Lạm phát & tác động của lạm phát tới nền kinh tế

l¹m ph¸t vµ t¸c ®éng cña l¹m ph¸t tíi nÒn kinh tÕ A - Më ®Çu BÊt kú nÒn kinh tÕ nµo, tõ m« h×nh tËp trung quan liªu bao cÊp ®Õn kinh tÕ thÞ tr­êng, muèn ph¸t triÓn v÷ng m¹nh ®Òu ph¶i quan t©m ®Æc biÖt tíi tam gi¸c: t¨ng tr­ëng, thÊt nghiÖp vµ l¹m ph¸t. Chóng liªn kÕt hay ®èi lËp, chóng liªn hîp nh÷ng nhÞp ®é cña t¨ng tr­ëng, sù t¨ng lªn hay tôt xuèng cña nh÷ng líp thÊt nghiÖp d­íi lµm sãng l¹m ph¸t. L¹m ph¸t, ®ã lµ hiÖn t­îng mÊt c©n b»ng kinh tÕ phæ biÕn, lµ c¨n bÖnh kinh niªn cña kinh tÕ thÞ tr­êng. L¹m ph¸t ®­îc coi lµ con quû gím nhÊt trªn tr¸i ®Êt, Ýt nhÊt lµ xÐt vÒ triÓn väng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. Tuy nhiªn l¹m ph¸t còng cã tÝnh chÊt hai mÆt cña nã. Mét mÆt nã kÝch thÝch nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nÕu tèc ®é t¨ng cña nã phï hîp víi tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ. MÆt kh¸c, nÕu tèc ®é l¹m ph¸t t¨ng cao sÏ g©y ra nh÷ng biÕn ®éng kinh tÕ hÕt søc nghiªm träng, nh­ biÕn d¹ng c¬ cÊu s¶n xuÊt vÒ viÖc lµm, thu nhËp bÊt b×nh ®¼ng, tû lÖ thÊt nghiÖp t¨ng.... V× vËy, ®Ó cã thÓ æn ®Þnh kinh tÕ ë mét møc nhÊt ®Þnh, l¹m ph¸t cÇn gi¶m xuèng ë møc cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. Vµ thùc tÕ lµ xu h­íng gi¶m l¹m ph¸t g©y ra t×nh tr¹ng thiÓu ph¸t, ®©y còng lµ biÓu hiÖn cña nÒn kinh tÕ tr× trÖ khñng ho¶ng. Nªn muèn æn ®Þnh ®Êt n­íc c¶ vÒ kinh tÕ vµ x· héi, ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña mçi ng­êi d©n th× vÊn ®Ò t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ chèng l¹m ph¸t ph¶i ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch thèng nhÊt. §©y lµ mét vÊn ®Ò vÜ m« lín, mét m¶ng quan träng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ .... v× vËy ®ßi hái chóng ta ph¶i n¾m v÷ng lý luËn chung vÒ l¹m ph¸t. ChØ cã thÊu hiÓu mét c¸ch khoa häc vÒ lý thuyÕt l¹m ph¸t th× míi cã thÓ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Trong thùc tÕ l¹m ph¸t lµ g×? Nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t cã ®a d¹ng kh«ng? NÒn kinh tÕ bÞ c¬n sãng l¹m ph¸t t¸c ®éng nh­ thÕ nµo? Chóng ta lµm thÕ nµo ®Ó phßng chèng vµ kh¾c phôc hËu qu¶ cña nã?.. Hy väng lµ víi ®Ò ¸n “L¹m ph¸t vµ t¸c ®éng cña l¹m ph¸t tíi nÒn kinh tÕ ” cã thÓ phÇn nµo tr¶ lêi ®­îc c¸c c©u hái nµy. Däc chiÒu dµi lÞch sö, ®· cã rÊt nhiÒu c¸c nhµ kinh tÕ häc nghiªn cøu vÒ l¹m ph¸t. Mçi nhµ kinh tÕ häc, mçi tr­êng ph¸i ®Òu cã quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ l¹m ph¸t. Gãc nh×n nµo còng cã nh÷ng sù ®¸nh gi¸, lêi khuyªn vµ dù b¸o kh¸ch quan, v« t­, nghiªm tóc. Lµ sinh viªn khoa Tµi chÝnh - Ng©n hµng, mét cö nh©n kinh tÕ t­¬ng lai, em thùc sù say mª vµ høng thó t×m hiÓu vÒ l¹m ph¸t. Nh­ng do h¹n chÕ vÒ kiÕn thøc, giíi h¹n vÒ thêi gian vµ kinh nghiÖm ... ch¾c h¼n “vÊn ®Ò l¹m ph¸t” em nªu ra trong ®Ò ¸n nµy ch­a toµn diÖn vµ s©u s¾c. §©y còng chØ lµ 1 gãc nh×n vÒ l¹m ph¸t d­íi l¨ng kÝnh cña mét sinh viªn. RÊt mong nhËn ®­îc sù th«ng c¶m cña c¸c thÇy, c« gi¸o vµ c¸c b¹n ®äc. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o L­u ThÞ H­¬ng ®· tËn t×nh h­íng dÉn cho em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy mét c¸ch thuËn lîi nhÊt. B- Néi dung Ch­¬ng 1: L¹m ph¸t 1. 1 Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ l¹m ph¸t 1. 1. 1 Kh¸i niÖm l¹m ph¸t Khi nghiªn cøu chÕ ®é l­u th«ng tiÒn giÊy, chóng ta thÊy r»ng do tiÒn giÊy lµ dÊu hiÖu cña vµng, thay thÕ cho vµng trong chøc n¨ng ph­¬ng tiÖn l­u th«ng vµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. TiÒn giÊy lµ vËt kh«ng cã gi¸ trÞ b¶n th©n mµ chØ cã gi¸ trÞ danh nghÜa. V× vËy nã kh«ng thÓ tù ph¸t ®iÒu hoµ gi÷a chøc n¨ng ph­¬ng tiÖn l­u th«ng vµ ph­¬ng tiÖn cÊt tr÷ (tÝch lòy) do ®ã tiÒn giÊy bÞ mÊt gi¸ trë thµnh mét hiÖn t­îng phæ biÕn vµ th­êng xuyªn. Tõ ®ã cã thÓ nãi r»ng l¹m ph¸t còng lµ mét hiÖn t­îng phæ biÕn vµ th­êng xuyªn trong c¸c quèc gia thùc hiÖn chÕ ®é l­u th«ng tiÒn giÊy hiÖn nay. VËy cã thÓ hiÓu c¬ b¶n l¹m ph¸t lµ viÖc ph¸t hµnh thõa tiÒn giÊy vµo l­u th«ng, lµm cho tiÒn giÊy bÞ mÊt gi¸, gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng lªn, thu nhËp quèc d©n bÞ ph©n phèi l¹i g©y thiÖt h¹i ®Õn toµn bé ®êi sèng kinh tÕ x· héi. L¹m ph¸t, mét vÊn ®Ò kinh tÕ vÜ m«, mét mèi quan t©m lín cña nhiÒu nhµ kinh tÕ, cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm nh×n nhËn vµ ®Þnh nghÜa l¹m ph¸t kh¸c nhau. Theo lý luËn cña C¸c M¸c trong Bé T­ B¶n th× l¹m ph¸t lµ t×nh tr¹ng tiÒn giÊy trµn ®Çy c¸c kªnh l­u th«ng tiÒn tÖ, v­ît qu¸ c¸c nhu cÇu kinh tÕ thùc tÕ lµm cho tiÒn tÖ mÊt gi¸, lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó ph©n phèi l¹i thu nhËp quèc d©n vµ cña c¶i x· héi cã lîi cho giai cÊp thèng trÞ d­íi chÕ ®é TBCN, lµ ph­¬ng ph¸p ®Ó t¨ng c­êng bãc lét lao ®éng. BiÓu hiÖn cña l¹m ph¸t lµ gi¸ c¶ t¨ng mét c¸ch tù ph¸t, nhÊt lµ c¸c gi¸ c¶ hµng tiªu dïng th«ng th­êng. Néi dung l¹m ph¸t lµ sù liªn tôc t¨ng lªn cña møc gi¸ trung b×nh theo thêi gian. Nhµ kinh tÕ häc Samuelson th× cho r»ng l¹m ph¸t biÓu thÞ mét sù t¨ng lªn trong møc gi¸ c¶ chung. Theo «ng “l¹m ph¸t x¶y ra khi møc chung cña gi¸ c¶ vµ chi phÝ t¨ng- gi¸ b¸nh m×, dÇu x¨ng, xe «t« t¨ng, tiÒn l­¬ng, gi¸ ®Êt, tiÒn thuª t­ liÖu s¶n xuÊt t¨ng“. Milton Friedman ®· cã c©u ph¸t biÓu næi tiÕng “l¹m ph¸t bao giê vµ ë ®©u còng lµ mét hiÖn t­îng tiÒn tÖ “. Theo ý kiÕn cña «ng nh÷ng biÕn ®éng t¨ng lªn trong møc gi¸ c¶ lµ mét hiÖn t­îng tiÒn tÖ khi vµ chØ khi nh÷ng biÕn ®éng t¨ng lªn ®ã tõ mét qu¸ tr×nh kÐo dµi. §Þnh nghÜa l¹m ph¸t lµ viÖc gi¸ c¶ t¨ng nhanh vµ kÐo dµi ®­îc ®a sè nhµ kinh tÕ ph¸i tiÒn tÖ hay ph¸i Keynes ®ång ý víi Friedman. Nh­ vËy, l¹m ph¸t lµ mét vÊn ®Ò kh«ng mÊy xa l¹ ®èi víi nÒn kinh tÕ hµng ho¸, vµ hÇu hÕt qu¶ng ®¹i quÇn chóng ®Òu cã thÓ chøng kiÕn hay tr¶i qua thêi kú l¹m ph¸t ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. Nh­ng hiÓu chÝnh x¸c l¹m ph¸t lµ g× th× kh«ng dÔ còng nh­ khã cã thÓ ®i ®Õn mét ®Þnh nghÜa thèng nhÊt. Theo tiÕng Latinh Inflatio xuÊt ph¸t tõ ch÷ Inflare, nghÜa lµ mét chç s­ng phång. NÕu mét c¬ b¾p bÞ c¨ng phång hoÆc mét phñ t¹ng bÞ s­ng to ®Òu kh«ng ph¶i lµ biÓu hiÖn cña bÖnh beã bÖu, th× mäi sù t¨ng tr­ëng cña mét khèi l­îng kinh tÕ l¹i cµng kh«ng ph¶i lµ l¹m ph¸t. L¹m ph¸t lµ mét sù ph×nh ra gåm 2 ®Æc tÝnh bÊt th­êng vµ g©y tæn thÊt cho nÒn kinh tÕ. Kh¼ng ®Þnh coi l¹m ph¸t lµ mét sù t¨ng phæ biÕn cña gi¸ c¶ cÇn n¾m râ 4 ®iÓm sau: - TÝnh tõ phæ biÕn ph¶i ®­îc hiÓu mét c¸ch hîp lý: kh«ng ph¶i mäi gi¸ ®Òu t¨ng lªn. Trong khung c¶nh chung gi¸ ®ang t¨ng lªn, cã nh÷ng gi¸ vÉn æn ®Þnh thËm chÝ l¹i cã nh÷ng gi¸ h¹ xuèng. Còng kh«ng ph¶i lµ c¸c gi¸ t¨ng lªn cïng mét lóc vµ víi tØ lÖ % gièng nhau. Trong mäi ®éng th¸i phæ biÕn cña gi¸ c¶ th× sù ph©n t¸n lµ quy luËt. - ViÖc ­íc tÝnh tû lÖ l¹m ph¸t lµ khã kh¨n. Nã cã gi¸ trÞ nh­ gi¸ trÞ c¸c trÞ sè ®­îc sö dông thêi kú cµng dµi th× giíi h¹n sai l¹c cña c¸c c«ng cô kh«ng hoµn h¶o Êy cµng t¨ng. Ngay trong ®iÒu kiÖn sö dông thuËn lîi nhÊt, tøc lµ ë ngay trong cïng mét n­íc vµ trong thêi gian ng¾n, chØ sè gi¸ c¶ còng chØ thÓ hiÖn ¸ng chõng sù thay ®æi søc mua cña ®ång tiÒn. ChØ sè gi¸ c¶ sÏ ®­îc tr×nh bµy râ h¬n ë phÇn tiÕp theo. - Mäi sù gia t¨ng trªn mét lo¹t gi¸ c¶ kh«ng nhÊt thiÕt ®· lµ l¹m ph¸t. §Ó ®­îc gäi lµ l¹m ph¸t th× sù gia t¨ng ®ã ph¶i t¸c ®éng b»ng mét qu¸ tr×nh m¹nh mÏ-sù vËn hµnh víi c¸c diÔn biÕn nèi tiÕp, liªn tôc vµ cÇn cã mét thêi gian nhÊt ®Þnh. ChØ mét lÇn n©ng mÆt b»ng gi¸ c¶ cã thÓ kh«ng ph¶i lµ l¹m ph¸t. - L¹m ph¸t kh«ng chØ bao hµm mét tÝnh chÊt thuÇn tuý tiÒn tÖ. CÇn thiÕt ph¶i kÓ ®Õn c¸c yÕu tè kh¸c nh­ yÕu tè hiÖn vËt, t©m lý vµ träng l­îng cña c¸c yÕu tè x· héi. 1. 1. 2 Tû lÖ l¹m ph¸t Môc trªn chóng ta ®· xem xÐt L¹m ph¸t vÒ mÆt ®Þnh tÝnh, cßn vÒ mÆt ®Þnh l­îng th× sao? Lµm thÕ nµo ®Ó ®o l­êng ®­îc sù gia t¨ng cña gi¸ c¶? L¹m ph¸t ®­îc ®o b»ng chØ tiªu nµo? - L¹m ph¸t lµ hiÖn t­îng tiÒn giÊy trµn ®Çy c¸c kªnh l­u th«ng tiÒn tÖ, v­ît qu¸ c¸c nhu cÇu kinh tÕ thùc tÕ lµm cho tiÒn bÞ mÊt gi¸ so víi toµn bé s¶n phÈm hµng ho¸, thÓ hiÖn lµ sù t¨ng lªn liªn tôc cña møc gi¸ trung b×nh theo thêi gian. L¹m ph¸t th­êng ®­îc ®o b»ng chØ sè gi¸ c¶. + Møc gi¸ trung b×nh th­êng lÊy møc gi¸ c¶ cña nh÷ng mÆt hµng tiªu dïng lµm c¬ së (c¸c nhãm chÝnh lµ hµng l­¬ng thùc, thùc phÈm, quÇn ¸o, nhµ cöa, chÊt ®èt, vËt t­ y tÕ). TÝnh chØ sè gi¸ tiªu dïng ®Ó tõ ®ã ®o L¹m ph¸t. C«ng thøc tÝnh chØ sè gi¸ tiªu dïng cã thÓ ®­îc viÕt nh­ sau: CPI=åcpi. d CPI ( Consumer Price Index ) chØ sè gi¸ tiªu dïng cña c¶ giá hµng ho¸ cpi: ChØ sè gi¸ c¶ cña tõng lo¹i hµng ho¸ trong giá hµng ho¸ ®ã. d: Tû träng møc tiªu dïng trong tõng lo¹i hµng ho¸, nhãm hµng ho¸ trong giá. Hay: CPI t = Pt g¹o x 100 x phÇn chi cho g¹o + pt chÊt ®èt x 100 x phÇn chi cho chÊt ®èt + Nh÷ng thay ®æi cña gi¸ c¶ ®­îc tÝnh víi c¸c mÆt hµng kh¸c p0 g¹o p0 chÊt ®èt Trong ®ã: CPIt : gi¸ trÞ cña CPI trong n¨m t pt g¹o : gi¸ g¹o trong n¨m t po g¹o : gi¸ g¹o trong n¨m gèc ChØ sè gi¸ tiªu dïng ph¶n ¸nh c¬ cÊu tiªu dïng cña x· héi. Nh­îc ®iÓm cña CPI lµ chØ sè nµy kh«ng ph¶n ¸nh ®­îc sù chuyÓn ®éng cña mäi gi¸ c¶ v× trong ®ã nÆng vÒ gi¸ cña hµng ho¸ h¬n lµ gi¸ cña dÞch vô. Trong khi ®ã, cÇu cña ng­êi tiªu dïng l¹i ng¶ vÒ phÝa gi¸ dÞch vô v× nh÷mg lo¹i gi¸ nµy t¨ng nhanh h¬n gi¸ hµng ho¸. MÆc dï cã nh­îc ®iÓm nh­ vËy, chØ sè gi¸ tiªu dïng vÉn ®­îc sö dông réng r·i h¬n c¶. V× hä thÊy ë ®Êy trÞ sè gi¸ sinh ho¹t, vÒ phÝa c¸c nghiÖp ®oµn th­êng dùa vµo ®ã trong c¸c yªu s¸ch vÒ tiÒn l­¬ng cña hä. ChØ sè nµy th­êng cã gi¸ trÞ kü thuËt cao h¬n c¸c chØ sè gi¸ kh¸c vµ ®­îc x©y dùng, c«ng bè th­êng xuyªn, ®Òu ®Æn. + Ngoµi chØ sè gi¸ tiªu dïng, chØ sè thø hai th­êng ®­îc sö dông lµ chØ sè gi¸ b¸n bu«n_gi¸ c¶ s¶n xuÊt PPI (Producer Price Index). PPI ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ ®Çu vµo, thùc chÊt lµ biÕn ®éng gi¸ c¶ chi phÝ s¶n xuÊt. Nã ®­îc x©y dùng ®Ó tÝnh gi¸ c¶ trong lÇn b¸n ®Çu tiªn do ng­êi s¶n xuÊt Ên ®Þnh. ChØ sè nµy rÊt cã Ých v× nã ®­îc tÝnh chi tiÕt s¸t víi nh÷ng thay ®æi cña thùc tÕ. Song PPI l¹i qu¸ chuyªn m«n, chØ liªn quan tíi nguyªn liÖu vµ c¸c b¸n thµnh phÈm mµ lo¹i trõ s¶n phÈm hoµn chØnh, dÞch vô. Do ®ã nã kh«ng thÓ biÓu thÞ cho søc mua, kh«ng ph©n biÖt lo¹i hµng cña ®ång tiÒn. +Bªn c¹nh ®ã, chØ sè gi¶m ph¸t GNP còng ®­îc sö dông trong ®o l­êng l¹m ph¸t. ChØ sè nµy toµn diÖn h¬n CPI v× nã bao gåm gi¸ cña tÊt c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ dÞch vô trong GNP. ChØ sè gi¶m ph¸t GNP = GDP danh nghÜa/GDP thùc tÕ - TriÖu chøng cña l¹m ph¸t kh«ng chØ n»m trong lÜnh vù gi¸ c¶. Trong nhiÒu tr­êng hîp, tû suÊt tiÒn l­¬ng ®­îc n©ng lªn so víi møc t¨ng tr­ëng trung b×nh cña n¨ng suÊt còng cã ®Æc ®iÓm nh­ gi¸ c¶ lªn cao. V× c¸c chi phÝ vÒ nh©n c«ng lªn cao lµ b¸o hiÖu ch¾c ch¾n cña xu h­íng l¹m ph¸t s¾p tíi. Mét trong nh÷ng khã kh¨n vÒ kü thuËt cña viÖc ®o l­êng hiÖn t­îng l¹m ph¸t lµ sù lùa chän ®iÓm xuÊt ph¸t dïnglµm c¨n cø. Vµo thêi ®iÓm ®­îc chän l¹i ch¼ng cã g× chøng tá lµ gi¸ c¶ ®· ®­îc c©n ®èi. NhÊt lµ víi sù t¸c ®éng cña thuÕ hoÆc c¸c chÝnh s¸ch kh¸c vÒ kiÓm so¸t gi¸ c¶, lµm cho viÖc lùa chän nh÷ng n¨m gèc thµnh bÊp bªnh. §Æc biÖt trong bèi c¶nh kinh tÕ toµn cÇu ho¸ nh­ hiÖn nay, chØ sè gi¸ tiªu dïng kh¸c nhau tõ n­íc nµy sang n­íc kia, cßn chØ sè gi¸ s¶n xuÊt chØ mang tÝnh bé phËn vµ ®Çu c¬. Do vËy, c¸i chuÈn tèt nhÊt cã lÏ lµ chØ sè gi¸ c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp th­êng ®­îc dïng lµm hµng trao ®æi réng r·i gi÷a c¸c quèc gia. Bëi nã biÓu thÞ râ nh÷ng biÕn ®éng cña chi phÝ s¶n xuÊt còng nh­ nh÷ng biÕn ®éng trong søc mua cña ng­êi tiªu dïng. Tû lÖ l¹m ph¸t lµ th­íc ®o chñ yÕu cña l¹m ph¸t trong mét thêi kú. Quy m« vµ sù biÕn ®éng cña nã ph¶n ¸nh xu h­íng vµ quy m« cña l¹m ph¸t. TØ lÖ l¹m ph¸t ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: Trong ®ã: gp : tû lÖ l¹m ph¸t(%) Ip : chØ sè gi¸ c¶ cña thêi kú nghiªn c0øu Ip-1: chØ sè gi¸ c¶ thêi kú tr­íc ®ã. Khi l¹m ph¸t x¶y ra th× ®ång nghÜa víi viÖc t¨ng lªn cña chØ sè gi¸ c¶, nªn møc cÇu tiÒn danh nghÜa còng t¨ng theo ®Ó ®¶m b¶o thu mua khèi l­îng hµng ho¸ cÇn thiÕt ®· dù ®Þnh. Nh­ vËy thùc chÊt cña møc cÇu tiÒn lµ cÇu vÒ c¸n c©n tiÒn tÖ thùc tÕ. Nh­ng trong thùc tÕ th× l­îng tiÒn danh nghÜa t¨ng nhanh h¬n c¶ do vËy tØ lÖ l¹m ph¸t còng ®­îc tÝnh b»ng møc t¨ng l­îng cung tiÒn danh nghÜa trõ ®i møc t¨ng nhu cÇu tiÒn thùc tÕ. Theo lý thuyÕt ®Þnh l­îng ®¬n gi¶n nãi r»ng: Do thu nhËp thùc tÕ vµ l·i suÊt th­êng chØ thay ®æi nhá mét vµi phÇn tr¨m mçi n¨m nªn nhu cÇu tiÒn thùc tÕ th­êng còng chØ thay ®æi mét c¸ch chËm ch¹p. Khi l­îng tiÒn danh nghÜa t¨ng nhanh, vÒ c¬ b¶n nã kÐo theo sù t¨ng nhanh cña gi¸ c¶ ®Ó ®¶m b¶o møc cung tiÒn thùc tÕ chØ thay ®æi mét c¸ch chËm ch¹p t­¬ng øng víi nh÷ng thay ®æi vÒ nhu cÇu tiÒn tÖ. LËp luËn c¬ b¶n cña lý thuyÕt ®Þnh l­îng vÒ tiÒn tÖ lµ ë chç c¸c biÕn sè thùc tÕ th­êng thay ®æi mét c¸ch chËm ch¹p do ®ã nh÷ng thay ®æi rÊt lín trong mét biÕn danh nghÜa (l­îng tiÒn danh nghÜa) ph¶i kÐo theo nh÷ng thay ®æi rÊt lín trong c¸c ®¹i l­îng danh nghÜa kh¸c (gi¸ c¶ vµ tiÒn l­¬ng) ®Ó duy tr× l­îng cung tiÒn thùc tÕ t¹i nh÷ng gi¸ trÞ c©n b»ng cña chóng. 1. 1. 3 Ph©n lo¹i l¹m ph¸t Cã rÊt nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i l¹m ph¸t dùa trªn c¸c tiªu thøc kh¸c nhau. Mçi tiªu thøc sÏ cho mét h­íng nh×n riªng vÒ l¹m ph¸t. Ng­êi ta ph©n biÖt l¹m ph¸t lan dÇn biÓu hiÖn ë sù t¨ng gi¸ c¶ liªn tôc, th­êng xuyªn vµ l¹m ph¸t lan nhanh trong ®ã gi¸ c¶ t¨ng lªn vïn vôt vµ nh¶y vät. Tïy theo qu¸ tr×nh l¹m ph¸t bao trïm khu vùc nµy hay khu vùc kh¸c mµ l¹m ph¸t ®­îc chia thµnh l¹m ph¸t thÕ giíi bao trïm mét nhãm n­íc vµ l¹m ph¸t côc bé chØ ph¸t triÓn trong ph¹m vi mét n­íc. - Phæ biÕn lµ ph©n lo¹i l¹m ph¸t vÒ mÆt ®Þnh l­îng. Tuú theo møc ®é cña tØ lÖ % l¹m ph¸t tÝnh theo n¨m mµ ng­êi ta chia l¹m ph¸t thµnh ba lo¹i sau:l¹m ph¸t võa ph¶i(mét con sè mçi n¨m), l¹m ph¸t phi m· (hai con sè mçi n¨m) vµ siªu l¹m ph¸t. L¹m ph¸t võa ph¶i. L¹m ph¸t nµy x¶y ra khi gi¸ c¶ t¨ng lªn chËm ë møc mét con sè hay ë møc d­íi 10%/n¨m. HiÖn ë phÇn lín c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa ®ang cã l¹m ph¸t võa ph¶i. Trong ®iÒu kiÖn l¹m ph¸t võa ph¶i gi¸ c¶ t¨ng chËm th­êng xÊp xØ b»ng møc t¨ng tiÒn l­¬ng hoÆc cao h¬n mét chót. Do vËy ®ång tiÒn kh«ng bÞ mÊt gi¸ hoÆc mÊt gi¸ kh«ng lín. L¹m ph¸t ë møc ®é nµy kh«ng g©y ra nh÷ng t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®èi víi nÒn kinh tÕ. L¹m ph¸t võa ph¶i chÝnh lµ møc l¹m ph¸t mµ nÒn kinh tÕ chÊp nhËn ®­îc. L¹m ph¸t phi m· L¹m ph¸t phi m· x¶y ra khi gi¸ c¶ t¨ng t­¬ng ®èi nhanh víi tû lÖ 2 con sè trong mét n¨m. Møc l¹m ph¸t 2 ch÷ sè thÊp (11, 12, 13%/n¨m) nãi chung nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña nã lµ kh«ng ®¸ng kÓ, nÒn kinh tÕ vÉn cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. Nh­ng khi tû lÖ t¨ng gi¸ ë møc 2 con sè cao, l¹m ph¸t sÏ trë thµnh kÎ thï cña s¶n xuÊt vµ thu nhËp. L¹m ph¸t sÏ g©y ra nh÷ng biÕn d¹ng kinh tÕ, g©y mÊt æn ®Þnh XH nghiªm träng. Khi c¸c hîp ®ång kinh tÕ ®­îc ký kÕt theo c¸c chØ sè gi¸ hoÆc theo mét ®ång ngo¹i tÖ m¹nh nµo ®ã, nÕu l¹m ph¸t x¶y ra víi sù t¨ng lªn rÊt nhanh cña chØ sè gi¸ c¶ lµm cho ®ång tiÒn mÊt gi¸ so víi c¸c chØ sè gi¸ hoÆc ®ång ngo¹i tÖ ®ã sÏ lµm cho c¸c chñ doanh nghiÖp, c¸c chñ hîp ®ång. . . cã thÓ ²phÊt² lªn vµ tr¸i l¹i còng cã c¸c chñ doanh nghiÖp, c¸c ngµnh nghÒ suy sôp thËm chÝ ph¶i chuyÓn h­íng s¶n xuÊt kinh doanh. Siªu l¹m ph¸t Siªu l¹m ph¸t x¶y ra khi l¹m ph¸t ®ét ngét t¨ng lªn víi tèc ®é cao v­ît xa l¹m ph¸t phi m·, ë møc 3 con sè. Siªu l¹m ph¸t th­êng g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i nghiªm träng vµ s©u s¾c. Nã ph¸ vì quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ, l­u th«ng hµng ho¸ gÆp nhiÒu khã kh¨n, x· héi ®Çy nh÷ng tiªu cùc, nÒn kinh tÕ suy sôp tr× trÖ kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®­îc. L¹m ph¸t ë §øc n¨m 1922-1923 lµ h×nh ¶nh siªu l¹m ph¸t ®iÓn h×nh trong lÞch sö siªu l¹m ph¸t thÕ giíi: gi¸ c¶ t¨ng tõ mét ®Õn m­êi triÖu lÇn; ë ViÖt Nam ®iÓn h×nh cña siªu l¹m ph¸t lµ thêi kú 1986-1988 (nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp) l¹m ph¸t ®· ë møc 3 con sè vµ ë møc cao. NÕu ®­îc phÐp nãi Èn dô th× cã mét ®éng vËt häc trong l¹m ph¸t. NÕu ph¸t triÓn nhÑ nhµng th× nh­ loµi bß s¸t, nÕu tiÕn m¹nh h¬n th× nh­ loµi ngùa, l¹m ph¸t cã thÓ chØ bß ®i hoÆc trë thµnh phi m·. Trong c¸i v­ên thó Êy cßn ph¶i dµnh chç cho loµi dª cã nh÷ng b­íc nh¶y bÊt th­êng. - Bªn c¹nh ®ã, ng­êi ta còng tiÕn hµnh ph©n lo¹i l¹m ph¸t xÐt vÒ mÆt ®Þnh tÝnh. L¹m ph¸t c©n b»ng vµ l¹m ph¸t kh«ng c©n b»ng + L¹m ph¸t c©n b»ng: khi mµ tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng t­¬ng øng víi thu nhËp, do vËy l¹m ph¸t kh«ng ¶nh h­ëng tíi ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng. + L¹m ph¸t kh«ng c©n b»ng: khi mµ tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng kh«ng t­¬ng øng víi thu nhËp. Trªn thùc tÕ, l¹m ph¸t kh«ng c©n b»ng th­êng x¶y ra nhÊt. L¹m ph¸t dù ®o¸n tr­íc vµ l¹m ph¸t bÊt th­êng + L¹m ph¸t dù ®o¸n tr­íc: ®ã lµ l¹m ph¸t x¶y ra trong mét thêi gian t­¬ng ®èi dµi víi tû lÖ l¹m ph¸t hµng n¨m kh¸ ®Òu ®Æn, æn ®Þnh. Do v©y, ng­êi ta cã thÓ dù ®o¸n tr­íc ®­îc tû lÖ l¹m ph¸t cho nh÷ng n¨m tiÕp theo. VÒ mÆt t©m lý, ng­êi d©n ®· quen víi t×nh h×nh l¹m ph¸t ®ã vµ ng­êi ta ®· cã nh÷ng chuÈn bÞ ®Ó thÝch nghi víi t×nh tr¹ng l¹m ph¸t nµy. + L¹m ph¸t bÊt th­êng: lµ l¹m ph¸t x¶y ra co tÝnh ®ét biÕn mµ tr­íc ®ã ch­a hÒ xuÊt hiÖn. Do vËy, vÒ t©m lý, cuéc sèng vµ thãi quen cña mäi ng­êi ®Òu ch­a thÝch nghi ®­îc. L¹m ph¸t bÊt th­êng g©y ra nh÷ng có sèc cho nÒn kinh tÕ vµ sù thiÕu tin t­ëng cña ng­êi d©n vµo chÝnh quyÒn ®­¬ng ®¹i. 1. 2 Nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t 1.2.1. L¹m ph¸t do tiÒn tÖ 1.2.1.1. Lý thuyÕt vÒ l­îng cña tiÒn tÖ - H×nh thøc ho¸ th«ng th­êng nhÊt cña lý thuyÕt ®ã lµ c«ng thøc Irving Fisher: M. V=P. T Trong ®ã M lµ khèi l­îng tiÒn tÖ l­u th«ng V lµ tèc ®é l­u th«ng cña tiÒn tÖ P lµ mÆt b»ng chung cña gi¸ c¶ T lµ khèi l­îng giao dÞch ph¶i b¶o ®¶m ý nghÜa cña c«ng thøc ®ã lµ mäi sù t¨ng tiÒn tÖ cao h¬n t¨ng s¶n xuÊt thùc tÕ ®Òu ®­îc thÓ hiÖn (®èi víi mét tèc ®é l­u th«ng kh«ng ®æi cña tiÒn tÖ) ra b»ng sù hiÖu chØnh gi¸ c¶ chung, sao cho gi¸ trÞ tæng thÓ cña trao ®æi b»ng gi¸ trÞ cña khèi l­îng tiÒn tÖ míi ®ang l­u th«ng. Trong thêi han ng¾n hoÆc trong tr­êng hîp bé m¸y s¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu t¨ng lªn, biÕn ®éng cña gi¸ c¶ sÏ tû lÖ thuËn víi biÕn ®éng cña khèi l­îng tiÒn tÖ. - Mét c¸ch diÔn ®¹t míi cña quan hÖ vÒ l­îng ®­îc gäi lµ Ph­¬ng tr×nh Cambridge _ g¾n víi c¸c c«ng tr×nh cña Marshall: M = k. P. Y Trong ®ã M lµ khèi l­¬ng tiÒn tÖ l­u th«ng Y lµ thu nhËp thùc tÕ cña quèc gia P lµ mÆt b»ng chung cña gi¸ c¶ k lµ hÖ sè biÓu thÞ tØ sè gi÷a khèi l­îng tiÒn tÖ vµ thu nhËp phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh«ng ®¬n thuÇn lµ mét hÖ sè kü thuËt. Sù tiÕp cËn nµy lµ lý thuyÕt vÒ l­îng víi ý nghÜa ®é lín cña khèi l­îng tiÒn tÖ quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ cña thu nhËp quèc gia, nh­ng nÕu nã t×m c¸ch ®­a tiÒn tÖ vµo nÒn kinh tÕ th× l¹i bá qua c¸c quan hÖ gi÷a cung vµ cÇu cña tiÒn tÖ . 1.2.1.2. Cung øng tiÒn tÖ vµ l¹m ph¸t Sau chiÕn tranh thÕ giíi thø 2, sù tiÕp cËn cña c¸c nhµ tiÒn tÖ häc b­íc vµo thêi kú míi, ®Æc biÖt víi c«ng tr×nh cña Friedman. ¤ng ®· ®Þnh râ nhu cÇu tiÒn tÖ nhê hµm Md/P = f(y, w, RM, RB, RE, Gp, u). Trong ®ã Md biÓu thÞ nhu cÇu tiÒn tÖ P lµ mÆt b»ng gi¸ y lµ thu nhËp dù kiÕn tÝnh b»ng b×nh qu©n thu nhËp hiÖn t¹i vµ qu¸ khø ®· chØnh lý w lµ tû lÖ gi÷a thu nhËp tõ thiÕt bÞ vµ con ng­êi RM, RB, RE lµ hiÖu suÊt danh nghÜa dù kiÕn cña tiÒn tÖ, tr¸i phiÕu vµ cæ phÇn. Gp lµ tû lÖ l¹m ph¸t dù kiÕn u lµ biÕn l­îng biÓu thÞ tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè kh¸c cã thÓ gi¶i thÝch nh÷ng nhu cÇu c¸ nh©n vµ tiÒn tÖ Theo «ng nhÞp ®iÖu t¨ng tr­ëng cña tiÒn tÖ ph¶i cïng nhÞp ®iÖu t¨ng tr­ëng cña nÒn s¶n xuÊt ®Ých thùc duy tr× trong mét thêi gian dµi vµ b¶o ®¶m mét nÒn kinh tÕ kh«ng l¹m ph¸t. NÕu lµm kh¸c ®i, nghÜa lµ nÕu ph¸t hµnh tiÒn qu¸ nhiÒu, nh÷ng ng­êi muèn göi tiÒn mÆt tån quü x¸c ®Þnh b»ng søc mua cña nã(tiÒn mÆt tån quü thùc tÕ lµ M/P) vµ hµm cña c¸c biÕn thµnh phÇn æn ®Þnh sÏ biÕn mét phÇn tiÌn mÆt tån quü ®ã thµnh nhu cÇu cña c¶i ®Ó gi÷ nguyªn cÊu tróc tµi s¶n cña hä. HiÖu øng tiÒn mÆt tån quü thùc tÕ sÏ g©y nªn mét nhu cÇu qu¸ møc, kÐo gi¸ c¶ t¨ng lªn. Cung øng tiÒn tÖ vµ l¹m ph¸t tiÒn tÖ Chóng ta xem xÐt kÕt qu¶ cña viÖc cung tiÒn tÖ t¨ng lªn kÐo dµi ë ®å thÞ 1. Ban ®Çu nÒn kinh tÕ ë ®iÓm 1, víi s¶n l­îng ®¹t møc s¶n l­îng tù nhiªn Yn, tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn, møc gi¸ c¶ P1 (®iÓm giao nhau cña ®­êng tæng cung AS1 vµ ®­êng tæng cÇu AD1). Khi cung tiÒn tÖ t¨ng lªn ®Òu ®Æn dÇn dÇn trong suèt c¶ n¨m, th× ®­êng tæng cÇu di chuyÓn sang ph¶i ®Õn AD2. Trong mét thêi gian rÊt ng¾n, nÒn kinh tÕ sÏ chuyÓn ®éng ®Õn ®iÓm 1’ vµ s¶n phÈm t¨ng lªn trªn møc tû lÖ tù nhiªn, tøc lµ ®¹t tíi Y1(Y1>Yn). §iÒu ®ã ®· lµm gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp xuèng d­íi møc tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiª, tiÒn l­¬ng t¨ng lªn vµ lµm gi¶m tæng cung-®­êng tæng cung dÞch chuyÓn vµo ®Õn AS2. T¹i ®©y, nÒn kinh tÕ quay trë l¹i møc tû lÖ tù nhiªn cña s¶n phÈm trªn ®­êng tæng cung dµi h¹n. §iÓm c©n b»ng míi 2, møc gi¸ ®· t¨ng tõ P1 lªn P2. Cung tiÒn tÖ tiÕp tôc t¨ng lªn, ®­êng tæng cÇu l¹i dÞch chuyÓn ra ®Õn AD3, ®­êng tæng cung tiÕp tôc dÞch chuyÓn vµo AS3, nÒn kinh tÕ ®¹t møc c©n b»ng míi lµ ®iÓm 3. NÕu cung tiÒn tÖ vÉn tiÕp tôc t¨ng th× sù dÞch chuyÓn cña ®­êng tæng cÇu vµ tæng cung nh­ trªn l¹i tiÕp tôc diÔn ra vµ nÒn kinh tÕ ®¹t tíi møc gi¸ c¶ ngµy cµng cao h¬n. Khi mµ cung tiÒn tÖ cßn t¨ng th× qu¸ tr×nh nµy sÏ tiÕp tôcvµ l¹m ph¸t sÏ x¶y ra. . Trong c¸ch ph©n tÝch nµy cña ph¸i tiÒn tÖ, cung tiÒn tÖ ®­îc coi lµ nguyªn nh©n duy nhÊt lµm di chuyÓn ®­êng tæng cÇu, do vËy kh«ng co c¸i g× n÷a cã thÓ lµm nÒn kinh tÕ chuyÓn tõ ®iÓm 1 sang 2 vµ 3 vµ xa h¬n. Theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ kinh tÕ häc thuéc ph¸i tiÒn tÖ( trong ®ã cã Friedman) , khi cung tiÒn tÖ t¨ng lªn kÐo dµi sÏ lµm cho møc gi¸ c¶ t¨ng lªn kÐo dµi vµ g©y ra l¹m ph¸t. Theo ph©n tÝch cña ph¸i Keynes th× ngoµi cung tiÒn tÖ cßn cã nh÷ng nh©n tè kh¸c ¶nh h­ëng ®Õn ®­êng tæng cÇu vµ tæng cung(nh­ lµ c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ c¸c có sèc cung tiÒn tÖ). T¨ng chi tiªu chÝnh phñ hoÆc c¾t gi¶m thuÕ còng lµm t¨ng tæng cÇu do ®ã ®Èy gi¸ lªn cao. Nh­ng nh÷ng vÊn ®Ò cña chÝnh s¸ch tµi kho¸ l¹i cã giíi h¹n cña nã, chÝnh phñ kh«ng cã thÓ chi h¬n 100% GNP. V× v©y, viÖc t¨ng lªn cña tû lÖ l¹m ph¸t trong tr­êng hîp nµy chØ lµ t¹m thêi. Ph©n tÝch kh¸c lµ vÒ t¸c ®éng cña nh÷ng có sèc tiªu cùc lªn tæng cung(nh­ viÖc t¨ng gi¸ dÇu do hËô qu¶ cña lÖnh cÊm vËn dÇu má, ®Êu tranh cña c«ng nh©n ®ßi t¨ng l­¬ng) còng sÏ lµm gi¸ c¶ t¨ng lªn. Song nÕu cung tiÒn tÖ kh«ng tiÕp tôc t¨ng lªn ®Ó t¸c ®éng lªn tæng cÇu th× ®Õn mét lóc nµo ®ã, tæng cung l¹i quay trë l¹i vÞ trÝ ban ®Çu. Do vËy, t¨ng gi¸ trong tr­êng hîp nµy còng chØ lµ mét hiÖn t­îng nhÊt thêi mµ th«i. Râ rµng lµ quan ®iÓm cña ph¸i Keynes vµ ph¸i tiÒn tÖ t­¬ng ®èi thèng nhÊt nhau. Hä ®Òu tin r»ng l¹m ph¸t cao cã thÓ x¶y ra chØ víi mét tû lÖ t¨ng tr­ëng tiÒn tÖ cao. 1.2.2. L¹m ph¸t do nhu cÇu 1.2.2.1. TiÒn tÖ vµ nhu cÇu qu¸ møc Quan hÖ tiÒn tÖ vµ nhu cÇu qu¸ møc ®Æc biÖt chÆt chÏ khi thõa nhËn ®Þnh luËt Say cæ x­a. Theo ®Þnh luËt nµy, sù cung cÊp s¶n phÈm t¹o ra nhu cÇu chÝnh nã, nghÜa lµ nhu cÇu tæng thÓ ®­îc t¹o nªn bëi toµn bé thu nhËp ®­îc ph©n phèi vµo dÞp s¶n xuÊt. Nhu cÇu qu¸ møc chØ cã thÓ cã do sù t¨ng kh«ng kiÓm so¸t ®­îc c¸c ph­¬ng tiÖn chi tr¶ trong tay nh÷ng ng­êi cã nhu cÇu. TÝnh ®Æc thï cña quan ®iÓm gi¶i thÝch l¹m ph¸t do nhu cÇu, so víi quan ®iÓm cña ph¸i tiÒn tÖ lµ ë chç viÖc ph¸t hµnh tiÒn tÖ chØ dÉn ®Õn l¹m ph¸t trong tr­êng hîp bé m¸y s¶n xuÊt kh«ng thÓ ®¸p øng møc t¨ng cña nhu cÇu. ThÕ lµ hiÖu chØnh cung-cÇu ®­îc thùc hiÖn b»ng gi¸ c¶ thay cho sè l­îng. L¹m ph¸t x¶y ra khi khi nhu cÇu qu¸ møc l¹i n¶y sinh vµ kh«ng cã yÕu tè nµo(n¨ng lùc s¶n xuÊt vËt chÊt t¨ng, tuyÓn thî míi, thªm nguyªn liÖu míi) can thiÖp vµo ®Ó lµm t¨ng møc cung øng tæng thÓ ®ñ ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu. 1.2.2.2. L¹m ph¸t cÇu kÐo Trong chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, ChÝnh phñ v× muèn ®¹t ®­îc môc ®Ých cña m×nh(c«ng ¨n viÖc lµm cao) nªn ph¶i ¸p dông mét tû lÖ t¨ng tr­ëng tiÒn tÖ cao vµ x¶y ra l¹m ph¸t. ChÝnh c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh theo ®uæi c¸c chÝnh s¸ch lµm ®­êng tæng cÇu di chuyÓn ra dÉn ®Õn l¹m ph¸t cÇu kÐo. Ngay c¶ khi c«ng ¨n viÖc lµm ®Çy ®ñ, thÊt nghiÖp lóc nµo còng tån t¹i do nh÷ng xung ®ét trªn thÞ tr­êng. V× vËy tû lÖ thÊt nghiÖp khi cã c«ng ¨n viÖc lµm æn ®Þnh-tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn sÏ lín h¬n kh«ng. Sù Ên ®Þnh tû lÖ thÊt nghiÖp d­íi møc tù nhiªn dÉn tíi diÔn biÕn nh­ thÕ nµo?Chóng ta sÏ chØ ra ®iÒu ®ã th«ng qua ph©n tÝch ®å thÞ tæng cung tæng cÇu sau ®©y L¹m ph¸t cÇu kÐo Ban ®Çu nÒn kinh tÕ ë ®iÓm 1 víi møc s¶n phÈm tiÒm n¨ng Yn. C¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®­a ra nh÷ng biÖn ph¸p nh»m ®¹t ®­îc chØ tiªu s¶n phÈm l¬n h¬n møc s¶n l­îng tiÒm n¨ng, møc chØ tiªu cÇn ®¹t dã lµ Yt (Yt > Yn). C¸c biÖn ph¸p mµ hä ®­a ra sÏ t¸c ®éng lªn tæng cÇu vµ lµm t¨ng tæng cÇu, ®­êng tæng cÇu sÏ dÞch chuyÓn ra ®Õn AD2, nÒn kinh tÕ dÞch chuyÓn ®Õn ®iÓm 1’. §ã lµ giao ®iÓm gi÷a ®­êng tæng cÇu míi AD2 vµ ®­êng tæng cung ban ®Çu AS1. S¶n l­îng b©y giê ®· ®¹t tíi møc Yt, môc tiªu tû lÖ thÊt nghiÖp thÊp h¬n tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn ®· ®¹t ®­îc. Còng chÝnh v× vËy tiÒn l­¬ng t¨ng lªn vµ ®­êng tæng cung sÏ di chuyÓn vµo ®Õn AS2, ®­a nÒn kinh tÕ tõ ®iÓm 1’ sang ®iÓm 2’. NÒn kinh tÕ quay trë l¹i møc s¶n l­îng tiÒm n¨ng vµ tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn nh­ng ë mét møc gi¸ c¶ P2 cao h¬n P1. §Õn lóc nµy tû lÖ thÊt nghiÖp l¹i cao h¬n môc tiªu mµ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh cÇn ®¹t ®­îc. Do ®ã, hä l¹i tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch lµm t¨ng ®­êng tæng cÇu. Qu¸ tr×nh nµy cø tiÕp diÔn liªn tôc vµ ®Èy gi¸ c¶ trong nÒn kinh tÕ lªn cao h¬n. Nh­ng v× giíi h¹n cña nh÷ng chÝnh s¸ch tµi chÝnh(giíi h¹n trong t¨ng chi tiªu chÝnh phñ vµ gi¶m thuÕ) nªn hä ph¶i ¸p dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ bµnh tr­íng, nghÜa lµ liªn tôc t¨ng cung tiÒn tÖ vµ dÉn tíi mét tû lÖ t¨ng tr­ëng tiÒn tÖ cao. Hä kh«ng thu ®­îc ®iÒu tèt cña mét møc s¶n phÈm th­êng xuyªn cao mµ l¹i g©y nªn ®iÒu xÊu lµ mét cuéc l¹m ph¸t. L¹m ph¸t cÇu-kÐo còng lµ mét hiÖn t­îng tiÒn tÖ. 1.2.3. L¹m ph¸t do chi phÝ 1.2.3.1. Quan ®iÓm vÒ l¹m ph¸t do chi phÝ Theo ý kiÕn l¹m ph¸t do nguyªn nh©n chi phÝ s¶n xuÊt, l¹m ph¸t ph¸t sinh tõ chç t¨ng tiÒn chi cho c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cao h¬n kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña chóng. Sù t¨ng ®ã ®· kÝch ®éng c¸c chñ doanh nghiÖp t¨ng gi¸ s¶n phÈm cña hä(hµng ho¸ hoÆc dÞch vô) b¸n cho c¸c doanh nghiÖp, gia ®×nh. Nh÷ng ng­êi nµy l¹i cã xu h­íng t¨ng gi¸ cña hä hoÆc yªu cÇu t¨ng tiÒn l­¬ng. Cø thÕ tõ thêi kú nµy qua thêi kú kh¸c, qu¸ tr×nh l¹m ph¸t ®­îc h×nh thµnh vµ duy tr×. VËy, nguån gèc cña l¹m ph¸t lµ ë trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh chi phÝ vµ cung cÊp. 1.2.3.2. L¹m ph¸t phÝ ®Èy T­¬ng tù nh­ l¹m ph¸t cÇu kÐo, còng tõ chÝnh s¸ch æn ®Þnh n¨ng ®éng nh»m thóc ®Èy mét møc c«ng ¨n viÖc lµm cao, l¹m ph¸t phÝ ®Èy x¶y ra do nh÷ng có sèc cung tiªu cùc ho¨c do c«ng nh©n ®ßi t¨ng l­¬ng cao h¬n g©y nªn. L¹m ph¸t phÝ ®Èy Lóc ®Çu nÒn kinh tÕ ë t¹i ®iÓm 1, lµ giao ®iÓm cña ®­êng tæng cÇu AD1 vµ ®­êng tæng cung AS1, víi møc s¶n l­îng tù nhiªn Y’ vµ tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn. Do mong muèn cã ®­îc møc sèng cao h¬n hoÆc cho r»ng tû lÖ l¹m ph¸t dù tÝnh trong nÒn kinh tÕ sÏ t¨ng cao, nh÷ng ng­êi c«ng nh©n ®Êu tranh ®ßi t¨ng l­¬ng. V× tû lÖ thÊt nghiÖp ®ang ë møc tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn nªn nh÷ng ®ßi hái t¨ng l­¬ng cña c«ng nh©n dÔ ®­îc chÊp nhËn. ¶nh h­ëng cña viÖc t¨ng l­¬ng( còng gièng nh­ ¶nh h­ëng cña nh÷ng có sèc cung tiªu cùc) lµm ®­êng tæng cung AS1 dÞch chuyÓn vµo ®Õn AS2. NÒn kinh tÕ sÏ xhuyÓn tõ ®iÓm 1 ®Õn 1’- giao ®iÓm cña ®­êng tæng cung AS2 vµ ®­êng tæng cÇu AD1. S¶n l­îng ®· gi¶m xuèng d­íi møc s¶n l­îng tù nhiªn Y’ ( Y’ < Yn ) vµ tû lÖ thÊt nghiÖp cao h¬n tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn ®ång thêi møc gi¸ c¶ t¨ng lªn ®Õn P1’. V× môc ®Ých muèn duy tr× mét møc c«ng ¨n viÖc lµm cao h¬n hiÖn t¹i, ChÝnh phñ sÏ thùc hiÖn c¸c chÝnh ®iÒu chØnh n¨ng ®éng nh»m t¸c ®éng lªn tæng cÇu, lµm t¨ng tæng cÇu, lóc nµy ®­êng tæng cÇu AD1 dÞch chuyÓn ra AD2, nÒn kinh tÕ quay trë l¹i møc s¶n l­îng tiÒm n¨ng vµ tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn t¹i ®iÓm c©n b»ng míi-®iÓm 2, møc gi¸ c¶ t¨ng lªn ®Õn P2. C¸c c«ng nh©n ®· ®­îc nh­îng bé vµ ®­îc t¨ng l­¬ng vÉn cã thÓ tiÕp tôc ®ßi t¨ng l­¬ng lªn cao h¬n. §ång thêi, nh÷ng sù nh­îng bé ®ã ®· t¹o ra sù chªnh lÖch møc l­¬ng trong tÇng líp c«ng nh©n. T×nh tr¹ng ®ßi t¨ng l­¬ng l¹i tiÕp tôc diÔn ra, kÕt qu¶ lµ ®­êng tæng cung l¹i di chuyÓn vµo AS3, thÊt nghiÖp l¹i t¨ng lªn cao h¬n møc tû lÖ tù nhiªn. ChÝnh phñ ph¶i tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh n¨ng ®éng( chÝnh s¸ch ®iÒu hoµ) lµm dÞch chuyÓn ®­êng tæng caµu ra AD3 ®Ó ®­a nnÒn kinh tÕ trë l¹i møc s¶n l­îng tiÒm n¨ng vµ tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn, møc gi¸ c¶ còng t¨ng lªn ®Õn P3. NÕu qua tr×nh nµy cø tiÕp tôc ®­îc tiÕp diÔn th× kÕt qu¶ sÏ lµ viÖc t¨ng liªn tôc cña møc gi¸ c¶. §©y chÝnh lµ t×nh tr¹ng l¹m ph¸t phÝ ®Èy. Theo c¸ch ph©n tÝch cña ph¸i Keynes , sù di chuyÓn ®Çu tiªn cña ®­êng tæng cÇu ®Õn AD2 ch¾c ch¾n cã thÓ ®¹t ®­îc b»ng sù t¨ng lªn “ mét ®ît “ cña chi tiªu chÝnh phñ hoÆc gi¶m xu«ng “ mét ®ît “ cña thuÕ. Song v× giíi h¹n cña chi tiªu vµ gi¶m thuÕ, chÝnh s¸ch nµy g©y ra nh÷ng t¸c ®éng lµm t¨ng tæng cÇu trong thêi gian ng¾n. ViÖc di chuyÓn liªn tôc ®­êng tæng cÇu chØ cã thÓ lµ viÖc t¨ng cung øng tiÒn tÖ liªn tôc. Nªn l¹m ph¸t phÝ ®Èy còng lµ mét hiÖn t­îng tiÒn tÖ v× nã kh«ng cã thÓ x¶y ra mµ kh«ng cã chÝnh s¸ch ®iÒu hoµ, ®­îc c¸c nhµ chøc tr¸ch tiÒn tÖ ®ång ý mét tû lÖ t¨ng tr­ëng tiÒn tÖ cao h¬n. 1.2.4. L¹m ph¸t do mét sè nguyªn nh©n kh¸c 1.2.4.1. Th©m hôt ng©n s¸ch vµ l¹m ph¸t Khi ng©n s¸ch cña 1 quèc gia th©m hôt, ®Ó bï ®¾p sù th©m hôt nµy Nhµ n­íc ph¸t hµnh tiÒn hoÆc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ. Víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, thÞ tr­êng vèn bÞ h¹n chÕ nªn viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®Ó bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch nhµ n­íc lµ rÊt khã thùc hiÖn. Chñ yÕu lµ trang tr¶i b»ng c¸ch in tiÒn, lµm t¨ng trùc tiÕp c¬ sè tiÒn tÖ do ®ã t¨ng cung øng tiÒn, ®Èy tæng cÇu lªn cao vµ lµm t¨ng tû lÖ l¹m ph¸t. Khi th©m hôt cßn dai d¼ng qu¸ tr×nh nµy sÏ tiÕp tôc vµ ®­a ®Õn l¹m ph¸t kÐo dµi. NÕu thªm hôt t¹m thêi th× kh«ng g©y nªn l¹m ph¸t do chØ diÔn ra “ mét ®ît “, chØ g©y nªn sù t¨ng lªn mét ®ît trong møc gi¸ c¶, l¹m ph¸t kh«ng më réng. Víi c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn gi¶i ph¸p bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch th­êng lµ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ ra thÞ tr­êng tµi chÝnh ®Ó vay vèn trong d©n chóng. Mét khèi l­îng l­îng lín tr¸i phiÕu chÝnh phñ cã thÓ ®­îc b¸n ra, nguån vèn vay nµy sÏ bï vµo phÇn th©m hôt. Tuy nhiªn, nÕu chÝnh phñ cø tiÕp tôc ph¸t hµng tr¸i phiÕu ra thÞ tr­êng, cÇu vÒ vèn vay sÏ t¨ng do ®ã l·i suÊt sÏ t¨ng cao. §Ó h¹n chÕ viÖc t¨ng l·i suÊt thÞ tr­êng, Ngan hµng T¦ sÏ ph¶i mua vµo c¸c tr¸i phiÕu ®ã, ®iÒu nµy l¹i lµm cho cung tiÌn tÖ t¨ng. Nh­ vËy, trong mäi tr­êng hîp t×nh tr¹ng th©m hôt ng©n s¸ch nhµ n­íc nÕu cao va kÐo dµi sÏ lµ nguån gèc t¨ng cung øng tiÒn tÖ g©y l¹m ph¸t. 1.2.4.2. Tû gi¸ hèi ®o¸i vµ l¹m ph¸t Tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a ®ång néi tÖ so víi ®¬n vÞ tiÒn tÖ n­íc ngoµi t¨ng còng lµ nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t. Khi tû gi¸ t¨ng, ®ång néi tÖ mÊt gi¸. Tr­íc hÕt nã t¸c ®éng lªn t©m lý cña nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt trong n­íc, muèn kÐo gi¸ hµng lªn theo møc t¨ng cña tû gi¸ hèi ®o¸i. §ång thêi, tû gi¸ t¨ng còng khiÕn gi¸ nguyªn liÖu, hµng ho¸ nhËp khÈu còng t¨ng cao, ®Èy chi phÝ vÒ phÝa nguyªn liÖu t¨ng lªnm l¹i quay vÒ l¹m ph¸t phÝ ®Èy. ViÖc t¨ng gi¸ c¶ hµng ho¸ nhËp khÈu vµ nguyªn liÖu th­êng g©y ra ph¶n øng d©y chuyÒn. Nã lµm t¨ng gi¸ c¶ ë rÊt nhiÒu hµng ho¸ kh¸c, ®Æc biÖ lµ hµng ho¸ ë nh÷ng ngµnh sö dông nguyªn liÖu nhËp khÈu vµ nh÷ng ngµnh cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau( nh­ nguyªn liÖu ngµnh nµy lµ s¶n phÈm ngµnh kia) VËy, nguyªn nh©n c¶u l¹m ph¸t rÊt ®a d¹ng vµ ®­îc hiÓu theo nhiÒu c¸ch nh×n kh¸c nhau. L¹m ph¸t xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nguyªn nh©n nh._.