Kỹ thuật thương mại quốc tế

Më ®Çu Trong xu h­íng tù do ho¸ th­¬ng m¹i ngµy nay, chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña toµn ngµnh Thuû S¶n ViÖt Nam kh«ng chØ tËp trung vµo xuÊt khÈu ®i c¸c thÞ tr­êng quen thuéc, mµ cßn tranh thñ c¸c khai th¸c c¸c thÞ tr­êng míi, t¹o thªm nhiÒu b¹n hµng lín ®Æc biÖt ë c¸c n­íc ph¸t triÓn. Mét trong nh÷ng thÞ tr­êng cã ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng ®ã lµ thÞ tr­êng Mü. Mü lµ mét thÞ tr­êng xuÊt nhËp khÈu khæng lå víi søc mua lín, ®a d¹ng vÒ thu nhËp, chñng lo¹i vµ nhu cÇu hµng ho¸, trong ®ã thuû s¶n lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng nhËp khÈu lín nhÊt cña Mü. §­îc x¸c ®Þnh lµ mét mòi nhän trong ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam, trong nh÷ng n¨m qua xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam sang Mü kh«ng ngõng t¨ng nhanh tû lÖ kim ng¹ch xuÊt khÈu. Bªn c¹nh ®ã hiÖp ®Þnh ph¸t triÓn th­¬ng m¹i ViÖt Nam-Hoa Kú ®· ®­îc ký kÕt l¹i cµng g¾n chÆt mèi quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc t¹o c¬ héi cho thuû s¶n ViÖt Nam th©m nhËp thÞ tr­êng Mü mét c¸ch m¹nh mÏ h¬n. Tuy nhiªn còng chÝnh hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song th­¬ng ViÖt Nam – Hoa Kú ®· ®Æt ra th¸ch thøc kh«ng nhá ®èi víi c¸c nhµ doanh nghiÖp ViÖt Nam. MÆt kh¸c mÆc dï Mü ®ang dÉn ®Çu thÞ tr­êng xuÊt khÈu trong ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam, nh­ng thÞ phÇn thñy s¶n ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng Mü cßn kh¸ khiªm tèn. Do ®ã vÊn ®Ò ®Æt ra kh«ng chØ cho Nhµ N­íc ta, mµ cßn cho c¶ c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay lµ lµm thÕ nµo ®Ó tËn dông ®­îc c¬ héi, ®èi ®Çu tr­íc th¸ch thøc vµ cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt, xuÊt khÈu thuû s¶n cho t­¬ng xøng víi kh¶ n¨ng cña ViÖt Nam vµ quy m« cña thÞ tr­êng Mü. ChÝnh v× vËy em ®· tiÕn hµnh ®Ò tµi víi môc tiªu ph©n tÝch thùc tr¹ng cña t×nh h×nh xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Mü, tõ ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng kiÕn nghÞ thÝch hîp nh»m thóc ®Èy ho¹t ®éng nµy ngµy cµng ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n. Ch­¬ng I: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam 1. T×nh h×nh xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng Mü trong thêi gian qua: Mü lµ thÞ tr­êng lu«n lu«n s«i ®éng vµ ®Æc biÖt hÊp dÉn thu hót tíi 130 n­íc xuÊt khÈu hµng ho¸ vµo thÞ tr­êng nµy. Thùc tÕ cho thÊy thuû s¶n còng ®· chiÕm mét tû träng ®¸ng kÓ trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng Mü. Tõ ngay sau khi lÖnh cÊm vËn cña Mü ®èi víi ViÖt Nam ®­îc b·i bá th× xuÊt khÈu hµng ho¸ nãi chung vµ thuû s¶n nãi riªng vµo Mü ®­îc t¨ng lªn ®¸ng kÓ. NÕu nh­ n¨m 1986 hµng thuû s¶n ViÖt Nam vµo Mü míi chØ lµ 8 triÖu USD, n¨m 1987 t¨ng lªn so víi n¨m tr­íc vµ gÊp 4,5 lÇn, n¨m 1999 xuÊt khÈu thuû s¶n vµo Mü t¨ng gÊp 18 lÇn so víi n¨m 1986. N¨m 2000 kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n sang Mü lµ 320 triÖu USD, gÊp 40 lÇn so víi n¨m 1986 vµ gÊp 4 lÇn so víi n¨m 1998, n¨m 2001 kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n vµo Mü lµ 70. 931 ngµn tÊn thuû s¶n c¸c lo¹i trÞ gi¸ 489 triÖu USD, t¨ng lªn so víi n¨m 2000 lµ 1,8 tû USD vµ sè l­îng 538. 833 tÊn thuû s¶n ®· xuÊt khÈu trong n¨m th× xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng lµ rÊt ®¸ng kÓ. Víi nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc n¨m 2001 th× thÞ tr­êng Mü ®­îc ®¸nh gi¸ lµ thÞ tr­êng dÉn ®Çu cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam. MÆc dï Mü lµ thÞ tr­êng khã tÝnh, yªu cÇu vÒ chÊt l­îng vµ vÖ sinh an toµn cao nh­ng kh«ng kh¾t khe nh­ thÞ tr­êng EU. Gi¸ b¸n thuû s¶n sang Mü l¹i cao h¬n so víi thÞ tr­êng kh¸c do ®ã hµng thuû s¶n vµo Mü ngµy cµng më réng. Thuû s¶n lµ mét ngµnh kinh tÕ chñ lùc cña ViÖt Nam, ngay trong n¨m 2000 víi khèi l­îng s¶n phÈm vµ doanh sè xuÊt khÈu lµ 1,475 triÖu USD ®· trë thµnh ngµnh kinh tÕ ®øng thö 3 vÒ xuÊt khÈu sau dÇu th« vµ dÖt. MÆt hµng thuû s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Mü ph¶i kÓ ®Õn c¸ b¸ sa,c¸ tra, vµ phile ®¹t gi¸ trÞ xuÊt khÈu n¨m 2000 lµ 60 triÖu USD, ®øng ®Çu trong c¸c n­íc cung cÊp c¸c lo¹i s¶n phÈm c¸ nµy cho thÞ tr­êng Mü. N¨m 2001 xuÊt hiÖn chiÕn dÞch chèng l¹i viÖc nhËp khÈu c¸ tra vµ c¸ b¸ sa cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng víi nh÷ng lËp luËn c«ng khai b«i nhä s¶n phÈm c¸ ViÖt Nam, thËm chÝ cßn nãi r»ng c¸ da tr¬n ViÖt Nam nu«i ë s«ng Mªk«ng cã thÓ chøa c¶ d­ l­îng chÊt ®éc mÇu da cam mµ qu©n ®éi Mü ®· r·i xuèng trong thêi gian chiÕn tranh. H¬n thÕ n÷a hä cßn ph¸t ®éng chiÕn dÞch “Ng­êi Mü ¨n c¸ Mü” vµ s¸ng t¸c ra nh·n hiÖu “c¸ catfish nu«i cña Mü”. Theo ph©n tÝch cña c¬ quan nghiªn cøu kinh tÕ (ERS)th× viÖc t¨ng nhËp khÈu c¸ da tr¬n cña ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ nguyªn nh©n lµm gi¶m gi¸ b¸n vµ l­îng tiªu dïng s¶n phÈm c¸ nheo néi ®Þa cña Mü,mµ gi¸ gi¶m chØ lµ mét hiÖn t­îng kinh tÕ. Cßn nÕu xÕt vÒ gãc ®é an toµn cña c¸ Basa vµ c¸ tra ViÖt Nam th× m«i tr­êng n­íc nu«i lµ s«ng Mªk«ng kh«ng bÞ « nhiÓm nh­ n­íc s«ng Miissipi cña Mü. VÒ nh·n m¸c c¸c DN xuÊt khÈu thuû s¶n ®a sè ®Òu nghiªm tóc thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh cña FDA vµ cña chÝnh phñ ViÖt Nam vÒ viÖc sö dông c¸c tªn th­¬ng m¹i cho c¸ Basa vµ c¸ tra còng nh­ tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm kh¸c. BÊt chÊp nh÷ng khã kh¨n trë ng¹i, c¸c DN ViÖt Nam ®· cè g¾ng kh«ng ngõng. Trong th¸ng 1/2002 sau khi x¶y ra cuéc tranh chÊp th­¬ng m¹i ViÖt-Mü vÒ c¸ da tr¬n(catfish) l« hµng 100 tÊn c¸ Basa ®Çu tiªn mang tªn ViÖt Nam ®· ®­îc xuÊt sang Mü. Tõ ®Çu 2/2002 gi¸ xuÊt khÈu c¸ Basa vµ c¸ tra cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Mü liªn tôc t¨ng, gi¸ xuÊt khÈu trung b×nh ®¹t 3. 120USD/tÊn FOB c¶ng ViÖt Nam, L/C t¨ng 300USD/tÊn so víi ®Çu th¸ng1/2002. Cïng víi c¸ tra,c¸ Basa, t«m còng ®­îc coi lµ s¶n phÈm chñ lùc cña ViÖt Nam XK sang Mü. Trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Mü th× t«m chiÕm gÇn 2/3 trÞ gi¸ hµng xuÊt khÈu n¨m 1994 mÆt hµng t«m sang Mü víi tæng gi¸ trÞ lµ 5,121 triÖu USD chiÕm mét tû träng trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n sang Mü lµ 88,26%. N¨m 1995 t¨ng h¬n gÊp 3 lÇn so víi n¨m 1994, n¨m 1996 t¨ng gÊp ®«i so víi 1995 vµ nh÷ng n¨m tiÕp sau n÷a s¶n phÈm t¨ng lªn liªn tôc. §Õn n¨m 2000 ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu t«m sang Mü lµ 200 triÖu USD t¨ng lªn gÊp 2 lÇn so víi n¨m 1999. §Õn nay ViÖt Nam ®· ®øng hµng thø 8 trong tæng sè 50 n­íc cung cÊp t«m cho thÞ tr­êng Mü. Tuy nhiªn vµo ngµy 1/1/2004, Liªn minh t«m miÒn Nam (SSA) ®· ®Ö ®¬n lªn Bé Th­¬ng m¹i Mü (DOC) vµ Uû ban th­¬ng m¹i Quèc tÕ (USITC)cña n­íc nµy ®Ó kiÖn 6 n­íc gåm Th¸i Lan, Trung Quèc, ViÖt Nam, Ên §é, Ecuador vµ Brazil trong ®ã cã b¸n ph¸ gi¸ t«m vµo thÞ tr­êng Mü, lµm tæn h¹i ®Õn ho¹t ®éng cña ngµnh s¶n xuÊt cña n­íc nµy. Mặt hàng khởi kiÖn bao gồm hÇu hết các loại sản phẩm tôm nước ấm, cả đông lạnh và đóng hộp. Mức thuế yêu cầu áp đặt từ 30% đến 267% riêng cho từng nước. Mức thuế cho Việt Nam dao động từ 30% đến 99%. Theo thèng kª, trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 2003, gi¸ t«m gi¶m b×nh qu©n 3,4%, riªng t¹i Mü gi¶m 9,5%. N¨m 2002 gi¸ t«m cña ë Hoa Kú ®· gi¶m 50% vµ hiÖn ®ang gi¶m xuèng møc thÊp nhÊt trong lÞch sö n­íc Mü. T«m ®­îc ®¸nh b¾t tõ biÓn Hoa Kú chØ chiÕm 20% thÞ phÇn vµ ®ang cã nguy c¬ gi¶m m¹nh trong thêi gian tíi. S¶n l­îng khai th¸c t«m cña c¸c chñ tµu ë Mü ®ang bÞ sôt gi¶m do thêi tiÕt, nguån tµi nguyªn c¹n kiÖt…Trong khi ngµnh s¶n xuÊt t«m trong n­íc Mü ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n, khèi l­îng t«m nhËp khÈu vÉn tiÕp tôc t¨ng m¹nh. ThÞ tr­êng t«m Hoa Kú ph©n chia theo tØ lÖ 88% nhËp khÈu, 12% lµ ®¸nh b¾t trong n­íc. Trong ®ã t«m ®«ng l¹nh nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng Mü hÇu hÕt lµ t«m nu«i cã gi¸ thµnh rÎ h¬n rÊt nhiÒu so víi nguån t«m ®¸nh b¾t tù nhiªn cña Mü, mµ nguån nµy ngµy cµng c¹n kiÖt,chi phÝ cµng cao. MÆt kh¸c trong thêi gian qua, c¸c n­íc ch©u ¸ nh­ ViÖt Nam, Trung Quèc, Th¸i Lan, Philipin ®Òu tróng mïa t«m, c¸c n­íc nµy l¹i gi¶m chi phÝ tõ kh©u s¶n xuÊt ®Õn chÕ biÕn XK. V× vËy t«m NK vµo thÞ tr­êng Mü tõ c¸c n­íc Ch©u ¸ th­êng rÎ h¬n t«m s¶n xuÊt t¹i Mü tõ 10-20%. HiÖn nay, gi¸ t«m ë Mü xuèng thÊp ngang víi gi¸ cña nh÷ng n¨m 70, khiÕn nhiÒu nhµ chÕ biÕn r¬i vµo thÕ tiÕn tho¸i l­ìng nan khi ph¶i lùa chän c¸c b¹n hµng cò, trong khi t«m NK gi¸ rÊt rÎ. Cïng víi nh÷ng khã kh¨n kinh tÕ cña b¶n th©n n­íc Mü ®· gãp phÇn lµm cho bé phËn kinh tÕ n«ng nghiÖp, thuû s¶n cña Mü kh«ng c¹nh tranh ®­îc víi hµng ho¸ tõ c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn. Mét sè nhµ s¶n xuÊt t«m Mü kªu gäi, nÕu chËm trÔ trong viÖc tiÕn hµnh kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸, th× mïa thu ho¹ch t«m n¨m sau sÏ kh«ng cã sù c¶i thiÖn nµo vµ hä buéc ph¶i ph¸ s¶n. Cã nh÷ng lý do chÝnh khiÕn cho c¸c nhµ s¶n xuÊt t«m Mü muèn tiÕn hµnh vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ t«m,®ã lµ: Thø nhÊt: DN cña Mü muèn dïng ®Õn chiªu bµi khëi kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ ®Ó b¶o hé mËu dÞch, ng¨n chÆn hµng NK tõ c¸c n­íc vµ tranh thñ tµi trî tõ phÝa ChÝnh phñ Mü. Vụ kiện này đã diễn ra vào thời điểm có lợi nhất cho người đi kiện: trước thềm cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2004 vào tháng 11. Thø hai: ChÝnh quyÒn Bush cã ch­¬ng tr×nh hç trî gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ b¸n ph¸ gi¸ nh»m lÊy lßng cö tri vµ giíi c«ng nghiÖp, nªn vô kiÖn cã nhiÒu kh¶ n¨ng sÏ ®­îc sù ñng hé tõ phÝa chÝnh quyÒn Mü. Thø ba: C¸c luËt s­ Mü lîi dông vÊn ®Ò b¸n ph¸ gi¸ ®Ó trôc lîi c¸c nhµ s¶n xuÊt t«m Mü vµ Ch©u ¸. VÒ phÝa ViÖt Nam, Trung Quèc, Ên §é, Th¸i Lan còng ®· ho¹ch ®Þnh nhiÒu ch­¬ng tr×nh hîp t¸c víi c¸c nhµ NK vµ ph©n phèi t«m cña Mü ®Ó ®­a ra nh÷ng chøng cø thuyÕt phôc lµ t«m cña m×nh kh«ng b¸n ph¸ gÝa, nh»m b¶o vÖ cho ng­êi tiªu dïng trªn ®Êt Mü. Tất cả khẳng định, đây chỉ là sự ngụy biện của người Mỹ, bất chấp nguyên tắc tự do thương mại để bảo vệ lợi ích của mình. SSA đang đi ngược lại xu thế mở rộng tự do thương mại toàn cầu mà Mỹ là quốc gia đề xướng và yêu cầu các nước trên thế giới, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển tham gia thực hiện. Song víi sù chØ ®¹o s©u s¸t cña Bé thuû s¶n, víi sù ho¹t ®éng n¨ng ®éng, linh ho¹t cña HiÖp héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n VN mµ c«ng t¸c xuÊt khÈu thuû s¶n sang thÞ tr­êng Mü trong thêi gian qua còng thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ. Con sè xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam ®· v­ît lªn trªn 1 tû USD tõ n¨m 2000, n©ng cao thÞ tr­êng Mü lªn vÞ trÝ sè mét cña nghµnh thuû s¶n. Sù t¨ng tr­ëng cña xuÊt khÈu thuû s¶n vµo Mü g¾n liÒn víi sù tiÕn bé trong quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ gi÷a ViÖt Nam vµ Mü, ®Æc biÖt sau hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt –Mü ®­îc kÝ kÕt vµo ngµy 13/7/2000. Sù kiÖn ®ã ®· më ra nh÷ng c¬ héi kinh doanh lín cho DN ViÖt Nam. Tèc ®é t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng Mü rÊt nhanh, b×nh qu©n giai ®o¹n 1994-1999 lµ 90,98% n©ng ViÖt Nam lªn vÞ trÝ thø 17 trong sè c¸c n­íc xuÊt khÈu hµng thuû s¶n vµo Mü. C¹nh tranh trªn thÞ tr­êng ®· t¹o ra mét søc Ðp cho c¸c DN ViÖt Nam ph¶i t×m tßi, ®æi míi c«ng nghÖ nu«i ®¸nh b¾t, s¬ chÕ biÕn thuû s¶n, x©y dùng tiªu chuÈn vÖ sinh an toµn thùc phÊm sao cho phï hîp víi nhu cÇu cña ng­êi d©n Mü, tõ ®ã ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo sù t¨ng tr­ëng cña ngµnh thuû s¶n nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi chung. 2. Nh÷ng h¹n chÕ, khã kh¨n trong xuÊt khÈu thuû s¶n cu¶ ViÖt Nam: * Khã kh¨n ®Çu tiªn: ThÞ tr­êng XK thuû s¶n cña ViÖt Nam ch­a ph¶i lµ thÞ tr­êng NK träng ®iÓm, lín cña ThÕ giíi, chñ yÕu lµ thÞ tr­êng NhËt B¶n vµ c¸c n­íc l¸ng giÒng Ch©u ¸. * Khã kh¨n thø hai: Chñng lo¹i thuû s¶n XK cña ViÖt Nam chñ yÕu lµ t«m, mùc ®«ng l¹nh s¬ chÕ (chiÕm h¬n 80% khèi l­îng), tû lÖ s¶n phÈm cã gi¸ trÞ t¨ng cao thÊp, chÊt l­îng s¶n phÈm ch­a phï hîp v¬Ý yªu cÇu chÊt l­îng thuû s¶n cña c¸c n­íc nhËp khÈu lín. VÊn ®Ò ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh thùc phÈm theo c¸c tiªu chuÈn HACCP rÊt quan träng, v× ®©y lµ ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng thuû s¶n ViÖt Nam. * Khã kh¨n thø ba: X©m nhËp vµo mét thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nh­ Mü, khã kh¨n mµ ViÖt Nam gÆp ph¶i, ph¶i kÓ ®Õn ®ã lµ tÝnh c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng nµy rÊt cao, hµng thuû s¶n ViÖt Nam ph¶i gÆp nh÷ng ®èi thñ c¹nh tranh lín nh­: Th¸i Lan, Ên ®é. Gi¸ c¶ s¶n phÈm thuû s¶n XK cña ViÖt Nam nh×n chung lµ thÊp, chØ b»ng kho¶ng 70% møc gi¸ s¶n phÈm cïng lo¹i cña Th¸i Lan vµ Indonesia nh­ng vÉn kh«ng c¹nh tranh næi víi hµng cña c¸c n­íc XK kh¸c. M¹ng l­íi kªnh ph©n phèi ®Ó thùc hiÖn XK trùc tiÕp vµo thÞ tr­êng tiªu thô chÝnh ch­a tèt, chñ yªó xuÊt qua trung gian m«i giíi vµ trung t©m t¸i xuÊt nh­ Singapo, H«ng K«ng. XuÊt khÈu chñ yÕu theo ®iÒu kiÖn FOB, ch­a ®ñ kh¶ n¨ng b¸n hµng theo ®iÒu kiÖn CIF vµ c¸c ®iÒu kiÖn cã hµm l­îng dÞch vô b¸n hµng cao h¬n, nªn kh«ng tËn dông ®­îc c¸c c¬ héi thÞ tr­êng ®Ó ®Èy m¹nh XK. H¬n n÷a c¸c DN ViÖt Nam lµ nh÷ng ng­êi ®Õn sau so víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh kh¸c trªn thÞ tr­êng nµy, trong khi c¸c n­íc kh¸c ®· cã mét chç ®øng kh¸ v÷ng ch¾c th× ViÖt Nam míi ®ang t×m c¸ch th©m nhËp, do ®ã cµng cã nhiÒu khã kh¨n h¬n. * Khã kh¨n thø 4: C¸c DN ViÖt Nam chñ yÕu cã qui m« võa vµ nhá, kh¶ n¨ng vÒ vèn c«ng nghÖ cßn thÊp ch­a phï hîp víi nguån nguyªn liÖu s¼n cã cña ViÖt Nam, c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ cßn l¹c hËu víi c«ng nghÖ chÕ biÕn ®¬n gi¶n, chñ yÕu lµ c«ng nghÖ ®«ng l¹nh, tû lÖ lao ®éng thñ c«ng lín, yªu cÇu vÒ vÖ sinh ch­a ®¶m b¶o. Trong khi ®ã c¸c yªu cÇu vÖ sinh thùc phÈm, vÖ sinh m«i tr­êng sinh th¸i l¹i lµ nh÷ng rµo c¶n kÜ thuËt lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu thuû s¶n vµo Mü. MÆc dï Nhµ n­íc ®· ban hµnh nh÷ng tiªu chuÈn kÜ thuËt nh­ng hÇu nh­ chØ tån t¹i trªn lý thuyÕt ch­a ®­îc ¸p dông vµo thùc tÕ. VÒ phÝa c¸c DN, mét phÇn do c¬ së h¹ tÇng, mét phÇn do thãi quen ch­a nhËn thøc ®­îc ®Çy ®ñ tÇm quan träng cña viÖc ®¶m b¶o chÊt l­îng s¶n phÈm ®èi víi t¹o ch÷ tÝn nªn c«ng t¸c qu¶n lý chÊt l­îng ch­a ®­îc quan t©m mét c¸ch th­êng xuyªn, chñ ®éng. MÆt kh¸c, vÒ ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i cßn yÕu kÐm, c¸c DN ViÖt Nam chØ míi tiÕp cËn ®­îc víi c¸c nhµ nhËp khÈu mµ ch­a tiÕp cËn víi c¸c nhµ b¸n lÎ hay siªu thÞ, hµng b¸n ch­a ®Õn tay ng­êi tiªu dïng, do ®ã ch­a nhËn ®­îc th«ng tin ph¶n håi mét c¸ch trùc tiÕp ®Ó tõ dã cã c¸c biÖn ph¸p c¶i tiÕn, n©ng cao chÊt l­îng phï hîp víi thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng * Khã kh¨n thø 5: Ch­a cã ®­îc mét kÕ ho¹ch vµ ch­¬ng tr×nh tæng thÓ xóc tiÕn hµng thuû s¶n ViÖt Nam ë n­íc ngoµi, mÆc dï cã tiÕn hµnh mét sè ho¹t ®éng xóc tiÕn nh­ viÖc tham gia c¸c héi chî th­¬ng m¹i vµ viÖc cö c¸c ®oµn c¸n bé ®i kh¶o s¸t ë n­íc ngoµi nh­ng nh×n chung ho¹t ®éng nµy cßn mang tÝnh tù ph¸t vµ ch­a thÓ coi lµ ho¹t ®éng xóc tiÕn XK thùc sù. HÇu nh­ c¸c DN xuÊt khÈu thuû s¶n sang Mü ch­a cã DN nµo më ®­îc v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i n­íc Mü, do vËy c¸c DN ViÖt Nam Ýt cã c¬ héi giao th­¬ng víi c¸c nhµ ph©n phèi cña Mü, nhÊt lµ ®Ó t×m hiÓu luËt ch¬i cña thÞ tr­êng nµy. HÖ thèng luËt ch¬i cña Mü kh¸ phøc t¹p, chÆt chÏ vµ míi l¹ víi c¸c DN xuÊt khÈu ViÖt Nam. NÕu kh«ng nghiªn cøu hiÓu râ th× hä sÏ ph¶i g¸nh chÞu nhiÒu thua thiÖt nÆng nÒ trong kinh doanh. * Khã kh¨n cuèi cïng: ®ã lµ nguån nguyªn vËt liÖu ®¶m b¶o chÊt l­îng cho ho¹t ®éng chÕ biÕn XK cßn thiÕu, kh«ng ®ång bé, ®ång ®Òu vµ kÞp thêi. Trªn ®©y lµ mét sè nguyªn nh©n lµm c¶n trë viÖc xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Mü. §Ó kh¾c phôc ®­îc nh÷ng khã kh¨n nµy ®ßi hái ph¶i cã sù cè g¨ng, cã c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp tõ phÝa Nhµ n­íc còng nh­ c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam. Ch­¬ng II: Mét sè biÖn ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam 1. Dù b¸o kh¶ n¨ng ph¸t triÓn thÞ tr­êng thuû s¶n cña ViÖt Nam Trong khoảng 5 năm gần đây, kim ngạch xuất khẩu (XK) thủy sản luôn duy trì được tốc độ tăng hơn 200 triệu USD/năm. Song bước vào năm 2004, XK thủy sản gặp rất nhiều khó khăn. Trước hết, dự đoán năm nay sản lượng tôm thế giới có thể đạt mức tương đương hoặc cao hơn năm 2003. Ðiều đáng chú ý nhất là lượng tôm thẻ chân trắng của Trung Quốc xuất khẩu sang thị trường Mỹ với số lượng lớn, giá rất rẻ, chắc chắn sẽ làm giá tôm của năm nay rớt xuống, gây bất lợi cho nhiều nước cung cấp tôm sang thị trường này, trong đó có Việt Nam - nước có khoảng 50% giá trị XK thủy sản từ mặt hàng tôm. Kinh tế thế giới (đặc biệt là tại các thị trường lớn và tiềm năng) suy thoái do ảnh hưởng của chiến tranh Irắc và dịch SARS. . . tiếp tục là những tác động xấu đối với XK thủy sản của Việt Nam. Thị trường XK lớn nhất là Hoa Kỳ (năm 2002 chiếm 31,96%), cũng có hàng loạt cản trở, đặc biệt là vụ kiện cá tra, cá ba sa (Catfish) và võa qua lµ kiÖn t«m. Việc XK vào Mỹ tới đây được Bộ Thủy sản đánh giá là sẽ rất khó khăn, tuy nhiên do đây là thị trường lớn, nên c¸c DN ViÖt Nam cÇn ph¶I t×m ra c¸c gi¶I ph¸p thiÕt thùc ®Ó gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn. Trë ng¹i lín nhÊt ®èi víi xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam lµ viÖc ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ an toµn ngµnh hµng thuû s¶n theo ®iÒu kiÖn HACCP. Dù ®o¸n tû träng XK thuû s¶n sang EU vµ Mü n¨m 2005 cã thÓ ®¹t møc 30-35% vµ n¨m 2010 lµ 35-40% kim ng¹ch XK thuû s¶n cña c¶ n­íc. Bªn c¹nh ®ã, cÇn ph¶i chó ý tíi c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng cña ViÖt Nam ë §«ng ¢u,Trung ¢u, B¾c Phi vµ c¸c thÞ tr­êng kh¸c,trong ®ã cã thÞ tr­êng §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸. 2. Mèt sè gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam: 2. 1 Gi¶i ph¸p tõ phÝa Nhµ n­íc: * Nhµ n­íc cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch t¹o nguån nguyªn liÖu: trong khi nguån tµi nguyªn ven bê ë n­íc ta ®· bÞ c¹n kiÖt do khai th¸c qu¸ c«ng suÊt, chØ cßn tiÒm n¨ng t¨ng s¶n l­îng b»ng c¸ch ®¸nh b¾t xa bê vµ nu«i trång thuû s¶n. CÇn ph¶i tËp trung ®Çu t­ h¬n n÷a ®Ó t¨ng nhanh sè l­îng tµu thuyÒn cã c«ng suÊt lín, trang bÞ hiÖn ®¹i ®Ó cã kh¶ n¨ng ®¸nh b¾t xa bê. §ång thêi nªn cÇn ph¶i cã sù qu¶n lý vµ trî gióp Tµi chÝnh, kü thuËt. . cña Nhµ n­íc vµ céng ®ång quèc tÕ. Nhµ n­íc cÇn ph¶i gi÷ vai trß chñ ®¹o trong viÖc t¹o ra m«i tr­êng ph¸p lý th«ng tho¸ng, khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ, mäi nguån lùc vµo viÖc s¶n xuÊt, khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lîÞ thuû h¶i s¶n cña n­íc ta nh»m gãp phÇn thùc hiÖn tèt chiÕn l­îc h­íng vÒ XK. * Nhµ n­íc cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch t¹o nguån vèn cho c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh. Nhµ n­íc cÇn thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia ®Çu t­ vµo mäi kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, sím ban hµnh chÝnh s¸ch phï hîp vµ ®ång bé ®Ó khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo nu«i trång, khai th¸c, chÕ biÕn thuû h¶I s¶n XK. Vèn vay trung vµ dµi h¹n víi l·i suÊt ­u ®·i chØ dµnh cho c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn chÕ biÕn thuû s¶n phôc vô cho XK mét c¸ch hiÖu qu¶ hoÆc cho d©n vay ®Ó x©y dùng c¸c c«ng tr×nh kü thuËt nu«i, ®ãng míi tµu thuyÒn vµ ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt. MÆt kh¸c, cÇn h­íng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi tËp trung vµo khu vùc ®¸nh b¾t xa bê, nu«i trång thuû s¶n, nu«i t«m c«ng nghiÖp, chÕ biÕn kü thuËt cao… * Nhµ n­íc cÇn cã c¸c chÝnh s¸ch thÞ tr­êng,cÇn thùc hiÖn tèt viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng, x¸c ®Þnh cung cÇu dµi h¹n, ®¸nh gi¸ ®óng tiÒm n¨ng NK, tiªu thô thuû s¶n cña ViÖt Nam ®ång thêi x©y dùng chiÕn l­îc c¹nh tranh, gi¸ c¶ vµ chÊt l­îng. MÆt kh¸c, HiÖp héi chÕ biÕn vµ XK thuû s¶n ViÖt Nam(VASEP) cÇn chñ ®éng phèi hîp tèt h¬n víi c¸c hiÖp héi c¸c n­íc XK ®Ó ®Êu tranh chèng l¹i viÖc ¸p ®Æt c¸c hµng rµo phi thuÕ quan cña c¸c n­íc NK. C«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i, ®¨ng kÝ th­¬ng hiÖu s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng thÕ giíi còng cÇn ®­îc chó träng h¬n n÷a. * ChÝnh phñ cÇn phèi hîp víi Hoa Kú tiÕp xóc tæ chøc c¸c cuéc to¹ ®µm, phæ biÕn chÝnh s¸ch luËt lÖ th­¬ng m¹i cña Mü ®Ó c¸c DN ViÖt Nam cã thÓ n¾m b¾t ®­îc. §ång thêi Bé thuû s¶n nªn thµnh lËp v¨n phßng ®¹i diÖn th­¬ng m¹i thuû s¶n ViÖt Nam ë Mü ®Ó gióp c¸c DN xuÊt khÈu thuû s¶n sang Mü cã thÓ gi¶m ®­îc thêi gian, chi phÝ. * Nhµ n­íc cÇn cã c¸c biÖn ph¸p kÞp thêi vµ nghiªm ngÆt ®èi víi c¸c DN, c¸c c¬ së chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu ¸p dông HACCP mét c¸ch h×nh thøc, ®èi phã víi thÞ tr­êng nhËp khÈu, víi c¸c c¬ quan kiÓm tra. * Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch thu hót vèn ®Çu t­ tõ c¸c c«ng ty Mü vµo ViÖt Nam ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh thuû s¶n, ®Ó tõ ®ã c¸c DN ViÖt Nam sÏ ®ì khã kh¨n h¬n trong viÖc lµm thñ tôc, giÊy tê xuÊt khÈu thuû s¶n vµo Mü, ®ång thêi nhê liªn doanh víi c¸c c«ng ty Mü nµy mµ danh giíi DN ViÖt Nam sÏ tiÕp thu thªm nh÷ng kinh nghiÖm, cã thªm ®­îc nh÷ng d©y chuyÒn chÕ biÕn tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, hiÓu thªm ®­îc nhu cÇu cña ng­êi Mü tõ ®ã mµ hµng thuû s¶n ViÖt Nam vµo Mü dÔ dµng h¬n. 2. 2. Gi¶i ph¸p tõ phÝa c¸c Doanh NghiÖp: * C¸c DN ViÖt Nam cÇn ph¶i c¶i tiÕn chÊt l­îng an toµn vÖ sinh hµng thuû s¶n XK theo tiªu chuÈn HACCP ®Ó t¨ng ®­îc thÞ phÇn ë thÞ tr­êng Mü, n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm. CÇn ®Çu t­ n©ng cao thiÕt bÞ m¸y mãc ë ngay kh©u ®¸nh b¾t, b¶o qu¶n, chÕ biÕn. * T¹o nguån nguyªn liÖu æn ®Þnh, b¶o ®¶m chÊt l­îng cho c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn. C«ng t¸c thu mua ph¶i thùc hiÖn ®óng môc ®Ých, ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn ngay tõ ®Çu vµ kh©u tiÕp theo. C¸c chñ ®¹i lý thu mua nguyªn vËt liÖu thuû s¶n vµ DN chÕ biÕn nªn tham gia c¸c líp tËp huÊn do trung t©m kiÓm tra chÊt l­îng vµ vÖ sinh thùc phÈm tæ chøc. S¶n phÈm thuû s¶n s¶n xuÊt xuÊt khÈu sang Mü ph¶i ®¶m b¶o cã chÊt l­îng cao, vÖ sinh thùc phÈm ®­îc ®ãng gãi, ghi nh·n ®óng víi qui ®Þnh quèc tÕ vµ Mü. * DN còng cÇn ph¶i cã nh÷ng chiÕn l­îc ®a d¹ng hãa s¶n phÈm xuÊt khÈu theo h­íng chÕ biÕn s©u. DN cã thÓ ph©n ®o¹n thÞ tr­êng ®Ó ®¸p øng ®­îc mäi ®èi t­îng trªn thÞ tr­êng Mü. Kh«ng chØ tiÕp cËn víi kªnh b¸n sØ thuû s¶n ë Mü tøc lµ tiÕp cËn víi c¸c nhµ nhËp khÈu lín mµ cßn ph¶i tiÕp cËn víi c¸c kªnh b¸n lÎ, cÇn ph¶i ®Èy m¹nh tiÕp cËn thÞ tr­êng, xóc tiÕn th­¬ng hiÖu, t×m hiÓu vÒ c¸c phong tôc tËp qu¸n kinh doanh, nhu cÇu, thÞ hiÕu, së thÝch vµ kiÓu d¸ng s¶n phÈm mµ ng­êi tiªu dïng Mü ­u chuéng. * N¾m ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cã liªn quan cña HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt – Mü, nh÷ng vÊn ®Ò trùc tiÕp ¶nh h­ëng ®Õn quyÒn, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn trong c¸c hîp ®ång mua b¸n ngo¹i th­¬ng ký kÕt gi÷a th­¬ng nh©n ViÖt Nam víi th­¬ng nh©n Mü nh­ lµ: c¸c ­u ®·i vÒ ph­¬ng thøc thanh to¸n ®èi víi hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, nh÷ng qui ®Þnh vµ thñ tôc liªn quan ®Õn ®Õn xuÊt nhËp khÈu, kÓ c¶ nh÷ng qui ®Þnh vÒ hoµn tÊt thñ tôc h¶i quan, qu¸ c¶nh, l­u kho vµ chuyÓn t¶i…. * Mçi DN nªn më mét trang Web riªng nh»m giíi thiÖu tiÒm n¨ng cña m×nh, giíi thiÖu vÒ c¸c thÞ tr­êng, trong ®ã cã thÞ tr­êng Mü vÒ nhu cÇu, thÞ hiÕu cña ng­êi d©n Mü, qui ®Þnh kÜ thuËt ®è víi thuû s¶n nhËp khÈu vµo ®©y. Tõ ®ã cã thÓ ®Èy m¹nh ®­îc xuÊt khÈu thuû s¶n vµo Mü h¬n. kÕt luËn Nh­ vËy, qua thùc tr¹ng nh÷ng khã kh¨n vµ nh÷ng thµnh tùu thu ®­îc trong viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng thuû s¶n sang thÞ tr­êng Mü cho thÊy ®©y lµ mét ho¹t ®éng th­¬ng m¹i c¬ b¶n vµ rÊt quan träng gãp phÈn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ trong qu¸ tr×nh C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ë ViÖt Nam ®óng víi ph­¬ng ch©m mµ §¹i héi toµn quèc lÇn thø IX ®· nªu :”ViÖt Nam chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, ®¶m b¶o ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh h­íng XHCN, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, gi÷ v÷ng an ninh quèc gia, ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i”. TiÕp tôc thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®ã cña §¶ng vµ Nhµ n­íc bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi vµ nh÷ng thµnh tùu mµ ta ®· ®¹t ®­îc trong viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n, vÉn cßn tån t¹i kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n g©y ra nhiÒu trë ng¹i trong qu¸ tr×nh xuÊt khÈu mµ nh÷ng khã kh¨n nµy kh«ng chØ yªu cÇu kh¶ n¨ng cña c¸c nhµ Doanh nghiÖp mµ cßn ®ßi hái ph¶i cã sù can thiÖp s©u s¾c cña Nhµ n­íc ta. Do vËy, ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu phÊn ®Êu mµ §¶ng ta ®· ®Ò ra trong §¹i héi IX th× c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó kh«ng chØ ng¨n chÆn, h¹n chÕ c¸c khã kh¨n th¸ch thøc mµ cßn ph¶i tÝch cùc h¬n n÷a trong viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Mü tÊt nhiªn lµ d­íi sù hç trî gióp ®ì mét c¸ch tèi ®a cña Nhµ n­íc ®Ó ViÖt Nam cã thÓ trë thµnh mét trong nh÷ng n­íc xuÊt khÈu thuû s¶n cã uy tÝn víi ®«ng ®¶o b¹n hµng trªn toµn thÕ giíi. Tµi liÖu tham kh¶o T¹p chÝ Th­¬ng m¹i thuû s¶n sè 1 n¨m 2002 T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 20 n¨m 2003 T¹p chÝ th­¬ng m¹i sè 1 n¨m 2002 Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ th­¬ng m¹i quèc tÕ. NXB thèng kª n¨m 1998. Gi¸o tr×nh Th­¬ng m¹i quèc tÕ. NXB thèng kª 1997. Tham kh¶o Internet. Môc lôc Më ®Çu 1 Ch­¬ng I: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam 2 1. T×nh h×nh xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt nam vµo thÞ tr­êng Mü thêi gian qua 2 2. Nh÷ng h¹n chÕ, khã kh¨n trong xuÊt thuû s¶n ViÖt Nam 7 Ch­¬ng II: Mét sè biÖn ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam 10 1. Dù b¸o kh¶ n¨ng ph¸t triÓn thÞ tr­êng thuû s¶n ViÖt Nam 10 2. Mét sè gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam 11 2.1. Gi¶i ph¸p tõ phÝa Nhµ n­íc 11 2.2. Gi¶i ph¸p tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp 12 KÕt luËn 14 Tµi liÖu tham kh¶o 15 ._.