi thay thÕ cho c«ng cô b»ng ®¸, lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn n¨ng suÊt lao ®éng n©ng cao s¶n phÈm thÆng d­ xuÊt hiÖn, chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ dùa trªn quan hÖ s¶n xuÊt t­ h÷u ®Çu tiªn ra ®êi. Sau ®ã do c¸c c­ìng bøc tµn b¹o trùc tiÕp cña chñ n« víi n« lÖ ®· ®Èy ®Õn m©u thuÉn gay g¾t gi÷a hä, quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn thay thÕ quan hÖ chiÕm h÷u n« lÖ. Vµo giai ®o¹n cuèi cïng cña x· héi phong kiÕn ë c¸c n­íc T©y ¢u lùc l­îng s¶n xuÊt ®· mang nh÷ng yÕu tè x· héi ho¸ g¾n víi quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn. MÆc dï h×nh thøc bãc lét cña c¸c l·nh chóa phong kiÕn ®­îc thay ®æi liªn tôc tõ ®Þa t« lao dÞch ®Õn ®Þa t« hiÖn vËt, ®Þa t« b»ng tiÒn song quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn chËt hÑp vÉn kh«ng chøa ®ùng ®­îc néi dung míi cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt cña T­ b¶n chñ nghÜa ra ®êi thay thÕ quan hÖ s¶n xuÊt phong kiÕn. Trong lßng nÒn s¶n xuÊt t­ b¶n, lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, cïng víi sù ph©n c«ng lao ®éng vµ tÝnh chÊt x· héi ho¸ c«ng cô s¶n xuÊt ®· h×nh thµnh lao ®éng chung cña ng­êi d©n cã tri thøc vµ tr×nh ®é chuyªn m«n ho¸ cao. Sù lín m¹nh nµy cña lùc l­îng s¶n xuÊt dÉn ®Õn m©u thuÉn gay g¾t víi chÕ ®é së h÷u t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa. Gi¶i quyÕt m©u thuÉn ®ã ®ßi hái ph¶i xo¸ bá quan hÖ s¶n xuÊt t­ nh©n t­ b¶n chñ nghÜa, x¸c lËp quan hÖ s¶n xuÊt míi, quan hÖ s¶n xuÊt x· héi chñ nghÜa. Theo M¸c, do cã ®­îc nh÷ng lùc l­îng s¶n xuÊt míi, loµi ng­êi thay ®æi ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña m×nh vµ do ®ã thay ®æi ph¸t triÓn s¶n xuÊt lµm ¨n cña m×nh, loµi ng­êi thay ®æi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt cña m×nh. MÆc dï bÞ chi phèi bëi lùc l­îng s¶n xuÊt nh­ng víi tÝnh c¸ch lµ h×nh thøc quan hÖ x· héi s¶n xuÊt cñng cè nh÷ng t¸c ®éng nhÊt ®Þnh trë l¹i ®èi víi lùc l­îng s¶n xuÊt. Khi quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, nã sÏ trë thµnh ®éng lùc thóc ®Èy, ®Þnh h­íng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn ng­îc l¹i, nÕu l¹c hËu h¬n so víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt hay chØ lµ t¹m thêi so víi tÊt yÕu kh¸ch quan cña cuéc sèng nh­ng quan hÖ s¶n xuÊt sÏ lµ xiÒng xÝch k×m h·m sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Phï hîp cã thÓ hiÓu ë mét sè néi dung chñ yÕu lµ: c¶ ba mÆt cña quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i thÝch øng víi tÝnh chÊt tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i t¹o ®­îc ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ kÕt hîp víi tèi ­u gi÷a t­ liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng, b¶o ®¶m tr¸ch nhiÖm tõ s¶n xuÊt më réng. Më ra sau nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp cho viÖc kÝch thÝch vËt chÊt, tinh thÇn víi ng­êi lao ®éng. VËy quy luËt vÒ sù phï hîp gi÷a quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña ng­êi s¶n xuÊt lµ quy luËt chung cña sù ph¸t triÓn x· héi. Do t¸c ®éng cña quy luËt nµy x· héi lµ sù ph¸t triÓn kÕ tiÕp nhau tõ thÊp ®Õn cao cña c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt hay chÝnh alµ cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi. D­íi nh÷ng h×nh thøc vµ møc ®é kh¸c nhau th× con ng­êi cã ý thøc ®­îc hay kh«ng vµ quy luËt cèt lâi nµy nh­ sîi chØ ®á xuyªn suèt dßng ch¶y tiÕn ho¸ cña lÞch sö kh«ng chØ nh÷ng lÜnh vùc kinh tÕ mµ c¶ c¸c lÜnh vùc ngoµi kinh tÕ, phi kinh tÕ. 2. C¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng mçi h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi Kh«ng chØ ®Æc tr­ng b»ng quan hÖ s¶n xuÊt mµ nã cßn ®Æc ch­ng bëi mét kiÕn tróc th­îng tÇng x©y dùng trªn nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cña chÝnh nã. KiÕn tróc th­îng tÇng lµ toµn bé nh÷ng t­ t­ëng x· héi, nh÷ng thiÕt chÕ t­¬ng øng vµ nh÷ng quan hÖ néi t¹ng cña th­îng tÇng, ®ã lµ nh÷ng quan ®iÓm t­ t­ëng chÝnh trÞ, ph¸p quyÒn, ®¹o ®øc, t«n gi¸o, nghÖ thuËt, triÕt häc vµ c¸c thÓ chÕ t­¬ng øng nh­ Nhµ n­íc §¶ng ph¸i, gi¸o héi vµ c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng. KiÕn tróc th­îng tÇng ®­îc h×nh thµnh trªn tæng hîp toµn bé nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ cña mét chÕ ®é x· héi nhÊt ®Þnh ng­êi ta gäi ®ã lµ c¬ së h¹ tÇng. C¬ së h¹ tÇng bao gåm nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt ®ang gi÷ ®Þa vÞ thèng trÞ nÒn kinh tÕ nhãm nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt tµn d­ vµ nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt míi lµ quan hÖ mÇm mèng cña x· héi sau. BÊt kú mét c¬ së h¹ tÇng nµo còng bao gåm nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, mçi thµnh phÇn kinh tÕ nµy ®Òu g¾n liÒn víi mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt trong ®ã quan hÖ s¶n xuÊt thèng trÞ bao giê còng gi÷ vai trß chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. ë x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng giai cÊp nµy n¶y sinh tõ c¬ së h¹ tÇng, tõ nh÷ng m©u thuÉn vµ xung ®ét kinh tÕ. §ã chÝnh lµ c¬ së nÈy sinh giai cÊp ®èi kh¸ng trong kiÕn tróc th­îng tÇng, giai cÊp thèng trÞ vÒ kinh tÕ sÏ thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ vµ thiÕt lËp c¶ sù thèng trÞ vÒ mÆt t­ t­ëng ®èi víi x· héi, trong ®ã hÖ t­ t­ëng chÝnh trÞ vµ bé m¸y qu¶n lý nhµ n­íc cã vÞ trÝ quan träng nhÊt. a) C¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc th­îng tÇng. C¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc th­îng tÇng. Vai trß quyÕt ®Þnh cña c¬ së h¹ tÇng víi kiÕn tróc th­îng tÇng ®­îc thÓ hiÖn ë mét sè mÆt: C¬ së h¹ tÇng nµo th× kiÕn tróc th­îng tÇng ®ã (giai cÊp nµo gi÷ vÞ trÝ thèng trÞ vÒ mÆt kinh tÕ th× ®ång thêi còng lµ giai cÊp thèng trÞ x· héi vÒ tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kh¸c). Quan hÖ s¶n xuÊt nµo thèng trÞ còng sÏ t¹o ra kiÕn tróc th­îng tÇng t­¬ng øng. M©u thuÉn giai cÊp m©u thuÉn gi÷a c¸c tËp ®oµn trong x· héi vµ ®êi sèng tinh thÇn cña hä ®Òu xuÊt ph¸t trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp tõ m©u thuÉn kinh tÕ, tõ nh÷ng quan hÖ ®èi kh¸ng trong c¬ së h¹ tÇng. C¬ së h¹ tÇng thay ®æi th× nhÊt ®Þnh sím hay muén sÏ dÉn ®Õn sù thay ®æi vÒ kiÕn tróc th­îng tÇng. Qu¸ tr×nh ®ã diÔn ra ngay trong nh÷ng h×nh th¸i kinh tÕ x· héi còng nh­ khi chuyÓn tiÕp tõ h×nh th¸i nµy sang h×nh th¸i kinh tÕ x· héi kh¸c trong c¸c x· héi cã giai cÊp m©u thuÉn gi÷a c¬ së h¹ tÇng ®­îc biÓu hiÖn lµ m©u thuÉn gi÷a giai cÊp thèng trÞ vµ giai cÊp bÞ trÞ. Trong c¸c x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp m©u thuÉn cña c¬ së h¹ tÇng ®­îc biÓu hiÖn lµ m©u thuÉn cña giai cÊp thèng trÞ vµ giai cÊp bÞ trÞ. Khi h¹ tÇng cò bÞ xo¸ bá th× kiÕn tróc th­îng tÇng cò còng mÊt ®i vµ thay thÕ vµo ®ã lµ kiÕn tróc th­îng tÇng míi ®­îc h×nh thµnh tõng b­íc thÝch øng víi c¬ së h¹ tÇng míi. Sù thèng trÞ cña giai cÊp thèng trÞ cò ®èi víi x· héi cò bÞ xo¸ bá, thay b»ng hÖ t­ t­ëng thèng trÞ kh¸c vµ c¸c thÓ chÕ t­¬ng øng cña giai cÊp thèng trÞ míi. §­¬ng nhiªn kh«ng ph¶i "khi c¬ së h¹ tÇng thay ®æi th× lËp tøc sÏ dÉn ®Õn sù thay ®æi cña kiÕn tróc th­îng tÇng". Trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cñ kiÕn tróc th­îng tÇng míi, nhiÒu yÕu tè cña kiÕn tróc th­îng tÇng cò cßn tån t¹i g¾n liÒn víi c¬ së kinh tÕ ®· n¶y sinh ra nã. V× vËy giai cÊp cÇm quyÒn cÇn ph¶i biÕt lùa chän mét sè bé phËn hîp lÝ ®Ó sö dông nã x©y dùng x· héi míi. Sù biÕn ®æi cña c¬ së h¹ tÇng dÉn ®ªn sù biªn ®æi vÒ kiÕn tróc th­îng tÇng lµ mét qu¸ tr×nh diÔn ra hÕt søc phøc t¹p, th­êng trong x· héi cã ®èi kh¸ng giai cÊp, tÝnh chÊt phøc t¹p Êy ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c cuéc ®Êu tranh giai cÊp. TÝnh chÊt nµy ®­îc béc lé râ nÐt nhÊt ph­¬ng thøc s¶n xuÊt céng s¶n chñ nghÜa (giai ®o¹n thÊp nhÊt lµ x· héi chñ nghÜa) giai cÊp c¸ch m¹ng ph¶i thùc hiÖn cuéc ®Êu tranh lËt ®æ kiÕn tróc th­îng tÇng cò thiÕt lËp hÖ thèng chuyªn chÝnh cña m×nh, sö dông nã nh­ lµ mét c«ng cô tõng b­íc ®Êu tranh c¶i t¹o ®Þnh h­íng x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¬ së h¹ tÇng míi, ®ång thêi víi viÖc x¸c lËp, cñng cè vµ x©y dùng kiÕn tróc th­îng tÇng t­¬ng øng. §ã lµ qu¸ tr×nh ®Êu tranh l©u dµi trªn tÊt c¶ lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. b) TÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi vµ sù t¸c ®éng trë l¹i cña kiÕn tróc th­îng tÇng víi c¬ së h¹ tÇng. C¸c bé phËn cña kiÕn tróc th­îng tÇng kh«ng ph¶i phô thuéc mét chiÒu vµo c¬ së h¹ tÇng mµ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, chóng cã nh÷ng t¸c ®éng qua l¹i víi nhau vµ ¶nh h­ëng lín ®Õn c¬ së h¹ tÇng còng nh­ c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau cña ®êi sèng x· héi. Vai trß cña kiÕn tróc th­îng tÇng ®èi víi c¬ së h¹ tÇng ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt sau: Chøc n¨ng x· héi c¬ b¶n cña kiÕn tróc th­îng tÇng lµ thùc hiÖn nhiÖm vô ®Êu tranh thñ tiªu c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc th­îng tÇng cò, x©y dùng b¶o vÖ cñng cè vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng míi. KiÕn tróc th­îng tÇng chÝnh lµ c«ng cô cña giai cÊp thèng trÞ, c¸c bé phËn kh¸c cña kiÕn tróc th­îng tÇng còng cã t¸c dông m¹nh mÏ ®èi víi c¬ së h¹ tÇng nh­ng th­êng nh÷ng t¸c ®éng Êy ph¶i th«ng qua hÖ thèng chÝnh trÞ, ph¸p luËt hay c¸c thÓ chÕ t­¬ng øng kh¸c. Trong ®iÒu kiÖn ngµy nay vai trß cña kiÕn tróc th­îng tÇng kh«ng gi¶m ®i, mµ ng­îc l¹i t¨ng lªn vµ t¸c ®éng m¹nh ®Õn tiÕn tr×nh lÞch sö. VÝ dô: ë c¸c n­íc t­ b¶n, mét mÆt giai cÊp t­ s¶n ®Èy m¹nh ch¹y ®ua vò trang t¹o thÕ ¸p ®¶o qu©n sù mÆt kh¸c øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµo qu¶n lý kinh tÕ, x· héi ph©n ho¸ ®éi ngò c«ng nh©n, l«i kÐo mét bé phËn trÝ thøc c«ng nh©n kü thuËt lµnh nghÒ tham gia vµo viÖc ph©n chia lîi nhuËn d­íi h×nh thøc c¸c C«ng ty cæ phÇn. Tr¸i l¹i kiÕn tróc th­îng tÇng x· héi chñ nghÜa b¶o vÖ c¬ së h¹ tÇng x· héi chñ nghÜa nh»m x©y dùng x· héi míi, chÝnh môc ®Ých ®ã quyÕt ®Þnh tÝnh tÝch cùc cµng t¨ng cña kiÕn tróc th­îng tÇng cña x· héi chñ nghÜa. T¸c ®éng cña kiÕn tróc th­îng tÇng ®Õn c¬ së h¹ tÇng ®­îc thÓ hiÖn trong hai tr­êng hîp tr¸i ng­îc nhau nÕu kiÕn tróc th­îng tÇng phï hîp víi quan hÖ kinh tÕ tiÕn bé th× sÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn x· héi. Ng­îc l¹i nÕu kiÕn tróc th­îng tÇng lµ c¬ së cña nh÷ng quan hÖ kinh tÕ lçi thêi th× sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ x· héi, nh÷ng sù t¸c ®éng k×m h·m ®ã chØ lµ t¹m thêi sím muén còng sÏ bÞ c¸ch m¹ng kh¾c phôc vÒ c¬ b¶n, b¶n chÊt gi÷a c¬ së h¹ tÇng vµ c¬ së th­îng tÇng chÝnh lµ b¶n chÊt gi÷a kinh tÕ vµ chÝnh trÞ trong ®ã kinh tÕ ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh cßn chÝnh trÞ lµ biÓu hiÖn tËp trung cña kinh tÕ vµ cã t¸c dông m¹nh mÏ trë l¹i. CÇn tr¸nh khuynh h­íng qu¸ thæi phång hoÆc h¹ thÊp vai trß cña kiÕn tróc th­îng tÇng. nÕu tuyÖt ®èi ho¸ vai trß cña kiÕn tróc th­îng tÇng th× sÏ r¬i vµo t¶ khuynh cßn ng­îc l¹i sÏ r¬i vµo h÷u khuynh. II. Sù vËn dông h×nh th¸i kinh tÕ x· héi vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam Dùa trªn c¬ së nh÷ng lý luËn chung trªn ®©y, phÇn tiÕp theo cña ®Ò tµi xin phÐp ®­îc ®i s©u vµo vÊn ®Ò "h×nh th¸i kinh tÕ x· héi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam". TÝnh tÊt yÕu cña môc tiªu vµ thùc tr¹ng ë n­íc ta trong c«ng cuéc x©y dùng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi - x· héi chñ nghÜa. 1. TÝnh tÊt yÕu Loµi ng­êi ®· ph¶i tr¶i qua 5 h×nh th¸i kinh tÕ. Mçi h×nh th¸i sau tiÕn bé h¬n, v¨n minh h¬n h×nh th¸i tr­íc. §Çu tiªn lµ h×nh th¸i kinh tÕ tù nhiªn (céng s¶n nguyªn thuû) con ng­êi chØ biÕt s¨n b¾n h¸i l­îm, ¨n thøc ¨n sèng cuéc sèng cña hä phô thuéc hoµn toµn vµo thiªn nhiªn, hä ch­a biÕt ch¨n nu«i, trång trät, ch­a biÕt tÝch luü thøc ¨n. Hä cïng lµm cïng h­ëng sèng theo chÕ ®é quÇn h«n. Cã thÓ nãi ®©y lµ thêi kú s¬ khai mét thêi kú m«ng muéi cña loµi ng­êi. Sau ®ã ®Õn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi: ChiÕm h÷u n« lÖ con ng­êi ®· v¨n minh h¬n hä kh«ng cßn ¨n t­¬i sèng vµ ®· biÕt lao ®éng t¹o ra cña c¶i, x· héi chÕ ®é t­ h÷u. X· héi b¾t ®Çu ph©n chia thµnh kÎ giÇu ng­êi nghÌo, thay thÕ chÕ ®é quÇn h«n b»ng chÕ ®é h«n nh©n mét vî mét chång. Hai giai cÊp c¬ b¶n lµ chñ n« vµ n« lÖ, quan hÖ gi÷a hai giai cÊp ®ã lµ quan hÖ bãc lét hoµn toµn cña c¶i vËt chÊt vµ con ng­êi. N« lÖ biÕn thµnh c«ng cô lao ®éng. VÊn ®Ò giai cÊp khi lªn ®Õn x· héi phong kiÕn b¶n chÊt vÉn lµ quan hÖ bãc lét nh÷ng sù bãc lét thÓ hiÖn qua sù cèng n¹p. Ng­êi n«ng d©n, t¸ ®iÒn ph¶i lµm thuª vµ nép t« thuÕ cho quan l¹i, ®Þa chñ, song hä cã mét chót quyÒn lîi lµ ®­îc tù do. H×nh th¸i kinh tÕ x· héi: T­ b¶n chñ nghÜa ra ®êi ®­a loµi ng­êi lªn nÊc thang cao h¬n cña nÒn v¨n minh. X· héi ®· phong phó h¬n vÒ giai cÊp. Giai cÊp thèng trÞ lµ giai cÊp c¬ b¶n. Thñ ®o¹n bãc lét cña chóng tinh vi h¬n rÊt nhiÒu lÇn so víi sù bãc lét tr­íc ®ã trong c¸c x· héi chiÕm h÷u n« lÖ vµ phong kiÕn. Ng­êi c«ng nh©n lµm thuª bÞ bãc lét søc lao ®éng qua gi¸ trÞ thÆng d­, sù lµm viÖc qu¸ søc... MÆc dï t­ b¶n x· héi chñ nghÜa t¹o ra mét l­îng cña c¶i vËt chÊt rÊt lín cho x· héi, nh­ng b¶n chÊt bãc lét cïng nh÷ng m©u thuÉn kh¸c lµ kh«ng thÓ ®iÒu hoµ. PhÇn ®«ng con ng­êi trong x· héi t­ b¶n chñ nghÜa ®Òu bÞ mÊt quyÒn lîi mÊt b×nh ®¼ng. C¶ ba chÕ ®é n« lÖ, phong kiÕn, t­ b¶n chñ nghÜa cã nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng nh­ng nã ®Òu lµ chÕ ®é cã kh¸c nh÷ng m©u thuÉn ®èi kh¸ng kh«ng thÓ ®iÒu hoµ gi÷a giai cÊp bãc lét vµ giai cÊp bÞ bãc lét, vµ dùa trªn sù t­ h÷u vÒ s¶n xuÊt. Giai cÊp bãc lét lµ giai cÊp thèng trÞ, mäi ho¹t ®éng vÒ mÆt kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi ®Òu chØ phôc vô cho quyÒn lîi cña chÝnh hä. Mét h×nh th¸i kinh tÕ x· héi tån t¹i ®­îc th× nã ph¶i cã nh÷ng mÆt tèt nhÊt ®Þnh cña nã chóng ta còng kh«ng thÓ phñ nhËn nh÷ng thµnh qu¶ mµ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nãi trªn ®· ®¹t ®­îc. X· héi céng s¶n nguyªn thuû lµ chÕ ®é x· héi ®Çu tiªn ®Æt nÒn mãng cho sù ph¸t triÓn cña loµi ng­êi. Trong x· héi chiÕm h÷u n« lÖ giai cÊp thèng trÞ b¾t ®Çu tÝch luü cña c¶i cho x· héi, quan träng nhÊt lµ nã ®­a con ng­êi ra khái thêi kú m«ng muéi hoang d·. X· héi phong kiÕn lµ b­íc trung gian ®Ó loµi ng­êi chuyÓn sang mét nÒn v¨n minh míi nã h×nh thµnh nh÷ng tiÒn ®Ò tèt cho sù ra ®êi cña x· héi t­ b¶n chñ nghÜa. NÒn s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa kh«ng chØ cßn lµ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, con ng­êi ®· ®­îc tiÕp cËn víi s¶n xuÊt c«ng nghiÖp víi nh÷ng thµnh tùu khoa häc kü thuËt nã ®· t¹o ra nh÷ng kh¶ n¨ng ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc l­îng s¶n xuÊt, nã t¹o ra mét khèi l­îng cña c¶i vËt chÊt cho nh©n lo¹i b»ng tÊt c¶ c¸c x· héi tr­íc céng l¹i. Song mét tÊm huy ch­¬ng lu«n cã hai mÆt cña nã. MÆc dï c¸c x· héi nãi trªn ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ trong lÞch sö ph¸t triÓn loµi ng­êi nh­ nh÷ng mÆt tr¸i cña nã cïng nh÷ng m©u thuÉn ®èi kh¸ng kh«ng thÓ ®iÒu hoµ gi÷a giai cÊp bãc lét vµ giai cÊp bÞ bãc lét. NÒn v¨n minh ®¶m b¶o sù c«ng b»ng cho x· héi. H×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ chÕ ®é x· héi b­íc ®Çu võa ph¸t huy thõa kÕ nh÷ng thµnh qu¶ cña chñ nghÜa t­ b¶n, ®ång thêi kh¾c phôc nh÷ng m©u thuÉn nh÷ng h¹n chÕ cña t­ b¶n chñ nghÜa. Mét x· héi mµ quyÒn lùc n»m trong tay giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng - mét tÇng líp ®«ng ®¶o cña x· héi. Mäi ho¹t ®éng kinh tÕ - v¨n ho¸ - chÝnh trÞ phôc vô lîi Ých chung cña toµn x· héi. Kh«ng cßn t×nh tr¹ng bãc lét, mäi ng­êi ®Òu b×nh ®¼ng, sinh ho¹t lao ®éng d­íi sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc th«ng qua ph¸p luËt thùc hiÖn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, chÕ ®é tËp chung d©n chñ c«ng b»ng x· héi. Quan hÖ s¶n xuÊt ®­îc x©y dùng trªn c¬ së cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cao c¬ së h¹ tÇng phï hîp víi kiªn tróc th­îng tÇng. §©y lµ h×nh th¸i kinh tÕ x· héi ­u viÖt mét ®Ønh cao cña v¨n minh loµi ng­êi. Tõ hai con ®­êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi, mét con ®­êng t­ b¶n chñ nghÜa vµ con ®­êng ®i tõ tiÕn t­ b¶n chñ nghÜa. Nh©n lo¹i ®· chøng kiÕn nhµ n­íc, d©n téc do ®iÒu kiÖn lÞch sö riªng cña m×nh ®· bá qua 1, 2 giai ®o¹n lÞch sö nµo ®ã ®Ón tiªn lªn giai ®o¹n lÞch sö cao h¬n d­íi h×nh thøc nµy hay h×nh thøc kh¸c tøc lµ "rót ng¾n vµ lµm dÞu bít nh÷ng c¬n ®au ®Î". ViÖt Nam lµ mét trong sè nh÷ng n­íc ®ã. Song ViÖt Nam tõ mét nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng muèn tho¸t ra khái nghÌo nµn l¹c hËu vµ nhanh chãng ®¹t ®Õn tr×nh ®é mét n­íc ph¸t triÓn b»ng con ®­êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi tÊt yÕu ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. 2. Môc ®Ých: Môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta hiÖn nay nh­ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh lµ: X©y dùng n­íc ta thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i. C¬ cÊu kinh tÕ lËp hiÕn, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c d©n giµu n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh, vµ n­íc ta ®· chuyÓn sang mét thêi kú ph¸t triÓn míi thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®©y lµ nh÷ng nhËn ®Þnh rÊt quan träng ®èi víi nh÷ng b­íc ®i tiÕp theo trong sù nghiÖp ®æi míi. Thuéc ph¹m trï lùc l­îng s¶n xuÊt vµ vËn ®éng bªn ngoµi biÖn chøng néi t¹i cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt vÊn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸ ngµy nay g¾n chÆt víi hiÖn ®¹i ho¸ tr­íc hÕt ph¶i ®­îc xem xÐt tõ t­ duy triÕt häc M¸c xÝt chø kh«ng ph¶i lµ tõ t­ duy kinh tÕ hay t­ duy nµo kh¸c. C«ng nghiÖp ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh nh»m ®­a n­íc ta tõ mét nÒn c«ng nghiÖp l¹c hËu thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i. HiÖn ®¹i ho¸ lµ mét môc tiªu c¬ b¶n cña v¨n minh hiÖn ®¹i, thÓ hiÖn xu h­íng lÞch sö tiÕn bé vµ ph¸t triÓn. §ã lµ nhiÖm vô quan träng cã tÇm cì to lín, ®ßi hái ph¶i ®i tõ c¸i cô thÓ ®Õn c¸i tæng thÓ. Tr­íc hÕt cÇn hiÓu râ thùc tr¹ng vµ nh÷ng ®Þnh h­íng trung cña ViÖt Nam tr×nh ®é lùc l­îng s¶n xuÊt ë møc thÊp, qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi l¹i kh«ng ph¶i tõ chñ nghÜa t­ b¶n mµ tõ b­íc qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi bá qua chñ nghÜa t­ b¶n víi t­ c¸ch lµ mét chÕ ®é x· héi. V× vËy cÇn ph¶i nhËn thøc ®Çy ®ñ vµ s¸ng t¹o c¸c quy luËt kh¸ch quan, trong ®ã quy luËt s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt tr×nh ®é lùc l­îng s¶n xuÊt lµ quy luËt c¬ b¶n nhÊt nh»m c¶i t¹o c¸c thµnh phÇn kinh tÕ khai th¸c mäi tiÒm n¨ng s¶n xuÊt. Ph¸t huy tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña chñ thÓ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ quèc doanh ph¶i ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ cã hiÖu qu¶ ®Ó thùc sù cã t¸c dông chñ ®¹o víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Chóng ta ph¶i kh¾c phôc quan niÖm bá qua chñ nghÜa t­ b¶n mét c¸ch gi¶n ®¬n. Ph¶i khai th¸c sö dông tèi ®a chñ nghÜa t­ b¶n lµm kh©u "trung gian" ®Ó chuyÓn nÒn s¶n xuÊt nhá lªn chñ nghÜa x· héi nh­ Lªnin ®· chØ ra. Chñ tr­¬ng ph¸t triÓn c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vµ viÖc sö dông c¸c h×nh thøc kinh tÕ trung gian qu¸ ®é trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta mµ §¹i héi VI v¹ch ra lµ ®óng ®¾n. §¹i héi VII cña §¶ng còng ®· chØ râ "... phï hîp víi sù ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt thiÕt lËp tõng b­íc quan hÖ s¶n xuÊt tõ x· héi chñ nghÜa tõ thÊp ®Õn cao víi sù ®a d¹ng vÒ h×nh thøc së h÷u ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng s¶n xuÊt chñ nghÜa tiªn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý Nhµ n­íc". Kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng cña kinh tÕ quèc doanh. Thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµ chñ yÕu. §ã lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng h­íng c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ ®Êt n­íc ta. Tõ chñ tr­¬ng ®óng ®¾n ®Õn chñ tr­¬ng ®i vµo ®êi sèng lµ mét b»ng chøng. §é dµi ng¾n cña b»ng chøng nµy phô thuéc vµo c¸c nh©n tè chñ quan. Tr­íc hÕt lµ n¨ng lùc l·nh ®¹o. Tæ chøc qu¶n lý kinh tÕ x· héi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Ngµy nay trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®ang ®­îc coi lµ ph­¬ng h­íng chñ ®¹o, ph¶i tr¶i qua cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §èi víi n­íc ta, khi nh÷ng t­ t­ëng c¬ b¶n trong häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ ®­îc nhËn thøc l¹i mét c¸ch khoa häc vµ s©u s¾c víi t­ c¸ch lµ c¬ së lý luËn cña sù c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, th× mét mÆt chóng ta ph¶i ®Èy m¹nh sù nghiÖp nµy trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi ®Ó nhanh chãng t¹o ra lùc l­îng s¶n xuÊt hiÖn ®¹i cho chÕ ®é x· héi míi bëi n­íc ta lµ mét n­íc n«ng nghiÖp l¹c hËu kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn quan hÖ s¶n xuÊt míi kh«ng thÓ thiÕt lËp trªn nÒn t¶ng cña lùc l­îng cò. ë ®©y c«ng nghiÖp ho¸ thùc chÊt lµ x©y dùng c¬ së vËt chÊt kinh tÕ cña chñ nghÜa x· héi ®ã kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ t¨ng thªm tèc ®é vµ tû träng cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp b»ng nÒn kinh tÕ mµ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu g¾n víi ®æi míi c¨n b¶n vÒ c«ng nghiÖp, t¹o nÒn t¶ng cho sù t¨ng tr­ëng nhanh hiÖu qu¶ cao vµ l©u bÒn cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc doanh. H¬n n÷a sù vËn dông ®óng ®¾n cña c¸c quy luËt quan hÖ s¶n xuÊt, ph¶i phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt lµ cÇn thiÕt. Bªn c¹nh ®ã tõng b­íc c¬ së x©y dùng h¹ tÇng vµ c¬ së th­îng tÇng. §Æc biÖt lµ x©y dùng Nhµ n­íc cña d©n, do d©n, v× d©n. Thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt qu¶n lý vµ ph©n phèi theo lao ®éng. 3. Thùc tr¹ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam Tr­íc ®©y trong nh÷ng n¨m tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc chóng ta ®· x¸c ®Þnh c«ng nghiÖp ho¸ "lµ nhiÖm vô trung t©m cña thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi" song n­íc ta vÉn m¾c ph¶i sai lÇm b»ng c¸ch nhËn thøc vÒ c«ng nghiÖp ho¸. Tõ cuèi nh÷ng n¨m 70, ®Êt n­íc ®· l©m vµo khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi víi nh÷ng khã kh¨n gay g¾t l¹m ph¸t phi m· (n¨m 1986 lµ 774,7%). Khi ®ã do t­ duy lý luËn bÞ l¹c hËu, gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn cã kho¶ng c¸ch qu¸ xa t­ duy cò vÒ chñ nghÜa x· héi theo m« h×nh tËp trung quan liªu, bao cÊ._.