Lý luận của Lênin về chủ nghĩa tư bản nhà nước trong thời kì quá độ lên CNXH và thực tiễn chủ nghĩa tư bản nhà nước ở nước Nga. Sự vận dụng lý luận về chủ nghĩa tư bản nhà nước ở Việt Nam hiện nay

Lêi më ®Çu Chñ NghÜa T­ B¶n Nhµ N­íc( CNTBNN) lµ h×nh thøc ph¸t triÓn cao cña giai ®o¹n CNTB, lµ h×nh thøc vËn ®éng míi cña quan hÖ s¶n xuÊt TBC. LªNin cho r»ng: “CNTBNN lµ mét b­íc tiÕn lín trong ®iÒu kiÖn ¸p dông vµo n­íc Céng hoµ X«-ViÕt cña chóng ta”. M©u thuÉn c¬ b¶n cña CNTB ngµy cµng gay g¾t. Trong x· héi T­ B¶n ngµy cµng cã nhiÒu vÊn ®Ò r¾c rèi n¶y sinh. H¬n n÷a, cuéc ®Êu tranh cña nh©n ®©n ThÕ Giíi v× ®éc lËp d©n téc, tiÕn bé x· héi vµ Chñ NghÜa X· Héi(CNXH), buéc c¸c nhµ T­ B¶n ph¶i n¾m lÊy bé m¸y Nhµ N­íc. MÆt kh¸c, cuéc c¸ch m¹ng Khoa Häc- KÜ ThuËt hiÖn ®¹i d· næ ra, nhiÒu thµnh tùu Khoa Häc vµ nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt míi ra ®êi. Nhu cÇu vÒ T­ B¶n ®Ó tho¶ m·n nh÷ng ®iÒu ®ã lµ rÊt lín vµ chØ cã Nhµ N­íc víi chÝnh s¸ch to lín míi cã thÓ ®¸p øng ®­îc. §iÒu nµy ®· thóc ®Èy Nhµ N­íc can thiÖp ngµy cµng s©u h¬n vµo qu¸ tr×nh kinh tÕ. Do ®ã CNTBNN h×nh thµnh, ph¸t triÓn nhanh chãng vµ mang tÝnh phæ biÕn hiÖn nay ë c¸c n­íc T­ B¶n. §èi víi nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, kinh tÕ tiÓu n«ng cßn chiÕm ®¹i bé phËn, c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt ch­a cã, tr×nh ®é ph©n c«ng, x· héi ho¸ s¶n xuÊt ch­a cao th× viÖc chuyÓn sang CNXH tÊt yÕu ph¶i tr¶i qua mét giai ®o¹n ®ã lµ thêi k× qu¸ ®é. LªNincho r»ng: “§èi víi nh÷ng n­íc tiÓu n«ng, ph¶i coi CNTBNN nh­ mét chiÕc cÇu nèi, mµ chóng ta ph¶i ®i xuyªn qua nã ®Ó tiÕn lªn CNXH”, “ ph¶i lîi dông CNTB( nhÊt lµ b»ng c¸ch h­íng nã vµo con ®­êng CNTBNN) lµm m¾t xÝch trung gian gi÷a nÒn tiÓu s¶n xuÊt vµ CNXH, lµm ph­¬ng tiÖn, con ®­êng, ph­¬ng ph¸p, ph­¬ng thøc ®Ó t¨ng c­êng lùc l­îng s¶n xuÊt lªn”. Cho ®Õn nay, trªn thÕ giíi nãi chung ®· cã rÊt nhiÒu ý kiÕn bµn luËn vÒ CNTBNN. LªNincho r»ng ®©y lµ mét vÊn ®Ò rÊt míi mÎ, ®Ó hiÓu ®­îc nã vµ vËn dông hiÖu qu¶ ®­îc nã ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh. N­íc ta lµ mét n­íc ®ang trong thêi k× qu¸ ®é tiÕn lªn CNXH víi ®Æc tr­ng c¬ cÊu kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn...th× viÖc vËn dông lý luËn vÒ h×nh thøc kinh tÕ TBNN lµ viÖc rÊt cÇn thiÕt ®Ó thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng x· héi gióp chóng ta tiÕn nhanh h¬n ®Õn CNXH. Thùc tÕ ®· chøng minh ngµy cµng râ nÐt h¬n vÒ ý nghÜa thùc tiÔn vµ tÇm quan träng cña CNTBNN. Tuy nhiªn, ®©y lµ vÊn ®Ò hoµn toµn míi mÎ vµ phøc t¹p ®èi víi chóng ta, nã ch­a hÒ cã tiÒn lÖ trong lÞch sö. ViÖc ¸p dông h×nh thøc míi mÎ nµy ch¾c ch¾n sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n. NhËn thøc ®­îc vÊn ®Ò cÊp b¸ch ©ý t«i xin ®ãng gãp mét phÇn kiÕn thøc nhá bÐ cña m×nh nh»m hoµn thiÖn thªm vÒ m« h×nh CNTBNN. V× l­îng kiÕn thøc cã h¹n, ch¾c ch¾n bµi viÕt nµy sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. T«i rÊt mong ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña b¹n ®äc! Ngµy 10-3-2003 PhÇn: NéI DUNG Ch­¬ng1 Lý luËn cña LªNin vÒ CNTBNN trong thêi k× qu¸ ®é lªn CNXH vµ TH ùc tiÔn CNTBNN ë NGA 1/ Kh¸i niÖm chung vÒ CNTBNN 1.1Muèn hiÓu ®óng kh¸i niÖm vÒ CNTBNN, chóng ta cÇn hiÓu râ nguån gèc lÞch sö cña nã g¾n liÒn víi mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cu¶ CNTBNN ë c¸c n­ícTBCN, nhµ n­íc t­ s¶n trùc tiÕp tham gia vµo nÒn kinh tÕ trong n­íc d­íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau. D­íi chÕ ®é TBCN, T­ B¶n Nhµ N­íc ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch chuyÓn c¸c xÝ nghiÖp c¸ biÖt vµo tay c¸c nhµ t­ s¶n, x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp míi dùa vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc hoÆc b»ng c¸ch Nhµ n­íc n¾m cæ phiÕu khèng chÕ c¸c c«ng ty cæ phÇn. CNTBNN, trong ®iÒu kiÖn chuyªn chÝnh v« s¶n lµ h×nh thøc biÕn d¹ng cña së h÷u TBCN C¸c nhµ T­ B¶n lµm cho Nhµ n­ícphô thuéc vµo m×nh, sö dông Nhµ n­íc ®ã v× lîi Ých cña giai cÊp thèng trÞ, tøc lµ giai cÊp t­ s¶n. CNTBNN, v× vËy lµm cho lîi nhuËn TBCN t¨ng lªn, cñng cè ®Þa vÞ kinh tÕvµ chÝnh trÞ cña giai cÊp thèng trÞ. ¥ C¸c n­íc ®Õ quèc, CNTBNN mang tÝnh chÊt Chñ NghÜa T­ B¶n §éc QuyÒn Nhµ N­íc( CNTB§QNN) . CNTB§QNN lµ sù kÕt hîp hay dung hîp søc m¹nh cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn t­ nh©n víi søc m¹nh cña nhµ n­íc t­ s¶n thµnh mét c¬ chÕ thèng nhÊt nh»m lµm giµu cho c¸c ttæ chøc ®éc quyÒn vµ gióp quan hÖ s¶n xuÊt TBCN thÝch øng víi sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña lùc l­îng s¶n xuÊt do cuéc c¸ch m¹ng khoa häc- c«ng nghÖ t¹o ra. §ã lµ sù thèng nhÊt g¾n bã cña c¸c qu¸ tr×nh biÖn chøng :t¨ng søc m¹nh cña c¸c tæ chøc ®éc quyÒn, t¨ng c­êng vµ më réng vai trß kinh tÕ cña nhµ n­íc t­ s¶n , h×nh thµnh mét c¬ chÕ kinh tÕ thèng nhÊt gi÷a hai søc m¹nh ®ã ®Ó tæ chøc vµ ®iÒu khiÓn sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ nh»m b¶o tr× vµ thóc ®Èy CNTB tiÕp tôc ph¸t triÓn. V.I.Lªnin cho r»ng, nguyªn t¨c phèi hîp hai lùc l­îng khæng lå lµ CNTB vµ nhµ n­íc thµnh mét bé m¸y duy nhÊt , trong ®ã hµng chôc triÖu con ng­êi ®Òu lµ thµnh viªn cña mét tæ chøc, tæ chøc cña CNTBNN. §Ó ®iÒu khiÓn ®­îc qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi phôc vô cho lîi Ých cña TB§Q vµ sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña CNTB , sù kÕt hîp gi÷a TB§Q víi nhµ n­íc t­ s¶n kh«ng chØ ®¬n thuÇn diÔn ra trªn lÜnh vùc kinh tÕ , mµ c¶ trong lÜnh vùc chÝnh trÞ x· héi c¶ ë tÇm vi m« lÉn vÜ m«. CNTB§QNN xuÊt hiÖn trong lÞch sö theo sù vËn ®éng cña qui luËt tÝch tô vµ tËp trung T­ B¶n, lµ biÓu hiÖn cña tr×nh ®é s¶n xuÊt x· héi ho¸ cao ®é, lµ h×nh thøc míi cña së h÷u TBCN. Khi CNTB tù do c¹nh tranh chuyÓn sang giai ®o¹n ®Õ quèc chñ nghÜa th× nÐt ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña nã lµ tæ chøc ®éc quyÒn ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña c¸c n­íc TBCN . CNTB§QNN lµ h×nh thøc vËn ®éng cña quan hÖ s¶n xuÊt TBCN:lµ sù thÝch øng cña CNTB tr­íc qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung cao cña s¶n xuÊt TBCN trong ®iÒu kiÑen ph¸t triÓn nhanh chãng cña c¸ch m¹ng khoa häc- c«ng nghÖ. VÒ lÞch sö CNTB§QNN sinh ra trong chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt ë §øc sau lµ Anh, Mü, Ph¸p vµ trë thµnh phæ biÕn tõ sau chiÕn tranh thÕ giøi thø hai ®Õn nay.Nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ cña nã ®ang trë thµnh ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña CNTB ®­¬ng ®¹i .C¸c tæ chøc ®éc quyÒn kÕt hîp víi nhau thµnh c¸c lo¹i liªn minh, ®ång minh, hiÖp ®Þnh, h×nh thµnh c¸c tæ chøc ®éc quyÒn chiÕm ®Þa vÞ thèng trÞ tuyÖt ®èi trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt, c¸c tæ chøc ®éc quyÒn n¾m nh÷ng m¹ch m¸u kinh tÕ cña c¸c n­í TBCN. Chóng cÊu kÕt víi bé m¸y Nhµ n­íc, vµ Nhµ n­íc T­ s¶n phô thuéc vµo chóng. Sù phô thuéc ®ã nh»m môc ®Ých can thiÖp vµo ho¹t ®éng kinh tÕ trong n­íc vµ b¶o ®¶m lîi nhuËn ®éc quyÒn cao . Lóc nµy, Nhµ n­íc t­ s¶n lµ c«ng cô chuyªn chÝnh cña t­ b¶n ®éc quyÒn, mçi ho¹t ®éng cña Nhµ n­íc ®Òu v× lîi Ých cña t­ b¶n ®éc quyÒn(TB§Q). C¸c nhµ t­ b¶n, nh÷ng ng­êi thuéc phe c¸nh cña nh÷ng tæ chøcTB§Q trùc tiÕp tham gia vµo chÝnh phñ c¸c n­íct­ b¶n. Kinh tÕ Nhµ n­íc phô thuéc vµo c¸c tæ chøc ®éc quyÒn vµ ®­îc x©y dùng b»ng c¸ch: quèc h÷u ho¸ TBCN c¸c c¬ së kinh tÕ thuéc së h÷u t­ nh©n TBCN; dïng ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Ó x©y dùng c¸c c¬ së kinh tÕ thuéc quyÒn së h÷u Nhµ n­íc; n¾m cæ phiÕu khèng chÕ trong c¸c c«ng ty cæ phÇn. Nhµ n­íc ®iÒu chØnh nÒn kinh tÕ cã lîi cho c¸c tæ chøc ®éc quyÒn, cho nªn gi÷a c¸c tæ chøc ®éc quúªn ®· næ ra cuéc ®Êu tranh quyÕt liÖt ®Ó giµnh lÊy bé m¸y Nhµ n­íc, chia nhau chøc t­íc trong c¬ quan chÝnh phñ . Nh­ vËy ,CNTB§QNN lµ mét quan hÖ kinh tÕ, chÝnh trÞ x· héi chø kh«ng chØ lµ chÝnh s¸ch tån t¹i trong giai ®o¹n ®éc quyÒn thèng trÞ: "CNTBNNkh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò tiÒn , mµ lµ vÊn ®Ò quan hÖ x· héi". Khi ®éc quyÒn nhµ n­íc thèng trÞ nÒn kinh tÕ, th× c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ diÔn ra trong CNTB võa chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quy luËt thÞ tr­êng, ®éc quyÒn, ®ång thêi chÞu sù ®iÒu chØnh cña nhµ n­íc. Sù ®iÒu chØnh nµy bao trïm tÊt c¶ c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi vµ ®­îc thùc hiÖn b»ng c¶ c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ lÉn hµnh chÝnh, ph¸p chÕ. M©u thuÉn gi÷a c¸c tæ chøc ®éc quyÒn cña c¸c c­êng quèc TBCN vÒ sù ph©n chia ph¹m vi ¶nh h­ëng trªn ThÕ giíi lµ mét nguyªn nh©n s©u xa dÉn ®Õn cuéc chiÕn tranh ThÕ giíi lÇn thø nhÊt vµ cuéc khñng ho¶ng chÝnh trÞ s©u s¾c. Víi h×nh thøc tæ chøc ®éc quyÒn, nÒn s¶n xuÊt TBCN ®· cã b­íc ph¸t triÓn cao th«ng qua viÖc Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt, quèc h÷u ho¸ mét lo¹t c¸c ngµnh, thµnh lËp hÖ thèng b¶o ®¶m x· héi . LªNin v¹ch râ CNTB§QNN lµ tiÒn ®Ò vËt chÊt ®Çy ®ñ vµ lµ ng­ìng cöa cña CNXH . Khi ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò CNTBNN víi tÝnh c¸ch lµ b­íc qu¸ ®é lªn CNXH, LªNin chØ ra r»ng: “ CNTB§QNN lµ sù chuÈn bÞ vËt chÊt ®Çy ®ñ nhÊt cho CNXH, lµ ng­ìng cöa b­íc vµo cña CNXH lµ nÊc thang lÞch sö, mµ gi÷a nÊc thang ®ã vµ nÊc thang CNXH th× kh«ng cã mét nÊc trung gian nµo ng¨n c¸ch n÷a.” “ Chóng ta leo cµng cao trªn bËc thang chÝnh trÞ Êy, chóng ta thÓ hiÖn cµng ®Çy ®ñ Nhµ n­íc XHCN vµ chuyªn chÝnh v« s¶n qua c¸c X«- ViÕt, th× sù lo sî cña chóng ta vÒ CNTBNN ph¶i cµng Ýt h¬n, ch¼ng lÏ ®iÒu ®ã kh«ng râ rµng hay sao? §øng trªn ý nghÜa vËt chÊt, kinh tÕ, s¶n xuÊt mµ xÐt th× chóng ta cßn ch­a tiÕn ®Õn “ ng­ìng cöa”cña CNXH vµ nÕu kh«ng ®i qua “ ng­ìng cöa”mµ chóng ta ch­a ®¹t tíi Êy th× chóng ta kh«ng thÓ tiÕn ®Õn CNXH ®­îc, ch¼ng lÏ ®iÒu ®ã kh«ng râ ­? Xem xÐt vÊn ®Ò tõ bÊt cø mét mÆt nµo còng vËy, kÕt luËn còng chØ lµ mét: sù suy xÐt cña nh÷ng ng­êi céng s¶n t¶ cho r»ng CNTBNN d­êng nh­ ®ang ®e do¹ chóng ta, lµ mét sai lÇm hoµn toµn vÒ kinh tÕ, lµ mét chøng cí tá râ hä ®· hoµn toµn bÞ t­ t­ëng tiÓu t­ s¶n cÇm tï.” Tõ ®ã LªNin cßn nãi râ thªm: kh«ng cã kÜ thuËt ®¹i TBCN ® ­îc x©y dùng trªn nh÷ng ph¸t minh míi nhÊt cña khoa häc hiÖn ®¹i... th× kh«ng thÓ nãi ®Õn CNXH ®­îc. Ngµy nay CNTBNN d­íi chÕ ®é t­ b¶n ®ang mang h×nh thøc CNTB§QNN. LªNin ®· kh¼ng ®Þnh:” CNTBNN, theo sù gi¶i thÝch cña toµn bé s¸ch b¸o vÒ kinh tÕ, lµ CNTB d­íi chÕ ®é T­ b¶n, khi chÝnh quyÒn Nhµ n­íc trùc tiÕp khèng chÕ nh÷ng xÝ nghiÖp TBCN nµy hoÆc xÝ nghiÖp CNTB kh¸c”; lµ sù chuÈn bÞ ®Çy ®ñ nhÊt cho sù ra ®êi cña CNXH, lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cña CNTB ®­îc ®iÒu tiÕt vµ kiÓm so¸t. “ CNXH kh«ng ph¶i lµ mét c¸i g× kh¸c mµ chØ lµ mét b­íc tiÕn tiÕp liÒn ngay sau chÕ ®é ®éc quyÒn t­ b¶n Nhµ n­íc”. CNTBNN ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn . Do kÕt qu¶ cña phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc , nhiÒu quèc gia tr­íc ®©y lµ thuéc ®Þa ®· giµnh ®­îc ®éc lËp d©n téc . Cã nh÷ng n­íc ®· vµ ®ang tiÕn lªn con ®­êng chñ nghÜa x· héi do §¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n l·nh ®¹o, sè cßn l¹i ®Òu lµ nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn, hoÆc lµ theo h­íng TBCN . Trong nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc nµy ®· xuÊt hiÖn mét hiÖn t­îng kinh tÕ míi : CNTBNN trong ®iÒu kiÖn c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn d­íi chÝnh quyÒn kh«ng thuéc vÒ giai cÊp c«ng nh©n vµ n«ng d©n . CNTBNN ë nh÷ng n­íc nµy qua thùc tÕ , tån t¹i d­íi rÊt nhiÒu h×nh thøc : liªn doanh víi t­ b¶n n­íc ngoµi , ®Æc khu kinh tÕ , khu chÕ xuÊt, khu ®Çu t­ kü thuËt , n¾m cæ phiÕu khèng chÕ cña mét sè c«ng ty cæ phÇn... Trong c¸c h×nh thøc nµy th× viÖc x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh t­ b¶n chñ nghÜa cã vai trß ®Æc biÖt quan träng . §ã lµ c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh thuéc quyÒn së h÷u vµ qu¶n lý cña nhµ n­íc d©n téc . Sè l­îng xÝ nghiÖp quèc doanh ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®· t¨ng lªn rÊt nhanh . Sù h×nh thµnh c¸c xÝ nghiÖp nµy qua nhiÒu h×nh thøc rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. Thùc tÕ ®· cho thÊy nhiÒu xÝ nghiÖp quèc doanh ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã kh¶ n¨ng lín lªn r©ts nhanh cïng víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc , mÆc dï nã ph¶i ®­¬ng ®Çu víi nhiÒu thö th¸ch to lín do t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn vµ tr×nh ®é quanr lý yÕu kÐm g©y ra . Cã thÓ nãi r»ng CNTBNN ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña c«ng t¸c qu¶n lý vÜ m« . XÝ nghiÖp quèc doanh lµ mét hiÖn t­îng chung vÒ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña thÕ giíi trong giai ®oanj ph¸t triÓn hiÖn nay, khi mµ c¸c ho¹t ®äng qu¶n lý vÜ m« ®ßi hái nhµ n­íc ph¶i ®ãng mét vai trß ngµy cµng lín trong nªnf kinh tÕ . Sù ra ®êi cña xÝ nghiÖp quèc doanh TBCN ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn lµ kÕt qu¶ cña sù nhËn th­cs vÒ vai trß cña khu vùc quèc doanh trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc . Trong lÜnh vùc kinh tÕ , sù ph¸t triÓn khu vùc quèc doanh cã thÓ t¹o ra ®­îc nhiÒu viÖc lµm , t¹o ra nguån tÝch luü lín , ph¸t triÓn khoa häc - kü thuËt tiªn tiÕn , x©y dùng nh÷ng xÝ nghiÖp quy m« lín mµ giíi t­ nh©n non yÕu trong nÒn kinh tÕ l¹c hËu ch­a thÓ ®¶m nhËn ®­îc . Trong lÜnh vùc chÝnh trÞ - x· héi , ng­êi ta cho r»ng khu vùc quèc doanh cã thÓ gióp hä thùc hiÖn ®­îc chñ quyÒn d©n téc , giµnh l¹i c¸c xÝ nghiÖp n­íc ngoµi ®Ó ®Æt d­íi sù kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc , gióp nhµ n­íc thùc hiÖn c¸c môc tiªu nh­ ph©n phèi l¹i thu nhË , ®iÒu chØnh sù ph¸t triÓn mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng , c¸c tÇng líp d©n c­, gãp phÇn thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c t­¬ng trî v× lîi Ých chung cña quèc gia , h¹n chÕ tËp trung quyÒn lîi kinh tÕ vµo tay mét sè ng­êi. Dùa vµo thùc tÕ mét sè n­íc , cã ý kiÕn cho r»ng, mÆc dï vÉn lµ thø CNTB n»m trong quan hÖ TBCN nh­ng ®ã lµ mét kiÓu CNTBNN míi. §ã lµ thø CNTB do Nhµ n­íc trùc tiÕp khèng chÕ , cho nªn, mét mÆt , nhµ n­íc ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vÉn ch­a ph¶i lµ nhµ n­íc c«ng n«ng do giai cÊp v« s¶n l·nh ®¹o , nh­ng còng kh«ng thuôoc vÒ giai cÊp t­ s¶n ®éc quyÒn, mµ thuéc vÒ giai cÊp t­ s¶n d©n téc . Do ®ã nã còng kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng hËu qu¶ tiªu cùc vèn cã cña bÊt kú nhµ t­ s¶n nµo. Nh­ng mÆt kh¸c , kiÓu CNTBNN nµy cã vai trß tÝch cùc trong viÖc ph¸t triÓn kü thuËt vµ c¶i t¹o c¬ cÊu kinh tÕ, trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc , trong viÖc cñng cè nÒn ®éc lËp vÒ kinh tÕ chèng l¹i thÕ lùc t­ b¶n n­íc ngoµi , ph¸ ho¹i sù thèng trÞ cña t­ b¶n n­íc ngoµi, ®Èy m¹nh sù ph¸t triÓn tù chñ v× nÒn ®éc lËp cña nh÷ng n­íc ®ã . CNTBNN trong ®iÒu kiÖn chuyªn chÝnh v« s¶n. Khi giai cÊp c«ng nh©n l·nh ®¹o nh©n d©n giµnh ®­îc chÝnh quyÒn vµ thiÕt lËp mét Nhµ n­íc cña d©n do d©n vµ v× d©n th× còng xuÊt hiÖn mét kiÓu CNTBNN ch­a hÒ cã trong lÞch sö. ChÝnh b¶n chÊt míi cña Nhµ n­íc nµy ®· lµm cho CNTBNN mang mét néi dung míi vµ cã mét vai trß míi. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ v× sao Nhµ n­íc cña nh©n d©n do §¶n céng s¶n l·nh ®¹o l¹i sö dông CNTBNN, vµ CNTBNN trong ®iÒu kiÖn míi- ®iÒu kiÖn qu¸ ®é lªn CNXH nghÜa lµ g×? Nã lµ mét chiÕn l­îc hay s¸ch l­îc, mét chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc c«ng n«ng ®èi víi giai cÊp t­ s¶n, mét ph­¬ng ph¸p c¶i t¹o vµ sö dông CNTB... hay lµ c¸i g× kh¸c? Tãm l¹i, nãi mét c¸ch kh¸i qu¸t nhÊt th× CNTBNN lµ sù dung hîp gi÷a Nhµ n­íc vµ sù ho¹t ®éng cña c¸c xÝ nghiÖp T­ b¶n t­ nh©n. NÕu Nhµ n­íc lµ cña giai cÊp t­ s¶n vµ ®Þa chñ th× CNTBNN phôc vô cho lîi Ých cña T­ b¶n vµ ®Þa chñ. NÕu Nhµ n­íc lµ cña giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng th× CNTBNN phôc vô cho lîi Ých cña c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng. Trong ®iÒu kiÖn CNXH, CNTBNN lµ mét h×nh thøc qu¸ ®é cã tÝnh chÊt XHCN . 1.2/ Tõ sù nghiªn cøu s¬ l­îc vÒ lÞch sö h×nh thµnh vµ c¸c kiÓu CNTBNN ®· vµ ®ang tån t¹Þ trªn, cã thÓ rót ra kh¸i niÖm chung vÒ CNTBNN Theo quan niÖm cña LªNin cã thÓ hiÓu CNTBNN nh­ sau: -Lµ CNTB do Nhµ n­íc kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt sù ph¸t triÓn, vÊn ®Ò kh¸c nhau chØ lµ ë chç sù kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt Êy nh»m môc ®Ých g×? cã lîi cho ai, trong giíi h¹n nµo, b»ng ph­¬ng ph¸p g× vµ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t, ®iÒu tiÕt ®¹t ®Õn møc ®é nµo? -Lµ chÝnh quyÒn Nhµ n­íc trùc tiÕp khèng chÕ nh÷ng xÝ nghiÖp TBCN nµy hay xÝ nghiÖp TBCN kh¸c. Sù khèng chÕ trùc tiÕp Êy ®¹t ®Õn møc ®é nµo trong thùc tÕ quyÕt ®Þnh tr×nh ®é vµ h×nh thøc kh¸c nhau cña CNTBNN -Toµn bé vÊn ®Ò lµ ph¶i hiÓu râ víi ®iÒu kiÖn nµo th× ph¶i ph¸t triÓn CNTB vµ Nhµ n­íc lµ cña ai? C¸ch tiÕp cËn cã hiÖu qu¶ cao chÝnh lµ nhËn thøc ®óng c¬ së lý luËn biÖn chøng cña LªNin vÒ CNTBNN, vËn dông s¸t víi thùc tiÔn cuéc sèng kinh tÕ x· héi ®ang diÔn ra ë n­íc t¶tong qu¸ tr×nh ®æi míi qu¸ ®é lªn CNXH. Nãi c¸ch kh¸c, cÇn ph¶i xuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh cô thÓ, tõ sù ®èi s¸nh lùc l­îng cô thÓ trong ®iÒu kiÖn lÞch sö cô thÓ. 2/ CNTBNN lµ: “ Thø chñ nghÜa t­ b¶n hÕt søc bÊt ngê”, “mét sù cøu nguy”? (trong quan niÖm cña Lª Nin) Cho ®Õn nay, trong giíi lý luËn còng nh­ c¸c nhµ ho¹t ®éng thùc tiÔn, kÓ c¶ ë trong vµ ngoµi n­íc ®ang cã nhiÒu c¸ch hiÓu kh¸c nhau vµ cã c¸c h×nh thøc vËn dông kh¸c nhau ®èi víi CNTBNN. Ngay ë trong n­íc, cã nhiÒu tiÕng nãi ph¶n ®èi cña nh÷ng ng­êi céng s¶n vµ cña n«ng d©n Nga ®èi víi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn CNTBNN vµ coi nã nh­ mét thµnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ qu¸ ®é. Theo Prª«bragienxki: “ CNTBNN lµ CNTB, vµ ta cã thÓ vµ cÇn hiÓu nh­ thÕ th«i”.Cßn n«ng d©n th× chÕ nh¹o: c¸c anh ®· tèng cæ bän t­ b¶n nãi tiÕng Nga, giê ®©y l¹i r­íc t­ b¶n nãi tiÕng Anh vµ tiÕng Ph¸p vµo ®Êt n­íc! LªNin ®· thuyÕt phôc mäi ng­êi r»ng, ®ã lµ c¸ch hiÓu kinh viÖn, lµ mét sai lÇm v× r¬i vµo c¸i bÖnh trÝ thøcvµ chñ nghÜa tù do. LªNin nhÊn m¹nh r»ng, CNTBNN ë trong mét n­íc mµ chÝnh quyÒn thuéc vÒ t­ b¶n vµ CNTBNN ë trong mét nhµ n­íc v« s¶n, ®ã lµ hai kh¸i niÖm kh¸c nhau. Nã lµ “mét kh¸i niÖm míi “, lµ mét hiÖn t­îng míi mµ cho tíi nay kh«ng cã lÊy mét quyÓn s¸ch nµo nãi ®Õn. Ngay ®Õn M¸c còng kh«ng viÕt mét lêi nµo vÒ vÊn ®Ò ®ã, vµ Ng­êi ®· mÊt ®i mµ kh«ng ®Ó l¹i mét lêi nµo râ rÖt, mét chØ dÉn nµo ch¾c ch¾n vÒ vÊn ®Ò Êy c¶. V× thÕ ngµy nay, chóng ta ph¶i tù m×nh t×m ra lèi tho¸t. Nã lµ mét thø ch­a hÒ cã ngay c¶ trong lý thuyÕt vµ danh tõ nµy hoµn toµn míi l¹ trong ®iÒu kiÖn chuyªn chÝnh c«ng- n«ng. LªNin cßn chØ râ, CNTBNN trong ®iÒu kiÖn Nhµ n­íc v« s¶nkh«ng nh÷ng chØ lµ mét hiÖn t­îng míi mµ cßn lµ “ mét ®iÒu hÕt søc bÊt ngê”, “kh«ng ai dù kiÕn”. §ã lµ v× , kh«ng ai ngê r»ng giai cÊp v« s¶n l¹i n¾m ®­îc chÝnh quyÒn ë mét n­íc chËm tiÕn nhÊt vµ do ®ã c¸i hy väng cã thÓ tæ chøc nÒn s¶n xuÊt lín vµ ph©n phèi trùc tiÕp cho n«ng d©n v× ®iÒu kiÖn v¨n ho¸ kh«ng cho phÐp ®· trë thµnh ®iÒu kh«ng t­ëng. §iÒu ®ã buéc nh÷ng ng­êi céng s¶n Nga ph¶i lïi b­íc, ph¶i viÖn ®Õn CNTBNN , “ CNTBNN lµ mét sù cøu nguy ®èi víi chóng ta...” mÆc dï nã lµ c¸i mµ ng­êi ta vÉn cho lµ “ qu¸i ®¶n vµ kh«ng tèt”.B»ng nhiÒu luËn cø, LªNin ®i ®Õn sù kh¼ng ®Þnh r»ng CNTBNN d­íi ChÝnh quyÒn X« ViÕt Nga thêi Êylµ ®iÒu cÇn thiÕt vµ cã lîi, ch¼ng nh÷ng “kh«ng ®¸ng sî mµ ®¸ng mong ®îi” ®Õn møc , nÕu kh«ng nãi ®Õn th× “§ã kh«ng ph¶i v× chóng ta m¹nh vµ th«ng minh, mµ v× chóng ta kÐm vµ dèt” . Lý luËn vÒ CNTBNN cña LªNin kh«ng ph¶i ®­îc h×nh thµnh ngay mét lóc. Lý luËn ®ã ra ®êi “ c¨n cø vµo ®iÒu kiÖn thùc tÕ vµ sù tÊt yÕu do hoµn c¶nh thùc tÕ ®Ò ra”, cho nªn lý luËn nµy ®­îc h×nh thµnh trong mét qu¸ tr×nh tr¶i qua thùc tiÔn, rót kinh nghiÖm, hoÆc lµ ph¸t triÓn dÇn, hoÆc lµ söa ®æi nh÷ng quan niÖm ban ®Çu. 3/V× sao ph¶i vËn dông h×nh thøc CNTBNN ë Céng hoµ X«-viÕt? vµ sù ra ®êi CNTBNN ë Nga §· cã nhiÒu ý kiÕn cña ng­êi d©n Nga ph¶n ®èi vÒ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn CNTBNN vµ coi nã chØ nh­ lµ mét thµnh phÇn kinh tÕ trong thêi k× qu¸ ®é v× nã chØ ®Ò cËp tíi khÝa c¹nh kinh tÕ, mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a t­ b¶n vµ Nhµ n­íc, ch­a bao gåm c¸c mÆt chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi. Cã thÓ nãi, lý luËn vÒ CNTBNN cña LªNin còng n»m trong bèi c¶nh ®ang bæ sung, hoµn thiÖn quan niÖm vÒ CNXH . Do vËy cÇn cã qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cÇn mÉn cña t­ duy ®Ó t×m ra b¶n chÊt thùc sù cña CNTBNN. H¬n n÷a, do quan niÖm gi¸o ®iÒu vÒ CNXH , do nhËn thøc ch­a thÊu ®¸o lý luËn cña LªNin vÒ CNTBNN, cho nªn ®· cã sù xem nhÑ lý luËn nµy trong viÖc vËn dông vµo thùc tiÔn. Ngµy nay, khi c«ng cuéc ®æi míi ®­îc triÓn khai ngµy cµng réng, khi quan niÖm vÒ CNXH nãi chung, vÒ sù qu¸ ®é lªn CNXH nãi riªng ®ang ®­îc bæ sung hoµn thiÖn, ng­êi ta cµng nhËn thÊy ý nghÜa thùc tiÔn rÊt quan träng cña lý luËn CNTBNN . Theo“Nh÷ng ng­êi céng s¶n t¶” víi khuynh h­íngB«n-sª-vÝch h÷u, n­íc Céng hoµ X«-viÕt cã nguy c¬ “ tiÕn triÓn vÒ phÝa CNTBNN”.LªNin cho r»ng ®ã lµ mét ph¸t hiÖn kinh ng­êi, lµm cho thiªn h¹ khiÕp vÝa! LªNin cßn nãi thªm: “ Nh­ng hä kh«ng hÒ nghÜ mét ®iÒu lµ CNTBNN sÏ lµ mét b­íc tiÕn so víi t×nh h×nh hiÖn nay trong n­íc Céng hoµ X«-viÕt cña chóng ta. NÕu ch¼ng h¹n trong kho¶ng nöa n¨m n÷a, mµ ë n­íc ta ®· thiÕt lËp ®­îc CNTBNN th× ®ã sÏ lµ th¾ng lîi to lín vµ lµ ®iÒu b¶o ®¶m ch¾c ch¾n nhÊt r»ng qua mét n¨m sau CNXH n­íc ta sÏ ®­îc triÖt ®Ó cñng cè vµ trë nªn v« ®Þch. T«i h×nh dung thÊy “ Ng­êi céng s¶n t¶” sÏ b¸c bá nh÷ng c©u nãi Êy cña t«i víi sù c¨m phÉn cao quý nh­ thÕ nµo, vµ tr­íc m¾t c«ng nh©n, hä sÏ “ phª b×nh chÝ tö” biÕt mÊy “ khuynh h­íng b«n-sª-vÝch h÷u” thÕ nµo? Trong n­íc Céng hoµ x«-viÕt XHCN, chuyÓn sang CNTBNN l¹i cã thÓ lµ mét b­íc tiÕn ®­îc ­?... §ã ch¼ng ph¶i lµ ph¶n l¹i CNXH hay sao? Nguån gèc sai lÇm vÒ kinh tÕ cña “ nh÷ng ng­êi céng s¶n t¶” chÝnh lµ ë chç ®ã, hä kh«ng hiÓu r»ng vÒ ph­¬ng diÖn kinh tÕ Nhµ n­íc X«-viÕt kh¸c h¼n Nhµ n­íc t­ s¶n. LªNin kh¼ng ®Þnh tiÕp: “ CNTBNN vÒ mÆt kinh tÕ cao h¬n rÊt nhiÒu so víi nÒn kinh tÕ hiÖn nay cña n­íc ta. H¬n n÷a, CNTBNN kh«ng cã g× lµ ®¸ng sî ®èi víi ChÝnh quyÒn X«-viÕt, v× n­íc X«-viÕt lµ mét n­íc mµ trong ®ã chÝnh quyÒn cña c«ng nh©n vµ d©n nghÌo ®· ®­îc b¶o ®¶m. Nh÷ng ng­êi céng s¶n t¶ kh«ng hiÓu ®­îc ch©n lý kh«ng thÓ chèi c·i Êy, bëi v× hä kh«ng biÕt g× vÒ khoa kinh tÕ chÝnh trÞ c¶, nh­ng mçi ng­êi M¸c-xÝt l¹i b¾t buéc ph¶i thõa nhËn ch©n lý ®ã. Chóng ta cÇn ph¶i ph©n tÝch sai lÇm cho “ nh÷ng ng­êi céng s¶n t¶” ®Ó cã thÓ gióp giai cÊp c«ng nh©n t×m thÊy con ®­êng ®óng ®¾n”. Mïa xu©n n¨m 1921 sù thÊt b¹i trong c¸i ý ®Þnh dïng con ®­êng ng¾n nhÊt, nhanh nhÊt, trùc tiÕp nhÊt ®Ó thùc hiÖn viÖc s¶n xuÊt vµ ph©n phèi theo nguyªn t¾c XHCN míi ®­îc thÊy râ. Còng tõ mïa xu©n ®ã, t×nh h×nh chÝnh trÞ ®· cho thÊy, trong mét sè vÊn ®Ò kinh tÕ, cÇn ph¶i rót lui vÒ nh÷ng vÞ trÝ cña CNTBNN. Sù chuyÓn ®æi Êy ®­îc ®¸nh dÊu b»ng “chÝnh s¸ch kinh tÕ míi”. LªNin viÕt: “ thùc chÊt cña chÝnh s¸ch kinh tÕ míi lµ ph¸t triÓn ®Õn møc tèi ®a lùc l­îng s¶n xuÊt, c¶i thiÖn t×nh c¶nhcña c«ng nh©n vµ n«ng d©n, sö dông t­ b¶n t­ nh©n vµ h­íng nã vµo con ®­êng CNTBNN...”Víi chÝnh s¸ch kinh tÕ míi, Nhµ n­íc v« s¶n cho phÐp nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt nhá ®­îc tù do bu«n b¸n; cßn ®èi víi nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt cña ®¹i t­ b¶n, Nhµ n­íc v« s¶n ¸p dông mét sè nguyªn t¾c cña CNTBNN”. ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi nãi chung, CNTBNN nãi riªng ra ®êi lµ xuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn thùc tÕ vµ sù tÊt yÕu do hoµn c¶nh thùc tÕ ®Ò ra. KÕ ho¹ch ban ®Çu cña chÝnh s¸ch kinh tÕ míi lµ nh­ sau: sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ c¸ thÓ nhÊt ®Þnh lµm sèng l¹i mét phÇn nµo CNTB, chñ yÕu lµ trong c«ng nghiÖp, nh­ng nhµ n­íc cã kh¶ n¨ng h­íng nã vµo trong ph¹m vi ®­îc ®iÒu tiÕt mét c¸ch nghiªm ngÆt nhê cã c¸c h×nh thøc kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc. Nh­ LªNin ®· viÕt sù ph¸t triÓn cña CNTB do nhµ n­íc v« s¶n kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt ( CNTBNN) lµ cã lîi vµ cÇn thiÕt v× sù ph¸t triÓn ®ã cã thÓ ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn ngay tøc kh¾c cña nÒn kinh tÕ n«ng d©n. Tr­íc n¨m 1917, n­íc Nga sa hoµng tuy ®· cã CNTB nh­ng míi ph¸t triÓn ë tr×nh ®é trung b×nh. ChØ khi nµo mµ ®iÒu kiÖn c¬ së kinh tÕ- kÜ thuËt ®¹t ®Õn ®Ønh cao theo kiÓu ®¹i TBCN nh­ cña n­íc §øc lóc bÊy giê th× c¸ch m¹ng v« s¶n míi cã thÓ chuyÓn trùc tiÕp lªn CNXH mµ kh«ng ph¶i tr¶i qua nh÷ng biÖn ph¸p qu¸ ®é ®Æc biÖt. Nh­ng n­íc Nga lµ n­íc chËm tiÕn nhÊt ë ch©u ¢u, cho nªn n­íc Nga X«-viÕt chØ míi cã nguyÖn väng kiªn quyÕt tiÕn lªn con ®­êng CNXH, mµ ch­a cã nÒn mãng kinh tÕ cña nã . VËy lµm thÕ nµo ®Ó thùc hiÖn ®­îc CNXH ë mét n­íc mµ tiÓu n«ng chiÕm tuyÖt ®¹i bé phËn d©n c­? Trong mét n­íc nh­ vËy, theo LªNin, cuéc c¸ch m¹ng XHCN chØ cã thÓ th¾ng lîi triÖt ®Ó khi vµ chØ khi cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc vµ lïi vÒ CNTBNN. Trong ®iÒu kiÖn Nhµ n­íc v« s¶n, tù do trao ®æi, tù do bu«n b¸n tÊt dÉn ®Õn sù phôc håi CNTB d­íi h×nh thøc chñ yÕu lµ CNTBNN . LªNin cã nãi r»ng: “ CNTB t­ nh©n ®ãng vai trß trî thñ cho CNXH , cã thÓ sö dông CNTB t­ nh©n ®Ó xóc tiÕn CNXH . Nh­ng, muèn kh«ng thay ®æi b¶n chÊt cña m×nh, Nhµ n­íc v« s¶n chØ cã thÓ thõa nhËn cho CNTB ®­îc ph¸t triÓn trong mét chõng mùc nµo ®ã vµ chØ víi ®iÒu kiÖn lµ th­¬ng nghiÖp t­ nh©n vµ t­ b¶n t­ nh©n ph¶i phôc tïng sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc, ph¶i t×m c¸ch h­íng chóng vµo con ®­êng cña CNTBNN b»ng mét tæ chøc cña Nhµ n­íc vµ nh÷ng biÖn ph¸p cã tÝnh chÊt nhµ n­íc tõ bªn trªn. Trong mét n­íc mµ CNTB tiÓu t­ s¶n chiÕm ­u thÕ, hµng ho¸ chØ cã thÓ cã ®­îc tõ n«ng d©n, tõ n«ng nghiÖp. Vµ nh­ vËy chØ cã n«ng s¶n hµng ho¸ nµy trao ®æi víi n«ng s¶n hµng ho¸ kh¸c, ®iÒu ®ã sÏ kh«ng kÝch thÝch n«ng d©n, n«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Ph¶i cã nh÷ng hµng ho¸ mµ n«ng d©n cÇn. Mµ muèn cã nh÷ng hµng ho¸ ®ã ph¶i dùa vµo sù ph¸t triÓn thñ c«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp. Nh­ng trong mét n­íc bÞ tµn ph¸ kiÖt quÖ sau 7 n¨m chiÕn tranh, tuyÖt ®¹i ®a sè nh©n d©n lµ n«ng d©n còng bÞ ph¸ s¶n, sÏ kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc ngay vÊn ®Ò nµy nÕu kh«ng cã sù gióp ®ì cña t­ b¶n n­íc ngoµi d­íi h×nh thøc kh¸c nhau cña CNTBNN . LªNin ®· ®i ®Õn kÕt luËn CNTBNN lµ thø CNTB “ cã lîi vµ cÇn thiÕt”, lµ “ ®iÒu ®¸ng mong ®îi” . 4/Chñ nghÜa t­ b¶n nhµ n­íc trong nhµ n­íc v« s¶n: ý nghÜa, h×nh thøc, b¶n chÊt, vµ h¹n chÕ 4.1/Thùc hµnh CNTBNN ë Céng hoµ X«-viÕt th× cã lîi nh­ thÕ nµo vµ cho ai? LªNin kh¼ng ®Þnh r»ng: CNTBNN lµ mét b­íc tiÕn to lín dï cho chóng ta ph¶i tr¶ mét kho¶n lín h¬n hiÖn nay, bëi v× tr¶ “ häc phÝ” lµ mét viÖc ®¸ng gi¸, v× c¸i ®ã cã Ých cho c«ng nh©n, v× chiÕn th¾ng ®­îc t×nh tr¹ng hçn ®én, t×nh tr¹ng kinh tÕ tan hoang vµ hiÖn t­îng láng lÎo lµ c¸i quan träng h¬n hÕt, v× tiÕp tôc ®Ó t×nh tr¹ng v« chÝnh phñ cña nh÷ng ng­êi t­ h÷u nhá lµ mét mèi nguy lín nhÊt, ®¸ng sî nhÊt, nã sÏ lµm cho chóng ta bÞ diÖt vong( nÕu chóng ta kh«ng chiÕn th¾ng nã) mét c¸ch døt kho¸t, cßn tr¶ mét kho¶n lín h¬n cho CNTBNN th× ®iÒu Êy kh«ng nh÷ng kh«ng lµm cho chóng ta bÞ diÖt vong, tr¸i l¹i cã thÓ ®­a chóng ta ®Õn CNXH b»ng con ®­êng ch¾c ch¾n nhÊt. Chõng nµo mµ giai cÊp c«ng nh©n häc ®­îc c¸ch gi÷ g×n trËt tù Nhµ n­íc chèng t×nh tr¹ng v« chÝnh phñ cña t­ h÷u nhá, chõng nµo mµ giai cÊp c«ng nh©n häc ®­îc c¸ch s¾p ®Æt tæ chøc s¶n xuÊt víi qui m« lín toµn quèc, trªn c¬ së CNTBNN, th× khi Êy tÊt c¶ nh÷ng con ¸t chñ bµi ®Òu n»m trong tay c«ng nh©n vµ sÏ b¶o ®¶m cho CNXH ®­îc cñng cè. CNTBNN kh«ng ph¶i lµ chÝnh s¸ch “ ®éc tho¹i”, “ cöa quyÒn”. B¶n th©n CNTBNN chÝnh ®· lµ sù “ kÕthîp, liªn hîp, phèi hîp Nhµ n­íc X«-viÕt, nÒn chuyªn chÝnh v« s¶n, víi chñ nghÜa t­ b¶n”. Vµ ®­¬ng nhiªn sÏ kh«ng cã CNTBNN , nÕu kh«ng cã nh÷ng ®iÒu kiÖn cho hä, ®iÒu kiÖn Êy, theo LªNin, chÝnh lµ “ cèng vËt”. Trong ®iÒu kiÖn trªn thÕ giíi chØ cã mét chÝnh quyÒn X«-viÕt, xung quanh lµ c¶ mét hÖ thèng c¸c n­íc t­ b¶n, muèn tån t¹i, chÝnh quyÒn X«-viÕt kh«ng thÓ bá qua sù thËt Êy. “ HoÆc lµ chiÕn th¾ng toµn bé giai cÊp t­ s¶n ngay lËp tøc, hoÆc ph¶i nép cèng vËt”. Khi thùc hiÖn t« nh­îng, râ rµng lµ nhµ t­ b¶n thu ®­îc lîi nhuËn kh«ng ph¶i th«ng th­êng mµ “ bÊt th­êng”, “ siªu ng¹ch” hoÆc cã ®­îc lo¹i nguyªn liÖu mµ hä kh«ng t×m ®­îc hoÆc khã t×m ®­îc b»ng c¸ch kh¸c. §iÒu nµy rÊt cã ý nghÜa thùc tiÔn vµ ®Æc biÖt cã ý nghÜa ®èi víi níc ta hiÖn nay khi thùc hµnh CNTBNN. Nhµ t­ b¶n ®­îc lËp l¹i. ®­îc du nhËp kh«ng ph¶i v× lîi Ých cñng cè chÝnh quyÒn X«viÕt, mµ v× lîi Ých cña b¶n th©n hä. §èi víi Nhµ n­íc v« s¶n th× sù dung n¹p vµ du nhËp CNTB sÏ mang l¹i nh÷ng lîi Ých c¬ b¶n vµ l©u dµi. Sù ph¸t triÓn cña CNTB do Nhµ n­íc v« s¶n kiÓm so¸t vµ ®iÒu tiÕt cã thÓ ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn ngay tøc kh¾c nÒn n«ng nghiÖp. Nhê viÖc t¨ng nhanh lùc l­îng s¶n xuÊt trong n«ng nghiÖp mµ æn ®Þnh x· héi, tho¸t ra khái khñng ho¶ng, tho¸t ra t×nh c¶nh gi¶m sót “ tÝn nhiÖm cña n«ng d©n®èi víi chÝnh quyÒn X«viÕt, kh¾c phôc t×nh tr¹ng trém c¾p cña c«ng nÆng nÒ vµ n¹n ®Çu c¬ nhá trµn lan . B»ng sù du nhËp CNTB tõ bªn ngoµi mµ t¨ng nhanh lùc l­îng s¶n xuÊt,t¨ng lªn ngay hoÆc trong mét thêi gian ng¾n. NÕu du nhËp ®­îc CNTB th× sÏ cã thÓ c¶i thiÖn ®­îc nhanh chãng t×nh tr¹ng s¶n xuÊt, ®êi sèng cña c«ng nh©n vµ n«ng d©n, nÒn ®¹i c«ng nghiÖp X«-viÕt sÏ ®­îc kh«i phôc. §ã lµ c¸i lîi c¬ b¶n, cÊp thiÕt nhÊt cña giai cÊp v« s¶n khi míi giµnh ®­îc chÝnh quyÒn. CNTBNN lµ c«ng cô ®Ó liªn hîp nÒn s¶n xuÊt nhá l¹i, kh¾c phôc t×nh tr¹ng ph©n t¸n vµ ®Êu tranh chèng tÝnh tù ph¸t tiÓu t­ b¶n vµ TBCN. CNTBNN lµ sù liªn hîp nÒn s¶n xuÊt nhá l¹i, bëi v× CNTB lµ xu h­íng vµ lµ kÕt qu¶ ph¸t triÓn, tù ph¶t cña nÒn s¶n xuÊt nhá. XÐt vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn th× CNTBNN vÒ kinh tÕ cao h¬n rÊt nhiÒu so víi nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng. NÕu ph¸t triÓn ®­îc CNTBNN th× chÝnh quyÒn X«-viÕt sÏ t¨ng c­êng ®­îc nÒn ®¹i s¶n xuÊt ®èi lËp víi nÒn tiÓu s¶n xuÊt, nÒn s¶n xuÊt tiÕn ®èi lËp víi nÒn s¶n xuÊt thñ c«ng, nã t¨ng thªm s¶n phÈm mµ nã thu ®­îc cña ®¹i c«ng nghiÖp, cñng cè ®­îc nh÷ng quan hÖ kinh tÕ do Nhµ n­íc ®iÒu chØnh, ®èi lËp víi nh÷ng quan hÖ kinh tÕ tiÓu t­ s¶n v« chÝnh phñ.CNTBNN , v× lÏ Êy, trë thµnh c«ng cô ®Ó ®Êu tranh chèng tÝnh tù ph¸t TBCN, tÝnh tù ph¸t tiÓu t­ s¶n, chèng tÖ ®Çu c¬, ®­îc coi lµ kÎ thï chÝnh cña CNXH, ë n­íc tiÓu n«ng tiÕn lªn CNXH. CNTBNN cßn lµ c«ng cô ®Ó kh¾c phôc ®­îc “kÎ thï chÝnh trong néi bé ®Êt n­íc, kÎ thï cña c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ cña chÝnh quyÒn X«-viÕt. H¬n n÷a, Nhê CNTBNN mµ t¹m thêi lµm dÞu nh÷ng m©u thuÉn kinh tÕ- x· héi. M©u thuÉn c¬ b¶n, xuyªn suèt qu¸ tr×nh tån t¹i cña CNTB lµ m©u thuÉn gi÷a tr×nh ®é vµ tÝnh x· héi ho¸ s¶n xuÊt ngµy cµng cao víi chÕ ®é chiÕm h÷u kiÓu TBCN ®èi víi t­ liÖu s¶n xuÊt. Vai trß cña CNTBNN tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø hai tíi nay lµ ®iÒu chØnh nh÷ng m©u thuÉn ®ã lµm cho quan hÖ chiÕm h÷u kiÓu TBCN mang nh÷ng h×nh thøc míi, cao h¬n ®Ó thÝch øng víi tr×nh ®é x· héi ho¸ cña lùc l­îng s¶n xuÊt ngµy cµng t¨ng, lµm cho nh÷ng m©u thuÉn vèn cã cña CNTB tuy kh«ng xo¸ h¼n ®­îc, nh­ng gi¶m bít tÝnh ®èi kh¸ng vµ gay g¾t ®Ó gi¶m nhÑ c¸c có sèc vµ khñng ho¶ng kinh tÕ , dÉn tíi bïng næ x· héi. CNTBNNcßn lµ sù chuÈn bÞ vËt chÊt ®Çy ®ñ nhÊt cho chñ nghÜa x· héi. Víi tiÒm lùc kinh tÕ lín m¹nh , nhµ n­íc trë thµnh mét nh©n tè quyÕt ®Þnh cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt TBCN CNTBNN cßn ®­îc xem lµ c«ng cô ®Êu tranh chèng chñ nghÜa quan liªu vµ nh÷ng lÖch l¹c quan liªu chñ nghÜa.Th«ng qua CNTB vµ CNTBNN mµ giai cÊp c«ng nh©n cã thÓ häc tËp ®­îc c¸ch qu¶n lý mét nÒn s¶n xuÊt lín, tæ chøc ®­îc mét nÒn s¶n xuÊt lín. Khi Êy, giai cÊp v« s¶n Nga, so víi bÊt cø giai cÊp v« s¶n ë c¸c n­íc ph¸t triÓn nµo kh¸c lµ giai cÊp tiªn tiÕn h¬n vÒ chÕ ®ä chÝnh trÞ cña n­íc m×nh vµ vÒ søc m¹nh cña chÝnh quyÒn c«ng n«ng.Còng qua ®©y mµ häc tËp ®­îc c¸ch qu¶n lý cña “nh÷ng ng­êi tæ chøc th«ng minh vµ cã kinh nghiÖm” trong nh÷ng xÝ nghiÖp hÕt søc to lín thùc sù ®¶m nhËn ®­îc viÖc cung cÊp s¶n phÈm cho hµng chôc triÖu ng­êi. CNTBNN th«ng qua sù “ du nhËp” cña t­ b¶n tõ bªn ngoµi lµ h×nh thøc du nhËp tiÕn bé kü thuËt hiÖn ®¹i;qua ®ã mµ hy väng cã ®­îc tr×nh ®é trang bÞ cao cña CNTB. NÕu kh«ng lîi dông kü thuËt ®ã th× kh«ng x©y dùng tèt ®­îc c¬ së cho nÒn ®¹i s¶n xuÊt cña chÝnh quyÒn X«-viÕt. CNTBNN cßn mang l¹i c¸i lîi lµ, th«ng qua sù ph¸t triÓn ®ã mµ phôc håi ®­îc giai cÊp c«ng nh©n. NÕu CNTB ®­îc lîi thÕ, th× s¶n xuÊt c«ng nghiÖp còng t¨ng lªn vµ giai cÊp v« s¶n còng theo ®ã mµ lín nhanh lªn. NÕu CNTB ®­îc kh«i phôc l¹i th× còng cã nghÜa lµ sÏ kh«i phôc l¹i giai cÊp v« s¶n vµ t¹o ra mét giai cÊp v« s¶n c«ng nghiÖp. Tõ nh÷ng ý nghÜa nãi trªn,ta thÊy ®­îc CNTBNN qu¶ thËt lµ “ ®iÒu cã lîi vµ cÇn thiÕt”, “ ®¸ng mong ®îi” trong ®iÒu kiÖn cña chÝnh quyÒn X«-viÕt. 4.2/ Nh÷ng h×nh thøc cña CNTBNN ë X«-viÕt thêi LªNin Khi gi¶i thÝch v× sao dïng danh tõ CNTBNN, LªNin ®· nãi “ ®iÒu mµ t«i lu«n lu«n quan t©m tíi lµ môc ®Ých thùc tiÔn”. Theo LªNin, môc ®Ých thùc tiÔn Êy lµ t×m ra nh÷ng h×nh thøc cô thÓ ®Ó thùc hiÖn. §èi víi LªNin, t­ t­ëng vÒ sù thøc phong phó, ®a d¹ng cña nh÷ng h×nh thøc lµ t­ t­ëng cña Ng­êi mµ ta._. cÇn qu¸n triÖt. LªNin kh«ng trãi buéc CNTBNN chØ vµo mét h×nh thøc tån t¹i. T­ t­ëng cña LªNin lµ : “ë chç nµo cã nh÷ng thµnh phÇn tù do bu«n b¸nvµ nh÷ng thµnh phÇn TBCN nãi chung, th× ë ®ã cã CNTBNN d­íi h×nh thøc nµy hay h×nh thøc kh¸c, ë tr×nh ®é nµy hay tr×nh ®é nä”. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i t×m ra nh÷ng ph­¬ng ph¸p ®óng gióp ta h­íng sù ph¸t triÓn kh«ng thÓ tr¸nh ®­îc cña CNTB vµo con ®­êng CNTBNN;lµ ®Æt ra nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho c«ng viÖc Êy, vµ b¶o ®¶m sù chuyÓn biÕn tõ CNTBNN sang CNXH, trong mét t­¬ng lai gÇn. Muèn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, tr­íc hÕt, ph¶i h×nh dung thËt râ, xem trong thùc tiÔn, CNTBNN nh­ thÕ nµo vµ sÏ cã thÓ nh­ thÕ nµo trong lßng chÕ ®éX«-viÕt cña chóng ta, trong khu«n khæ Nhµ n­íc X«-viÕt cña chóng ta. Tr­êng hîp ®¬n gi¶n nhÊt vµ c¸ch mµ chÝnh quyÒn x«-viÕt dïng ®Ó h­íng b­íc ph¸t triÓn cña CNTB vµo con ®­êng CNTBNN vµ vÒ c¸ch mµ chÝnh quyÒn x«-viÕt “ du nhËp” CNTBNN lµ chÕ ®é t« nh­îng. 4.2.1/ I« nh­îng Theo LªNin: chÕ ®é t« nh­îng lµ cÇn thiÕt ®èi víi ®iÒu kiÖn X«viÕt lóc bÊy giê , nh­ng kh«ng ai nghÜ ®Õn ý nghÜa cña chÕ ®é ®ã. NÕu xÐt vÒ ph­¬ng diÖn c¸c chÕ ®é kinh tÕ trong x· héi chóng ta còng nh­ vÒ mèi quan hÖ gi÷a nh÷ng chÕ ®é Êy víi nhau, th× trong chÕ ®é X«-viÕt, t« nh­îng lµ g×? §ã lµ mét giao kÌo, mét sù liªn kÕt, liªn minh gi÷a chÝnh quyÒn Nhµ n­íc X«-viÕt, nghÜa lµ Nhµ n­íc v« s¶n, víi CNTBNN, chèng l¹i thÕ lùc tù ph¸t triÓn t­ h÷u( cã tÝnh chÊt gia tr­ëng vµ tiÓu t­ s¶n). Ng­êi ®­îc t« nh­îng lµ nhµ t­ b¶n. Hä kinh doanh theo ph­¬ng thøc t­ b¶n ®Ó lÊy lîi nhuËn: hä ®ång ý tho¶ thuËn víi chÝnh quyÒn v« s¶n ®Ó cèt thu ®­îc lîi nhuËn bÊt th­êng, lîi nhuËn siªu ng¹ch, hoÆc ®Ó cã ®­îc nguyªn liªu mµ hä kh«ng thÓ t×m ®­îc hoÆc khã t×m ®­îc b»ng c¸ch kh¸c. ChÝnh quyÒn X«-viÕt còng cã lîi: lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn, sè l­îng s¶n phÈm t¨ng lªn ngay hoÆc trong mét thêi gian ng¾n nhÊt. Chóng ta cã ch¼ng h¹n, mét tr¨m xÝ nghiÖp, hÇm má, khu rõng. Do thiÕu m¸y mãc, l­¬ng thùc vµ ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, chóng ta kh«ng thÓ khai th¸c tÊt c¶ ®­îc. Còng v× lý do Êy mµ chóng ta kh«ng khai th¸c ®­îc tèt c¸c khu vùc kh¸c: Do khai th¸c kÐm vµ kh«ng ®Çy ®ñ c¸c xÝ nghiÖp lín, nªn kÕt qu¶ lµ thµnh phÇn tiÓu t­ h÷u t¨ng lªn vÒ mäi mÆt; kinh tÕ n«ng d©n ë vïng xung quanh bÞ suy yÕu( råi toµn bé nÒn kinh tÕ n«ng d©n còng thÕ), c¸c lùc l­îng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp bÞ lung lay, tÝn nhiÖm cña n«ng d©n ®èi víi chÝnh quyÒn X«-viÕt gi¶m sót, t×nh tr¹ng trém c¾p cña c«ng nÆng nÒ vµ n¹n ®Çu c¬ nhá lan trµn( n¹n nµy nguy hiÓm nhÊt),v.v.. Khi “ du nhËp” CNTBNN d­íi h×nh thøc t« nh­îng, ChÝnh quyÒn X«-viÕt t¨ng c­êng ®­îc nÒn ®¹i s¶n xuÊt ®èi lËp víi nÒn tiÓu s¶n xuÊt, nÒn s¶n xuÊt tiªn tiÕn ®èi lËp víi nÒn s¶n xuÊt l¹c hËu, nÒn s¶n xuÊt c¬ khÝ ho¸ ®èi lËp víi nÒn s¶n xuÊt thñ c«ng, nã t¨ng thªm sè s¶n phÈm mµ nã thu ®­îc cña ®¹i c«ng nghiÖp, nã cñng cè ®­îc nh÷ng quan hÖ kinh tÕ do Nhµ n­íc quy ®Þnh ®èi lËp víi nh÷ng quan hÖ tiÓu t­ s¶n v« chÝnh phñ. Ap dông mét c¸ch cã chõng mùc vµ thËn träng, chÝnh s¸ch t« nh­îng nhÊt ®Þnh sÏ gióp chóng ta c¶i thiÖn ®­îc nhanh chãng (®Õn mét møc ®é nµo ®ã kh«ng cao l¾m) t×nh tr¹ng s¶n xuÊt, ®êi sèng cña c«ng nh©n vµ n«ng d©n, dÜ nhiªn lµ ph¶i cã mét vµi hy sinh, lµ th¶ cho t­ s¶n hµng chôc triÖu pót s¶n phÈm v« cïng quý b¸u. Møc ®é vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn trong ®ã t« nh­îng sÏ cã lîi vµ kh«ng nguy h¹i cho chóng ta lµ tuú thuéc vµo quan hÖ so s¸nh vÒ lùc l­îng; chÝnh cuéc ®Êu tranh sÏ quyÕt ®Þnh ®iÒu ®ã, v× t« nh­îng còng lµ mét h×nh thøc ®Êu tranh, lµ sù tiÕp tôc cuéc ®Êu tranh giai cÊp d­íi mét h×nh thøc kh¸c, chø tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i lµ sù thay thÕ ®Êu tranh giai cÊp b»ng hoµ b×nh giai cÊp. Thùc tiÔn sÏ chØ râ ph­¬ng thøc ®Êu tranh. So víi nh÷ng h×nh thøc kh¸c cña CNTBNN trong lßng chÕ ®é X«-viÕt, th× CNTBNN d­íi chÕ ®é t« nh­îng cã lÏ lµ h×nh thøc ®¬n gi¶n nhÊt, rµnh m¹ch nhÊt, s¸ng tá nhÊt, cã h×nh thï râ rÖt nhÊt. ë ®©y chóng ta cã mét hîp ®ång trùc tiÕp, chÝnh thøc viÕt trªn giÊy tê víi CNTB T©y ¢u, lµ CNTB v¨n minh nhÊt, tiªn tiÕn nhÊt. Chóng ta biÕt ®Ých x¸c nh÷ng c¸i lîi vµ c¸i h¹i cho chóng ta, nh÷ng quyÒn h¹n vµ nghÜa vô cña chóng ta; chóng ta biÕt ®Ých x¸c thêi h¹n chóng ta t« nh­îng, chóng ta biÕt nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó chuéc l¹i tr­íc kú h¹n, nÕu hîp ®ßng cã nãi ®Õn ®iÒu Êy. C hóng ta tr¶ mét kho¶n “ cèng” cho CNTB thÕ giíi, vÒ mét sè mÆt nµo ®ã chóng ta tr¶ cho hä mét mãn “ tiÒn chuéc”, nh­ng chóng ta cã ngay ®­îc mét biÖn ph¸p nhÊt ®Þnh ®Ó cñng cè ChÝnh quyÒn x«-viÕt, ®Ó c¶i thiÖn nh÷ng ®iÒu kiÖn lµm ¨n cña chóng ta. VÒ c¸c t« nh­îng, th× tÊt c¶ c¸c khã kh¨n cña nhiÖm vô lµ ph¶i suy nghÜ, ph¶i c©n nh¾c hÕt mäi ®iÒu khi ký hîp ®ång t« nh­îng vµ sau ®ã ph¶i biÕt theo dâi viÖc chÊp hµnh. Cè nhiªn, nh­ vËy cã khã kh¨n, vµ trong thêi gian ®Çu kh«ng thÓ tr¸nh khái sai lÇm. Nh­ng so víi nh÷ng nhiÖm vô kh¸c cñac¸ch m¹ng x· héi vµ nãi riªng so víi nh÷ng h×nh thøc kh¸c ®Ó ph¸t triÓn, dung n¹p vµ thiÕt lËp CNTBNN, th× nh÷ng khã kh¨n Êy lµ rÊt nhá. Trong b¸o c¸o vÒ t« nh­îng, LªNin ®· nªu ra nh÷ng ®iÒu cÇn l­u ý nh­ sau: §Ó thùc hµnh t« nh­îng cÇn ph¶i bá qua chñ nghÜa ¸i quèc ®Þa ph­¬ng cña mét sè ng­êi cho r»ng tù m×nh cã thÓ lµm lÊy, kh«ng chÊp nhËn trë l¹i ¸ch n« dÞch cña t­ b¶n. LªNin nªu râ cÇn ph¶i s½n sµng chÞu ®ùng c¶ mét lo¹t hy sinh thiÕu thèn vµ bÊt lîi miÔn sao cã ®­îc mét sù chuyÓn biÕn quan träng vµ c¶i thiÖn t×nh tr¹ng kinh tÕ trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chñ yÕu. “ BÊt cø ng­êi nhËn t« nh­îng nµo còng vÉn lµ nhµ t­ b¶n, vµ nã sÏ cè g¾ng ph¸ ho¹i chÝnh quyÒn X«-viÕt; cßn chóng ta l¹i ph¶i cè lîi dông lßng tham lam cña nã”. Ng­êi nhËn t« nh­îng cã tr¸ch nhiÖm c¶i thiÖn ®êi sèng c«ng nh©n trong xÝ nghiÖp t« nh­îng sao cho ®¹t tíi møc sèng trung b×nh cña n­íc ngoµi. C¶i thiÖn ®êi sèng cña c«ng nh©n c¸c xÝ nghiÖp t« nh­îng vµ ngoµi t« nh­îng ®­îc xem lµ “ c¬ së cña chÝnh s¸ch t« nh­îng”. Ngoµi ra, ng­êi nhËn t« nh­îng ph¶i b¸n thªm cho chÝnh quyÒn X«-viÕt tõ 50 ®Õn 100% sè l­îng s¶n phÈm tiªu dïng cho c¸c c«ng nh©n ë xÝ nghiÖp t« nh­îng còng víi gi¸ b¸n nh­ trªn, nh»m c¶i thiÖn ®êi sèng c«ng nh©n kh¸c. VÊn ®Ò tr¶ l­¬ng cho c«ng nh©n ë c¸c xÝ nghiÖp t« nh­îng, tr¶ b»ng ngo¹i tÖ, b»ng phiÕu ®Æc biÖt hay b»ng tiÒn X«-viÕt v.v. th× sÏ ®­îc quy ®Þnh theo sù tho¶ thuËn riªng trong tõng hîp ®ång. §iÒu kiÖn vÒ thuª m­ín, vÒ sinh ho¹t vËt chÊt, vÒ tr¶ l­¬ng cho c¸c c«ng nh©n lµnh nghÒ vµ nh©n viªn ng­êi n­íc ngoµi ®­îc quy ®Þnh theo sù tho¶ thuËn tù do gi÷a ng­êi nhËn t« nh­îng víi nh÷ng lo¹i c«ng nh©n viªn nãi trªn.C«ng ®oµn Nga kh«ng cã quyÒn ®ßi ¸p dông c¸c møc l­¬ng cña Nga còng nh­ c¸c luËt lÖ cña Nga vÒ thuª m­ín lao ®éng ®èi víi nh÷ng ng­êi c«ng nh©n ®ã. Cßn ®èi víi nh÷ng c«ng nh©n Nga- chuyªn gia cã tr×nh ®é cao, nÕu c¸c xÝ nghiÖp t« nh­îng muèn mêi th× ph¶i ®­îc sù ®ång ý cña c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn trung ­¬ng. Tuy kh«ng cÊm hoµn toµn nh­ng viÖc thi hµnh hîp ®ång ph¶i ®­îc gi¸m s¸t tõ trªn xuèng vµ tõ d­íi lªn. Ph¶i t«n träng ph¸p luËt cña Nga, nh­ c¸c ®¹o luËt vÒ ®iÒu kiÖn lao ®éng, vÒ kú h¹n ph¸t l­¬ng.v.v. nÕu ng­êi nhËn t« nh­îng yªu cÇu ph¶i ký hîp ®ång víi c¸c c«ng ®oµn. Ký hîp ®ång víi c¸c c«ng ®oµn lµ nh»m xo¸ bá mèi lo ng¹i cña t­ b¶n ®èi víi c¸c c«ng ®oµn ë ta. Ngoµi nh÷ng hµng tiªu dïng vµ nh÷ng thiÕt bÞ m¸y mãc nhËp vµo cho xÝ nghiÖp t« nh­îng, ng­êi nhËn t« nh­îng cßn ph¶i nhËp thªm cho ta, b¸n cho ta theo gi¸ tho¶ thuËn. Ph¶i nghiªm chØnh chÊp hµnh nh÷ng quy t¾c khoa häc vµ kü thuËt phï hîp víi ph¸p luËt cña n­íc Nga vµ cña n­íc ngoµi. 4.2.2/ C¸c hîp t¸c x· Kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã lý do mµ s¾c lÖnh vÒ thuÕ l­¬ng thùc ®· lµm cho ph¶i duyÖt l¹i ngay b¶n ®iªï lÖ cña c¸c hîp t¸c x· vµ më réng, trong mét møc ®é nµo ®ã, “ tù do” vµ quyÒn h¹n cña c¸c hîp t¸c x·. C¸c hîp t¸c x· còng lµ mét h×nh thøc cña CNTBNN nh­ng Ýt ®¬n gi¶n h¬n, cã h×nh thï Ýt râ rÖt h¬n, phøc t¹p h¬n vµ v× thÕ, trong thùc tÕ, nã ®Æt chÝnh quyÒn X«-viÕt tr­íc nh÷ng khã kh¨n lín h¬n. C¸c hîp t¸c x· cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt nhá nhÊt ®Þnh sÏ s¶n sinh ra nh÷ng quan hÖ t­ b¶n tiÓu t­ s¶n gãp phÇn ph¸t triÓn nh÷ng quan hÖ Êy, ®Èy nh÷ng nhµ t­ b¶n nhá lªn hµng ®Çu, mang l¹i cho hä nh÷ng lîi Ých lín nhÊt. Khi nh÷ng ng­êi tiÓu chñ chiÕm ­u thÕ vµ sù trao ®æi cßn cã kh¶ n¨ng vµ cÇn thiÕt th× kh«ng thÓ naß kh¸c thÕ ®­îc. Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn hiÖn nay cña n­íc Nga, tù do vµ quyÒn lîi cña hîp t¸c x· cã nghÜa lµ tù do vµ quyÒn lîi cho CNTB . Nh¾m m¾t tr­íc sù thËt hiÓn nhiªn Êy lµ d¹i dét hoÆc lµ cã téi. Nh­ng d­íi chÝnh quyÒn X«-viÕt, CNTB “ hîp t¸c x·” kh¸c víi CNTB t­ nh©n, nã lµ mét h×nh th¸i cña CNTBNN, vµ nh­ thÕ th× hiÖn nay, nã cã lîi vµ cã Ých trong mét møc ®é nµo ®ã. V× thuÕ l­¬ng thùc cã nghÜa lµ tù do b¸n l­¬ng thùc thõa, nªn chóng ta ph¶i cè søc h­íng sù ph¸t triÓn Êy cña CNTB , -v× tù do b¸n ,tù do mËu dÞch chÝnh lµ sù ph¶t triÓn cña CNTB vµo con ®­êng cña CNTB hîp t¸c x·. CNTB hîp t¸c x· gièng CNTBNN ë chç nã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù kiÓm kª, kiÓm so¸t, gi¸m s¸t, cho nh÷ng quan hÖ ®· ghi trong hîp ®ång gi÷a Nhµ n­íc víi nhµ t­ b¶n. NÕu xÐt vÒ mÆt h×nh thøc th­¬ng nghiÖp th× hîp t¸c x· cã lîi vµ cã Ých h¬n th­¬ng nghiÖp t­ nh©n, ch¼ng nh÷ng v× nh÷ng lý do ®· kÓ trªn, mµ cßn v× nã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc liªn hîp vµ tæ chøc hµng triÖu ng­êi, råi ®Õn liªn hîp vµ tæ chøc toµn thÓ d©n chóng; vµ t×nh h×nh Êy l¹i lµ mét ®iÒu lîi rÊt lín cho b­íc qu¸ ®é t­¬ng lai tõ CNTBNN lªn CNXH . VËy th× chÕ ®é t« nh­îng víi chÕ ®é hîp t¸c( lµ nh÷ng h×nh thøc cña CNTBNN) cã g× gièng vµ kh¸c nhau? T« nh­îng dùa trªn c¬ së ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ ho¸; chÕ ®é hîp t¸c th× dùa trªn c¬ së tiÓu c«ng nghiÖp, trªn nÒn s¶n xuÊt thñ c«ng mµ mét bé phËn thËm chÝ cßn cã tÝnh chÊt gia tr­ëng. Trong mçi hîp ®ång t« nh­îng, t« nh­îng chØ quan hÖ ®Õn ®éc mét nhµ t­ b¶n hay ®éc mét h·ng, mét c«n-xãc-xi-um, c¸c-ten hay tê-rít th«i. Hîp t¸c x· l¹i bao gåm hµng ngh×n thËm chÝ hµng triÖu tiÓu nghiÖp chñ. T« nh­îng th× gi¶ ®Þnh vµ thËm chÝ cã nghÜa lµ mét hîp ®ång chÝnh x¸c víi mét thêi h¹n chÝnh x¸c. Hîp t¸c x· th× kh«ng cã hîp ®ång vµ còng kh«ng cã thêi h¹n thËt lµ chÝnh x¸c. Thñ tiªu mét ®¹o luËt vÒ hîp t¸c x· dÔ h¬n nhiÒu so víi viÖc b·i bá mét hîp ®ång t« nh­îng, nh­ng b·i bá hîp ®ång t« nh­îng cã nghÜa lµ lËp tøc vµ ®¬n gi¶n c¾t ®øt ngay nh÷ng quan hÖ thùc tÕ cña sù “ chung sèng” kinh tÕ víi nhµ t­ b¶n, tr¸i l¹i, kh«ng mét sù thñ tiªu nµo vÒ ®¹o luËt hîp t¸c x· vµ kh«ng mét ®¹o luËt nµo nãi chung cã thÓ c¾t ®øt ngay ®­îc ch¼ng nh÷ng sù “chung sèng” thùc tÕ cña chÝnh quyÒn x«-viÕt víi c¸c nhµ t­ b¶n nhá, mµ nãi chung cßn kh«ng thÓ c¾t ®øt ®­îc c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ hiÖn cã. “ Gi¸m s¸t mét kÎ t« nh­îng lµ viÖc dÔ, nh­ng gi¸m s¸t c¸c x· viªn hîp t¸c x· lµ mét viÖc khã. ChuyÓn tõ chÕ ®é t« nh­îng lªn CNXH lµ chuyÓn tõ mét h×nh thøc ®¹i s¶n xuÊt nµy sang mét h×nh thøc ®¹i s¶n xuÊt kh¸c. ChuyÓn tõ chÕ ®é hîp t¸c x· cña nh÷ng nhµ s¶n xuÊt nhá lªn CNXH lµ chuyÓn tõ tiÓu s¶n xuÊt sanh ®¹i s¶n xuÊt. ChÝnh s¸ch t« nh­îng, mét khi th¾ng lîi sÏ ®em l¹i cho chóng ta mét sè Ýt xÝ nghiÖp lín kiÓu mÉu ngang tr×nh ®é CNTB hiÖn ®¹i tiªn tiÕn. ChÝnh s¸ch hîp t¸c x· mét khi thµnh c«ng, sÏ gióp cho nÒn kinh tÕ nhá ph¸t triÓn vµ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nÒn kinh tÕ nhá qu¸ ®é lªn nÒn ®¹i s¶n xuÊt trªn c¬ së tù nguyÖn kÕt hîp. 4.2.3/ H×nh thøc ®¹i lý uû th¸c Theo h×nh thøc nµy th× Nhµ n­íc l«i cuèn nhµ t­ b¶n víi t­ c¸ch mét nhµ bu«n, tr¶ cho hä mét sè tiÒn hoa hång ®Ó hä b¸n s¶n phÈm cña Nhµ n­íc vµ mua s¶n phÈm cña ng­êi s¶n xuÊt nhá. 4.2.4/Cho t­ b¶n trong n­íc thuª xÝ nghiÖp, vïng má ,rõng , ®Êt. H×nh thøc nµy gièng h×nh thøc t« nh­îng, nh­ng ®èi t­îng t« nh­îng kh«ng ph¶i lµ t­ b¶n n­íc ngoµi, mµ lµ t­ b¶n trong n­íc. Hai h×nh thøc trªn ®©y cña CNTBNN , ë n­íc ta kh«ng ai nãi ®Õn c¶,kh«ng ng­êi nµo suy nghÜ tíi, kh«ng ng­êi nµo ®Ó ý tíi.§ã lµ chóng ta kh«ng d¸m nh×n th¼ng vµo “ ch©n lý tÇm th­êng” vµ lu«n lu«n chóng ta h­íng m×nh theo c¸i “ ¶o t­ëng ®­a chóng ta lªn cao”. Chóng ta th­êng nh¾c ®i nh¾c l¹i r»ng chóng ta ®ang chuyÓn tõ CNTB lªn CNXH mµ quªn kh«ng nhËn cho ®óng, cho râ xem “ chóng ta” lµ nh÷ng ai? 4.2.5/ Cho n«ng d©n thuª nh÷ng hÇm má nhá Qua thùc tiÔn vïng má §«n b¸t, LªNin rót ra mét h×nh thøc n÷a cña CNTBNN: cho n«ng d©n thuª nh÷ng hÇm má. ChÝnh ë nh÷ng hÇm má nhá cho n«ng d©n nµy, s¶n xuÊt l¹i ®Æc biÖt ph¸t triÓn h¬n lµ nh÷ng xÝ nghiÖp lín nhÊt tr­íc kia lµ cña t­ b¶n. Nh÷ng quan hÖ cña CNTBNN ®­îc ph¸t triÓn. Nh÷ng n«ng d©n nµy ho¹t ®éng theo kiÓu nép t« cho Nhµ n­íc. 4.2.6/ C«ng ty hîp doanh T« nh­îng cïng c¸c c«ng ty hîp doanh ®· gãp phÇn ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸, t¨ng thªm dù tr÷ ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc, më réng c¸c quan hÖ liªn doanh, liªn kÕt kinh tÕ trong c¸c lÜnh vùc ®Çu t­ s¶n xuÊt, chuyÓn giao c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng víi c¸c n­íc t­ b¶n ph­¬ng T©y. Th«ng qua c¸c ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty hîp doanh, nh÷ng ng­êi céng s¶n Nga cßn cã thÓ thùc sù häc c¸ch bu«n b¸n, ®iÒu mµ bÊy giê LªNin th­êng nãi lµ nhiÖm vô rÊt quan träng. Ho¹t ®éng cña c¸c xÝ nghiÖp cho thuª, c¸c xÝ nghiÖp hçn hîp ®· gãp phÇn gióp Nhµ n­íc X«-viÕt duy tr× sù ho¹t ®éng s¶n xuÊt b×nh th­êng ë c¸c c¬ së kinh tÕ, t¨ng thªm s¶n phÈm cho x· héi, viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. Nh÷ng kÕt qu¶ cña c¸c h×nh thøc CNTBNN ë Céng hoµ X«-viÕt ®· cã ý nghÜa tÝch cùc ®èi víi n­íc Nga x«viÕt. Nã gãp phÇn kh«ng nhá vµo c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ n­íc Nga sau chiÕn tranh. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ lín nhÊt lµ b¾t ®Çu h×nh thµnh mét kh¸i niÖm míi , vµ CNTBNN thùc sù lµ mét phÇn ®Æc tr­ng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ míi. Vµ nhê chÝnh s¸ch kinh tÕ míi mµ chÝnh quÒn X«-viÕt ®· gi÷ ®­îc vÞ trÝ v÷ng ch¾c trong n«ng nghÞp vµ c«ng nghiÖp vµ cã kh¶ n¨ng tiÕn lªn ®­îc. N«ng d©n võa lßng, c«ng nghiÖp còng nh­ th­¬ng nghiÖp ®ang håi sinh vµ ph¸t triÓn. §ã lµ mét th¾ng lîi cña chÝnh quyÒn X«-viÕt. 4.3/ B¶n chÊt cña CNTBNN trong ®iÒu kiÖn chuyªn chÝnh v« s¶n Cho ®Õn nay, CNTBNN th­êng ®­îc hiÓu chØ lµ mét h×nh thøc kinh tÕ, mét thµnh phÇn kinh tÕ trong thêi kú qu¸ ®é lªn CNXH . V× thÕ kh«ng nªn gäi lµ CNTBNN, mµ chØ nªn gäi lµ h×nh thøc kinh tÕ TBNN, thµnh phÇn kinh tÕ TBNN. §©y lµ mét nhËn thøc kh«ng ®Çy ®ñ. ë n­íc Nga X«-viÕt, kh«ng ph¶i ý ®Þnh duy tr× quan hÖ kinh tÕ víi t­ b¶n t­ nh©n còng nh­ víi t­ b¶n n­íc ngoµi, ý ®Þnh t×m c¸ch thÝch øng víi nh÷ng quan hÖ x· héi tån t¹i khi Êy... ®· cã thÓ trë thµnh hiÖn thùc ngay, mÆc dï ®ã lµ mét kh¶ n¨ng kh¸ch quan. ChØ sau khi søc m¹nh cña chÝnh quyÒn c«ng n«ng ®· ®Ì bÑp sù ph¶n kh¸ng, chèng ®èi cña giai cÊp t­ s¶n quèc tÕ ñng hé, víi viÖc “ n¾m tÊt c¶ c¸c ®ßn bÈy chØ huy”, “ n¾m ruéng ®Êt”, “ ruéng ®Êt thuéc vÒ Nhµ n­íc”, chØ khi Êy sù tån t¹i cña thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n vµ kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc míi lµ hiÖn thùc. ë n­íc Nga, CNTBNN lµ mét thµnh phÇn, mét h×nh thøc kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng XHCN. Song, CNTBNN kh«ng chØ cã ý nghÜa quan träng Êy, mµ nã cßn cã ý nghÜa réng lín h¬n, bëi v× nh­ luËn ®iÓm cña LªNin, nh÷ng h×nh thøc kinh tÕ Êy g¾n liÒn víi “ nguån gèc cña chÝnh s¸ch kinh tÕ míi” . Cã c¸ch hiÓu CNTBNN víi tÝnh c¸ch lµ ph­¬ng ph¸p sö dông giai cÊp t­ s¶n ë trong n­íc, ph­¬ng ph¸p c¶i t¹o hoµ b×nh giai cÊp t­ s¶n. C¸ch hiÓu nµy lµ phæ biÕn ®èi víi c¸c n­íc d©n chñ nh©n d©n tr­íc ®©y. C¸ch hiÓu nµy kh«ng sai nh­ng ch­a lµm râ ®­îc hÕt néi dung cña CNTBNN, v× vËy cã thÓ dÉn ®Õn sù xo¸ bá nhanh chãng CNTBNN, khiÕn cho b­íc qu¸ ®é lªn CNXH r¬i vµo t×nh tr¹ng bÕ t¾c. Trong thùc tiÔn quèc h÷u ho¸ XHCN ng­êi ta nhËn thÊy cã ba ph­¬ng ph¸p: t­íc ®o¹t b»ng b¹o lùc; chuéc l¹i; c¶i t¹o tõng b­íc hoÆc cã møc ®é ph©n biÖt theo ph­¬ng ph¸p hoµ b×nh víi chÕ ®é hoµ b×nh víi chÕ ®é së h÷u TBCN th«ng qua c¸c h×nh thøc kinh tÕ qu¸ ®é. Quan niÖm vµ thùc hµnh chÕ ®é CNTBNN chØ víi tÝnh c¸ch lµ ph­¬ng ph¸p c¶i t¹o hoµ b×nh giai cÊp t­ s¶n, tuy cã bao hµm mét ý nghÜa cña CNTBNN, nh­ng d­íi ¸nh s¸ng cña t­ duy míi, cña nhËn thøc míi vÒ CNTBNN , quan niÖm ®ã ®· lµ mét sai lÇm vµ ®· lµ mét nguyªn nh©n dÉn tíi sù sót kÐm cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.B»ng chøng lµ ë tÊt c¶ nh÷ng n¬i nµo ®· thùc hµnh nã theo quan niÖm Êy ®Òu tù phª ph¸n lµ duy ý chÝ, lµ nãng véi, chñ quan do quan niÖm kh«ng ®óng vÒ CNXH cho r»ng, cµng s¶n xuÊt quy m« lín, cµng c«ng h÷u sím bao nhiªu, cµng nhiÒu CNXH bÊy nhiªu. HÇu nh­ ë tÊt c¶ nh÷ng n¬i Êy ®Òu cã sù phôc håi chñ nghÜa t­ b¶n t­ nh©n, c¸i mµ mét thêi viÖc xo¸ h¼n nã kh«ng ph¶i lµ sù gi¶i phãng mäi tiÒm n¨ng s¶n xuÊt, mµ lµ h¹n chÕ nh÷ng tiÒm n¨ng Êy. ChÝnh v× quan niÖm CNTBNN chñ yÕu nh­ lµ ph­¬ng ph¸p c¶i t¹o hoµ b×nh, cho nªn khi qu¸ tr×nh c¶i t¹o XHCN kÕt thóc th× sè phËn cña CNTBNN còng kÕt thóc, trong khi nhËn thøc ®óng vÒ CNTBNN ®ßi hái sù tån t¹i cña nã trong mét thêi gian dµi. Sai lÇm c¨n b¶n cña quan niÖm nµy còng cã nguån gèc quan niÖm kh«ng ®óng vÒ CNXH, vÒ quèc h÷u ho¸ vµ x· héi ho¸. Quèc h÷u ho¸ vµ x· héi ho¸ lµ hai kh¸i niÖm chø kh«ng ph¶i lµ mét. Qóa tr×nh thùc hµnh CNTBNN lµ qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt trong thùc tÕ “...CNTBNN lµ c¸i g× ®ã cã tÝnh chÊt tËp chung, ®­îc tÝnh to¸n ®­îc kiÓm so¸t vµ ®­îc x· héi ho¸...”, lµ con ®­êng ®¹t tíi sù kiÓm kª, kiÓm so¸t cña toµn d©n. Víi quan ®iÓm Êy cÇn ph¶i nh×n nhËn CNTBNN “ mét c¸ch nghiªm tóc vµ cho mét thêi gian dµi” nh­ LªNin ®· nãi. Ph­¬ng ph¸p c¶i t¹o hoµ b×nh giai cÊp t­ s¶n míi chØ lµ mét phÇn trong toµn bé vÒ CNTBNN . ChÝnh s¸ch CNTBNN cã t­ t­ëng “ lîi dông CNTB” nh­ Lªnin ®· nãi, nh­ng sù lîi dông chñ yÕu lµ quan hÖ x· héi TBCN . Lªnin viÕt: “CNTBNN kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò tiÒn, mµ lµ vÊn ®Ò quan hÖ x· héi”. §©y lµ chóng ta h­íng CNTB t­ nh©n vµo con ®­êng CNTBNN ®Ó tiÕp tôc sö dông CNTB trong viÖc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n. Cßn cã quan niÖm cho r»ng CNTBNN cña Lªnin míi chØ dõng l¹i ë ph¹m vi chÝnh s¸ch. sù phª ph¸n ®ã cã c¨n cø hay kh«ng?Khi gi¶i thÝch vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ míi, Lªnin chØ râ: “ Trong ®iÒu kiÖn chÝnh quyÒn X«-viÕt, CNTBNN - mét trong nh÷ng yÕu tè cÊu thµnh chñ yÕu cña chÝnh s¸ch kinh tÕ míi...” Khi gi¶i thÝch vÒ sù l¹c hËu cña n­íc Nga vµ con ®­êng ®i lªn CNXH , Lªnin kªu gäi: “... nhiÖm vô cña chóng ta lµ häc tËp CNTBNN cña ng­êi §øc, dèc hÕt søc ra b¾t ch­íc nã... b¾t ch­íc con ®­êng ph¸t triÓn cña T©y ¢u ®ã...”, vµ nÕu “ häc ®­îc c¸ch s¾p ®Æt tæ chøc s¶n xuÊt víi quy m« lín toµn quèc, trªn c¬ së CNTBNN, th× khi Êy... nh÷ng con ¸t chñ bµi ®Òu n»m trong tay c«ng nh©n vµ sÏ b¶o ®¶m cho CNXH ®­îc cñng cè...” . Nh÷ng nhiÖm vô XHCN sÏ nhanh chãng ®­îc gi¶i quyÕt h¬n, nÕu CNTBNN lµ mét chÕ ®é kinh tÕ chiÕm ®Þa vÞ thèng trÞ ë Nga”. Lªnin nãi: “ ... chóng t«i vÉn ®ang tiÕn lªn b»ng c¸ch ®i theo con ®­êng CNTBNN . Mµ chÝnh ®ã lµ con ®­êng dÉn chóng t«i tiÕn lªn phÝa tr­íc, tiÕn tíi CNXH vµ chñ nghÜa céng s¶n...” Còng cßn nhiÒu luËn ®iÓm cña Lªnin cã thÓ gióp ta n¾m ®­îc chiÒu s©u lý luËn cña Ng­êi vÒ CNTBNN, kh«ng chØ dõng l¹i ë ph¹m vi mét chÝnh s¸ch cô thÓ nh­ nh÷ng chÝnh s¸ch cô thÓ kh¸c. Nãi tíi chÝnh s¸ch kinh tÕ míi kh«ng thÓ kh«ng nãi tíi CNTBNN lµ bé phËn cÊu thµnh chñ yÕu cña nã. Thùc chÊt cña chÝnh s¸ch kinh tÕ míi lµ tù do trao ®æivµ CNTBNN , nh­ng ®ã lµ hai néi dung quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. Mét c¸i cã thÓ coi lµ tiÒn ®Ò, mét c¸i cã thÓ coi lµ hÖ qu¶ tÊt yÕu kh¸ch quan.Cã thÓ coi chÝnh s¸ch kinh tÕ míi nh­ lµ ®­êng lèi kinh tÕ qu¸ ®é lªn CNXH . CNTBNN: M« h×nh kinh tÕ, c­¬ng lÜnh qu¸ ®é lªn CNXH .Víi quan niÖm Êy, môc tiªu ®Æt ra cho thêi kú qu¸ ®é trong c«ng cuéc x©y dùng kinh tÕ, lµ viÖc ®Æt nÒn mãng kinh tÕ cho toµ nhµ míi, toµ nhµ XHCN, ®Ó thay thÕ cho toµ nhµ phong kiÕn ®· bÞ ph¸ huû, vµ cho toµ nhµ TBCN bÞ ph¸ huû mét nöa.Nãi c¸ch kh¸c, ®ã lµ nhiÖm vô x· héi ho¸ s¶n xuÊt trong thùc tÕ, lµ sù kiÓm kª kiÓm so¸t cña toµn d©n ®èi víi s¶n xuÊt vµ ph©n phèi s¶n phÈm, thiÕu nã CNXH chØ lµ kh«ng t­ëng. Nh­ng b»ng c¸ch nµo? NÕu kh«ng muèn bÞ thÊt b¹i v× sai lÇm th× ph¶i th«ng qua viÖc trao ®æi hµng ho¸, qua s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ ngµy nay gäi lµ kinh tÕ thÞ tr­êng. Kinh tÕ hµng ho¸ kh«ng ph¶i chØ lµ kinh tÕ TBCN. CNTB chØ lµ giai ®o¹n cùc thÞnh cña nÒn kinh tÕ Êy vµ CNXH víi tÝnh c¸ch lµ chÕ ®é x· héi chØ cã thÓ trë thµnh hiÖn thùc khi biÕt tiÕp thu cã chän läc nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng v¨n minh cùc thÞnh Êy. Kinh tÕ thÞ tr­êng v¨n minh cùc thÞnh chÝnh lµ mét biÓu hiÖn cña tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt cao. CNTB còng chÝnh lµ mét giai ®o¹n ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸. Do vËy cÇn ph¶i thùc hiÖn sù chuyÓn ho¸ nÒn kinh tÕ tù nhiªn cña nh÷ng ng­êi trùc tiÕp s¶n xuÊt thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ chuyÓn ho¸ nÒn kinh tÕ hµng ho¸ thµnh nÒn kinh tÕ TBCN , kinh tÕ thÞ tr­êng TBCN. X· héi ho¸ s¶n xuÊt d­íi CNTB ®· diÔn ra nh­ vËy. Ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng: nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn lµ ®Æc tr­ng kinh tÕ c¬ b¶n cña thêi kú qu¸ ®é kh«ng ph¶i chØ víi mét n­íc tiÓu n«ng, mµ nãi chung ®ãi víi mäi n­íc khi ch­a cã c¬ së vËt chÊt- kü thuËt cña CNXH ë vµo tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt cao ®é. ChØ cã thÓ hiÓu ®óng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong mèi liªn hÖ víi ®­êng lèi kinh tÕ qu¸ ®é, víi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ho¸ vµ CNTBNN. Trong ®iÒu kiÖn mét n­íc tiÓu n«ng qu¸ ®é lªn CNXH th× chÝnh giai cÊp tiÓu t­ s¶n céng víi CNTB t­ nh©n cïng nhau ®Êu tranh chèng l¹i c¶ CNTBNN lÉn CNXH , chÝnh CNTB v« chÝnh phñ vµ trao ®æi hµng ho¸ v« chÝnh phñ míi lµ kÎ thï ë ngay trong ®Êt n­íc. Quan niÖm nµy gióp ta hiÓu râ vai trß tÝch cùc cña CNTBNN . VÒ kinh tÕ, CNTBNN gÇn gòi víi CNXH , cao h¬n nhiÒu so víi nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá. M« h×nh kinh tÕ qu¸ ®é theo tinh thÇn chÝnh s¸ch kinh tÕ míi hoÆc theo chÝnh s¸ch CNTBNN chøa ®ùng nh÷ng quan niÖm vÒ môc tiªu, con ®­êng, ph­¬ng ph¸p, ph­¬ng thøc ®Ó ®¹t tíi môc tiªu kinh tÕ cña thêi kú qu¸ ®é dµi l©u, hoµ b×nh, hîp t¸c vµ ®Êu tranh, vÒ nh÷ng chiÕc cÇu v÷ng ch¾c, vÒ m¾t xÝch trung gian gi÷a nÒn tiÓu s¶n xuÊt vµ CNXH , vÒ sù øng biÕn métk c¸ch mÒm dÎo tèi ®a, vÒ viÖc th¶ chïng sîi d©y... kh«ng ph¶i qu¸ véi vµng, th¼ng tuét nh­ tr­íc kia. 4.4/Nh÷ng h¹n chÕ cña m« h×nh CNTBNN ë céng hoµ X«-viÕt. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu to lín mµ m« h×nh CNTBNN ®· ®¹t ®­îc th× còng n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò h¹n chÕ. Lªnin cho r»ng: RÊt râ rµng, trong mét n­íc tiÓu n«ng th× tÝnh tù ph¸t cña giai cÊp tiÓu t­ s¶n chiÕm ­u thÕ vµ kh«ng thÓ kh«ng chiÕm ­u thÕ; sè ®«ng, thËm chÝ lµ ®¹i ®a sè n«ng d©n ®Òu lµ nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt hµng ho¸ nhá: Cho nªn ë n­íc ta, c¸i vá CNTBNN ( ®éc quyÒn l­¬ng thùc, sù gi¸m s¸t cña Nhµ n­íc ®èi víi chñ xÝ nghiÖp vµ th­¬ng nh©n, nh÷ng ng­êi ho¹t ®éng trong hîp t¸c x· t­ s¶n) ®ang bÞ bän ®Çu c¬ chäc thñng khi ë chç nµy lóc ë chç nä, vµ mÆt hµng chÝnh ®Ó ®Çu c¬ lµ l­¬ng thùc. Cuéc ®Êu tranh chñ yÕu hiÖn ®ang më réng chÝnh lµ ë trong lÜnh vùc ®ã. NÕu chóng ta nãi ®Õn nh÷ng danh tõ kinh tÕ nh­ “CNTBNN” th× cuéc ®Êu tranh Êy ®ang diÔn ra gi÷a ai vµ ai? Cã ph¶i lµ ®ang diÔn ra gi÷a CNTBNN vµ CNXH hay kh«ng?ë ®©y kh«ng ph¶i lµ CNTBNN ®Êu tranh víi CNXH, mµ lµ giai cÊp tiÓu t­ s¶n céng víi CNTB t­ nh©n cïng nhau ®Êu tranh chèng l¹i c¶ CNTBNN vµ CNXH. Giai cÊp tiÓu t­ s¶n chèng l¹i bÊt cø sù can thiÖp, kiÓm kª, kiÓm so¸t nµo cña CNTBNN còng nh­ cña CNXH. §ã lµ mét sù thùc kh«ng thÓ tranh c·i vµo ®©u ®­îc; vµ nguån gèc sai lÇm vÒ kinh tÕ cña “ nh÷ng ng­êi céng s¶n t¶” lµ ë chç kh«ng hiÓu sù thùc Êy. Bän ®Çu c¬, bän th­¬ng nh©n gian lËn, bän ph¸ ho¹i ®éc quyÒn cña Nhµ n­íc, ®ã lµ kÎ thï chÝnh trong néi bé cña n­íc ta, kÎ thï cña c¸c biÖn ph¸p cña chÝnh quyÒn X«-viÕt . HiÖn nay, mét sè ng­êi XHCN- c¸ch m¹ng ph¸i t¶ nµo ®ã cã th¸i ®é thuÇn tuý nãi su«ng ®èi víi viÖc chèng l¹i bän ®Çu c¬ Êy. Chóng ta biÕt râ r»ng: c¬ së kinh tÕ cña tÖ ®Çu c¬ lµ tÇng líp nh÷ng ng­êi t­ h÷u nhá v« cïng réng r·i bao trïm n­íc Nga vµ CNTB t­ nh©n cã ®¹i diÖn cña m×nh trong mçi ng­êi tiÓu t­ s¶n. Chóng ta biÕt r»ng hµng triÖu vßi hót m¸u cña con thuång luång tiÓu t­ s¶n Êy ®ang quÊn lÊy mét sè tÇng líp c«ng nh©n lóc ë chç nµy lóc ë chç nä; n¹n ®Çu c¬ ®ang lÊn ¸t ®éc quyÒn Nhµ n­íc vµ chui vµo mäi ch©n n«ng kÏ tãc cña ®êi sèng x· héi -kinh tÕ n­íc ta. “Nh÷ng ng­êi céng s¶n t¶”, ngoµi miÖng hä lµ kÎ thï kh«ng ®éi trêi chung cña giai cÊp tiÓu t­ s¶n, nh­ng trªn thùc tÕ hä chØ lµ kÎ phông sù cho nã, gióp ®ì nã, chØ biÓu hiÖn quan ®iÓm cña nã, bëi v× hä ®Êu tranh chèng “ CNTBNN”. §ã thËt lµ b¾n tªn kh«ng cã ®Ých! Ng­êi tiÓu t­ s¶n cÊt gi÷ vµi ngh×n róp lµ kÎ thï cña CNTBNN, hä muèn dïng nh÷ng kho¶n tiÒn Êy cho m×nh, chèng l¹i d©n nghÌo, chèng l¹i bÊt cø sù kiÓm so¸t chung nµo cña Nhµ n­íc. ThÕ mµ tæng sè nh÷ng mãn tiÒn vµi ngh×n Êy l¹i cung cÊp mét c¬ së hµng ngh×n triÖu cho tÖ ®Çu c¬ ph¸ ho¹i c«ng cuéc kiÕn thiÕt CNXH cña chóng ta. ë n­íc Nga khi Êy, chÝnh lµ CNTB tiÓu t­ s¶n chiÕm ­u thÕ, tõ CNTB tiÓu t­ s¶n ®i ®Õn CNTBNN víi quy m« lín còng nh­ ®i ®Õn CNXH, ®Òu ph¶i tr¶i qua cïng mét con ®­êng, th«ng qua cïng mét tr¹m trung gian, ®ã lµ “ sù kiÓm vµ kiÓm so¸t cña toµn d©n ®èi víi s¶n xuÊt vµ ph©n phèi s¶n phÈm”. Ai kh«ng hiÓu ®­îc ®iÒu ®ã sÏ m¾c ph¶i sai lÇm kh«ng thÓ tha thø ®­îc trªn vÊn ®Ò kinh tÕ, hoÆc lµ kh«ng biÕt t×nh h×nh thùc tÕ, kh«ng nh×n thÊy sù vËt hiÖn cã, kh«ng biÕt nh×n th¼ng vµo sù thùc, hoÆc lµ chØ tù h¹n chÕ ë chç ®em “CNTB” ®èi lËp mét c¸ch trõu t­îng víi CNXH chø kh«ng nghiªn cøu nh÷ng h×nh thøc cô thÓ vµ c¸c giai ®o¹n cña sù qu¸ ®é Êy. CNTBNN qu¶ lµ mét kh¸i niÖm cã néi hµm réng lín, cÇn ph¶i cã sù nhËn thøc khoa häc lý luËn vÒ CNTBNN cña Lªnin th× míi cã thÓ ¸p dông ®­îc mét c¸ch cã hiÖu qu¶ lý luËn Êy. Thùc tiÔn ®æi míi ë n­íc ta, tuy thêi gian cßn qu¸ ng¾n song ®· chøng minh phÇn nµo tÝnh hîp lý cña mét m« h×nh nh­ thÕ. Ch­¬ng 2: Sù vËn dông lý luËn vÒ CNTBNN ë ViÖt Nam hiÖn nam CNTBNN víi tÝnh c¸ch lµ nh÷ng h×nh thøc kinh tÕ cô thÓ. H×nh thøc kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc tån t¹i trong nhiÒu chÕ ®é kinh tÕ víi quy m« vµ møc ®é kh¸c nhau. Nh­ng dï tån t¹i ë ®©u, trong c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hay nh÷ng n­íc ®ang thùc hiÖn b­íc qu¸ ®é lªn CNXH, th× kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc còng ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c kinh doanh TBCN. NghÜa lµ, víi tiÒm n¨ng giíi h¹n , kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc lu«n lu«n dùa vµo thÞ tr­êng ®Ó quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt c¸i g×, s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo, s¶n xuÊt cho ai, s¶n xuÊt khi nµo vµ ë ®©u? th× ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt, mang l¹i lîi nhuËn tèi ®a. Vµ chÝnh dùa trªn nguyªn t¾c ho¹t ®éng nµy nªn kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc mét mÆt v« t×nh tho¶ m·n cã hiÖu qu¶ nhu cÇu cña x· héi; mÆt kh¸c, kÝch thÝch ®éng lùc thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë nh÷ng quèc gia mµ nã tån t¹i. 1/Sù cÇn thiÕt ph¶i vËn dông lý luËn víi chóng ta, nghiªn cøu di s¶n cña Lªnin ph¶i theo tinh thÇn “kh«ng thÓ nµo b»ng lßng víi viÖc treo nã vµo mét gãc nhµ, nh­ mét bøc t­îng th¸nh ®Ó cÇu nguyÖn” vµ chØ coi ®ã lµ ®iÓm xuÊt ph¸t ®Ó nghiªn cøu. Theo tinh thÇn nghiªn cøu nh­ thÕ, chóng ta ®· rót ra ®­îc nh÷ng ®iÒu c¬ b¶n nhÊt thuéc vÒ b¶n chÊt cña CNTBNN trong lý luËn cña Ng­êi vÒ vÊn ®Ò nµy. Tõ nh÷ng nhËn xÐt rót ra, ®èi chiÕu víi nh÷ng diÔn biÕn cña thÕ giíi nãi chung, t×nh h×nh n­íc ta nãi riªng, cabgf thÊy râ gi¸ trÞ thêi ®¹i vµ thùc tiÔn cña lý luËn vÒ CNTBNN cña Lªnin. LuËn ®iÓm quan träng nhÊt lµm c¬ së xuÊt ph¸t ®Ó nghiªn cøu lµ: viÖc chuyÓn sang CNXH... cÇn thiÕt ph¶i cã mét lo¹t nh÷ng b­íc qu¸ ®é nh­ CNTBNN . Lªnin kh¼ng ®Þnh r»ng ph¶i ®i qua con ®­êng CNTBNN ®Ó tiÕn lªn CNXH , kh«ng sö dông ®­îc nã kh«ng ph¶i lµ ta m¹nh vµ th«ng minh mµ lµ v× ta yÕu vµ ngèc. Do ®ã, chóng ta cÇn ph¶i tá ra mÒm rÎo h¬n, thËn träng h¬n, nh­îng bé h¬n ®èi víi giai cÊp tiÓu t­ s¶n, ®èi víi trÝ thøc, nhÊt lµ ®èi víi n«ng d©n. Ph¶i lîi dông c¸c n­íc ph­¬ng T©y vÒ mÆt kinh tÕ, b»ng ®ñ mäi c¸ch, lîi dông hä h¬n n÷a vµ thËt nhanh chãng, b»ng c¸ch thùc hiÖn chÝnh s¸ch t« nh­îng vµ trao ®æi hµng ho¸ víi hä. Ph¶i lµm viÖc ®ã mét c¸ch réng r·i, kiªn quyÕt, khÐo lÐo vµ thËn träng. Tõ nh÷ng lËp luËn ®ã cña Lªnin chóng ta cã thÓ nhËn thÊy r»ng: NÕu n­íc Nga , víi mét nÒn kinh tÕ t­¬ng ®èi ph¸t triÓn nh­ng vÉn ph¶i ®i con ®­êng vßng xuyªn qua CNTBNN ®Ó ®i lªn CNXH, coi ®ã lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan, th× ®èi víi n­íc ta, mét n­íc cßn tiÓu n«ng h¬n n­íc Nga, viÖc ph¶i ®i qua CNTBNN ®Ó ®Õn víi CNXH lµ c¸i cßn tÊt yÕu h¬n n­íc Nga. Tuy LªNin xÕp n­íc Nga vµo lo¹i n­íc tiÓu n«ng håi Êy. Nh­ng thùc tÕ tiÓu n«ng cña n­íc Nga håi Êy lµ nh­ thÕ nµo? MÆc dï bÞ tµn ph¸ nÆng nÒ sau 7 n¨m chiÕn tranh, nh­ng n­íc Nga sa hoµng ®· ®¹t tíi mét sè chØ tiªu kinh tÕ quan träng .N¨m 1913: -§iÖn :2tû KWh; dÇu löa:10,3 triÖu tÊn;«-t« :100 chiÕc; than: 29,2 triÖu tÊn ; gang:42 triÖu tÊn, thÐp 4,3 triÖu tÊn; xi m¨ng: 1,8 triÖu tÊn;v¶i c¸c lo¹i: 2tû2 mÐt; thÞt :1,3 triÖu tÊn; ®­êng:1,4 triÖu ; ngò cèc: trung b×nh mçi n¨m ®¹t72,5 triÖu tÊn; khoai t©y: 30,6 triÖu tÊn ;s÷a: 28,8 triÖu tÊn; trøng :11,2 tû qu¶ ….Nãi tãm l¹i ,n­íc Nga X« ViÕt håi Êy ®· ®­îc thõa h­ëng mét c¬ së vËt chÊt kü thuËt nhÊt ®Þnh lµm nÒn mãng kinh tÕ cho chñ nghÜa x· héi . Tuy nhiªn LªNin ®· kh«ng ®¸nh gi¸ cao nh÷ng c¬ së Êy vµ kh¼ng ®Þnh ph¶i ®i qua con ®­êng CNTBNN ®Ó tiÕn lªn CNXH . H¬n n÷a thêi kú qu¸ ®é lµ mét thêi kú kh¸ l©u dµi, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng n­íc tiÓu n«ng. B¶n th©n chÕ ®é CNTBNN tù nã ®· nãi nªn ®iÒu nµy. Thùc tiÔn cho thÊy, so víi nÒn kinh tÕ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, th× h×nh thøc kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc cã ­u thÕ h¬n h¼n vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ, tæ chøc, vÒ tr×nh ®é x· héi ho¸ s¶n xuÊt, vÒ hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ n¨ng suÊt lao ®éng. Do vËy, h×nh thøc kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn gi÷ vÞ trÝ ®Æc biÖt quan träng ®ãi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Nã lµm gi¶m bít sù phô thuéc cña c¸c n­íc nµy vµo chñ nghÜa thùc d©n míi; t¨ng kh¶ n¨ng sö dông c¸c nguån lùc cña nÒn s¶n xuÊt x· héi, ®Æc biÖt lµ lùc l­îng lao ®éng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn; gióp sö dông cã hiÖu qu¶ ng©n s¸ch nhµ n­íc vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ, nhÊt lµ trong lÜnh vùc n©ng cÊp, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng; ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô s¶n xuÊt, h×nh thµnh nh÷ng “ cùc t¨ng tr­ëng” cña nÒn kinh tÕ; t¹o thªm ®iÒu kiÖn, tiÒn ®Ò ®Ó n©ng cao tr×nh ®é cña c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸, luËt ph¸p vµ sö dông linh ho¹t chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ trong ®iÒu tiÕt kinh tÕ. Nãi mét c¸ch tæng qu¸t, viÖc sö dông c¸c h×nh thøc kinh tÕ TBNN ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy nhanh h¬n qu¸ tr×nh chuyÓn tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín vµ t¨ng kh¶ n¨ng thùc hiÖn c©n ®èi kinh tÕ vÜ m«. Nhê ®¹t ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng cao trong giai ®o¹n võa qua, nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· ra khái khñng ho¶ng, nh­ng cã nh÷ng yÕu tè ch­a ®­îc cñng cè v÷ng ch¾c. Bªn c¹nh ®ã, c¬ cÊu kinh tÕ ®Êt n­íc cßn mang nÆng ®Æc tr­ng cña c¬ cÊu kinh tÕ x· héi truyÒn thèng cò; quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n kÐm ._.