Lãi suất Ngân hàng thương maị là một trong những công cụ điều tiết có hiệu quả trong nền kinh tế thị trường

Tr­êng §¹i Häc Ngo¹i Th­¬ng Khoa Kinh tÕ ngo¹i th­¬ng Kho¸ LuËn Tèt nghiÖp L·i SuÊt Ng©n Hµng Th­¬ng M¹i Lµ mét trong nh÷ng c«ng cô ®iÒu tiÕt cã hiÖu qu¶ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng Gi¸o viªn h­íng dÉn : PGS.NG¦T Vò H÷u Töu Sinh vªn thùc hiÖn : Nh©m ThÞ Hµ Líp : A3-CN7 Hµ Néi n¨m 2003 môc lôc Lêi nãi ®Çu 1,2 Ch­¬ng I:ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ l·i suÊt tÝn dông 3 I.ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ 3 1.Kh¸i niÖm 3 2.Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 4 3.C«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ 7 II.L·i suÊt tÝn dông 11 1.§Þnh nghÜa l·i suÊt 12 2.Ph©n lo¹i l·i suÊt 13 3.Vai trß cña l·i suÊt 17 4.L·i suÊt lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ 19 5.C¸c nh©n tè t¸c ®éng vµo l·i suÊt 23 6.Sù ®iÒu hµnh l·i suÊt tÝn dông cña NHT¦ 30 Ch­¬ng II:Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch l·i suÊt ë ViÖt Nam trong thêi gian võa qua. 1.Giai ®o¹n tõ 1945 ®Õn 1951 34 2.Giai ®o¹n tõ n¨m 1951 ®Õn 1986 35 3.Giai ®o¹n cuèi n¨m 1986 ®Õn 1995 37 4.Giai ®o¹n tõ 1/1/1996 ®Õn nöa ®Çu n¨m 2000 40 5.Giai ®o¹n tõ 5/8/2000 ®Õn 1/6/2002 50 6.Giai ®o¹n tõ 1/6/2002 ®Õn nay 53 Ch­¬ng III:Gi¶i ph¸p ®iÒu hµnh l·i suÊt ë ViÖt Nam hiÖn nay. 57 I.T¸c ®éng tÝch cùc vµ tÝnh tÊt yÕu cña viÖc thay ®æi c¬ chÕ l·i suÊt theo h­íng thÞ tr­êng 57 II.§Þnh h­íng cña NHNN ViÖt Nam ®èi víi chÝnh s¸ch l·i suÊt hiÖn nay 61 1. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cÇn qu¸n triÖt khi ®æi míi chÝnh s¸ch l·i suÊt 61 2. §Þnh h­íng vÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt 61 III. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®iÒu hµnh l·i suÊt ë ViÖt Nam 62 1. Nh÷ng khã kh¨n gÆp ph¶i trong qu¸ tr×nh chuyÓn sang c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn 62 2. Nh÷ng gi¶i ph¸p 64 Kªt luËn 70 Tµi liÖu tham kh¶o 71 Phô lôc 1 72 Phô lôc 2 74 Lêi nãi ®Çu. Sù ra ®êi cña Ng©n hµng Quèc gia ViÖt Nam vµo ngµy 6/5/1951 ®· ®¸nh dÊu b­íc ngoÆt lÞch sö trong lÜnh vùc tiÒn tÖ tÝn dông cña n­íc ta. Víi sù ra ®êi cña NHQG lÇn ®Çu tiªn chóng ta cã mét ng©n hµng mang ®Çy ®ñ tÝnh ®éc lËp tù chñ, vµ lµ mét ng©n hµng quèc gia duy nhÊt. Cho dï tr¶i qua c¸c giai ®o¹n lÞch sö kh¸c nhau, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· cã nh÷ng thay ®æi thÝch hîp ®Ó phï hîp víi hoµn c¶nh míi, song nã vÉn lµ mét c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ lÜnh vùc: tiÒn tÖ, tÝn dông, ng©n hµng, thanh to¸n vµ ngo¹i hèi. Vµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô mµ Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam (NHNN VN) ph¶i coi träng hµng ®Çu lµ viÖc x©y dùng vµ thùc thi cã hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. §ã lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« mµ trong ®ã NHT¦, th«ng qua c¸c c«ng cô cña m×nh ®Ó t¸c ®éng vµo l­îng tiÒn cung øng hay l·i suÊt nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu: gi¸ c¶, s¶n l­îng vµ c«ng ¨n viÖc lµm.Sù t¸c ®éng ®ã th«ng qua c¸c c«ng cô lµ c¸c l·i suÊt t¸i cÊp vèn, chiÕt khÊu, t¸i cÊp vèn... Nh­ vËy cã thÓ hiÓu l·i suÊt lµ mét kªnh truyÒn dÉn sù t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Nã ®­îc sö dông nh­ lµ mét c«ng cô v« cïng h÷u hiÖu dÓ ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. §ã lµ mét biÕn sè ®­îc theo dâi v« cïng chÆt chÏ bëi nã chi phèi ®Õn c¸c quyÕt ®Þnh cña chóng ta, nã ¶nh h­ëng ®Õn cuéc sèng cña mçi ng­êi trong thêi ®¹i ngaú nay. §èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay th× viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ l·i suÊt ®Ó ®em l¹i mét hiÖu qu¶ tèt cho nÒn kinh tÕ hay nãi c¸ch kh¸c lµ viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mét c¸ch hiÖu qu¶ lµ t­¬ng ®èi phøc t¹p vµ rÊt cã ý nghi· ®èi víi nÒn kinh tÕ. Trong ph¹m vi ®Ò tµi nµy t«i xin ®Ò cËp ®Õn sù ®iÒu hµnh l·i suÊt ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n tõ khi NHNN thµnh lËp cho ®Õn nay- khi ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt tho¶ thuËn. MÆc dï ®©y kh«ng ph¶i lµ mét ®Ò tµi míi nh­ng laÞ lµ mét vÊn ®Ò lu«n ®­îc quan t©m v× cho dï chÝnh s¸ch l·i suÊt ®· ®­îc ¸p dông tõ rÊt l©u trªn thÕ giíi còng nh­ ViÖt Nam song ®èi víi mçi n­íc sù t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch nµy ®èi víi nÒn kinh tÕ l¹i kh«ng gièng nhau, hay ngay trong mét n­íc t¹i nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p t¸c ®éng kh¸c nhau. Hay nãi c¸ch kh¸c ®Ó vËn dông cã hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch nµy th× ®ßi hái ph¶i cã sù linh ho¹t, mÒm dÎo, vµ nhÊt lµ ph¶i phï hîp víi m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m«. ChÝnh v× vËy, mét sù n¾m b¾t chÝnh x¸c b¶n chÊt, sù t¸c ®éng cña nã ®èi víi nÒn kinh tÕ lµ v« cïng quan träng ®èi víi nh÷ng nhµ qu¶n lý vµ c¶ nh÷ng nhµ kinh tÕ. Tuy nhiªn ®©y lµ mét lÜnh vùc nghiªn cøu cã ph¹m vi vµ qui m« t­¬ng ®èi réng v× ®iÒu kiÖn kiÕn thøc vµ thêi gian h¹n hÑp nªn trong ph¹m vi kho¸ luËn chØ xin ®Ò cËp mét khÝa c¹nh . §ã lµ: “L·i suÊt ng©n hµng th­¬ng maÞ lµ mét trong nh÷ng c«ng cô ®iÒu tiÕt cã hiÖu qu¶ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng”. Trong ®Ò tµi gåm ba ch­¬ng nh­ sau: Ch­¬ng mét: ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ l·i suÊt tÝn dông. Ch­¬ng hai: Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch l·i suÊt ë ViÖt Nam trong thêi gian võa qua. Ch­¬ng ba: Gi¶i ph¸p ®iÒu hµnh l·i suÊt ë ViÖt Nam hiÖn nay. T«i xin ch©n thµnh c¸m ¬n PGS.NG¦T Vò H÷u Töu ®· cã nh÷ng chØ dÉn hÕt søc quý b¸u trong qu¸ tr×nh hoµn thµnh b¶n luËn v¨n nµy. Hµ néi th¸ng 4 /2003 Sinh viªn Nh©m ThÞ Hµ CH¦¥Ng I: chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ l·I suÊt TÝn dông. I. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 1. Kh¸i niÖm. Ho¹t ®éng cña ng©n hµng liªn quan ®Õn sù æn ®Þnh hay thay ®æi cña tiÒn tÖ vÒ l­u l­îng, chi phÝ vµ gi¸ trÞ, v× nh÷ng thay ®æi nãi trªn t¸c ®éng ®Õn gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ gi¸ trÞ tµi s¶n, thu nhËp cña nh©n d©n. Cho nªn nã trùc tiÕp lµm biÕn chuyÓn møc sèng cña hä gi÷a hai cùc: khã kh¨n, ®¾t ®á vµ thuËn lîi tiÖn nghi. Do ®ã b»ng c¸ch t¹o ra nh÷ng biÕn ®éng vÒ tiÒn tÖ, ng­êi ta hoµn toµn cã thÓ h­íng dÉn nh÷ng biÕn ®éng nhÊt ®Þnh trong ®êi sèng vµ sinh ho¹t kinh tÕ cña mét céng ®ång. Mèi quan hÖ Êy ®· lµm cho tiÒn tÖ biÕn ®éng ®­îc gäi lµ “chÝnh s¸ch tiÒn tÖ”. HoÆc chóng ta còng cã thÓ hiÓu: chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ tæng hoµ c¸c ph­¬ng thøc mµ ng©n hµng T¦ th«ng qua c¸c c«ng cô cña m×nh t¸c ®éng ®Õn khèi l­îng tiÒn trong l­u th«ng, nh»m phôc vô cho viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi cña mét quèc gia trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Nãi ®Õn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kh«ng thÓ kh«ng ®Ò cËp ®Õn tiÒn tÖ. TiÒn tÖ lu«n cã hai chøc n¨ng c¬ b¶n: ®ã lµ chøc n¨ng lµm trung gian trao ®æi, thanh to¸n vµ chøc n¨ng dù tr÷ gi¸ trÞ trong ®êi sèng vµ ho¹t ®éng kinh tÕ. Mét ®iÒu hiÓn nhiªn lµ khi cã mét l­îng tiÒn cµng lín th× nh÷ng ho¹t ®éng trªn diÔn ra cµng thuËn lîi v× khi ®ã chi phÝ ®Ó cã tiÒn sÏ trë nªn thÊp h¬n vµ do ®ã gi¸ trÞ cña tiÒn còng gi¶m theo. Vµ c¬ b¶n lµ khi ®ã c¬ héi ®Ó cã tiÒn trë nªn dÔ dµng h¬n. Ng­êi ta sÏ chi tiªu nhiÒu h¬n. Nhu cÇu vÒ hµng ho¸ t¨ng, sÏ t¸c ®éng ®Õn gi¸ c¶ vµ s¶n xuÊt ph¸t triÓn nhanh h¬n. Vµ trong tr­êng hîp ng­îc l¹i, khi tiÒn tÖ trë nªn khan hiÕm lóc nµy chi phÝ ®Ó cã tiÒn sÏ t¨ng v× con ng­êi cÇn ®¸nh ®æi nhiÒu cång søc vµ th× giê h¬n tr­íc ®Ó cã tiÒn.. Vµ hÖ qu¶ tÊt yÕu lµ n¨ng lùc s¶n xuÊt gi¶m theo. Cã thÓ nãi mäi sù thay ®æi nãi trªn ®Òu do hÖ thèng cña bµn tay t¹o ra nã: chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Trong tr­êng hîp thø nhÊt: sù d­ thõa cña tiÒn kÝch thÝch tiªu dïng vµ s¶n xuÊt vµ, ®ã chÝnh lµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ níi láng (Easy_Moneytary Policy) Tr­êng hîp thø hai: lµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt, ng­îc l¹i víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ níi láng: lóc nµy tiÒn trë nªn khan hiÕm, thiÕu hôt vÒ sè l­îng, ®Êt ®á vÒ chi phÝ. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã thÓ ®­îc thùc thi theo hai h­íng cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn cña mçi mét nÒn kinh tÕ kh¸c nhau. Nã chØ cã thÓ ®i theo hai h­íng nµy hoÆc níi láng hoÆc th¾t chÆt. Vµ sù dao ®éng trong hai khuynh h­íng nµy sÏ t¸c ®éng tíi ®êi sèng cña nh©n d©n vµ ho¹t ®éng kinh tÕ cña hä. Vµ nh÷ng t¸c ®éng ®ã sÏ lµ xÊu hay tèt phô thuéc vµo tÝnh hîp lý hay kh«ng hîp lý cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®ã víi nÒn kinh tÕ. 2. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hÇu nh­ thèng nhÊt ë c¸c n­íc. Sù ®iÒu chØnh vÒ tiÒn tÖ nh»m môc tiªu tr­íc hÕt lµ æn ®Þnh gi¸ trÞ tiÒn tÖ, trªn c¬ së ®ã gãp phÇn t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm. -æn ®Þnh gi¸ c¶ tiÒn tÖ: lµ môc tiªu hµng ®Çu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ lµ môc tiªu dµi h¹n. ¤n ®Þnh gi¸ trÞ tiÒn tÖ lµ æn ®Þnh søc mua cña tiÒn tÖ vµ æn ®Þnh gi¸ c¶, trong ®ã æn ®Þnh gi¸ c¶ cã tÇm quan träng ®Æc biÖt ®Ó ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ cña quèc gia. Gi¸ c¶ cã møc l¹m ph¸t thÊp vµ æn ®Þnh sÏ lµm cho møc t¨ng thu nhËp thùc tÕ cña ng­êi d©n (+) , thóc ®Èy nhu cÇu ®Çu t­, ®¶m b¶o sù ph©n bæ nguån lùc x· héi mét c¸ch hiÖu qu¶, c¶i thiÖn ®êi sèng cña ng­êi d©n. Ngù¬c l¹i sù bÊt æn ®Þnh gi¸ c¶(khi nÒn kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng l¹m ph¸t cao hay thiÓu ph¸t liªn tôc) sÏ lµm cho m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« cña quèc gia biÕn ®éng phøc t¹p vµ khã dù ®o¸n chÝnh x¸c, n¹n ®Çu c¬ sÏ lµm níi réng kho¶ng c¸ch giµu nghÌo, khiÕn nh©n d©n mÊt niÒm tin ë chÝnh quyÒn. ViÖc c«ng bè c«ng khai chØ tiªu nµy lµ cam kÕt cña Ng©n hµng T¦ nh»m æn ®Þnh gi¸ trÞ tiÒn tÖ vÒ mÆt dµi h¹n. §iÒu nµy cã nghÜa lµ NHT¦ kh«ng tËp trung ®iÒu chØnh sù biÕn ®éng gi¸ c¶ trong ng¾n h¹n. Do nh÷ng biÖn ph¸p vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ cã tÝnh chÊt trung vµ dµi h¹n, h¬n n÷a khã cã thÓ dù ®o¸n chÝnh x¸c kÕt qu¶ sÏ x¶y ra vao thêi ®iÓm nµo trong t­¬ng lai, v× vËy sÏ lµ kh«ng kh¶ thi ®èi víi NHT¦ trong viÖc theo ®uæi kiÓm so¸t gi¸ c¶ trong ng¾n h¹n. Nh­ vËy æn ®Þnh gi¸ c¶ lµ môc tiªu hµng ®Çu vµ lµ môc tiªu dµi h¹n cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. -T¨ng tr­ëng kinh tÕ: tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ æn ®Þnh lµ nÒn t¶ng cho mäi sù æn ®Þnh. Nã ®¶m b¶o gi¶i quyÕt cho c¸c môc tiªu kinh tÕ kh¸c cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh­: gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, æn ®Þnh tiÒn tÖ trong n­íc, gia t¨ng thu nhËp quèc d©n… V× thÕ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¶i phôc vô cho viÖc ®¶m b¶o r»ng sÏ cã t¨ng tr­ëng kinh tÕ thùc sù, nghÜa lµ phÇn t¨ng tr­ëng cã ®­îc sau khi lÊy phÇn t¨ng danh nghÜa trõ ®i phÇn gia t¨ng trong cïng thêi k×. Sù t¨ng tr­ëng ph¶i ®­îc hiÓu c¶ vÒ khèi l­îng vµ chÊt l­îng, biÓu hiÖn ë sù t¨ng GDP thùc tÕ, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ cña hµng ho¸ trong n­íc t¨ng. Mét nÒn kinh tÕ phån thÞnh víi tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ æn ®Þnh lµ môc tiªu cña bÊt k× chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« nµo. -C«ng ¨n viÖc lµm ®Çy ®ñ: chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¶i quan t©m ®Õn kh¶ n¨ng t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, gi¶m ¸p lùc x· héi cña thÊt nghiÖp . C«ng ¨n viÖc lµm ®Çy ®ñ cã ý nghÜa bëi 3 lý do: +ChØ sè thÊt nghiÖp lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu ph¶n ¸nh sù thÞnh v­îng cña x· héi v× nã ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng sö dông cã hiÖu qu¶ nguån lùc x· héi. +ThÊt nghiÖp g©y nªn t×nh tr¹ng stress cho mçi c¸ nh©n vµ gia ®×nh cña hä vµ lµ mÇm mèng cña c¸c tÖ n¹n x· héi. +C¸c kho¶n trî cÊp thÊt nghiÖp t¨ng lªn cã thÓ lµm thay ®èi c¬ cÊu chi tiªu ng©n s¸ch vµ lµm c¨ng th¼ng t×nh tr¹ng ng©n s¸ch. §¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm ®Çy ®ñ kh«ng cã nghÜa lµ tû lÖ thÊt nghiÖp b»ng kh«ng. Mçi mét quèc gia cÇn x¸c ®Þnh tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn chÝnh x¸c ®Ó ®¹t môc tiªu nµy. Tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn ®­îc cÊu thµnh tõ tû lÖ thÊt nghiÖp t¹m thêi (nh÷ng ng­êi ®ang t×m kiÕm viÖc lµm thÝch hîp) vµ tû lÖ thÊt nghiÖp c¬ cÊu (thÊt nghiÖp bëi sù kh«ng phï hîp nhu cÇu vÒ lao ®éng vµ cung cña lao ®éng). Bªn c¹nh ®ã cè g¾ng gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp tù nhiªn còng ®­îc coi lµ môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Ngoµi c¸c môc tiªu vÜ m« trªn, mét sè n­íc cßn tËp trung vµo c¸c môc tiªu cô thÓ, tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn kinh tÕ ®Æc thï cña hä. Ch¼ng h¹n, Côc dù tr÷ liªn bang Mü theo ®uæi c¸c môc tiªu kh¸c nh­ æn ®Þnh thÞ tr­êng tµi chÝnh, æn ®Þnh l·i suÊt hoÆc Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam nh»m môc tiªu æn ®Þnh hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông thay v× ®¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm. C¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ võa thèng nhÊt võa m©u thuÉn víi nhau. Trong khi môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ v÷ng ch¾c cã quan hÖ chÆt chÏ víi môc tiªu viÖc lµm ®Çy ®ñ, môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ æn ®Þnh gi¸ c¶ bæ sung cho nhau trong dµi h¹n, th× trong ng¾n h¹n môc tiªu æn ®inh gi¸ c¶ l¹i m©u thuÉn víi môc tiªu viÖc lµm cao vµ môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ. M©u thuÉn gi÷a c¸c môc tiªu ®Æt c¸c quèc gia vµo viÖc ph¶i lùa chän mét môc tiªu thÝch hîp cho tõng thêi k×, chÊp nhËn c¾t gi¶m nhÊt ®Þnh ®èi víi nh÷ng môc tiªu kh¸c, ®ång thêi sö dông vµ ®iÒu chØnh c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m ®¹t ®ù¬c c¸c chØ tiªu trung gian: tæng khèi l­îng tiÒn cung øng(M1,M2,M3), hoÆc møc l·i sÊt thÞ tr­êng(ng¾n vµ dµi h¹n), chØ tiªu ho¹t ®éng(tæng dù tr÷ cña ng©n hµng th­¬ng m¹i, l·i suÊt ng¾n h¹n cña thÞ tr­êng liªn ng©n hµng… 3.C«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, NHT¦ sö dông c¸c lo¹i c«ng cô kh¸c nhau nh­ c«ng cô t¸i cÊp vèn, l·i sÊt tÝn dông, dù tr÷ b¾t buéc…Mçi lo¹i cã c¬ chÕ t¸c ®éng riªng vµ ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ kh¸c nhau trªn nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau. Tuy nhiªn c¸c c«ng cô nµy ®Òu nh»m ¶nh h­ëng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn khèi l­îng tiÒn trong l­u th«ng ®Ó tõ ®ã ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 3.1.C«ng cô trùc tiÕp C«ng cô trùc tiÕp lµ c«ng cô t¸c ®éng trùc tiÕp vµo khèi l­îng tiÒn trong l­u th«ng. Khi NHT¦ sö dông c«ng cô trùc tiÕp, nã t¸c ®éng vµo môc tiªu trung gian qua ®ã t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu. a.H¹n møc tÝn dông. H¹n møc tÝn dông lµ d­ nî tèi ®a mµ NHT¦ buéc c¸c tæ chøc tÝn dông phaØ t«n träng khi cÊp tÝn dông cho nÒn kinh tÕ.NghÜa lµ, vÒ thùc chÊt, c«ng cô nµy cho phÐp NHT¦ Ên ®Þnh tr­íc khèi l­îng tÝn dông ph¶i cung cÊp cho nÒn kinh tÕ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ sau ®ã t×m ®­êng ®Ó ®­a nã vµo nÒn kinh tÕ. Khi NHT¦ x¸c ®Þnh h¹n møc tÝn dông th× c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu nh­ tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, biÕn ®éng cña chØ sè gi¸ c¶, biÕn ®éng cña tû gi¸. Tû lÖ thÊt nghiÖp trong nÒn kinh tÕ, béi chi ng©n s¸ch. H¹n møc tÝn dông sÏ ®Æc biÖt ph¸t huy t¸c dông trong nÒn kinh tÕ cã l¹m ph¸t. Trong tr­êng hîp c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp kh«ng ph¸t huy cã hiÖu qu¶ do thÞ tr­êng tiÒn tÖ ch­a ph¸t triÓn hoÆc do møc cÇu tiÒn tÖ kh«ng nh¹y c¶m víi sù biÕn ®éng l·i suÊt, hoÆc do NHT¦ kh«ng cã kh¶ n¨ng khèng chÕ vµ kiÓm so¸t l­îng vèn kh¶ dông cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i th× c«ng cô h¹n møc tÝn dông lµ kh«ng thÓ thiÕu trong viÖc ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn cung øng. Khi sö dông h¹n møc tÝn dông nh»m khèng chÕ d­ nî tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i th× t­¬ng ®­¬ng víi nã lµ mét l­îng nguån vèn tiÒn göi huy ®éng, qua ®ã ¶nh h­ëng ®Õn tû träng vèn tÝn dông so víi l­îng cung øng. Khi NHT¦ t¨ng h¹n møc tÝn dông sÏ dÉn tíi kh¶ n¨ng t¨ng cung øng vèn tÝn dông cña c¸c tæ chøc tÝn dông cho nÒn kinh tÕ, t¨ng kh¶ n¨ng t¹o tiÒn qua hÖ thèng ng©n hµng, do ®ã sÏ lµm t¨ng l­îng tiÒn cung øng. Cßn ng­îc l¹i gi¶m h¹n møc tÝn dông sÏ lµm gi¶m l­îng tiÒn cung øng. Tuy nhiªn ®©y lµ c«ng cô cã tÝnh chÊt hµnh chÝnh vµ thiÕu linh ho¹t, ®«i khi ®i ng­îc l¹i víi chiÒu h­íng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng tÝn dông nªn hiÖu qu¶ ®iÒu tiÕt cña nã ch­a cao v× nã cã thÓ ®Èy l·i suÊt lªn cao hoÆc gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i b.L·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay. Ng©n hµng th­¬ng m¹i cã thÓ sö dông c«ng cô l·i suÊt, nh­ khung l·i suÊt, l·i suÊt trÇn, sµn l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay trªn thÞ tr­êng nh­ng th«ng qua c¬ chÕ ®iÒu chØnh cung cÇu tiÒn tÖ. NÕu l·i suÊt tiÒn göi cao sÏ thu hót ®­îc nhiÒu tiÒn göi lµm t¨ng nguån vèn vay. Ng­îc l¹i, sÏ lµm gi¶m kh¶ n¨ng më réng kinh doanh tÝn dông. Khi muèn t¨ng khèi l­îng cho vay, NHT¦ gi¶m møc l·i suÊt cho vay ®Ó kÝch thÝch c¸c nhµ ®Çu t­ vay vèn, khi cÇn h¹n chÕ ®Çu t­, NHT¦ sÏ Ên ®Þnh møc l·i suÊt cao. Tuy nhiªn c«ng cô nµy lµm h¹n chÕ tÝnh chñ ®éng, linh ho¹t trong kinh doanh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. Nã sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ø ®éng vèn ë ng©n hµng nh­ng nÒn kinh tÕ l¹i thiÕu vèn ®Çu t­. 3.2. C«ng cô gi¸n tiÕp. a,Dù tr÷ b¾t buéc: Dù tr÷ b¾t buéc lµ kho¶n tiÒn göi cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i t¹i NHT¦, møc tiÒn göi nµy do ph¸p luËt qui ®Þnh b»ng mét tû lÖ nhÊt ®Þnh so víi c¸c kho¶n nî cña ng©n hµng. Dù tr÷ b¾t buéc lµ mét trong nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn l­îng vèn kh¶ dông cña ng©n hµng: nã cã thÓ ®iÒu chØnh viÖc t¹o tiÒn th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. Vµ nã chÝnh lµ mét ph­¬ng tiÖn cho NHT¦ sö dông ®Ó kiÓm so¸t khèi l­îng tÝn dông vµ lµm thay ®æi l­îng cung øng vèn cho nÒn kinh tÕ. Nh÷ng thay ®æi trong dù tr÷ b¾t buéc t¸c ®éng ®Õn cung øng tiÒn tÖ b»ng c¸ch thay ®æi hÖ sè më réng tiÒn tÖ(m). ¦u ®iÓm cña viÖc sö dông dù tr÷ b¾t buéc ®Ó kiÓm so¸t cung øng tiÒn tÖ lµ cã thÓ t¸c ®éng dÕn tÊt c¶ c¸c ng©n hµng nh­ nhau vµ cã t¸c dông m¹nh mÏ ®Õn cung øng tiÒn tÖ. Tuy nhiªn, nh­îc ®iÓm cña dù tr÷ b¾t buéc lµ thiÕu tÝnh mÒm dÎo. ThËt vËy sÏ rÊt vÊt v¶ ®Ó thùc hiÖn ®­îc nh÷ng thay ®æi nhá trong cung øng tiÒn tÖ b»ng c¸ch thay ®æi dù tr÷ b¾t buéc. Ngoµi ra viÖc t¨ng dù tr÷ b¾t buéc cã thÓ ¶nh h­ëng xÊu ®Õn kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, g©y ra t×nh tr¹ng mÊt æn ®Þnh trong thanh to¸n vµ qu¶n lý c¸c ng©n hµng. b,L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn. T¸i chiÕt khÊu vµ t¸i cÊp vèn lµ c¸c ph­¬ng thøc mµ NHT¦ cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông vay th«ng qua h×nh thøc chiÕt khÊu l¹i giÊy tê cã gi¸. Víi viÖc Ên ®Þnh l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, t¸i cÊp vèn NHT¦ cã thÓ t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng cho vay cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Vµ qua ®ã lµm cho cung cÇu vÒ tiÒn tÖ cã sù thay ®æi. Khi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, t¸i cÊp vèn t¨ng lªn c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i sÏ bÊt lîi nÕu vay vèn cña Ng©n hµng Trung ­¬ng. Trong ®iÒu kiÖn nh­ vËy, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i sÏ kh«ng cã kh¶ n¨ng më réng cho vay tÝn dông. Ng­îc l¹i, khi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, t¸i cÊp vèn gi¶m, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i do ®­îc lîi trong viÖc chiÕt khÊu l¹i víi NHT¦ nªn sÏ cã ®iÒu kiÖn më réng kh¶ n¨ng cho vay tÝn dông. C«ng cô nµy cã ­u ®iÓm lµ viÖc vay muîn ®­îc thùc hiÖn trªn nh÷ng giÊy tê cã gi¸ nªn thêi h¹n vay muîn t­¬ng ®èi râ rµng, viÖc hoµn tr¶ nî t­¬ng ®èi ch¾c ch¾n, tiÒn vay vËn ®éng phï hîp víi sù vËn ®éng cña qui luËt cung cÇu thÞ tr­êng. Nã còng gióp NHT¦ thùc hiÖn vai trß ng­êi cho vay cuèi cïng nh»m gióp nÒn kinh tÕ tr¸nh khái nh÷ng cuéc sôp ®æ tµi chÝnh. Bªn c¹nh ®ã, c«ng cô nµy còng cßn tån t¹i kh«ng Ýt nh­îc ®iÓm. Thø nhÊt: trong nghiÖp vô nµy NHT¦ ë vµo thÕ bÞ ®éng NHT¦ cã thÓ thay ®æi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu nh­ng kh«ng thÓ b¾t c¸c ng©n hµng ®i vay. Thø hai: khi NHT¦ Ên ®Þnh møc l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu ®Æc biÖt nµo ®ã sÏ g©y ra chªnh lÖch lín gi÷a l·i suÊt t¸i chiÕt chiÕt khÊu vµ l·i suÊt thÞ tr­êng. c,NghiÖp vô thÞ tr­êng më. Thùc chÊt cña lo¹i ho¹t ®éng nµy lµ viÖc NHT¦ mua b¸n c¸c giÊy tê cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i víi l·i suÊt hÊp dÉn, NHT¦ thu håi tiÒn tõ l­u th«ng lµm gi¶m l­îng tiÒn cung øng , ®ång thêi kh¶ n¨ng cho vay cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i còng gi¶m vµ gi¸ trÞ tÝn dông t¨ng lªn. Ng­îc l¹i b»ng viÖc mua c¸c giÊy tê cã gÝa, NHT¦ cung cÊp tiÒn cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Ó cho vay, lµm gia t¨ng l­îng tiÒn cung øng trªn thÞ tr­êng. §iÒu quan träng ë ®©y lµ thêi h¹n cña giÊy tê cã gi¸. ViÖc mua b¸n giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n chñ yÕu nh»m môc ®Ých c©n b»ng giao ®éng cña tû lÖ l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, trong khi ®ã mua b¸n giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n cã ¶nh h­ëng râ rÖt tíi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. §©y ®­îc coi lµ c«ng cô quan träng nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ v× nã cã nh÷ng ­u ®iÓm h¬n h¼n so víi c¸c c«ng cô kh¸c v×: +)Th«ng qua nghiÖp vô nµy NHT¦ hoµn toµn kiÓm so¸t ®­îc l­îng tiÒn giao dÞch. +)§©y lµ c«ng cô linh ho¹t gióp NHT¦ dÔ dµng söa ch÷a nh÷ng sai lÇm cña m×nh nÕu cã sai sãt x¶y ra. +)NghiÖp vô cã thÓ sö dông ®­îc ë bÊt k× møc ®é nµo khi cã yªu cÇu, c¨n cø vµo khèi l­îng giÊy tê cã gi¸ b¸n ra. +)NghiÖp vô thÞ tr­êng më cã thÓ tiÕn hµnh nhanh chãng, kh«ng g©y nh÷ng chËm trÔ vÒ mÆt hµnh chÝnh vµ Ýt g©y tèn kÐm vÒ mÆt chi phÝ. Tuy nhiªn khi NHT¦ mua b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng th× vÉn ph¶i phô thuéc vµo ng­êi mua vµ ng­êi b¸n, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Vµ ®Ó sö dông ®­îc nghiÖp vô nµy th× ph¶i cã sù ph¸t triÓn kh¸ cao cña c¬ chÕ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, tiÒn trong l­u th«ng phÇn lín n»m trong tµi kho¶n cña c¸c ng©n hµng. II. L·i suÊt tÝn dông. Ph¹m trï quan träng nhÊt cña ng©n hµng lµ l·i suÊt. Danh tõ l·i suÊt chóng ta nãi ë ®©y bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ cña tiÒn tÖ vµ tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ. Chi phÝ cña vèn sÏ quyÕt ®Þnh lîi nhuËn t¹o ra tõ nguån vèn Êy ë bÊt k× lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh nµo. Trong lÜnh vùc ng©n hµng ®iÒu nµy cµng chÝnh x¸c. Khi tiÒn nhiÒu ®­îc cÊt vµo kho hay ch«n xuèng ®Êt, tiÒn kh«ng t¹o ra ®­îc bÊt k× lîi nhuËn, hay gi¸ trÞ nµo v× nã bÞ c¸ch ly víi m«i tr­êng mµ trong ®ã nã cã vai trß v« cïng quan träng. Vµ trong ®iÒu kiÖn cã l¹m ph¸t th× gi¸ trÞ cña nã cµng ®Ó l©u cµng bÞ gi¶m. Ngù¬c l¹i khi ®­îc vËn dông mét c¸ch cã Ých tiÒn sÏ t¹o ra gi¸ trÞ. §Õn l­ît chÝnh nh÷ng gi¸ trÞ do nã t¹o ra x¸c ®Þnh chi phÝ cÇn ph¶i cã ®Ó cã tiÒn. Ng­ßi ta gäi chi phÝ nµy lµ tiÒn l·i. L·i suÊt tÝnh b»ng tû lÖ phÇn tr¨m(%) vµ ®Þnh nghÜa nh­ sau: 1.§Þnh nghÜa l·i suÊt. L·i suÊt (interest rate) lµ tû lÖ phÇn tr¨m gi÷a tiÒn l·i ( hay chi phÝ ph¶i tr¶) trªn mét sè l­îng tiÒn nhÊt ®Þnh ®Ó ®­îc së h÷u vµ sö dông kho¶n tiÒn Êy trong mét kho¶ng thêi gian ®· ®­îc tho¶ thuËn tr­íc. Hay l·i suÊt chÝnh lµ gi¸ c¶ cña quyÒn ®­îc sö dông vèn vay trong 1 kho¶ng thêi gian mµ ng­êi sö dông tr¶ cho ng­êi së h÷u nã. Hay nã chÝnh lµ kho¶n chªnh lÖch gi÷a l­îng tiÒn nhËn ®­îc h«m nay vµ l­îng tiÒn tæng céng ph¶i tr¶ trong t­¬ng lai chÝnh lµ tiÒn l·i hay chi phÝ ®Ó cã kho¶n tiÒn Êy trong mét kho¶ng thêi gian. Khi ®em tiÒn l·i Êy tÝnh tû lÖ % víi tiÒn nhËn ®­îc ®ã chÝnh lµ l·i suÊt trong thêi gian nãi trªn. HiÓu theo c¸ch nµo còng ®óng song t¹i sao ph¶i tr¶ l·i suÊt? Bëi lÏ ®ång tiÒn ngµy h«m nay cã gi¸ trÞ nhËn ®­îc vµo ngµy khi tÝnh ®Õn gi¸ trÞ thêi gian cña tiÒn tÖ. Khi ng­êi cho vay chuyÓn quyÒn sö dông vèn cho ng­êi kh¸c nghÜa lµ anh ta hy sinh quyÒn sö dông tiÒn tÖ ngµy h«m nay cña m×nh víi hy väng sÏ cã 1 kho¶n tiÒn lín h¬n vµo ngµy h«m sau, h«m sau n÷a. SÏ kh«ng cã sù chuyÓn nh­îng vèn nÕu kh«ng cã phÇn lín h¬n ®ã hoÆc lµ nã kh«ng ®ñ bï ®¾p cho gi¸ trÞ thêi gian cña tiÒn tÖ. 2.Ph©n lo¹i l·i suÊt. Cã rÊt nhiÒu c¸ch ®Ó ph©n lo¹i l·i suÊt: c¨n cø vµo thêi h¹n tÝn dông, c¨n cø vµo gi¸ trÞ thùc cña l·i suÊt, vµo møc æn ®Þnh hay ph­¬ng ph¸p tÝnh l·i suÊt. 2.1 C¨n cø vµo lo¹i h×nh tÝn dông. a,L·i suÊt tÝn dông th­¬ng m¹i: ¸p dông khi c¸c doanh nghiÖp cho nhau vay d­íi h×nh thøc mua b¸n chÞu hµng ho¸. Nã ®­îc tÝnh nh­ sau: L·i suÊt tÝn dông th­¬ng m¹i=100%* [(gi¸ c¶ hµng ho¸ b¸n chÞu – gi¸ c¶ hµng ho¸ b¸n tr¶ tiÒn ngay)/ gi¸ c¶ hµng ho¸ b¸n chÞu] Lo¹i l·i suÊt nµy ®­îc tÝnh bao hµm trong tæng gi¸ c¶ hµng ho¸ b¸n chÞu. b,L·i suÊt tÝn dông ng©n hµng: ¸p dông trong quan hÖ gi÷a ng©n hµng víi c«ng chóng vµ doanh nghiÖp trong viÖc thu hót tiÒn göi vµ cho vay, trong ho¹t ®éng t¸i cÊp vèn cña Ng©n hµng Trung ­¬ng cho c¸c ng©n hµng, trong quan hÖ gi÷a c¸c ng©n hµng víi nhau trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. ViÖc ph©n biÖt kh¸i niÖm l·i suÊt trong c¸c quan hÖ nµy lµ cÇn thiÕt ®Ó hiÓu râ mèi quan hÖ gi÷a chóng: L·i suÊt tiÒn göi: lµ l·i suÊt tr¶ cho c¸c kho¶n tiÒn göi. Nã ®­îc ¸p dông ®Ó tÝnh tiÒn l·i ph¶i tr¶ cho ng­êi göi tiÒn. L·i suÊt tiÒn göi cã nhiÒu møc kh¸c nhau tuú thuéc vµo thêi h¹n göi, qui m« tiÒn göi. L·i suÊt tiÒn vay: l·i suÊt ng­êi ®i vay ph¶i tr¶ cho ng©n hµng do viÖc sö dông vèn vay cña ng©n hµng. Nã ®­îc ¸p dông ®Ó tÝnh tiÒn l·i vay mµ kh¸ch hµng ph¶i tr¶ cho ng©n hµng. VÒ mÆt nguyªn t¾c møc l·i suÊt tiÒn vay b×nh qu©n ph¶i cao h¬n møc l·i suÊt tiÒn göi b×nh qu©n, vµ cã sù ph©n biÖt gi÷a c¸c kho¶n vay víi thêi h¹n kh¸c nhau còng nh­ møc rñi ro kh¸c nhau. L·i suÊt chiÕt khÊu : ¸p dông khi ng©n hµng cho kh¸ch hµng vay d­íi h×nh thøc chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu hoÆc giÊy tê cã gÝa ch­a ®Õn h¹n thanh to¸n cña kh¸ch hµng. Nã ®­îc tÝnh b»ng tû lÖ % trªn mÖnh gi¸ cña giÊy tê cã gÝa vµ ®­îc khÊu trõ ngay sau khi ng©n hµng ph¸t tiÒn cho kh¸ch hµng. Nh­ vËy nÕu xÐt trong quan hÖ gi÷a ng©n hµng víi ng­êi vay chiÕt khÊu, l·i suÊt chiÕt khÊu ®­îc tr¶ tr­íc cho ng©n hµng chø kh«ng ph¶i tr¶ sau nh­ l·i suÊt th«ng th­êng. L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu: ¸p dông khi Ng©n hµng Trung ­¬ng t¸i cÊp vèn cho c¸c ng©n hµng d­íi h×nh thøc chiÕt khÊu l¹i th­¬ng phiÕu hoÆc giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n ch­a ®Õn h¹n thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng. Nã còng ®­îc tÝnh b»ng tû lÖ % trªn mÖnh gi¸ cña giÊy tê cã gi¸ vµ còng ®­îc khÊu trõ ngay khi Ng©n hµng Trung ­¬ng cÊp tiÒn cho ng©n hµng. L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu do NHT¦ Ên ®Þnh c¨n cø vµo môc tiªu, yªu cÇu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi k× vµ sù biÕn ®éng cña l·i suÊt trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. V× hµnh vi t¸i chiÕt khÊu cung øng nguån vèn cho c¸c ng©n hµng nªn th«ng th­êng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu th­êng nhá h¬n l·i suÊt chiÕt khÊu. Tuy nhiªn trong tr­êng hîp cÇn ph¶i h¹n chÕ kh¶ n¨ng më réng tÝn dông cña hÖ thèng ng©n hµng nh»m kiÒm chÕ ®Èy lïi l¹m ph¸t, hoÆc ph¹t c¸c ng©n hµng trong tr­êng hîp vi ph¹m c¸c yªu cÇu vÒ thanh to¸n, NHT¦ cã thÓ Ên ®Þnh l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu b»ng thËm chÝ cao h¬n l·i suÊt chiÕt khÊu cña hÖ thèng ng©n hµng. L·i suÊt liªn ng©n hµng: lµ l·i suÊt mµ c¸c ng©n hµng ¸p dông khi cho nhau vay trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. L·i suÊt liªn ng©n hµng th­êng ®­îc Ên ®Þnh hµng ngµy vµo mçi buæi s¸ng. Nã ®­îc h×nh thµnh bëi quan hÖ cung cÇu tiÒn trung ­¬ng cña c¸c tæ chøc tÝn dông vµ chÞu sù chi phèi cña l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña NHT¦. Møc ®é chi phèi nµy phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng më vµ tû träng sö dông vèn vay NHT¦ cña c¸c tæ chøc tÝn dông. L·i suÊt c¬ b¶n: ®­îc c¸c ng©n hµng sö dông ®Ó Ên ®Þnh møc l·i suÊt kinh doanh cña m×nh. L·i suÊt c¬ b¶n ®­îc h×nh thµnh kh¸c nhau tuú tõng n­íc, nã cã thÓ do NHT¦ Ên ®Þnh, hoÆc cã thÓ do b¶n th©n c¸c ng©n hµng tù x¸c ®Þnh c¨n cø vµo t×nh h×nh ho¹t ®éng cô thÓ cña ng©n hµng m×nh vµ ®ã lµ møc l·i suÊt ®­îc ¸p dông cho c¸c kh¸ch hµng cã møc rñi ro thÊp nhÊt, hoÆc c¨n cø vµo møc l·i suÊt c¬ b¶n cña mét sè ng©n hµng ®øng ®Çu, cña c¸c ng©n hµng kh¸c + hoÆc - biªn ®é giao ®éng theo mét tû lÖ % nhÊt ®Þnh ®Ó h×nh thµnh l·i suÊt c¬ b¶n cña m×nh. Mét sè n­íc l¹i sö dông l·i suÊt liªn ng©n hµng lµm l·i suÊt c¬ b¶n v× thùc chÊt l·i suÊt c¬ b¶n cña c¸c ng©n hµng rÊt gÇn víi møc l·i suÊt trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, nÕu kh«ng nh­ vËy ho¹t ®éng Arbitrage vÒ l·i suÊt sÏ diÔn ra. MÆc dï kh¸c nhau l·i suÊt c¬ b¶n cña hÇu hÕt c¸c n­íc ®Òu h×nh thµnh trªn c¬ së thÞ tr­êng vµ ®ã lµ møc l·i suÊt tèi thiÓu bï ®¾p ®­îc l·i suÊt cho vay vµ cã mét møc lîi nhuËn b×nh qu©n cho phÐp. Khi ¸p dông ®èi víi c¸c ®èi t­îng cã møc rñi ro kh¸c nhau, møc l·i suÊt kinh doanh sÏ kh¸c nhau v× sù biÕn ®éng cña møc bï rñi ro. ¥ ViÖt Nam truíc th¸ng 8 n¨m 2002, l·i suÊt c¬ b¶n do Ng©n hµng Nhµ n­íc c«ng bè lµm c¬ së cho c¸c tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh. L·i suÊt c¬ b¶n ®­îc th«ng b¸o hµng th¸ng trªn c¬ së tham kh¶o møc l·i suÊt cho vay th­¬ng m¹i tèt nhÊt cña 15 tæ chøc tÝn dông víi biªn ®é giao ®éng qui ®Þnh lµ +0,3 % cho c¸c kho¶n vay ng¾n h¹n vµ 0,35% cho c¸c ko¶n vay dµi h¹n. §©y thùc chÊt lµ viÖc qui ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay. Tõ th¸ng 8 n¨m 2002 chuyÓn sang c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn. L·i suÊt c¬ b¶n ®­îc ®iÒu chØnh t­¬ng ®èi phï hîp víi viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ níi láng mét c¸ch thËn träng, víi biªn ®é kh¸ réng, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay phï hîp víi quan hÖ cung cÇu vèn ë thÞ tr­êng thµnh thÞ vµ n«ng th«n. b,L·i suÊt tÝn dông Nhµ n­íc: ¸p dông khi Nhµ n­íc ®i vay cña c¸c chñ thÓ kh¸c nhau trong x· héi d­íi h×nh thøc ph¸t hµnh tÝn phiÕu hoÆc tr¸i phiÕu. Lo¹i l·i suÊt nµy cã thÓ do Nhµ n­íc Ên ®Þnh c¨n cø vµo l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm cña ng©n hµng, vµo c¸c yÕu tè kh¸c nh­ biÕn ®éng cña l¹m ph¸t, nhu cÇu cÊp thiÕt vÒ vèn cña Nhµ n­íc…hoÆc ®­îc h×nh thµnh th«ng qua h×nh thøc ®Êu thÇu tÝn phiÕu, tr¸i phiÕu Nhµ n­íc. ¥ ViÖt Nam hiÖn nay, Ng©n hµng Nhµ n­íc ®­îc giao nhiÖm vô tæ chøc ®©ó thÇu tÝn phiÕu Kho b¹c Nhµ n­íc. c,L·i suÊt tÝn dông tiªu dïng: ¸p dông khi doanh nghiÖp cho ng­êi lao ®éng vay phôc vô nhu cÇu tiªu dïng c¸ nh©n. Møc l·i suÊt tÝn dông tiªu dïng th­êng cao h¬n l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng vµ l·i suÊt tÝn dông Nhµ n­íc. 2.2 C¨n cø vµo lo¹i h×nh tÝn dông. L·i suÊt chia thµnh hai lo¹i: a,L·i suÊt danh nghÜa: lµ l·i suÊt tÝnh theo gi¸ trÞ danh nghÜa cña tiÒn tÖ vµo thêi ®iÓm nghiªn cøu hay nãi c¸ch kh¸c lµ lo¹i l·i suÊt ch­a lo¹i trõ ®i tû lÖ l¹m ph¸t. L·i suÊt danh nghÜa th­êng ®­îc th«ng b¸o chÝnh thøc trong c¸c quan hÖ tÝn dông. b,L·i suÊt thùc tÕ: lµ lo¹i l·i suÊt ®­îc ®iÒu chØnh l¹i cho ®óng theo nh÷ng thay ®æi vÒ l¹m ph¸t. Hay nãi c¸ch kh¸c lµ l·i suÊt ®· trõ ®i tû lÖ l¹m ph¸t. L·i suÊt thùc cã hai lo¹i: L·i suÊt thùc tÝnh tr­íc lµ l·i suÊt thùc ®­îc ®iÒu chØnh l¹i cho ®óng theo nh÷ng thay ®æi dù tÝnh vÒ l¹m ph¸t. L·i suÊt thùc tÝnh sau lµ l·i suÊt thùc ®­îc chØnh l¹i cho ®óng nh÷ng thay ®æi trªn thùc tÕ vÒ l¹m ph¸t. Mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt danh nghÜa, l·i suÊt thùc vµ l¹m ph¸t ®­îc Irving Fisher nªu thµnh ph­¬ng tr×nh sau: l·i suÊt danh nghÜa = l·i suÊt thùc + tû lÖ l¹m ph¸t 2.3.C¨n cø vµo møc ®é æn ®Þnh cña l·i suÊt: l·i suÊt chia thµnh hai lo¹i: L·i suÊt cè ®Þnh: lµ l·i suÊt ®­îc ¸p dông cè ®Þnh trong suèt thêi h¹n vay. Nã cã ­u ®iÓm: ng­êi göi tiÒn vµ ng­êi vay tiÒn biÕt tr­íc tiÒn l·i ®­îc tr¶ vµ ph¶i tr¶. Bªn c¹nh ®ã cã nh­îc ®iÓm: bÞ rµng buéc bëi mét møc l·i suÊt nhÊt ®Þnh trong mét thêi gian nµo ®ã c¸c tæ chøc cung øng tÝn dông vµ ng­êi vay tiÒn khã cã kh¶ n¨ng ph¶n øng linh ho¹t víi nh÷ng biÕn ®éng nÕu cã cña cung vµ cÇu vèn trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. L·i suÊt th¶ næi: lµ l·i suÊt cã thÓ thay ®æi phï hîp víi l·i suÊt thÞ tr­êng vµ cã thÓ b¸o tr­íc hoÆc kh«ng b¸o tr­ãc. MÆc dï khi ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt nµy, c¶ ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c møc l·i suÊt sÏ ph¶i tr¶ nh­ng nã thÝch hîp víi mét m«i tr­êng ®Çu t­ kh«ng æn ®Þnh vµ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt lµ khã dù ®o¸n. 3. Vai trß cña l·i suÊt . L·i suÊt lµ mét biÕn sè th­êng xuyªn biÕn ®éng trong nÒn kinh tÕ vµ ®­îc theo dâi mét c¸ch chÆt chÏ nhÊt trong nÒn kinh tÕ vÜ m« v× nã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kinh tÕ cña c¸c c¸ nh©n, c¸c doanh nghiÖp, tæng thÓ nÒn kinh tÕ, t¸c ®éng c¶ ë tÇm vi m« vµ vÜ m«. 3.1.Vai trß cña l·i suÊt ®èi víi quyÕt ®Þnh cña c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ. -§èi víi c¸ nh©n, hé gia ®×nh: l·i suÊt ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn quyÕt ®Þnh nh­ chi tiªu hay ®Ó dµnh, mua nhµ mua tr¸i phiÕu hay göi vèn vµo mét tµi kho¶n tiÕt kiÖm. §èi víi c¸ nh©n hay hé gia ®×nh khi l·i suÊt cña tiÒn göi tiÕt kiÖm t¨ng hä sÏ lùa chän göi tiÒn vµo ng©n hµng h¬n lµ mua c¸c giÊy tê cã gi¸ bëi khi ®ã gi¸ cña chóng sÏ gi¶m. Ng­îc l¹i khi l·i suÊt gi¶m hä sÏ ®Çu t­ v¸o c¸c kho¶n môc ®Çu t­ kh¸c vµ sÏ c©n nh¾c kh¶ n¨ng g­Ø tiÒn vµo ng©n hµng v× l·i suÊt thÊp h¬n lîi nhuËn nhËn ®­îc tõ nh÷ng h×nh thøc ®Çu t­ kh¸c. -§èi víi c¸c doanh nghiÖp: l·i suÊt ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. L·i suÊt cã thÓ coi lµ chi phÝ cña doanh nghiÖp. Khi l·i suÊt thÊp cã nghÜa lµ chi phÝ cña vèn ®Çu t­ thÊp, ®iÒu ®ã sÏ khuyÕn khÝch doanh nghiÖp më réng ®Çu t­. Bít mét ®ång chi phÝ lµ t¨ng mét ®ång lîi nhuËn v× thÕ hä sÏ t×m c¸ch tèi ®a ho¸ lîi nhuËn trªn._. mét ®ång chi phÝ. Cã thÓ nãi r»ng l·i suÊt ®ãng vai trß lµ c«ng cô b¾t buéc doanh nghiÖp ph¶i sö dông vèn mét c¸ch triÖt ®Ó, cã hiÖu qu¶. -§èi víi Nhµ n­íc: l·i suÊt kh«ng chØ lµ mét c«ng cô nh»m huy ®éng hay cho vay vèn mµ cßn lµ c«ng cô qu¶n lý vÜ m« quan träng nh»m ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt kinh doanh theo ®óng h­íng, xö lý hµi hoµ gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu tiÒn tÖ, ®iÒu hµnh gi¸n tiÕp chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña m×nh: æn ®Þnh gi¸ c¶ ®ång néi tÖ, t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë tèc ®é cao (trªn 7%) vµ c«ng ¨n viÖc lµm ®Çy ®ñ. 3.2.Vai trß cña l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. -L·i suÊt tÝn dông lµ ph­¬ng tiÖn kÝch thÝch lîi Ých vËt chÊt ®Ó thu hót mäi nguån vèn nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ. L·i suÊt lµ mét lo¹i gi¸ c¶ ®Æc biÖt cña viÖc bu«n b¸n vèn tiÒn tÖ, do ®ã nã còng tu©n thñ qui luËt cung cÇu thÞ tr­êng. Muèn thu hót nguån vèn nhµn rçi tõ c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ, ngoµi viÖc phôc vô tèt cßn ®ßi hái gi¸ c¶(l·i suÊt) hîp lý vµ hÊp dÉn. §èi víi ng©n hµng, l·i suÊt huy ®éng tiÒn göi cao sÏ kÝch thÝch lßng ham muèn lîi nhuËn cña kh¸ch hµng ®èi víi ng©n hµng. Do ®ã nÕu ng©n hµng muèn t¨ng c­êng huy ®éng vèn cã thÓ b»ng nhiÒu biÖn ph¸p trong ®ã cã c«ng cô l·i suÊt. -L·i suÊt tÝn dông lµ c«ng cô kÝch thÝch ®Çu t­ ph¸t triÓn. Víi l·i suÊt cho vay hîp lý sÏ kÝch thÝch c¸c nhµ ®Çu t­ vay vèn më réng ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o nhiÒu s¶n phÈm cho x· héi, t¨ng thu nhËp quèc d©n, tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn. -L·i suÊt tÝn dông lµ ®ßn bÈy kÝch thÝch ng©n hµng vµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶,thùc sù quan t©m ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó ®¶m b¶o hoµn tr¶ ®óng h¹n c¶ gèc vµ l·i. §èi víi c¸c ng©n hµng, ho¹t ®éng chñ yÕu lµ huy ®éng ®Ó cho vay. Do ®ã ng©n hµng ph¶i t×m nhiÒu biÖn ph¸p thiÕt thùc ®Ó thu hót mäi nguån vèn tiÒn tÖ t¹m thêi nhµn rçi trong x· héi, thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p cho vay cã hiÖu qu¶, sao cho ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu h¹ch to¸n kinh tÕ. -L·i suÊt lµ mét trong nh÷ng c«ng cô ®¸nh gi¸ “søc khoΔ cña nÒn kinh tÕ. C¨n cø vµo biÕn ®éng cña l·i suÊt hoÆc t×nh h×nh l·i suÊt trong mét thêi k× cã thÓ dù b¸o ®­îc mét sè yÕu tè cña nÒn kinh tÕ: c¸c c¬ héi ®Çu t­, t×nh h×nh tiÒn tÖ, t×nh h×nh kinh tÕ trong t­¬ng lai…Tõ ®ã c¸c ng©n hµng hoÆc doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn ®Ó chuÈn bÞ vµ lùa chän c¸c ph­¬ng ¸n kinh doanh cho phï hîp. -L·i suÊt lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. 4.L·i suÊt lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. HiÖn nay n­íc ta ®ang trong thêi kú qu¸ ®é, trong nh÷ng giai ®o¹n x©y dùng nh÷ng c¬ s¬ vËt chÊt ®Ó ®i lªn Chñ nghÜa X· héi. ChiÕn l­îc nhiÖm vô trong toµn thêi kú nµy cña ®Êt n­íc ta lµ: C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. VËy ®Ó cã thÎ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, më réng s¶n xuÊt th× vÊn ®Ò kh«ng thÓ thiÕu ®­îc lµ vèn. Trong ®¹i héi VIII cña §¶ng ®· ®Ò ra r»ng: vÊn ®Ò tÝch luü vµ sö dông vèn ®Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cã tÇm quan träng ®Æc biÖt c¶ vÒ ph­¬ng ph¸p nhËn thøc vµ chØ ®¹o thùc tiÔn. V× vËy c¬ chÕ l·i suÊt cã vai trß quan träng trong viÖc huy ®éng nguån vèn nhµn rçi trong x· héi, tËp trung c¸c nguån vèn manh món, t¶n m¹n thµnh c¸c nguån vèn lín ®¸p øng c¸c nhu cÇu vÒ vèn cho c¸c doanh nghiÖp t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc t¸i s¶n xuÊt, më réng s¶n xuÊt mét c¸ch liªn tôc, ph¸t triÓn kinh tÕ. -L·i suÊt víi qu¸ tr×nh ®Çu t­. Qu¸ tr×nh ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp vµo tµi s¶n cè ®Þnh (m¸y mãc, c«ng tr­êng, nguyªn vËt liÖu) chØ ®­îc thùc hiÖn khi hä dù tÝnh lîi nhuËn thu ®­îc tõ vèn ®Çu t­ vµo c¸c tµi s¶n cè ®Þnh nµy lín h¬n sè l·i ph¶i tr¶ cho c¸c kho¶n ®ivay ®Ó ®Çu t­. Do ®ã khi l·i suÊt thÊp c¸c doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn tiÕn hµnh vay vèn ®Çu t­ vµo c¸c tµi s¶n cè ®Þnh phôc vô s¶n xuÊt. V× thÕ chi tiªu ®Çu t­ cã kÕ ho¹ch sÏ cao h¬n vµ ng­îc l¹i. lai suat duong dau tu I3 I2 I1 dau tu Quan hÖ l·i suÊt vµ chi tiªu ®Çu t­ cã kÕ ho¹ch Sù dèc xuèng cña ®­êng ®Çu t­ ph¶n ¸nh tû lÖ nghÞch gi÷a chi tiªu ®Çu t­ cã kÕ ho¹ch víi l·i suÊt . §­êng ®Çu t­ cµng tho¶i th× cµng nh¹y c¶m víi l·i suÊt. L·i suÊt thÊp sÏ khuyÕn khÝch ®Çu t­, khuyÕn khÝch tiªu dïng, lµm t¨ng tæng cÇu dÉn ®Õn s¶n l­îng t¨ng gi¸ c¶ t¨ng, thÊt nghiÖp gi¶m, néi tÖ cã xu h­íng gi¶m gi¸ so víi ngo¹i tÖ. Ng­îc l¹i l·i suÊt cao sÏ h¹n chÕ ®Çu t­, h¹n chÕ tiªu dïng do ®ã lµm gi¶m tæng cÇu, khiÕn s¶n l­îng gi¶m, gi¸ gi¶m, thÊt nghiÖp t¨ng, néi tÖ cã xu h­íng t¨ng gÝa so víi ngo¹i tÖ. Nh­ vËy l·i suÊt lµ c«ng cô ®o l­êng t×nh tr¹ng søc khoÎ cña nÒn kinh tÕ. Ng­êi ta thÊy r»ng: trong giai ®o¹n ®ang ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, l·i suÊt cã xu h­íng ph¸t triÓn do cung cÇu cho vay ®Òu ph¸t triÓn, trong ®ã tèc ®é ph¸t triÓn quü cho vay lín h¬n tèc ®é t¨ng cña cung quü cho vay. Ng­îc l¹i trong nÒn kinh tÕ bÞ ®×nh trÖ, hµng ho¸ bÞ ø ®äng vµ xuèng gi¸, c¬ héi ®Çu t­ kiÕm lêi gi¶m xuèng, ¸p lùc l¹m ph¸t hay thiÓu ph¸t, l·i suÊt sÏ gi¶m bëi nguyªn t¾c c¬ b¶n l·i suÊt ph¶i nhá h¬n lîi nhuËn ®Çu t­. -L·i suÊt víi xuÊt nhËp khÈu: khi l·i suÊt trong n­íc thùc tÕ t¨ng th× c¸c kho¶n tiªu dïng b»ng ®ång néi tÖ sÏ trë nªn thÊp h¬n so víi c¸c kho¶n tiªu dïng b»ng quü ngo¹i tÖ. Do ®ã lµm cho gi¸ trÞ ®ång néi tÖ t¨ng lªn so víi c¸c ®ång kh¸c nghÜa lµ tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng. Lóc nµy hµng ho¸ trong n­íc t¹i n­íc ngoµi ®¾t h¬n, hµng ho¸ n­íc ngoµi ë trong n­íc sÏ rÎ h¬n dÉn ®Õn gi¶m xuÊt khÈu rßng, khuyÕn khÝch nhËp khÈu I3 I2 I1 NX3 NX2 NX1 Quan hÖ l·i suÊt trong n­íc víi xuÊt khÈu rßng Víi mét møc l·i suÊt thùc tÕ thÊp i1, tû gi¸ thÊp vµ xuÊt khÈu rßng NX1 cao, víi møc l·i suÊt i3 cao tû gi¸ cao dÉn ®Õn xuÊt khÈu rßng NX3 thÊp. Thay ®æi trong l·i suÊt n­íc ngoµi: NÕu l·i tiÒn göi n­íc ngoµi t¨ng lªn trong tr­êng hîp mäi yÕu tè kh¸c kh«ng ®æi th× lîi tøc cña tiÒn göi ®ã còng t¨ng lªn, ®­êng trªn diÖn lîi tøc dù tÝnh vÒ ngo¹i tÖ dÞch sang ph¶i. Sù sôt gi¸ cña ®ång néi tÖ ®­îc thÓ hiÖn ë ®å thÞ sau: Tû gi¸ Ret(®) ($/VND) Ret ($1) Ret ($2) E1 E2 Lîi tøc dù tÝnh (®) L·i suÊt n­íc ngoµi t¨ng, ®­êng lîi tøc dù tÝnh cña ®ång ngo¹i tÖ dÞch sang ph¶i.Sù sôt gi¸ cña ®ång néi tÖ dÉn ®Õn hµng ho¸ trong n­íc ë n­íc ngoµi rÎ h¬n vµ hµng ho¸ n­íc ngoµi ë trong n­íc ®¾t h¬n. V× vËy t¨ng xuÊt khÈu rßng. Víi vai trß to lín ®­îc lý thuyÕt vµ thùc tiÔn ch÷ng minh, l·i suÊt thùc sù lµ mét c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m« v« cïng quan träng mµ ng©n hµng T¦ sö dông nh»m thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu cña m×nh. L·i suÊt ng©n hµng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ cã tÝnh hai mÆt, nã cã thÓ lµ c«ng cô, ®ßn bÈy thóc ®Èy s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ hoÆc nh©n tè k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. §iÒu nµy phô thuéc vµo sù ®iÒu hµnh l·i suÊt cña NHT¦ cã hîp lý hay kh«ng vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña nã ®­îc kiÓm nghiÖm trong thùc tÕ. 5. C¸c nh©n tè t¸c ®éng vµo l·i suÊt. Cã rÊt nhiÒu c¸ch tiÕp cËn t×m hiÓu nh÷ng biÕn ®æi vÒ l·i suÊt, trong ®ã cã mét c¸ch ®­îc sö dông nhiÒu trong nghiªn cøu vÒ l·i suÊt, ®ã lµ dùa vµo lý thuyÕt quü cho vay. Theo ph­¬ng thøc nµy ng­êi ta chó träng ®Õn nh÷ng l­u l­îng tµi chÝnh tõ c¸c khu vùc kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ, t×m c¸ch gi¶i thÝch nh÷ng thay ®æi cña l·i suÊt b»ng c¸ch xem xÐt sù tæng hîp cung cÇu cña doanh nghiÖp, hé gia ®×nh vµ c¸c khu vùc Nhµ n­íc. Lý thuyÕt quü cho vay cho r»ng: l·i suÊt biÓu hiÖn gi¸ c¶ kho¶n tiÒn mµ ng­êi cho vay ®ßi hái khi t¹m thêi trao quyÒn sö dông kho¶n tiÒn cña m×nh cho ng­êi kh¸c. Ng­êi ®i vay coi l·i suÊt nh­ kho¶n chi phÝ ph¶i tr¶ cho nhu cÇu sö dông t¹m thêi tiÒn vèn cña ng­êi kh¸c. Nh­ vËy ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái lµ l·i suÊt ®· hµm chøa mét m©u thuÉn: ng­êi cho vay muèn cã l·i suÊt cµng cao cµng tèt, trong khi ng­êi ®i vay muèn cã l·i suÊt cµng thÊp cµng tèt. V× vËy l·i suÊt chñ yÕu ®­îc x¸c ®Þnh bëi ho¹t ®éng cña c¬ chÕ cung vµ cÇu. 5.1.Cung cÇu quü cho vay. a,CÇu quü cho vay.CÇu quü cho vay bao gåm nhiÒu thµnh phÇn vµ b¾t nguån tõ tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. -CÇu cña doanh nghiÖp: khu vùc doanh nghiÖp lµ kh¸ch hµng chÝnh t¹o nªn cÇu quü cho vay. Nhu cÇu vay vèn cña doanh nghiÖp chñ yÕu lµ ®Ó mua s¾m c¸c tµi s¶n thùc nh­ nhµ m¸y thiÕt bÞ vµ hµng tån kho. -CÇu cña chÝnh quyÒn: khu vùc chñ yÕu kh¸c t¹o nªn cÇu quü cho vay trong thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng vµ trung ­¬ng. Nhu cÇu vÒ vèn cña c¬ quan ®Þa ph­¬ng chñ yÕu ph¸t sinh vµo viÖc x©y dùng tiÖn Ých cho gi¸o dôc vµ c¸c dÞch vô c«ng quyÒn kh¸c. Nhu cÇu nµy phô thuéc vµo: tû lÖ gia t¨ng d©n sè, sù t¨ng tuæi thä vµ d©n sè…Cßn ®èi víi chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng th× cÇu ph¸t sinh tõ thu nhËp vµ chi tiªu ng©n s¸ch quèc gia. -CÇu cña ng­êi tiªu dïng: chñ yÕu lµ c¸c c¸ nh©n, hé gia ®×nh cÇn tiÒn mua s¾m hµng tiªu dïng l©u bÒn nh­ xe « t«, xe m¸y, nhµ cöa, vµ c¸c hµng xa xØ phÈm…cßn nh÷ng mÆt hµng nhu yÕu phÈm nh­ thùc phÈm quÇn ¸o…th× phÇn lín kh«ng nh¹y c¶m víi l·i suÊt.Trong c¸c thµnh phÇn cña cÇu quü cho vay th× cÇu cña doanh nghiÖp vµ cña c¸c chÝnh quyÒn lµ nguån nhu cÇu rßng chÝnh yÕu cña quü cho vay. Mèi quan hÖ gi­· l·i suÊt vµ cÇu quü cho vay : L·i suÊt I1 I2 Q1 Q2 Quü cho vay §­êng cÇu quü cho vay nghiªng xuèng d­íi biÓu hiÖn l­îng cÇu vµ l·i suÊt cã mèi t­¬ng quan nghÞch ®¶o. ¦ng víi l·i suÊt I1 l­îng cÇu quü cho vay lµ Q1. NÕu l·i suÊt lµ I2 nhá h¬n I1 th× Q2 sÏ lín h¬n Q1. Nh­ vËy l­îng cÇu thay ®æi do sù thay ®æi l·i suÊt chóng ta sÏ cã mét biÕn ®æi däc theo ®­êng c©ï. Nh­ng nÕu l­îng cÇu thay ®æi do mét yÕu tè kh¸c ngoµi l·i suÊt th× sÏ xuÊt hiÖn sù dÞch chuyÓn ®­êng cÇu. b,Cung quü cho vay. Cung quü cho vay ph¶n ¸nh khèi l­îng quü cã thÓ cung cÊp cho vay bao gåm khèi l­îng tiÕt kiÖm vµ sè l­îng tiÒn míi ®­îc t¹o ra. -TiÕt kiÖm. TiÕt kiÖm cña c¸c c¸ nh©n, hé gia ®×nh: ®©y lµ thµnh phÇn cung cÊp nguån tiÕt kiÖm chñ yÕu, nã phô thuéc vµo thu nhËp hiÖn cã, dù tÝnh trong t­¬ng lai, viÖc dù trï cña c¶i do c¸ nh©n n¾m gi÷, møc l·i suÊt, dù tÝnh vÒ tû lÖ l¹m ph¸t trong t­¬ng lai vµ c¸c biÕn sè kh¸c. TiÕt kiÖm cña c¸c doanh nghiÖp: c¸c doanh nghiÖp còng tËp trung tiÕt kiÖm trong ®ã chñ yÕu b»ng h×nh thøc lîi nhuËn tÝch luü vµ quü khÊu hao. Nguån thÆng d­ cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Dßng tiÕt kiÖm n­íc ngoµi: khi thÞ tr­êng tµi chÝnh trë thµnh toµn cÇu ho¸ vµ nhu cÇu vÒ quü trong n­íc v­ît qu¸ cung quü trong n­íc th× c¸c chu chuyÓn tiÒn tõ n­íc ngoµi trë nªn rÊt quan träng. C¸c chu chuyÓn tiÒn nµy ®Õn tõ nh÷ng quèc gia cã tû lÖ tiÕt kiÖm cao vµ l·i suÊt t­¬ng ®èi thÊp. Ngoµi ra, tû gÝa hèi ®o¸i còng cã thÓ t¸c ®éng m¹nh mÏ lªn dßng tiÕt kiÖm n­íc ngoµi. VÝ dô: khi ®ång USD ®­îc dù tÝnh trong t­¬ng lai sÏ lªn gi¸ so víi c¸c lo¹i tiÒn tÖ kh¸c th× dßng tiÕt kiÖm ch¶y vµo Mü sÏ t¨ng cao vµ ng­îc l¹i. -TiÒn. Mét nguån bæ sung cho vay lµ viÖc cung øng tiÒn. Khèi l­îng cña nã chiô sù t¸c ®éng bëi kh¶ n¨ng t¹o bót tÖ cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ viÖc ph¸t hµnh tiÒn cña Ng©n hµng Trung ­¬ng. Trong c¸c yÕu tè cña cung quü cho vay, tiÕt kiÖm cña c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh lµ nguån cung cÊp quü chñ yÕu, tû lÖ tiÕt kiÖm cña ng©n s¸ch hÇu nh­ kh«ng phô thuéc vµo l·i suÊt. Mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt vµ cung quü cho vay. L·i suÊt I2 I1 Q1 Q2 quü cho vay H×nh minh ho¹ cho thÊy t­¬ng quan gi÷a l·i suÊt kh¸c nhau vµ sè l­îng quü cho vay ®­îc cung cÊp. Sè l­îng quü cho vay ®­îc cung cÊp cã chiÒu h­íng lªn cao khi cã sù gia t¨ng vÒ l·i suÊt. NghÜa lµ l­îng cung vµ l·i suÊt cã mèi quan hÖ thuËn chiÒu øng víi sù thay ®æi l·i suÊt lµ sù thay ®æi cña cung quü cho vay biÕn ®æi däc ®­êng cung. Nh­ng nÕu l·i suÊt kh«ng ®æi, ®­êng biÓu diÔn cung cña quü cho vay sÏ dÞch chuyÓn khi cã mét trong c¸c nh©n tè c¬ b¶n cña chóng thay ®æi. Sù biÕn ®æi cña ®­êng cung quü cho vay: L·i suÊt S2 S1 Quü cho vay C©n b»ng thÞ tr­êng diÔn ra khi cung b»ng cÇu hay khi cã sè l­îng mµ d©n chóng cã ý ®Þnh mua b»ng sè l­îng mµ d©n chóng cã ý ®Þnh b¸n. Vµ l·i suÊt t¹i ®iÓm c©n b»ng cña thÞ tr­êng gäi lµ l·i suÊt c©n b»ng. L·I suÊt,i(%) i2 S 0 i1 D q1 q2 quü cho vay 5.2. Nh÷ng nh©n tè lµm thay ®æi l·i suÊt c©n b»ng. a.L¹m ph¸t dù tÝnh. Chi phÝ thùc cña viÖc vay tiÒn ®­îc ®o mét c¸ch chÝnh x¸c h¬n b»ng l·i suÊt thùc. Víi mét l·i só©t cho tr­íc khi l¹m ph¸t dù tÝnh t¨ng lªn chi phÝ cña viÖc vay tiÒn gi¶m xuèng do ®ã l­îng cÇu quü cho vay t¨ng lªn ë bÊt kú l·i suÊt nµo cho tr­íc. §ång thêi khi l¹m ph¸t dù tÝnh t¨ng lªn cã nghÜa gi¸ c¶ hµng ho¸ dù tÝnh t¨ng, do ®ã t¨ng lîi tøc dù tÝnh cña tµi s¶n thùc, ®ång thêi tiÒn tÖ mÊt gi¸ do ®ã sÏ lµm sôt gi¶m lîi tøc dù tÝnh cña nh÷ng tµi s¶n tµi chÝnh so v¬Ý tµi s¶n thùc. NghÜa lµ víi mét l·i suÊt cho tr­íc, sù t¨ng lªn cña l¹m ph¸t dù tÝnh sÏ sôt gi¶m lîi tøc dù tÝnh cña viÖc cho vay nªn l­îng cung quü cho vay sÏ gi¶m. b.Sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ trong chu kú kinh doanh. Trong giai ®o¹n ph¸t triÓn cña mét chu kú kinh doanh, tæng sè hµng ho¸ dÞch vô s¶n xuÊt trong nÒn kinh tÕ t¨ng lªn, thu nhËp quèc d©n t¨ng, do ®ã t¹o nhiÒu c¬ héi ®Çu t­ sinh lîi cho c¸c doanh nghiÖp. Khi ®ã doanh nghiÖp cµng cã nhiÒu ý ®Þnh vay vèn, t¨ng sè d­ vay nî nh»m tµi trî cho c¸c cuéc ®Çu t­. Khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn còng sÏ t¸c ®éng ®Õn l­îng cung quü cho vay. Khi kinh tÕ ph¸t triÓn thu nhËp t¨ng, cña c¶i t¨ng do ®ã l­îng cung quü cho vay t¨ng. c.Tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ Lîi tøc chØ lµ mét bé phËn cña lîi nhuËn b×nh qu©n, do ®ã l·i suÊt còng sÏ phô thuéc vµo tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. Sù t¨ng hay gi¶m cña tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n sÏ t¹o ®iÒu kiÖn më réng hay thu hÑp kho¶ng giao ®éng cña l·i suÊt tÝn dông. Sù t¨ng lªn cña tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n sÏ kÝch thÝch ®Çu t­ do ®ã sÏ kÝch thÝch cÇu quü cho vay, gi¶m cung quü cho vay, do ®ã l·i suÊt c©n b»ng t¨ng lªn vµ ng­îc l¹i d.Thêi gi¸, rñi ro vµ tÝnh láng cña c¸c tµi s¶n tµi chÝnh. Thêi gi¸: Khi l­îng cÇu tµi s¶n tµi chÝnh t¨ng, l­¬ng cung tµi s¶n tµi chÝnh gi¶m th× sÏ lµm cho gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i tµi s¶n tµi chÝnh trªn thÞ tr­êng t¨ng. §ång thêi l­îng cÇu tµi s¶n tµi chÝnh t¨ng nghÜa lµ cung quü cho vay t¨ng, l­îng cung tµi s¶n tµi chÝnh gi¶m th× sÏ lµm cho cÇu quü cho vay gi¶m. Do ®ã l·i suÊt sÏ gi¶m. Nh­ vËy thêi gi¸ cña c¸c tµi s¶n tµi chÝnh vµ l·i suÊt cã mèi t­¬ng quan nghÞch ®¶o. Rñi ro: nÕu gi¸ c¶ cña c¸c läai tµi s¶n tµi chÝnh trë nªn bÊt ®Þnh h¬n, sù rñi ro g¾n liÒn víi c¸c tµi s¶n tµi chÝnh t¨ng h¬n so víi c¸c tµi s¶n kh¸c, tµi s¶n tµi chÝnh sÏ kÐm hÊp dÉn h¬n sÏ lµm cho l­îng cÇu tµi s¶n tµi chÝnh gi¶m sót do ®ã cung quü cho vay gi¶m, lµm cho ®­êng cung dÞch chuûªn sang bªn tr¸i, l·i suÊt c©n b»ng sÏ t¨ng lªn. Ng­îc l¹i mét sù t¨ng tÝnh bÊt ®Þnh cña gi¸ c¶ vµ sù rñi ro trong mét thÞ tr­êng tµi chÝnh kh¸c nh­ cæ phiÕu sÏ khiÕn cho tµi s¶n tµi chÝnh t¨ng thªm tÝnh hÊp dÉn, do ®ã lµm t¨ng l­îng cÇu tµi s¶n tµi chÝnh, t¨ng cung quü cho vay , l·i suÊt gi¶m. TÝnh láng: tÝnh láng cña c¸c tµi s¶n tµi chÝnh ®­îc quyÕt ®Þnh bëi hai yÕu tè: + Kh¶ n¨ng ho¸n chuyÓn ra tiÒn mÆt. + Chi phÝ qu¶n lý vµ chi phÝ ho¸n chuyÓn ra tiÒn mÆt. Mét tµi s¶n tµi chÝnh cã tÝnh láng cao lµ mét tµi s¶n cã thÓ chuyÓn ®æi sang tiÒn mÆt mét c¸ch nhanh chãng víi chi phÝ qu¶n lý vµ chi phÝ ho¸n chuyÓn thÊp nhÊt. TÝnh láng cña tµi s¶n tµi chÝnh cÇng t¨ng th× nã cµng ®­îc ­a chuéng, l­îng cÇu tµi s¶n tµi chÝnh cµng t¨ng do ®ã cung quü cho vay t¨ng, ®­êng cung quü cho vay dÞch chuyÓn sang ph¶i, lµm cho l·i suÊt c©n b»ng gi¶m xuèng. e.ChÝnh s¸ch tµi chÝnh cña Nhµ N­íc. Khi Nhµ n­íc thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch bµnh tr­íng: t¨ng chi tiªu cña chÝnh phñ sÏ trùc tiÕp lµm t¨ng l­îng cÇu quü cho vay lµm dÞch chuyÓn ®­êng cÇu quü cho vay vÒ bªn ph¶i do ®ã l·i suÊt t¨ng. §ång thêi gi¶m thu thuÕ, mÆc dï kh«ng lµm ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn tæng cÇu, nh­ng thay vµo ®ã l¹i lµm t¨ng sè thu nhËp tõ ®Çu t­ míi, tõ ®ã kÝch thÝch ®Çu t­. Do ®ã t¨ng cÇu quü cho vay. MÆt kh¸c sù gi¶m xuèng cña thuÕ sÏ lµm t¨ng sè thu nhËp s½n sµng ®Ó chi tiªu, lµm t¨ng nhu cÇu chi tiªu, do ®ã lµm t¨ng cÇu quü cho vay. V× vËy l·i suÊt t¨ng. f.ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng Trung ­¬ng. Khi Ng©n hµng Trung ­¬ng thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt th«ng qua c¸c c«ng cô nh­ dù tr÷ b¾t buéc, t¸i cÊp vèn, thÞ tr­êng më… sÏ t¸c ®éng ®Õn cung cÇu tiÒn tÖ lµm cho cung tiÒn gi¶m (hoÆc t¨ng) , do ®ã gi¶m (hoÆc t¨ng) cung quü cho vay tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt. 6. Sù ®iÒu hµnh l·i suÊt tÝn dông ng©n hµng cu¶ NHT¦. 6.1.Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña NHT¦ trong thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt. Thø nhÊt, NHT¦ kh«ng tr¶ l·i tiÒn göi cho NHTM, TCTD nµo. Lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng, NHT¦ lu«n lµ chñ nî cña c¶ hÖ thèng ng©n hµng. VÞ trÝ chñ nî ®ã lµ cÇn thiÕt ®Ó NHT¦ cã thÓ ®iÒu tiÕt viÖc më réng hay thu hÑp khèi l­îng cung øng tiÒn tÖ. NÕu NHT¦ tr¶ l·i tiÒn göi, nghÜa lµ con nî cña NHTM , th× NHT¦ kh«ng cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng trùc tiÕp vµo sù ra t¨ng khèi l­îng tiÒn tÖ, v× bÊt cø lóc nµo NHTM còng cã thÓ rót tiÒn cña hä. Mèi quan hÖ h÷u c¬ gi÷a thÞ tr­êng tiÒn tÖ víi thÞ tr­êng tÝn dông bÞ ph¸ vì vµ NHT¦ mÊt ®i kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt cña m×nh. ChÝnh v× lý do ®ã c¸c NHTM, Kho b¹c Nhµ n­íc còng nh­ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c kh«ng bao giê ®­îc phÐp göi tiÒn cã l·i t¹i NHT¦ v× ®iÒu ®ã sÏ ch«n vïi vÞ trÝ chñ nî cña NHT¦. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i göi tiÒn t¹i NHT¦ cã thÓ mua tÝn phiÕu NHNN hoÆc tÝn phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc. Thø hai, NHT¦ chØ ®­îc phÐp cho NHTM vay ng¾n h¹n. §©y lµ vÊn ®Ò cèt lâi ®èi víi kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt cu¶ NHT¦, v× chØ nh­ vËy NHT¦ míi cã thÓ ph¶n øng nhanh víi nh÷ng rèi lo¹n cã thÓ x¶y ra trong hÖ thèng tiÒn tÖ b»ng viÖc thay ®æi chi phÝ t¸i cÊp vèn. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ chØ NHTM míi ®­îc cÊp tÝn dông dµi h¹n. NÕu mét khi NHT¦ cã nh÷ng kho¶n nî dµi h¹n, th× kh¸c nµo hä tù ch«n vïi kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt cña m×nh vµ thóc ®Èy sù bÊt æn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ. 6.2 C¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt l·i suÊt thÞ tr­êng cña NHT¦ Thø nhÊt, gäi cho vay theo h×nh thøc ®Êu thÇu . §©y lµ h×nh thøc quan träng ®Ó NHT¦ cung øng tiÒn tÖ trung ­¬ng cho c¸c NHTM. Thêi h¹n cho vay th­êng ng¾n (kho¶ng 10 ®Õn 15 ngµy) vµ ®­îc tæ chøc th­êng xuyªn 1 ®Õn 2 lÇn mét tuÇn. Gi¶ sö sau khi NHT¦ th«ng b¸o gäi thÇu (chØ c«ng bè thêi h¹n cho vay, chøng phiÕu thÕ chÊp, kh«ng bao giê c«ng bè l·i suÊt) vµ nhËn ®­îc ®¬n xin vay cña NHTM nh­ sau: Ng©n hµng th­¬ng m¹i 1 xin vay 20 tû víi l·i suÊt 10%/n¨m Ng©n hµng th­¬ng m¹i 2 xin vay 35 tû víi l·i suÊt 9,75%/n¨m Ng©n hµng th­¬ng m¹i 3 xin vay 5 tû víi l·i suÊt 9,5%/n¨m Ng©n hµng th­¬ng m¹i 4 xin vay 10 tû víi l·isuÊt 9,4%/n¨m Ng©n hµng th­¬ng m¹i 5 xin vay 20 tû víi l·i suÊt 9,3%/n¨m C¨n cø sè tiÒn cÇn ph¸t hµnh, NHT¦ quyÕt ®Þnh cho vay 30 tû víi l·i suÊt 9,5%/n¨m. Cã ba ng©n hµng tróng thÇu víi l·i suÊt 9,5% nh­ng sè tiÒn xin vay lµ 60 tû. Nh­ vËy mçi ng©n hµng sÏ ®­îc vay l­îng tiÒn yªu cÇu (=30/60 tû) víi cïng møc l·i suÊt. L·i suÊt 9,5%/n¨m nµy cùc kú quan träng, qua ®ã ®¸nh tÝn hiÖu víi thÞ tr­êng r»ng NHT¦ kh«ng muèn l·i suÊt gi¶m xuèng d­íi 9,5%/n¨m. C¨n cø vµo ®ã, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tù ®Þnh ®o¹t l·i suÊt thÞ tr­êng. Thø hai, l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu hay t¹m øng trªn chøng tõ. H×nh thøc gäi thÇu cho vay ®­îc thùc hiÖn ®Þnh kú hoÆc theo quyÕt ®Þnh cña NHT¦ víi thêi h¹n cè ®Þnh, v× vËy kh«ng ®¸p øng nhu cÇu xin vay bÊt th­êng víi thêi gian kh«ng qui ®Þnh tr­íc cña c¸c NHTM. H×nh thøc cho vay t¹m øng trªn c¬ së thÕ chÊp chøng tõ cho phÐp kh¾c phôc ®iÒu ®ã. Lo¹i h×nh cho vay nµy ®­îc thùc hiÖn bÊt cø lóc nµo víi thêi h¹n tho¶ thuËn gi÷a NHT¦ vµ NHTM (th­êng tõ 5 ®Õn 10 ngµy), l·i suÊt cao h¬n cho vay ®Êu thÇu 0,5-0,6%. §©y lµ c¸nh cöa th­êng xuyªn më réng cho c¸c NHTM víi ®iÒu kiÖn cã chøng tõ thÕ chÊp tèt. §ã lµ l·i suÊt chØ ®¹o thø hai cña NHT¦. Víi hai h×nh thøc trªn, NHT¦ cã thÓ h­íng l·i suÊt thÞ tr­êng dao ®éng trong khung t¹o bëi hai møc l·i suÊt ®ã. L·i suÊt cho vay ®Êu thÇu(vÝ dô lµ 9,5%)lµ l·i suÊt thÊp nhÊt cña thÞ tr­êng, ®ãng vai trß nh­ l·i suÊt sµn, cßn l·i suÊt t¹m øng chøng tõ(vÝ dô trªn lµ 10%) lµ l·i suÊt chÆn ®øng thÞ tr­êng, ®ãng vai trß lµ l·i suÊt trÇn. L·i suÊt thÞ tr­êng dao ®éng trong khung mong muèn cña NHT¦ theo ®uæi l­îng cung tiÒn, tû gi¸ hèi ®o¸i. ë mét sè n­íc, thÞ tr­êng tµi chÝnh ch­a ph¸t triÓn, NHT¦ cã thÓ trùc tiÕp qui ®Þnh l·i suÊt trÇn vµ l·i suÊt sµn b»ng nh÷ng s¾c lÖnh cña ChÝnh phñ. Thø ba, l·i suÊt can thiÖp cô thÓ cña NHT¦. NÕu l·i suÊt trªn thÞ tr­êng vÝ lý do kh«ng dù kiÕn ®­îc t¨ng qu¸ cao ®ét xuÊt NHT¦ sÏ can thiÖp b»ng c¸ch th«ng b¸o l·i suÊt thi tr­êng qu¸ møc chÆn d­¬Ý. NHT¦ sÏ c«ng bè l·i suÊt cho vay b»ng hoÆc cao h¬n l·i suÊt chÆn trªn mét chót. §ã lµ l·i suÊt can thiÖp. Trong ba h×nh thøc trªn, l·i suÊt cho vay ®Êu thÇu vµ l·i suÊt vay t¹m øng lµ l·i suÊt quan träng nhÊt, ®ãng vai trß l·i suÊt chØ ®¹o cña NHT¦. Cßn l·i suÊt can thiÖp chØ lµ phô vµ tuú thuéc vµo diÔn biÕn thÞ tr­êng. Ngoµi ra NHT¦ cßn can thiÖp vµo l·i suÊt thÞ tr­êng th«ng qua kü thuËt thÞ tr­êng më, nghÜa lµ NHT¦ mua b¸n c¸c chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng ®Ó ®iÒu tiÕt viÖc b¬m hoÆc rót tiÒn khái l­u th«ng. --> Nh­ vËy th«ng qua ch­¬ng I, chóng ta ®· cã nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ l·i suÊt, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, vµ c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n nµy sÏ lµ nÒn t¶ng ®Ó chóng ta tiÕp tôc nghiªn cøu ch­¬ng II. `Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch L·i suÊt ë ViÖt Nam trong thêi gian võa qua. Còng nh­ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, ë ViÖt Nam, l·i suÊt còng lµ mét trong nh÷ng c«ng cô v« cïng quan träng mµ NHNN ViÖt Nam ®· sö dông ®Ó thùc hiÖn môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña m×nh. Cïng víi nh÷ng biÕn chuyÓn tÝch cùc trong ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam th× chÝnh s¸ch l·i suÊt còng cã nh÷ng ®iÒu chØnh thay ®æi ®Ó hoµn thiÖn vµ tiÕn tíi mét l·i suÊt tiÒn tÖ theo h­íng tù do l·i suÊt dùa trªn quan hÖ cung cÇu vèn ®óng nh­ b¶n chÊt cu¶ l·i suÊt. Tõ khi thµnh lËp cho ®Õn nay NHNN ViÖt Nam ®· nhiÒu lÇn ®iÒu chØnh chÕ ®é l·i suÊt cña m×nh. Nh÷ng thay ®æi chÝnh s¸ch l·i suÊt mang tÝnh tÝch cùc vÒ mÆt lý thuyÕt. Tuy nhiªn trong thùc tÕ nh÷ng thay ®æi nµy cã ®em l¹i hiÖu qu¶ hay kh«ng cßn ph¶i xem xÐt trªn nhiÒu khÝa c¹nh. Sau ®©y chóng ta h·y xem xÐt sù ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt trong giai ®o¹n võa qua cña NHNN ViÖt Nam. 1.Giai ®o¹n tõ n¨m 1945 ®Õn n¨m 1951. Sau ngµy 2/9/19945, ngµy thµnh lËp n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ, n­íc ta bÞ c¸c n­íc ®Õ quèc vµ c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng quèc tÕ trong vµ ngoµi n­íc liªn kÕt víi nhau chèng ph¸ quyÕt liÖt. V× vËy bªn c¹nh viÖc chuÈn bÞ vÒ mÆt lùc l­îng ®Ó tiÕp tôc chiÕn ®Êu b¶o vÖ thµnh qu¶ C¸ch m¹ng, b¶o vÖ §Êt n­íc th× ChÝnh phñ míi thµnh lËp cßn ph¶i æn ®Þnh t×nh h×nh tµi chÝnh ®Ó æn ®Þnh nÒn kinh tÕ, ®êi sèng nh©n d©n, vµ chuÈn bÞ cho cuéc kh¸ng chiÕn l©u dµi. Trong giai ®o¹n tõ n¨m 1946 ®Õn 1951, chóng ta kh«ng quèc h÷u ho¸ Ng©n hµng §«ng D­¬ng vµ còng kh«ng thµnh lËp NHT¦ cña ViÖt Nam. Lóc nµy tiÒn tÖ do Bé tµi chÝnh ph¸t hµnh. L­îng tiÒn cho l­u th«ng chñ yÕu lµ do ph¸t hµnh v× thuÕ thu ®­îc rÊt Ýt. Kh«ng cã mét lo¹i h×nh tÝn dông nµo trong giai ®o¹n nµy. M·i ®Õn n¨m 1947 míi cã h×nh thøc huy ®éng vèn ®Ó cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, nªn nh×n chung chÝnh s¸ch l·i suÊt trong giai ®o¹n nµy kh«ng cã g× ®¸ng nãi. 2.Giai ®o¹n tõ n¨m 1951 ®Õn n¨m 1986. Th¸ng 2 n¨m 1951 thµnh lËp Ng©n hµng Quèc gia ViÖt Nam. Lóc nµy nã ®· cã mét sè chøc n¨ng c¬ b¶n sau: -§éc quyÒn ph¸t hµnh tiÒn vµ ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ. -§iÒu hoµ vµ më réng tÝn dông ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt. -Qu¶n lý ng©n quü quèc gia. -Qu¶n lý ngo¹i tÖ vµ giao dÞch thanh to¸n víi n­íc ngoµi. -Qu¶n lý kim dung b»ng thÓ lÖ hµnh chÝnh. -§Êu tranh tiÒn tÖ víi ®Þch. §©y lµ thêi kú mµ cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p cña nh©n d©n ta ®i vµo giai ®o¹n quyÕt liÖt nªn nhu cÇu tiÒn dµnh cho chiÕn tranh lµ rÊt lín.V× vËy NHNN ViÖt Nam thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt cè ®Þnh, NHNN ViÖt Nam ®· qui ®Þnh qu¸ chi tiÕt c¸c møc l·i suÊt kh¸c nhau. T¹i møc l·i suÊt ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 125/NH- Q§ ngµy 04/9/1986 ta thÊy cã gÇn 30 møc l·i suÊt kh¸c nhau. Chóng ®­îc ph©n biÖt râ rÖt bëi h×nh thøc së h÷u: quèc doanh vµ tËp thÓ, bëi ngµnh nghÒ, bëi sù thùc hiÖn c¸i gäi lµ h¹n møc kÕ ho¹ch …Vµ mét ®iÒu ta kh«ng thÓ kh«ng nhËn thÊy lµ sù bÊt hîp lý trong chÝnh s¸ch l·i suÊt lµ møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay ®­îc qui ®Þnh ë biÓu qu¸ nhá bÐ so víi møc l·i suÊt huy ®éng tiÕt kiÖm, cho vay t­ nh©n c¸ thÓ vµ nã cµng nhá bÐ khi so s¸nh víi tû lÖ l¹m ph¸t cña n¨m 1986 (kháang 14%/ th¸ng).(xem phô lôc 1) §©y lµ thêi kú l·i suÊt thùc ©m ®­îc duy tr× trong suèt thêi kú bao cÊp vµ trong ®iÒu luËt môc l¹m ph¸t cao. Mét trong nh÷ng lý do biÖn gi¶i cho viÖc ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt cè ®Þnh, L·i suÊt thùc ©m nµy lµ: -Thêi kú nµy nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp, chÞu ¶nh h­ëng nÆng nÒ, dËp khu«n m« h×nh kinh tÕ cña Liªn X« cò. ChÝnh s¸ch l·i suÊt nµy lµ viÖc ¸p dông gÇn nh­ nguyªn mÉu m« h×nh cña Liªn X« cò. NhiÒu lo¹i cho vay, møc l·i suÊt cu¶ ta vµ Liªn X« cò lµ gièng hÖt nhau, vµ v× v©þ chÝnh s¸ch l·i suÊt kh«ng chó ý ®Õn l¹m ph¸t. -Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ n­íc ta ®ang r¬i vµo t×nh tr¹ng l¹m ph¸t phi m·, Nhµ n­íc muèn vùc dËy nÒn kinh tÕ th× cÇn huy ®éng vµ thu hót vèn cho ®Çu t­ nªn ®· qui ®Þnh møc l·i suÊt cho vay thÊp ®Ó khuyÕn khÝch c¸c ®¬n vÞ ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh. Lç cña ngµnh ng©n hµng sÏ ®­îc nhµ n­íc cÊp bï. Trong thêi kú nµy, viÖc Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt lµ kh«ng cã c¬ së khoa häc. L·i suÊt kh«ng ph¸t huy ®­îc vai trß ®ßn bÈy ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña m×nh, ng­îc l¹i nã cßn k×m h·m ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng, ng©n hµng kh«ng ph¸t huy ®­îc vai trß huy ®éng vèn, kinh do¹nh tiÒn tÖ cu¶ m×nh. Cßn Nhµ n­íc th× lu«n bÞ th©m hôt ng©n s¸ch do ph¶i bï lç cho c¸c ng©n hµng vµ l¹m ph¸t th× tiÕp tôc t¨ng. ChÕ ®é l·i suÊt thùc ©m kh«ng ®¶m b¶o lîi Ých cho c¸c bªn, ®iÒu nµy ®­îc nhiÒu t¸c gi¶ miªu t¶ b»ng mét h×nh t­îng sinh ®éng nh­: nÕu ta ®em göi mét kho¶n tiÒn vÝ nh­ con bß th× sau khi ®¸o h¹n ta chØ nhËn ®­îc kho¶n tiÒn b»ng c¸i ®u«i bß. V× vËy mµ chÝnh s¸ch nµy kh«ng thùc hiÖn ®­îc môc tiªu cña m×nh lµ huy ®éng vèn. Trong t×nh tr¹ng nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn tr× trÖ, tû lÖ l¹m ph¸t cao, c¬ héi ®Çu t­ cã lîi lµ rÊt hiÕm, l·i suÊt tiÒn cho vay < tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n <l·i su©t huy ®éng vèn, ®iÒu nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ¨n “kh«ng ngåi råi” cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. NhiÒu doanh nghiÖp vay vèn víi l·i suÊt thÊp råi cho ng©n hµng vay víi l·i suÊt cao ®Ó ¨n chªnh lÖch vµ cuèi cïng th× s¶n xuÊt kh«ng ph¸t triÓn . 3.Giai ®o¹n cuèi n¨m 1986 ®Õn 1995. Thùc tr¹ng ®Êt n­íc vµo nh÷ng thËp kû 80 víi nh÷ng khã kh¨n míi gay g¾t vµ phøc t¹p ®· ®Æt ra mét yªu cÇu kh¸ch quan vµ bøc xóc cã ý nghÜa sèng cßn ®èi víi dù nghiÖp c¸ch m¹ng lµ, ®Î lµm xoay chuyÓn ®­îc t×nh thÕ, t¹o ra mét sù chuyÓn biÕn cã ý nghÜa trªn b­íc ®­êng ®i lªn. T¹i §¹i héi toµn quèc lÇn thø s¸u cña §¶ng(1986) ®· quyÕt ®iÞnh x©y dùng CNXH trªn c¶ n­íc theo ®­êng lèi ®æi míi. Mét ®iÒu tÊt nhiªn lµ ho¹t ®éng ng©n hµng còng kh«ng n»m ngoµi sù chuyÓn ®æi míi nµy. Cô thÓ lµ b¾t ®Çu 1988 toµn bé hÖ th«ng ng©n hµng 1 cÊp chuyÓn thµnh hÖ th«ng ng©n hµng 2 cÊp. N¨m 1990 ra ph¸p lÖnh Ng©n hµng, ph¸p lÖnh nµy ®­îc söa ®æi vµ bæ sung cho hoµn thiÖn h¬n vµo n¨m 1997, ®ã lµ luËt Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc tÝn dông. §©y lµ b­íc ®Çu tiªn ®Æt nÒn mãng cho nh÷ng biÕn ®æi m¹nh mÏ vÒ sau ho¹t ®éng cña NHNN nãi chung vµ chÝnh s¸ch l·i suÊt nãi riªng. Sau n¨m 1986, ®Êt n­íc chuyÓn m×nh trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc, ®ßi hái nguån vèn rÊt lín ®Ó C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc v× vËy ®©y lµ lóc mµ vai trß cña hÖ th«ng ng©n hµng ®­îc n©ng lªn ®óng víi vÞ trÝ cña nã. Sau ®¹i héi §¶ng VII, b­íc sang giai ®o¹n 1992-1995, mét lo¹t c¶i c¸ch míi ®­îc thùc hiÖn vµ ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. NÒn kinh tÕ ®· cã nhiÒu biÕn chuyÓn tÝch cùc: l¹m ph¸t tiÕp tôc ®­îc ®Èy lïi vµ ®­îc kiÓm so¸t mét c¸ch chÆt chÏ h¬n, nÒn kinh tÕ víi møc t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi vµ còng ®­îc duy tr× æn ®Þnh…Vµ cã thÓ nãi r»ng trong ®ã cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña chÝnh s¸ch l·i suÊt míi- chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc d­¬ng. L·i suÊt thùc d­¬ng ®­îc duy tr× tõ cuèi n¨m 1992 víi sù biÕn ®éng phï hîp víi tû lÖ l¹m ph¸t. Cô thÓ tõ th¸ng 10/1992 NHNN ViÖt Nam thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc d­¬ng, hÕt quý mét n¨m 1993 th× chÝnh s¸ch nµy ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch ®Çy ®ñ. 86-90 1991 1992 1993 1994 1995 L·i suÊt tiÒn göi b×nh qu©n %/th¸ng 6 2,6 1,9 1,4 1,3 1,4 L·i suÊt cho vay b×nh qu©n 4,3 3,5 2,5 1,8 1,6 1,7 L¹m ph¸t b×nh qu©n th¸ng ¬møchai ch÷ sè 5,6 1,93 0,43 1,2 1,06 Tuy nhiªn, ë giai ®o¹n nµy NHNN ViÖt Nam vÉn qui ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay, cô thÓ cã sù ph©n biÖt gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ: + §èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc: cho vay víi l·i suÊt thÊp h¬n so víi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. +L·i suÊt cho vay ng¾n h¹n cao h¬n l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n. +L·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm cao h¬n l·i suÊt tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ. B¾t ®Çu tõ ngµy 1/10/1993 theo quyÕt ®Þnh 184/Q§-NH1, ChÝnh s¸ch l·i suÊt ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së võa qui ®Þnh c¸c møc l·i suÊt tiÒn g­Ø vµ cho vay cô thÓ, võa cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn. +Qui ®Þnh cô thÓ vÒ l·i suÊt trÇn cã hai lo¹i: L·i suÊt cho vay doanh nghiÖp Nhµ n­íc:1,8%/ th¸ng L·i suÊt cho vay kinh tÕ ngoµi quèc doanh:2%/ th¸ng kú h¹n 6 th¸ng: 0,75%/ th¸ng Kú h¹n 12 th¸ng: 12%/ th¸ng C¸c møc l·i suÊt nµy ®­îc ¸p dông cho ®Õn th¸ng 1/1991. QuyÕt ®Þnh sè 08/Q§-NH7 ngµy 25/1/1992 thay ®æi l¹i nh­ sau: l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ do Tæng gi¸m ®èc c¸c ng©n hµng ®­îc phÐp ho¹t ®éng ngo¹i tÖ qui ®Þnh trªn c¬ së l·i suÊt tiÒn tÖ quèc tÕ. QuyÕt ®Þnh nµy cho ®Õn nay vÉn cßn hiÖu lùc thi hµnh. Tõ th¸ng 12/1993 NHNN b·i bá viÖc qui ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ. NghÜa lµ tõ ®ã tíi nay NHNN chØ cßn khèng chÕ møc cho vay ngo¹i tÖ tèi ®a cña c¸c tæ chøc t­ doanh ®èi víi nÒn kinh tÕ, ngoµi ra ta thÊy møc l·i suÊt cho vay tèi ®a ngµy cµng ®­îc ®iÒu chØnh t¨ng lªn ®Ó thùc hiÖn chñ tr­¬ng thu hÑp kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt ngo¹i tÖ vµ néi tÖ cña NHNN. * §¸nh gi¸ vai trß cña qóa tr×nh ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch l·i suÊt tõ n¨m 1992 ®Õn 1995. -Nh÷ng mÆt tÝch cùc: Trong giai ®o¹n nµy, l·i suÊt ®· b¾t ®Çu ®­îc sö dông nh­ lµ mét c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ViÖc chuyÓn tõ c¬ chÕ l·i suÊt thùc ©m sang l·i suÊt thùc d­¬ng ®· cã t¸c dông quan träng, xo¸ bá h¼n t×nh tr¹ng bao cÊp qua tÝn dông tr­íc ®©y vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ng©n hµng thùc sù chuyÓn sang kinh doanh, thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ chiÕn l­îc huy ®éng vèn m¹nh mÏ víi ph­¬ng ch©m: ng©n hµng ®i huy ®éng ®Ó cho vay, ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn ®Ó thu hót nguån vèn nhµn rçi trong nh©n d©n vµ c¸c ._.