Lạm phát, giảm phát ở Việt Nam – thực trạng và giải pháp ứng phó

Lêi Më ®Çu TiÒn tÖ tõ l©u ®· trë thµnh vËt ngang gi¸ chung cña c¸c hµng ho¸ dÞch vô. C¸c giao dÞch bu«n b¸n ë hÇu hÕt mäi n¬i trªn thÕ giíi ®Òu sö dông tiÒn vµ tiÒn tÖ g¾n liÒn víi quan hÖ lîi Ých. Thùc tÕ nµy minh chøng cho vai trß quan träng cña tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia còng nh­ toµn thÕ giíi. Nã ®­îc ®Æc tr­ng bëi søc mua; khi søc mua thay ®æi hay l¹m ph¸t hoÆc gi¶m ph¸t xuÊt hiÖn sÏ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn lîi Ých cña mäi ng­êi, tõ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cho tíi c¸c chÝnh phñ. Do vËy, l¹m ph¸t vµ gi¶m ph¸t lµ ®èi t­îng nghiªn cøu cña c¸c nhµ kinh tÕ häc tõ nhiÒu n¨m nay. Lý thuyÕt vÒ l¹m ph¸t còng nh­ gi¶m ph¸t ®· kh¸ ph¸t triÓn nh­ng viÖc lµm thÕ nµo vËn dông c¸c biÖn ph¸p ®Ó kiÓm so¸t chóng cã hiÖu qu¶ ®èi víi mçi nÒn kinh tÕ vÉn lu«n lµ vÊn ®Ò phøc t¹p. D­êng nh­ trong ký øc nh÷ng ng­êi ®· sèng trªn ®Êt n­íc ta vµo thËp kû 80 cña thÕ kû XX, dÊu Ên vÒ l¹m ph¸t víi tèc ®é mÊt gi¸ tíi ba con sè cña tiÒn tÖ g©y ra khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi trÇm träng vÉn ch­a phai mê. Nh÷ng g× ®· qua lu«n ®Ó l¹i nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm s©u s¾c cho §¶ng, Nhµ n­íc vµ nh©n d©n ta vÒ vÊn ®Ò kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ n­íc ta cßn nhiÒu bÊt cËp nh­ thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ kÐm ph¸t triÓn, søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ thÊp, c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt võa chång chÐo, võa thiÕu ®ång bé th× viÖc kiÕn nghÞ nh÷ng gi¶i ph¸p míi, qua sù ph©n tÝch thÊu ®¸o lu«n lµ ®iÒu cÇn thiÕt nh»m kiÒm chÕ tèt l¹m ph¸t, kh¾c phôc gi¶m ph¸t, t¹o ra mét m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« lµnh m¹nh cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. §Ó c«ng t¸c kiÒm chÕ l¹m ph¸t ë n­íc ta ®¹t gÇn møc kú väng, vÊn ®Ò lµ ph¶i lµm thÕ nµo x©y dùng ®­îc mét hÖ thèng gi¶i ph¸p cã tÝnh ®ång bé. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu thùc tiÔn trªn, kho¸ luËn mang tªn: “L¹m ph¸t, gi¶m ph¸t ë ViÖt Nam - thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p øng phã” ®­îc thùc hiÖn. Trªn c¬ së vËn dông c¸c ph­¬ng ph¸p: duy vËt biÖn chøng, nghiªn cøu t¹i bµn, thèng kª, ph©n tÝch, so s¸nh, tæng hîp... khãa luËn sÏ tr×nh bµy lý thuyÕt chung vÒ l¹m ph¸t vµ gi¶m ph¸t mét c¸ch chÆt chÏ, cô thÓ dùa trªn quan ®iÓm cña c¸c nhµ kinh tÕ häc næi tiÕng. Kho¸ luËn còng ®­a ra bøc tranh chung vÒ t×nh h×nh l¹m ph¸t, gi¶m ph¸t ë ViÖt Nam trong thêi gian qua (tõ 1976 ®Õn nay) ®Ó thÊy ®­îc nh÷ng thµnh c«ng vµ h¹n chÕ trong c¸c gi¶i ph¸p mµ Nhµ n­íc ta ®· thùc hiÖn, ®ång thêi ph©n tÝch xu h­íng l¹m ph¸t, gi¶m ph¸t ë n­íc ta trong t­¬ng lai. Tõ ®ã, kho¸ luËn ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ trªn tÇm vÜ m« vµ nhÊn m¹nh tÝnh ®ång bé cña c¸c gi¶i ph¸p còng nh­ sù chÆt chÏ, cã hÖ thèng trong c¸ch ph©n tÝch. Víi nh÷ng néi dung c¬ b¶n nh­ trªn, kho¸ luËn ®­îc tr×nh bµy theo 3 ch­¬ng: Ch­¬ng I: Tæng quan vÒ l¹m ph¸t vµ gi¶m ph¸t Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng l¹m ph¸t, gi¶m ph¸t ë ViÖt Nam vµ chÝnh s¸ch cña chÝnh phñ Ch­¬ng III: C¸c gi¶i ph¸p øng phã víi l¹m ph¸t vµ gi¶m ph¸t ë ViÖt Nam tõ nay cho ®Õn n¨m 2010. Hy väng r»ng kho¸ luËn sÏ cã Ých cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c nhµ kinh doanh vµ nh÷ng ai quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy. CH­¬ng I: tæng quan vÒ l¹m ph¸t vµ gi¶m ph¸t I. L¹m ph¸t (inflation) 1. Kh¸i niÖm, ph©n lo¹i vµ ®o l­êng l¹m ph¸t . Kh¸i niÖm L¹m ph¸t lµ kh¸i niÖm xuÊt hiÖn tõ rÊt l©u, g¾n liÒn víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña tiÒn tÖ hiÖn ®¹i, tõ khi cã c¸c ®ång tiÒn hiÖn ®¹i lµ c¸c ®ång tiÒn vµng, b¹c... vµo thÕ kû VIII tr­íc C«ng nguyªn víi chÕ ®é b¶n vÞ kim lo¹i (gi¸ trÞ cña mét ®ång tiÒn ®­îc x¸c ®Þnh theo hµm l­îng kim lo¹i lµm nªn ®ång tiÒn ®ã). Lóc ®Çu, l¹m ph¸t ®­îc ®ång nhÊt víi sù ph¸ gi¸ tiÒn tÖ, hay lµ viÖc lµm gi¶m hµm l­îng kim lo¹i so víi gi¸ trÞ danh nghÜa cña tiÒn. VÒ sau, c¸c luËn thuyÕt vÒ l¹m ph¸t ra ®êi vµ mçi luËn thuyÕt cã c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ l¹m ph¸t. Nh÷ng ng­êi theo luËn thuyÕt “l¹m ph¸t l­u th«ng tiÒn tÖ” nh­ Milton Friedman, nhµ kinh tÕ häc ng­êi Mü, cho r»ng: "L¹m ph¸t bao giê còng lµ mét hiÖn t­îng cña l­u th«ng tiÒn tÖ. L¹m ph¸t xuÊt hiÖn vµ chØ xuÊt hiÖn khi sè l­îng tiÒn trong l­u th«ng t¨ng lªn víi nhÞp ®é nhanh h¬n so víi s¶n xuÊt.” Theo L.V Chandeler, D.C. Cliner- nh÷ng ®¹i biÓu cña tr­êng ph¸i l¹m ph¸t gi¸ c¶ - l¹m ph¸t lµ viÖc gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng lªn, kh«ng kÓ trong dµi h¹n hay ng¾n h¹n, mang tÝnh ®ét xuÊt hay theo chu k×. Trong cuèn "Kinh tÕ häc vÜ m«" (Macroeconomics - Nhµ xuÊt b¶n Addison - Wesley, 1999), gi¸o s­ Michael Parkin (Tr­êng ®¹i häc Western Ontario) cho r»ng: "L¹m ph¸t lµ mét qu¸ tr×nh trong ®ã møc gi¸ t¨ng, cßn tiÒn th× liªn tôc mÊt gi¸ trÞ”. ¤ng cho r»ng mét sù thay ®æi ®ét ngét cña gi¸ c¶ kh«ng ph¶i lµ l¹m ph¸t. L¹m ph¸t ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh tiÕp diÔn liªn tôc (ongoing process). Nh­ vËy cã thÓ thÊy c¸c nhµ kinh tÕ häc ®Òu thõa nhËn ®Æc ®iÓm chung nhÊt cña l¹m ph¸t lµ hiÖn t­îng møc gi¸ chung cña c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô t¨ng lªn vµ søc mua thùc tÕ cña ®ång tiÒn gi¶m xuèng so víi mét thêi ®iÓm tr­íc ®ã. L¹m ph¸t lµ mét trong c¸c yÕu tè ®Çu ra cña nÒn kinh tÕ (s¶n l­îng, thu nhËp, viÖc lµm, l¹m ph¸t, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, c¸n c©n th­¬ng m¹i) vµ lµ kÕt qu¶ cña c¸c yÕu tè ®Çu vµo (c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« vµ c¸c nh©n tè s¶n xuÊt nh­: søc lao ®éng, vèn, c«ng nghÖ, tµi nguyªn thiªn nhiªn). §Ó hiÓu râ h¬n vÒ kh¸i niÖm l¹m ph¸t chóng ta cÇn xem xÐt thÕ nµo lµ møc gi¸ (price level). §©y lµ sè b×nh qu©n gia quyÒn cña gi¸ c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô (th­êng lµ mét “ræ” hµng ho¸ vµ dÞch vô nµo ®ã ®­îc lùa chän, tïy ®Æc ®iÓm vµ c¸ch tÝnh cña tõng n­íc) trong mét nÒn kinh tÕ. Møc gi¸ ®­îc ®o b»ngchØ sè gi¸ c¶ (price index) hay lµ møc gi¸ ë mét thêi ®iÓm so víi mét thêi ®iÓm kh¸c ®­îc chän lµm mèc, víi gi¸ trÞ cña chØ sè gi¸ ë thêi ®iÓm gèc lµ 100. NÕu møc gi¸ ë thêi ®iÓm nghiªn cøu cao h¬n 100 tøc lµ gi¸ c¶ nãi chung ®· t¨ng lªn so víi thêi ®iÓm gèc. Ng­îc l¹i, møc gi¸ ë thêi ®iÓm nghiªn cøu thÊp h¬n 100 ®ång nghÜa víi viÖc møc gi¸ ®· gi¶m xuèng tõ thêi ®iÓm gèc ®Õn thêi ®iÓm nghiªn cøu. . Ph©n lo¹i l¹m ph¸t Tuú c¨n cø ph©n lo¹i, chóng ta cã c¸c c¸ch ph©n lo¹i l¹m ph¸t kh¸c nhau. Sau ®©y lµ nh÷ng c¸ch ph©n lo¹i th­êng gÆp. C¨n cø vµo tèc ®é l¹m ph¸t §©y lµ c¬ së ®Ó chia l¹m ph¸t lµm 3 lo¹i: l¹m ph¸t võa ph¶i, l¹m ph¸t phi m· vµ siªu l¹m ph¸t. L¹m ph¸t võa ph¶i (Moderate inflation) lµ lo¹i l¹m ph¸t mµ tèc ®é t¨ng gi¸ c¶ chËm, ë møc d­íi mét con sè (d­íi 10%) mçi n¨m. Khi ®ã, tiÒn tÖ mÊt gi¸ kh«ng nhiÒu vµ ng­êi ta tin t­ëng vµo gi¸ trÞ cña ®ång tiÒn. ë hÇu hÕt c¸c nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, l¹m ph¸t võa ph¶i lu«n tån t¹i. L¹m ph¸t phi m· (Galloping inflation) lµ l¹m ph¸t x¶y ra khi gi¸ c¶ t¨ng víi tèc ®é 2 hoÆc 3 con sè (30%, 50%, 100%, 500% . . .). Khi ®ã, tiÒn mÊt gi¸ trÞ mét c¸ch nhanh chãng vµ ng­êi ta chØ n¾m gi÷ mét l­îng tiÒn tèi thiÓu ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c giao dÞch hµng ngµy. Siªu l¹m ph¸t (Hyper inflation) lµ hiÖn t­îng tèc ®é t¨ng møc gi¸ hÕt søc nhanh chãng, cã khi tíi vµi tr¨m phÇn tr¨m mét th¸ng hay vµi ngh×n phÇn tr¨m mçi n¨m. Siªu l¹m ph¸t kh«ng thÓ kÐo dµi trong qu¸ nhiÒu n¨m do tiÒn gÇn nh­ mÊt hÕt gi¸ trÞ, c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ ho¹t ®éng ®­îc vµ ph¸ s¶n, ng­êi d©n kh«ng dïng tiÒn trong c¸c giao dÞch n÷a vµ quèc gia gÆp ph¶i t×nh tr¹ng nµy buéc ph¶i c¶i tæ chÝnh s¸ch kinh tÕ n­íc m×nh vµ t×m c¸ch chÊm døt l¹m ph¸t. C¨n cø vµo nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, l¹m ph¸t gåm cã: l¹m ph¸t cÇu kÐo, l¹m ph¸t chi phÝ ®Èy, l¹m ph¸t c¬ cÊu. L¹m ph¸t cÇu kÐo (Demand - pull inflation) x¶y ra khi tæng cÇu t¨ng nhanh h¬n so víi s¶n l­îng tiÒm n¨ng cña nÒn kinh tÕ, kÐo theo sù t¨ng lªn cña møc gi¸ ë ®iÓm c©n b»ng gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu. Cã 3 nguyªn nh©n lµm cho tæng cÇu t¨ng lµ: sù gia t¨ng cung tiÒn, t¨ng chi tiªu chÝnh phñ vµ xuÊt khÈu t¨ng. B¶n chÊt cña l¹m ph¸t cÇu kÐo lµ chi tiªu qu¸ nhiÒu tiÒn ®Ó mua mét l­îng cung hµng hãa h¹n chÕ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ®· ®¹t c©n b»ng trªn thÞ tr­êng lao ®éng. Cã thÓ thÊy râ h¬n c¬ chÕ l¹m ph¸t cÇu kÐo qua m« h×nh d­íi ®©y. H×nh1: L¹m ph¸t cÇu kÐo Q* Q, AD0 AD1 AD2 AS 0 AS 1 AS 2 P 0 P 1 P 2 P 3 Q (S¶n l­îng) P (Møc gi¸) Trong ng¾n h¹n, ®­êng tæng cung AS (Aggregate demand) míi ®Çu n»m ngang vµ sÏ dèc ng­îc lªn khi v­ît qu¸ møc s¶n l­îng tiÒm n¨ng Q*. §iÒu nµy lµ do khi ch­a ®¹t møc s¶n l­îng tiÒm n¨ng, mét sù thay ®æi nhá vÒ gi¸ c¶ cña ®Çu ra (hµng ho¸, dÞch vô) còng khuyÕn khÝch ®­îc c¸c h·ng t¨ng nhanh s¶n l­îng s¶n xuÊt ra ®Ó ®¸p øng sù t¨ng lªn cña nhu cÇu, thu nhiÒu lîi nhuËn h¬n. Khi s¶n l­îng cña nÒn kinh tÕ lµ Q’ > Q*, chi phÝ ®Çu vµo ®· kÞp thêi ®iÒu chØnh t¨ng lªn, c¸c h·ng kh«ng cßn ®éng lùc ®Ó t¨ng cao s¶n l­îng n÷a, do ®ã dï gi¸ cã t¨ng nhiÒu nh­ng s¶n l­îng vÉn kh«ng t¨ng ®¸ng kÓ hay ®­êng AS cã ®é dèc lín. Lóc ®ã, cÇu t¨ng m¹nh, ®­êng AD0 dÞch chuyÓn lªn trªn ®Õn vÞ trÝ míi lµ AD1 vµ møc gi¸ t¨ng nhanh tõ P0 ®Õn P1. Tæng cÇu t¨ng liªn tôc lµm cho ®­êng tæng cÇu liªn tiÕp dÞch chuyÓn vÒ phÝa bªn ph¶i vµ møc gi¸ kh«ng ngõng t¨ng lªn, tøc lµ x¶y ra l¹m ph¸t cÇu kÐo. Khi ®­êng cÇu dÞch chuyÓn ®Õn AD1, nÒn kinh tÕ ë tr¹ng th¸i v­ît qu¸ tr¹ng s¶n l­îng tiÒm n¨ng vµ toµn dông nh©n c«ng, ng­êi lao ®éng g©y ¸p lùc t¨ng l­¬ng lµm cho tæng cung gi¶m, ®­êng tæng cung AS0 dÞch chuyÓn vÒ bªn tr¸i tíi vÞ trÝ AS1. Møc gi¸ t¨ng tiÕp tõ P1 ®Õn P2, nÒn kinh tÕ l¹i chuyÓn vÒ tr¹ng th¸i ®¹t møc s¶n l­îng tiÒm n¨ng vµ toµn dông nh©n c«ng. Cø nh­ thÕ, sau khi ®­êng tæng cÇu dÞch chuyÓn vÒ bªn ph¶i th× ®­êng tæng cung l¹i dÞch chuyÓn vÒ bªn tr¸i kÐo theo møc gi¸ t¨ng liªn tôc. L¹m ph¸t chi phÝ ®Èy (Cost-push inflation) b¾t nguån tõ sù gia t¨ng chi phÝ do c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu nh­ chi phÝ tiÒn l­¬ng t¨ng, gi¸ nguyªn vËt liÖu t¨ng, chÝnh s¸ch thuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép kh¸c t¨ng; c«ng nghÖ s¶n xuÊt l¹c hËu, c¬ chÕ qu¶n lý kÐm hiÖu qu¶ ®Èy chi phÝ s¶n xuÊt t¨ng lªn. M« h×nh d­íi ®©y cho ta thÊy qu¸ tr×nh diÔn ra l¹m ph¸t chi phÝ ®Èy. H×nh 2: L¹m ph¸t chi phÝ ®Èy P (Møc gi¸) Q (S¶n l­îng) AS 0 AS 1 AS 2 AD0 AD1 P 1 P 2 P 0 Q* Q, Ban ®Çu ®­êng tæng cÇu lµ AD0, ®­êng tæng cung lµ AS0. Khi chi phÝ ®Çu vµo t¨ng (vÝ dô gi¸ dÇu löa t¨ng), c¸c h·ng gi¶m møc cung hµng ho¸, dÞch vô vµ ®­êng tæng cung dÞch chuyÓn sang tíi vÞ trÝ AS1, s¶n l­îng gi¶m xuèng cßn Q’, ®Èy møc gi¸ t¨ng tõ P0 lªn P1. HiÖn t­îng møc gi¸ t¨ng liªn tôc, ®ång thêi s¶n l­îng (hay GDP thùc tÕ) suy gi¶m ®­îc gäi t×nh tr¹ng l¹m ph¸t ®×nh trÖ hay ®×nh l¹m (stagflation); kÌm theo ®ã lµ thÊt nghiÖp gia t¨ng. L¹m ph¸t c¬ cÊu ph¸t sinh do sù mÊt c©n ®èi s©u s¾c trong c¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ (ch¼ng h¹n gi÷a c«ng nghiÖp nÆng vµ c«ng nghiÖp nhÑ, gi÷a khu vùc s¶n xuÊt vµ khu vùc dÞch vô, gi÷a tÝch lòy vµ tiªu dïng) ®­îc gäi lµ l¹m ph¸t c¬ cÊu. L¹m ph¸t “nhËp khÈu” x¶y ra do t¸c ®éng cña nh÷ng bÊt æn vÒ kinh tÕ ë n­íc ngoµi lªn gi¸ c¶, thÞ tr­êng trong n­íc. Ch¼ng h¹n, mét quèc gia c«ng nghiÖp sö dông nguyªn liÖu nhËp khÈu lµ chñ yÕu cã thÓ gÆp l¹m ph¸t “nhËp khÈu” khi gi¸ nguyªn liÖu ë n­íc ngoµi t¨ng m¹nh, kÐo theo sù lªn gi¸ cña c¸c hµng ho¸, dÞch vô ®­îc s¶n xuÊt ra trong n­íc. c. Ph©n lo¹i theo tÝnh chÊt cña l¹m ph¸t Dùa vµo tÝnh chÊt cña l¹m ph¸t, ng­êi ta chia l¹m ph¸t thµnh: L¹m ph¸t thuÇn thuý, l¹m ph¸t ®­îc dù ®o¸n tr­íc (l¹m ph¸t ú) vµ l¹m ph¸t kh«ng ®­îc dù ®o¸n tr­íc. L¹m ph¸t thuÇn tuý (Pure inflation) Mét nÒn kinh tÕ tr¶i qua l¹m ph¸t thuÇn tuý khi gi¸ c¶ cña tÊt c¶ c¸c hµng ho¸, dÞch vô t¨ng víi tèc ®é nh­ nhau. Lóc ®ã, gi¸ c¶ t­¬ng ®èi cña c¸c hµng ho¸ (gi¸ cña hµng hãa nµy so víi gi¸ trung b×nh cña c¸c hµng ho¸ kh¸c) kh«ng thay ®æi. V× thÕ, l¹m ph¸t thuÇn tuý kh«ng khuyÕn khÝch ng­êi tiªu dïng thay thÕ hµng ho¸ nµy b»ng hµng ho¸ kh¸c (nÕu xuÊt ph¸t tõ ®éng lùc thu nhËp). L¹m ph¸t ®­îc dù kiÕn tr­íc (Anticipated inflation) L¹m ph¸t dù kiÕn cßn ®­îc gäi lµ l¹m ph¸t ú (inertial inflation). §ã chÝnh lµ tû lÖ l¹m ph¸t mµ ng­êi ta dù ®o¸n sÏ x¶y ra. L¹m ph¸t ®­îc dù kiÕn th­êng lµ mét nh©n tè ®­îc xem xÐt ®Õn trong c¸c hîp ®ång. Tuy nhiªn, nh÷ng có sèc trong nÒn kinh tÕ nh­ sù thay ®æi tæng cÇu, mïa mµng thÊt b¸t l¹i lµm cho tû lÖ l¹m ph¸t thùc tÕ cã thÓ cao h¬n hay thÊp h¬n tû lÖ l¹m ph¸t ú. L¹m ph¸t kh«ng ®­îc dù kiÕn (Unanticipated inflation) §©y lµ møc chªnh lÖch gi÷a tû lÖ l¹m ph¸t thùc tÕ vµ tû lÖ l¹m ph¸t dù ®o¸n. Ch¼ng h¹n, nÕu tû lÖ l¹m ph¸t ®­îc dù ®o¸n lµ 5%, tû lÖ l¹m ph¸t thùc tÕ x¶y ra lµ 8% th× tû lÖ l¹m ph¸t kh«ng ®­îc dù ®o¸n lµ 3%. 1.3. §o l­êng l¹m ph¸t. Sù sai lÖch cña chØ sè gi¸ tiªu dïng §Ó ®¸nh gi¸ ®­îc t¸c ®éng cña l¹m ph¸t ®Õn nÒn kinh tÕ, råi tõ ®ã ®­a ra “ph­¬ng thuèc ®iÒu trÞ” thÝch hîp, chóng ta cÇn ®o l­êng l¹m ph¸t. a. §o l­êng l¹m ph¸t Tû lÖ l¹m ph¸t hµng n¨m ®­îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ thay ®æi cña chØ sè gi¸ c¶ ë mét n¨m (th¸ng) so víi chØ gi¸ cña n¨m (th¸ng) ®­îc chän lµm gèc. = x 100 % Cã nhiÒu lo¹i chØ sè gi¸ c¶ nh­: ChØ sè gi¸ tiªu dïng, chØ sè gi¸ s¶n xuÊt vµ chØ sè gi¶m ph¸t GNP. ChØ sè gi¸ tiªu dïng (CPI- Consumer Price Index) ®­îc sö dông réng r·i nhÊt ®Ó tÝnh tû lÖ l¹m ph¸t. CPI ®o l­êng møc gi¸ b×nh qu©n gia quyÒn cña mét nhãm hµng ho¸, dÞch vô trong mét kho¶ng thêi gian. Sè l­îng, chñng lo¹i hµng ho¸ nµo ®­îc lùa chän l¹i tuú theo quy ®Þnh cña tõng n­íc. CPI cña n¨m n ®­îc tÝnh nh­ sau: CPIn = ( x x 100) + ( x x 100) + ... Trong ®ã: CPIn lµ chØ sè gi¸ tiªu dïng n¨m n Pn lµ gi¸ hµng ho¸ n¨m n (Pn g¹o lµ gi¸ g¹o vµo n¨m n) Po lµ gi¸ hµng ho¸ vµo n¨m ®­îc chän lµm n¨m gèc. Tû lÖ chi tiªu cho tõng lo¹i hµng hãa th­êng ®­îc cè ®Þnh, tøc lµ gi¸ c¸c lo¹i hµng hãa cã thÓ thay ®æi tõ n¨m nµy sang n¨m kh¸c nh­ng träng sè cña c¸c hµng hãa vÉn ®­îc gi÷ nguyªn. CPI chÝnh lµ tû lÖ % gi÷a gi¸ c¶ hiÖn t¹i cña giá hµng ho¸ víi c¬ cÊu tiªu dïng nh­ ë n¨m gèc so víi gi¸ cña giá hµng ho¸ ®ã vµo thêi ®iÓm gèc. ChØ sè gi¸ cña giá hµng ho¸ hiÖn t¹i (Current - Period Basket Price Index, t¹m gäi t¾t lµ CPBI) lµ tû lÖ % gi÷a gi¸ hiÖn t¹i cña giá hµng ho¸ hiÖn t¹i so víi gi¸ cña giá hµng hãa ®ã vµo thêi diÓm gèc. Nh­ vËy c¸ch tÝnh CPI vµ CBPI kh¸c nhau ë tû lÖ chi tiªu cña ng­êi tiªu dïng cho mçi lo¹i hµng ho¸. ChØ sè gi¸ c¶ s¶n xuÊt (PPI - Producer Price Index) ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng cña møc gi¸ b¸n bu«n hay gi¸ c¶ cña ®Çu vµo (chi phÝ s¶n xuÊt). Chi phÝ ®Çu vµo biÕn ®æi sÏ dÉn tíi nh÷ng thay ®æi vÒ xu thÕ gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng. ChØ sè gi¶m ph¸t tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP deflator) ®o l­êng møc gi¸ b×nh qu©n cña tÊt c¶ c¸c hµng hãa, dÞch vô cÊu thµnh nªn GDP (bao gåm tiªu dïng, ®Çu t­, chi tiªu chÝnh phñ, xuÊt khÈu rßng); trong khi ®ã CPI chØ bao gåm c¸c hµng tiªu dïng. C«ng thøc ®Ó tÝnh chØ sè gi¶m ph¸t GDP lµ: ChØ sè gi¶m ph¸t GDP = x 100 % C¸ch tÝnh chØ sè gi¶m ph¸t GDP còng t­¬ng tù nh­ c¸ch tÝnh CBPI; tøc lµ chØ sè gi¶m ph¸t GDP chÝnh lµ tû lÖ % gi÷a gi¸ c¶ h«m nay cña giá hµng ho¸ hiÖn t¹i (mµ ë ®©y bao gåm tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ dÞch vô trong GDP) so víi trÞ gi¸ cña giá hµng ho¸ ®ã tÝnh theo gi¸ cña n¨m ®­îc chän lµm gèc. Do vËy, chØ sè gi¶m ph¸t GDP kh¸c CPI ë chç: träng sè cña c¸c lo¹i hµng ho¸, dÞch vô trong GDP thay ®æi liªn tôc, cßn träng sè cña c¸c lo¹i hµng ho¸ trong CPI ®­îc cè ®Þnh tõ n¨m gèc ®Õn n¨m nghiªn cøu. Trong c«ng thøc tÝnh chØ sè gi¶m ph¸t GDP, GDP danh nghÜa lµ tæng gi¸ trÞ b»ng tiÒn tÝnh theo gi¸ c¶ hiÖn t¹i cña tÊt cña c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô cuèi cïng ®­îc s¶n xuÊt ra trong ph¹m vi l·nh thæ quèc gia trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh, th­êng lµ mét n¨m. Cßn GDP thùc tÕ ®o l­êng gi¸ trÞ tæng s¶n l­îng cña nÒn kinh tÕ trong n¨m hiÖn t¹i theo gi¸ c¶ cña n¨m gèc. Vµo thêi kú cã l¹m ph¸t, chØ sè gi¶m ph¸t GDP lín h¬n 100%. ë n­íc ta, ph­¬ng ph¸p c¶i tiÕn ®Ó tÝnh chØ sè gi¸ tiªu dïng (CPI) ®· ®­îc Tæng côc Thèng kª chÝnh thøc c«ng bè tõ th¸ng 1/1998. Theo ®ã, CPI cña c¶ n­íc ®­îc tÝnh dùa trªn c¬ së chØ sè gi¸ tiªu dïng cña tÊt c¶ c¸c tØnh thµnh. Giá hµng ho¸ ®Ó tÝnh CPI gåm 296 mÆt hµng (c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô). Gi¸ kú gèc lµ møc gi¸ b×nh qu©n n¨m 1995. CPI hµng th¸ng ®­îc c«ng bè víi 4 kú gèc so s¸nh: CPI b×nh qu©n n¨m 1995, so víi th¸ng tr­íc, so víi th¸ng ®ã n¨m tr­íc vµ so víi th¸ng 12 n¨m tr­íc. Vµng vµ ®«-la Mü (USD) ®­îc c«ng bè chØ sè gi¸ riªng, kh«ng tÝnh chung vµo CPI [10]. Sù sai lÖch cña chØ sè tiªu dïng (CPI) C¸ch tÝnh CPI chØ ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c t­¬ng ®èi v× CPI kh«ng tÝnh ®Õn sù thay ®æi trong c¬ cÊu tiªu dïng, sù thay ®æi vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm, vÒ c¸ch ph©n phèi s¶n phÈm tíi ng­êi tiªu dïng. Sù thay ®æi trong c¬ cÊu tiªu dïng Do kÕt qu¶ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc vµ c«ng nghÖ, c¸c hµng hãa dÞch vô míi ra ®êi thay thÕ mét sè hµng hãa dÞch vô tr­íc ®©y. §Ó so s¸nh møc gi¸ n¨m 2002 víi møc gi¸ n¨m 1978, chóng ta ph¶i xem xÐt gi¸ cña nhiÒu mÆt hµng, trong ®ã gi¸ cña mét chiÕc m¸y vi tÝnh hiÖn t¹i ph¶i ®­îc ®em so víi gi¸ cña mét chiÕc m¸y ch÷ n¨m 1978 do m¸y vi tÝnh gÇn nh­ ®· thay thÕ hoµn toµn m¸y ch÷. Tuy nhiªn, m¸y vi tÝnh ngµy nay ®¾t h¬n m¸y ch÷ do c¸c tÝnh n¨ng tiÖn lîi h¬n nhiÒu cña nã. V× vËy cã thÓ nãi, sù xuÊt hiÖn cña nh÷ng s¶n phÈm míi lµm cho CPI t¨ng lªn vµ tû lÖ l¹m ph¸t còng bÞ “thæi phång”. C¬ cÊu tiªu dïng cßn thay ®æi do ng­êi tiªu dïng thay thÕ hµng hãa nµy b»ng hµng hãa kh¸c. Ch¼ng h¹n, gi¸ thÞt lîn t¨ng, gi¸ thÞt gµ kh«ng ®æi th× ng­êi ta cã xu h­íng mua Ýt thÞt lîn, nhiÒu thÞt gµ h¬n. Gi¶ sö sù thay thÕ hai lo¹i hµng ho¸ nµy cho nhau kh«ng lµm thay ®æi hµm l­îng protein vµ møc ®é tho¶ m·n cña ng­êi tiªu dïng th× CPI ®· kh«ng tÝnh ®Õn sù thay thÕ nµy, tøc lµ CPI ph¶n ¸nh gi¸ protein ®· t¨ng lªn trong khi thùc tÕ gi¸ trÞ cña protein kh«ng hÒ thay ®æi . Sù thay ®æi vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm Ti-vi, cassette, «-t« vµ c¸c hµng ho¸ nãi chung ngµy cµng cã chÊt l­îng cao nhê tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt, sù ®Çu t­ c«ng søc, trÝ tuÖ v.v... ®Ó c¶i tiÕn chÊt l­îng s¶n phÈm. §iÒu nµy cã nghÜa lµ gi¸ trÞ cña chóng ngµy cµng t¨ng lªn. Dùa trªn quy luËt gi¸ trÞ cña Karl Mark cã thÓ suy ra r»ng mét phÇn sù gia t¨ng gi¸ c¶ hµng hãa lµ ®Ó tr¶ cho chÊt l­îng ®· t¨ng lªn chø kh«ng ph¶i do l¹m ph¸t. Tuy nhiªn CPI kh«ng tÝnh ®Õn sù t¨ng lªn cña chÊt l­îng vµ coi mäi sù gia t¨ng vÒ møc gi¸ ®Òu lµ l¹m ph¸t. Sù thay ®æi trong c¸ch ph©n phèi s¶n phÈm tíi ng­êi tiªu dïng Khi gi¸ c¶ cña c¸c hµng ho¸ t¨ng cao, ng­êi ta sÏ mua hµng ë c¸c cöa hµng b¸n gi¶m gi¸ nhiÒu h¬n lµ viÖc tiÖn ë ®©u th× mua ë ®ã. Nh­ thÕ c¸c cöa hµng b¸n gi¶m gi¸ sÏ mäc lªn nhiÒu h¬n, tøc lµ cã sù thay ®æi trong c¸ch ph©n phèi s¶n phÈm tíi ng­êi tiªu dïng. Gi¸ cña c¸c hµng ho¸ ®­îc thèng kª t¹i c¸c cöa hµng ®Ó tÝnh CPI kh«ng hoµn toµn chÝnh x¸c v× ch­a tÝnh ®Õn gi¸ thÊp h¬n thÕ ë c¸c hµng b¸n gi¶m gi¸, vµ v× thÕ tû lÖ l¹m ph¸t ®­îc tÝnh cao h¬n møc thùc tÕ. Sù sai lÖch cña chØ sè gi¸ tiªu dïng còng g©y ra mét sè hËu qu¶. Nã dÉn tíi viÖc c¸c c«ng ty cã thÓ ®iÒu chØnh sai vÒ møc l­¬ng tr¶ cho ng­êi lao ®éng khi møc l­¬ng ®­îc tÝnh theo tû lÖ t¨ng l­¬ng céng víi tû lÖ l¹m ph¸t. Ng­êi lao ®éng sÏ cã thu nhËp thùc tÕ cao h¬n so víi møc lÏ ra hä ®­îc h­ëng. C¸c kho¶n chi qua nhiÒu n¨m cña ng©n s¸ch ChÝnh phñ (nh­ ®iÒu chØnh t¨ng l­¬ng cho c«ng chøc nhµ n­íc, t¨ng trî cÊp x· héi khi l¹m ph¸t t¨ng cao) ®­îc g¾n víi CPI sÏ bÞ ®éi lªn rÊt nhiÒu khi CPI cã sù sai lÖch thùc tÕ dï sù sai lÖch chØ ë møc ®é rÊt nhá, kho¶ng 1- 2 %. CPI sai lÖch cßn dÉn tíi nh÷ng ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ kh«ng chÝnh x¸c vÒ sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ, cña mét sè ngµnh, tõ ®ã mét sè chÝnh s¸ch kinh tÕ ®­a ra cã dùa vµo CPI sÏ t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ kh«ng tèt nh­ mong ®îi. §Ó kh¾c phôc sù sai lÖch cña chØ sè gi¸ tiªu dïng, Côc thèng kª lao ®éng Mü ®· quyÕt ®Þnh tiÕn hµnh c¸c cuéc ®iÒu tra vÒ chi tiªu cña ng­êi tiªu dïng mét c¸ch th­êng xuyªn h¬n vµ cø sau mçi n¨m hä l¹i ®iÒu chØnh c¬ cÊu cña giá hµng hãa ®­îc dïng ®Ó tÝnh CPI. Tuy nhiªn chóng ta cÇn chó ý r»ng, kh«ng ph¶i n­íc nµo cã tÝnh CPI hµng th¸ng, hµng n¨m còng nªn ®iÒu chØnh c¬ cÊu giá hµng ho¸ mét c¸ch th­êng xuyªn ®Ó tÝnh CPI v× viÖc lµm nµy ®ßi hái ph¶i bá ra chi phÝ kh«ng nhá mµ lîi Ých ®em l¹i ch­a ch¾c ®· bï ®¾p ®­îc chi phÝ. Do ®ã, vÊn ®Ò cã ®iÒu chØnh hay kh«ng cßn phô thuéc vµo quy m« cña nÒn kinh tÕ; theo t«i, ®èi víi c¸c nÒn kinh tÕ lín nh­ Mü, NhËt, Trung Quèc th× nªn ®iÒu chØnh th­êng xuyªn, cßn víi n­íc nhá nh­ ViÖt Nam th× nªn ®iÒu chØnh tõ 7 - 10 n¨m mét lÇn. 2. Ph©n tÝch nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t L¹m ph¸t x¶y ra do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, tïy thuéc vµo lo¹i l¹m ph¸t, c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ, t×nh h×nh kinh tÕ x· héi cña tõng n­íc trong mçi thêi kú. D­íi ®©y chóng ta lÇn l­ît xem xÐt mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu. 2.1. L¹m ph¸t do sai lÇm cña c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« §©y lµ lo¹i l¹m ph¸t do ý chÝ chñ quan cña con ng­êi mang l¹i víi nh÷ng sai sãt ngay tõ chÝnh s¸ch, c¬ së lý luËn nh­: t¨ng cung tiÒn qu¸ møc nh»m bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch hay ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cña ChÝnh phñ, chÝnh s¸ch ®Çu t­ kh«ng thÝch hîp dÉn ®Õn mÊt c©n ®èi trong c¬ cÊu hµng ho¸ vµ cÇu vÒ hµng thiÕt yÕu kh«ng ®­îc tháa m·n lµm gi¸ c¶ t¨ng cao. Nhu cÇu kh«ng ®­îc tho¶ m·n trong tr­êng hîp nµy lµ nhu cÇu xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu thùc tÕ cña mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn b×nh th­êng. 2.2. L¹m ph¸t do nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn qu¸ nãng Mét nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng nãng khi s¶n l­îng v­ît qu¸ møc s¶n l­îng tiÒm n¨ng (møc s¶n l­îng tèi ®a ®¹t ®­îc khi sö dông mét l­îng ®Çu vµo nhÊt ®Þnh), hay lµ cã sù qu¸ t¶i, mÊt c©n ®èi trong mét kh©u nµo ®ã cña yÕu tè ®Çu vµo. Tr¹ng th¸i nãng cña nÒn kinh tÕ cã liªn quan ®Õn viÖc lµm t¨ng møc cung tiÒn trong l­u th«ng, dÉn ®Õn møc gi¸ t¨ng theo. Chóng ta cÇn nhËn thøc râ c¸c dÊu hiÖu vÒ tr¹ng th¸i nãng cña nÒn kinh tÕ ®Ó tõ ®ã thÊy ®­îc nguy c¬ l¹m ph¸t g¾n liÒn víi nã. Mét nÒn kinh tÕ ë tr¹ng th¸i c©n b»ng ®­îc coi lµ chuyÓn sang tr¹ng th¸i nãng khi cã nh÷ng dÊu hiÖu sau ®©y xuÊt hiÖn ®ång thêi vµ ®­îc kh¼ng ®Þnh ch¾c ch¾n: Thø nhÊt, nÒn kinh tÕ ®¹t tr¹ng th¸i toµn dông nh©n c«ng (hay tû lÖ thÊt nghiÖp ë møc tù nhiªn) Th«ng th­êng, hÇu hÕt c¸c nÒn kinh tÕ ®Òu kh«ng sö dông hÕt c«ng suÊt thiÕt kÕ cña m¸y mãc thiÕt bÞ vµ n¨ng lùc nh©n c«ng. ë giai ®o¹n nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng m¹nh, cÇu t¨ng nhanh vµ lín h¬n cung buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i cho m¸y mãc thiÕt bÞ vËn hµnh hÕt tèc lùc, më réng qui m« ®Çu t­, sö dông tèi ®a nguån nh©n lùc, t¨ng ca, t¨ng giê s¶n xuÊt. Trong nÒn kinh tÕ xuÊt hiÖn sù mÊt c©n ®èi ng¾n h¹n gi÷a l­îng tiÒn ®­îc ®­a vµo l­u th«ng vµ l­îng hµng ho¸ cung øng v× s¶n xuÊt ch­a kÞp. H¬n n÷a, c¸c kho¶n chi tiªu cña chÝnh phñ, c¸c nhµ ®Çu t­ l¹i lµ kho¶n thu cña nh÷ng ng­êi cung cÊp m¸y mãc thiÕt bÞ, nguyªn nhiªn vËt liÖu vµ ng­êi lao ®éng, lµm t¨ng cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ vµ quan hÖ cung cÇu thªm c¨ng th¼ng, gi¸ c¶ hµng hãa, dÞch vô cã nguy c¬ t¨ng vät. NÕu c¸c kho¶n thu trªn t¹m thêi ch­a dïng ®Õn, ng­êi ta sÏ göi vµo ng©n hµng. Th«ng qua c¬ chÕ t¹o tiÒn cña hÖ thèng ng©n hµng, l­îng tiÒn trong l­u th«ng t¨ng lªn nhiÒu lÇn vµ xuÊt hiÖn nguy c¬ l¹m ph¸t cao. Thø hai, l­îng cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña x· héi ch­a ®­îc ®¸p øng. Khi cÇu ch­a ®­îc ®¸p øng, c¸c t¸c nh©n kh¸c trong nÒn kinh tÕ cã xu h­íng ®Çu c¬: nhanh chãng chuyÓn tiÒn mÆt sang c¸c lo¹i hµng hãa cã gi¸ trÞ (nh­ ®Êt ®ai, nhµ cöa) vµ dïng tiÒn mua hµng hãa tÝch tr÷ ®Ó tr¸nh viÖc n¾m gi÷ l­îng tiÒn lín ®ang gi¶m dÇn søc mua g©y ra sù khan hiÕm hµng hãa gi¶ t¹o. Nhu cÇu kh«ng ®­îc tho¶ m·n lµ nhu cÇu “¶o”, tøc lµ sù kÕt hîp gi÷a nhu cÇu thùc tÕ cña mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn b×nh th­êng vµ nhu cÇu gia t¨ng kh«ng thùc chÊt do nÒn kinh tÕ nãng t¹o ra. Thø ba, trong khu vùc kinh tÕ then chèt, chi phÝ lao ®éng cËn biªn t¨ng. §Ó ®¸p øng nhu cÇu t¨ng qu¸ møc cung cña nÒn kinh tÕ, c¸c nhµ s¶n xuÊt t¨ng ca, t¨ng giê lµm cña c«ng nh©n, tuyÓn thªm nh©n c«ng lµm cho cÇu vÒ lao ®éng t¨ng cao, møc l­¬ng cò cña ng­êi lao ®éng kh«ng cßn hÊp dÉn víi hä n÷a. Duíi sù b¶o trî cña c«ng ®oµn, c«ng nh©n g©y søc Ðp ®ßi t¨ng l­¬ng. Doanh nghiÖp buéc ph¶i t¨ng chi phÝ nh©n c«ng nh»m ®¶m b¶o môc tiªu më réng s¶n xuÊt, t¨ng sè l­îng s¶n phÈm cung øng. §iÒu nµy ®ång nghÜa víi viÖc ®­a thªm tiÒn vµo l­u th«ng. Trong khi ®ã, hµng ho¸ ch­a ®­îc s¶n xuÊt ra kÞp ®Ó c©n b»ng víi l­îng tiÒn, lµm cho quan hÖ tiÒn hµng cµng thªm c¨ng th¼ng. C¸c chi phÝ t¨ng thªm cho ng­êi lao ®éng còng ®­îc tÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm mµ ®©y lµ s¶n phÈm cña c¸c ngµnh then chèt, ®ãng vai trß chñ ®¹o, ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ nªn møc gi¸ chung t¨ng lªn (tøc lµ x¶y ra l¹m ph¸t cao). Thø t­, nhu cÇu chi tiªu lµm cho cÇu tiÒn tÖ c¨ng th¼ng, g©y søc Ðp t¨ng l·i suÊt liªn tôc trªn c¸c thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Sau ®ã, xu h­íng xuèng gi¸ chøng kho¸n xuÊt hiÖn. NÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng nãng kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp vay vèn ®Ó ®Çu t­ vµo m¸y mãc thiÕt bÞ, nhµ x­ëng, tuyÓn thªm nh©n c«ng, t¨ng dù tr÷ hµng ho¸, ®Çu c¬ chøng kho¸n v.v... ®Ó kiÕm lêi. CÇu vÒ vèn t¨ng cao vµ theo quy luËt cung cÇu, gi¸ cña quyÒn sö dông vèn còng t¨ng theo nªn l·i suÊt vay vèn trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ t¨ng. Chi phÝ t¨ng lªn nµy ®­îc h¹ch to¸n vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm, dÉn ®Õn sù t¨ng gi¸ b¸n s¶n phÈm. Tuy nhiªn, doanh nghiÖp kh«ng thÓ t¨ng m·i gi¸ b¸n s¶n phÈm trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng cã c¹nh tranh. §Õn lóc l·i suÊt vay vèn t¨ng lªn qu¸ cao, nhµ s¶n xuÊt kh«ng cßn lîi nhuËn nÕu tiÕp tôc vay vèn ®Ó kinh doanh. Hä kh«ng muèn ®Çu t­ n÷a mµ göi tiÒn vµo ng©n hµng ®Ó huëng l·i suÊt. NÒn s¶n xuÊt do vËy bÞ ®×nh ®èn råi suy gi¶m vµ kÐo theo ®ã lµ xu h­íng tôt gi¸ chøng kho¸n. HiÖn t­îng l¹m ph¸t cao do nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng nãng xuÊt ph¸t tõ chÝnh s¸ch ®óng nh­ng kh«ng ®­îc ®iÒu chØnh kÞp thêi ë giai ®o¹n sau. 2.3. Sù gia t¨ng chi phÝ Trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng cña nÒn kinh tÕ, sù khan hiÕm cña mét sè vËt t­, nguyªn liÖu quan träng trong c¸c ngµnh kinh tÕ chñ chèt cã thÓ lµm cho møc gi¸ chung t¨ng m¹nh. Mét cuéc khñng ho¶ng n¨ng l­îng cã thÓ ®Èy møc gi¸ chung cña nÒn kinh tÕ lªn cao. Sù yÕu kÐm trong c¬ chÕ qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp còng lµ lý do khiÕn gi¸ thµnh cña c¸c s¶n phÈm cao h¬n, g©y ra l¹m ph¸t cao. 2.4. NhËp khÈu l¹m ph¸t Nguyªn nh©n nµy cña l¹m ph¸t ®óng víi c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ më. §é më cµng réng th× nguy c¬ gÆp ph¶i l¹m ph¸t “nhËp khÈu” cµng cao v× nÒn kinh tÕ dÔ bÞ ¶nh h­ëng bëi c¸c t¸c ®éng bªn ngoµi. Gi¸ c¶ hµng ho¸, dÞch vô trong khu vùc l©n cËn quèc gia ®ã còng nh­ trªn ph¹m vi quèc tÕ gia t¨ng sÏ kÝch thÝch luång hµng ho¸ di chuyÓn ra n­íc ngoµi nh»m t×m kiÕm lîi nhuËn cao h¬n. Dßng di chuyÓn nµy cµng lín, cµng nhanh th× thu nhËp quèc d©n cµng nhiÒu nh­ng kÌm theo ®ã lµ t×nh tr¹ng khan hiÕm hµng ho¸ ë trong n­íc. Sù ®èi lËp nµy ph¶n ¸nh hiÖn t­îng chªnh lÖch gi÷a l­îng tiÒn trong l­u th«ng so víi l­îng hµng hãa, dÞch vô ®èi øng vµ ®iÒu nµy g©y ra l¹m ph¸t. MÆt kh¸c, nh÷ng bÊt æn vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh, tiÒn tÖ trong khu vùc hoÆc suy tho¸i kinh tÕ toµn cÇu “xãi mßn” lßng tin cña c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc vµo triÓn väng kinh tÕ s¸ng sña, kh¶ n¨ng b¶o toµn vèn vµ lµm ¨n cã l·i. Hä rót vèn ra khái kinh doanh lµm tæng cung sôt gi¶m. Trong khi ®ã, vÉn tån t¹i kh¶ n¨ng l­îng tiÒn trong l­u th«ng cßn qu¸ nhiÒu (cã thÓ do c¬ chÕ t¹o tiÒn tr­íc ®ã cña ng©n hµng), cïng víi sè vèn bÞ chuyÓn h­íng ra khái ®Çu t­ lµm cho søc mua cña nÒn kinh tÕ gi¶m, ®Èy l¹m ph¸t lªn cao. 2.5. YÕu tè bÊt kh¶ kh¸ng Nh÷ng yÕu tè n»m ngoµi ý muèn chñ quan cña con ng­êi nh­ h¹n h¸n, lò lôt, ®éng ®Êt, ho¶ ho¹n, khñng bè còng cã thÓ lµm n¶y sinh l¹m ph¸t. Khi nh÷ng ®iÒu nµy x¶y ra trªn diÖn réng, g©y thiÖt h¹i lín th× toµn bé nÒn kinh tÕ bÞ ¶nh h­ëng: s¶n xuÊt suy gi¶m, hµng hãa kh«ng ®ñ cung cÊp cho nhu cÇu tiªu dïng vµ kh¾c phôc hËu qu¶ cña c¸c sù kiÖn bÊt kh¶ kh¸ng. Ph©n tÝch nµy ®Æc biÖt ®óng trong tr­êng hîp bÊt kh¶ kh¸ng x¶y ra t¹i mét hay c¸c vïng chuyªn canh, c¸c khu s¶n xuÊt mµ nguyªn vËt liÖu, s¶n phÈm tõ ®ã lµ nguån cung cÊp chñ yÕu cho nÒn kinh tÕ. NÕu chóng kÐo dµi sÏ g©y ra l¹m ph¸t . 2.6. Nguyªn nh©n kh¸c Ngoµi c¸c nguyªn nh©n kÓ trªn, l¹m ph¸t cã thÓ lµ kÕt qu¶ cña kú väng vÒ l¹m ph¸t cña c¸c t¸c nh©n trong nÒn kinh tÕ hoÆc lµ kÕt qu¶ cña ®Çu c¬ v.v... Khi c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n dù ®o¸n r»ng l¹m ph¸t sÏ t¨ng, hä tÝnh ®Õn l¹m ph¸t trong c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh: ng­êi cho vay sÏ n©ng cao l·i suÊt danh nghÜa, ng­êi tiªu dïng tÝch tr÷ hµng ho¸, doanh nghiÖp n©ng cao dÇn gi¸ b¸n s¶n phÈm. ChÝnh nh÷ng viÖc nµy ®Èy gi¸ c¶ t¨ng lªn vµ cã thÓ g©y l¹m ph¸t. T­¬ng tù nh­ vËy, viÖc c¸c nhµ s¶n xuÊt hoÆc c¸c nhµ ®Çu c¬ tÝch tr÷ hµng ho¸, kh«ng b¸n ra thÞ tr­êng ®Ó t¹o c¬n sèt cung gi¶ t¹o còng dÔ dÉn tíi l¹m ph¸t. 3. Mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ mét sè biÕn sè kinh tÕ vÜ m« Khi xem xÐt l¹m ph¸t tõ tÇm nh×n tæng thÓ nÒn kinh tÕ, kh«ng thÓ kh«ng xÐt ®Õn quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t víi l·i suÊt vµ thÊt nghiÖp v× gi÷a chóng cã sîi d©y liªn kÕt; nÕu t¸c ®éng ®Õn mét nh©n tè th× c¸c nh©n tè cßn l¹i còng thay ®æi theo. 3.1. Quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ l·i suÊt §Ó thÊy râ mèi quan hÖ l¹m ph¸t vµ l·i suÊt chóng ta cÇn ph©n biÖt l·i suÊt danh nghÜa (nominal interest rate) vµ l·i suÊt thùc (real interest rate). L·i suÊt ®­îc yÕt t¹i c¸c ng©n hµng hay ®­îc c«ng bè trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng lµ l·i suÊt danh nghÜa. L·i suÊt danh nghÜa ®­îc ®o b»ng sè l­îng tiÒn tÖ. L·i suÊt thùc lµ l·i suÊt ®o b»ng l­îng hµng hãa mua ®­îc; ®ã lµ tû lÖ phÇn tr¨m l­îng hµng hãa t¨ng lªn hoÆc gi¶m ®i mµ cïng mét sè tiÒn hiÖn t¹i hay gi¸ trÞ cña sè tiÒn ®ã trong t­¬ng lai cã thÓ mua ®­îc do kh«ng chi tiªu ngµy h«m nay vµ ®em cho vay. L·i suÊt thùc b»ng l·i suÊt danh nghÜa sau khi ®· tÝnh ®Õn t¸c ®éng cña l¹m ph¸t. Quan hÖ gi÷a l·i suÊt vµ tû lÖ l¹m ph¸t ®­îc thÓ hiÖn qua ®¼ng thøc sau: L·i suÊt thùc = l·i suÊt danh nghÜa - tû lÖ l¹m ph¸t §¼ng thøc trªn cã ý nghÜa quan träng ®èi víi quyÕt ®Þnh mua s¾m hay ®Çu t­. NÕu l·i suÊt danh nghÜa kh«ng ®ñ ®Ó bï ®¾p tû lÖ l¹m ph¸t th× mét ng­êi kh«n ngoan sÏ kh«ng cho vay tiÒn ®Ó sau nµy ®­îc nhËn mét gi¸ trÞ thùc nhá h¬n gi¸ trÞ ban ®Çu cña kho¶n tiÒn anh ta cã. Anh ta cã thÓ dïng kho¶n tiÒn vµo viÖc mua s¾m. Quan hÖ gi÷a l·i suÊt vµ l¹m ph¸t cßn ¸p dông ®­îc khi tÝnh to¸n ®Ó ®­a ra quyÕt ®Þnh ®Çu t­. NÕu: Lîi nhuËn < L·i suÊt thùc Vèn ®Çu t­ th× nhµ ®Çu t­ sÏ kh«ng cã lîi b»ng viÖc ®em tiÒn cho vay (víi thêi h¹n cho vay b»ng kho¶ng thêi gian ®Çu t­ ) ®Ó h­ëng l·i suÊt. 3.2. Quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp Ngµy nay, khi ®Ò cËp ®Õn mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp, ng­êi ta th­êng sö dông ®­êng cong Phillip, tªn nhµ kinh tÕ häc ng­êi New Zealand, ng­êi ®Æt nÒn mãng cho viÖc nghiªn cøu mèi quan hÖ nµy tõ n¨m 1958. Tuy nhiªn, ®­êng cong Phillip hiÖn ®¹i kh¸c víi ®­êng Phillip ban ®Çu ë chç: ®­êng Phillip hiÖn ®¹i ph¶n ¸nh quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t gi¸ c¶ vµ thÊt nghiÖp chø kh«ng ph¶i gi÷a l¹m ph¸t tiÒn l­¬ng vµ thÊt nghiÖp; ®­êng Phillip hiÖn ®¹i cã tÝnh ®Õn tû lÖ l¹m ph¸t dù kiÕn còng nh­ có sèc cung. Trong ph©n tÝch sau ®©y, chóng ta sÏ sö dông ®­êng cong Phillip hiÖn ®¹i cho phï hîp víi thùc tiÔn kinh tÕ c¸c n­íc. a. Trong ng¾n h¹n §­êng cong Phillip trong ng¾n h¹n cho thÊy mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp khi tû lÖ l¹m ph¸t dù kiÕn cña nÒn kinh tÕ ë mét møc nhÊt ®Þnh. §Õn ®©y, cÇn nãi qua vÒ kh¸i niÖm tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn. §ã lµ tû lÖ thÊt nghiÖp khi thÞ tr­êng lao ®éng ë tr¹ng th¸i c©n b»ng. Sè ng­êi thÊt nghiÖp lóc ®ã b._.»ng tæng sè ng­êi thÊt nghiÖp tù nguyÖn. Trong ng¾n h¹n, quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp lµ tû lÖ nghÞch, tøc lµ cã thÓ ®¸nh ®æi l¹m ph¸t cao ®Ó lÊy thÊt nghiÖp thÊp. NÕu l¹m ph¸t t¨ng cao h¬n tû lÖ l¹m ph¸t dù kiÕn (ei) th× thÊt nghiÖp sÏ gi¶m xuèng thÊp h¬n tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn (UN) vµ ng­îc l¹i. §­êng Phillip ng¾n h¹n sÏ dÞch chuyÓn khi mét trong hai yÕu tè tû lÖ l¹m ph¸t dù kiÕn hoÆc tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn thay ®æi. Khi tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn t¨ng tõ UN ®Õn UN1 th× ®­êng Phillip míi lµ lµ ®­êng (P1). Trong tr­êng hîp tû lÖ l¹m ph¸t dù kiÕn gi¶m xuèng ei’, tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn kh«ng ®æi th× ®­êng Phillip dÞch chuyÓn sang (P') (xem h×nh 4). §­êng Phillip ng¾n h¹n chØ thÓ hiÖn sù ®¸nh ®æi gi÷a thÊt nghiÖp vµ l¹m ph¸t khi cã c¸c c¬n sèt cÇu (cÇu t¨ng dÉn ®Õn gi¸ t¨ng cao, s¶n xuÊt t¨ng vµ thÊt nghiÖp gi¶m); cßn khi xuÊt hiÖn c¸c c¬n sèt cung, chi phÝ s¶n xuÊt t¨ng, s¶n xuÊt bÞ thu hÑp lµm cho gi¸ c¶ t¨ng vµ thÊt nghiÖp còng t¨ng. Tû lÖ l¹m ph¸t H×nh 3: §­êng Phillip ng¾n h¹n vµ dµi h¹n UN UN1 Tû lÖ thÊt nghiÖp ei' ei (P) (P1) §­êng Phillip dµi h¹n (P') §­êng Phillip ng¾n h¹n Dùa vµo ®­êng Phillip ng¾n h¹n, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cã thÓ lùa chän chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« (nhÊt lµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ). Ch¼ng h¹n, khi nÒn kinh tÕ gÆp ph¶i l¹m ph¸t cao, chÝnh phñ theo ®uæi môc tiªu gi¶m l¹m ph¸t sÏ th¾t chÆt chÝnh s¸ch tiÒn tÖ (t¨ng l·i suÊt, gi¶m chi tiªu chÝnh phñ...) vµ thÊt nghiÖp sÏ gia t¨ng. Ng­îc l¹i, nÕu nÒn kinh tÕ r¬i vµo suy tho¸i, thÊt nghiÖp gia t¨ng th× chÝnh phñ l¹i kÝch cÇu ®Çu t­ vµ tiªu dïng ®Ó gi¶m thÊt nghiÖp nh­ng ph¶i chÊp nhËn l¹m ph¸t cao. b. Trong dµi h¹n §­êng Phillip dµi h¹n lµ mét ®­êng th¼ng song song víi trôc biÓu diÔn tû lÖ l¹m ph¸t vµ c¾t trôc hoµnh t¹i ®iÓm cã tû lÖ l¹m ph¸t tù nhiªn (UN). VÒ l©u dµi, tû lÖ thÊt nghiÖp thùc tÕ b»ng tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn do t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch tµi khãa, tiÒn tÖ, dï tû lÖ l¹m ph¸t thay ®æi ra sao. Nh­ vËy, kh«ng tån t¹i mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp trong dµi h¹n. 4. T¸c ®éng cña l¹m ph¸t L¹m ph¸t cã nh÷ng t¸c ®éng kh«ng chØ vÒ mÆt kinh tÕ mµ trªn c¶ khÝa c¹nh chÝnh trÞ, x· héi. Møc ®é t¸c ®éng tuú thuéc vµo nhiÒu yÕu tè nh­: tû lÖ l¹m ph¸t, kh¶ n¨ng dù to¸n chÝnh x¸c sù thay ®æi cña l¹m ph¸t. Khi l¹m ph¸t ë møc võa ph¶i (kho¶ng tõ 2% -5% ®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ d­íi 10% ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn) vµ c¸c t¸c nh©n trong nÒn kinh tÕ dù tÝnh tr­íc ®­îc th× lo¹i l¹m ph¸t nµy cã t¸c dông tÝch cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ. L¹m ph¸t ë møc ®é nÒn kinh tÕ "chÞu ®ùng ®­îc" nh­ vËy sÏ kÝch thÝch c¸c nhµ ®Çu t­ vay nî ®Ó ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm, gi¶m thÊt nghiÖp cho x· héi. Thu nhËp cña c¸c thµnh phÇn trong x· héi còng v× thÕ mµ cao h¬n, thóc ®Èy tiªu dïng vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ. NÕu nÒn kinh tÕ r¬i vµo suy tho¸i vµ gi¶m ph¸t (lý thuyÕt vÒ gi¶m ph¸t ®­îc xÐt ë cuèi ch­¬ng I), cã thÓ dïng l¹m ph¸t ®Ó kÝch thÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ chung. Theo Palu Krugman, mét nhµ kinh tÕ häc ng­êi Mü, c¸c ng©n hµng trung ­¬ng nªn gi÷ tû lÖ l¹m ph¸t ë møc 3 - 4% ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho kinh tÕ t¨ng tr­ëng vµ gi¶m thÊt nghiÖp. T×nh h×nh l¹i hoµn toµn kh¸c nÕu tû lÖ l¹m ph¸t ë møc hai con sè trë lªn mµ nhµ n­íc kh«ng kiÓm so¸t ®­îc. Khi ®ã, l¹m ph¸t g©y ra nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng ®èi víi ®êi sèng kinh tÕ - x· héi. TÝnh chÝnh x¸c cña nh÷ng dù ®o¸n vÒ l¹m ph¸t còng ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn quyÕt ®Þnh cña c¸c t¸c nh©n trong nÒn kinh tÕ. Kú väng vÒ l¹m ph¸t lµm thay ®æi hµnh vi, sù lùa chän cña hä. PhÇn lín mäi ng­êi s½n sµng mua mét sè hµng ho¸ nµo ®ã ngay tõ h«m nay ®Ó tr¸nh sù lªn gi¸ nÕu hä dù tÝnh møc gi¸ chung sÏ t¨ng lªn trong t­¬ng lai. Nh÷ng ng­êi nµo dù ®o¸n ®­îc t­¬ng ®èi chÝnh x¸c ¶nh h­ëng cña l¹m ph¸t lªn thu nhËp th× hä cã thÓ tr¸nh ®­îc sù gi¶m sót thu nhËp thùc tÕ do l¹m ph¸t g©y ra. Cã thÓ thÊy ®iÒu nµy trong tr­êng hîp nh÷ng ng­êi cho vay céng thªm tû lÖ l¹m ph¸t dù kiÕn vµo l·i suÊt danh nghÜa, hay khi c¸c doanh nghiÖp ®­a ra nh÷ng ®iÒu kho¶n gi¸ c¶ cña hîp ®ång mua b¸n theo møc l¹m ph¸t hoÆc hä tiÕn hµnh mua nguyªn vËt liÖu dù tr÷ ®Ò phßng sù t¨ng gi¸ trong t­¬ng lai. L¹m ph¸t lµm cho chóng ta khã cã ®­îc th«ng tin vÒ c¸c nh©n tè cÊu thµnh nªn gi¸ c¶ hîp lý cña mét hµng hãa, dÞch vô nµo ®ã vµ do vËy khã ®­a ra quyÕt ®Þnh xem cã nªn mua hay kh«ng vµ mua khi nµo lµ cã lîi. D­íi ®©y, chóng ta sÏ xem xÐt cô thÓ tõng ¶nh h­ëng cña l¹m ph¸t ®Õn nÒn kinh tÕ. 4.1. Ph©n phèi l¹i thu nhËp vµ cña c¶i Mét sè ng­êi th­êng cho r»ng chØ cã l¹m ph¸t cao míi ph©n phèi l¹i thu nhËp vµ cña c¶i, nh­ng thùc tÕ kh«ng ph¶i nh­ vËy. Cã nh÷ng b»ng chøng cho thÊy ngay c¶ l¹m ph¸t võa ph¶i còng g©y ra hiÖu øng nµy. Nh÷ng ng­êi cÇm gi÷ tr¸i phiÕu n¨m 1976 ë Mü kh«ng hÒ cho r»ng l¹m ph¸t sÏ t¨ng lªn trong giai ®o¹n 1976-1980. KÕt qu¶ lµ bÊt cø ai n¾m gi÷ tr¸i phiÕu trong kho¶ng thêi gian nµy ®Òu thÊy gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña tr¸i phiÕu gi¶m cßn l·i suÊt thÞ tr­êng t¨ng lªn. Gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña tr¸i phiÕu gi¶m, ®ång thêi søc mua cña ®«-la gi¶m nªn ®Õn n¨m 1980, gi¸ trÞ thùc cña nh÷ng tr¸i phiÕu ®­îc ph¸t hµnh tõ n¨m 1976 chØ cßn mét nöa so víi gi¸ trÞ ban ®Çu. L¹m ph¸t lµm cho tæng thu nhËp danh nghÜa t¨ng lªn nh­ng thùc chÊt l¹i hµm chøa trong ®ã sù ph©n phèi l¹i thu nhËp vµ cña c¶i gi÷a c¸c nhãm d©n c­ (gi÷a ng­êi ®i thuª lao ®éng vµ c«ng nh©n, gi÷a ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay, gi÷a ChÝnh phñ vµ ng­êi ®ãng thuÕ,...). Ých lîi hay thiÖt h¹i do l¹m ph¸t ®em ®Õn kh«ng phô thuéc vµo b¶n th©n tû lÖ l¹m ph¸t mµ phô thuéc vµo tû lÖ l¹m ph¸t kh«ng ®­îc dù kiÕn. NÕu ng­êi mua vµ ng­êi b¸n, chñ vµ thî,... ®Òu dù ®o¸n chÝnh x¸c vÒ l¹m ph¸t th× kh«ng cã sù ph©n phèi l¹i thu nhËp vµ cña c¶i. HiÖu øng t¸i ph©n phèi thÓ hiÖn râ nÐt trªn thÞ tr­êng lao ®éng vµ trªn thÞ tr­êng vèn. a. Trªn thÞ tr­êng lao ®éng Th«ng th­êng, tiÒn l­¬ng ®­îc quy ®Þnh trong hîp ®ång lao ®éng gi÷a ng­êi ®i thuª lao ®éng (ng­êi chñ) vµ c«ng nh©n ®Òu cã tÝnh ®Õn mét møc l¹m ph¸t nµo ®ã mµ c¶ hai bªn dù kiÕn. NÕu tû lÖ l¹m ph¸t trªn thùc tÕ cao h¬n dù kiÕn th× kho¶n tiÒn l­¬ng tr¶ thªm do dù tÝnh mét tû lÖ l¹m ph¸t nhÊt ®Þnh trong hîp ®ång kh«ng ®ñ ®Ó bï ®¾p sù thay ®æi cña l¹m ph¸t. Râ rµng, ng­êi chñ cã lîi nhuËn cao h¬n cßn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng l¹i mua ®­îc Ýt hµng hãa h¬n so víi dù kiÕn ban ®Çu cña hä. Ng­îc l¹i, nÕu møc l¹m ph¸t dù kiÕn trong hîp ®ång lao ®éng cao h¬n møc l¹m ph¸t thùc tÕ x¶y ra th× ng­êi chñ bÞ thiÖt cßn c«ng nh©n ®­îc lîi. b. Trªn thÞ tr­êng vèn L¹m ph¸t kh«ng ®­îc dù tÝnh tr­íc ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a ng­êi ®i vay vµ nh÷ng ng­êi cho vay. NÕu l¹m ph¸t x¶y ra víi tû lÖ cao h¬n dù ®o¸n th× l·i suÊt ®­îc ®Æt ra tr­íc ®ã kh«ng ®ñ ®Ó bï ®¾p cho ng­êi cho vay v× tiÒn ®ang bÞ gi¶m sót søc mua. Lóc ®ã ng­êi ®i vay cã lîi cßn ng­êi cho vay bÞ thiÖt. Trong tr­êng hîp tû lÖ l¹m ph¸t thÊp h¬n møc ®· dù kiÕn th× l·i suÊt ®· ®Þnh lµ qu¸ cao; ng­êi cho vay sÏ ®­îc lîi cßn thua thiÖt r¬i vµo ng­êi ®i vay. L¹m ph¸t t¨ng cao còng g©y thiÖt h¹i cho nh÷ng ng­êi göi tiÒn tiÕt kiÖm (mµ thùc chÊt lµ ng­êi cho vay) v× søc mua cña kho¶n tiÕt kiÖm bÞ gi¶m sót. Sù ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a chñ vµ thî, gi÷a ng­êi cho vay vµ ng­êi ®i vay khuyÕn khÝch hä cè g¾ng dù ®o¸n l¹m ph¸t sao cho cµng chÝnh x¸c cµng tèt. Tuy nhiªn, hÇu hÕt hä ®Òu dù ®o¸n kh«ng chÝnh x¸c sù thay ®æi cña l¹m ph¸t vµ do vËy t¸c ®éng cña l¹m ph¸t vÒ mÆt ph©n phèi l¹i thu nhËp vµ cña c¶i lu«n x¶y ra. Riªng hiÖu øng ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a ChÝnh phñ vµ ng­êi ®ãng thuÕ cã thÓ ®­îc thÊy râ trong phÇn ph©n tÝch t¸c ®éng cña l¹m ph¸t lªn c«ng cô thuÕ kho¸. Ngoµi t¸c ®éng ph©n phèi l¹i thu nhËp vµ cña c¶i, l¹m ph¸t cßn cã nh÷ng ¶nh h­ëng kh¸c ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ nh­ bãp mÐo tÝn hiÖu gi¸ c¶, lµm t¨ng chi phÝ cña c¸c c¸ nh©n còng nh­ cña toµn x· héi cho c¸c giao dÞch kinh tÕ. 4.2. T¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ a. Bãp mÐo tÝn hiÖu gi¸ c¶ (Price signals distortion) Khi møc ®é l¹m ph¸t cña mét nÒn kinh tÕ lµ võa ph¶i, nÕu gi¸ c¶ cña mét hµng hãa nµo ®ã trªn thÞ tr­êng t¨ng lªn th× ng­êi b¸n còng nh­ ng­êi mua ®Òu biÕt r»ng ®· cã sù thay ®æi thùc sù vÒ cung vµ/hoÆc cÇu ®èi víi hµng ho¸ ®ã vµ hä sÏ cã hµnh vi thÝch hîp ®Ó øng phã (ch¼ng h¹n, chuyÓn h­íng tiªu dïng hay s¶n xuÊt mÆt hµng kh¸c nhiÒu h¬n ®Ó thay thÕ). Nh­ng nÕu nÒn kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng l¹m ph¸t cao, ng­êi tiªu dïng sÏ khã so s¸nh gi¸ c¶ gi÷a c¸c hµng ho¸ víi nhau v× gi¸ tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ ®Òu t¨ng nhiÒu so víi tr­íc mµ so s¸nh mét tiªu thøc nµo ®ã víi mét tiªu thøc kh«ng ®æi bao giê còng dÔ h¬n viÖc so s¸nh hai tiªu thøc cïng biÕn ®æi. Tû lÖ l¹m ph¸t cµng cao cµng khuyÕn khÝch ng­êi ta mua nhiÒu hµng ho¸ tÝch tr÷ ®Ó tr¸nh sù gi¶m sót søc mua cña tiÒn tÖ vµ ®Ò phßng sù leo thang cña gi¸ c¶. V× vËy, hµng hãa cµng trë lªn khan hiÕm vµ gi¸ c¶ cµng lªn cao, t¹o ra c¬n sèt cung gi¶ t¹o. Ng­êi s¶n xuÊt cã thÓ ch¹y theo c¬n sèt "¶o" nµy ®Ó ®Èy m¹nh s¶n xuÊt. §iÒu ®ã chøng tá gi¸ c¶ trong thêi k× l¹m ph¸t cao kh«ng ph¶i lµ tÝn hiÖu ®¸ng tin cËy vÒ cÇu thùc tÕ cña thÞ tr­êng. b. Chi phÝ "giÇy da" (Shoeleather cost) Trong thêi k× cã l¹m ph¸t, ng­êi ta cè g¾ng gi÷ cµng Ýt tiÒn cµng tèt v× søc mua cña tiÒn tÖ gi¶m sót nhanh chãng. Chi phÝ ®Ó gi¶m bít l­îng tiÒn n¾m gi÷ ®­îc gäi lµ "chi phÝ giµy da" cña l¹m ph¸t v× giµy sÏ bÞ mßn vµ cò nhanh chãng khi ng­êi ta th­êng xuyªn ®Õn ng©n hµng ®Ó lÊy tiÒn. §©y chØ lµ c¸ch nãi h×nh ¶nh: "chi phÝ giµy da" chÝnh lµ chi phÝ mét ng­êi bá ra (ch¼ng h¹n nh­ hy sinh thêi gian, sù tiÖn lîi) ®Ó cã tiÒn trong tay khi cÇn vµ phÇn nµo tr¸nh ®­îc sù gi¶m sót søc mua cña kho¶n tiÒn anh ta cã. Nh­ vËy, l¹m ph¸t lµm cho c¸c c¸ nh©n tèn nhiÒu thêi gian, c«ng søc ®Ó "nÐm" sè tiÒn m×nh cã vµo l­u th«ng vµ mua vÒ c¸c tµi s¶n thùc (hµng hãa, ®Êt ®ai, nhµ cöa,...) hoÆc chuyÓn ®æi sang ®ång tiÒn cã søc mua æn ®Þnh. NÕu l¹m ph¸t thÊp, thêi gian vµ søc lùc ®ã ®­îc giµnh cho nh÷ng viÖc kh¸c. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, hä ph¶i ®­a ra nh÷ng kÕ ho¹ch phøc t¹p ®Ó qu¶n lý tiÒn mÆt. V× thÕ, c¸c nguån lùc bÞ tiªu tèn vµo viÖc ®èi phã víi l¹m ph¸t chø kh«ng ph¶i ®Ó gãp phÇn t¹o ra c¸c gi¸ trÞ thùc. c. Chi phÝ "thùc ®¬n" (Menu cost) §©y lµ chi phÝ ®Ó thay ®æi gi¸ c¶ cña hµng ho¸ dÞch vô b¸n ra khi l¹m ph¸t t¨ng cao. Trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng cña nÒn kinh tÕ, ®a sè c¸c c«ng ty, nh÷ng ng­êi cung cÊp hµng hãa, dÞch vô kh«ng ph¶i thay ®æi gi¸ b¸n hµng ngµy, mµ gi¸ cña c¸c s¶n phÈm th­êng ®­îc gi÷ cè ®Þnh trong hµng tuÇn, hµng th¸ng, cã khi tíi hµng n¨m v× ®iÒu chØnh gi¸ c¶ g©y tèn kÐm thêi gian, søc lùc, cña c¶i. Khi gi¸ c¶ thay ®æi lín, c¸c c«ng ty ph¶i t¨ng thªm c¸c nguån lùc ®Ó ®iÒu chØnh gi¸ c¶: c¸c nhµ hµng ph¶i in thùc ®¬n míi, c¸c c«ng ty thay ®æi b¸o gi¸ vµ catalogue, c¸c cöa hµng, siªu thÞ ph¶i thay ®æi gi¸ b¸n c¸c hµng ho¸... C¸c chi phÝ ph¸t sinh kh«ng chØ gåm chi phÝ in Ên, chi phÝ qu¶ng c¸o vÒ c¸c møc gi¸ míi mµ cßn bao gåm c¸c chi phÝ "ch×m" nh­ chi phÝ tËp hîp nh©n lùc ®Ó ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh míi vÒ gi¸, chi phÝ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn sù tøc giËn cña kh¸ch hµng tr­íc viÖc gi¸ c¶ bÞ thay ®æi th­êng xuyªn. d. Chi phÝ ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch L¹m ph¸t cao khiÕn c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¶i th­êng xuyªn theo dâi diÔn biÕn l¹m ph¸t, ph¶n øng cña d©n chóng, dù b¸o cña c¸c nhµ kinh tÕ ®Ó ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch thÝch hîp víi thùc tr¹ng kinh tÕ lóc ®ã. Thay v× nghiªn cøu ®Þnh h­íng ®Ó ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong t­¬ng lai, hä ph¶i tËp trung t×m kiÕm c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ®èi phã víi l¹m ph¸t vµ ®ã lµ mét chi phÝ kh«ng chØ víi nhµ n­íc mµ lµ chi phÝ víi c¶ nÒn kinh tÕ. Chóng ta ®· xem xÐt hiÖu øng ph©n phèi l¹i thu nhËp vµ cña c¶i do l¹m ph¸t g©y ra còng nh­ c¸c chi phÝ cho l¹m ph¸t xÐt ë gãc ®é vi m«. Trªn tÇm vÜ m«, l¹m ph¸t t¸c ®éng ®Õn c«ng ¨n viÖc lµm, s¶n l­îng, ho¹t ®éng ®Çu t­, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña nÒn kinh tÕ còng nh­ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. 4.3. T¸c ®éng vÒ mÆt kinh tÕ vÜ m« a. T¸c ®éng ®Õn tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ Mäi sù t¨ng lªn qu¸ nhanh cña chØ sè gi¸ ®Òu cã thÓ lµm cho nh÷ng dù ®o¸n vÒ l¹m ph¸t trë nªn sai lÖch. C¸c nhµ ®Çu t­ khã cã thÓ dù ®o¸n vÒ gi¸ c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ ®Çu ra trong t­¬ng lai vµ ®iÒu nµy lµm t¨ng rñi ro cña viÖc ­íc tÝnh lîi Ých cña c¸c dù ¸n ®Çu t­. KÕt qu¶ lµ quyÕt ®Þnh vÒ tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ nh­ mong muèn. L¹m ph¸t lµm suy gi¶m ®Çu t­ th«ng qua ¶nh h­ëng xÊu ®Õn lîi nhuËn cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Khi nhµ ®Çu t­ mua thªm c¸c m¸y mãc, c¸c trang thiÕt bÞ, gi¸ trÞ cña c¸c tµi s¶n ®ã (còng nh­ c¸c tµi s¶n kh¸c ch­a khÊu hao hÕt) ®­îc khÊu trõ vµo thu nhËp tr­íc khi chÞu thuÕ. Tæng gi¸ trÞ khÊu hao cho ®Õn khi hÕt vßng ®êi cña tµi s¶n b»ng gi¸ mua tµi s¶n ®ã. L¹m ph¸t lµm cho gi¸ trÞ thùc cña tµi s¶n ®­îc khÊu hao gi¶m vµ nhµ ®Çu t­ ph¶i nép nhiÒu thuÕ h¬n. TØ lÖ l¹m ph¸t cµng cao th× lîi nhuËn sau thuÕ cña doanh nghiÖp cµng thÊp. Lîi nhuËn lµ ®éng lùc chñ yÕu ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­ bá vèn vµo s¶n xuÊt kinh doanh, nh­ng trong thêi kú l¹m ph¸t, lîi nhuËn bÞ thu hÑp. V× thÕ, l¹m ph¸t lµm suy gi¶m ®Çu t­, tõ ®ã lµm chËm qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ. L¹m ph¸t cßn k×m h·m ®Çu t­ dµi h¹n, h¹n chÕ s¶n xuÊt (v× nhµ ®Çu t­ kh«ng ch¾c ch¾n lµ gi¸ c¶ sÏ b×nh æn trë l¹i trong t­¬ng lai), kÝch thÝch ®Çu c¬ vµo c¸c tµi s¶n mang l¹i lîi nhuËn nhanh chãng nh­ bÊt ®éng s¶n, vµng b¹c, ®¸ quý,... Mét nÒn kinh tÕ r¬i vµo l¹m ph¸t cao còng cã nghÜa lµ c¸c kho¶n tiÒn göi ng©n hµng, c¸c tµi s¶n tµi chÝnh cã gi¸ trÞ danh nghÜa cè ®Þnh (nh­ tr¸i phiÕu) bÞ suy gi¶m gi¸ trÞ thùc mét c¸ch nhanh chãng. §©y lµ lý do khiÕn nh÷ng ng­êi cã tiÒn göi tiÕt kiÖm, nh÷ng ng­êi n¾m gi÷ nh÷ng tµi s¶n tµi tµi chÝnh t×m c¸ch chuyÓn ®æi chóng thµnh tiÒn mÆt råi mua bÊt ®éng s¶n, ®å cæ, ®å qóy hiÕm,... ®Ó ®Çu c¬ chê gi¸ lªn. H¬n n÷a, c¸c nhµ ®Çu t­ gi¶m lßng tin vµo thÞ tr­êng vèn vµ thÞ tr­êng tÝn dông v× l¹m ph¸t lµm l·i suÊt thùc gi¶m, thËm chÝ cßn cã t×nh tr¹ng ©m. Theo ®ã, cung tiÕt kiÖm gi¶m sót vµ ng­êi ta cã xu h­íng Ýt ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt, tøc lµ ®Çu t­ gi¶m. Nh÷ng ®éng th¸i cña ng©n hµng trung ­¬ng trong thêi k× cã l¹m ph¸t cao nh»m ®¹t môc tiªu gi¶m tû lÖ l¹m ph¸t (nh­ n©ng cao l·i suÊt, thu hÑp cung tÝn dông) sÏ kÐo theo hiÖn t­îng tho¸i lui ®Çu t­, vèn ch¹y vµo c¸c ng©n hµng vµ kÌm theo lµ suy tho¸i kinh tÕ. Khi l¹m ph¸t cao, ®ång tiÒn trong n­íc mÊt gi¸ trÇm träng so víi ngo¹i tÖ. C¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi hiÖn t¹i vµ tiÒm n¨ng nhËn thÊy r»ng lîi nhuËn thu ®­îc b»ng ®ång b¶n tÖ sÏ ®æi ®­îc Ýt ngo¹i tÖ h¬n. Hä còng kh«ng tin t­ëng vµo sù an toµn cña m«i tr­êng ®Çu t­ néi ®Þa trong t­¬ng lai. Do ®ã, hä rót vèn vÒ n­íc hoÆc kh«ng muèn ®Çu t­ n÷a. b. T¸c ®éng tíi t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp L¹m ph¸t cao lµm cho nÒn kinh tÕ dÞch chuyÓn khái tr¹ng th¸i toµn dông nh©n c«ng. Trong tr­êng hîp c¶ h·ng s¶n xuÊt vµ c«ng nh©n ®Òu dù ®o¸n r»ng l¹m ph¸t sÏ cao nh­ng thùc tÕ kh«ng diÔn ra nh­ vËy th× l­¬ng thùc tÕ cña c«ng nh©n t¨ng. Nh÷ng dù ®o¸n thiÕu chÝnh x¸c trong thêi gian dµi buéc c¸c c«ng ty ph¶i sa th¶i bít nh©n c«ng; do vËy mµ tû lÖ thÊt nghiÖp gia t¨ng. Nh÷ng ng­êi cßn cã viÖc lµm th× ®­îc lîi cßn ng­êi ®i thuª lao ®éng bÞ thiÖt. Ng­îc l¹i, nÕu c¶ ng­êi ®i thuª vµ c«ng nh©n ®Òu cho r»ng l¹m ph¸t thÊp nh­ng l¹m ph¸t thùc tÕ l¹i cao h¬n ®¸ng kÓ so víi dù ®o¸n cña hä th× sù gia t¨ng l­¬ng theo tho¶ thuËn kh«ng ®ñ bï ®¾p l¹m ph¸t kh«ng dù kiÕn ®­îc. §iÒu nµy cã lîi cho nhµ s¶n xuÊt nªn hä cè g¾ng thuª nhiÒu lao ®éng ®Ó ®Èy m¹nh s¶n xuÊt. Do tû lÖ t¨ng l­¬ng thÊp h¬n tû lÖ l¹m ph¸t trong thùc tÕ, mét sè c«ng nh©n rêi bá nhµ m¸y, xÝ nghiÖp hä ®ang lµm ®Ó ®i t×m viÖc ë n¬i mµ l­¬ng hä ®­îc tr¶ cã thÓ bï ®¾p t¸c ®éng cña l¹m ph¸t lªn thu nhËp. H·ng s¶n xuÊt muèn nhµ m¸y ho¹t ®éng víi c«ng suÊt cao h¬n nh»m ®¸p øng cÇu hµng ho¸ lªn cao th× ph¶i tr¶ tiÒn lµm thªm giê cho sè c«ng nh©n hiÖn t¹i, ngay c¶ khi s¶n phÈm ch­a ®­îc tung ra thÞ tr­êng. H¬n n÷a, chi phÝ b¶o d­ìng m¸y mãc thiÕt bÞ còng gia t¨ng do t¨ng c«ng suÊt ho¹t ®éng; ®iÒu nµy lµm lîi nhuËn thùc tÕ cña nhµ s¶n xuÊt kh«ng t¨ng nhiÒu nh­ khi l¹m ph¸t thÊp. Nh÷ng ng­êi c«ng nh©n bá nhµ m¸y ®i t×m viÖc nh­ng ch­a ch¾c hä ®· t×m ®­îc chç lµm míi phï hîp; nh÷ng ng­êi ë l¹i nhµ m¸y c¶m thÊy m×nh bÞ lõa dèi v× tiÒn l­¬ng cña hä b©y giê mua ®­îc Ýt hµng ho¸ h¬n hä tõng nghÜ. Mét t©m lý kh«ng æn ®Þnh, muèn thay ®æi chç lµm bao trïm trong lßng nh÷ng ng­êi lµm thuª. ChÝnh t©m lý nµy vµ t×nh tr¹ng c«ng nh©n bá viÖc ®Ó t×m viÖc kh¸c cã møc l­¬ng cao h¬n ®Èy tû lÖ thÊt nghiÖp lªn cao. Trong thêi k× l¹m ph¸t cao, mÆt hµng chung cña gi¸ c¶ t¨ng, tøc lµ c¸c chi phÝ ®Çu t­ vµo cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng t¨ng. Chóng ta biÕt r»ng l¹m ph¸t bãp mÐo tÝn hiÖu gi¸ c¶ thÞ tr­êng (phÇn 4.2, môc a) khiÕn nhiÒu nhµ ®Çu t­ ®­a ra quyÕt ®Þnh sai lÇm. KÕt qu¶ lµ nhiÒu doanh nghiÖp bÞ ph¸ s¶n hoÆc s¶n xuÊt cÇm chõng vµ mét bé phËn c«ng nh©n bÞ mÊt viÖc. c. T¸c ®éng ®Õn s¶n l­îng L¹m ph¸t võa ph¶i cã t¸c ®éng kh«ng ®¸ng kÓ ®Õn n¨ng suÊt vµ s¶n l­îng. Ng©n hµng thÕ giíi ®· tiÕn hµnh nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng vµ l¹m ph¸t ë 127 quèc gia trong giai ®o¹n 1960 - 1992 vµ ®­a ra kÕt luËn: tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n vÉn duy tr× tÝch cùc hoÆc chØ gi¶m nhÑ khi tû lÖ l¹m ph¸t nhá h¬n 25%/n¨m; khi tû lÖ l¹m ph¸t cao h¬n 25%/n¨m, tèc ®é t¨ng GDP b×nh qu©n gi¶m m¹nh; nÕu l¹m ph¸t cao trªn 40%/n¨m vµ kÐo dµi nhiÒu n¨m th× thùc sù nguy hiÓm cho nÒn kinh tÕ. Nh­ vËy, gi÷a l¹m ph¸t vµ t¨ng tr­ëng cã mèi quan hÖ kh¸ chÆt chÏ: l¹m ph¸t cao lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn t¨ngtr­ëngthÊp. d. T¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng vµ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ §èi víi c¸c nÒn kinh tÕ më, l¹m ph¸t cßn t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng vµ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ th«ng qua t¸c ®éng ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i. Theo lý thuyÕt c©n b»ng søc mua (PPP- Purchasing Power Parity), n­íc nµo cã tû lÖ l¹m ph¸t cao h¬n th× ®ång tiÒn n­íc ®ã mÊt gi¸ so víi ngo¹i tÖ. Khi ®ã, hµng xuÊt khÈu trë nªn rÎ t­¬ng ®èi trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi vµ xuÊt khÈu gia t¨ng; cßn hµng nhËp khÈu vµo trong n­íc trë nªn ®¾t h¬n vµ nhËp khÈu gi¶m. C¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai ®­îc c¶i thiÖn vµ ¶nh h­ëng tÝch cùc lªn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Tuy nhiªn, vÒ l©u dµi, l¹m ph¸t cao sÏ ph¸ ho¹i ®Çu t­ vµ s¶n xuÊt, hµng hãa kh«ng cã nhiÒu ®Ó xuÊt khÈu n÷a, nhËp khÈu gia t¨ng m¹nh mÏ lµm cho c¸n c©n thanh to¸n th©m hôt nÆng nÒ. e. T¸c ®éng ®Õn sù ph©n bæ c¸c nguån lùc C¸c nÒn kinh tÕ dùa vµo gi¸ c¶ t­¬ng ®èi gi÷a nh÷ng hµng ho¸ kh¸c nhau ®Ó ph©n bæ nh÷ng nguån lùc khan hiÕm. QuyÕt ®Þnh cña ng­êi tiªu dïng vÒ viÖc mua c¸i g× th­êng ®­îc thùc hiÖn sau khi so s¸nh chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ cña c¸c hµng hãa cã thÓ thay thÕ cho nhau, cã cïng chÊt l­îng; hµng hãa nµo cã gi¸ t­¬ng ®èi thÊp h¬n sÏ ®­îc ng­êi tiªu dïng lùa chän nhiÒu h¬n. CÇu t¨ng thóc ®Èy c¸c nhµ s¶n xuÊt ®Çu t­ h¬n n÷a ®Ó s¶n xuÊt ra s¶n phÈm lo¹i nµy, tøc lµ c¸c nguån lùc ®­îc ph©n bæ nhiÒu h¬n vµo ngµnh s¶n xuÊt ®ã. Khi gi¸ c¶ cña c¸c hµng hãa t¨ng liªn tôc víi tèc ®é kh«ng ®ång ®Òu nhau th× gi¸ t­¬ng ®èi gi÷a c¸c hµng hãa còng thay ®æi; cã khi trong nÒn kinh tÕ cßn cã sù khan hiÕm hµng hãa gi¶ t¹o do t©m lý thÝch ®Çu c¬, tÝch tr÷. TÝn hiÖu vÒ gi¸ t­¬ng ®èi bÞ sai lÖch lµm cho quyÕt ®Þnh cña ng­êi tiªu dïng vÒ viÖc mua hay kh«ng mua mét hµng ho¸ nµo ®ã thay ®æi liªn tôc. C¸c nhµ s¶n xuÊt sÏ khã ®­a ra quyÕt ®Þnh ®Çu t­ cho phï hîp víi nhu cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña thÞ tr­êng. Mét quyÕt ®Þnh ®Çu t­ kh«ng chÝnh x¸c cã thÓ dÉn tíi hiÖu qu¶ ®Çu t­ thÊp hay ph¸ s¶n, g©y l·ng phÝ c¸c nguån lùc cña nÒn kinh tÕ. Qua ®ã, l¹m ph¸t t¹o ra sù ph©n bæ kh«ng hîp lý c¸c nguån lùc. Chóng ta cßn cã thÓ thÊy t¸c ®éng nµy cña l¹m ph¸t qua viÖc ng­êi ta sÏ cè g¾ng t×m c¸c c¸ch ®Ó tr¸nh bÞ thiÖt h¹i do l¹m ph¸t h¬n lµ tËp trung trÝ tuÖ, søc s¸ng t¹o cho sù c¶i tiÕn, ®æi míi c«ng nghÖ, mÉu m· s¶n phÈm, t¨ng chÊt l­îng, t¨ng n¨ng suÊt. f. T¸c ®éng ®Õn c«ng cô thuÕ kho¸ L¹m ph¸t lµm t¨ng g¸nh nÆng thuÕ ®èi víi ng­êi nép thuÕ vµ lµm gi¶m thu nhËp cña hä v× c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch th­êng kh«ng tÝnh ®Õn l¹m ph¸t khi so¹n th¶o c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt. T¸c ®éng nµy cña l¹m ph¸t ®Æc biÖt râ nÐt víi c¸c tr­êng hîp thuÕ ®¸nh vµo lîi nhuËn chuyÓn nh­îng tµi s¶n vµ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. Tr­íc hÕt, chóng ta xem xÐt tr­êng hîp thuÕ ®¸nh vµo lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng chuyÓn nh­îng tµi s¶n: khi gi¸ b¸n l¹i tµi s¶n cao h¬n gi¸ ban ®Çu mua tµi s¶n ®ã, ng­êi h­ëng lîi tõ ho¹t ®éng b¸n l¹i s¶n nµy cã nghÜa vô nép thuÕ. Ch¼ng h¹n, vµo n¨m 1995, mét ng­êi mua cæ phiÕu cña mét c«ng ty víi gi¸ 20 USD; ®Õn n¨m 2000 b¸n l¹i víi gi¸ 60 USD. NÕu møc gi¸ tõ n¨m 1995 ®Õn n¨m 2000 t¨ng gÊp r­ìi th× 20 USD bá ra ®Ó mua cæ phiÕu vµo n¨m 1995 t­¬ng ®­¬ng 30 USD vµo n¨m 2000; do ®ã thu nhËp thùc tÕ cña ng­êi ®ã lµ: 60 USD - 30 USD = 30 USD. Song, thuÕ thu nhËp vÉn bÞ tÝnh trªn sè lîi nhuËn danh nghÜa 40 USD. Nh­ vËy, khi cã l¹m ph¸t ng­êi ®ã ph¶i nép sè tiÒn thuÕ cao h¬n khi kh«ng cã l¹m ph¸t lµ: (40 USD - 30 USD) x thuÕ suÊt. Còng t­¬ng tù nh­ vËy víi tr­êng hîp thuÕ ®¸nh vµo thu nhËp tõ ho¹t ®éng tiÕt kiÖm. ThuÕ ®­îc tÝnh trªn l·i suÊt danh nghÜa tõ tiÒn tiÕt kiÖm chø kh«ng tÝnh trªn l·i suÊt thùc. Gi¶ sö mét ng­êi göi tiÕt kiÖm mét kho¶n tiÒn víi l·i suÊt thùc tÕ lµ 6%/ n¨m vµ thuÕ suÊt ®¸nh trªn l·i thu ®­îc tõ tiÕt kiÖm lµ 50%. NÕu nÒn kinh tÕ kh«ng cã l¹m ph¸t th× l·i suÊt danh nghÜa 60% vµ l·i suÊt sau thuÕ lµ: 50% x 6% = 3 %. NÕu tû lÖ l¹m ph¸t lµ 6%/ n¨m th× l·i suÊt danh nghÜa lµ 12% (b»ng l·i suÊt thùc 6%/n¨m céng víi tû lÖ l¹m ph¸t 6%/n¨m). L·i suÊt danh nghÜa sau thuÕ lµ: 50% x 12% = 6%. L·i suÊt thùc cña kho¶n tiÕt kiÖm sau khi nép thuÕ lµ: 6% - 6% = 0%. Qua vÝ dô trªn ta thÊy l¹m ph¸t lµm cho thuÕ khãa trë thµnh g¸nh nÆng cho ng­êi nép thuÕ. Kho¶n l·i thùc mµ hä kiÕm ®­îc tõ viÖc tiÕt kiÖm cã khi cßn rÊt Ýt, thËm chÝ kh«ng cßn sau khi ®· nép thuÕ. Chóng ta cµng hiÓu râ h¬n r»ng l¹m ph¸t cao kh«ng khuyÕn khÝch nh÷ng ng­êi cã vèn nhµn rçi ®em göi tiÕt kiÖm, tøc lµ mét nguån vèn quan träng cho ®Çu t­ bÞ gi¶m sót vµ dÉn ®Õn viÖc ng­êi ta t×m c¸ch trèn thuÕ. 4.4. T¸c ®éng vÒ mÆt x· héi - chÝnh trÞ Nh­ chóng ta ®· thÊy, bÊt lîi cña l¹m ph¸t cao ®èi víi nÒn kinh tÕ lµ rÊt lín; mµ kinh tÕ thuéc vÒ c¬ së h¹ tÇng cßn chÝnh trÞ x· héi thuéc vÒ kiÕn tróc th­îng- nh÷ng biÕn ®æi vÒ vÒ c¬ së h¹ tÇng sÏ kÐo theo sù thay ®æi trong kiÕn tróc th­îng tÇng. L¹m ph¸t g©y thiÖt h¹i nÆng nÒ cho nh÷ng ng­êi nghØ h­u, nh÷ng ng­êi thÊt nghiÖp, nh÷ng ng­êi nghÌo ®ãi, c¸c ®èi t­îng ®­îc h­ëng trî cÊp x· héi do thu nhËp cña hä thÊp vµ th­êng kh«ng thay ®æi (chØ thay ®æi khi nhµ n­íc cã chÝnh s¸ch quy ®Þnh thu nhËp nµy ®­îc t¨ng lªn khi l¹m ph¸t t¨ng). L¹m ph¸t cao cßn g©y t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp cña ng­êi lao ®éng, c¸c doanh nghiÖp r¬i vµo ph¸ s¶n, nh÷ng ng­êi cho vay lín bÞ thua thiÖt qu¸ nhiÒu. §êi sèng cña ®a sè nh©n d©n trë lªn khã kh¨n; trong hä lµ t©m lý hoang mang, lo sî l¹m ph¸t sÏ t¨ng cao h¬n n÷a, nhiÒu tÖ n¹n x· héi n¶y sinh. C¸c mèi quan hÖ x· héi gi÷a ng­êi ®i thuª lao ®éng vµ c«ng nh©n, gi÷a ng­êi ®i vay vµ cho vay, gi÷a ng­êi nép thuÕ vµ nhµ n­íc... còng bÞ r¹n nøt. Kh¾p n¬i dÊy lªn nh÷ng cuéc b·i c«ng biÓu t×nh cña c«ng nh©n d­íi sù b¶o trî cña c«ng ®oµn ®Ó ®ßi t¨ng l­¬ng. §ã lµ nh÷ng t¸c ®éng cña l¹m ph¸t vÒ mÆt x· héi. Nh÷ng bÊt æn trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi tÊt yÕu sÏ dÉn tíi nh÷ng bÊt æn vÒ mÆt chÝnh trÞ. Nh÷ng ng­êi thÊt nghiÖp, nh÷ng ng­êi nghÌo khæ, c¸c chñ doanh nghiÖp bÞ ph¸ s¶n mµ tùu trung l¹i lµ tÊt c¶ nh÷ng ai bÞ thiÖt h¹i nÆng nÒ do l¹m ph¸t sÏ gi¶m dÇn lßng tin vµo chÝnh phñ cña hä. §èi víi mét thÓ chÕ nhµ n­íc, kh«ng thÓ nãi r»ng kh«ng cã c¸c lùc l­îng chèng ph¸, c¶n trë bªn trong vµ bªn ngoµi nh»m lung l¹c råi lËt ®æ chÝnh phñ. L¹m ph¸t t¨ng cao, cµng kÐo dµi vµ t¸c ®éng cµng nÆng nÒ ®Õn nÒn kinh tÕ, x· héi th× ®Êt n­íc cµng khã cã ®­îc sù b×nh æn chÝnh trÞ. 5. C¸c gi¶i ph¸p chung ®Ó ®èi phã víi l¹m ph¸t Tr­íc nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ mµ l¹m ph¸t cao cã thÓ g©y ra cho toµn bé ®êi sèng kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña mét ®Êt n­íc, c¸c chÝnh phñ ®Òu t×m nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp víi t×nh h×nh cña ®Êt n­íc m×nh, tiÒm lùc cña m×nh ®Ó kiÒm chÕ l¹m ph¸t. Cã thÓ xÕp nh÷ng gi¶i ph¸p chung ®Ó øng phã víi l¹m ph¸t thµnh c¸c nhãm theo nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t nh­ trong b¶ng 4. B¶ng 4: Nguyªn nh©n g©y l¹m ph¸t vµ c¸c nhãm gi¶i ph¸p STT Nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t C¸c gi¶i ph¸p chung (1) Sù kÐm hiÖu qu¶ cña c¸c chÝnh s¸ch §iÒu chØnh c¸c chÝnh s¸ch sai lÇm (2) NÒn kinh tÕ ph¸t triÓn qu¸ nãng (bao gåm sù gia t¨ng cña tæng cÇu) - ChÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ th¾t chÆt - §iÒu chØnh ho¹t ®éng ®Çu t­, vay vèn n­íc ngoµi theo c¬ cÊu kinh tÕ trong n­íc - Gi¶m tèc ®é t¨ng thu nhËp (3) Sù gia t¨ng chi phÝ - §æi míi c«ng nghÖ vµ qu¶n lý, t¨ng n¨ng suÊt, h¹ gi¸ thµnh - KhuyÕn khÝch c¹nh tranh lµnh m¹nh (4) NhËp khÈu l¹m ph¸t - Phèi hîp chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi ngo¹i - KÕt hîp nguån lùc bªn trong vµ bªn ngoµi (5) C¸c yÕu tè bÊt kh¶ kh¸ng - ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt - Kªu gäi trî gióp tõ bªn ngoµi (6) Nguyªn nh©n kh¸c (néi chiÕn, kú väng vÒ l¹m ph¸t,....) Tïy nguyªn nh©n cô thÓ mµ cã gi¶i ph¸p thÝch hîp * Ph©n tÝch cô thÓ mét sè nhãm gi¶i ph¸p: (2) Khi nÒn kinh tÕ r¬i vµo t¨ng tr­ëng nãng, ng­êi ta thÊy sù xuÊt hiÖn cña tr¹ng th¸i toµn dông nh©n c«ng, l­îng cÇu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n cña x· héi ch­a ®­îc ®¸p øng, chi phÝ lao ®éng cËn biªn t¨ng, cÇu tiÒn c¨ng th¼ng, l·i suÊt t¨ng liªn tôc vµ sau cïng lµ chøng kho¸n cã xu h­íng xuèng gi¸ (xem phÇn 2.2). B¶n th©n nÒn kinh tÕ nãng l¹i b¾t nguån tõ sù gia t¨ng cung tiÒn hoÆc ®Çu t­ dù tr÷. Chóng ta cÇn xem xÐt cô thÓ c¬ chÕ dÉn tíi nÒn kinh tÕ nãng ®Ó cã biÖn ph¸p lµm gi¶m sù t¨ng tr­ëng nãng, tõ ®ã sÏ dÉn ®Õn l¹m ph¸t gi¶m. C¬ chÕ nµy ®­îc minh ho¹ trong h×nh 5. H×nh 5: C¬ chÕ dÉn ®Õn nÒn kinh tÕ nãng Y2 Y(S¶n l­îng) P2 P0 E0 E1 AS2 AS0 AS1 AD Y0 Y1 P(gi¸) M0 M1 Y(S¶n l­îng) i2 i0 i1 MS0 MS 1 i(l·i suÊt) E0 E2 E1 Y2 Y0 Y1 i2 i0 i1 E0 E1 LM2 LM 0 LM 1 IS Y(S¶n l­îng) i(l·i suÊt) LP 0 LP 2 P1 §­êng IS cho biÕt sù c©n b»ng trªn thÞ tr­êng hµng ho¸ øng víi c¸c tæ hîp kh¸c nhau gi÷a l·i suÊt vµ thu nhËp; tr¹ng th¸i c©n b»ng trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ cña c¸c tæ hîp ®ã ®­îc ph¶n ¸nh qua ®­êng LM. T¹i giao ®iÓm cña ®­êng IS vµ LM, c¶ hai thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ ®Òu ®¹t c©n b»ng. Mçi møc l·i suÊt øng víi mét møc cung tiÒn vµ cÇu tiÒn nhÊt ®Þnh, ®­îc biÓu diÔn lÇn l­ît b»ng ®­êng MS vµ LP. T¹i ®iÓm E0, c¶ thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®Òu ë tr¹ng th¸i c©n b»ng víi møc cung tiÒn lµ MS, l·i suÊt lµ io, s¶n l­îng ®¹t møc s¶n l­îng tiÒm n¨ng lµ Y0 vµ møc gi¸ lµ P0. B©y giê ®­êng cung tiÒn dÞch chuyÓn tõ MS0 sang MS1 do mét ®éng th¸i nµo ®ã cña ng©n hµng trung ­¬ng (in thªm tiÒn, gi¶m l·i suÊt,...). §iÓm c©n b»ng míi cña c¸c thÞ tr­êng lµ E1. Sù chuyÓn dÞch cña ®­êng cung tiÒn lµm l·i suÊt gi¶m tõ i0 xuèng i1, kÝch thÝch ®Çu t­ vµ tiªu dïng lµm tæng cÇu t¨ng; s¶n l­îng míi cña nÒn kinh tÕ lµ Y1> Y0. Møc gi¸ gi¶m tõ P0 xuèng cßn P1. NÕu trong nÒn kinh tÕ cã sù ®Çu t­ dù tr÷ th× ng­êi ta sÏ mua s¾m m¸y mãc, trang thiÕt bÞ nguyªn nhiªn vËt liÖu nhiÒu h¬n lµm tæng cÇu cµng t¨ng m¹nh. ë ®iÓm c©n b»ng míi E1 cÇu hµng ho¸ vµ cÇu ®Çu t­ ph¸t triÓn ®Èy l·i suÊt t¨ng dÇn lªn v× c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh nhau ®Ó vay vèn. L·i suÊt t¨ng dÇn tõ i1 lªn i2 lµm t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt vµ do vËy cung hµng ho¸ gi¶m. §­êng AS1 dÞch chuyÓn sang tr¸i tíi vÞ trÝ AS2. Møc gi¸ t¨ng tõ P1 lªn P2. L¹m ph¸t cao xuÊt hiÖn. NÕu trong qu¸ tr×nh nhËn thøc ®­îc sù t¨ng tr­ëng nãng cña nÒn kinh tÕ, chÝnh phñ n­íc ®ã th¾t chÆt chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ (gi¶m chi tiªu chÝnh phñ, h¹n chÕ cung tiÒn, kiÓm so¸t chÆt chÏ vay nî n­íc ngoµi) th× l·i suÊt sÏ t¨ng chËm, ®iÓm c©n b»ng chØ dÞch chuyÓn dÇn tíi E1 chø kh«ng tiÕn ®Õn E2. Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ cã bÞ chËm l¹i nh­ng vÒ c¬ b¶n, sù ph¸t triÓn nh­ vËy lµ t­¬ng ®èi v÷ng ch¾c. Ng­îc l¹i, nÕu chÝnh phñ kh«ng cã b­íc ®iÒu chØnh theo h­íng th¾t chÆt chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ th× nÒn kinh tÕ r¬i vµo l¹m ph¸t cao. Lóc ®ã ®Ó “h¹ nhiÖt” nÒn kinh tÕ, ®iÒu cÇn thiÕt lµ ph¶i khèng chÕ sù gia t¨ng l­îng cung tiÒn trong l­u th«ng mµ kh«ng cã hµng hãa ®èi øng; c¸c ngµnh ph¸t triÓn qu¸ nhanh g©y mÊt c©n ®èi kinh tÕ nªn ®­îc k×m h·m. Theo ®ã, nhµ n­íc cßn ph¶i ®iÒu chØnh ho¹t ®éng ®Çu t­ vµ vay vèn n­íc ngoµi theo c¬ cÊu kinh tÕ trong n­íc; cã thÓ ®iÒu chØnh t¨ng thuÕ, gi¶m dÇn møc l­¬ng ®Ó gi¶m tèc ®é t¨ng thu nhËp. Tuy nhiªn, ®©y chØ lµ gi¶i ph¸p chung cßn vÊn ®Ò vËn dông cô thÓ ra sao l¹i tuú thuéc vµ ®Æc ®iÓm cña mçi nÒn kinh tÕ. (3) Sù gia t¨ng chi phÝ §èi víi l¹m ph¸t cã nguyªn nh©n lµ chi phÝ t¨ng cao, c¸c chÝnh s¸ch øng phã ph¶i lµm sao kÐo chi phÝ xuèng thÊp. §æi míi c«ng nghÖ s¶n xuÊt, c¶i tiÕn bé m¸y qu¶n lý, t¨ng n¨ng suÊt, thóc ®Èy hiÖu qu¶ sö dông m¸y mãc thiÕt bÞ vµ nh©n c«ng lµ c¸ch lµm h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm v× trong cïng mét kho¶ng thêi gian, sè s¶n phÈm s¶n xuÊt ra nhiÒu h¬n th× c¸c chi phÝ nh©n c«ng tÝnh cho mçi s¶n phÈm sÏ gi¶m xuèng. Nhµ n­íc còng cÇn níi láng sù b¶o hé cho mét sè ngµnh, ng¨n chÆn n¹n bu«n lËu, chèng c¸c h×nh thøc c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh (cÊu kÕt gi÷a c¸c h·ng ®Ó ®Èy gi¸ lªn cao, "d×m" hµng kh«ng b¸n nh»m t¹o c¬n sèt cung gi¶ t¹o...) ®Ó thóc ®Èy c¹nh tranh lµnh m¹nh. Nh­ thÕ, c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ cã thÓ bÞ ph¸ s¶n, c¸c doanh nghiÖp tån t¹i ®­îc sÏ ®Çu t­ h¬n n÷a vµo s¶n xuÊt lµm t¨ng cung hµng ho¸, kÐo chØ sè gi¸ gi¶m xuèng. (4) L¹m ph¸t do "nhËp khÈu" nh÷ng yÕu tè bÊt æn tõ bªn ngoµi cã thÓ ®­îc kiÓm so¸t b»ng sù kÕt hîp c¸c nguån lùc bªn trong vµ bªn ngoµi trªn c¬ së phèi hîp c¸c chÝnh s¸ch ®èi néi víi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i. §©y lµ nguyªn lý chung ®Ó ®èi phã víi t×nh tr¹ng “nhËp khÈu” l¹m ph¸t, cßn cô thÓ c¸c chÝnh s¸ch ®ã nh­ thÕ nµo th× ph¶i xÐt xem yÕu tè bÊt æn nµo tõ bªn ngoµi ®· g©y ra l¹m ph¸t. Ch¼ng h¹n, l¹m ph¸t do gi¸ c¶ quèc tÕ gia t¨ng, kÝch thÝch xuÊt khÈu qu¸ nhiÒu, lµm khan hiÕm hµng hãa trong n­íc th× nhµ n­íc ph¶i h¹n chÕ xuÊt khÈu b»ng c¸c c¸ch nh­: ra c¸c quy ®Þnh vÒ h¹n ng¹ch, ¸p ®Æt thuÕ suÊt cao ®èi víi hµng xuÊt khÈu, ®èi víi lîi nhuËn chuyÓn tõ n­íc ngoµi vµo trong n­íc, gi¶m thuÕ vµ c¸c rµo c¶n phi th­¬ng m¹i ®èi víi ho¹t ®éng nhËp khÈu. Trong tr­êng hîp nÒn kinh tÕ gÆp ph¶i hiÖn t­îng tho¸i lui ®Çu t­ å ¹t do nh÷ng biÕn cè tiªu cùc trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh, tiÒn tÖ khu vùc vµ thÕ giíi th× c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó lµm t¨ng tæng cung lµ cÇn thiÕt (VÝ dô nh­: miÔn gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, gi¶m thuÕ s._. triÓn hÖ thèng ng©n hµng C¸c ng©n hµng ViÖt Nam hiÖn nay vÉn lµ kªnh huy ®éng vµ dÉn vèn chñ yÕu trong nÒn kinh tÕ. HÖ thèng ng©n hµng cßn nhiÒu yÕu kÐm cÇn ®­îc kh¾c phôc (xem ch­¬ng II), tõ vÊn ®Ò n©ng cao vai trß cña Ng©n hµng Nhµ n­íc trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng ngo¹i hèi cho ®Õn viÖc c¶i tæ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. a. VÒ vai trß cña ng©n hµng trung ­¬ng vµ viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ Kinh nghiÖm cña cac n­íc OECD cho thÊy mét ng©n hµng trung ­¬ng ®éc lËp cã thÓ gi¶m h÷u hiÖu nguy c¬ t¨ng cung tiÒn v× ®éng c¬ chÝnh trÞ, gi÷ cho tû lÖ l¹m ph¸t ë møc thÝch hîp víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ [18]. ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam, kiÓu mÉu nh­ vËy ch­a ch¾c ®· t¹o ra kÕt qu¶ tèt; nh­ng kh«ng nªn ®Ó chÝnh quyÒn can thiÖp tïy tiÖn, phi kinh tÕ vµo ho¹t ®éng cña ng©n hµng trung ­¬ng. Chóng ta nªn xem xÐt lùa chän m« h×nh trung gian ®ã lµ ng©n hµng trung ­¬ng sÏ ®­îc trao cho sù ®éc lËp nh­ lµ mét c«ng cô, hay ng©n hµng trung ­¬ng lµ c¬ quan lËp chÝnh s¸ch hµng ngµy vµ thùc thi chÝnh s¸ch ®Ó ®¹t mét sè môc tiªu nhÊt ®Þnh; cßn c¸c c¬ quan chÝnh trÞ giµnh quyÒn lùa chän môc tiªu. Tr­íc m¾t, sù ®éc lËp nµy cã thÓ ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch ng©n hµng nhµ n­íc chÊm døt cho ng©n s¸ch vay, ®Ó tr¸nh ph¶i ph¸t hµnh tiÒn khi ng©n s¸ch th©m hôt trÇm träng vµ tr¸nh l¹m ph¸t cao. TÝnh ®éc lËp cao h¬n cña ng©n hµng trung ­¬ng sÏ cho phÐp sö dông c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp nh­ ho¹t ®éng thÞ tr­êng më ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ (mµ ®©y lµ xu h­íng ®· trë nªn phæ biÕn ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi.) thay v× dïng nhiÒu biÖn ph¸p cßn mang nÆng tÝnh hµnh chÝnh nh­ hiÖn nay. Khi nãi vÒ viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ cña ng©n hµng trung ­¬ng ë ViÖt Nam, cÇn nhÊn m¹nh ho¹t ®éng thÞ tr­êng më v× so víi c¸c c«ng cô kh¸c, c«ng cô thÞ tr­êng më ë n­íc ta ch­a ph¸t huy ®­îc t¸c dông vèn cã cña nã (xem ch­¬ng II). §Ó phï hîp víi ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ, xu thÕ héi nhËp vµ tËn dông ®­îc c¸c ­u ®iÓm cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më nh­: cho phÐp ng©n hµng th­¬ng m¹i linh ®éng trong viÖc quyÕt ®Þnh khèi l­îng vµ thêi ®iÓm “b¬m” tiÒn ra hay “hót” tiÒn vµo, theo s¸t diÔn biÕn cung cÇu tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ h¬n, cÇn ph¶i ®­a ho¹t ®éng nµy trë thµnh bé phËn chÝnh cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Muèn vËy, Nhµ n­íc cÇn thùc hiÖn nh÷ng viÖc sau: Söa ®æi kho¶n 15 §iÒu 9 LuËt Ng©n hµng Nhµ n­íc (giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n lµ giÊy tê cã gi¸ "cã thêi h¹n d­íi 1 n¨m") thµnh "giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n lµ giÊy tê cã thêi h¹n cßn l¹i d­íi 1 n¨m". §©y lµ ®iÒu kho¶n quy ®Þnh vÒ hµng ho¸ cho ho¹t ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më, nghiÖp vô t¸i chiÕt khÊu cña Ng©n hµng Nhµ n­íc. NÕu söa ®æi nh­ vËy th× hµng ho¸ ®­îc phÐp l­u th«ng trªn thÞ tr­êng më sÏ ®a d¹ng h¬n v× kÓ c¶ c¸c giÊy tê cã gi¸ trÞ dµi h¹n nh­ng thêi h¹n d­íi 1 n¨m còng ®­îc phÐp sö dông. Thu hót thªm c¸c tæ chøc tÝn dông tham gia thÞ tr­êng më b»ng c¸ch Ng©n hµng Nhµ n­íc ®­a ra l·i suÊt thÊp h¬n mét chót so víi l·i suÊt vay trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng. C¸ch nµy sÏ cã t¸c dông ®¸ng kÓ v× trªn thÞ tr­êng më cã hai ph­¬ng thøc giao dÞch lµ ®Êu thÇu l·i su©t vµ ®©u thÇu khèi l­îng. HiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ giao dÞch trªn thÞ tr­êng më. C¸c biÖn ph¸p cã thÓ ¸p dông ®­îc lµ: sö dông hÖ thèng ghi sæ ®Ó x¸c nhËn quyÒn së h÷u c¸c giÊy tê cã gi¸ trÞ, thanh to¸n tøc thêi th«ng qua hÖ thèng tµi kho¶n tiÒn göi ë NHNN. Thµnh lËp bé phËn th«ng tin thÞ tr­êng, chuyªn thu thËp, ph©n tÝch th«ng tin trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng ®Ó ®¸nh gi¸, ®­a ra dù ®o¸n chÝnh x¸c vÒ cung cÇu tiÒn tÖ, tÝn dông cña nÒn kinh tÕ vµ th«ng b¸o kÞp thêi cho NHNN. Bªn c¹nh c«ng cô míi mÎ lµ thÞ tr­êng më, ®iÒu hÕt søc cÇn thiÕt lµ ph¶i lµm t¨ng hiÖu qu¶ t¸c ®éng cña c«ng cô l·i suÊt ®Õn nÒn kinh tÕ. C¬ chÕ thÞ tr­êng ®ßi hái chÕ ®é l·i suÊt thÞ tr­êng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, nh­ng do vÉn cßn tån t¹i nhiÒu khã kh¨n (xem ch­¬ng II) nªn tr­íc m¾t Ng©n hµng Nhµ n­íc nªn duy tr× c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n nh­ng møc l·i suÊt c¬ b¶n ph¶i kh¸c nhau ®èi víi c¸c kho¶n vay ng¾n h¹n vµ dµi h¹n, chø kh«ng ph¶i ®Ó gièng nhau nh­ hiÖn nay. Nh­ thÕ, l·i suÊt c¬ b¶n sÏ ph¶n ¸nh s¸t cung cÇu vèn thÞ tr­êng h¬n, ®ång thêi t¹o c¬ héi gi¶m chi phÝ mét c¸ch b×nh ®¼ng ®èi víi mäi thµnh phÇn doanh nghiÖp, t¨ng c­êng thªm ®éng lùc cho guång m¸y kinh tÕ, gãp phÇn kiÒm chÕ tèt tèc ®é l¹m ph¸t. §Ó l·i suÊt trong t­¬ng lai thùc sù lµ l·i suÊt thÞ tr­êng, viÖc c¶i tæ hÖ thèng ng©n hµng, c¶i c¸ch c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cÇn ®­îc ®Èy m¹nh h¬n n÷a theo ph­¬ng ch©m võa thùc hiÖn võa rót kinh nghiÖm råi ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn. Tõ nay ®Õn n¨m 2010, Nhµ n­íc nªn thµnh lËp C«ngty ®¸nh gi¸ møc ®é tÝn nhiÖm cña c¸c doanh nghiÖp ®Ó hç trî cho ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng còng nh­ n©ng cao hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t. b. C¶i c¸ch c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ nh÷ng chiÕc “m¸y b¬m hót vµ ®Èy” vèn trong nÒn kinh tÕ. DÞch vô cña ng©n hµng cã ®a d¹ng, phong phó, ®¹t chÊt l­îng tèt th× míi c¹nh tranh ®­îc trong bèi c¶nh héi nhËp quèc tÕ vµ do ®ã míi hç trî cho Ng©n hµng Nhµ n­íc ®¶m b¶o c©n ®èi cung, cÇu tiÒn tÖ, kiÓm so¸t ®­îc l¹m ph¸t. Muèn kh¸ch hµng ®Õn víi m×nh, ®Æt niÒm tin vµo m×nh, qu¶ng c¸o cho m×nh th× th¸i ®é phôc vô cña c¸c c¸c c¸n bé, nh©n viªn ng©n hµng ph¶i nh· nhÆn, lÞch thiÖp, ph¶i yªu quý kh¸ch hµng; dÞch vô ng©n hµng cung cÊp ph¶i nhanh chãng, thuËn tiÖn, gi¶m chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt cho kh¸ch hµng, qua ®ã gi¶m chi phÝ cho toµn x· héi. §Ó chÊt l­îng phôc vô kh¸ch hµng ®­îc tèt h¬n, ngµnh ng©n hµng ph¶i tiÕn hµnh nhiÒu biÖn ph¸p, trong ®ã cÇn chó träng nh÷ng viÖc sau: HiÖn ®¹i ho¸ ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng. NhiÒu ng©n hµng quèc doanh (ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng, ng©n hµng C«ng th­¬ng, ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn ) ®· tiÕn hµnh giao dÞch ngo¹i tÖ trùc tiÕp víi c¸c ng©n hµng trong n­íc vµ ë n­íc ngoµi th«ng qua hÖ thèng Reuters Dealing 3000, telex, fax, ®­îc trang bÞ mµn h×nh tin Reuter, Telerate ®Ó n¾m b¾t kÞp thêi c¸c th«ng tin trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Ho¹t ®éng nµy cÇn ®­îc khuyÕn khÝch vµ hç trî h¬n n÷a tõ phÝa Nhµ n­íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ. Trong t­¬ng lai, ViÖt Nam cÇn tiÕn tíi cung cÊp c¸c dÞch vô ng©n hµng ®iÖn tö (thanh to¸n ho¸ ®¬n qua m¹ng m¸y tÝnh, giao dÞch qua m¹ng...) ®Ó gi¶m chi phÝ. Cã kÕ ho¹ch ®µo t¹o, n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô còng nh­ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cho c¸c c¸n bé, nh©n viªn ngµnh ng©n hµng phï hîp víi chuÈn mùc quèc tÕ. Nhµ n­íc nªn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch (tuyªn d­¬ng, khen th­ëng...) c¸c ng©n hµng göi ng­êi giái ®i häc tËp, nghiªn cøu chuyªn s©u ë n­íc ngoµi, khuyÕn khÝch h×nh thøc thi tuyÓn c¸n bé, nh©n viªn ®¶m b¶o kh¸ch quan, tõ ®ã míi chän ®­îc ng­êi cã kh¶ n¨ng thÝch øng víi c«ng viÖc. Xóc tiÕn vµ t¨ng c­êng ho¹t ®éng tiÕp thÞ th«ng tin vÒ c¸c dÞch vô cho kh¸ch hµng. Ho¹t ®éng nµy ®· ®­îc mét sè ng©n hµng tiÕn hµnh nh­ng c¸ch thøc thùc hiÖn ch­a ®a d¹ng, phong phó. C¸c ng©n hµng th­êng qu¶ng c¸o qua m¹ng nh­ng kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi d©n ®Òu cã ®iÒu kiÖn truy cËp th«ng tin trªn m¹ng. Khi qu¶ng c¸o vÒ c¸c dÞch vô mµ m×nh cung cÊp, ng©n hµng nªn nãi râ lµ doanh nghiÖp cã thÓ dïng dÞch vô ®ã ®Ó lµm g×, c¸ch thøc tiÕn hµnh ra sao. Ng©n hµng nªn sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®Ó qu¶ng c¸o dÞch vô víi kh¸ch hµng nh­ b¸o, ®µi, v« tuyÕn, thËm chÝ fax cho kh¸ch hµng. Trong cuéc ®iÒu tra kh¶o s¸t t¹i 30 doanh nghiÖp ë miÒn B¾c vµo th¸ng 6 vµ th¸ng 7 võa qua, t«i ®­îc biÕt mét sè ng©n hµng n­íc ngoµi (Ng©n hµng Tokyo - Mitsubishi) ®· fax b¶n b¸o c¸o hµng tuÇn vÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh ViÖt Nam (Vietnam weekly financial market report) cho doanh nghiÖp cã quan hÖ víi ng©n hµng th× t¹i sao c¸c ng©n hµng ViÖt Nam kh«ng thÓ lµm ®iÒu ®ã. B¶n b¸o c¸o cña ng©n hµng Tokyo - Mitsubishi gåm 3 phÇn: thÞ tr­êng ngo¹i hèi, thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ c¸c th«ng sè kinh tÕ c¬ b¶n trong ®ã cã dù ®o¸n cña c¸c quan chøc chÝnh phñ, Bé Th­¬ng m¹i v.v... vÒ sù thay ®æi c¸c th«ng sè nµy trong t­¬ng lai. C¸c Ng©n hµng ViÖt Nam kh«ng nh÷ng cã thÓ lµm mét b¸o c¸o nh­ thÕ mµ hoµn toµn lµm ®­îc b¶n b¸o c¸o tèt h¬n thÕ. Ng©n hµng n­íc ngoµi ch­a nªu ®­îc ¶nh h­ëng cña nh÷ng biÕn ®æi trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh sÏ ¶nh h­ëng ®Õn c¸c doanh nghiÖp nh­ thÕ nµo, doanh nghiÖp nªn lµm g× ®Ó ®èi phã víi t×nh h×nh. H¬n n÷a, b¸o c¸o ®ã ®­îc thÓ hiÖn b»ng tiÕng Anh, tiÕng NhËt chø ch­a cã tiÕng ViÖt. VËy, c¸c ng©n hµng cña ta nªn kh¾c phôc nh÷ng ®iÓm ch­a tèt nµy ®Ó b¸o c¸o cña ta hÊp dÉn h¬n víi c¸c doanh nghiÖp. Chi phÝ bá ra ®Ó lµm b¸o c¸o vµ fax tíi doanh nghiÖp ch¾c sÏ nhá h¬n nhiÒu so víi l­îng lîi nhuËn mµ ng©n hµng thu ®­îc tõ viÖc kh¸ch hµng sö dông nhiÒu dÞch vô cña ng©n hµng. §©y lµ mét c«ng cô c¹nh tranh rÊt hiÖu qu¶, c¸c ng©n hµng kh«ng nªn xem nhÑ vµ nªn tËn dông, nhÊt lµ trong t­¬ng lai khi n­íc ta më cöa thÞ tr­êng tµi chÝnh h¬n n÷a. 2.4. C¶i c¸ch khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc §Èy m¹nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ mét chñ tr­¬ng hoµn toµn ®óng ®¾n nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp nµy. Tuy nhiªn, cæ phÇn ho¸ chØ thùc sù triÖt ®Ó khi cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó tr¸nh viÖc nh÷ng ng­êi cã quyÒn chøc trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc l¹i trë thµnh ng­êi n¾m gi÷ cæ phÇn chñ yÕu cña c«ng ty míi (mµ ®iÒu nµy kh«ng t¹o ra sù chuyÓn biÕn lín trong cung c¸ch lµm ¨n cña hä). ThÞ tr­êng chøng kho¸n sÏ lµ n¬i ®Ó c¸c cæ phiÕu c¹nh tranh nhau dùa trªn kh¶ n¨ng sinh lêi thùc sù cña ®ång vèn. Nh­ng ë n­íc ta, thÞ tr­êng chøng kho¸n míi ®i vµo ho¹t ®éng ®­îc vµi n¨m, cßn ch­a s«i ®éng, sè c«ng ty tham gia niªm yÕt chøng kho¸n cßn Ýt, l­îng vèn chu chuyÓn trªn thÞ tr­êng nµy cßn rÊt nhá so víi quy m« vèn trong nÒn kinh tÕ. Trong t­¬ng lai thÞ tr­êng nµy ph¶i trë thµnh n¬i thu hót nhanh nhÊt, víi chi phÝ thÊp nhÊt c¸c nguån vèn trong x· héi, thóc ®Èy cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, lµm t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. Tõ gãc ®é chèng l¹m ph¸t, cã thÓ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam theo h­íng: Thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ c¸c chøng kho¸n ®­îc phÐp mua b¸n. HiÖn nay do c¸c tÇng líp trong x· héi ch­a quen víi ho¹t ®éng ®Çu t­ chøng kho¸n, ®a phÇn tham gia víi tÝnh chÊt th¨m do thö nghiÖm, h¬n n÷a kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña c¸c nhµ ®Çu t­ chøng kho¸n cßn h¹n chÕ nªn cÇn coi träng c¸c cæ phiÕu cã mÖnh gi¸ kh«ng lín, c¸c tÝn phiÕu, c¸c tr¸i phiÕu kho b¹c nhµ n­íc. Phæ biÕn kiÕn thøc cho d©n chóng vÒ ho¹t ®éng kinh doanh trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, tæ chøc réng r·i c¸c trß ch¬i tËp kinh doanh chøng kho¸n qua sµn giao dÞch ¶o. X©y dùng luËt vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó ®¶m b¶o ho¹t ®éng lµnh m¹nh cña thÞ tr­êng nµy, gióp phßng ngõa, h¹n chÕ c¸c hµnh vi lõa ®¶o, mãc ngoÆc, ®¶m b¶o quyÒn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t­. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ®­îc thùc hiÖn sÏ lµ chÊt xóc t¸c chñ yÕu cho qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc. §Ó thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam cã tÇm quan träng nh­ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, cã lÏ ph¶i cÇn thêi gian kho¶ng 10 tíi 20 n¨m sau, nªn tr­íc m¾t, nh÷ng thay ®æi cña ChÝnh phñ trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc cÇn ®­îc tiÕn hµnh theo h­íng: gi¶m chi ng©n s¸ch, gi¶m bao cÊp ngÇm cho c¸c doanh nghiÖp nµy, giao cho hä quyÒn tù chñ h¬n trong s¶n xuÊt kinh doanh ®ång thêi ra chØ tiªu mçi doanh nghiÖp ph¶i ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch mçi n¨m lµ bao nhiªu. Tr¸ch nhiÖm cña c¸c gi¸m ®èc doanh nghiÖp nhµ n­íc cÇn ®­îc ®Æt lªn tÇm cao míi vµ g¾n liÒn víi kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. 2.5. Hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch ph¸p luËt vµ c¶i c¸ch hµnh chÝnh NÒn kinh tÕ lµ tËp hîp cña c¸c tÕ bµo mµ mçi tÕ bµo lµ mét ®Þa ph­¬ng; kinh tÕ mçi ®Þa ph­¬ng cã lín m¹nh th× sù ph¸t triÓn cña c¶ n­íc míi ch¾c ch¾n vµ bÒn v÷ng. Theo ph©n tÝch cña c¸c chuyªn gia, t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña tõng ®Þa ph­¬ng phô thuéc tíi 70% vµo c¬ chÕ, chÝnh s¸ch do c¸c c¬ quan trung ­¬ng ban hµnh cßn 30% tuú thuéc vµo chÝnh s¸ch cña tõng ®Þa ph­¬ng [68]. Nh­ vËy, hÖ thèng chÝnh s¸ch ph¸p luËt cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Chóng ta cÇn kh¾c phôc nh÷ng bÊt cËp (xem ch­¬ng II) cña c¸c chÝnh s¸ch ph¸p luËt mµ ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch thu hót FDI, chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng vµ chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi v× c¸c chÝnh s¸ch nµy t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn nÒn kinh tÕ. ChÝnh s¸ch thu hót FDI ChÝnh phñ ph¶i ®­a ra ®­îc b¶ng ®¸nh gi¸, s¾p xÕp thø tù râ rµng vÒ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, c¸c s¶n phÈm chñ yÕu cã lîi thÕ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ, ë hiÖn t¹i còng nh­ trong t­¬ng lai. Dùa trªn b¶ng nµy, ChÝnh phñ sÏ ®­a ra danh môc cô thÓ c¸c dù ¸n cÇn gäi vèn ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc theo mét thø tù ­u tiªn ®Ó tr¸nh hiÖn t­îng ®Çu t­ giµn tr¶i, dÉn ®Õn hiÖu qu¶ kh«ng cao, l·ng phÝ vèn. §ång thêi, mét lé tr×nh thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi còng cÇn ®­îc x©y dùng g¾n liÒn víi tiÕn tr×nh héi nhËp cña n­íc ta vµ c¸c môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong ng¾n h¹n còng nh­ dµi h¹n. Lé tr×nh d­íi ®©y víi 3 giai ®o¹n thu hót vèn ®Çu t­ tõ nay ®Õn n¨m 2010 cã thÓ sÏ lµ mét gîi ý bæ Ých cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch: Giai ®o¹n tõ n¨m 2002 ®Õn n¨m 2005: Nhµ n­íc cÇn tËp trung hoµn thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ theo h­íng ngµy cµng th«ng tho¸ng, x©y dùng mét nÒn t¶ng ph¸p lý ngµy cµng ®ång bé vµ æn ®Þnh qua c¸c c«ng viÖc cô thÓ nh­ rµ so¸t vµ ®iÒu chØnh c¸c luËt cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi (ch¼ng h¹n: gi¶m møc ®é b¶o hé víi c¸c ngµnh ®iÖn, n­íc, ®iÖn tho¹i ®Ó gi¶m chi phÝ ®Çu vµo cho c¸c nhµ ®Çu t­; cÊp visa trong thêi h¹n dµi h¬n vµ nªn c¨n cø vµo kho¶ng thêi gian c«ng t¸c cña c¸c nhµ ®Çu t­; gi¶m thuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi n­íc ngoµi); nhanh chãng ban hµnh luËt ®Çu t­ chung cho c¶ ho¹t ®éng ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi; ban hµnh luËt chèng ph¸ gi¸ vµ luËt chèng ®éc quyÒn; tiÕn hµnh cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Tõ n¨m 2005 ®Õn n¨m 2008: BiÕn c¸c khu kinh tÕ ë c¸c vïng cã vÞ trÝ ®Þa lý, ®iÒu kiÖn giao th«ng vµ th«ng tin liªn l¹c thuËn lîi (nh­ tam gi¸c kinh tÕ Hµ Néi- H¶i Phßng- Qu¶ng Ninh, khu vùc l©n cËn c¶ng Vòng ¸ng, miÒn §«ng Nam Bé) thµnh c¸c vïng träng ®iÓm thu hót FDI; qua ®ã sÏ ®ãng vai trß ®Çu tÇu kÐo c¸c vïng l©n cËn ph¸t triÓn. Tõ n¨m 2008 ®Õn n¨m 2010: Nh×n nhËn kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh thu hót FDI trong 6 n¨m tõ 2002 tíi 2008 vµ tiÕn hµnh kh¾c phôc c¬ b¶n nh÷ng mÆt cßn h¹n chÐ trong c«ng t¸c triÓn khai c¸c dù ¸n còng nh­ c¸c bÊt cËp cßn sãt l¹i trong hÖ thèng chÝnh s¸ch ph¸p luËt liªn quan ®Õn ®Çu t­; ®­a ra nh÷ng kÕ ho¹ch cô thÓ h¬n vÒ thu hót vèn ®Çu t­ vµo c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn khã kh¨n h¬n ®Ó t¹o ra sù cÊt c¸nh cña c¶ nÒn kinh tÕ, ®Ó ViÖt Nam cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi c¸c n­íc trong khu vùc nh­ Trung Quèc, Singapore vÒ thu hót vèn ®Çu t­. ChÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng Ngo¹i th­¬ng vµ tèc ®é l¹m ph¸t cã t¸c ®éng qua l¹i víi nhau: tû lÖ l¹m ph¸t ¶nh h­ëng ®Õn søc mua cña ®ång tiÒn trong t­¬ng quan so s¸nh víi ngo¹i tÖ, do vËy ¶nh h­ëng ®Õn søc c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vµ gi÷a hµng s¶n xuÊt ra trong n­íc víi hµng nhËp khÈu (xem ch­¬ng I); ng­îc l¹i, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu (nhÊt lµ nhËp khÈu) t¹o ra nguån thu thuÕ rÊt lín cho ng©n s¸ch nhµ n­íc, ®ång thêi k×m h·m hoÆc kÝch thÝch s¶n xuÊt trong n­íc ph¸t triÓn nªn cã thÓ lµm trÇm träng h¬n hoÆc gi¶m nhÑ t×nh tr¹ng th©m hôt ng©n s¸ch nhµ n­íc. Chóng ta biÕt r»ng th©m hôt ng©n s¸ch lµ mét trong c¸c nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t (xem ch­¬ng I), tøc lµ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng cã thÓ cã t¸c dông tÝch cùc hoÆc tiªu cùc ®Õn tèc ®é t¨ng møc gi¸. Dï nhµ n­íc ®· cã nhiÒu cè g¾ng ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu hµng tiªu dïng nh­ng nhiÒu khi kÕt qu¶ ®¹t ®­îc ch­a nh­ mong ®îi. L­îng xuÊt khÈu cø t¨ng lªn nh­ng gi¸ xuÊt khÈu l¹i gi¶m, hµng ViÖt Nam ch­a cã søc c¹nh tranh cao, thËm chÝ chóng ta ®· ®¸nh mÊt vÞ trÝ thø hai thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu g¹o. §Ó ngo¹i th­¬ng gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc kiÒm chÕ l¹m ph¸t, phßng ngõa gi¶m ph¸t, khãa luËn ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh­ sau: Nhµ n­íc ®Çu t­ ®ång thêi khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ®Çu t­ h¬n n÷a vµo c«ng nghÖ chÕ biÕn hµngxuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ n«ng s¶n xuÊt khÈu ®Ó t¨ng chÊt l­îng, h¹ gi¸ thµnh, kiªn quyÕt xö lý c¸c tr­êng hîp dïng ho¸ chÊt tr¸i quy ®Þnh trong chÕ biÕn n«ng s¶n, ch¼ng h¹n sö dông chloramphenicol ®Ó b¶o qu¶n thñy s¶n. Chóng ta cã thÓ hiÖn t­îng nµy nÕu bé Th­¬ng m¹i, bé Thuû s¶n vµ bé Y tÕ phèi hîp thanh tra, kiÓm tra ®ång bé tõ kh©u chÕ biÕn, b¶o qu¶n ®Ó xuÊt khÈu nh»m gi÷ uy tÝn víi kh¸ch hµng quèc tÕ. X©y dùng th­¬ng hiÖu cho c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu g¾n liÒn víi ®Þa danh s¶n xuÊt chÕ biÕn c¸c mÆt hµng ®ã (ch¼ng h¹n Gèm B¸t Trµng, than dõa BÕn Tre, nh·n lång H­ng Yªn...). C¸c c¬ quan chøc n¨ng (bé Th­¬ng m¹i, c¸c c¬ quan xóc tiÕn th­¬ng m¹i, tham t¸n th­¬ng m¹i ViÖt nam ë n­íc ngoµi, c¸c hiÖp héi xuÊt khÈu) cÇn cã ho¹t ®éng hç trî thÝch hîp trong viÖc b¶o vÖ c¸c th­¬ng hiÖu ®ã, nh­: ®¨ng ký th­¬ng hiÖu t¹i n­íc ngoµi, qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu ®Õn nhiÒu khu vùc thÞ tr­êng trªn thÕ giíi. C¸c c¬ quan Nhµ n­íc nh­ bé Th­¬ng m¹i, Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam, c¸c c¬ quan tham t¸n th­¬ng m¹i ViÖt Nam ë n­íc ngoµi cÇn tÝch cùc, chñ ®éng h¬n n÷a trong viÖc t×m kiÕm, nghiªn cøu, khai th¸c, cung cÊp th«ng tin vÒ t×nh h×nh cung cÇu, xu h­íng gi¸ c¶, thÞ hiÕu kh¸ch hµng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, tõ ®ã ®Þnh h­íng cho hä xem cÇn thay ®æi g× vÒ mÉu m·, chÊt l­îng, sè l­îng cho phï hîp yªu cÇu thÞ tr­êng, tr¸nh tr­êng hîp s¶n xuÊt d­ thõa, l·ng phÝ nguån lùc. Duy tr× c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu hiÖn t¹i, chó ý më réng ph¹m vi xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng míi, nhiÒu tiÒm n¨ng vµ Ýt ®èi thñ c¹nh tranh nh­ Trung CËn §«ng vµ Ch©u Phi. Bªn c¹nh mét sè ®éng th¸i nh­ trªn nh»m hoµn thiÖn chÝnh s¸ch xuÊt khÈu, chÝnh s¸ch nhËp khÈu còng cÇn cã sù ®iÒu chØnh nh­ sau: N©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c thÈm ®Þnh gi¸ trÞ, chÊt l­îng m¸y mãc vµ c«ng nghÖ nhËp khÈu, nhÊt ®Þnh kh«ng nhËp c«ng nghÖ cò kü, l¹c hËu cña n­íc ngoµi (vÝ dô nh­ c«ng nghÖ s¶n xuÊt xi-m¨ng b»ng lß ®øng tõ Trung Quèc) ®Ó tr¸nh nguy c¬ n­íc ta trë thµnh n¬i chøa r¸c th¶i c«ng nghÖ. Nhµ n­íc nªn cö c¸c c¸c bé vÒ thÈm ®Þnh ®i häc ë n­íc ngoµi, sö dông ph­¬ng ph¸p chuyªn gia trong ®¸nh gi¸ chÊt l­îng c«ng nghÖ. H¹n chÕ tèi ®a viÖc nhËp khÈu hµng tiªu dïng, ph­¬ng tiÖn ®i l¹i (xe m¸y, xe « t« bèn chç) thay vµo ®ã ph¶i ®Èy m¹nh s¶n xuÊt c¸c linh kiÖn, phô tïng vµ l¾p r¸p trong n­íc. Nhµ n­íc ph¶i t×m mäi c¸ch ng¨n chÆn t×nh tr¹ng nhËp lËu hµng ho¸. Muèn thÕ, ®éi ngò c¸n bé ngµnh H¶i quan cÇn ®­îc cung cÊp ph­¬ng ph¸p, kü n¨ng, trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i còng nh­ viÖc n©ng cao t­ c¸ch, ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp. Th«ng qua thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n vÒ xuÊt nhËp khÈu nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, chóng ta cã thÓ t¨ng xuÊt khÈu c¶ vÒ l­îng vµ chÊt, ®em vÒ nhiÒu ngo¹i tÖ, ®¸p øng nhu cÇu nhËp khÈu phôc vô s¶n xuÊt trong n­íc, gãp phÇn c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ vµ gi÷ cho gi¸ trÞ ®ång tiÒn kh«ng sôt gi¶m qu¸ nhiÒu, g©y dùng lßng tin cña ng­êi d©n vµo ®ång néi tÖ. c. ChÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi ChÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi liªn quan trùc tiÕp ®Õn vÊn ®Ò ®iÒu hµnh c¬ chÕ tû gi¸ hèi ®o¸i, ®Õn cung cÇu ngo¹i hèi trªn thÞ tr­êng vµ do vËy ¶nh h­ëng ®Õn kim ng¹ch nhËp khÈu khi quy ®æi tõ ngo¹i tÖ ra néi tÖ, ®Õn nî n­íc ngoµi cña ChÝnh phñ. §Õn l­ît m×nh, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu vµ ng©n s¸ch l¹i g©y ¸p lùc t¨ng hoÆc gi¶m tû lÖ l¹m ph¸t . Trong t­¬ng lai, l­îng ngo¹i tÖ l­u chuyÓn trong nÒn kinh tÕ ngµy cµng lín víi sè l­îng c¸c giao dÞch ngµy cµng nhiÒu, tÝnh chÊt ngµy cµng phøc t¹p ®ßi hái Nhµ n­íc ph¶i hoµn thiÖn khung ph¸p lý ®Ó kiÓm so¸t ®­îc l­îng ngo¹i tÖ sö dông trong nÒn kinh tÕ, kh¾c phôc hiÖn t­îng ®«-la hãa, thu hót ®­îc vèn nhµn rçi trong d©n, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i më réng ho¹t ®éng kinh doanh víi kh¸ch hµng. C¸c gi¶i ph¸p sau ®©y sÏ gióp thùc hiÖn nh÷ng yªu cÇu ®ã: Nghiªn cøu x©y dùng LuËt qu¶n lý ngo¹i hèi thèng nhÊt trªn toµn l·nh thæ ViÖt Nam. Theo ®ã, Nhµ n­íc ®· t¹o mét khung ph¸p lý ®Ó ®iÒu chØnh c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn ngo¹i hèi, võa ®¶m b¶o tÝnh chÆt chÏ, nhÊt qu¸n cña thÞ tr­êng ngo¹i hèi, võa t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh viªn tham gia thÞ tr­êng yªn t©m vÒ tÝnh æn ®Þnh, nghiªm minh cña luËt. Ban hµnh c¸c quy ®Þnh t¹o m«i tr­êng ph¸p lý ®Ó c¸c ng©n hµng cã thÓ cung cÊp cho doanh nghiÖp c¸c dÞch vô nh­ nghiÖp vô hèi ®o¸i t­¬ng lai, nghiÖp vô hèi ®o¸i quyÒn chän. BiÖn ph¸p nµy sÏ gióp c¸c ng©n hµng n©ng cao kh¶ n¨ng cung øng dÞch vô vµ c¹nh tranh ®­îc víi c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi trong tiÕn tr×nh héi nhËp. TiÕn tíi ban hµnh quy chÕ vÒ sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng ngo¹i hèi mµ ë ®ã kh«ng chØ c¸c tæ chøc tÝn dông mµ c¶ c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n ®­îc phÐp tham gia. C¸ch nµy sÏ tËp trung ®­îc l­îng ngo¹i tÖ tr«i næi trong c¸c tæ chøc, c¸ nh©n mµ hiÖn nay Nhµ n­íc ch­a kiÓm so¸t ®­îc. Nhµ n­íc cÇn hoµn thiÖn h¬n n÷a thÞ tr­êng ngo¹i tÖ vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng ®Ó tû gi¸ trªn thÞ tr­êng nµy trë thµnh tû gi¸ c¬ b¶n, ph¶n ¸nh ®óng quan hÖ cung cÇu ngo¹i hèi vµ l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng trë thµnh l·i suÊt c¬ b¶n, thÓ hiÖn c©n b»ng cung cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ. Tr­íc m¾t, Nhµ n­íc cÇn xem xÐt l¹i c¸c quy ®Þnh vÉn ®­îc ¸p dông hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ë n­íc ta nh»m söa ®æi sao cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn c¹nh tranh míi vµ yªu cÇu míi cña kh¸ch hµng ë n­íc ta theo h­íng xo¸ bá nh÷ng quy ®Þnh c¶n trë c¸c ng©n hµng më réng kinh doanh sang c¸c lÜnh vùc tµi chÝnh kh¸c. Ch¼ng h¹n, cÇn ®iÒu chØnh l¹i quy ®Þnh vÒ tr¹ng th¸i ngo¹i tÖ cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam. Nh­ ®· ph©n tÝch trong c«ng tr×nh nµy, quy ®Þnh tr¹ng th¸i ngo¹i tÖ ®èi víi USD b»ng 15% vèn tù cã cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ ch­a phï hîp víi quy m« vèn tù cã rÊt Ýt cña c¸c ng©n hµng nµy. Nhµ n­íc cÇn t¹o sù chñ ®éng, linh ho¹t h¬n cho ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i b»ng c¸ch quy ®Þnh tr¹ng th¸i ®èi víi c¸c ngo¹i tÖ (chø kh«ng chØ riªng ®ång USD) dùa trªn tµi s¶n cã ngo¹i tÖ. Tû lÖ tr¹ng th¸i c¸c ngo¹i tÖ/ tµi s¶n cã nªn ®­îc níi réng vµ thay ®æi tuú theo thêi kú, hiÖn nay cã thÓ ®Ó ë møc kho¶ng 30%. §èi víi c¸c doanh nghiÖp, Nhµ n­íc nªn gi¶m dÇn tû lÖ kÕt hèi ngo¹i tÖ, tiÕn tíi xo¸ bá quy ®Þnh nµy vµo n¨m 2003. Theo ®Ò nghÞ cña nhiÒu doanh nghiÖp, Nhµ n­íc nªn gi¶m tû lÖ kÕt hèi hiÖn nay lµ 30% xuèng cßn tõ 15 - 20%. ViÖc lµm nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng h¬n trong ho¹t ®éng kinh doanh. §ång thêi Nhµ n­íc cÇn tÝch cùc t¹o quü dù tr÷ ngo¹i hèi ®ñ lín, t­¬ng xøng víi tèc ®é t¨ng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu ®Ó cã thÓ sö dông nã mét c¸ch hiÖu qu¶, kÞp thêi trong viÖc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ, tr¸nh t×nh tr¹ng tû gi¸ biÕn ®éng qu¸ m¹nh, g©y thiÖt h¹i lín cho c¸c doanh nghiÖp còng nh­ toµn bé nÒn kinh tÕ, vµ ¶nh h­¬ng xÊu ®Õn t×nh h×nh l¹m ph¸t. d. C¶i c¸ch hµnh chÝnh Bªn c¹nh c¸c chÝnh s¸ch trªn, c¶i c¸ch hµnh chÝnh lµ viÖc lµm kh«ng thÓ thiÕu bëi nã lµ m«i tr­êng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Sù r­êm rµ cña c¸c thñ tôc hµnh chÝnh ch¼ng h¹n nh­ viÖc cÊp mét giÊy ®¨ng ký xe m¸y ë Hµ Néi ph¶i dùa vµo 54 lo¹i v¨n b¶n giÊy tê [10] ®· vµ ®ang lµm hao phÝ thêi gian, nguån lùc cña x· héi trong viÖc qu¶n lý, triÓn khai chóng ®ång thêi t¹o c¬ héi cho n¹n tham nh÷ng ph¸t triÓn. Tham nhòng lµm gi¶m lßng tin cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi còng nh­ trong n­íc vµo nh÷ng cam kÕt kh¸c cña Nhµ n­íc vÒ chèng bu«n lËu, chèng ®Çu c¬, chèng s¶n xuÊt vµ bu«n b¸n hµng gi¶; vµo m«i tr­êng c¹nh tranh vµ m«i tr­êng x· héi, tõ ®ã ¶nh h­ëng ®Õn l¹m ph¸t. Mét bé m¸y nhµ n­íc trong s¹ch, kh«ng cã tham nhòng, c¸c thñ tôc hµnh chÝnh ®¬n gi¶n, minh b¹ch sÏ thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ m¹nh mÏ. 2.6. N©ng cao tr×nh ®é nÒn s¶n xuÊt Tr×nh ®é cßn thÊp kÐm cña nÒn s¶n xuÊt lµ nh©n tè hÕt søc c¬ b¶n dÉn ®Õn thùc tr¹ng l¹m ph¸t vµ gi¶m ph¸t nh­ nh÷ng n¨m qua, ®Æc biÖt lµ giai ®o¹n tõ 1990 ®Õn nay. Mét ®Êt n­íc ®i lªn tõ xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp th× c¸c chÝnh s¸ch nh­ chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi, chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng tuy cã vai trß quan träng nh­ng kh«ng thÓ t¹o ra nh÷ng b­íc ®ét ph¸ vÒ chÊt l­îng còng nh­ gi¸ trÞ cña hµng ho¸. Khi thu nhËp cña ®¹i bé phËn d©n sè cßn thÊp th× kÝch cÇu còng chØ lµ gi¶i ph¸p t×nh thÕ. §iÒu quan träng lµ chóng ta ph¶i n©ng cao tr×nh ®é cña nÒn s¶n xuÊt ®Ó kh¾c phôc c¸c “c¨n bÖnh” kinh niªn cña nÒn kinh tÕ nh­: vèn Ýt, c«ng nghÖ l¹c hËu, tr×nh ®é qu¶n lý vµ kü n¨ng cña ng­êi lao ®éng cßn thÊp kÐm. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vèn, n­íc ta ph¶i tiÕp tôc ph­¬ng ch©m: vèn trong n­íc lµ quyÕt ®Þnh, vèn tõ n­íc ngoµi cã vai trß quan träng. Thùc tÕ nh÷ng n¨m qua, Nhµ n­íc ®· lµm theo ph­¬ng ch©m nµy, nh­ng so víi c¸c n­íc trong khu vùc, n¨ng lùc tÝch lòy néi bé nÒn kinh tÕ cßn thÊp. Nguån vèn trong n­íc chØ cã thÓ t¨ng khi ChÝnh phñ, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ mäi c¸ nh©n tÝch cùc tiÕt kiÖm nh»m tÝch lòy vèn. Vai trß ph¸t ®éng, kªu gäi phong trµo tiÕt kiÖm trong c¶ n­íc cã ý nghÜa to lín, mµ ®iÒu ®Æc biÖt quan träng lµ ChÝnh phñ ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch ®Ó võa gia t¨ng ®­îc nguån thu, võa tr¸nh l·ng phÝ nguèn vèn cßn Ýt ái. §i ®«i víi tÝch luü vèn, c¸c biÖn ph¸p thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­ ®· nªu trong phÇn a, môc 2.5 cÇn ®­îc thùc hiÖn cµng sím cµng tèt. VÒ bµi to¸n c«ng nghÖ hiÖn nay cßn l¹c hËu, chóng ta kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c lµ võa ®Çu t­ h¬n n÷a cho ho¹t ®éng nghiªn cøu s¸ng chÕ vµ øng dông c«ng nghÖ (®Æc biÖt lµ viÖc øng dông) ®Ó cã thÓ “®i t¾t ®ãn ®Çu”, võa ph¶i xem xÐt lùa chän c«ng nghÖ khi nhËp khÈu ®Ó tr¸nh biÕn n­íc ta thµnh b·i th¶i c«ng nghÖ cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi. §©y lµ c«ng viÖc g¾n liÒn víi vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng, chøc n¨ng thùc hiÖn cña ChÝnh phñ mµ cô thÓ lµ Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr­êng. Trong c¸c nh©n tè cÊu thµnh nÒn s¶n xuÊt x· héi, con ng­êi bao giê còng lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh. Mét quèc gia kh«ng thÓ t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn khi tr×nh ®é d©n trÝ thÊp, c¸c gi¸ trÞ ®¹o ®øc bÞ suy ®åi. §Çu t­ hiÖn nay cña ChÝnh phñ cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o ngµy cµng t¨ng nh­ng ch­a t­¬ng xøng víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ, Nhµ n­íc ph¶i ®Çu t­ nhiÒu h¬n cho viÖc ®µo t¹o, sö dông trÝ thøc, båi d­ìng nh©n tµi; hç trî nh÷ng ng­êi gÆp hoµn c¶nh khã kh¨n nh­ng cã tµi vµ hiÕu häc b»ng c¸ch cÊp tÝn dông häc tËp trong thêi h¹n tõ 3 ®Õn 5 n¨m, khi hä ®i lµm sÏ thu håi nî dÇn dÇn. Nhµ n­íc cÇn tÝch cùc kªu gäi c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc tham gia hç trî, ®ì ®Çu cho hä trong häc tËp vµ t×m kiÕm viÖc lµm. H¬n n÷a, khi ë n­íc ta tån t¹i t×nh tr¹ng thõa thÇy thiÕu thî, sè l­îng cö nh©n thÊt nghiÖp hoÆc lµm tr¸i nghÒ rÊt nhiÒu trong khi ng­êi ta vÉn ­u tiªn ®¹i häc lµ lùa chän sè mét cho con em m×nh, th× mét ch­¬ng tr×nh n©ng cÊp c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng c¸c trung t©m d¹y nghÒ, cho phÐp vµ khuyÕn khÝch n­íc ngoµi, t­ nh©n trong n­íc ®Çu t­ vµo lÜnh vùc nµy sÏ lµm thay ®æi ®¸ng kÓ t×nh h×nh hiÖn nay. VÊn ®Ò phèi hîp ®ång bé c¸c chÝnh s¸ch C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, t¸c ®éng qua l¹i vµ bæ sung cho nhau. Muèn viÖc triÓn khai c¸c biÖn ph¸p trªn ®¹t hiÖu qu¶ cao, tøc lµ ®¹t ®­îc môc tiªu cña chÝnh s¸ch, chóng ta kh«ng thÓ thùc hiÖn tõng chÝnh s¸ch rêi r¹c, tuú tiÖn mµ ph¶i ®Æt chóng trong mét tæng thÓ, tøc lµ ph¶i phèi hîp ®­îc ®ång bé c¸c chÝnh s¸ch. Tõ ®iÓn kinh tÕ kinh doanh do Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc kü thuËt Ên hµnh n¨m 1996 viÕt: "phèi hîp ®ång bé chÝnh s¸ch (policy mix) lµ sù phèi hîp c¸c chÝnh s¸ch nh»m ®¹t ®­îc mét môc tiªu nµo ®ã". Môc tiªu kiÓm so¸t l¹m ph¸t kh«ng ph¶i lµ c¸i ®Ých cña chÝnh s¸ch mµ lµ ph­¬ng tiÖn ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu kh¸c n÷a cho nÒn kinh tÕ nh­: æn ®Þnh kinh tÕ (ng©n s¸ch c©n b»ng, gi¸ trÞ ®ång tiÒn æn ®Þnh, æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i vµ c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ), t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong dµi h¹n vµ ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi. Trong ®ã, môc tiªu kinh tÕ - x· héi tæng hîp ®­îc c¸c chÝnh phñ ®Æt lªn hµng ®Çu lµ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. §Ó c«ng t¸c kiÒm chÕ l¹m ph¸t thùc sù ®ãng gãp vµo sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ, Nhµ n­íc ph¶i nhÊt qu¸n trong chØ ®¹o x©y dùng, ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch: ChÝnh phñ lµ n¬i ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch qua c¬ chÕ c¸c bé, ngµnh x©y dùng vµ Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt. Khi ®Þnh ban hµnh mét quy ®Þnh míi, Nhµ n­íc ph¶i x¸c ®Þnh xem nã sÏ dÉn tíi nh÷ng biÕn ®æi g× trong nÒn kinh tÕ ®Ó ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch ®i kÌm. ChÝnh phñ còng nªn thµnh lËp mét c¬ quan chuyªn nghiªn cøu vÒ phèi hîp ®ång bé c¸c chÝnh s¸ch vµ t­ vÊn cho ChÝnh phñ. KÕt luËn Qua qu¸ tr×nh t×m hiÓu c¸c s¸ch b¸o, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n­íc, khãa luËn ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ nh­ sau: Ph©n tÝch mét c¸ch cã hÖ thèng nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ l¹m ph¸t vµ gi¶m ph¸t, bao gåm: kh¸i niÖm, ph©n lo¹i, c¸ch ®o l­êng l¹m ph¸t; c¸c nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t vµ gi¶m ph¸t; mèi quan hÖ gi÷a l¹m ph¸t vµ mét sè biÕn sè kinh tÕ vÜ m« (l·i suÊt, thÊt nghiÖp); t¸c ®éng cña l¹m ph¸t, gi¶m ph¸t ®Õn nÒn kinh tÕ. Tõ ®ã, khãa luËn tr×nh bµy c¸c gi¶i ph¸p vÒ mÆt lý thuyÕt ®Ó ®èi phã víi l¹m ph¸t vµ gi¶m ph¸t. Nghiªn cøu tèc ®é l¹m ph¸t, gi¶m ph¸t; c¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn l¹m ph¸t, gi¶m ph¸t; t¸c ®éng cña l¹m ph¸t còng nh­ gi¶m ph¸t tíi nÒn kinh tÕ vµ c¸c chÝnh s¸ch mµ ChÝnh phñ ®· ¸p dông ®Ó kiÒm chÕ l¹m ph¸t, kh¾c phôc gi¶m ph¸t t¹i ViÖt Nam qua 4 giai ®o¹n: tr­íc th¸ng 5/1988, tõ th¸ng 5/1988 ®Õn 1990, giai ®o¹n 1991 - 1998 vµ tõ 1999 ®Õn nay; ®Æc biÖt, hai giai ®o¹n gÇn ®©y nhÊt ®­îc nghiªn cøu kü h¬n. Kho¸ luËn còng ®­a ra nh÷ng ®¸nh gi¸ chung vÒ c¸c gi¶i ph¸p cña ChÝnh phñ. Xem xÐt xu thÕ l¹m ph¸t, gi¶m ph¸t vµ rót ra nh÷ng khã kh¨n trong c«ng t¸c kiÒm chÕ l¹m ph¸t, ng¨n ngõa gi¶m ph¸t tõ nay ®Õn n¨m 2010 ë n­íc ta. Nh÷ng khã kh¨n nµy, cïng víi nh÷ng tån t¹i vÒ nh÷ng chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ ®· ®­îc tæng hîp ë cuèi ch­¬ng II lµ c¬ së ®Ó khãa luËn nªu lªn nhiÖm vô cña c¸c gi¶i ph¸p øng phã víi l¹m ph¸t vµ gi¶m ph¸t; ®ång thêi ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p (chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­, n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c dù ¸n ®Çu t­; gi¶m th©m hôt ng©n s¸ch nhµ n­íc; ph¸t triÓn hÖ thèng ng©n hµng; c¶i c¸ch khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc; hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch ph¸p luËt, c¶i c¸ch hµnh chÝnh vµ n©ng cao tr×nh ®é nÒn s¶n xuÊt) ®Ó gi¶i quyÕt c¸c v­íng m¾c ®· nªu. §©y lµ khèi l­îng c«ng viÖc rÊt lín, nÕu kh«ng ®­îc tæ chøc triÓn khai mét c¸ch khÈn tr­¬ng, ®ång bé vµ cã hÖ thèng th× ViÖt Nam khã cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn tr­êng quèc tÕ - nh©n tè quyÕt ®Þnh sù th¾ng lîi cña c«ng cuéc kiÒm chÕ l¹m ph¸t, kh¾c phôc gi¶m ph¸t. ._.