Lý luận hình thái kinh tế xã hội trong sự nghiệp Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa ở Việt Nam

õ hình thái kinh tế xã hội, nó được thể hiện rõ ràng nhất trong sự nghiệp công nghiệp hoá hiện đại hoá ở việt nam. Để chứng tỏ được hình thái kinh tế xã hội trong sự nghiệp công nghiệp hoá hiện đại hoá ở việt nam, nó được khẳng định qua hai bước chính : Thứ nhất, hình thái đó được thể hiện chính qua học thuyết về hình thái kinh tế xã hội. Thứ hai, nó được vận dụng vào hình thái kinh tế xã hội để phân tích rõ hơn về sự nghiệp hiện đại hoá và công nghiệp hoá ở việt nam qua con người mới trong công cuộc xây dựng đất nước. NộI DUNG CHíNH I. Khái niệm- sự phát triển của các hình thái kinh tế xã hội trong lịch sử 1. Khái niệm hình thái kinh tế xã hội Là một phạm trù chỉ xã hội ở từng nấc thang lịch sử nhất định, với 1 kiểu quan hệ sản xuất đặc trưng cho xã hội đó phù hợp với một trình độ nhất định của lực luượng sản xuất và với một kiến trúc thượng tầng tương ứng được xây dựng trên những quan hệ sản xuất ấy. 2. Sự phát triển và mối liên hệ của hình thái kinh tế xã hội trong lịch sử. Xã hội phát triển trải qua nhiều giai đoạn kế tiếp nhau, ứng với mỗi giai đoạn của sự phát triển là một hình thái kinh tế xã hội nhất định. Các hình thái kinh tế xã hội vận động , phát triển do tác động của các quy luật khách quan, đó là quá trinh tự nhiên của sự phát triển. Trong quá trình sản xuất, con người có những quan hệ với nhau, đó là những quan hệ sản xuất- những quan hệ sản xuất đó do tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất quy định- đến lượt nó, quan hệ sản xuất lại quy định các quan hệ xã hội khác như : chính trị, luật pháp, dạo đức, ....khi lực lượng sản xuất phát triển đã có những thay đổi về chất, mâu thuẩn gay gắt với quan hệ sản xuất hiện có, dẫn đến đòi hỏi khách quan thay đổi quan hệ sản xuất cũ bằng quan hệ sản xuất mới thông qua cuộc cải cách xã hội. Quan hệ sản xuất thay đổi thì toàn bộ các quan hệ xã hội khác cũng thay đổi. Vậy ta có thể thấy rằng phương thức sản xuất thay đổi các quan hệ xã hội về chính trị, tinh thần củng thay đổi, dẫn đến sự thay đổi của hình thái kinh tế xã hội. Như lênin viết :"chỉ có đem những quan hệ xã hội vào những quan hệ sản xuất và đem quy những quan hệ sản xuất vào trình độ của những lực lượng sản xuất thì người ta mới có được một cơ sở vững chắc để quan niệm sự phát triển của những hình thái xã hội là một quá trình lịch sử tự nhiên". Theo học thuyết về hình thái xã hội thì sự tồn tại của xã hội phải dựa trên sự sản xuất vật chất. Bởi vì sản xuất vật chất đóng vai trò quan trọng và quyết định đối với đời sống của con người. Sản xuất vật chất là cơ sở cho sự sinh tồn của xã hội, nó bảo đảm những nhu cầu cần thiết cho mọi sự sinh hoạt của con người có thể tồn tại được. Sản xuất vật chất còn là cơ sở để hình thành tất cả các quan hệ xã hội, nó là cơ sở cho sự tiến bộ của xã hội, đồng thời sản xuất vật chất là quá trình con người sản xuất công cụ lao động tác động vào tự nhiên để đem lại của cải vật chất cho đời sống xã hội. Các nhà triết học và xã hội học duy tâm giải thích nguyên nhân, động lực phát triển của xã hội từ ý thức tư tưởng của con người hay một lực lượng siêu nhiên nào đó. Ngày nay, nhiều nhà xã hội học tư sản giải thích sự phát triển của xã hội theo quan điểm kỹ thuật, đồng thời , họ cũng khẳng định con người phải sản xuất ra của cải vật chất, đó là yêu cầu khách quan của sự sinh tồn xã hội, xã hội không thể thoã mãn nhu cầu của mình bằng những cái đã có sẵn trong tự nhiên, để duy trì và nâng cao đời sống của mình. Con người phải tiến hành sản xuất ra của cải vật chất, nếu không có sản xuất thì xã hội sẽ diệt vong, sản xuất của cải vật chất chính là điều kiện cơ bản của mọi xã hội, là một hành động lịch sử mà hiện nay củng như hàng nghàn năm trước đây người ta vẫn tiến hành từng ngày từng giờ để duy trì cuộc sống con người. Nó là cơ sở để hình thành nên tất cả các hình thức quan hệ xã hội khác, là cơ sở cho sự tiến bộ xã hội. Sản xuất không phải lúc nào củng ở trình độ như củ mà nói chung là không ngừng tiến lên từ thấp đến cao. Mỗi khi sản xuát phát triển đến một giai đoạn mới, cách thức sản suất của con người thay đổi kỹ thuật được cải tiến, năng suất lao động nâng cao thì quan hệ giữa người và người trong quá trình sản xuất có sự biến đổi và mọi mặt của đời sống xã hội có sự thay đổi theo. ở hình thái kinh tế xã hội, có các điều kiện khách quan, nó là những yếu tố tác động lớn đến hình thái của từng xã hội. đó là môi trường tự nhiên, cung cấp cho con người nguồn tư liệu sinh hoạt tư liệu lao động thiên nhiên phong phú, nó còn có thể gây khó khăn hoặc tạo điều kiện thuận lợi cho con người trong quá trình sản xuất, từ đó nó ảnh hưởng tới năng xuất lao động. Ngoài ra, nó còn quy định việc hình thành vùng và nghành sản xuất, phân công lao động và phân bố lực lượng sản xuất, hoàn cảnh địa lý là điều kiện thường xuyên và tất yếu của quá trình sản xuất vật chất. Bên cạnh đó, dân số cũng là điều kiện ảnh hưởng đến nguồn lao động, sức sản xuất, phân công nghành nghề. Mật độ dân số quá đông dẫn đến đối tượng lao động thiếu, nhân lực thừa thì khó có thể phát triển được kinh tế, sản xuất không phát triển được. Nếu mật độ dân cư quá thưa thớt thì sản xuất không phát triển được, làm ra sản phẩm ít, không trao đổi với nhau được, không kích thích được sản xuất. Hình thái kinh tế xã hội là một phạm trù khái niệm duy vật lịch sử dùng để chỉ xã hội ở mỗi một giai đoạn phát triển của lịch sử với một quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất với một kiến trúc thượng tầng được xây dựng trên những quan hệ sản xuất. Về lực lượng sản xuất thì đó là mối quan hệ giữa con người với tự nhiên trong quá trình sản xuất, thể hiện trình độ chinh phục tự nhiên của con người. Lực lượng sản xuất bao gồm tư liệu sản xuất, người lao động, năng xuất lao động và khoa học kỹ thuật. Tư liệu sản xuất chính là đối tượng lao động và tư liệu lao động, tư liệu lao động lại bao gồm công cụ lao động và yếu tố phụ trợ cho quá trình sản xuất, công cụ lao động chính là vật truyền dẫn lao động của con người vào lao động, nó là yếu tố độc nhất, cách mạng nhất vì luôn được cải tiến, là thước đo trình độ chinh phục tự nhiên, tiêu chuẩn phân biệt sự khác nhau giữa các thời đại. Người lao động chiếm vị trí hàng đầu trong quá trình sản xuất bởi vì với kinh nghiệm, kỹ năng, kỹ xão của họ làm ra công cụ và cải tiến công cụ tạo nên năng suất lao động. Năng suất lao động đóng vai trò quan trọng vì nó là kết quả của quá trình lao động, là nhân tố cuối cùng và là thước đo trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, nó quyết định sự chiến thắng của xã hội này đối với xã hội khác, còn về khoa học kỹ thuật là để nâng cao năng suất lao động, khoa học kỹ thuật đóng vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất, ngày nay khoa học kỹ thuật đã trở thành một lực lượng sản xuất trực tiếp. Quan hệ sản xuất là mối quan hệ giửa người với người trong quá trình sản xuất. Nó bao gồm quan hệ sở hửu về tư liệu sản xuất, là quan hệ quan trọng nhất, đó là quan hệ quản lý và phân công lao động, phân phối sản phẩm lao động. Chúng gắn bó với nhau hửu cơ nhưng quan hệ sở hửu tư liệu sản xuất là quan trọng nhất. Sở hửu về tư liệu bao gồm sở hửu tư hửu chính là quan hệ con người bất bình đẳng, còn sở hửu công hửu là quan hệ hợp tác bình đẳng. Quan hệ tổ chức và tổ chức sản xuất chính là quan hệ lãnh đạo và bị lãnh đạo. Ngoài ra, phân phối sản phẩm lao động là khâu cuối cùng. Kiến trúc thượng tầng là toàn bộ các tư tưởng của xã hội cùng với những thiết chế tương ứng, quan hệ nội tại của thượng tầng hình thành trên một cơ sở hạ tầng nhất địn. Mỗi yếu tố của kiến trúc thượng tầng có đặc điểm riêng, có quy luật phát triển riêng nhưng không tồn tại tách rời nhau mà liên hệ tác động qua lại lẫn nhau và đều nảy sinh trên cơ sở hạ tầng, phản ánh trên cơ sở hạ tầng. Song không phải tất cả các yếu tố của kiến trúc thượng tầng đều liên hệ như nhau đối với cơ sở hạ tầng của nó. Trái lại, một bộ phận như các tổ chức chính trị, pháp luật có liên hệ trực tiếp đến cơ sở hạ tầng, còn các yếu tố khác như triết học, nghệ thuật, tôn giáo thì ở xa cơ sở hạ tầng và chỉ liên hệ gián tiếp với nó. Kiến trúc thượng tầng một xã hội là hết sức phức tạp, bao gồm rất nhiều bộ phận yếu tố khác nhau, trong đó yếu tố quan trọng nhất là nhà nước. Các hình thái kinh tế xã hội tuần tự thay thế lẫn nhau và hình thái kinh tế sau bao giờ củng cao hơn và tiến bộ hơn hình thái kinh tế xã hội trước. Sự biến đổi của hình thái kinh tế xã hội được bắt đầu từ chính sự thay đổi của lực lượng sản xuất, lực lượng sản xuất biến đổi đến một mức độ nhất định sẽ mâu thuẩn gay gắt đến hình thái kinh tế xã hội. Nó quay trở lại xoá bỏ quan hệ sản xuất cũ thiết lập những quan hệ sản xuất mới, quan hệ sản xuất lại chính là cơ sở hạ tầng của xã hội. Vì vậy, khi cơ sở hạ tầng thay đổi thì kéo theo sự thay đổi của kiến trúc thượng tầng tức là di chuyển từ hình thái kinh tế xã hội này sang hình thái kinh tế xã hội khác cao hơn. II. CON NGƯờI MớI TRONG CÔNG CUộC CôNG NGHIệP HOá HIệN ĐạI HOá ĐấT NƯớC. 1. Phát huy nội lực, nâng cao hiệu quả hợp tác. Càng ngày chúng ta càng thấy rỏ hơn vai trò và khả năng to lớn của nguồn lực trong nước. Nội lực phải được hiểu một cách toàn diện con người, trí tuệ, truyền thống dân tộc, truyền thống cách mạng, đất đai, của cải,...trong đó tập chung nhất là nhân lực, là con người được đào tạo. Nguồn lực của ta bây giờ đã khác trước, nền kinh tế của ta đang chuyển sang nền kinh tế hàng hoá, thị trường trong nước và nước ngoài đang được mở rộng. Cơ sở vật chất kỷ thuật, tức trình độ khoa học công nghệ của nền kinh tế nước ta giờ đây đã hơn trước nhiều. đặc biệt, chúng ta có 76 triệu dân, gần 40 triệu người lao động, giàu nghị lực và tri thức, tiềm lực mọi mặt trong dân ta còn rất là lớn, vấn đề là làm thế nào để có thể huy động và khai thác thật tốt tiềm lực này. Nhiều ban nghành cần xác định chương trình hành động với những giải pháp khả thi nhằm khai thác mạnh mẽ các nguồn lực từ con người, truyền thống văn hoá và truyền thống cách mạng. Mặt khác, việc kiên quyết khắc phục cho được những yếu kém của chúng ta trong thời gian qua cũng chính là tạo thêm nguồn lực to lớn cho sự phát triển . Nếu chúng ta khắc phục một bước có hiệu quả tệ nạn lãng phí trong sản xuất, chi tiêu hành chính và tiêu dùng, điều chỉnh cơ cấu đầu tư có hiệu quả, đẩy lùi một bước tệ nạn tham nhũng chắc chắn sẽ tạo ra được nguồn lực mới to lớn cho sự phát triển kinh tế xã hội ở nước ta. Chúng ta nhấn mạnh phải lấy nội lực là chính không có nghĩa là chúng ta phải đóng cửa hay coi nhẹ nguồn lực bên ngoài. Nghị quyết TW4 chỉ rõ phải phát huy nội lực, đồng thời phải phát triển và thực hiện nhất quán lâu dài chính sách thu hút các nguồn lực từ bên ngoài và phát huy hiệu quả các nguồn lực đó. Nếu đóng cửa thì đất nước sẽ không phát triển , ta phát huy mạnh mẽ nguồn lực trong nước cũng chính là để sử dụng tốt hơn, hiệu quả hơn mọi nguồn lực từ bên ngoài. Đồng thời có chính sáh thu hút tốt các nguồn lực từ bên ngoài thì sẽ phát huy tốt hơn, có hiệu quả hơn các nguồn lực trong nước. Mọi người dân đều được phát huy quyền dân chủ đồng thời phải tuân thủ pháp luật vì pháp luật là điều kiện bảo đảm tự do dân chủ cho mọi người. Nhà nước ta là nhà nước do dân và vì dân. Tại hội nghị TW4 đã khẳng định: "con người Việt Nam là sự kết tinh của nền văn hoá Việt Nam vì vậy quá trình xây dựng nền văn hoá Việt Nam củng chính là quá trình thực hiện chiến lược con người, xây dựng và phát huy nguồn lực con người. Đây là khâu trung tâm của sự nghiệp xây dựng nền tảng tinh thần, tiềm lực văn hoá và chế độ xã hội chủ nghĩa của chúng ta". Phát huy các nguồn lực trong nước để đầu tư phát triển chính là điều kiện kiên quyết để tiếp nhận vốn đầu tư nước ngoài được lành mạnh, giữ vững chủ quyền dân tộc. Các cơ chế, chính sách phải thông thoáng và nhất quán, khuyến khích đầu tư trực tiếp vào sản xuất kinh doanh, để phát huy mạnh mẽ tối đa các nguồn nội lực, động viên cao nhất sự nổ lực và sáng tạo của mọi người dân ở trong nước cũng như người Việt Nam ở nước ngoài của mọi nhà, mọi thành phần kinh tế, coi đây là thời cơ tốt để đem lại sức lực, tài năng và của cải đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh, làm giầu cho mình và cho xã hội. Đầu tư của nhà nước phải tập trung vào các dự án trọng điểm, có liên quan đến việc đáp ứng nhu cầu của nhiều nghành nghề kinh tế, kỷ thuật. Khuyến khích mạnh hơn đầu tư của nước ngoài, chủ động tiếp nhận bố trí phù hợp với cơ cấu kinh tế, cơ cấu nghành nghề. Việc tiếp tục hoàn thiện về quan hệ sản xuất phải gắn với nhau và nhằm thúc đẩy giải phóng sức sản xuất, phát huy cao độ các nguồn nội lực để tạo thêm nhiều việc làm, phát triển sản xuất kinh doanh đi đôi với việc thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngày càng tốt hơn. Chỉ có phát huy cao độ quyền làm chủ của nhân dân thì mới có thể làm mạnh mẽ các tiềm năng, các nguồn lực, nội lực, tiền của, trí tuệ xã hội. Muốn làm được điều đó, chúng ta phải xây dựng bằng được thiết chế bảo đảm quyền làm chủ nhân dân qua đại diện và làm chủ trực tiếp các loại hình cơ sở: Xã, phường, doanh nghiệp, tư nhân, bệnh viện, trường học, ..... Tạo điều kiện cho mọi người dân của mọi miền đất nước, trong mọi thành phần kinh tế chủ động tham gia vào quá trình phát triển kinh tế, quản lý xã hội. Hội nghị TW4 lần này khẳng định mạnh mẽ các quan điểm phát triển kinh tế theo định hướng xã hội chủ nghĩa đó là: - Phải thúc đẩy dịch chuyển cơ cấu kinh tế, điều chính cơ cấu đầu tư để nâng cao hiệu quả và sức mạnh cạnh tranh của nền kinh tế, đáp ứng thị trường trong nước và mở rộng thị trường với nước ngoài, khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho xuất khẩu. - Phải ưu tiên lực lượng sản xuất đi đôi với việc thực hiện quan hệ sản xuất phù hợp với định hướng xã hội chủ nghĩa. - Quan tâm thực hiện tốt chính sách đối với nông nghiệp, nông dân, nông thôn, giải quyết tốt vấn đề ruộng đất đối với nông dân, phát triển mạnh mẽ nghành nghề, đặc biệt là công nghiệp chế biến nông sản ở nông thôn, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp ... Đó là những quan điểm kinh tế hết sức quan trọng nhằm giúp ta phát huy các nguồn lực và nội lực vựơt qua khó khăn thách thức để đưa nền kinh tế nước ta phát triển bền vững. 2. Đạo tạo nguồn nhân lực cao để phục vụ cho công nghiệp hoá và hiện đại hoá. Nghị quyết hội nghị TW2 về định hướng phát triển giáo dục đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hoá hiện đại hoá và nghị quyết TW5 về xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam đã đề cập đến một vấn đề hết sức quan trọng: Đó là chiến lược con người và phát triển nguồn nhân lực. Bác Hồ cũng đã căn dặn: "Vì lợi ích mười năm trồng cây, vì lợi ích trăm năm trồng người". Với ý nghĩa đó, chúng ta hiểu rằng trong các nguồn lực của đất nước thì nguồn lực của con người là quý giá nhất, có vai trò quyết định nhất đối với sự sống còn và phát triển của một dân tộc. Toàn nhân loại và từng dân tộc đang tích cực chuẩn bị hành trang tốt nhất cho mình để bước vào thế kỷ 21, bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của nền kinh tế thông tin. Để thúc đẩy sự nghiệp cách mạng nước ta, việc "Phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá, tạo điều kiện giải quyết việc làm cho nhân dân, nhất là thanh niên", khi cuộc cách mạng khoa học kỷ thuật và công nghệ đưa nhân loại bước vào kỷ nguyên mới của nền kinh tế thông tin thì một nhân tố cực kỳ quan trọng trong cho sự phát triển kinh tế xã hội là nguồn nhân lực kỷ thuật cao. Để chuẩn bị cho nguồn nhân lực kỷ thuật cao này, các trường đại học, cao đẳng phải là nguồn lực nòng cốt. Chúng ta đang thiếu và sẽ tiếp tục thiếu nguồn nhân lực kỷ thuật cao phục vụ cho công nghiệp hoá hiện đại hoá. Cho nên tiếp tục phát triển quy mô đào tạo đại học và cao đẳng là cần thiết. Tuy nhiên, phải nhớ rằng sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá cần những con người có trình độ đại học cao đẳng thực sự chứ không cần những con người thiếu chi thức, thiếu trình độ hiểu biết. Vì vậy, trong khi phát triển quy mô cần hết sức coi trọng việc bảo đảm chất lượng đào tạo. Về kiến thức và kỷ năng của sinh viên, nhà trường cần lưu ý cả mảng kiến thức giáo dục đại cương toàn diện lẫn mảng kiến thức chuyên môn sâu. Trong điều kiện phát triển nhanh chóng như công nghệ, nhà trường cần hết sức coi trọng những kiến thức rộng, kiến thức toàn diện và cơ bản cho sinh viên để tạo cho họ năng lực tự học, năng lực thích nghi với những biến động về công nghệ, về nghề nghiệp, phải đào tạo những sinh viên thành công dân tốt, có bản lĩnh chính trị, có tầm nhìn xa, có năng lực và tính năng động để có thể thích nghi và đua tranh trong nền kinh tế thị trường. Trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội, Đảng ta rất coi trọng lĩnh vực kinh tế đối ngoại. Đại hội VIII đã khẳng định: Chúng ta cần điều chỉnh cơ cấu thị trường để vừa hội nhập khu vực, vừa hội nhập toàn cầu, chủ động tham gia vào hoạt động thương mại thế giới, chúng ta chủ trương đẩy mạnh xuất khẩu thu hút vốn đầu tư của nước ngoài. Nghành giáo dục và đào tạo có trọng điểm tổ chức các hoạt động để đạt được một trong các mục tiêu quan trọng của cách mạng nước ta nâng cao đầu tư, đào tạo nhân lực bồi dưỡng nhân tài. Giáo dục là quốc sách hàng đầu, vì đó là điểm xuất phát vừa là mục tiêu phát triển quốc gia vì con người - theo quan điểm xuyên suốt của đảng ta - chính là mục tiêu và động lực của công cuộc hiện đại hoá và công nghiệp hoá ở Việt Nam. Kết luận Tóm lại hình thái kinh tế xã hội là một xã hội cụ thể mà sự tồn tại của nó tương ứng với một nấc thang lịch sử nhất định như hình thái kinh tế xã hội nguyên thủy, hình thái kinh tế xã hội phong kiến, tư bản chủ nghĩa, xã hội chủ nghĩa. Khi nói thời đại ngày nay, là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội, muốn nói nội dung cơ bản của thời đại là sự chuyển biến cách mạng tư bản lên chủ nghĩa xã hội với những con đường bước đi và những hình thức khác nhau. Như vậy, lý luận hình thái kinh tế xã hội đã chỉ ra nguồn gốc, động lực, kết cấu xã hội. Nó là cơ sở lý luận cho việc xây dựng các đường lối cách mạng của đảng cộng sản và các lực lượng tiến bộ. Nó đưa lại phương pháp luận rất quan trọng cho việc cải tạo và xây dựng xã hội. Nắm vững được hình thái kinh tế xã hội giữa nền công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước, vận dụng một cách sáng tạo đường lối chủ chương của đảng là con đường đầy trông gai nhưng tất yếu sẽ giành thắng lợi trong công cuộc đổi mới vì mục tiêu dân giàu nước mạnh xã hội công bằng văn minh. Là một sinh viên, một công dân của nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa việt nam. Em đã và đang được hưởng những thành quả tốt đẹp của nền công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước, em nguyện cống hiến những thành quả học tập của mình để góp phần xây dựng cho công cuộc đổi mới ngày càng đi lên. ._.