Lao động trẻ em ở Việt Nam & thực tế lao động trẻ em tại xã Quảng Châu

Më ®Çu Theo thèng kª cña tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ (ILO) n¨m 1997, trªn thÕ giíi cã kho¶ng 73 triÖu trÎ em lao ®éng lµm thuª. Trong ®ã mét nöa sè lao ®éng nµy tËp trung t¹i c¸c n­íc ch©u ¸. Tham gia ho¹t ®éng lµm thuª rÊt dÔ dÉn ®Õn viÖc søc lao ®éng cña trÎ em bÞ l¹m dông. V× vËy, vÊn ®Ò lao ®éng trÎ em cÇn ®­îc quan t©m h¬n n÷a nh»m tr¸nh nh÷ng tæn h¹i ®Õn sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña trÎ em. Th¸ng 5 - 2002, t¹i phiªn häp ®Æc biÖt cña §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc vÒ trÎ em ®· ®­a ra mét cam kÕt: “ Xo¸ nghÌo, ®Çu t­ vµo trÎ em: chóng ta kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m ph¸ vì vßng luÈn quÈn cña nghÌo ®ãi trong mét thÕ hÖ cïng liªn kÕt kh¼ng ®Þnh r»ng ®Çu t­ vµo trÎ em vµ thùc hiÖn quyÒn trÎ em lµ nh÷ng c¸ch h÷u hiÖu nhÊt ®Ó xo¸ nghÌo” (B¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt Nam 2004: tr.34). Tõ tuyªn bè nµy chóng ta cã thÓ thÊy vai trß quan träng cña viÖc quan t©m tíi sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña trÎ em. T­¬ng lai cña trÎ em còng chÝnh lµ t­¬ng lai cña ®Êt n­íc. §ã lµ lý do v× sao vÊn ®Ò lao ®éng trÎ em hiÖn nay ®ang lµ vÊn ®Ò ®­îc bµn luËn trong nhiÒu diÔn ®µn quèc gia, khu vùc, vµ quèc tÕ. ViÖt Nam lµ mét n­íc n«ng nghiÖp, cã hai phÇn ba d©n sè sèng ë n«ng th«n trong ®iÒu kiÖn khoa häc kü thuËt kÐm ph¸t triÓn nªn mäi ho¹t ®éng n«ng nghiÖp th­êng ph¶i sö dông b»ng søc ng­êi; lu«n ®ßi hái nguån lao ®éng cao. V× vËy, trÎ em còng lµ mét nguån lao ®éng chÝnh trong gia ®×nh, “80% - 90% trÎ em vÞ thµnh niªn n«ng th«n ®· tõng tham gia lao ®éng s¶n xuÊt”(1). Víi nh÷ng ®Æc thï kinh tÕ - x· héi cña ViÖt Nam, trÎ em ®ãng gãp mét phÇn kh«ng nhá vµo nguån lao ®éng cña gia ®×nh d­íi sù gi¸m s¸t cña cha mÑ. Nh­ng trong bèi c¶nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ hiÖn nay, viÖc ®Êu tranh chèng l¹i sù kh¾c nghiÖt cña nghÌo ®ãi cµng lµm t¨ng thªm nguån lao ®éng trÎ em. Víi diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp cã h¹n trong khi d©n sè vµ møc chi cho c¸c nhu cÇu tèi thiÓu cña ng­êi d©n ngµy cµng lín khiÕn ng­êi n«ng d©n kh«ng thÓ chØ tr«ng chê vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Theo sè liÖu ®iÒu tra n¨m 2002, ViÖt Nam cã kho¶ng 28,9% sè hé nghÌo vµ 35,6% sè hé nghÌo t¹i khu vùc n«ng th«n(2) . Trong khi ®ã, sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c ngµnh nghÒ dÞch vô kÐo theo nhu cÇu vÒ lao ®éng ngµy cµng gia t¨ng. Nh­ng thùc tÕ, ®èi víi mét sè ngµnh nghÒ th× nguån lao ®éng trÎ em l¹i thu hót c¸c chñ thuª lao ®éng bëi mét sè lý do nh­ tiÒn c«ng thÊp, dÔ qu¶n lý… Sù ph©n ho¸ giµu nghÌo ngµy cµng râ rÖt l¹i cµng lµm t¨ng thªm sè l­îng lao ®éng trÎ em t¹i c¸c thµnh phè lín. Theo sè liÖu ®iÒu tra n¨m 2002, tû lÖ giµu nhÊt/ nghÌo nhÊt lµ 6,03% (so víi n¨m 1993 lµ 4,97%, n¨m 1998 lµ 5,49%) cho thÊy sù ph©n ho¸ giµu nghÌo ngµy cµng râ rÖt (3). Sù ph©n ho¸ nµy hoµn toµn phï hîp víi qu¸ tr×nh ph©n ho¸ thµnh thÞ - n«ng th«n hiÖn nay ë ViÖt Nam, do vÉn cã gÇn 80% d©n sè ViÖt Nam sèng ë n«ng th«n. §iÒu kiÖn kinh tÕ khã kh¨n, céng thªm tû lÖ ng­êi trong ®é tuæi lao ®éng thiÕu viÖc lµ do diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp kh«ng t¨ng tr­ëng theo d©n sè nªn dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mét sè trÎ em n«ng th«n ph¶i nghØ häc ®Ó lao ®éng kiÕm tiÒn vµ bÞ thu hót bëi nhu cÇu lao ®éng t¹i c¸c thµnh phè lín(4). Trong kho¸ luËn tèt nghiÖp nµy, t«i sÏ tËp trung t×m hiÓu t¸c ®éng cña viÖc tham gia lao ®éng gióp viÖc tíi nh÷ng tr¶i nghiÖm c¸ nh©n vµ c¸c mèi quan hÖ x· héi cña trÎ t¹i quª nhµ. §èi t­îng mµ nghiªn cøu nµy h­íng tíi lµ nh÷ng em g¸i ®· tõng gióp viÖc gia ®×nh t¹i Hµ Néi vµo dÞp TÕt. Cô thÓ lµ nh÷ng em cã ®é tuæi d­íi 16 tuæi ®ang cßn ®i häc t¹i thêi ®iÓm diÔn ra ho¹t ®éng gióp viÖc. T«i ¸p dông c¸ch tiÕp cËn nghiªn cøu tr­êng hîp, tËp trung vµo mét sè em g¸i ®· tõng tham gia lao ®éng gióp viÖc thêi vô trong dÞp TÕt tõ n¨m 2003- 2005. Bªn c¹nh ®ã, ng­êi th©n trong gia ®×nh, b¹n bÌ (b¹n häc ë tr­êng, b¹n ch¬i ngoµi tr­êng), hµng xãm vµ c¶ gia ®×nh ng­êi chñ thuª lao ®éng còng lµ nh÷ng ®èi t­îng cung cÊp th«ng tin chÝnh. §Þa ®iÓm nghiªn cøu t¹i hai lµng (lµng H¹ vµ lµng V©n)(5) thuéc x· Qu¶ng Ch©u, huyÖn Qu¶ng X­¬ng, tØnh Thanh Ho¸ dùa trªn hai lý do chÝnh. Thø nhÊt lµ tõ mèi quan hÖ c¸ nh©n ng­êi nghiªn cøu víi mét sè ng­êi d©n t¹i ®©y. Thø hai lµ cã sù quen biÕt víi mét ng­êi ®ang sinh sèng ë x· Qu¶ng Ch©u vµ hiÖn lµm m«i giíi lao ®éng cho mét trung t©m giíi thiÖu viÖc lµm ë Hµ Néi. Nh÷ng ®èi t­îng nghiªn cøu trong kho¸ luËn nµy ®· tham gia lao ®éng gióp viÖc th«ng qua sù giíi thiÖu cña ng­êi nµy. Kho¸ luËn ®­îc kÕt cÊu víi 04 ch­¬ng chÝnh sau: Ch­¬ng 1: “Tæng quan t×nh h×nh nghiªn cøu lao ®éng trÎ em ë ViÖt Nam vµ thùc tÕ lao ®éng trÎ em t¹i x· Qu¶ng Ch©u” ®­a ra mét c¸i nh×n tæng quan vÒ vÊn ®Ò lao ®éng trÎ em ë n­íc ta, lao ®éng trÎ em gióp viÖc gia ®×nh vµ cô thÓ t×nh h×nh lao ®éng trÎ em gióp viÖc cña Qu¶ng Ch©u. Ch­¬ng 2: “ Nghiªn cøu lao ®éng trÎ em - Tõ gãc ®é ph­¬ng ph¸p” tËp trung lµm râ c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®­îc sö dông trong kho¸ luËn nµy. Ch­¬ng3: “T¸c ®éng cña lao ®éng trÎ em - C¶m nhËn cña trΔ t×m hiÓu nh÷ng ¶nh h­ëng cña viÖc tham gia lao ®éng gióp viÖc tíi nh÷ng tr¶i nghiÖm c¸ nh©n ®­îc thÓ hiÖn qua nh÷ng quan niÖm vÒ cuéc sèng cña trÎ. Ch­¬ng 4: “Lao ®éng trÎ em - qua l¨ng kÝnh gia ®×nh - x· héi” cho thÊy quan niÖm, th¸i ®é cña ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng vÒ vÊn ®Ò lao ®éng trÎ em gióp viÖc gia ®×nh. Ch­¬ng 1 Tæng quan t×nh h×nh nghiªn cøu lao ®éng trÎ em ë ViÖt Nam vµ thùc tÕ lao ®éng trÎ em t¹i Qu¶ng Ch©u Tr­íc khi tiÕn hµnh mét nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò lao ®éng trÎ em, cÇn kh¸i qu¸t nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu tr­íc ®ã ®Ó cã c¸i nh×n tæng quan, thùc tÕ vÒ qu¸ tr×nh nghiªn cøu cña vÊn ®Ò vµ tõ ®ã cã thÓ ®­a ra mét môc tiªu nghiªn cøu míi cã tÝnh chÊt bæ xung cho nh÷ng nghiªn cøu tr­íc ®ã. V× vËy, viÖc t×m hiÓu vÒ vÊn ®Ò lao ®éng trÎ ë ViÖt Nam vµ thùc tÕ lao ®éng trÎ em t¹i Qu¶ng Ch©u lµ mét viÖc cÇn thiÕt, kh«ng thÓ thiÕu. 1.1 Kh¸i niÖm Khi nghiªn cøu vÒ lao ®éng trÎ em, kh¸i niÖm ®Çu tiªn chóng ta cÇn ph¶i lµm râ lµ kh¸i niÖm “trÎ em” vµ “ lao ®éng trÎ em”. Tuú thuéc vµo hÖ thèng ph¸p luËt ë mçi quèc gia, ®é tuæi quy ®Þnh cña “trÎ em” cã kh¸c nhau: - Theo C«ng ­íc quèc tÕ quyÒn trÎ em cña Liªn hiÖp quèc (20/11/1989) th× “trÎ em” ®­îc x¸c ®Þnh “lµ ng­êi d­íi 18 tuæi trõ khi luËt ph¸p quèc gia c«ng nhËn tuæi thµnh niªn sím h¬n” (6). - Tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ (ILO) vµ Tæ chøc khoa häc, gi¸o dôc vµ v¨n ho¸ (UNESCO) th× xÕp “trÎ em lµ nh÷ng ng­êi d­íi 15 tuæi”(7). - Trong mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt ViÖt Nam còng quy ®Þnh: “Nh÷ng ng­êi d­íi 18 tuæi lµ ng­êi ch­a thµnh niªn” (LuËt d©n sù ViÖt Nam -1995); “TrÎ em lµ nh÷ng ng­êi d­íi 16 tuæi” (LuËt B¶o vÖ, ch¨m sãc vµ gi¸o dôc trÎ em - 1991). - Dùa trªn nh÷ng kh¸i niÖm vÒ trÎ em, ng­êi ta còng cã thÓ ®­a ra kh¸i niÖm vÒ “lao ®éng trÎ em”: ®©y lµ thuËt ng÷ chØ trÎ em d­íi tuæi lao ®éng ®ang giµnh nhiÒu thêi gian lµm viÖc, ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn vÒ thÓ chÊt, gi¸o dôc vµ t©m lý cña trÎ(8). Theo bé LuËt Lao ®éng ViÖt Nam - 1995, lao ®éng trÎ em lµ ng­êi lao ®éng ch­a ®ñ 16 tuæi. Tuæi tèi thiÓu ®Ó trÎ em ®­îc phÐp häc nghÒ lµ 13 tuæi. Tuy nhiªn, trÎ em d­íi 13 tuæi còng ®­îc phÐp häc nghÒ trong mét sè tr­êng d¹y nghÒ do Bé Lao ®éng, Th­¬ng binh vµ X· héi quy ®Þnh. - C«ng ­íc tuæi tèi thiÓu cña ILO n¨m 1973 (sè138) : h¹ tuæi tèi thiÓu chung lµ 14 vµ h¹ tuæi vµo lµm c«ng viÖc nhÑ lµ 12. Cho phÐp lµm viÖc tõ tuæi 16 trong c«ng viÖc ®éc h¹i nÕu cã nh÷ng b¶o vÖ thÝch hîp (§iÒu 7: …cho phÐp sö dông lao ®éng cña ng­êi tõ 13- 15 tuæi trong nh÷ng c«ng viÖc nhÑ nhµng mµ kh«ng cã h¹i cho søc khoÎ hoÆc sù ph¸t triÓn, häc tËp…) - Lao ®éng trÎ em gióp viÖc gia ®×nh lµ lo¹i lao ®éng thuª m­ín cã tÝnh chÊt tho¶ thuËn gi÷a ng­êi chñ nhµ (ng­êi sö dông lao ®éng) vµ trÎ em (ng­êi d­íi 18 tuæi hoÆc d­íi 16 tuæi) (9). Trong nghiªn cøu nµy, t«i sö dông kh¸i niÖm trÎ em (ng­êi lao ®éng ch­a ®ñ tuæi 16) theo quy ®Þnh cña Bé luËt Lao ®éng ViÖt Nam (1995). Còng nh­ LuËt b¶o vÖ, ch¨m sãc vµ gi¸o dôc trÎ em (trÎ em lµ nh÷ng ng­êi d­íi 16 tuæi) ®· cho thÊy ®©y lµ giai ®o¹n quan träng ®Çu tiªn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch, trÝ tuÖ cña trÎ. V× vËy, giai ®o¹n nµy trÎ em cÇn ®­îc ch¨m sãc vµ b¶o vÖ ®Æc biÖt. Lao ®éng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n ®Ó trÎ em cã thÓ ph¸t triÓn toµn diÖn vµ lµnh m¹nh nh­ng nÕu lao ®éng kh«ng ®óng c¸ch hoÆc qu¸ søc sÏ dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn lÖch l¹c vÒ c¶ thÓ chÊt lÉn t©m hån trÎ em. 1.2 Nghiªn cøu lao ®éng trÎ em ë ViÖt Nam ¨ngghen trong t¸c phÈm “Vai trß cña lao ®éng trong lÞch sö biÕn ho¸ tõ v­în thµnh ng­êi” ®· viÕt “ trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh cã thÓ nãi lao ®éng s¸ng t¹o nªn chÝnh con ng­êi”. §èi víi gi¸o dôc con ng­êi th× lao ®éng còng lµ mét biÖn ph¸p gi¸o dôc tèt. Th«ng qua qu¸ tr×nh lao ®éng, trÎ em cã thÓ dÇn hoµn thiÖn b¶n th©n, h×nh thµnh nh©n c¸ch vµ gãp phÇn ph¸t triÓn toµn diÖn mäi mÆt cña trÎ em. Nh÷ng ho¹t ®éng lao ®éng cã ¶nh h­ëng tíi sù ph¸t triÓn b×nh th­êng cña trÎ em th­êng ®­îc coi lµ vi ph¹m quyÒn c¬ b¶n cña trÎ em. Nh­ng thËt ®¸ng buån lµ trÎ em ®· vµ ®ang lµ mét trong nh÷ng ngån lao ®éng chÝnh t¹i nhiÒu gia ®×nh, ®Þa ph­¬ng ë n­íc ta (chñ yÕu lµ t¹i c¸c khu vùc n«ng th«n). Trong c¸c gia ®×nh ViÖt Nam, viÖc trÎ em tham gia gióp ®ì nh÷ng c«ng viÖc cña gia ®×nh lµ mét viÖc rÊt b×nh th­êng vµ ®­¬ng nhiªn, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng gia ®×nh thiÕu lao ®éng. Vµ nhiÒu ng­êi cho r»ng c«ng viÖc trong c¸c gia ®×nh mang l¹i lîi Ých cho trÎ víi tÝnh chÊt lµ mét phÇn x· héi hãa (gi¸o dôc kh«ng chÝnh quy), d¹y cho trÎ nh÷ng kü n¨ng cÇn thiÕt cho cuéc sèng sau nµy. Kh«ng thÓ nãi r»ng nh÷ng c«ng viÖc trong gia ®×nh Êy hoµn toµn kh«ng mang l¹i tæn h¹i vÒ thÓ chÊt hay t©m lý cho trÎ em. Nh­ng viÖc trÎ em ph¶i rêi nhµ ®i lao ®éng kiÕm sèng t¹i c¸c thµnh phè lín l¹i g©y nhiÒu tæn h¹i lín tíi sù ph¸t triÓn b×nh th­êng cña trÎ em. NÕu nãi ®Õn nguyªn nh©n chÝnh th× kinh tÕ lµ yÕu tè lín ®Çu tiªn dÉn ®Õn sù ra ®i cña trÎ em. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, héi nhËp quèc tÕ ®· gióp nÒn kinh tÕ n­íc ta v­¬n lªn m¹nh mÏ nh­ng ®ång thêi còng dÉn ®Õn sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu ë nhiÒu n¬i trong c¶ n­íc. Sù ph©n ho¸ giµu nghÌo ngµy cµng t¨ng. NhiÒu trÎ em ®· ph¶i bá häc ®Ó tù kiÕm sèng vµ gióp ®ì gia ®×nh. Mét sè trÎ em may m¾n h¬n khi kh«ng ph¶i bá häc th× ph¶i chän cho m×nh mét c«ng viÖc nµo ®ã ®Ó tù lo liÖu tiÒn ®Ó trang tr¶i viÖc häc tËp cña m×nh (N¨m 2002, tû lÖ ®i häc ®óng tuæi ë khu vù n«ng th«n t¹i c¸c cÊp: tiÓu häc lµ 98,2%, trung häc c¬ së lµ 69,9%, trung häc phæ th«ng lµ 37,7%) (10). Vµ c¸c trung t©m kinh tÕ lín cña c¶ n­íc nh­ Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh, H¶i Phßng, §µ N½ng…®· trë thµnh ®Ých ®Õn cña nh÷ng ng­êi d©n n«ng th«n mong muèn cã thÓ c¶i thiÖn ®­îc ®êi sèng. §Ó cã mét c¸i nh×n kh¸i qu¸t vÒ vÊn ®Ò lao ®éng trÎ em nãi chung, còng nh­ thùc tr¹ng nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy ë ViÖt Nam t«i xin tãm l­îc mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu tiªu biÓu nh­ sau: Tr­íc hÕt, ph¶i kÓ ®Õn ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu TrÎ em lµm thuª gióp viÖc gia ®×nh do Tæ chøc Cøu trî trÎ em cña Thuþ §iÓn (Save the Children Sweden) céng t¸c víi Khoa T©m lý häc (Tr­êng §¹i häc Khoa häc x· héi vµ Nh©n v¨n- §¹i häc Quèc gia Hµ Néi) thùc hiÖn n¨m 2000. §èi t­îng nghiªn cøu tËp trung vµo nhãm trÎ em gióp viÖc gia ®×nh t¹i Hµ Néi, nh»m t×m hiÓu nguyªn nh©n, ®Æc ®iÓm vµ ¶nh h­ëng cña lao ®éng tíi sù ph¸t triÓn c¸ nh©n cña trÎ còng nh­ m« t¶ mèi quan hÖ x· héi cña trÎ t¹i n¬i lµm viÖc. Nghiªn cøu nµy ®­îc tiÕn hµnh b»ng sù kÕt hîp sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p ®Þnh l­îng (dïng b¶ng hái), ®Þnh tÝnh (pháng vÊn s©u 20 tr­êng hîp trong ®ã cã 5 tr­êng hîp pháng vÊn gia chñ vµ 15 tr­êng hîp trÎ em) vµ ph©n tÝch t­ liÖu. TiÕp theo lµ b¸o c¸o cña nhãm t¸c gi¶ vÒ vÊn ®Ò Lao ®éng trÎ em t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh do Quü cøu trî nhi ®ång Anh tiÕn hµnh n¨m 1998. ¸p dông ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra b¶ng hái ®Ó thu thËp th«ng tin vÒ nhiÒu lo¹i ngµnh nghÒ kh¸c nhau cã trÎ em tham gia. Vµ mét sè b¸o c¸o nh­, §iÒu ®Çu tiªn tr­íc hÕt trong lao ®éng trÎ em: xo¸ bá nh÷ng c«ng viÖc ®éc h¹i víi trÎ em do Tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ (ILO) phèi hîp víi quü nhi ®ång Liªn hîp quèc (UNICEF) ®iÒu tra n¨m 1999, Mét thÕ giíi phï hîp víi trÎ em ®­îc thùc hiÖn n¨m 2001 d­íi sù tµi trî cña Quü b¶o trî nhi ®ång Anh… VÊn ®Ò lao ®éng trÎ em còng lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña c¸c bé ngµnh liªn quan. Chóng ta cã thÓ ®­a ra mét sè ®iÒu tra tiªu biÓu nh­: VÊn ®Ò lao ®éng trÎ em ë ViÖt Nam (Bé Lao ®éng vµ Th­¬ng binh x· h«Þ, 1997). §©y lµ tµi liÖu tËp trung nh÷ng b¸o c¸o ®­îc tr×nh bµy t¹i mét cuéc to¹ ®µm vÒ vÊn ®Ò lao ®éng trÎ em ë ViÖt Nam. Nh÷ng b¸o c¸o nµy chØ râ nguyªn nh©n, hËu qu¶ cña lao ®éng trÎ em vµ ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ. Bªn c¹nh ®ã, lµ mét sè bµi nghiªn cøu ®¨ng t¶i trªn c¸c t¹p chÝ chuyªn ngµnh c¸c t¸c gi¶. §¸ng chó ý nhÊt lµ NguyÔn V¨n ChÝnh (1999). Trong bµi viÕt nµy, t¸c gi¶ ®· ®Ò cËp ®Õn thùc tr¹ng c«ng viÖc vµ b¶n chÊt cña lao ®éng trÎ em. Th«ng qua viÖc ph©n tÝch c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau cña hiÖn t­îng lao ®éng trÎ em, t¸c gi¶ nªu lªn mét sè gi¶ thiÕt khoa häc mang tÝnh lý luËn ®ång thêi chØ râ c¸c ph­¬ng ph¸p tiÕp ®Ó nghiªn cøu s©u h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy. Cßn víi t¸c gi¶ NguyÔn Hång Th¸i (2003) l¹i ®i s©u vµo t×m hiÓu c¸c h×nh thøc l¹m dông trÎ em. Theo c¸ch ph©n lo¹i cña t¸c gi¶ th× cã l¹m dông trÎ em vÒ th©n thÓ, lao ®éng trÎ em, l¹m dông t×nh dôc trÎ em, b¹o lùc gia ®×nh ®èi víi trÎ em vµ trÎ em ph¶i chøng kiÕn b¹o lùc gia ®×nh. T¸c gi¶ cho r»ng, sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ lèi sèng do c¬ chÕ thÞ tr­êng ®· t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn t×nh tr¹ng l¹m dông, ng­îc ®·i trÎ em ë ViÖt Nam trong thêi gian qua. T¸c gi¶ NguyÔn ThÞ BÝch Nga (2003) l¹i ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò viÖc lµm vµ ®êi sèng cña nam n÷ n«ng th«n lao ®éng theo thêi vô t¹i Hµ Néi, ®­îc rót ra tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Þnh tÝnh víi quy m« nhá t¹i Hµ Néi vµ x· Xu©n Th­îng, huyÖn Xu©n Tr­êng, tØnh Nam §Þnh trong n¨m 2000 - 2001. Kh¸i qu¸t nªu trªn vÒ thùc tr¹ng nghiªn cøu vÊn ®Ò lao ®éng trÎ em ë ViÖt Nam, cho thÊy, phÇn lín c¸c nghiªn cøu nµy ®Òu ®­îc tiÕp cËn tõ gãc ®é X· héi häc. H¬n n÷a, m¶ng ®Ò tµi vÒ nhãm trÎ em lao ®éng gióp viÖc gia ®×nh theo thêi vng­êi vÉn cßn ch­a ®­îc chó ý nhiÒu. XuÊt ph¸t tõ mong muèn ®ãng gãp phÇn nµo vµo viÖc nghiªn cøu vÒ ®èi t­îng trÎ em ®Æc thï nµy, t«i sÏ tËp trung t×m hiÓu nh÷ng t¸c ®éng cña viÖc tham gia lao ®éng thêi vô tíi nh÷ng tr¶i nghiÖm c¸ nh©n vµ mèi quan hÖ x· héi cña c¸c em t¹i ®Þa ph­¬ng. VËn dông c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu th­êng thÊy trong Nh©n häc, t«i cã thÓ t×m hiÓu s©u h¬n nh÷ng t¸c ®éng, thay ®æi trong nhËn thøc cña c¸ nh©n trÎ. Nh÷ng thay ®æi nµy ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸ch thøc giao tiÕp cña trÎ trong c¸c mèi quan hÖ x· héi. 1.3 Thùc tr¹ng lao ®éng trÎ em ë Qu¶ng Ch©u Qu¶ng Ch©u lµ mét trong 41 x· cña huyÖn Qu¶ng X­¬ng, c¸ch thµnh phè Thanh Ho¸ 12 km vµ c¸ch biÓn §«ng 3 km. Qu¶ng Ch©u cã diÖn tÝch 4.107 km2 víi d©n sè 8.112 ng­êi. Toµn x· chia thµnh 9 th«n, gåm 520 hé. Ngoµi ra, x· cßn cã thÓ chia thµnh 6 lµng. Ngoµi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ nghÒ chÝnh, ®Þa ph­¬ng cßn cã thªm mét sè nghÒ kh¸c nh­ ch¨n nu«i, ®¸nh b¾t cng­êi ngoµi ra cßn cos mét sè nghÒ phô kh¸c nh­ thî x©y, phô hå, cöu v¹n…víi kho¶ng 400 lao ®éng tù do. Theo sè liÖu cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi ë x· lµ gÇn 4 triÖu ®ång/ng­êi/n¨m. Qu¶ng Ch©u còng chØ lµ mét trong nhiÒu ®Þa ph­¬ng kh¸c cã nguån lao ®éng d­ thõa vµ ngån lao ®éng trÎ em cung cÊp cho Hµ Néi. Theo nguån sè liÖu cña mét ng­êi lµm nghÒ m«i giíi cung cÊp lao ®éng cho mét trung t©m giíi thiÖu viÖc lµm ë Hµ Néi th× tÝnh trong toµn bé x· Qu¶ng Ch©u vµ mét vµi x· l©n cËn (nh­ng chñ yÕu ë ®Þa bµn x· Qu¶ng Ch©u) trong kho¶ng thêi gian 1 n¨m ( 16/3/2004 – 10/4/2005 ) sè ng­êi mµ chÞ ®· giíi thiÖu tíi trung t©m giíi thiÖu viÖc lµm lµ 180 ng­êi. Trong sè ®ã cã 12 ng­êi lµ nam giíi cßn l¹i lµ n÷ giíi. §Æc biÖt, cã 64 ng­êi trong sè ®ã lµ trÎ em g¸i cã ®é tuæi 13 - 16 tuæi. TÊt c¶ c¸c em ®Òu lµm c«ng viÖc gióp viÖc gia ®×nh ë Hµ Néi. Cã 13 trÎ trong sè 64 trÎ g¸i ®ã cßn ®ang ®i häc t¹i thêi ®iÓm diÔn ra ho¹t ®éng lao ®éng gióp viÖc theo thêi vô. Víi mét sè ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng th× lao ®éng theo thêi vô lµ viÖc lµm quen thuéc trong nh÷ng ngµy n«ng nhµn. §ã lµ thêi ®iÓm vµ c«ng viÖc thÝch hîp ®Ó kiÕm thªm tiÒn trong khi kh«ng cã viÖc lµm. Nh­ vËy, lao ®éng theo thêi vô lµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó gi¶i quyÕt hai khÝa c¹nh c¬ b¶n cña cuéc sèng: viÖc lµm vµ kinh tÕ. Lao ®éng gióp viÖc gia ®×nh lµ c«ng viÖc cña nh÷ng ng­êi phô n÷ ®Þa ph­¬ng trong khi chê mïa vô. Hä chØ ®i lµ trong dÞp n«ng nhµn v× khi tíi mïa vô th× sÏ trë vÒ. Nh­ vËy, trªn thùc tÕ th× phÇn lín ng­êi lao ®éng tham gia c«ng viÖc nµy cña ®Þa ph­¬ng lao ®éng mang tÝnh chÊt thêi vô v× víi hä n«ng nghiÖp míi lµ c«ng viÖc chÝnh. §Æc biÖt lµ ®èi víi trÎ em g¸i ®ang cßn ®i häc. ChØ mét sè Ýt trong hä lµ coi ®©y lµ c«ng viÖc th­êng xuyªn quanh n¨m. Gióp viÖc gia ®×nh ®ßi hái sù khÐo lÐo, ®øc tÝnh cÈn thËn, thËt thµ vµ cã thÓ c¶ mét chót sù chÞu ®ùng. Gióp viÖc gia ®×nh ®Æc biÖt phï hîp víi løa tuæi nhá (kho¶ng d­íi 18) hoÆc ng­êi lín tuæi (40 - 60 tuæi) kh«ng cã gia ®×nh hay con c¸i ®· lín. §©y lµ hai kho¶ng løa tuæi ®­îc nhiÒu ng­êi thuª lao ®éng lùa chän bëi nh÷ng lý do kh¸ tÕ nhÞ. §Ó gi¶ thÝch cho lùa chän nµy, ng­êi chñ thuª lao ®éng ®· ®­a ra lý do sau: Th«ng th­êng khi con g¸i trªn 18 tuæi lµ løa tuæi biÕt yªu ®­¬ng, dÔ ®ua ®ßi hoÆc ®· cã chång vµ con nhá nªn kh«ng thÓ lµm c«ng viÖc nµy v× thêi gian xa nhµ kÐo dµi. MÆt kh¸c, nh÷ng trÎ em cßn Ýt tuæi th­êng khoÎ m¹nh, chÞu khã vµ ®Æc biÖt lµ dÔ b¶o, dÔ sai khiÕn h¬n ng­êi lín tuæi. NÕu ng­êi gióp viÖc lµ nh÷ng c« g¸i tuæi tõ 18 - 30 th× sÏ dÔ dÉn ®Õn nh÷ng t×nh huèng khã xö kh¸c nh­ cã quan hÖ víi «ng chñ hay con chñ nhµ. V× vËy mµ nhiÒu gia chñ cho r»ng løa tuæi 12 - 17 tuæi lµ løa tuæi thÝch hîp nhÊt cho c«ng viÖc nµy. Cßn ®èi víi nh÷ng ng­êi cã tuæi th­êng Ýt v­íng bËn gia ®×nh v× con c¸i hä ®· lín, hä bÕt lo toan chu tÊt c«ng viÖc gia ®×nh nh­ng do ®· lín tuæi nªn khã sai b¶o, hay èm yÕu vµ dÔ tù ¸i. Nªn dï sao thuª nh÷ng trÎ em cã løa tuæi tõ 12 - 17 tuæi lµ thÝch hîp nhÊt. Trªn thùc tÕ, hÇu nh­ rÊt Ýt tr­êng hîp phô n÷ cã con cßn nhá mµ l¹i ®i gióp viÖc gia ®×nh bëi v× mét lý do d¬n gi¶n lµ c«ng viÖc nµy ®ßi hái hä ph¶i v¾ng nhµ hµng th¸ng. Hä kh«ng thÓ bá con ë nhµ cho chång hay bè mÑ ch¨m sãc ®Ó ®i lµm xa. §èi víi nh÷ng trÎ em g¸i cã tr×nh ®é thÊp th× c«ng viÖc gióp viÖc gia ®×nh cã vÎ lµ mét c«ng viÖc an toµn vµ nhµn h¹ nhÊt. V× vËy, nh÷ng trÎ g¸i kh«ng muèn bá häc l¹i muèn kiÕm thªm tiÒn ®Ó trang tr¶i viÖc häc hµnh vµ gióp ®ì gia ®×nh ®Òu lùa chän c«ng viÖc nµy trong nh÷ng ngµy nghØ hÌ hoÆc nghØ tÕt. Gióp viÖc gia ®×nh theo thêi vô ®· trë thµnh c«ng viÖc quen thuéc ®èi víi nhiÒu trÎ em g¸i ë n«ng th«n. NÕu tranh thñ ®i lµm vµo 3 th¸ng nghØ hÌ, c¸c em cã thÓ cã ®­îc sè tiÒn l­¬ng ®ñ ®Ó trang tr¶i tiÒn häc cho c¶ n¨m häc vµ cßn gióp thªm mét phÇn cho gia ®×nh. Mét ®ît cã thÓ ®i lµm n÷a ®ã chÝnh lµ dÞp nghØ tÕt. Khi tÊt c¶ nh÷ng ng­êi lao ®éng kh¸c ®i lµm viÖc quanh n¨m t¹i thµnh phè ®· vÒ quª h­¬ng ®Ó ®ãn tÕt th× nh÷ng trÎ em g¸i nµy l¹i b¾t ®Çu b­íc vµo nh÷ng ngµy lµm viÖc míi. Do thêi ®iÓm lµm viÖc kh¸ ®Æc biÖt nªn sau 10 ngµy gióp viÖc gia ®×nh ngµy tÕt c¸c em sÏ cã mét kho¶n tiÒn l­¬ng b»ng mét th¸ng l­¬ng ®i gióp viÖc vµo dÞp nghØ hÌ. Nh­ ®· nªu trªn, ®èi víi hÇu hÕt ng­êi tham gia lao ®éng th× c«ng viÖc nµy chØ mang tÝnh t¹m thêi bëi víi hä khi kh«ng cßn khã kh¨n n÷a th× ®ã còng lµ lóc hä kh«ng lµm nghÒ nµy n÷a. §Æc biÖt lµ ®èi víi trÎ em g¸i. Mét mÆt, nÕu c¸c em ®· bá häc th× c¸c em còng chØ lµm c«ng viÖc nµy mét thêi gian ®Ó kiÕm Ýt vèn lµm ¨n råi lÊy chång v× ë n«ng th«n hä th­êng lÊy chång tõ rÊt sím (nÕu con g¸i kho¶ng 22, 23 tuæi mµ ch­a lÊy chång th× ®· bÞ coi lµ Õ). MÆt kh¸c, ®èi víi nh÷ng em lao ®éng thêi vô ®Ó kiÕm tiÒn trang tr¶i viÖc häc th× c¸c em ch¾c ch¾n còng kh«ng theo ®uæi c«ng viÖc nµy l©u dµi. NhiÒu trÎ em g¸i ë n«ng th«n mong muèn ®­îc häc tËp cao h¬n ®ang ®øng tr­íc nguy c¬ ph¶i bá häc v× kh«ng cã tiÒn ®Ó chi phÝ cho häc tËp (häc cµng lªn cao th× chi phÝ cho häc tËp còng ngµy cµng t¨ng). Trong khi ®ã, mçi gia ®×nh ë n«ng th«n th­êng cã 3, 4 con. §Ó cã thÓ cho c¸c con ®i häc qu¶ lµ mét viÖc qu¸ søc ®èi víi nhiÒu gia ®×nh cho dï ®· cã LuËt phæ cËp gi¸o dôc ViÖt Nam miÔn häc phÝ ®èi víi häc sinh cÊp tiÓu häc. Do ®ã, nh÷ng trÎ em g¸i mong muèn cã tiÒn chi tr¶ cho häc tËp cÇn ph¶i tù m×nh kiÕm tiÒn vµ gióp ®ì cho bè mÑ. Gióp viÖc gia ®×nh theo thêi vô lµ mét lùa chän thÝch hîp nhÊt! Tranh thñ nh÷ng dÞp nghØ hÌ vµ nghØ tÕt, trÎ em g¸i th«ng qua m¹ng l­íi di c­ mµ tíi nh÷ng thµnh phè lín ®Ó gióp viÖc gia ®×nh. “M¹ng l­íi x· héi h×nh thµnh tõ qóa tr×nh di c­ còng nh­ phôc vô cho môc ®Ých di c­ ®­îc gäi lµ m¹ng l­íi di c­” (§Æng Nguyªn Anh, 1998: tr. 16). §Æc tr­ng c¬ b¶n cña m¹ng l­íi di c­ lµ liªn kÕt nh÷ng ng­êi di chuyÓn th«ng qua c¸c quan hÖ cïng quª, hä hµng. th«ng qua m¹ng l­íi di c­, di chuyÓn nµy c¸c em cã thÓ tiÕp nhËn ®­îc nh÷ng th«ng tin vµ sù trî gióp cÇn thiÕt t¹i n¬i c¸c em sÏ tíi lao ®éng kiÕm tiÒn. Nh­ng nh÷ng th«ng tin Êy chØ lµ nh÷ng th«ng tin c¬ b¶n, b­íc ®Çu vÒ c«ng viÖc mµ c¸c em sÏ lµm: gióp viÖc gia ®×nh lµ lµm nh÷ng c«ng viÖc vÆt gia ®×nh, ch¨m ng­êi èm, ng­êi giµ, trÎ nhá…TÊt c¶ nh÷ng c«ng viÖc nµy mçi trÎ em g¸i còng ®Òu ®· lµm quen ë gia ®×nh m×nh. V× vËy, c¸c em nghÜ r»ng ®©y lµ mét c«ng viÖc nhµn h¹, dÔ lµm mµ ch­a thÓ h×nh dung ®­îc hÕt nh÷ng khã kh¨n mµ c¸c em sÏ gÆp ph¶i trong qu¸ tr×nh lµm viÖc. Víi nh÷ng chuÈn bÞ vÒ t©m lý c¬ b¶n th«ng qua kªnh th«ng tin tõ nh÷ng ng­êi ®· ®i lµm tr­íc ®ã mµ c¸c em s½n sµng rêi nhµ ®i lao ®éng kiÕm tiÒn. §èi víi nh÷ng trÎ em g¸i lÇn ®Çu tíi thµnh phè lín, lÇn ®Çu xa gia ®×nh th× ®©y qu¶ lµ mét thêi ®iÓm kh«ng dÔ dµng g×. Qua t×m hiÓu mét sè gia ®×nh cã nhu cÇu thuª ng­êi gióp viÖc gia ®×nh cho thÊy: “§Ó t×m ®­îc mét ng­êi gióp viÖc võa ý rÊt khã! Nhµ c« thuª ®Õn h¬n chôc ng­êi råi mµ vÉn ch­a ­ng. Cã ng­êi chØ lµm ®­îc vµi ngµy råi bá. Chøng nã b©y giê còng kiªu l¾m, kh«ng lµm ë nhµ nµy th× ®i lµm ë nhµ kh¸c, thiÕu g× nhµ cÇn ng­êi (ng­êi gióp viÖc)” (Ng­êi thuª lao ®éng). Nh­ vËy, nh÷ng ng­êi lao ®éng ngo¹i tØnh nµy ®· b­íc ®Çu cã sù lùa chän m«i tr­êng lµm viÖc cña m×nh. Nh­ng cã ®iÒu nhiÒu trÎ em g¸i ph¶i rêi quª ra Hµ Néi gióp viÖc nh­ng l¹i th­êng hay muèn ®­îc ë t¹i mét gia ®×nh kh¸ gi¶ hoÆc mét gia ®×nh ®«ng ng­êi ®Ó trß chuyÖn…§ã chÝnh lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm tÝnh c¸ch cña trÎ em. Chóng th­êng thÝch thó nhiÒu nh­ng còng rÊt chãng ch¸n, l¹i thÝch giao tiÕp, thÝch ®­îc ch¬i ®ïa cho dï lµ hiÖn t¹i chóng ®ang ®i lµm viÖc. Trong khi ®ã, víi c«ng viÖc nµy chóng th­êng ph¶i lµm viÖc mét m×nh (NhiÒu gia ®×nh v× c¶ nhµ ®i v¾ng suèt ngµy nªn míi thuª ng­êi ë nhµ tr«ng coi nhµ cöa, dän dÑp, nÊu n­íng). TrÎ em lu«n cã nhu cÇu giao tiÕp cao nªn chóng rÊt nhanh chãng c¶m thÊy buån bùc. H¬n n÷a, cuéc sèng nhén nhÞp ®« thÞ khiÕn nhiÒu khu d©n c­ ë Hµ Néi ng­êi ta kh«ng chó ý ®Õn hµng xãm vµ kh«ng cã kh¸i niÖm “t×nh lµng nghÜa xãm”. NhiÒu chñ nhµ kh«ng muèn cho ng­êi gióp viÖc tiÕp xóc víi nh÷ng ng­êi xung quanh v× hä lo sî trÎ em n«ng th«n dÔ bÞ lõa (hä ph¶i g¸nh tr¸ch nhiÖm), hay ®­a chuyÖn…L¹i céng thªm gia chñ khã tÝnh hay kh«ng hîp víi gia chñ khiÕn c¸c em khã cã thÓ lµm viÖc l©u dµi. Cã nh÷ng tr­êng hîp do c¸c em thiÕu trung thùc, thiÕu thËt thµ nªn bÞ ®uæi viÖc… Nh÷ng nguyªn nh©n Êy th­êng khiÕn mét sè trÎ em khi ®i gióp viÖc gia ®×nh muèn thay ®æi chç lµm. Cßn ®èi víi mét sè trÎ em g¸i ®i gióp viÖc gia ®×nh thêi vô th× viÖc thay ®æi chç lµm th­êng Ýt h¬n so víi nh÷ng trÎ em coi ®ã lµ mét nghÒ kiÕm sèng l©u dµi. Lý do khiÕn c¸c em lao ®éng gióp viÖc mang tÝnh thêi vô Ýt thay ®æi chç lµm lµ: ®èi víi c¸c em ®©y chØ lµ c«ng viÖc mang tÝnh thêi vô v× vËy khoÈng thêi gian ®Ó lµm viÖc kh«ng nhiÒu (vÝ dô: 10 ngµy tÕt) nªn c¸c em lu«n cã ý nghÜ r»ng dï thÕ nµo th× m×nh còng chØ lµm viÖc ë ®©y mét thêi gian th«i, “kh«ng nªn thay ®æi nhiÒu lµm g× cho mÊt thêi gian” (Hång). C«ng viÖc nµy còng lµ m«i tr­êng thuËn lîi gióp c¸c em ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi nÒn v¨n ho¸, v¨n minh ®« thÞ. Qua ®ã, trÎ em g¸i cã thÓ lµm t¨ng thªm nh÷ng kinh nghiÖm sèng vµ lµm viÖc cña b¶n th©n. ChØ cã ®iÒu liÖu c¸c em cã biÕt sµng läc, lùa chän cho m×nh nh÷ng nÐt v¨n ho¸ thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn sèng cña m×nh kh«ng? TiÓu kÕt ch­¬ng: Tõ nh÷ng t×m hiÓu cã hÖ thèng vÒ t×nh h×nh nghiªn cøu vÊn ®Ò lao ®éng trÎ nghiªn cøu ë ViÖt Nam vµ thùc tr¹ng lao ®éng trÎ em t¹i x· Qu¶ng Ch©u trong thêi gian qua cã thÓ cho phÐp t«i cã c¸i nh×n kh¸i qu¸t vµ khoa häc vÒ vÊn ®Ò nµy tr­íc khi tiÕn hµnh nghiªn cøu. Cã thÓ thÊy r»ng, ngoµi c«ng tr×nh nghiªn cøu mang tÝnh tiªn phong vÒ ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn vÊn ®Ò tõ gãc ®é Nh©n häc cña t¸c gi¶ NnguyÔn V¨n ChÝnh, phÇn lín c¸c nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy ®Òu ®­îc tiÕp cËn th«ng qua l¨ng kÝnh cña c¸c nhµ X· héi häc. §iÒu nµy cho thÊy vÊn ®Ò lao ®éng trÎ em ë ViÖt Nam hiÖn nay ch­a ®­îc tiÕp cËn theo nhiÒu ph­¬ng ph¸p, chiÒu h­íng kh¸c nhau ngoµi ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn X· héi häc hiÖn nay. MÆt kh¸c, thu nhËp cña trÎ em gióp viÖc gia ®×nh kh«ng hÒ qu¸ thÊp so víi møc thu nhËp chung cña thµnh phè mµ cßn cao h¬n nhiÒu so víi møc thu nhËp ë n«ng th«n. H¬n n÷a, ®iÒu kiÖn lao ®éng cña c«ng viÖc nµy th­êng nhµn h¹ h¬n nhiÒu so víi n÷ng c«ng viÖc nÆng nhäc ë quª nhµ. Do ®ã, gióp viÖc gia ®×nh giê ®©y ®· trë thµnh mét nghÒ rÊt phæ biÕn, hÊp dÉn ®èi víi nhiÒu trÎ em g¸i ë khu vùc n«ng th«n. Ch­¬ng 2 nghiªn cøu lao ®éng trÎ em - tõ gãc ®é ph­¬ng ph¸p 2.1 Nghiªn cøu t­ liÖu Tr­íc khi tiÕn hµnh quan s¸t tham gia ®Ó thu thËp nh÷ng th«ng tin t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu th× viÖc ®Çu tiªn, tr­íc hÕt lµ ph¶i tiÕn hµnh thu thËp nh÷ng tµi liÖu cã liªn quan tíi vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu. Nghiªn cøu vÊn ®Ò lao ®éng trÎ em theo thêi vô, t«i ®· tù trang bÞ cho m×nh nh÷ng kiÕn thøc, th«ng tin liªn quan ®Õn vÊn ®Ò qua viÖc kh¶o s¸t t­ liÖu thu nhËn ®­îc tõ c¸c th­ viÖn cña c¸c c¬ quan, bé ngµnh cã liªn quan (Th­ viÖn Bé Lao ®éng, Th­¬ng binh vµ X· héi, th­ viÖn Quèc gia, ViÖn Nghiªn cøu gia ®×nh vµ giíi, ViÖn X· héi häc, ViÖn Khoa häc - X· héi, Trung t©m l­u tr÷ quèc gia…). Ngoµi ra, th«ng tin vÒ vÊn ®Ò nµy cßn cã thÓ t×m thÊy t¹i c¸c trung t©m, tæ chøc phi chÝnh phñ nh­, Tæ chøc cøu trî trÎ em Thuþ §iÓn (Save the Children Sweden), Tæ chøc cøu trî trÎ em Anh (Save the Children), Tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ (ILO), Quü Nhi ®ång Liªn HiÖp Quèc (UNICEF)… 2.2 Nghiªn cøu tr­êng hîp Nh­ ®· nªu trªn, trong nghiªn cøu nµy th«ng tin thu thËp chñ yÕu qua c¸ch tiÕp cËn nghiªn cøu tr­êng hîp thùc hiÖn trong khu«n khæ mét kho¸ luËn tèt nghiÖp chuyªn ngµnh Nh©n häc. H¬n n÷a, víi thêi l­îng mét th¸ng nghiªn cøu ®iÒn d· khã cã thÓ tiÕn hµnh nghiªn cøu trªn diÖn réng, quy m« lín. MÆt kh¸c, nh÷ng nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò lao ®éng trÎ em theo thêi vô cho ®Õn nay vÉn mang tÝnh kh¸i qu¸t chung mµ ch­a ®i s©u vµo nh÷ng tr­êng hîp cô thÓ. Th«ng th­êng, c¸c t¸c gi¶ chó träng t×m hiÓu ¶nh h­ëng cña lao ®éng thêi vô tíi c¸c mèi quan hÖ x· héi cña trÎ t¹i ®Þa bµn Hµ Néi (n¬i c¸c em tíi lµm viÖc) mµ ch­a quan t©m ®Õn nh÷ng mèi quan hÖ cña c¸c em t¹i ®Þa ph­¬ng. ChÝnh v× thÕ, dùa trªn ba tr­êng hîp nghiªn cøu s©u, t«i muèn tËp trung ph©n tÝch nh÷ng t¸c ®éng cña viÖc tham gia lao ®éng gióp viÖc theo thêi vô dÉn ®Õn sù ®Þnh h×nh quan niÖm sèng cña c¸c em còng nh­ mèi quan hÖ x· héi ë céng ®ång mµ c¸c em sinh sèng. Ngoµi ra, t«i lùa chän nghiªn cøu ba tr­êng hîp cô thÓ nµy v× hai lý do chÝnh sau. Thø nhÊt lµ do t«i cã thÓ tiÕp cËn thuËn lîi h¬n víi ba tr­êng hîp cô thÓ nµy th«ng qua mét sè mèi quan hÖ (ng­êi m«i giíi dÞch vô lao ®éng, ng­êi quen t¹i ®Þa ph­¬ng). Thø hai lµ th«ng qua ng­êi m«i giíi lao ®éng t«i cã thÓ tù lùa chän ba tr­êng hîp cô thÓ (trÎ em g¸i cã løa tuæi d­íi 16 tuæi, ®ang cßn ®i häc t¹i thêi ®iÓm diÔn ra ho¹t ®éng lao ®éng thêi vô gióp viÖc gia ®×nh) . Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh lùa chän t«i còng kÕt hîp lùa chän nh÷ng tr­êng hîp cã ®Æc thï riªng vÒ hoµn c¶nh gia ®×nh. Cô thÓ ë ®©y lµ ba tr­êng hîp: Hoa (16 tuæi, häc líp 11) - cã ®Çy ®ñ bè, mÑ; Hång (16 tuæi, häc líp 9) - mÑ mÊt sím; Lan (15 tuæi, ®· nghØ häc) - bè, mÑ kh«ng hoµ hîp (bè cã vî bÐ)(11). Lùa chän nh÷ng tr­êng hîp cô thÓ cã ®Æc thï riªng vÒ hoµn c¶nh gia ®×nh, t«i muèn cã c¸i nh×n tæng quan vµ khoa häc vÒ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña trÎ. Khi xem xÐt vÒ vÊn ®Ò nµy, chóng ta cÇn xem xÐt nã trªn nÒn t¶ng gia ®×nh cña trÎ. Bëi nh­ chóng ta ®· biÕt, gia ®×nh lµ nÒn t¶ng c¬ b¶n h×nh thµnh nªn tÝnh c¸ch vµ cã ¶nh h­ëng lín tíi t©m t­ t×nh c¶m cña trÎ em. Trong ®ã, vai trß cña cha mÑ cã thÓ nãi lµ ®Æc biÖt quan träng. NhÊt lµ vai trß cña ng­êi mÑ. Ch¨m sãc con c¸i lµ vai trß c¬ b¶n cña phô n÷ ë n«ng th«n. Trong mét nghiªn cøu cña Joyce Halliday vµ Jo Little- ®­îc tiÕn hµnh ë vïng n«ng th«n Devon vµ ®i ®Õn nhËn ®Þnh r»ng “…viÖc ch¨m sãc con c¸i chñ yÕu (hoÆc thËm chÝ hoµn toµn) lµ c«ng viÖc cña phô n÷” ( Halliday & Little, 2004: tr.113 ). MÆc dï ®©y chØ lµ nghiªn cøu ë mét vïng n«ng th«n cña nø¬c Anh nh­ng khi mang nã xem xÐt vµ so s¸nh víi n«ng th«n ViÖt Nam th× nhËn xÐt nµy phÇn nµo phï hîp. ¸p dông vµo ba tr­êng hîp cô thÓ trong nghiªn cøu cña t«i cho thÊy vai trß quan träng cña ng­êi mÑ. Cha cña c¸c em th­êng xuyªn v¾ng nhµ, v× thÕ mäi viÖng­êi lín nhá trong gia ®×nh ®Òu dån lªn ®«i vai ng­êi mÑ. ThËm chÝ nh­ tr­êng hîp cña Hång (mÑ mÊt sím), bè th­êng xuyªn v¾ng nhµ nªn em võa ph¶i ®¶m nhËn vai trß cña mét ng­êi mÑ trong gia ®×nh: ch¨m sãc em g¸i (13 tuæi); võa ph¶i tù lo cho b¶n th©n. Tõ sù kh¸c biÖt vÒ hoµn c¶nh gia ®×nh ®· dÉn ®Õn sù kh¸c nhau trong nhËn thøc c¸ nh©n cña c¸c em còng nh­ nh÷ng ®æi thay trong t×nh c¶m, t©m t­ cña c¸c em sau thêi gian lµm viÖc t¹i Hµ Néi. Hoµn c¶nh gia ®×nh tuy chØ lµ mét trong nh÷ng tiªu chÝ c¬ b¶n ®Ó ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn ý thøc c¸ nh©n cña trÎ em nh­ng còng lµ mét khÝa c¹nh quan träng cÇn ®­îc xem xÐt tíi. Khi t«i muèn t×m hiÓu ¶nh h­ëng cña hoµn c¶nh gia ®×nh tíi quyÕt ®Þnh ra Hµ Néi lµm viÖc cña c¸c em nh­ thÕ nµo? (Trong tr­êng hîp cô thÓ víi c©u hái cña t«i cã nªn ra Hµ Néi gióp viÖc gia ®×nh kh«ng?) th× ba ®èi t­îng nghiªn cøu nµy cã c¸ch suy nghÜ, ph©n tÝch kh¸c nhau mÆc dï cuèi cïng tÊt c¶ ®Òu ®i ®Õn quyÕt ®Þnh ra ®i. Nh­ vËy, ®èi víi cïng mét vÊn ®Ò, nh÷ng trÎ em cã hoµn c¶nh gia ®×nh kh¸c nhau sÏ cã nh÷ng c¸ch tiÕp nhËn, ®¸nh gi¸ kh¸c nhau. Tr­êng hîp cña Lan, khi quyÕt ®Þnh ®i gióp viÖc ë Hµ Néi Lan ®· nghÜ r»ng: “Nhµ vèn ®· nghÌo mµ kh«ng thÓ tr«ng cËy g× ë bè, mét m×nh mÑ xoay së nu«i 4 chÞ em ®· khæ råi th× lµm sao mµ cã tiÒn cho em häc tiÕp! Em rÊt muèn ®i häc vµ gióp ®ì mÑ. Em nghe nãi ®i lµm 10 ngµy tÕt ®­îc 350 ngh×n th× b»ng sè tiÒn ®ãng häc c¶ n¨m cña em råi cßn g×…Mµ ë nhµ còng ch¸n l¾m! Bè mÑ em toµn ®¸nh nhau th«i!…” “ Bè kh«ng muèn cho em ®i lµm ®©u ! MÑ em mÊt l©u råi, bè hay ®i lµm xa nªn nhµ th­êng chØ cã 3 anh em. Mµ nhµ em còng kh«ng ph¶i lµ nghÌo, bè vÉn cã thÓ nu«i 3 anh em ¨n häc ®­îc nh­ng em vÉn muèn ®i! Mäi ng­êi ®i lµm ngoµi Êy vÒ b¶o lµ ë Hµ Néi s­íng l¾m! Em muèn ®i Hµ Néi ®Ó xem thÕ nµo l¹i cã thÓ kiÕm thªm tiÒn tiªu mµ kh«ng ph¶i xin bè!”. §ã chÝnh lµ nh÷ng suy nghÜ cña Hång tr­íc khi em ®­a ra quyÕt ®Þnh ®i lµm. Nh÷ng lý do._. mµ Hång ®­a ra thuyÕt phôc b¶n th©n vµ mäi ng­êi kh«ng gièng víi c¸c lý do cña Lan. Sù kh¸c biÖt nµy ®­îc quy ®Þnh bëi sù kh¸c nhau gi÷a hoµn c¶nh cña hai gia ®×nh. 2.3 T¹o dùng quan hÖ MÆc dï cã thuËn lîi c¨n b¶n lµ ®­îc mét nh©n vËt trung gian vèn lµ ng­êi trong lµng, nh­ng t«i vÉn ph¶i ®èi diÖn víi mét vµi trë ng¹i trong qu¸ tr×nh tiÕp cËn víi ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng. §iÒu trë ng¹i lín nhÊt lµ ngay tõ ®Çu, hä ®· coi t«i lµ ng­êi l¹ tõ Hµ Néi tíi. PhÇn lín trong sè hä ch­a hiÓu râ vÒ Hµ Néi mµ chØ biÕt ®Õn qua phim ¶nh, s¸ch b¸o. V× thÕ, hä tá ra dÌ dÆt, e ng¹i khi tiÕp xóc víi t«i. Thªm n÷a, hä còng Ýt nhiÒu béc lé vÎ lo l¾ng, hoµi nghi tr­íc t×nh h×nh tÖ n¹n x· héi ngoµi thµnh phè nh­: bu«n ng­êi qua biªn giíi, Ðp buéc, l«i kÐo c¸c em g¸i ®i vµo con ®­êng nghiÖn hót, m¹i d©m… Sau thêi gian tiÕn hµnh nghiªn cøu, t«i ®· thu thËp ®­îc mét sè kinh nghiÖm mµ nh÷ng kinh nghiÖm nµy chØ cã thÓ thu ®­îc trªn thùc ®Þa trong khi tiÕn hµnh quan s¸t tham gia. Nh÷ng kinh nghiÖm nµy ®­îc tÝch luü dÇn tõng ngµy cïng víi sù tiÕn triÓn cña qu¸ tr×nh nghiªn cøu trªn thùc ®Þa. Kh«ng thÓ kh«ng nh¾c ®Õn kinh nghiÖm trong ngµy ®Çu tiªn t«i tíi x· Qu¶ng Ch©u. Khi t«i ®i bé l÷ng th÷ng vµo lµng tíi nhµ chÞ Hµ (nh©n vËt trung gian), t«i ®i ngang qua mét chî cãc ven ®­êng. ThÊy t«i mét ng­êi d©n nãi: “Kh«ng biÕt con c¸i nhµ ai mµ måm ®Ó ®©u kh«ng chµo ai c¶ ?!”. Víi sù c¶m nhËn cña c¸ nh©n t«i th× ®©y chÝnh lµ khã kh¨n ®Çu tiªn t«i gÆp ph¶i trong ngµy ®Çu n¬i thùc ®Þa. ChÝnh bµi häc kinh nghiÖm nµy ®· gióp t«i rÊt nhiÒu trong viÖc thiÕt lËp mèi quan hÖ d©n lµng. ë lµng cã lÖ gÆp ng­êi lín tuæi h¬n ph¶i chµo hái lÔ phÐp kh«ng kÓ cã quen hay kh«ng. §Êy cã lÏ lµ mét trong sè nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc ®Þa ph­¬ng ®Ó x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ mét ng­êi hiÓu biÕt, cã trªn cã d­íi. T«i nhËn thÊy sau khi chµo hái th× d­êng nh­ t«i cã thÓ ph¸ vì phÇn nµo t¶ng b¨ng v« h×nh ng¨n c¸ch t«i vµ ng­êi d©n n¬i ®©y. §ã chÝnh lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi gióp t«i g©y dùng ®­îc quan hÖ th©n thiÖn víi mäi ng­êi. VÒ phÝa ng­êi d©n, hä lu«n muèn biÕt t«i lµm g× vµ víi môc ®Ých g×? vµ t«i cã lµm ®iÒu g× xÊu kh«ng? ChÝnh v× lÏ ®ã, th­êng xuyªn giao tiÕp, trao ®æi víi hä lµ rÊt cÇn thiÕt. Nã gióp t«i ph¸ bá ®­îc kho¶ng c¸ch “v« h×nh” gi÷a mét sinh viªn ®Õn tõ thµnh phè víi ng­êi d©n quª. Trong qu¸ tr×nh ®iÒn d·, kho¶ng thêi gian ®Ó t«i cã thÓ t¹o lËp c¸c mèi mèi quan hÖ víi tõng c¸ nh©n th­êng kh¸c nhau. Giai ®o¹n ®Çu lµ giai ®o¹n mµ viÖc tiÕp cËn, x©y dùng mèi quan hÖ víi nh÷ng ng­êi trong ®Þa ph­¬ng khã kh¨n nhÊt vµ tèn nhiÒu thêi gian nhÊt. V× sau khi ®· sù quen biÕt nhÊt ®Þnh víi mét vµi ng­êi lµng th× viÖc tiÕp cËn víi nh÷ng ng­êi cßn còng trë nªn thuËn lîi h¬n. ë ®©y t«i ¸p dông ph­¬ng ph¸p qu¶ bãng tuyÕt, mét ph­¬ng ph¸p rÊt phæ biÕn trong c¸c nghiªn cøu mang tÝnh ®Æc thï cao. Ngµy ®Çu tiªn ®Õn Qu¶ng Ch©u, t«i nghØ t¹i nhµ chÞ Hµ vµ còng trong ngµy Êy chÞ ®· giíi thiÖu t«i víi Hoa. Sang ngµy thø hai, t«i tù tiÕp cËn víi gia ®×nh Hoa. MÆc dï tá ra dÔ gÇn, nh­ng hä vÉn cã chót g× ®ã e ng¹i vµ ch­a tin t­ëng vµo t«i- mét ng­êi hoµn toµn xa l¹. V× hä vÉn ch­a hiÓu r»ng t«i cÇn g× ë hä vµ con c¸i hä nªn còng kh«ng muèn t«i tiÕp xóc víi con c¸i hä khi kh«ng cã mÆt hä. MÆ dï lóc ®ã phÇn nµo ®· cã sù b¶o ®¶m tõ mèi quan hÖ cuat chÞ Hµ, ng­êi trung gian nh­ng v× nh÷ng tin ®ån vÒ ng­êi chuyªn ®i lõa phô n÷ ®Ó b¸n sang Trung Quèc khiÕn hä ban ®Çu cßn e sî tiÕp xóc víi t«i. Sau mét ngµy, t«i ®· cè g¾ng b»ng th¸i ®é, lêi nãi ®· khiÕn hä bít vÎ nghi ngê vµ tèi h«m Êy t«i ®· nghØ l¹i ë nhµ hä. Kho¶ng 1 tuÇn ë Qu¶ng Ch©u, t«i ®· t¹o lËp ®­îc mèi quan hÖ víi nhiÒu ng­êi trong lµng H¹ (Mét trong sè 6 lµng cña x· Qu¶ng Ch©u). Mäi c«ng viÖc cã thÓ tiÕn hµnh thuËn lîi h¬n vµ còng tõ nh÷ng mèi quan hÖ ë lµng H¹ céng thªm ng­êi quen giíi thiÖu, t«i cã thÓ lµm quen víi nh÷ng ®èi t­îng công cÊp tin ë c¸c lµng kh¸c trong kho¶ng thêi gian rót ng¾n h¬n rÊt nhiÒu. V× lÏ ®ã, viÖc tiÕp xóc víi ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng cµng vÒ sau cµng thuËn lîi h¬n do cã nÒn t¶ng tõ c¸c mèi quan hÖ tr­íc ®ã. Mét ®iÓm n÷a dÉn ®Õn sù kh¸c biÖt vÒ kho¶ng thêi gian cÇn thiÕt ®Ó thiÕt lËp mèi quan hÖ víi ®èi t­îng cung cÊp tin lµ do sù kh¸c biÖt vÒ: løa tuæi, nhËn thøc, tÝnh c¸ch cña mçi ng­êi nªn viÖc lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ tiÕp cËn ®­îc víi hä trong mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã lµ kh«ng gièng nhau. Víi nh÷ng ®èi t­îng lµ trÎ em, t«i kh«ng gÆp nhiÒu khã kh¨n khi tiÕp cËn, cho dï lµ trÎ em nam hay n÷. Nh­ng víi nh÷ng ng­êi lín tuæi th× kh¸c, nh÷ng ng­êi dÔ gÇn th× cã thÓ nhanh chãng ®Æt quan hÖ nh­ng còng cã nh÷ng ng­êi do khã tÝnh, Ýt nãi hay kh«ng thÝch tiÕp xóc víi ng­êi ngoµi vµ Ýt tiÕp xóc víi ng­êi l¹…th× t«i ph¶i mÊt nhiÒu thêi gian ®Ó tiÕp cËn h¬n. Víi gia ®×nh Hoa lµ mét vÝ dô. Khi t«i b¾t ®Çu thiÕt lËp mèi quan hÖ víi gia ®×nh Hoa, mÑ Hoa lµ ng­êi hay nãi vµ dÔ gÇn nªn chØ 1 giê ngåi nãi chuyÖn lµ t«i cã thÓ nãi chuyÖn víi bµ mét c¸ch vui vÎ. Sau mét ngµy, t«i ®· cã thÓ t¹o ®­îc sù tin t­ëng víi mÑ cña Hoa. Nh­ng, bè cña Hoa lµ ng­êi Ýt nãi vµ cÈn thËn nªn ph¶i ba ngµy sau t«i míi cã thÓ thùc sù nãi chuyÖn tù nhiªn víi «ng ®­îc. Bè Hoa Ýt nãi nªn viÖc t¹o sù tho¶i m¸i, gÇn gòi víi «ng lµ ®iÒu rÊt khã. Lóc ®Çu khi t«i b¾t chuyÖn, «ng th­êng tr¶ lêi qua loa vµ nÕu t«i kh«ng hái th× «ng còng kh«ng nãi g×. Sau mét thêi gian tiÕp xóc vµ nghe t«i giíi thiÖu vÒ b¶n th©n, c«ng viÖc vµ ®Æc biÖt lµ nãi chuyÖn vÒ mét sè ng­êi quen cña t«i trong x· mµ «ng còng biÕt th× «ng míi hoµn toµn tin t­ëng vµ tho¶i m¸i khi tiÕp xóc víi t«i. Nh­ vËy, qu¸ tr×nh thiÕt lËp mèi qu¹n hÖ víi ng­êi cung cÊp tin phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè. Trong ®ã, cã c¶ nh÷ng yÕu tè vÒ kho¶ng thêi gian còng nh­ c¸ch thøc tiÕp cËn… ng­êi cung cÊp tin. VÝ dô ®Çu tiªn vµ râ rµng nhÊt lµ víi gia ®×nh Hoa mµ t«i võa nªu ë trªn: ®ã chÝnh lµ kinh nghÖm ®Çu tiªn khi t«i b¾t ®Çu ®i ®iÒn d· . Cã thÓ c¸ch tiÕp cËn nãi chuyÖn ®¬n thuÇn cã thÓ ¸p dông tèt víi mÑ Hoa nh­ng kh«ng thÓ ¸p dông víi bè Hoa. §¬n gi¶n lµ v× mçi ng­êi cã ®é tuæi, giíi, tÝnh c¸ch kh¸c nhau nªn cÇn cã c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau. Do vËy, t«i ®· cè g¾ng linh ho¹t lùa chän mét c¸ch tiÕp cËn mµ t«i cho lµ phï hîp nhÊt ®Ó tiÕp cËn ®­îc víi hä trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Khi gÆp Hång, t«i chuyÖn trß th©n thiÖn cïng em vÒ b¹n bÌ, vÒ chuyÖn häc hµnh ë líp…thËm chÝ vÒ mét bé phim nµo ®ã ®­îc chiÕu trªn ti vi. ThÕ nh­ng, víi bè Hång t«i hay nãi vÒ c¸ch mµ bè Hång ch¨m sãc c¸c con khi vî mÊt sím… §iÒu quan träng n÷a ¶nh h­ëng tíi qu¸ tr×nh thiÕt lËp mèi quan hÖ víi ®èi t­îng cung cÊp tin lµ hoµn c¶nh, thêi ®iÓm tiÕp cËn ®èi t­îng. Cô thÓ lµ trong tr­êng hîp cña chó Hïng ( Bè Lan) cã vî bÐ vµ ®i lµm xa th­êng Ýt khi vÒ nhµ nªn ph¶i 3 tuÇn t«i míi cã thÓ nãi chuyÖn mét c¸ch gÇn gòi víi chó. Mçi lÇn chó vÒ nhµ, t«i lu«n t×m c¸ch tiÕp cËn chó khi cã ®iÒu kiÖn ®Ó thu thËp th«ng tin cÇn thiÕt vÒ Lan tr­íc khi chó ®i. V× thêi gian chó vÒ nhµ Ýt mµ l¹i cã nhiÒu viÖc ph¶i lµm nªn c¬ héi ®Ó t«i cã thÓ pháng vÊn lµ khi chó nãi chuyÖn víi c¸c con hay tranh thñ ®an cho vî c¸i ræ (Thêi ®iÓm mµ t«i cho lµ chó vµ nh÷ng ng­êi trong gia ®×nh sÏ kh«ng c¶m thÊy qu¸ khã chÞu v× bÞ lµm phiÒn). Vµ nh­ v©y, khi ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh tiÕp cËn víi ®èi t­îng cung cÊp tin h¹n chÕ tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn thêi gian thiÕt lËp mèi quan hÖ ph¶i kÐo dµi. Do vËy, t«i cÇn ph¶i biÕt tËn dông nh÷ng thêi ®iÓm thuËn lîi ®Ó tiÕp cËn víi ng­êi cung cÊp tin. 2.4 Quan s¸t tham gia Khi b­íc ®Çu thiÕt lËp mèi quan hÖ víi ®èi t­îng cung cÊp tin t«i còng ®ång thêi tiÕn hµnh quan s¸t tham gia. §Ó thuËn tiÖn cho viÖc nghiªn cøu t«i ®· tham gia mét sè ho¹t ®éng cïng víi ng­êi cung cÊp tin. NÕu chØ ®îi nh÷ng lóc ®èi t­îng cung cÊp tin r¶nh rçi ®Ó ngåi trß chuyÖn cïng t«i th× cã rÊt Ýt thêi gian. Mäi ng­êi ®Òu bËn rén víi nh÷ng c«ng viÖc kh¸c nhau: trÎ em ®i häc vµ ngoµi giê ®i häc cßn ph¶i gióp ®ì gia ®×nh lµm nhiÒu c«ng viÖc, ng­êi lín th× c¶ ngµy bËn rén víi c«ng viÖc ®ång ¸ng, ch¨n nu«i…TÊt c¶ ®Òu cã mét c«ng viÖc g× ®ã ®Ó lµm. V× vËy, muèn pháng vÊn mét ng­êi nµo ®ã mµ hä kh«ng cã thêi gian nhµn rçi ®Ó ngåi trß chuyÖn th× t«i sÏ tham gia lao ®éng cïng hä. T«i häc c¸ch lao ®éng cïng hä, lµm nh÷ng c«ng viÖc mµ hä lµm hay Ýt ra lµ còng cã thtrong phô gióp hä mét viÖc g× ®ã. Do ®Æc thï c«ng viÖc cña nghÒ n«ng nªn mäi ng­êi th­êng ®i ngñ sím vµ dËy sím ®Ó lµm viÖc. T«i còng dËy sím ®i lµm cïng hä. Khi mét ng­êi cung cÊp tin ®i nhæ cá t¹i ruéng trång l¹c th× t«i còng cïng hä ra ruéng nhæ cá l¹c…Trong lóc lao ®éng, vui ch¬i hay nghØ ng¬i cïng hä t«i cã thÓ hái hä vÒ nh÷ng vÊn ®Ò mµ t«i quan t©m. T«i thÊy r»nng­êi. khi cïng lµm viÖc víi hä th× mèi quan hÖ gi÷a t«i vµ hä tiÕn triÓn nhanh chãng. Chóng t«i cã thÓ gÇn gòi, th©n thiÖn víi nhau h¬n vµ hä cã thÓ coi t«i nh­ ng­êi cïng lµng, xãm, thËm chÝ nh­ ng­êi th©n trong gia ®×nh. 2.5 Pháng vÊn Trong thêi gian ®iÒn d·, t«i tiÕn hµnh pháng vÊn 20 ®èi t­îng vµ thùc hiÖn pháng vÊn 8 nhãm ë mäi løa tuæi vµ c¶ hai giíi (nam, n÷). Nh÷ng ®èi t­îng nµy bao gåm nh÷ng em g¸i ®· tõng ®i gióp viÖc ng¾n ngµy ë Hµ Néi, ng­êi th©n trong gia ®×nh cña c¸c em, hä hµng, b¹n bÌ hµng xãm vµ thÇy c« gi¸o cña c¸c em. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu chÝnh ë ®©y lµ nghiªn cøu tr­êng hîp v× vËy cÇn ph¶i chuÈn bÞ vµ thùc hiÖn tèt kü thuËt pháng vÊn s©u c¸ nh©n: T«i muèn t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi ®­îc pháng vÊn nãi vÒ vÊn ®Ò mµ kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n th× th«ng tin thu thËp sÏ ®Çy ®ñ h¬n so víi tr­êng hîp dïng c©u hái. ChÝnh v× vËy, thay v× sö dông c¸ch pháng vÊn “cã – kh«ng”, t«i muèn thÓ hiÖn nh­ mét cuéc ®µm tho¹i ®Ó t¹o c¶m gi¸c tho¶i m¸i, tù nhiªn cho ng­êi ®­îc hái. Trong lóc nãi chuyÖn, nh÷ng suy nghÜ s©u xa cña hä sÏ ®­îc béc lé. Nh­ng c¸ch pháng vÊn nµy còng cã nh÷ng khiÕm khuyÕt riªng: trong khi t«i cã thÓ gîi më cho ng­êi ®­îc pháng vÊn cã thÓ kÓ hay nãi mét c¸ch tho¶i m¸i vÒ c©u chuyÖn nµo ®ã vµ hä cã thÓ sÏ nãi nhiÒu ®iÒu mµ t«i cho lµ ®i ra ngoµi vÊn ®Ò. V× vËy, nh÷ng lóc Êy t«i cÇn cè g¾ng khÐo lÐo ng¾t qu·ng c©u chuyÖn b»ng mét c©u hái nµo ®ã ®Ó l¸i c©u chuyÖn cña hä vÒ phÝa vÊn ®Ò mµ t«i quan t©m. VÝ dô, khi t«i nãi chuyÖn cïng víi mÑ cña Hoa vÒ vÊn ®Ò häc tËp cña Hoa t¹i tr­êng, mÑ cña Hoa ®· kÓ rÊt nhiÒu vµ bµ kÓ c¶ mét c©u chuyÖn rÊt dµi vÒ ®êi t­ cña «ng hiÖu tr­ëng nhµ tr­êng. NhËn thÊy ®· ®i qu¸ xa ®Ò tµi, t«i liÒn ®Æt ngay mét c©u hái “ C« cã muèn cho Hoa ®i häc thªm kh«ng?” ®Ó l¸i c©u chuyÖn vÒ ®Ò tµi häc tËp cña Hoa th× mÑ Hoa l¹i quay trë vÒ víi vÊn ®Ò häc tËp cña Hoa mµ kh«ng c¶m thÊy bÞ gi¸n ®o¹n m¹ch kÓ chuyÖn. Nh­ng trong lóc tiÕn hµnh pháng vÊn, t«i còng gÆp ph¶i mét sè v­íng m¾c. Nh÷ng ngµy ®Çu tiÕn hµnh pháng vÊn, t«i c¶m thÊy gÆp nhiÒu khã kh¨n trong c¸ch ®Æt c©u hái nh­ thÕ nµo cho ng­êi ®­îc pháng vÊn cã thÓ n¾m b¾t ®­îc vÊn ®Ò mµ t«i quan t©m. Víi tuú tõng c¸ nh©n ng­êi ®­îc pháng vÊn mµ t«i lùa chän c¸ch ®Æt c©u hái kh¸c nhau. Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh pháng vÊn, t«i sö dông c¶ hai lo¹i c©u hái lµ: c©u hái ®ãng vµ c©u hái më (10). §èi víi tr­êng hîp trÎ nhá, t«i th­êng ®­a ra nh÷ng c©u hái ®ãng vµ nh÷ng c©u hái më ®Ó trÎ em cã thÓ tù do diÔn ®¹t suy nghÜ cña m×nh thay b»ng nh÷ng c©u hái kh«ng râ rµng hoÆc cã nhiÒu ph­¬ng ¸n tr¶ lêi ®Ó tr¸nh kh¶ n¨ng dÉn d¾t trÎ em tr¶ lêi theo c¸ch hiÓu cña ng­êi lín. Nh÷ng c©u hái dµnh cho trÎ em lµ nh÷ng c©u hái vÒ: b¶n th©n, gia ®×nh, nguyªn nh©n dÉn ®Õn ho¹t ®éng lao ®éng gióp viÖc, kinh nghiÖm lao ®éng, tiÒn c«ng, nh÷ng c¶m nhËn vÒ c«ng viÖc, nh÷ng c¶m nhËn vÒ Hµ Néi (con ng­êi, cuéc sèng…), quan hÖ x· héi (víi gia ®×nh, b¹n bÌ, hµng xãm…) Nh÷ng c©u hái mµ t«i ®­a ra cho ®èi t­îng lµ bè mÑ, hä hµng, hµng xãm cña trÎ em lµ vÒ c¸c vÊn ®Ò: th«ng tin c¸ nh©n, gia ®×nh, nh÷ng ®iÒu mµ hä biÕt vÒ lao ®éng gióp viÖc ë Hµ Néi, th¸i ®é cña hä nh­ thÕ nµo vÒ vÊn ®Ò nµy…(Xem phô lôc) Cã nh÷ng lóc t«i ®­a ra c©u hái ®ãng (cã/ kh«ng) t«i c¶m thÊy d­êng nh­ ®èi t­îng ®­îc pháng vÊn ®­a ra c©u tr¶ lêi kh«ng chÝnh x¸c v× cã thÓ c©u tr¶ lêi mµ hä cã thÓ sÏ ®­a ra kh«ng n»m trong hai kh¶ n¨ng “cã/ kh«ng” Êy. Khi nãi chuyÖn víi Hoa, thay v× c©u hái “em cã thÝch cuéc sèng ë Hµ Néi kh«ng ?” t«i hái “em thÊy cuéc sèng ë Hµ Néi nh­ thÕ nµo ?”. Víi mét c©u hái nh­ vËy Hoa cã thÓ tù do nãi vÒ nh÷ng c¶m nhËn cña em vÒ Hµ Néi mµ kh«ng ph¶i lùa chän gi÷a c©u tr¶ lêi lµ: “cã/ kh«ng”. “ ë Hµ Néi cã nh÷ng c¸i em thÝch nh­ng cã nh÷ng c¸i em kh«ng thÝch. Khã nãi l¾m chÞ ¹!”. NÕu t«i kh«ng ®­a ra mét c©u hái më mµ lµ mét c©u hái ®ãng th× cã lÏ c©u tr¶ lêi cña Hoa sÏ lµ: “cã/ kh«ng” vµ nh­ vËy th«ng tin mµ t«i nhËn ®­îc kh«ng thÓ chÝnh x¸c víi nh÷ng ®iÒu mµ Hoa nghÜ. Trong tr­êng hîp nµy t«i cÇn gîi më cho Hoa cã thÓ ®­a ra nh÷ng th«ng tin vÒ nh÷ng ®iÒu mµ Hoa thÝch hay kh«ng thÝch b»ng c©u hái: Em thÊy thÝch/kh«ng thÝch Hµ Néi ë nh÷ng ®iÓm nµo? §èi víi pháng vÊn nhãm, nh÷ng nhãm mµ t«i tiÕn hµnh pháng vÊn tuú tõng thêi gian, hoµn c¶nh mµ cã sè l­îng nhiÒu hay Ýt, lµ nam hay n÷ hay c¶ nam vµ n÷…Theo nh­ t«i nhËn thÊy, khi tiÕn hµnh pháng vÊn nhãm nÕu kh«ng cã mÆt cña ®èi tù¬ng nghiªn cøu - ng­êi ®ù¬c nãi ®Õn hoÆc ng­êi nhµ cña ®èi t­îng ®­îc nãi ®Õn th× cuéc nãi chuyÖn cã tÝnh chÊt kh¸ch quan h¬n. VÝ dô: Khi t«i cã thÓ tiÕn hµnh pháng vÊn mét nhãm hµng xãm cña Hoa mµ kh«ng cã mÆt Hoa hay ng­êi trong gia ®×nh Hoa th× mäi ng­êi trong nhãm cã thÓ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò mµ khi cã Hoa hoÆc ng­êi trong gia ®×nh Hoa ë ®ã ch¾c ch¾n r»ng hä sÏ kh«ng bµn tíi “Con Hoa ngµy tr­íc míi ®i lµm ë Hµ Néi, nhiÒu ng­êi nãi nã ®i lµm xa mét m×nh nh­ thÕ mµ bè mÑ nã còng cho nã ®i... Lo¹i nµy ra ®­êng dÔ ®i lµm g¸i nhµ hµng l¾m!” (c« Thoa- 38 tuæi- hµng xãm cña Hoa) Mét ®iÒu n÷a mµ t«i nhËn thÊy khi tiÕn hµnh pháng vÊn nhãm lµ khi t«i pháng vÊn mét nhãm trÎ em th× th­êng c¸c em cã thÓ nãi rÊt thËt nh÷ng ®iÒu m×nh nghÜ. NhÊt lµ khi nhãm pháng vÊn chØ lµ nh÷ng em n÷. Khi trong nhãm xuÊt hiÖn 1 hay vµi em nam th× nh÷ng c©u tr¶ lêi trë nªn dÌ dÆt h¬n. Cã lÏ lµ c¸c em tá ra ng¹i ngÇn khi cã mÆt b¹n nam vµ sî r»ng b¹n nam sÏ ®¸nh gi¸ kh¸c ®i vÒ m×nh. Cßn ®èi víi nhãm nh÷ng ng­êi lín tuæi khi ®­îc pháng vÊn th­êng khã cã thÓ ®­a ra nh÷ng lêi nhËn xÐt, nh÷ng suy nghÜ cña m×nh mét c¸ch th¼ng th¾n v× hä vèn lo ng¹i khi nãi ®Õn ®iÒu g× ®ã mµ hä cho lµ kh«ng hay sÏ bÞ ng­êi kh¸c tr¸ch mãc hoÆc chª c­êi “ Cã khi c« nghÜ nã (Lan), bá nhµ mét m×nh mµ ra Hµ Néi th× còng gím mÆt thËt! Con c« nã kh«ng d¸m liÒu thÕ ®©u! Nh­ng c« nãi lµ nãi víi ch¸u thÕ th«i, ch¸u ®õng nãi l¹i víi ai ®Êy nhÐ!” (c« Phóc- 41 tuæi- ng­êi cïng lµng víi Lan). MÆc dï vËy, ®ã còng chØ lµ nh÷ng ý kiÕn chñ quan cña ng­êi ®­îc pháng vÊn mµ cã tr­êng hîp v× môc ®Ých c¸ nh©n mµ ng­êi ®­îc pháng vÊn nãi ra. Nh÷ng th«ng tin trong tr­êng hîp ®ã th­êng kh«ng chÝnh x¸c. §iÒu ®Æc biÖt lµ t«i cã thÓ pháng vÊn ®­îc mét nhãm c¸c trÎ em nam nh­ng kh«ng thÓ pháng vÊn mét nhãm ng­êi lín lµ nam giíi. T«i thÊy rÊt Ýt khi nh÷ng ng­êi ®µn «ng lín tuæi trong lµng nhãm häp víi nhau. Mét sè lín hä th­êng ®i lµm xa Ýt vÒ nhµ, mét sè kh¸c th× lµm viÖc suèt ngµy råi tèi ®Õn th× th­êng ®i ngñ tõ rÊt sím. MÆt kh¸c ë n«ng th«n, th­êng th× buæi tèi kh«ng cã ®µi, tivi hay c¸c ho¹t ®éng vui ch¬i kh¸c nªn hä kh«ng cã thãi quen cïng nhau nãi chuyÖn uèng trµ sau mét ngµy lao ®éng mÖt mái. ChØ cã phô n÷ lµ hµng ngµy vÉn hay cã thãi quen tô tËp tôm bµn chuyÖn “trong nhµ, ngoµi ngâ”. Trong cïng mét nhãm pháng vÊn th× tr­êng hîp c¸c thµnh viªn trong nhãm cã ý kiÕn tr¸i ng­îc nhau. Khi t«i hái c¶m nghÜ cña hä vÒ vÊn ®Ò “®i lao ®éng gióp viÖc ë Hµ Néi tèt hay xÊu ?” t«i thÊy r»ng, nh÷ng ng­êi nªu ý kiÕn sau th­êng ®ång t×nh víi quan ®iÓm cña ng­êi nªu ý kiÕn tr­íc. Do vËy, nh÷ng tr­êng hîp ®ã sÏ cho t«i nh÷ng th«ng tin kh«ng chÝnh x¸c. Nh­ng cã nh÷ng tr­êng hîp bÊt ®ång ý kiÕn th× ng­êi m¹nh d¹n h¬n, cã nhiÒu lý lÏ h¬n sÏ giµnh thÕ chñ ®éng vµ ng­êi yÕu thÕ h¬n sÏ im lÆng vµ tõ bá ý ®Þnh nãi thªm vÒ c¶m nghÜ cña m×nh. Do ®ã, t«i cÇn tiÕp xóc thªm víi ®èi t­îng nµy ®Ó t×m hiÓu vÒ ý kiÕn thùc sù cña hä khi kh«ng cßn nh÷ng c¶n trë tõ nh÷ng ý kiÕn kh¸c. VÝ dô: khi t«i cïng ba ng­êi hµng xãm cña Hång nãi chuyÖn, hai ng­êi trong sè ®ã cho r»ng viÖc Hång ®i gióp viÖc ë Hµ Néi lµ chuyÖn b×nh th­êng th× ng­êi thø ba im lÆng tá ý ®ång t×nh. Nh­ng khi chØ cßn l¹i m×nh t«i vµ c« th× c« nãi: “Nãi thÕ th«i nh­ng th©n con g¸i h¬ hí ra thÕ l¹i mét th©n mét m×nh ®Õn ®Êt kh¸ch quª ng­êi th× biÕt thÕ nµo ®­îc!” (hµng xãm cña Hång- 45 tuæi) Sè l­îng ng­êi trong mét nhãm mµ t«i pháng vÊn th­êng kh«ng lín, dao ®éng tõ 2- 5 ng­êi (th­êng lµ nhãm 3- 4 ng­êi). Ngoµi viÖc tiÕn hµnh pháng vÊn nhãm, t«i còng tiÕn hµnh thùc hiÖn pháng vÊn c¸c “nhãm ngÉu nhiªn”. Cô thÓ lµ khi t«i ë nhµ Lan, t«i ®­îc giíi thiÖu víi b¹n bÌ, hä hµng, hµng xãm cña Lan. Vµ tõ ®ã, t«i cã thÓ tiÕn hµnh pháng vÊn “nhãm ngÉu nhiªn” khi cã dÞp thuËn tiÖn. Nh­ tr­êng hîp c¸c b¹n cña Lan ®Õn nhµ th¨m Lan nh©n dÞp Lan míi vÒ nhµ sau mét thêi gian ®i gióp viÖc t¹i Hµ Néi, t«i cã thÓ tiÕp cËn víi c¸c b¹n cña Lan vµ tiÕn hµnh pháng vÊn. Thêi gian mµ t«i tiÕn hµnh mét cuéc pháng vÊn th­êng phô thuéc rÊt nhiÒu vµo nh÷ng yÕu tè kh¸ch quan. Do nh÷ng cuéc pháng vÊn cña t«i ®Òu ®­îc thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh quan s¸t tham gia nªn nh÷ng cuéc pháng vÊn còng gièng nh­ nh÷ng cuéc trß chuyÖn th«ng th­êng rÊt dÔ bÞ gi¸n ®o¹n. Cã nh÷ng cuéc pháng ®­îc tiÕn hµnh trong 2 - 3 giê nh­ng còng cã nh÷ng cuéc pháng vÊn chØ ®­îc th­c hiÖn trong 30 phót. Nguyªn nh©n cã c¶ tõ phÝa chñ quan lÉn chÞu sù t¸c ®éngb tõ bªn ngoµi. VÝ dô nh­ cã lÇn, t«i gÆp c« ThuËn (hµng xãm cña Lan), vÊn ®Ò t«i cÇn hái c« vÉn ch­a hÕt nh­ng c« nãi cÇn ph¶i vÒ nhµ ®i th¨m ng­êi èm nªn cuéc pháng vÊn cña t«i ph¶i dõng l¹i. Mét t×nh huèng kh¸c, khi t«i vµ HuÖ (b¹n cña Hång) ®ang cïng nhæ cá vµ trß chuyÖn ngoµi ruéng l¹c th× mÑ em gäi vÒ nhµ gióp nªn c©u chuyÖn cña chóng t«i bÞ gi¸n ®o¹n. §èi víi tr­êng hîp pháng vÊn nhãm, kh¶ n¨ng bÞ gi¸n ®o¹n th­êng nhiÒu h¬n ®èi víi pháng vÊn c¸ nh©n. Bëi lÏ, pháng vÊn nhãm th­êng cã nhiÒu ng­êi nªn qu¸ tr×nh thùc hiÖn cuéc pháng vÊn phô thuéc vµo tõng c¸ nh©n tham gia pháng vÊn, kh¶ n¨ng bÞ gi¸n ®o¹n còng v× vËy mµ t¨ng lªn. Khi mét ng­êi trong nhãm ®­îc pháng vÊn rêi khái nhãm gi÷a chõng th× rÊt dÔ dÉn ®Õn kh¶ n¨ng cuéc pháng vÊn Êy bÞ gi¸n ®o¹n. Sè ng­êi trong mét nhãm pháng vÊn cµng Ýt th× kh¶ n¨ng nµy x¶y ra cµng cao. Cßn ®èi víi nh÷ng cuéc pháng vÊn “nhãm ngÉu nhiªn” th× thêi gian tiÕn hµnh pháng vÊn th­êng ng¾n h¬n (30 phót - 60 phót) thêi gian tiÕnhµnh pháng vÊn nhãm hay pháng vÊn c¸ nh©n. Bëi lÏ, nh÷ng “nhãm ngÉu nhiªn” nµy rÊt dÔ bÞ gi¸n ®o¹n do kh«ng ®­îc chuÈn bÞ tõ tr­íc. 2.6 Ghi chÐp thùc ®Þa §iÒu quan träng trong toµn bé qu¸ tr×nh ®i ®iÒn d· lµ viÖc th­êng xuyªn ghi nhËt ký ®iÒn d·. ViÖc ghi nhËt ký ®iÒn d· ®­îc tiÕn hµnh hµng ngµy. Th«ng qua ®ã, t«i cã thÓ ghi chÐp l¹i nh÷ng viÖc mµ m×nh ®· lµm hay nh÷ng ®iÒu mµ t«i ch­a hái ®­îc trong ngµy ®Ó cã thÓ v¹ch ra kÕ ho¹ch bæ xung cho ngµy h«m sau. Do nh÷ng yªu cÇu trªn thùc ®Þa, nªn viÖc ghi chÐp toµn bé chi tiÕt cña mét cuéc pháng vÊn ngay trong qu¸ tr×nh pháng vÊn lµ ®iÒu kh«ng thÓ. V× vËy, t«i th­êng ®em theo mét cuèn sæ nhá vµ ghi chÐp v¾n t¾t vµ nhanh chãng nh÷ng ®iÒu hái ®­îc trong qu¸ tr×nh pháng vÊn b»ng nh÷ng quy ­íc ®· quy ®Þnh tõ tr­íc ®Ó h¹n chÕ thêi gian ghi chÐp ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng cuéc pháng vÊn. Th«ng th­êng, trong toµn bé qu¸ tr×nh pháng vÊn t«i ghi chÐp l¹i nh÷ng ý c¬ b¶n mét c¸ch v¾n t¾t råi sau khi kÕt thóc cuéc pháng vÊn hay cuèi ngµy t«i ghi chÐp l¹i tØ mØ tÊt c¶ nh÷ng g× mµ t«i nh×n thÊy nghe thÊy vµ c¶m nhËn ®­îc dùa trªn nh÷ng ghi chÐp ban ®Çu. Do nh÷ng cuéc pháng vÊn cña t«i th­êng xuyªn bÞ gi¸n ®o¹n nªn sau cuéc pháng vÊn t«i cè g¾ng ghi chÐp l¹i tÊt c¶ nh÷ng g× thu ®­îc råi xem xÐt xem cßn nh÷ng g× ch­a hái hay cÇn hái thªm ®Ó sau ®ã hái l¹i. Khã kh¨n nhÊt trong tr­êng hîp cuéc pháng vÊn bÞ gi¸n ®o¹n lµ nh÷ng vÊn ®Ò trong buæi pháng vÊn h«m tr­íc ®ang dë dang th× h«m sau t«i ph¶i b¾t ®Çu l¹i tù ®Çu. V× vËy, t«i ph¶i mÊt thªm mét kho¶ng thêi gian ®Ó lµm tan t¶ng b¨ng ng¨n c¸ch gi÷a t«i vµ ng­êi ®­îc pháng vÊn tr­íc khi nãi vµo vÊn ®Ò mµ t«i quan t©m mét c¸ch cëi më. Nh­ vËy, ®¸ng ra chØ mÊt thêi gian cña mét cuéc pháng vÊn th× t«i ph¶i mÊt thªm hai lÇn hoÆc cã thÓ nhiÒu h¬n n÷a cho viÖc hoµn thiÖn mét cuéc pháng vÊn. TiÓu kÕt: Trong qua tr×nh tiÕn hµnh thu thËp th«ng tin trªn thùc ®Þa cÇn lùa chän ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®óng ®¾n, phï hîp vµ tiÕn hµnh tõng b­íc mét c¸ch khoa häc. Hµng ngµy cÇn ghi chÐp nhËt ký ®iÒn d· th«ng qua ®ã lËp kÕ ho¹ch cho ngµy h«m sau. ViÖc ghi chÐp nhËt ký ®iÒn d· cã vai trß rÊt quan träng. CÇn ph¶i ghi chÐp ®Çy ®ñ, chi tiÕt vÒ néi dung mçi cuéc pháng vÊn vµ c¶ nh÷ng c¶m nhËn cña t¸c gi¶ th«ng qua qu¸ tr×nh quan s¸t tham gia. §èi víi nh÷ng mÉu c©u hái pháng vÊn, t«i c¶m thÊy khi sö dông nh÷ng c©u hái më th× ng­êi ®­îc pháng vÊn sÏ dÔ dµng nªu lªn nh÷ng c¶m nhËn cña m×nh h¬n lµ khi sö dông nh÷ng c©u hái ®ãng. ViÖc tiÕn hµnh kiÓm tra chÐo víi nh÷ng vÊn ®Ò nh¹y c¶m th× ph­¬ng ph¸p nµy cã thuËn lîi ®èi víi nh÷ng c¸ nh©n th¼ng th¾n nh­ng l¹i kh«ng cã lîi ®èi víi nh÷ng c¸ nh©n trÇm tÝnh, Ýt nãi. V× vËy, cÇn ph¶i quan s¸t kü vµ t×m hiÓu thªm nh÷ng suy nghÜ thùc sù cña nh÷ng ®èi t­îng pháng vÊn cã tÝnh e ng¹i, dÌ dÆt trong kiÓm tra chÐo. Ch­¬ng 3 t¸c ®éng cña lao ®éng - c¶m nhËn cña trÎ “§Æc ®iÓm c¬ b¶n cña trÎ em tuæi vÞ thµnh niªn lµ thay ®æi vµ c¶i t¹o c¸c mèi quan hÖ víi nh÷ng ng­êi xung quanh” (I.X. K«n: T©m lý häc løa tuæi vÞ thµnh niªn, Matxc¬va, 1989: tr. 106). Nh­ chóng ta ®· thÊy dï víi bÊt kú lý do nµo mµ trÎ em ph¶i rêi gia ®×nh ®i lao ®éng t¹i c¸c thµnh phè lín th× nh÷ng hÖ qu¶ mµ viÖc ra ®i ®Ó l¹i ®èi víi trÎ em còng khã cã thÓ nh×n nhËn hÕt ®­îc. TrÎ em cÇn cã nh÷ng m«i tr­êng lµnh m¹nh ®Ó ph¸t triÓn mét c¸ch tèt nhÊt. TrÎ em rÊt dÔ bÞ tæn th­¬ng, dÔ bÞ c¸m dç. Trong khi mét sè trÎ em ®­îc ch¨m sãc, quan t©m th× nhiÒu trÎ em cïng tuæi víi hä ph¶i tù lao ®éng kiÕm sèng. ThËm chÝ nhiÒu em ph¶i rêi gia ®×nh tíi kiÕm sèng t¹i c¸ch thµnh phè lín vµ mÊt ®i c¸i quyÒn c¬ b¶n nhÊt cña m×nh: quyÒn ®­îc sèng trong chÝnh gia ®×nh m×nh. NÕu nãi vÒ lý do khiÕn c¸c em ph¶i ra ®i lao ®éng kiÕm sèng th× chóng ta ph¶i ®Ò cËp ®Õn c¶ hai khÝa c¹nh: “lùc hót” vµ “lùc ®Èy” (12). Bëi c¶ hai khÝa c¹nh nµy lµ nÒn t¶ng, ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi c¸ch thøc trÎ em tiÕp nhËn nh÷ng nÐt v¨n ho¸ ®« thÞ. §iÒu ®Çu tiªn ph¶i nãi ®Õn ë ®©y lµ khÝa c¹nh “lùc ®Èy”. Hai yÕu tè “lùc hót” vµ “lùc ®Èy” kÕt hîp l¹i dÉn ®Õn quyÕt ®Þnh ra ®i cña nguån lao ®éng ngo¹i tØnh tíi c¸c thµnh phè lín. Trong ®ã, nguyªn nh©n lín nhÊt khiÕn phÇn lín trÎ em ph¶i ra ®i kiÕm sèng lµ v× lý do nghÌo ®ãi (13). §Æc biÖt, ®èi víi nh÷ng trÎ em g¸i víi vai trß cña ng­êi phô n÷ trong gia ®×nh. TrÎ em g¸i cã thÓ hiÓu râ nh÷ng khã kh¨n cña cha mÑ vµ sím h×nh thµnh t×nh th­¬ng yªu, ®øc hi sinh cña ng­êi phô n÷ ViÖt Nam truyÒn thèng. Vµ chÝnh v× vËy c¸c em mong muèn ®­îc gióp ®ì gia ®×nh, mong muèn ®­îc san sÎ g¸nh nÆng cña cha mÑ. §èi víi nh÷ng trÎ em g¸i cßn ®ang ®i häc vµ vÉn muèn cã tiÒn ®Ó kh«ng ph¶i nghØ häc ®ång thêi gióp ®ì cha mÑ th× lao ®éng gióp viÖc gia ®×nh theo thêi vô lµ mét gi¶i ph¸p tèt nhÊt vµ cã thÓ coi lµ an toµn nhÊt. Thêi gian thÝch hîp ®Ó c¸c em ®i lao ®éng gióp viÖc lµ kho¶ng thêi gian nghØ hÌ vµ nh÷ng ngµy nghØ tÕt - thêi ®iÓm c¸c em ®­îc nghØ häc. §i gióp viÖc gia ®×nh vµo dÞp 3 th¸ng hÌ ®· kh«ng cßn lµ c«ng viÖc míi mÎ ®èi víi nhiÒu ®Þa ph­¬ng hay nhiÒu gia ®×nh ë n«ng th«n. Nh­ng ®i gióp viÖc gia ®×nh vµo dÞp tÕt lµ mét c«ng viÖc nhiÒu thiÖt thßi ®èi víi bÊt cø ng­êi lao ®éng nµo vµ cßn thiÖt thßi h¬n nhiÒu n÷a lµ ®èi víi nh÷ng trÎ em g¸i. ë løa tuæi mµ ®¸ng ra c¸c em ph¶i ®­îc vui ch¬i mµ kh«ng ph¶i lo l¾ng ®Õn tiÒn b¹c th× mét sè em ph¶i quªn ®i c¸i niÒm h¹nh phóc ®­îc xum vÇy víi gia ®×nh ngµy tÕt. §ã qu¶ lµ mét quyÕt ®Þnh can ®¶m, mét sù hi sinh lín lao. Nh­ng cho dï cã v× lý do g× th× viÖc tíi thµnh phè lµm viÖc ®èi víi mét ®øa trÎ lµ mét thö th¸ch lín. Vµ mét c¸ch v« t×nh hay h÷u ý th× viÖc tiÕp nhËn nh÷ng nÐt v¨n ho¸ cña ng­êi d©n thµnh phè lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. Tuú vµo m«i tr­êng lao ®éng mµ nh÷ng ¶nh h­ëng cña nã t¸c ®éng ®Õn c¸c em còng kh¸c nhau. ë ®©y cô thÓ lµ m«i tr­êng cña mçi gia ®×nh mµ c¸c em ®Õn gióp viÖc. Mçi gia ®×nh cã mét c¸ch sinh ho¹t, c¸ch sèng kh¸c nhau vµ mçi thµnh viªn trong 1 gia ®×nh còng cã mét c¸ch sèng, mét khÝa c¹nh nµo ®ã mµ c¸c em cã thÓ cho lµ ®¸ng ®Ó häc tËp . Dï sao th× nh÷ng g× mµ c¸c em tiÕp nhËn ®­îc trong qu¸ tr×nh lao ®éng còng cã 2 mÆt: tÝch cùc vµ tiªu cùc. Mçi em sÏ cã c¸ch tiÕp nhËn, chän läc hay lo¹i bá nh÷ng nÐt v¨n ho¸ míi ®ã. 3.1 Quan niÖm sèng 3.1.1 Quan niÖm vÒ gia ®×nh hµnh phóc Nh­ ®· ®Ò cËp ë trªn, gia ®×nh lµ nÒn t¶ng c¬ b¶n ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña trÎ. V× vËy, t×m hiÓu quan niÖm cña trÎ vÒ mét gia ®×nh h¹nh phóc lµ ®iÒu cÇn thiÕt ®Ó b­íc ®Çu ph©n tÝch nh÷ng c¶m nhËn còng nh­ thay ®æi cña trÎ víi vÊn ®Ò gia ®×nh sau khi trÎ ®· cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi h×nh thøc gia ®×nh ë ®« thÞ. Sau mét thêi gian dï ng¾n hay dµi gióp viÖc gia ®×nh t¹i Hµ Néi th× c¸c em vÉn cã ®­îc c¶m nhËn nµo ®ã vÒ gia ®×nh- m«i tr­êng lµm viÖc cña c¸c em. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc t¹i gia ®×nh Êy, c¸c em sÏ ®­îc tiÕp cËn víi nh÷ng luång v¨n ho¸ míi, nh÷ng c¸ch sèng míi mµ c¸c em cã thÓ tiÕp nhËn mét c¸ch thô ®éng, kh«ng thÓ ngê tíi. TÕt cæ truyÒn cña ng­êi ViÖt Nam lµ dÞp tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh qu©y quÇn. §èi víi mét sè gia ®×nh th× cã lÏ ®©y lµ dÞp duy nhÊt trong c¶ n¨m cã thÓ häp mÆt ®Çy ®ñ tÊt c¶ c¸c thµnh viªn. §ã chÝnh lµ hoµn c¶nh tèt nhÊt ®Ó c¸c em hiÓu ®­îc cuéc sèng cña gia ®×nh thµnh phè. MÆt kh¸c, mét ®iÒu h¹n chÕ lµ còng v× ®©y lµ dÞp tÕt nªn mäi ng­êi trong gia ®×nh trë nªn réng r·i vµ quan t©m ®Õn nhau nhiÒu h¬n møc b×nh th­êng. V× lÏ ®ã, cã thÓ c¸c em chØ nhËn thÊy nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp- mét mÆt cña gia ®×nh hä mµ th«i. Nh­ng, dï sao th× c¸c em còng cã nh÷ng nhËn xÐt c¸ nh©n vÒ hä. “ TÕt nhµ em vui l¾m ! B¹n bÌ em suèt ngµy tô tËp ®i ch¬i. Nh­ng n¨m nay ¨n tÕt ë nhµ c« chó (gia ®×nh thuª lao ®éng ) th× kh«ng vui b»ng! C« chó coi em nh­ con c¸i trong nhµ nh­ng mµ gia ®×nh c« chó kh«ng t×nh c¶m g× c¶, mäi ng­êi döng d­ng l¾m! Em thÊy ngµy tÕt th× mäi ng­êi ph¶i th©n thiÖn víi nhau nh­ng nhµ c« chó ngµy tÕt chØ nh­ lµ ngµy nghØ th«i!”. (Hoa) Theo ý kiÕn riªng cña mçi em th× h×nh mÉu cña mét gia ®×nh hµnh phóc cã sù kh¸c biÖt nhau. Hoa cho r»ng, mét gia ®×nh nh­ gia ®×nh cña em lµ mét gia ®×nh ®×nh h¹nh phóc. T«i ®­îc biÕt, gia ®×nh ®×nh em cã 3 chÞ em. Hai em sau cña Hoa ®Òu lµ em trai (Mét em häc líp 9 vµ 1 em 5 tuæi). Bè cña Hoa lµ ng­êi rÊt ch¨m chØ, hiÒn lµnh, Ýt nãi vµ “Bè mÑ rÊt Ýt khi c·i nhau!” (Hoa). Víi Hoa th× cuéc sèng gia ®×nh cña Hoa lµ rÊt ®Çm Êm v× vËy khi tíi lµm viÖc t¹i gia ®×nh Êy Hoa c¶m thÊy c¸ch sèng cña hä kh«ng th©n thiÖn vµ t×nh c¶m. Ch¾c r»ng, em sÏ nghÜ ®Êy lµ c¸ch sèng cña gia ®×nh thµnh phè. Trong tr­êng hîp cña Hoa th× chÝnh chuÈn mùc vÒ gia ®×nh cña b¶n th©n Hoa ®· chi phèi c¸ch nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ vÒ gia ®×nh t¹i n¬i mµ em lµm viÖc. Tõ c¶m nhËn vÒ gia ®×nh m×nh mµ Hoa cho r»ng sèng nh­ gia ®×nh ng­êi chñ lao ®éng lµ kh«ng h¹nh phóc. §èi víi Lan th× víi em mét gia ®×nh h¹nh phóc lµ gia ®×nh cã bè, mÑ hoµ hîp vµ cã ®ñ ¨n, ®ñ mÆc. “ Em thÊy gia ®×nh c« chó (gia ®×nh thuª lao ®éng ) thËt vui vÎ! Bè mÑ em ®¸nh nhau suèt! Tõ ngµy bè em cã vî hai ®Õn giê, gia ®×nh em ch­a bao giê cã mét c¸i tÕt vui vÎ c¶! Nhµ em nghÌo l¾m cho nªn tÕt ch­a ch¾c ®· cã quÇn ¸o míi chø nãi g× ®Õn trong n¨m! ” (Lan). Gia ®×nh vèn lu«n nghÌo ®ãi nªn Lan rÊt muèn ®i häc nh­ng l¹i ph¶i bá häc ®Ó ®i lµm. Còng v× nghÌo nªn Lan rÊt Ýt khi cã quÇn ¸o míi. Víi Lan th× gia ®×nh cña em ch­a bao giê cã h¹nh phóc. Lan lu«n ph¶i chøng kiÕn b¹o lùc gia ®×nh. V× vËy, Lan cho r»ng nh÷ng khiÕm khuyÕt cña gia ®×nh em lµ nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n quy ®Þnh vÒ mét gia ®×nh h¹nh phóc. Cßn ®èi víi Hång, h¹nh phóc lµ cã mÑ ch¨m sãc, lo toan mäi viÖc cho gia ®×nh . H¹nh phóc lµ c¶ gia ®×nh ®­îc qu©y quÇn bªn nhau. §ã lµ nh÷ng m¬ ­íc cña em. Vµ khi mét gia ®×nh cã nh÷ng ®iÒu mµ em mong muèn cho gia ®×nh m×nh th× em tin r»ng gia ®×nh Êy thËt lµ h¹nh phóc! “ MÑ em mÊt 10 n¨m råi, em kh«ng cã chÞ g¸i, chØ cã anh trai nªn tÕt ®Õn em ph¶i lo chuÈn bÞ tÕt cho gia ®×nh. Buån l¾m chÞ ¹! TÕt ë Hµ Néi s­íng chÞ nhØ! §Õn mäi viÖc trong nhµ còng ch¼ng ph¶i lµm, thuª ng­êi nh­ em vÒ lµm hÕt ®Ó ch¬i cho tho¶i m¸i. Nhµ hai b¸c (ng­êi thuª lao ®éng ) thÝch l¾m! Bè mÑ vµ con c¸i ®Òu vui vÎ, l¹i hay trªu nhau n÷a!” (Hång). Nh­ vËy, ®èi víi c¸c em th× viÖc nh×n nhËn thÕ nµo lµ mét gia ®×nh h¹nh phóc? rÊt râ rµng. T«i nhËn thÊy r»ng, nh÷ng g× mµ c¸c em mong muèn cho gia ®×nh m×nh th× sÏ lµ nh÷ng tiªu chÝ ®Ó nhËn xÐt vÒ mét gia ®×nh h¹nh phóc. Hoa hµi lßng víi gia ®×nh m×nh v× vËy em tin r»ng m×nh ®ang cã mét gia ®×nh h¹nh phóc. Hång do mÊt mÑ tõ nhá nªn em mong muèn cã mÑ vµ víi em th× mét gia ®×nh cã ®Çy ®ñ c¶ bè vµ mÑ lµ h¹nh phóc råi! Cßn Lan th× do nhµ qu¸ nghÌo vµ bè mÑ ch­a bao giê hoµ hîp nªn víi em th× chØ cÇn bè mÑ ®õng ®¸nh nhau n÷a, gia ®×nh cã ®ñ ¨n, ®ñ mÆc ®· lµ niÒm h¹nh phóc lín! 3.1.2 Quan niÖm vÒ ng­êi con ngoan Nh÷ng trÎ em g¸i bao giê còng th­êng tá ra biÕt lo l¾ng, gióp ®ì bè mÑ sím h¬n nh÷ng trÎ em nam. V× vËy, c¸c em g¸i lu«n sím g¸nh v¸c mét phÇn khã kh¨n cña gia ®×nh. C¸c trÎ em g¸i ý thøc ®­îc mét ng­êi con ngoan lµ ph¶i biÕt gióp ®ì gia ®×nh nªn lu«n tù lo liÖu nh÷ng c«ng viÖc nhµ, ch¨m sãc em thay mÑ vµ lín h¬n n÷a lµ kiÕm tiÒn ®Ó ®ãng gãp vµo kinh tÕ gia ®×nh. Do ng­êi phô n÷ cã vai trß quan träng ®èi víi gia ®×nh nªn viÖc hä ph¶i bá l¹i con c¸i ë quª nhµ cho chång hay bè mÑ ch¨m sãc lµ hä ®· ra ®i víi quyÕt t©m kiÕm tiÒn, quyÕt t©m thay ®æi ®êi sèng kinh tÕ cña gia ®×nh. Nh­ng ®èi víi mét sè phô n÷, còng v× vai trß lµm vî vµ lµm mÑ kh«ng cho phÐp hä cã thÓ rêi bá con c¸i ®i lµm xa. V× vËy, hä buéc ph¶i ®Ó con g¸i lín thay mÑ ®i lµm kiÕm tiÒn. §ã chÝnh lµ mét trong nhiÒu lý do lµm t¨ng sè l­îng lao ®éng trÎ em ho¹t ®éng trong nghÒ gióp viÖc gia ®×nh nµy. Vµ kh«ng ai cã thÓ phñ nhËn vai trß tÝch cùc cña sù ra ®i nµy trong viÖc c¶i thiÖn ®êi sèng gia ®×nh hä ë quª nhµ. G¸nh nÆng gia ®×nh mµ c¸c em ph¶i mang theo qu¶ thËt lµ khã kh¨n cho nh÷ng trÎ em cßn ®ang ë tuæi ¨n tuæi lín. C¸c em ®· bÞ t¸ch khái sù quan t©m ch¨m sãc cña cha mÑ, t×nh c¶m cña gia ®×nh, b¹n bÌ ®Ó mét m×nh sèng vµ lµm viÖc trong mét gia ®×nh hoµn toµn xa l¹ víi vai trß cña mét ng­êi lao ®éng thùc thô mµ cã lÏ c¸c em ch­a tõng biÕt ®Õn bao giê. Qu¸ tr×nh lao ®éng sÏ gióp ._.thµnh phè? Theo hä viÖc nµy lµ tèt hay xÊu? Nã cã ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®Õn cuéc sèng cña gia ®×nh trÎ hay cña trÎ? - Hä c¶m thÊy trÎ em sau khi ®i lµm ë thµnh phè vÒ cã ®iÒu g× kh¸c l¹ kh«ng? T¹i sao? IV. MÉu c©u hái pháng vÊn thÇy, c« gi¸o cña trÎ - Tªn, tuæi, giíi tÝnh cña ng­êi ®­îc pháng vÊn? - Hä nghÜ g× vÒ viÖc trÎ ph¶i ®i lµm xa vµo dÞp tÕt? - Theo hä viÖc ®i lµm nµy cã ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®èi víi trÎ ? ( ¶nh hö¬ng tíi viÖc häc tËp, th¸i ®é, t©m t­ t×nh c¶m cña trÎ…) - C¸ch ®èi xö cña trÎ ®èi víi thÇy, c« vµ b¹n bÌ cña trÎ cã g× thay ®æi kh«ng? BiÓu hiÖn cña sù thay ®æi Êy lµ g×? V. MÉu c©u hái pháng vÊn b¹n bÌ cña trÎ - Tªn, tuæi, giíi tÝnh, ®ang cßn ®i häc hay ®· nghØ häc? V× sao? - ViÖc häc tËp cña b¹n em sau khi ®i lµm vÒ kÐm h¬n hay tèt h¬n tr­íc? - C¸ch tiªu tiÒn cña c¸ch tiªu tiÒn cña b¹n emcã g× kh¸c kh«ng ? - B¹n em hoµ hîp h¬n hay c« ®éc h¬n trong líp? - B¹n em cã th¸i ®é nh­ thÕ nµo sau khi ®i lµm trë vÒ? B¹n em cã hµnh ®éng g× kh¸c th­êng kh«ng ? B¹n dÔ th­¬ng h¬n, khã tÝnh hay dÔ tÝnh h¬n tr­íc? - B¹n cã hay ®i ch¬i kh«ng ? Cã kÕt thªm b¹n míi kh«ng ? Cã coi th­êng b¹n cò kh«ng ? v× sao? - Em cã thÝch ®i lµm gièng nh­ b¹n cña em kh«ng ? NÕu cã/kh«ng? v× sao? - Em cã biÕt mäi ng­êi nghÜ nh­ thÕ nµo vÒ viÖc b¹n em lªn thµnh phè ®i lµm kh«ng ? _ Theo em viÖc b¹n em ®i lµm nh­ vËy cã g× tèt - xÊu ? V× sao? - Gia ®×nh em cã thÝch em kÕt b¹n víi ng­êi ®i lµm ë thµnh phè nh­ vËy kh«ng ? Nh÷ng ng­êi kh¸c nghÜ nh­ thÕ nµo vÒ viÖc b¹n em ®i lµm nh­ vËy? VI. MÉu c©u hái pháng vÊn ng­êi thuª lao ®éng trÎ em g¸i - Tªn, tuæi, giíi tÝnh, nghÒ nghiÖp, ®Þa chØ ng­êi ®­îc pháng vÊn? - Theo hä løa tuæi thÝch hîp ®Ó ®i gióp viÖc lµ bao nhiªu? T¹i sao? - Theo hä, trÎ em gióp viÖc gia ®×nh cã nh÷ng khã kh¨n g×? - Gia ®×nh hä ®· thuª bao nhiªu ng­êi gióp viÖc råi? Vµ nh÷ng ng­êi gióp viÖc Êy bao nhiªu tuæi? - Hä ®· thuª ng­êi gióp viÖc nhµ vµo dÞp tÕt bao giê ch­a? Råi/ch­a v× sao? NÕu råi th× bao nhiªu nhiªu lÇn vµ thuª trong bao nhiªu ngµy? - C«ng viÖc chÝnh cña c¸c em ë nhµ hä vµo dÞp tÕt nh­ vËy lµ g×? - Tr­íc khi nhËn trÎ vÒ gia ®×nh, hä trao ®æi, tho¶ thuËn víi em trÎ hay víi ai vÒ c«ng viÖc vµ tiÒn l­¬ng cña trÎ? Cã lµ hîp ®ång lao ®éng kh«ng? - Hä c¶m thÊy trÎ cã lµm viÖc tèt kh«ng ? TrÎ cã lµm vì, háng ®å trong gia ®×nh hä kh«ng ? Trong tr­êng hîp nh­ vËy, gia ®×nh hä sÏ xö sù nh­ thÕ nµo? - Hä thÊy trÎ cã thÝch c«ng viÖc nµy kh«ng? TrÎ cã thay ®æi g× kh«ng sau mét thêi gian lµm viÖc t¹i nhµ hä? C«ng ­íc cña Liªn Hîp Quèc vÒ quyÒn trÎ em* (United Nations Convention on the Rights of the Child) Lêi më ®Çu C¸c quèc gia thµnh viªn c«ng ­íc nµy, XÐt r»ng, theo c¸c nguyªn t¾c ®· c«ng bè trong HiÕn ch­¬ng Liªn Hîp Quèc, c«ng nhËn ph¨m c¸ch vèn cã vµ c¸c quyÒn b×nh ®¼ng kh«ng thÓ t­íc ®o¹t ®­îc cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh loµi ng­êi lµ nÒn t¶ng cña tù do, c«ng lý vµ hoµ b×nh trªn thÕ giíi. Ghi nhí r»ng, c¸c d©n téc thµnh viªn Liªn hîp quèc ®· tõng kh¼ng ®Þnh l¹i trong HiÕn ch­¬ng niÒm tin cña m×nh vµo c¸c quyÒn con ng­êi c¬ b¶n, vµo phÈm c¸ch vµ gi¸ trÞ cña con ng­êi, quyÕt tËp t©m thóc ®Èy tiÕn bé x· héi vµ chÊt l­îng cuéc sèng trong sù tù do réng lín h¬n. ------------------------ * Do §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc th«ng qua ngµy 20- 11- 1989 theo NghÞ quyÕt sè 44/25. - Cã hiÖu lùc tõ ngµy 2- 9- 1990 theo ®iÒu 49 cña c«ng ­íc. HiÖn cã 191 quèc gia thµnh viªn. - ViÖt Nam ký ngµy 26- 1- 1990 vµ phª chuÈn ngµy 20- 2- 1990 (theo QuyÕt nghÞ sè 241/NQ- H§NN7 cña Héi ®ång Nhµ n­íc ngµy 20- 2- 1990 (kh«ng b¶o l­u ®iÒu nµo). Liªn hîp quèc c«ng nhËn phª chuÈn ngµy 28- 2- 1990. C«ng nhËn r»ng, trong Tuyªn ng«n thÕ giíi vÒ qyuÒn con ng­êi vµ c¸c c«ng øoc quèc tÕ vÒ quyÒn con ng­êi. Liªn hîp quèc ®· c«ng bè vµ tho¶ thuËn r»ng mäi ng­êi ®Òu cã quyÒn ®­îc h­ëng tÊt c¶ c¸c quyÒn vµ tù do nªu ra trong c¸c v¨n kiÖn ®ã mµ kh«ng bÞ bÊt cø mét sù ph©n biÖt ®èi xö nµo nh­ chñng téc, mµu da, giíi tÝnh, ng«n ng÷, t«n gi¸o, chÝnh kiÕn hoÆc quan ®iÓm kh¸c nhau, nguån d©n téc hay x· héi, tµi s¶n, xuÊt th©n gia ®×nh hoÆc mèi t­ong quan kh¸c. Nh¾c l¹i r»ng, trong Tuyªn ng«n thÕ giíi vÒ quyÒn con ng­êi, Liªn hîp quèc ®· c«ng bè r»ng trÎ em cã quyÒn ®­îc ch¨m sãc vµ gióp ®ì ®Æc biÖt. Tin t­ëng r»ng, gia ®×nh víi t­ c¸ch lµ nhãm x· héi c¬ b¶n vµ m«i tr­êng tù nhiªn cho sù ph¸t triÓn vµ h¹nh phóc cho tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh, ®Æc biÖt lµ trÎ em cÇn cã sù b¶o vÖ vµ gióp ®ì cÇn thiÕt cã thÓ ®¶m ®­¬ng ®­îc ®Çy ®ñ c¸c tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong c«ng ®ång. C«ng nhËn r»ng, ®Ó ph¸t triÓn ®Çy ®ñ vµ hµi hoµ nh©n c¸ch cña m×nh, trÎ em cÇn ®­îc lín lªn trong mét m«i tr­êng gia ®×nh, trong bÇu kh«ng khÝ h¹nh phóc, yªu th­¬ng vµ c¶m th«ng. XÐt r»ng, trÎ em cÇn ®­îc chuÈn bÞ ®Çy ®ñ ®Ó cuéc sèng c¸ nh©n x· héi vµ cÇn ®­îc nu«i d­ìng theo tinh thÇn c¸c lý t­ëng ®­îc nªu ra trong HiÕn ch­¬ng Liªn hîp quèc, ®Æc biÖt trong tinh thÇn hoµ b×nh, phÈm gi¸, khoan dung, tù do, b×nh ®¼ng vµ ®oµn kÕt. Ghi nhí r»ng, nhu cÇu ch¨m sãc ®Æc biÖt cña trÎ em ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh trong Tuyªn ng«n Gi¬nev¬ vÒ quyÒn trÎ em, trong Tuyªn ng«n vÒ quyÒn trÎ em do §¹i héi ®ång Liªn hîp quèc th«ng qua ngµy 20- 11- 1959 vµ ®· ®­îc thõa nhËn trong Tuyªn ng«n thÕ giíi vÒ quyÒn con ng­êi, trong C«ng ­íc quèc tÕ vÒ c¸c quyÒn d©n sù vµ chÝnh (®Æc biÖt trong c¸c ®iÒu 23 vµ 24), trong C«ng ­íc quèc tÕ vÒ c¸c quyÒn kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸ (®Æc biÖt trong §iÒu 10), trong nh÷ng ®iÒu lÖ vµ v¨n kiÖn cã liªn quan kh¸c cña c¸c c¬ quan chuyªn m«n, c¸c tæ chøc quèc tÕ liªn quan ®Õn phóc lîi cña trÎ em. Ghi nhí r»ng, “do cßn non nít vÒ thÓ chÊt vµ trÝ tuÖ, trÎ em cÇn ®­îc b¶o vÖ vµ ch¨m sãc mét c¸ch ®Æc biÖt, kÓ c¶ sù b¶o vÖ thÝch hîp vÒ mÆt ph¸p lý trong còng nh­ sau khi ra ®êi” nh­ ®· chØ ra trong Tuyªn ng«n vÒ quyÒn trÎ em. Nh¾c l¹i, c¸c ®iÒu kh¶n cña Tuyªn bè vÒ c¸c nguyªn t¾c x· héi vµ ph¸p lý cã liªn quan ®Õn viÖc b¶o vÖ vµ phóc lîi trÎ em, ®Æc biÖt lµ viÖc b¶o trî, nu«i con nu«i trong vµ ngoµi n­íc, Quy t¾c tiªu chuÈn tèi thiÓu cña Liªn hîp quèc vÒ qu¶n lý t­ ph¸p ng­êi ch­a thµnh niªn (Quy t¾c B¾c Kinh) vµ Tuyªn ng«n vÒ b¶o vÖ phô n÷ vµ trÎ em trong tr­êng hîp khÈn cÊp hoÆc xung ®ét v÷ trang. C«ng nhËn r»ng, ë tÊ c¶ c¸c quèc gia trªn thÕ giíi cã nh÷ng trÎ em sèng trong c¸c ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt khã kh¨n vµ nh÷ng trÎ em nh­ vËy cÇn ®­îc quan t©m ®Æc biÖt. C©n nh¾c, thÝch ®¸ng tÇm quan träng cña c¸c truyÒn thèng vµ gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña d©n téc ®Ó b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn hµi hoµ trÎ em. C«ng nhËn, tÇm quan träng cña hîp t¸c quèc tÕ ®Ó c¶i t¹o ®iÒu kiÖn sèng cña trÎ em ë mäi n­íc, ®Æc biÖt ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. PhÇn I §iÒu 1. Trong ph¹m vi cña C«ng ­íc nµy, trÎ em cã nghÜa lµ mäi ng­êi d­íi 18 tuæi, trõ tr­êng hîp luËt ph¸p ¸p dông víi trÎ em ®ã quy ®Þnh tuæi thµnh niªn sím h¬n. §iÒu 2. 1. c¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i t«n träng vµ b¶o d¶m nh÷ng quyÒn ®­îc nªu ra trong C«ng ­íc nµy ®èi víi mçi trÎ em ®­îc thuéc quyÒn tµi ph¸n cña hä mµ kh«ng cã bÊt cø mét sù ph©n biÖt ®èi xö nµo, bÊt kÓ trÎ em, cha mÑ hay ng­êi gi¸m hé ph¸p lý cña trÎ em ®ã thuéc chñng téc, mµu da, giíi tÝnh, ng«n ng÷ t«n gi¸o, chÝnh kiÕn g× kh¸c, nguån gèc quèc gia, d©n téc hay x· héi, tµi s¶n, tµn tËt, xuÊt th©n gia ®×nh vµ nh÷ng mèi t­¬ng quan kh¸c. 2. C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i thi hµnh tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó ®¶m b¶o cho trÎ em ®­îc b¶o vÖ tr¸nh khái tÊt c¶ c¸c h×nh thøc ph©n biÖt ®èi xö hoÆc trõng ph¹t trªn c¬ së, ®Þa vÞ, ho¹t ®éng, nh÷ng ý kiÕn ph¸t biÓu hoÆc tÝn ng­ìng cha mÑ, ng­êi gi¸m hé ph¸p lý hoÆc nh÷ng thµnh viªn trong gia ®×nh kh¸c cña em. §iÒu 3 1. Trong tÊt c¶ nh÷ng hµnh ®éng liªn quan ®Õn trÎ em, dï do c¸c c¬ quan phóc lîi x· héi c«ng céng hay t­ nh©n, toµ ¸n, c¸c nhµ chøc tr¸ch hµnh chÝnh hay c¸c c¬ quan lËp ph¸p tiÕn hµnh th× lîi Ých tèt nhÊt cña trÎ ph¶i lµ mèi quan t©m hµng ®Çu. 2. C¸c quèc gia thµnh viªn cam kÕt b¶o ®¶m cho trÎ em ®­îc b¶o vÖ vµ ch¨m sãc nh­ vËy lµ cÇn thiÕt cho h¹nh phóc cña trÎ em, cã tÝnh ®Õn quyÒn vµ nghÜa vô cña cha mÑ, ng­êi gi¸m hé ph¸p lý hoÆc nh÷ng c¸ nh©n kh¸c cã tr¸ch nhiÖm vÒ mÆt ph¸p lý ®èi víi trÎ em vµ nh»m môc ®Ých ®ã sÏ thùc thi tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp vÒ lËp ph¸p vµ hµnh chÝnh. 3. C¸c quèc gia vÒ thµnh viªn ph¶i ®¶m b¶o r»ng nh÷ng tæ chøc, c¬ quan vµ c¬ së chÞu tr¸ch nhiÖm ch¨m sãc hoÆc b¶o vÖ trÎ em ph¶i theo ®óng nh÷ng tiªu chuÈn mµ c¸c nhµ chøc tr¸ch cã thÈm quyÒn quy ®Þnh, ®Æc biÖt trong c¸c lÜnh vùc an toµn, søc khoÎ, vÒ sè l­îng vµ sù phï hîp cña ®éi ngò nh©n viªn cña nh÷ng c¬ së ®ã còng nh­ vÒ sù gi¸m s¸t thµnh th¹o. §iÒu 4 C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i thi hµnh tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p lËp ph¸p, hµnh chÝnh vµ c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp kh¸c ®Ó thùc hiÖn nh÷ng quyÒn ®­îc thõa nhËn trong C«ng ­íc nµy. VÒ nh÷ng quyÒn kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸, c¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i thi hµnh nh÷ng biÖn ph¸p nh­ vËy ë møc tèi ®a c¸c nguån lùc s½n cã cña m×nh vµ khi cÇn thiÕt trong ph¹m vi khu«n khæ hîp t¸c quèc tÕ. §iÒu 5 C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i t«n träng nh÷ng tr¸ch nhiÖm, quyÒn vµ nghÜa vô cña cha mÑ, hîc ë nh÷ng n¬i ®­îc th× c¶ víi c¸c thµnh viªn gia ®×nh më réng hoÆc cña céng ®ång theo phong tôc ®Þa ph­¬ng quy ®Þnh, cña nh÷ng ng­êi gi¸m hé ph¸p lý hay nh÷ng ng­êi kh¸c chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mÆt ph¸p lý víi trÎ em trong viÖc chØ b¶o vµ h­íng dÉn thÝch hîp cho trÎ em theo mét c¸ch phï hùop víi nh÷ng kh¶ n¨ng ®ang ph¸t triÓn cña trÎ em trong viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn ®­îc thõa nhËn trong C«ng ­íc nµy. … §iÒu 9 1. C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i ®¶m b¶o r»ng trÎ em kh«ng bÞ c¸ch ly cha mÑ tr¸i víi ý muèn cña hä, trõ khi c¸c nhµ chøc tr¸ch cã thÈm quyÒn chÞu sù xem xÐt cña toµ ¸n quyÕt ®Þnh lµ theo luËt ph¸p vµ c¸c thñ tôc ¸p dông th× viÖc c¸ch ly nh­ thÕ lµ cÇn thiÐt v× lîi Ých tèt nhÊt cña trÎ em. QuyÕt ®Þnh nh­ thÕ cã thÓ lµ cÇn thiÕt trong tr­êng hîp ®Æc biÖt nh­ trÎ em bÞ cha mÑ l¹m dông hay sao nh·ng, hoÆc khi cha mÑ sèng c¸ch ly vµ cÇn cã mét quyÕt ®Þnh vÒ n¬i c­ tró cña trÎ em. 2. Trong bÊt kú qu¸ tr×nh tè tông theo nh­ kho¶n 1 cña §iÒu 9 nµy, tÊt c¶ c¸c bªn liªn quan ph¶i ®­îc c¬ héi tham gia qu¸ tr×nh tè tông vµ bµy tá quan ®iÓm cña m×nh. 3. C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i t«n träng quyÒn cña trÎ em bÞ sèng c¸ch ly víi cha mÑ hoÆc c¶ cha lÉn mÑ, ®Ó duy tr× nh÷ng quan hÖ riªng t­ vµ ®­îc tiÕp xóc trùc tiÕp víi c¶ cha lÉn mÑ mét c¸ch dÒu ®Æn ,trõ khi viÖc nµy tr¸i víi lîi Ých tèt nhÊt cña trÎ em . 4. N¬i nµo mµ cã sù c¸ch ly nh­ vËy do bÊt kú hµnh ®éng nµo cña mét quèc gia thµnh viªn nh­ giam gi÷, bá tï, ®i l­u vong, ®i ®µy hay chÕt ( gåm c¶ c¸i saû ra do bÊt kú nguyªn nh©n nµo trong khi ng­êi ®ã ®ang ë trong c¬ së giam gi÷ cña Nhµ n­íc ),cña cha hay mÑ hoÆc c¶ cha lÉn mÑ cña trÎ em th× quèc gia thµnh viªn ®ã ph¶i cung cÊp theo yªu cÇu cho cha mÑ, cho trÎ em hoÆc nÕu thÝch hîp, cho mét thµnh viªn kh¸c cña gia ®×nh nh÷ng th«ng tin thiÕt yÕu vÒ ®Þa chØ cña mét hay nhiÒu thµnh viªn v¾ng mÆt cña gia ®×nh ,trõ tr­êng hîp viÖc cung cÊp th«ng tin nh­ thÕ sÏ ph­¬ng h¹i ®Õn phóc lîi cña trÎ em. C¸c quèc gia thµnh viªn cßn ph¶i ®¶m b¶o r»ng viÖc ®Ò ra yªu cÇu nh­ vËy ph¶i kh«ng tù nã g©y ra nh÷ng hËu qu¶ cã h¹i cho ng­êi ( hoÆc nh÷ng ng­êi ) cã liªn quan . §iÒu 10. 1. Phï hîp víi nghÜa vô cña c¸c quèc gia thµnh viªn theo kho¶n 1 §iÒu 9, nh÷ng ®¬n tõ cña trÎ em hoÆc cña cha mÑ c¸c em ®Ò nghÞ ®­îc nhËp c¶nh hay xuÊt c¶nh tõ mét quèc gia thµnh viªn v× môc ®Ých ®oµn tô gia ®×nh, ph¶i ®­îc c¸c quèc gia thµnh viªn xö lý mét c¸ch tÝch cùc, nh©n ®¹o vµ nhanh chãng. H¬n n÷a, c¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i ®¶m b¶o r»ng viÖc ®­a mét yªu cÇu nh­ thÕ sÏ kh«ng g©y ra nh÷ng hËu qu¶ cã h¹i cho nh÷ng ng­êi ®øng ®¬n yªu cÇu vµ cho c¸c thµnh viªn gia ®×nh hä. 2. TrÎ em cã cha mÑ mµ mçi ng­êi c­ tró ë c¸c quèc gia kh¸c nhau ph¶i cã quyÒn duy tr× trªn c¬ së ®Òu ®Æn nh÷ng quan hÖ c¸ nh©n vµ tiÕp xóc trùc tiÕp víi c¶ cha vµ mÑ trõ hoµn c¶nh ®Æc biÖt. Nh»m môc ®Ých ®ã vµ phï hîp víi nghÜa vô cña c¸c quèc gia theo kho¶n 1 §iÒu 9, c¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i t«n träng quyÒn cña trÎ em cña cha mÑ ®­îc xuÊt c¶nh råi bÊt cø quèc gia nµo, kÓ c¶ chÝnh quèc gia cña hä vµ quyÒn nhËp c¶nh vµo quèc gia cña hä. QuyÒn ®­îc rêi bÊt kú n­íc nµo chØ ph¶i lÖ thuéc vµo nh÷ng ®iÒu h¹n chÕ ®­îc ghi trong luËt ph¸p vµ cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ an ninh quèc gia, trËt tù c«ng céng, y tÕ, ®¹o ®øc hoÆc c¸c quyÒn vµ sù tù do cña nh÷ng ng­êi kh¸c vµ phï hîp víi c¸c quyÒn kh¸c ®­îc thõa nhËn trong C«ng ­íc nµy. §iÒu 11 1. C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i tiÕn hµnh nh÷ng biÖn ph¸p chèng viÖc mang trÎ em ra n­íc ngoµi bÊt hîp ph¸p vµ kh«ng ®­a trë vÒ. 2. §Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých nµy, c¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i thóc ®Èy viÖc ký kÕt nh÷ng hiÖp ®Þnh song ph­¬ng hoÆc ®a ph­¬ng hay tham gia c¸c hiÖp ®Þnh hiÖn cã. §iÒu 12 1. C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i ®¶m b¶o cho trÎ em cã ®ñ kh¶ n¨ng h×nh thµnh c¸c quan ®iÓm riªng cña m×nh ®­îc quyÒn tù do ph¸t biÓu nh÷ng quan ®iÓm ®ã vÒ tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò cã ¶nh h­ëng ®Õn c¸c em vµ nh÷ng quan ®iÓm cña c¸c em ph¶i ®­îc coi träng mét c¸ch phï hîp víi tuæi vµ ®é tr­ëng thµnh cña c¸c em. 2. V× môc ®Ých ®ã, trÎ em ph¶i ®­îc ®Æc biÖt t¹o c¬ héi nãi lªn ý kiÕn cña m×nh trong bÊt kú qu¸ tr×nh tè tông t­ ph¸p hoÆc hµnh chÝnh nµo cã ¶nh h­ëng ®Õn trÎ em, hoÆc trùc tiÕp hay th«ng qua mét ng­êi ®¹i diÖn hay mét c¬ quan thÝch hîp theo c¸ch thøc phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh mang tÝnh thñ tôc cña luËt ph¸p quèc gia. §iÒu 13 1. TrÎ em ph¶i cã quyÒn tù do bµy tá ý kiÕn; quyÒn nµy ph¶i bao gåm tù do t×m kiÕm, tiÕp nhËn vµ phæ biÕn tÊtc¶ c¸c lo¹i th«ng tin vµ t­ t­ëng kh«ng kÓ biªn giíi hoÆc qua truyÒn miÖng, b¶n viÕt tay hay b¶n in, d­íi h×nh thøc nghÖ thuËt hoÆc bÊt kú ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng nµo kh¸c mµ trÎ em lùa chän. 2. ViÖc thùc hiÖn quyÒn nµy cã thÓ ph¶i chÞu mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, nh÷ng h¹n chÕ nµy chØ ph¶i lµ c¸c ®iÒu do luËt ph¸p quy ®Þnh vµ lµ cÇn thiÕt. a, ®Ó t«n träng c¸c quyÒn vµ thanh danh cña nh÷ng ng­êi kh¸c. b, §Ó b¶o vÖ an ninh quèc gia hay trËt tù c«ng céng hoÆc y tÕ hay ®¹o ®øc. §iÒu 14 1. C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i t«n träng quyÒn tù do t­ t­ëng, tÝn ng­ìng vµ t«n gi¸o cña trÎ em. 2. C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i t«n träng quyÒn nghÜa vô cua nha mÑ vµ khi thÝch hîp cña ng­êi gi¸m hé ph¸p lý trong viÖc h­íng dÉn trÎ em thùc hiÖn quyÒn cña c¸c em mét c¸ch phï hîp víi kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña m×nh. 3. QuyÒn tù do biÓu thÞ t«n gi¸o hoÆc tÝn ng­ìng chØ cã thÓ chÞu nh÷ng h¹n chÕ do ph¸p luËt ®Ò ra vµ lµ cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ an toµn c«ng céng, trËt tù x· héi, y tÕ hay ®¹o ®øc hoÆc nh÷ng quyÒn vµ tù do c¬ b¶n cña ng­êi kh¸c. §iÒu 15 1. C¸c quèc gia thµnh viªn c«ng nhËn nh÷ng quyÒn cña trÎ em ®­îc tù do kÕt giao vµ tù do héi häp hoµ b×nh. 2. Kh«ng ®­îc dÆt ra c¸c h¹n chÕ ®èi víi viÖc thùc hiÖn c¸c quyÒn nµy, ngoµi nh÷ng ®iÒu ®· ®Ò ra phï hîp víi luËt ph¸p vµ lµ cÇn thiÕt mét x· héi d©n chñ v× lêi Ých cña an ninh quèc gia, an toµn c«ng céng, trËt tù x· héi, b¶o vÖ søc khoÎ hay ®¹o ®øc hoÆc b¶o vÖ nh÷ng quyÒn tù do cña ng­êi kh¸c. §iÒu 16 1. Kh«ng trÎ em nµo ph¶i chÞu sù can thiÖp tuú tiÖn hay bÊt hîp ph¸p vµo viÖc riªng t­, gia ®×nh, nhµ cöa hoÆc th­ tÝn ña c¸c em còng nh­ nh÷ng sù c«ng kÝch bÊt hîp ph¸p vµo danh dù vµ thanh danh cña c¸c em. 2. TrÎ em cã quyÒn ®­îc luËt ph¸p b¶o vÖ chèng l¹i sù can thiÖp hay c«ng kÝch nh­ vËy. §iÒu 17 C¸c quèc gia thµnh viªn c«ng nhËn chøc n¨ng quan träng cña c¸c ph­¬ng tiªn th«ng tin ®¹i chóng vµ ph¶i b¶o ®¶m r»ng trÎ em ®­îc tiÕp c©n th«ng tin vµ t­ liÖu tõ nhiÒu ngu«n quèc gia vµ quèc tÕ kh¸c nhau, ®Æc biÖt lµ nh÷ng th«ng tin t­ liÖu nh»m môc ®Ých thóc ®Èy lîi Ých x· héi, tinh thÇn vµ ®¹o ®øc còng nh­ søc khoÎ vÒ thÓ chÊt vµ tinh thÇn cña trÎ em. Nh»m môc ®Ých nµy, c¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i: a, KhuyÕn khÝch c¸c c¬ quan th«ng tin ®¹i chóng, phæ biÕn nh÷ng th«ng tin vµ t­ liÖu cã lîi vÒ x· héi vµ v¨n ho¸ cho trÎ em phï hîp víi tinh thÇn cña ®iÒu 29; b, KhuyÕn khÝch h¬pk t¸c quèc tÕ trong viÖc s¶n xuÊt, trao ®æi vµ phæ biÕn nh÷ng th«ng tin vµ t­ liÖu nh­ thÕ tõ nhiÒu nguån v¨n ho¸ quèc gia vµ quèc tÕ ®a d¹ng kh¸c nhau; c, KhuyÕn khÝch viÖc s¶n xuÊt vµ phæ biÕn s¸ch cña trÎ em; ®, KhuyÕn khÝch c¸c c¬ quan th«ng tin ®¹i chóng ®Æc biÖt l­u ý ®Õn nhu cÇu vÒ ng«n ng÷ cña trÎ em thuéc nhãm thiÓu sèhay ng­êi b¶n ®Þa; e, KhuyÕn khÝh ph¸t triÓn nh÷ng h­íng dÉn thÝch hîp cho viÖc b¶o vÖ trÎ em chèng l¹i nh÷ng th«ng tin vµ t­ liÖu cã h¹i cho phóc lîi cña c¸c em, cã l­u ý ®Õn nh÷ng ®iÒu kho¶n cña c¸c ®iÒu 13 vµ 18. §iÒu 18 1. C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i cã nh÷ng cè g¾ng cao nhÊt ®Ó ®¶m b¶o viÖc thõa nhËn nguyªn t¾c lµ c¶ cha vµ mÑ ®Òu cã tr¸ch nhiÖm chung trong viÖc nu«i d­ìng vµ ph¸t triÓn trÎ em . Cha mÑ hay tuú tr­êng hîp cã thÓ lµ ng­êi gi¸m hé ph¸p lÝ , cã tr¸ch nhiÖm hµng ®Çu trong viÖc nu«i d­ìng vµ ph¸t triÓn trÎ em . Nh÷ng lîi Ých tèt nhÊt cña trÎ em ph¶i lµ ®iÒu kiÖn quan t©m c¬ b¶n cña hä . 2.V× môc ®Ých b¶o ®¶m vµ thóc ®Èy viÖc thùc hiÖn nh÷ng quyÒn ®­îc ®Æt ra trong C«ng ø¬c nµy , c¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i dµnh sù gióp ®ì thÝch hîp cho cha mÑ vµ ng­êi gi¸m hé ph¸p lÝ trong viÖc thùc hiÖn t¸ch nhiÖm trong viÖc nu«i nÊng trÎ em vµ ph¶i ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn nh÷ng c¬ quan , c¬ së vµ dÞch vô cho viÖc ch¨m sãc trÎ em . 3.C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i thi hµnh tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó b¶o ®¶m cho con c¸i cña nh÷ng cha mÑ ®ang lµm viÖc cã quyÒn ®­îc h­ëng c¸c dÞch vô vµ c¬ së ch¨m sãc trÎ em mµ hä cã ®ñ t­ c¸ch ®­îc h­ëng c¸c dÞch vô vµ c¬ së ch¨m sãc trÎ em mµ hä cã ®ñ t­ c¸ch ®­îc h­ëng. §iÒu 19. 1.C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p luËt ph¸p, hµnh chÝnh, x· héi vµ gi¸o dôc thÝch hîp ®Ó b¶o vÖ trÎ em khái tÊt c¶ c¸c h×nh thøc b¹o lùc vÒ thÓ chÊt hoÆc tinh thÇn ,bÞ th­¬ng tæn hay l¹m dông, bÞ bá mÆc hoÆc sao nh·ng viÖc ch¨m sãc, bÞ ng­îc ®·i hoÆc bãc lét , gåm c¶ l¹m dông t×nh dôc trong khi trÎ em vÉn n»m trong sù ch¨m sãc cña cha hay mÑ hoÆc c¶ cha lÉn mÑ, mét hay nhiÒu ng­êi gi¸m hé ph¸p lý, hoÆc cña bÊt kú ng­êi nµo kh¸c ®­îc giao viÖc ch¨m sãc trÎ em . 2. Nh÷ng biÖn ph¸p b¶o vÖ nh­ vËy, trong chõng mùc thÝch hîp cÇn bao gåm c¸c thñ tôc h÷u hiÖu ®Ó thµnh lËp nh÷ng ch­¬ng tr×nh x· héi nh»m dµnh sù hç trî cÇn thiÕt cho trÎ em vµ cho nh÷ng ng­¬ig ch¨m sãc trÎ em, còng nh­ cho c¸c h×nh thøc phßng ngõa kh¸c vµ cho viÖc x¸c ®Þnh , b¸o c¸o , chuyÓn cÊp, ®iÒu tra, xö lý vµ tiÕn hµnh nh÷ng b­íc tiÕp theo trong c¸c tr­êng hîp ng­îc ®·i trÎ em nh­ ®· m« t¶ tr­íc ®©y vµ nÕu thÝch hîp cho viÖc tham gia cña ph¸p luËt . §iÒu 20. 1. Nh÷ng trÎ em t¹m thêi hay vÜnh viÔn bÞ t­íc mÊt m«i tr­êng gia ®×nh cña m×nh, hoÆc v× nh÷ng lîi Ých tèt nhÊt cña chÝnh b¶n th©n c¸c em mµ khong ®­îc phÕp tiÕp tôc ë trong m«i tr­êng Êy ph¶i cã quyÒn ®­îc h­ëng sù b¶o vÖ vµ gióp ®ì ®Æc biÖt cña Nhµ n­íc . 2. C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i ®¶m b¶o cho c¸c trÎ em nh­ thÕ ®­îc h­ëng sù ch¨m sãc thay thÕ phï hîp víi luËt ph¸p quèc gia . 3. Sù ch¨m sãc nh­ thÕ cã thÓ bao gåm nhiÒu h×nh thøc nh­ b¶o trî, h×nh thøc Kafala cña luËt ®¹o håi ,nhËn lµm con nu«i hoÆc nÕu cÇn thiÕt ®­a vµo c¬ së ch¨m sãc trÎ em thÝch hîp . Khi c©n nh¾c c¸c gi¶i ph¸p , ph¶i quan t©m thÝch ®¸ng ®Õn viÖc mong muèn nu«i d¹y trÎ em liªn tôc vµ ®Õn xuÊt xø d©n téc ,t«n gi¸o v¨n ho¸ vµ ng«n ng÷ cña trÎ em . §iÒu 21. C¸c quèc gia thµnh viªn mµ c«ng nhËn hoÆc cho phÐp chÕ ®ä con nu«i ph¶i ®¶m b¶o lîi Ých t«t nhÊt cña trÎ em lµ mèi quan t©m cao nhÊt vµ c¸c quèc gia ph¶i : a)§¶m b¶o r»ng viÖc nhËn trÎ em lµm con nu«i chØ ®­îc tiÕn hµnh víi sù cho phÐp cña nh÷ng nhµ chøc tr¸ch cã thÈm quyÒn theo ®óng ph¸p luËt, thñ tôc ®­îc ¸p dông vµ trªn c¬ së tÊt c¶ th«ng tin liªn quan ®¸ng tin cËy , r»ng xÐt t×nh tr¹ng cña trÎ em vÒ cha mÑ, hä hµng, ng­êi gi¸m hé ph¸p lý th× viÖc nhËn trÎ em lµ con nu«i lµ cã thÓ ®­îc phÐp vµ r»ng nÕu ®­îc yªu cÇu, nh÷ng ng­êi cã liªn quan cho biÕt hä ®· co d­îc th«ng tin vµ ®ång ý viÖc nhËn lµm con nu«i ®ã trªn c¬ së ®· tham kh¶o ý kiÕn cÇn thiÕt : b) C«ng nhËn r»ng viÖc trÎ em lµm con nu«i n­íc ngoµi cã thÓ ®­îc coi nh­ mét biÖn ph¸p thay thÕ cho viÖc ch¨m sãc trÎ em, nÕu nh­ trÎ em ®ã kh«ng thÓ göi ®­îc cho mét gia d×nh b¶o trî hay nhËn nu«i, hoÆc kh«ng thÓ cã ®­îc bÊt kú mét sù ch¨m sãc thÝch hîp nµo ë ngay t¹i quèc gia gèc cña trÎ em; c) §¶m b¶o r»ng cho trÎ em ra n­íc ngoµi lµm con nu«i còng ®­îc h­ëng nh÷ng sù b¶o vÖ vµ tiªu chuÈn t­¬ng ®­¬ng víi nh÷ng b¶o vÖ vµ tiªu chuÈn hiÖn hµnh cña viÖc lµm con nu«i trong n­íc; d) Thi hµnh tÊt c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó ®¶m b¶o r»ng trong viÖc trÎ em lµm con nu«i n­íc ngoµi th× viÖc cho nhËn con nu«i Êy kh«ng dÉn ®Õn sù trôc lîi kh«ng chÝnh ®¸ng vÒ tµi chÝnh cña nh÷ng liªn quan tham gia; e) Thóc ®Èy viÖc thùc hiÖn môc tiªu cña ®iÒu nµy ë nh÷ng n¬i thÝch hîp , b»ng c¸ch ký nh÷ng tho¶ thuËn hoÆc hiÖp ®Þnh song ph­¬ng hay ®a ph­¬ng vµ trong khu«n khæ ®ã, ra søc ®¶m b¶o viÖc ®­a trÎ em sang quèc gia kh¸c lµm con nu«i lµ do nh÷ng nhµ chøc tr¸ch hay c¬ quan cã thÈm quyÒn tiÕn hµnh . §iÒu 22 . 1. C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó b¶o ®¶m r»ng trÎ em xin quy chÕ tþ n¹n hoÆc coi nh­ ng­êi thu thËp n¹n theo luËt ph¸p vµ thñ tôc quèc gia hay quèc tÕ cã thÓ ¸p dông. Dï kh«ng hay cã hay cã cha mÑ, hay bÊt cø mét ng­êi nµo kh¸c ®i cïng ph¶i nh©n ®­îc sù b¶o vÖ vµ gióp ®ì nh©n ®¹o thÝch hîp trong viÖc h­ëng c¸c quyÒn ¸p dông nªu ra trong C«ng ­íc nµy vµ trong nh÷ng v¨n kiÖn quèc tÕ kh¸c vÒ quyÒn con ng­êi hay nh©n ®¹o mµ nh÷ng quèc gia ®­îc nãi ®Õn lµ nh÷ng quèc gia thµnh viªn . 2. Nh»m môc ®Ých ®ã, c¸c quèc gia thµnh viªn, tuú xÐt thÊy thÝch hîp mµ ph¶i hîp t¸c trong bÊt k× nh÷ng cè g¾ng nµo cña Liªn hîp quèc hoÆc nh÷ng tæ chøc liªn chÝnh phñ cã thÈm quyÒn hîp t¸c víi Liªn hîp quèc ®Ó b¶o vÖ gióp ®ì trÎ em nh­ thÕ ®Ó t×m ra cha mÑhoÆc nh÷ng thµnh viªn kh¸c cña gia ®×nh bÊt k× trÎ em tþ n¹n nµo, nh»m cã ®­îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt cho viÖc trÎ em ®ã ®­îc ®oµn tô gia ®×nh . Trong nh÷ng tr­êng hîp kh«ng thÓ t×m ra cha mÑ hay c¸c thµnh viªn kh¸c trong gia ®×nh th× trÎ em ®ã ph¶i ®­îc h­ëng sù b¶o vÖ gièng nh­ nh÷ng trÎ em kh¸c vÜnh viÔn hay t¹m thêi bÞ t­íc ®o¹t m«i tr­êng gia ®×nh v× bÊt k× lÝ do g× nh­ ®· ®­îc nªu trong C«ng ­íc nµy . §iÒu 23 1. C¸c quèc gia thµnh viªn c«ng nhËn r»ng trÎ em tµn tËt vÒ tinh thÇn hay thÓ chÊt ®­îc h­ëng mét cuéc sèng trän vÑn vµ ®Çy ®ñ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o phÈm gi¸, thóc ®Èy kh¶ n¨ng tù lùc vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho trÎ em tham gia tÝch cùc vµo céng ®ång . 2. C¸c quèc gia thµnh viªn c«ng nhËn quyÒn cña trÎ em tµn tËt ®­îc ch¨m sãc ®Æc biÖt vµ tuú theo c¸c nguån lùc s½n cã, ph¶i khuyÕn khÝch vµ ®¶m b¶o dµnh cho trÎ em tµn tËt vµ nh÷ng ng­êi cã tr¸ch nhiÖm ch¨m sãc sù gióp ®ì mµ hä yªu cÇu vµ thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn cña trÎ em ®ã, víi hoµn c¶nh cña cha mÑ hay nh÷ng ng­êi kh¸c ch¨m sãc nh÷ng trÎ em ®ã. 3. Trªn c¬ së thõa nhËn c¸c nhu cÇu ®Æc biÖt cña trÎ em tµn tËt, sù gióp ®ì giµnh cho trÎ em tµn tËt trong kho¶n 2 cña ®iÒu 23 nµy ph¶i ®­îc cung cÊp miÔn phÝ, bÊt kú khi nµo cã thÓ, tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña cha mÑ hay nh÷ng ng­êi kh¸c ch¨m sãc trÎ em tµn tËt vµ sÏ ®­îc trï tÝnh sao cho ®¶m b¶o r»ng trÎ em tµn tËt ®­îc tiÕp cËn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ ®­îc gi¸o dôc, ®µo t¹o, h­ëng c¸ dÞch vô y tÕ vµ dÞch vô phôc håi chøc n¨ng, sù chuÈn bÞ ®Ó cã viÖc lµm vµ c¸c c¬ héi gi¶i trÝ theo c¸ch thøc cã lîi cho viÖc trÎ em tµn tËt ®­îc hoµ nhËp x· héi vµ ph¸t triÓn c¸ nh©n ®Çy ®ñ nhÊt cã thÓ ®¹t ®­îc bao gåm c¶ sù ph¸t triÓn v¨n ho¸ vµ tinh thÇn cña nh÷ng trÎ em ®ã. 4. C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i thóc ®Èy trong tinh thÇn hîp t¸c quèc tÕ viÖc trao ®æi th«ng tin thÝch hîp trong lÜnh vùc phßng bÖnh, ch÷a trÞ vÒ y tÕ, t©m lý vµ chøc n¨ng cho trÎ em tµn tËt, bao gåm viÖc phæ biÕn vµ tiÕp cËn th«ng tin liªn quan ®Õn ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc, phôc håi chøc n¨ng vµ c¸c dÞch vô d¹y nghÒ, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c quèc gia thµnh viªn n©ng cao kh¶ n¨ng, kü n¨ng cña hä ®Ó më réng kinh nghiÖm cña hä trong lÜnh vùc nµy. VÒ mÆt nµy, ph¶i ®Æc biÖt chó ý ®Õn nhu cÇu cña c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn. §iÒu 24 1. C¸c quèc gia thµnh viªn c«ng nhËn quyÒn cña trÎ em ®­îc h­ëng møc cao nhÊt cã thÓ ®¹t ®­îc vÒ søc khoÎ, c¸c ph­¬ng tiÖn ch÷a bÖnh vµ phôc håi søc khoÎ. C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i cè g¾ng ®¶m b¶o r»ng kh«ng cã trÎ em nµo bÞ t­íc ®o¹t quyÒn ®­îc h­ëng nh÷ng dÞch vô ch¨m sãc søc khoÎ nh­ vËy. 2. C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i theo ®uæi viÖc thùc hiÖn ®Çy ®ñ quyÒn nµy vµ ®Æc biÖt ph¶i thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó: a, Gi¶m tû lÖ tö vong ë trÎ em vµ trÎ s¬ sinh; b, B¶o ®¶m dµnh sù gióp ®ì y tÕ vµ ch¨m sãc søc khoÎ cÇn thiÕt cho tÊt c¶ trÎ em, chó träng ph¸t triÓn c«ng t¸c søc khoÎ ban ®Çu; c, Chèng bÖnh tËt vµ suy dinh d­ìng trong khu«n khæ c«ng t¸c ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu, ch¼ng h¹n qua viÖc ¸p dông c¸c c«ng nghÖ s½n cã vµ qua viÖc cÊp ®Çy ®ñ thøc ¨n dinh d­ìng bæ xung vµ n­íc uèng s¹ch cã tÝnh ®Õn nh÷ng nguy c¬ vµ hiÓm ho¹ « nhiÔm m«i tr­êng. ®, §¶m b¶o ch¨m sãc søc khoÎ thÝch hîp cho c¸c bµ mÑ tr­íc vµ sau khi sinh ®Î; e, §¶m b¶o r»ng tÊt c¶ c¸c tÇng líp x· héi, ®Æc biÖt nh÷ng ng­êi lµm cha mÑ vµ trÎ em ®­îc th«ng tin, ®­îc tiÕp cËn gi¸o dôc vµ hç trî trong viÖc sö dông kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ søc khoÎ vµ dinh d­ìng cña trÎ em, nh÷ng ­u ®iÓm cña viÖc nu«i con b»ng s÷a mÑ, vÖ sinh, vÖ sinh m«i tr­êngvµ phßng ngõa tai n¹n f, Ph¸t triÓn c«ng t¸c ch¨m sãc søc khoÎ phßng bÖnh, h­íng dÉn cha mÑ, gi¸o dôc vµ c¸c dÞch vô kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. 3. C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp vµ hiÖu qu¶ nh»m xo¸ bá nh÷ng tËp tôc cã h¹i cho søc khoÎ cña trÎ em. 4. C¸c quèc gia thµnh viªn cam kÕt thóc ®Èy vµ khuyÕn khÝch hîp t¸c quèc tÕ nh»m dÇn ®¹t ®Õn sù thùc hiÖn ®Çy ®ñ quyÒn ®­îc thõa nhËn trong ®iÒu 24 nµy. VÒ mÆt nµy … §iÒu 27 1. C¸c quèc gia thµnh viªn c«ng nhËn quyÒn cña mäi trÎ em ®­îc cã møc sèng ®ñ ®Ó ph¸t triÓn vÒ thÓ chÊt, trÝ tuÖ, tinh thÇn, ®¹o ®øc vµ x· héi. 2. Cha mÑ hoÆc cha hay mÑ vµ nh÷ng ng­êi kh¸c chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ trÎ em cã tr¸ch nhiÖm hµng ®Çu trong viÖc ®¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn sèng cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn b×nh th­êng cña trÎ em theo n¨ng lùc vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña m×nh. 3. C¸c quèc gia thµnh viªn, tuú theo nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ trong ph¹m vi c¸c ph­¬ng tiÖn s½n cã cña m×nh ph¶i thi hµnh c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó gióp ®ì cha mÑ vµ nh÷ng ng­êi kh¸c chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ trÎ em thùc hiÖn quyÒn nµy vµ trong tr­êng hîp cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn nh÷ng ch­¬ng tr×nh hç trî vµ gióp ®ì vËt chÊt, ®Æc biÖt vÒ dÜnh d­ìng, quÇn ¸o vµ nhµ ë. 4. C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i thi hµnh tÊt c¶ nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó ®¶m b¶o thu håi cho trÎ em chi phÝ nu«i nÊng tõ tay cha mÑ hay nh÷ng ng­êi kh¸c cã tr¸ch nhiÖm vÒ tµi chÝnh ®èi víi trÎ em ë t¹i quèc gia thµnh viªn còng nh­ ë n­íc ngoµi. §Æc biÖt, nÕu ng­êi cã tr¸ch nhiÖm vÒ tµi chÝnh ®èi víi trÎ em sèng ë mét quèc gia kh¸c th× c¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i thóc ®Èy viÖc tham gia c¸c hiÖp ®Þnh quèc tÕ hay viÖc ký kÕtc¸c hiÖp ®Þnh nh­ vËy, còng nh­ lµ viÖc dµn xÕp c¸c tho¶ thuËn thÝch hîp kh¸c. §iÒu 28 1. c¸c quèc gia thµnh viªn c«ng nhËn quyÒn cña trÎ em ®­îc häc hµnh vµ nh»m ®¹t ®­îc viÖc thùc hiÖn dÇn quyÒn nµy trªn c¬ së cã c¬ héi b×nh ®¼ng, ®Æc biÖt ph¶i: a, Thi hµnh gi¸o dôc tiÓu häc b¾t buéc, s½n cã vµ miÔn phÝ cho tÊt c¶ mäi ng­êi. b, KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc gi¸o dôc trung häc kh¸c nhau, kÓ c¶ gi¸o dôc phæ th«ng vµ d¹y nghÒ, lµm cho nh÷ng h×nh thøc gi¸o dôc nµy cã s½n vµ ®Õn ®­îc víi mäi trÎ em, thi hµnh c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp nh­ thùc hiÖn gi¸o dôc miÔn phÝ vµ cã tµi trî trong tr­êng hîp cÇn thiÕt. c, Lµm cho gi¸o dôc ®¹i häc ®Õn ®­îc víi tÊt c¶ mäi ng­êi trªn c¬ së kh¶ n¨ng b»ng mäi ph­¬ng tiÖn thÝch hîp ®, Lµm cho viÖc h­íng dÉn vµ th«ng tin vÒ gi¸o dôc vµ d¹y nghÒ s½n cã vµ ®Õn ®­îc víi tÊt c¶ trÎ em. e, TiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch viÖc ®i häc ®Òu ®Æn ë tr­êng vµ gi¶m tû lÖ bá häc. 2. C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i thóc ®Èy vµ khuyÕn khÝch hîp t¸c quèc tÕ trong nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn gi¸o dôc, ®Æc biÖt n»m gãp vµo xo¸ bá n¹n dèt n¸t vµ mï ch÷ kh¾p thÕ giíi §iÒu 29 1. c¸c quèc gia thµnh viªn tho¶ thuËn r»ng viÖc gi¸o dôc trÎ em ph¶i h­íng tíi: a, ph¸t triÓn tèi ®a nh©n c¸ch, tµi n¨ng, c¸c kh¶ n¨ng vÒ trÝ tuÖ vµ thÓ chÊt cña trÎ em. b, ph¸t triÓn sù t«n träng quyÒn con ng­êi vµ c¸c quyÒn tù do c¬ b¶n c, ph¸t triÓn sù t«n träng ®ãi víi cha mÑ trÎ em ®, ChuÈn bÞ cho trÎ em sèng mét cuéc sèng cã tr¸ch nhiÖm trong x· héi tù do, theo tinh thÇn hiÓu biÕt, hoµ b×nh, khoan dung, b×nh ®¼ng vµ h÷u nghÞ. ….. §iÒu 31 1. C¸c quèc gia thµnh viªn c«ng nhËn quyÒn cña trÎ em ®­îc nghØ ng¬i vµ tiªu khiÓn, ®­îc tham gia vui ch¬i vµ nh÷ng ho¹t ®éng gi¶i trÝ phï hîp víi løa tuæi. 2. C¸c quèc gia thµnh viªn t«n träng vµ thóc ®Èy quyÒn cña trÎ em ®­îc tham gia ®Çy ®ñ vµo sinh ho¹t v¨n ho¸ vµ nghÖ thuËt. §iÒu 32 1. C¸c quèc gia thµnh viªn c«ng nhËn quyÒn cña trÎ em ®­îc b¶o vÖ kh«ng bÞ bãc lét vÒ kinh tÕ vµ kh«ng ph¶i lµm bÊt kú c«ng viÖc nµo nguy hiÓm ®Õn viÖc häc hµnh hoÆc cã h¹i ®èi víi søc khoÎ hay sù ph¸t triÓn vÒ thÓ chÊt, trÝ tuÖ, tinh thÇn, ®¹o ®øc cña trÎ em 2. C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i thi hµng nh÷ng biÖn ph¸p luËt ph¸p, hµnh chÝnh, x· héi vµ gi¸o dôc ®Ó ®¶m b¶o viÖc thùc hiÖn ®iÒu nµy. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu nµy vµ tÝnh ®Õn nh÷ng ®iÒu kho¶n thÝch hîp cña nh÷ng v¨n kiÖn quèc tÕ kh¸c, c¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i: a, Quy ®Þnh mét hay nhiÒu h¹n tuæi tèi thiÓu ®­îc phÐp thu nhËn lµm c«ng b, Cã quy ®Þnh vÒ giêi giÊc vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng c, Quy ®Þnh nh÷ng hØnh ph¹t thÝch hîp ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn ®iÒu 32 nµy. … §iÒu 34 C¸c quèc gia thµnh viªn cam kÕt b¶o vÖ trÎ em chèng tÊt c¶ c¸c h×nh thøc bãc lét t×nh dôc vµ l¹m dông t×nh dôc. V× môc ®Ých nµy, ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó ng¨n ngõa: 1. Xói dôc hay Ðp buéc trÎ em tham gia bÊt kú ho¹t ®éng t×nh dôc tr¸i ph¸p luËt nµo 2. ViÖc sö dông cã tÝnh chÊt bãc lét trÎ em trong tÖ m¹i d©m hay c¸c hµnh vi t×nh dôc tr¸i ph¸p luËt 3. ViÖc sö dông cã tÝnh bãc lét trÎ em trong c¸c cuéc biÓu diÔn hay tµi liÖu khiªu d©m … §iÒu 39 C¸c quèc gia thµnh viªn ph¶i tiÕn hµnh tÊt c¶ c¸c biÑn ph¸p thÝch hîp ®Ó thóc ®Èy sù phô håi vÒ thÓ chÊt, t©m lý vµ t¸i hoµ nhËp x· héi cña trÎ em lµ n¹n nh©n cña bÊt kú h×nh thøc bá mÆc, bãc lét hay l¹m dông nµo. Sù phô håi vµ t¸i hoµnhapj nh­ thÕ ph¶i diÔn ra trong m«i trêng lµm t¨ng c­êng søc khoÎ, lßng tù träng vµ phÈm gi¶ cña trÎ em. …. MỤC LỤC ._.