Kinh Tế Thương Mại Việt Nam sau 2 năm hội nhập WTO

MỤC LỤC I. Phần mở đầu Ngày 11.1.2007 đánh dấu một bước ngoặt lịch sử cho nền kinh tế Việt Nam: Việt Nam chính thức là thành viên của WTO. Bước vào sân chơi toàn cầu, Việt Nam không tránh khỏi những tác động từ nền kinh tế thế giới và cũng đã trưởng thành hơn. Được nhiều và mất cũng không ít. Song chúng ta đã có những bài học kinh nghiệm để tiếp tục điều chỉnh và thực thi những cam kết của WTO. So với quãng đường 11 năm kể từ ngày Việt Nam nộp đơn xin gia nhập Tổ chức thương mại thế giới (WTO) đến khi là thành viên chính thức thì 2 năm còn là quá ngắn ngủi. Tuy nhiên, việc đánh giá tác động của 2 năm đầu tiên gia nhập lại có vai trò và ý nghĩa rất quan trọng trong việc chúng ta nhìn nhận một cách thực chất hơn về những vấn đề mang tính dự đoán trước đây để có đưa ra những chiến lược và đối sách phù hợp hơn. Trên thực tế, "con tầu Việt Nam" đã thực sự "bơi" ngoài biển lớn, nhưng khi ngoái lại nhiều chuyên gia và các nhà hoạch định chính sách vẫn không ngần ngại thốt lên: Biển lớn thật nhiều bão tố... Vậy: Kinh tế Việt Nam sau hai năm gia nhập WTO thay đổi ra sao? Thực trạng và giải pháp nào giúp kinh tế Việt Nam ngày càng phát triển đặc biệt là khi nền kinh tế thế giới đang lâm vào khủng hoảng. II. Nh×n l¹i hai n¨m ViÖt Nam gia nhËp WTO: Bèi c¶nh kinh tÕ thÕ giíi vµ kinh tÕ trong n­íc khi ViÖt Nam gia nhËp WTO : Năm 2007 là năm thứ hai triển khai thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2006 - 2010. Đây là năm có ý nghĩa quan trọng trong việc tạo đà tăng trưởng cao và bền vững nhằm hoàn thành các mục tiêu của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X và Nghị quyết Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khoá XI. Bước vào kế hoạch năm 2007 trong bối cảnh bắt đầu thực hiện các cam kết về gia nhập Tổ chức thương mại thế giới (WTO), Việt Nam vừa có những cơ hội, đồng thời cũng rất nhiều thách thức cần phải vượt qua Kinh tÕ thÕ giíi : Kinh tế thế giới tiếp tục duy trì được tốc độ tăng trưởng, trong đó Châu Á - Thái Bình Dương vẫn là khu vực phát triển năng động nhất... Việc gia nhập WTO đã tạo cơ hội cho nước ta mở rộng hợp tác kinh tế toàn diện, khai thác lợi thế so sánh, tranh thủ nguồn lực bên ngoài để phát huy tốt hơn nội lực, tạo thành sức mạnh tổng hợp để phát triển đất nước. Làn sóng đầu tư, lưu chuyển hàng hoá và dịch vụ, lao động và vốn trong khu vực và giữa khu vực với bên ngoài được mở rộng. Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ, nhất là công nghệ thông tin, tiếp tục phát triển mạnh, là những nhân tố tác động tích cực đến phát triển kinh tế - xã hội nước ta. Tuy vậy, thị trường thế giới đã xuất hiện những biến động khó lường. Giá nhiều loại vật tư, nguyên vật liệu như sắt thép, phân bón, chất dẻo, giấy, bông, sợi dệt, đặc biệt là xăng dầu, liên tục thay đổi ở mức cao gây áp lực cho sản xuất trong nước và làm tăng giá tiêu dùng, ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất kinh doanh và sức mua của dân cư. Cạnh tranh quốc tế ngày càng gay gắt hơn, gây áp lực ngày càng lớn với các nước đang phát triển có tiềm lực kinh tế và năng lực cạnh tranh còn yếu như nước ta. Trong khi đó, việc chuẩn bị để hội nhập trên cả 3 mặt về nhận thức, hoàn thiện hệ thống luật pháp, nâng cao khả năng cạnh tranh vẫn còn nhiều hạn chế; các nước phát triển lại có xu hướng áp đặt rào cản kỹ thuật trong thương mại cũng như lạm dụng các biện pháp tự vệ như chống bán phá giá, chống trợ cấp đối với hàng hoá xuất khẩu của các nước đang phát triển. b.Kinh tÕ trong n­íc : Sự ổn định chính trị và môi trường kinh tế vĩ mô ngày càng được hoàn thiện là những điều kiện cơ bản để huy động mọi nguồn lực, mọi thành phần kinh tế cho phát triển nhanh và bền vững của nền kinh tế. Thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa từng bước được hoàn thiện và vận hành có hiệu quả. Các kết quả đáng kể trong đầu tư cơ sở hạ tầng, tăng năng lực sản xuất của các ngành là những điều kiện vật chất quan trọng để thực hiện nhiệm vụ năm 2007. Bên cạnh những thuận lợi cơ bản, vẫn còn nhiều khó khăn và thách thức phải vượt qua: trước hết là năng suất, chất lượng, hiệu quả sản xuất kinh doanh và đầu tư phát triển chưa cao, khả năng cạnh tranh của sản phẩm còn thấp; thiên tai bão lũ, hạn hán, dịch bệnh ở nhiều địa phương đã gây nhiều thiệt hại về người và của, ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống của nông dân, làm giảm mức tăng trưởng chung của cả nước. Tuy vậy, với sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ, sự điều hành tích cực của các Bộ, ngành, địa phương, sự cố gắng của toàn quân, toàn dân, của các doanh nghiệp, tình hình kinh tế - xã hội nước ta vẫn tiếp tục ổn định và phát triển. B - ViÖc thùc hiÖn c¸c chØ tiªu KTTM sau khi gia nhËp WTO : * N¨m 2007 : 1. Xuất khẩu Hoạt động xuất khẩu năm 2007 tiếp tục đạt được những kết quả tích cực, thể hiện trên những mặt chủ yếu như sau: - Quy mô và tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu được duy trì ở mức cao, tỷ trọng hàng hóa chế biến, chế tạo, có hàm lượng công nghệ và chất xám cao tăng dần, tỷ trọng hàng hóa chưa qua chế biến giảm dần. Giá trị kim ngạch xuất khẩu cả năm đạt 48,387 tỷ USD, tăng 21,5% so với năm 2006 (kế hoạch Chính phủ đề ra là 46,7 tỷ USD, tăng 17,4%), trong đó hàng hóa công nghiệp chiếm 76,3% tổng kim ngạch xuất khẩu (năm 2006 là 76,1%) tiếp tục là động lực cho hoạt động xuất khẩu, khu vực có vốn đầu tư nước ngoài xuất khẩu đạt 27,8 tỷ USD, chiếm 57,5% và tăng 21,0% so với năm 2006; khu vực doanh nghiệp 100% vốn trong nước đạt 20,6 tỷ USD, chiếm 42,5% và tăng 22,2%. - Về mặt hàng xuất khẩu, các mặt hàng xuất khẩu chủ lực có kim ngạch trên 1 tỷ USD (11 mặt hàng và nhóm hàng ) vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng khá (trừ dầu thô) là thủy sản, gạo, cà phê, cao su, than đá, dệt may, giầy dép, điện tử và linh kiện máy tính, sản phẩm gỗ và nhóm sản phẩm cơ khí; trong đó có 4 mặt hàng là dầu thô, dệt may, giày dép và thuỷ sản kim ngạch đạt trên 3 tỷ USD, 2 mặt hàng điện tử và sản phẩm gỗ đạt trên 2 tỷ USD. Một số nhóm hàng mới mặc dù có kim ngạch chưa cao nhưng tốc độ tăng trưởng tương đối nhanh như dây điện và cáp điện tăng 25,6%; túi xách, vali, mũ, ô dù tăng 26,2%; sản phẩm nhựa tăng 52,0%; hàng thủ công mỹ nghệ tăng 18,9% . Kim ngạch xuất khẩu tuy tăng khá 21,5%, trong đó có yếu tố giá xuất khẩu tăng cao, những vẫn chưa đạt yêu cầu và còn thấp hơn mức tăng của một số năm trước (Chi tiết xem Phụ lục 1e). - Về khu vực thị trường: Các thị trường truyền thống về xuất khẩu vẫn được duy trì, tuy có những biến động nhất định, cụ thể : + Thị trường Châu Á vẫn chiếm tỷ trọng lớn (43,8%,) với kim ngạch khoảng 21,0 tỷ USD và tăng 22,8% so với năm 2006 nhưng lại có xu hướng giữ nguyên hoặc giảm dần, trong đó có Trung Quốc, Nhật Bản, ASEAN. Nhóm hàng hoá xuất khẩu tăng chủ yếu là hàng nông sản và mặt hàng dây điện và cáp điện. Nhập siêu từ khu vực này có chiều hướng giảm do xuất khẩu tăng nhanh hơn nhập khẩu. + Thị trường Châu Âu chiếm 19,8% với kim ngạch đạt 9,6 tỷ USD, tăng 19,0% so với năm 2006, chủ yếu do tăng trưởng các mặt hàng dệt may, thủy sản, cao su tự nhiên, đồ gỗ, cà phê, sản phẩm nhựa, thủ công mỹ nghệ. Riêng mặt hàng xe đạp và giầy mũ da tiếp tục gặp khó khăn do EU áp thuế chống bán phá giá. +Thị trường Châu Mỹ, chiếm 24,3%, với kim ngạch đạt 11,6 tỷ USD, tăng 28,0% so với năm 2006, trong đó chủ yếu là thị trường Hoa Kỳ với kim ngạch khoảng 10,2 tỷ USD, chiếm 21,3% tổng xuất khẩu cả nước. + Thị trường Châu Phi, Tây Nam Á hiện chiếm tỷ trọng nhỏ (3,8%)với kim ngạch đạt đạt 1,8 tỷ USD, tăng 23,0% so với năm 2006. Ngoại trừ các thị trường Cô-oét, Irắc và Pakistan tình hình chính trị còn nhiều bất ổn nên khả năng xuất khẩu còn hạn chế, các thị trường khác có mức tăng trưởng khá, trong đó có Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất, Thổ Nhĩ Kỳ và Israel. Như vậy, so với năm 2006, qui mô và tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu tiếp tục được duy trì ở mức cao, các chỉ tiêu về tăng trưởng đều thực hiện đạt và vượt kế hoạch. Kim ngạch xuất khẩu của khu vực các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tiếp tục chiếm tỷ trọng lớn và có vai trò quan trọng đối với tăng trưởng xuất khẩu của cả nước. - Cơ cấu hàng hoá xuất khẩu có chuyển dịch tích cực theo hướng tăng dần tỷ trọng nhóm hàng chế biến, chế tạo, nhóm hàng có hàm lượng công nghệ và chất xám cao như: thuỷ sản, dệt may, giầy dép, hàng điện tử và linh kiện điện tử, sản phẩm gỗ... ,giảm dần xuất khẩu hàng thô (mặc dù xét về kim ngạch thì nhóm hàng nhiên liệu khoáng sản vẫn tăng cao do được giá). - Tuy nhiên, qui mô xuất khẩu vẫn còn nhỏ bé, tốc độ tăng trưởng nhanh nhưng chưa vững chắc và rất dễ bị tổn thương bởi các biến động bên ngoài như giá cả,các rào cản thương mại mới của nước ngoài...bởi sự phu thuộc vào nguyên vật liệu nhập khẩu còn lớn. - Sức cạnh tranh của hàng hoá chưa được cải thiện rõ rệt, cơ cấu mặt hàng còn chưa hợp lý thể hiện ở chỗ chủng loại đơn điệu, chậm xuất hiện những mặt hàng xuất khẩu mới có kim ngạch đáng kể; giá trị gia tăng thấp. - Nhiều doanh nghiệp chưa nắm bắt được những cơ hội để thâm nhập và khai thác các thị trường xuất khẩu; chưa tận dụng triệt để lợi ích từ việc gia nhập WTO, các hiệp định thương mại song phương và khu vực đã ký kết giữa Việt Nam và các đối tác nhất là việc cắt giảm thuế quan để khai thác hết tiềm năng của các thị trường lớn như Hoa Kỳ, EU, Trung Quốc… - Thị trường xuất khẩu tăng không đều, trong khi thị trường ASEAN, EU, Mỹ tăng khá cao thì một số thị trường quan trọng khác tăng chậm hoặc giảm như Trung Quốc, Nhật Bản và Ôxtrâylia. 2. Nhập khẩu và cán cân thương mại Tổng kim ngạch nhập khẩu năm 2007 ước đạt 60,78 tỷ USD, tăng 35,4% so với năm 2006, trong đó doanh nghiệp 100% vốn trong nước nhập khẩu 39,27 tỷ USD, chiếm 64,6%, tăng 38,3% và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài nhập khẩu 21,51 tỷ USD, chiếm 35,4%, tăng 30,5% so với năm 2006. Những mặt hàng nhập khẩu chủ yếu có trị giá tăng cao so với năm 2006 gồm: ô tô nguyên chiếc các loại tăng 145,5%; linh kiện ô tô tăng 82,2%; thép thành phẩm tăng 75,6%; phôi thép tăng 38,9%; phân bón các loại tăng 45,1%; sợi các loại tăng 36,8%; hóa chất nguyên liệu tăng 39,1%; máy móc, thiết bị, phụ tùng tăng 56,3%; điện tử, máy tính và linh kiện tăng 43,6%; vải tăng 33,6%.... Các mặt hàng nhập khẩu có kim ngạch lớn thuộc nhóm máy móc, thiết bị phụ tùng, nguyên nhiên vật liệu (không kể xăng dầu) và chiếm 58% tỷ trọng tổng kim ngạch nhập khẩu. Trong đó có một số mặt hàng chiếm tỷ trọng cao như: sắt thép, kim loại và phôi thép 6,7 tỷ USD; phân bón các loại 997 triệu USD; máy móc, thiết bị, phụ tùng 10,3 tỷ USD; hoá chất, chất dẻo nguyên liệu 3,9 tỷ USD, điện tử máy tính linh kiện 2,9 tỷ USD; vải, sợi, bông và nguyên phụ liệu dệt may, da 7,2 tỷ USD, gỗ nguyên liệu 1,0 tỷ USD, thức ăn gia súc và nguyên liệu 1,1 tỷ USD, tân dược và nguyên liệu 861 triệu USD. Nhập siêu cả năm 2007 ước khoảng 12,3 tỷ USD tăng 144,7% so với năm 2006, bằng 25,6% kim ngạch xuất khẩu (năm 2006 là 12,7%). Đây là mức nhập siêu cao so với cùng kỳ nhiều năm qua do tác động của các nguyên nhân khách quan và chủ quan như: nền kinh tế tiếp tục tăng trưởng cao, đầu tư nước ngoài tăng mạnh, giá và lượng một số mặt hàng nguyên nhiên vật liệu nhập khẩu tăng, ảnh hưởng của việc cắt giảm thuế theo cam kết và nhu cầu tiêu dùng, sức mua trong nước tăng cao. Qua đó cho thấy nhập khẩu hàng hóa năm 2007 chủ yếu là máy móc, thiết bị, phụ tùng và nguyên, nhiên phụ liệu đã đáp ứng nhu cầu đầu tư phát triển và sản xuất hàng hóa phục vụ trong nước và xuất khẩu, góp phần đổi mới công nghệ và hiện đại hóa sản xuất; đảm bảo cung cấp đầy đủ và kịp thời nhiều mặt hàng thiết yếu, đáp ứng đa dạng nhu cầu tiêu dùng trong nước; .Lượng hàng tiêu dùng nhập khẩu chiếm tỷ trọng nhỏ (trên 3%) trong tổng kim ngạch nhập khẩu (khoảng 2 tỷ USD). Tuy nhiên, nhập khẩu gia tăng nhanh chóng làm tăng nhập siêu không đạt mục tiêu kế hoạch đề ra. 3. Thương mại trên thị trường trong nước Năm 2007, thị trường trong nước luôn sôi động với sự đa dạng, phong phú về chủng loại hàng hóa, dịch vụ và sự chuyển biến khá mạnh của hệ thống phân phối, đáp ứng đủ nhu cầu của sản xuất và tiêu dùng xã hội. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ ước đạt 726.113 tỷ đồng, tăng 23% so với năm 2006. Đây là mức tăng cao nhất trong nhiều năm qua. Cùng với kết quả đạt được trong xuất khẩu, thương mại trong nước góp phần tích cực vào mức tăng trưởng GDP trong năm. Các hoạt động kiểm soát thị trường, giá cả, ngăn chặn hàng nhái, hàng giả, hàng nhập lậu, chống đầu cơ...đã dược tăng cường, góp phần bình ổn thị trương các mặt hàng trọng yếu của nền kinh tế như xăng dầu, sắt thép, phân bón, thuốc chữa bệnh, giấy viết... . Tuy nhiên do tác động của nhiều yếu tố bất lợi trong nước (bão, lũ, dịch bệnh...) và thế giới (giá dầu và giá vật tư tăng...), cùng với việc thực hiện lộ trinh giá thị trường một số mặt hàng như điện tăng 7,6%, than tăng 10 - 20%, xăng tăng 23,8%, dầu mazut tăng 41,6%...nên mặc dù Chính phủ đã chỉ đạo thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ và quyết liệt (Bộ Công Thương cũng đã chỉ đạo các đơn vị nghiêm túc thực hiện Chỉ thị số 18/2007/CT-TTg và Chỉ thị số 23/2007/CT-TTg về kiềm chế tăng giá, bình ổn thị trường như giảm thuế nhập khẩu của một số nhóm hàng thực phẩm, thức ăn chăn nuôi, phôi thép...;tiếp tục giãn thời hạn nộp thuế giá trị gia tăng đối với một số mặt hàng là nguyên liệu sản xuất; tổ chức kiểm tra chi phí mặt hàng thép, gas, sữa...nhưng giá cả nhiều mặt hàng vẫn tăng nhất là nhóm hàng lương thực, thực phẩm, vật liệu xây dựng đã tác động tới việc tăng chỉ số giá tiêu dùng vượt mức yêu cầu Đối với thị trường miền núi, hải đảo vẫn được các doanh nghiệp t hương mại bảo đảm cung cấp các mặt hàng chính sách như sách vở, muối ăn, dầu hỏa...Để phát triển thương mại ở các vùng này Bộ đã thực hiện tốt công tác xúc tiến thương mại và đào tạo nguồn nhân lực theo sự phân công nhiệm vụ của Chính phủ, đồng thời đề xuất với Chính phủ xem xét bổ sung một số quy định như thông quan hàng hóa qua các cửa khẩu phụ, quy định về hóa đơn, chứng từ đối với hàng hóa do cư dân biên giới nhập khẩu lưu thông trong nước,... trong quyết định của Thủ tướng Chính phủ về quản lý hoạt động thương mại biên giới với các nước có chung biên giới. *N¨m 2008 : Hoạt động thương mại năm 2008 bên cạnh một số thuận lợi như một số mặt hàng trong một số tháng đầu năm được lợi về giá, về thị trường, nhưng cũng gặp không ít khó khăn do cạnh tranh thị trường, về chính sách giám sát hàng dệt may của Mỹ, việc áp thuế bán phá giá giày mũ da của EU, các quy định của Luật nông nghiệp Mỹ, đặc biệt việc khủng hoảng tài chính, tiền tệ của Mỹ và một số nền kinh tế lớn đã làm giảm sút sức mua, sức thanh tóan của các nhà nhập khẩu trong những tháng cuối năm đã làm cho nhu cầu và mức tiêu thụ giảm, kim ngạch xuất khẩu qua từng tháng cuối năm bị giảm dần, ảnh hưởng tới tổng kim ngạch cả năm. Trước tình hình kim ngạch xuất khẩu hàng hóa vào EU và Hoa Kỳ có xu hướng tăng không cao như năm 2007, chúng ta đã đẩy mạnh việc đa dạng hoá thị trường, nhiều loại hàng hoá đã vào được các thị trường xuất khẩu mới, nhất là thị trường châu Phi đã tăng đột biến đồng thời giảm dần xuất khẩu qua các thị trường trung gian. Về nhập khẩu, khi mức nhập khẩu và nhập siêu những tháng đầu năm ở mức cao, Chính phủ đã chỉ đạo thực hiện nhiều giải pháp quyết liệt kiềm chế nhập siêu, nên mức nhập siêu đã giảm dần và thực hiện vượt yêu cầu đề ra. 1. Xuất khẩu Kim ngạch cả năm ước đạt xấp xỉ 63 tỷ USD, tăng trên 29,5% so với năm 2007. Kim ngạch của khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đạt 34,87 tỷ USD, chiếm tỷ trọng 55,4%, tăng 25,5% so với năm 2007; của khu vực doanh nghiệp 100% vốn trong nước đạt 28,02 tỷ USD, chiếm tỷ trọng 44,6%, tăng 34,9%, so với năm 2007. (Chi tiết xem Phụ lục 1d) Tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu giữ được ở mức cao do trong những tháng đầu năm dầu thô, than đá và nhiều mặt hàng nông sản gặp thuận lợi về giá và thị trường xuất khẩu. Những mặt hàng có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu cao như gạo, nhân điều, khoáng sản. Ngoài 10 mặt hàng có kim ngạch trên 1 tỷ USD đã thực hiện được từ năm 2007 (chủ yếu thuộc nhóm hàng công nghiệp chế biến, nông sản) là thủy sản, gạo, cà phê, cao su, dầu thô, dệt may, giầy dép, điện tử và linh kiện máy tính, sản phẩm gỗ và nhóm sản phẩm cơ khí, trong năm nay xuất hiện thêm 1 mặt hàng có khả năng đạt kim ngạch trên 1 tỷ USD là dây điện và cáp điện. Một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực có khối lượng giảm nhưng do giá thế giới tăng mạnh nên về mặt trị giá tăng khá so với năm 2007 như: Dầu thô tăng 23,1% nhưng lượng giảm 7,7%, than đá tăng 44,3% nhưng lượng giảm 38,3%, cà phê tăng 5,8% nhưng lượng giảm 18,3%, cao su tăng 14,6% nhưng lượng giảm 9,8%, chè tăng 12,2% nhưng lượng giảm 8,8%. Sản phẩm tàu thuyền, sản phẩm từ gang thép, sản phẩm từ cao su có mức tăng trưởng cao so với năm 2007, là những mặt hàng có triển vọng tăng mạnh trong những năm tới. Mức tăng trưởng của các khu vực thị trường có sự thay đổi, xuất khẩu sang thị trường Châu Phi tăng 95,7%; Châu Á tăng 37,8%; Châu Đại dương tăng 34,9%, nhưng tăng chậm lại đối với Châu Mỹ (21,9%); Châu Âu (26,3%). Cơ cấu thị trường hàng hoá có sự chuyển dịch, thị trường Châu Á chiếm 44,5% (năm 2007 là 41,9%), Châu Âu chiếm 18,3% (năm 2007 là 18,7%), Châu Mỹ 20,6% (năm 2007 là 21,9%), Châu Đại dương 6,7% (năm 2007 là 6,4%), Châu Phi 1,9% (năm 2007 là 1,27%). Đến nay, hàng hoá xuất khẩu nước ta đã vươn tới hầu hết các quốc gia và vùng lãnh thổ. Cuộc khủng hoảng tài chính đã ảnh hưởng đến xuất khẩu của nước ta vào EU và Hoa Kỳ khiến tốc độ tăng xuất khẩu vào hai thị trường này giảm so với năm 2007 nhưng năm qua chúng ta tiếp tục đẩy mạnh việc đa dạng hoá thị trường xuất khẩu, nhiều chủng loại hàng hoá đã vào được các thị trường xuất khẩu mới, giảm dần xuất khẩu qua các thị trường trung gian, đặc biệt xuất khẩu vào thị trường châu Phi tăng đột biến. Nhận định chung về các kết quả đạt được: Trên cơ sở những kết quả đạt được trong hoạt động xuất khẩu năm 2008, có thể rút ra một số nhận định cơ bản như sau: * Những thành tựu: Năm 2008 do chịu ảnh hưởng của biến động của kinh tế thế giới nên xuất khẩu diễn biến không theo quy luật, những tháng đầu năm xuất khẩu gặp thuận lợi về giá, KNXK đạt mức cao trong 2 tháng 7 và 8 tuy nhiên đến tháng 9 xuất khẩu giảm mạnh và tiếp tục giảm trong những tháng cuối năm. Nhìn chung cả năm 2008, xuất khẩu đã đạt được mức tăng trưởng cao, phát triển cả về quy mô, tốc độ, thị trường và thành phần tham gia xuất khẩu. Có thể nhìn nhận như sau: Thứ nhất, qui mô và tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu tiếp tục được duy trì ở mức cao. Thứ hai, các mặt hàng xuất khẩu truyền thống vẫn giữ được nhịp độ tăng trưởng cao, nhất là các mặt hàng gạo, rau quả, hạt điều, than đá, hàng điện tử và linh kiện máy tính, sản phẩm nhựa, túi xách và li và ô dù... Xuất khẩu hàng hoá tăng còn có sự đóng góp của nhiều mặt hàng mới ví dụ như sản phẩm từ cao su, sản phẩm chế tạo từ gang, thép, máy biến thế, động cơ điện, tàu thuyền các loại... Thứ ba, cơ cấu hàng hoá xuất khẩu vẫn tiếp tục chuyển dịch tích cực theo hướng tăng tỷ trọng nhóm hàng chế biến, chế tạo, giảm tỷ trọng xuất khẩu thô. Những hàng hoá có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu cao và giá trị xuất khẩu lớn là nhóm hàng công nghiệp và chế biến như: thuỷ sản, hàng điện tử và linh kiện điện tử, sản phẩm nhựa, túi xách va li, mũ và ô dù... Thứ tư, bên cạnh việc tập trung khai thác tối đa các thị trường trọng điểm, năm qua chúng ta tiếp tục giữ vững thị trường truyền thống, đẩy mạnh việc đa dạng hoá thị trường xuất khẩu, nhiều chủng loại hàng hoá xuất khẩu đã vào được các thị trường mới, điển hình là các thị trườn tại khu vựcChâu Phi-Tây Nam Á, Châu Á, và Châu Đại Dương . * Những hạn chế : Thứ nhất, một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực gặp khó khăn do phải đối mặt với những rào cản thương mại mới ngày càng nhiều với các hành vi bảo hộ thương mại tinh vi tại các thị trường lớn. Việc tăng giá trị xuất khẩu phụ thuộc nhiều vào giá thế giới và những thị trường xuất khẩu lớn, khi những thị trường này có biến động thì KNXK bị ảnh hưởng. Thứ hai, nhu cầu của thị trường xuất khẩu bị thu hẹp, các đơn hàng xuất khẩu dệt may, đồ gỗ, một số nông sản vào Mỹ và EU đều giảm do ảnh hưởng từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu; Trong khi thị trường xuất khẩu gặp khó khăn thì các chi phí đầu vào không giảm, thậm chí còn tăng cao như lương công nhân, lãi suất ngân hàng, khiến nhiều doanh nghiệp dệt may phải chuyển từ sản xuất mua nguyên liệu bán thành phẩm sang gia công để bảo toàn vốn, vì vậy giá trị gia tăng trên sản phẩm dệt may ngày càng thấp là lợi nhuận giảm. Thứ ba, xuất khẩu vẫn phụ thuộc nhiều vào các mặt hàng khoáng sản, nông, lâm, thuỷ, hải sản; các mặt hàng công nghiệp chế biến chủ yếu vẫn mang tính chất gia công; Các mặt hàng xuất khẩu chưa đa dạng, phong phú, số lượng các mặt hàng xuất khẩu mới có kim ngạch lớn, tốc độ tăng trưởng nhanh chưa nhiều. Xuất khẩu chủ yếu dựa vào khai thác lợi thế so sánh sẵn có mà chưa khai thác được lợi thế cạnh tranh thông qua việc xây dựng các ngành công nghiệp có mối liên kết chặt chẽ với nhau để hình thành chuỗi giá trị gia tăng xuất khẩu lớn. Thứ tư, vẫn chưa tận dụng triệt để lợi ích từ việc gia nhập WTO, các hiệp định thương mại song phương và khu vực đã ký kết giữa Việt Nam và các đối tác để khai thác hết tiềm năng của các thị trường lớn như Hoa Kỳ, EU, Trung Quốc. Thứ năm, việc tiếp cận nguồn vốn vay bằng VNĐ cho sản xuất kinh doanh vẫn còn bất cập, nhất là đối với các mặt hàng nông sản, thuỷ sản, trong khi đó lãi suất cho vay mặc dù đã giảm nhưng vẫn ở mức cao , điều này đã làm chi phí tăng cao ảnh hưởng tới khả năng cạnh tranh của hàng hoá xuất khẩu. 2. Nhập khẩu và cán cân thương mại Tổng kim ngạch nhập khẩu năm 2008 ước đạt 79,90 tỷ USD, tăng 27,5% so với năm 2007, trong đó doanh nghiệp có vốn trong nước nhập khẩu khoảng 51,5 tỷ USD, tăng 25,6% và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài nhập khẩu khoảng 28,5 tỷ USD, tăng 31% (Chi tiết xem Phụ lục 1e). Những mặt hàng nhập khẩu chủ yếu có trị giá tăng cao so với năm 2007 gồm: ôtô nguyên chiếc các loại tăng 78,9% (so với cuối năm 2007 và đầu năm 2008 thì đã giảm rất nhiều), linh kiện ôtô tăng 52,6%, thép tăng 22%, phôi thép tăng 42,9%, phân bón tăng 47%, xăng dầu tăng 41,2%, bông tăng 75%, đá quý và kim loại tăng200,9%, thức ăn gia súc và nguyên liệu tăng 47,2%... Các mặt hàng nhập khẩu có kim ngạch lớn thuộc nhóm thiết bị máy móc, nguyên nhiên, vật liệu, phụ liệu (không kể xăng dầu). Trong đó có một số mặt hàng chiếm tỷ trọng cao như: thép thành phẩm chiếm 6,1 %, máy móc thiết bị chiếm 17%, vải chiếm 5,5%, điện tử linh kiện, máy tính chiếm 4,6%, nguyên phụ liệu dệt, may, da chiếm 2,9 %... Về thị trường nhập khẩu, KNNK từ Châu Á vẫn chiếm tỷ trọng lớn nhất 75,6% và ngày càng tăng (năm 2007 chiếm 72,2%) trong đó chủ yếu là nhập khẩu từ Trung Quốc và ASEAN, trong khi đó nhập khẩu từ thị trường Châu Âu vẫn ở mức khiêm tốn chiếm 10,3% Nhập siêu cả năm 2008 là 17 tỷ USD với tỷ lệ nhập siêu/xuất khẩu là 27%, giảm so với năm 2007 (năm 2007 là 29,1%). So với mục tiêu ban đầu là 20 tỷ USD đã phấn đấu giảm được 3 tỷ USD nhập siêu. Ngoài các nước ASEAN, Việt Nam cũng nhập siêu lớn từ các nước Châu Á khác. Các mặt hàng nhập siêu như nguyên phụ liệu dệt may, da giầy, xăng dầu, hoá chất, phân bón, sắt thép, máy móc thiết bị phụ tùng đều là nguyên liệu sản xuất hàng xuất khẩu của ta sang các thị trường khác. 3. Tình hình xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp thuộc Bộ Kim ngạch xuất khẩu của các doanh nghiệp thuộc Bộ ước đạt khoảng 8,9 tỷ USD tăng 28,2% so với năm 2007, kim ngạch nhập khẩu ước đạt 7,1 tỷ USD tăng 33,6% so với năm 2007. 4. Thị trường trong nước Năm 2008, thời tiết, khí hậu diễn biến phức tạp và khắc nghiệt đã ảnh hưởng tới sản xuất nông nghiệp và đời sống nhân dân. Dịch bệnh đối với gia súc gia cầm đã được khống chế nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ tái phát, ảnh hưởng đến nguồn cung thực phẩm trên thị trường. Do lạm phát tăng cao trong những tháng đầu năm nên các loại dịch vụ vận tải, du lịch, viễn thông đều giảm. Thị trường hàng hóa trong nước tiếp tục chịu tác động của giá hàng hóa thế giới. Tuy nhiên, thị trường trong nước nhìn chung tương đối ổn định và duy trì được nhịp độ phát triển khá cao. Hàng hóa phong phú, bảo đảm đáp ứng đủ cho nhu cầu của sản xuất và đời sống. Những tháng cuối năm, tuy giá cả nhiều mặt hàng đã giảm nhưng nhu cầu tiêu dùng của dân cư có xu hướng tăng chậm. Công tác điều tiết cung cầu và bình ổn thị trường kịp thời, đặc biệt là đối với những mặt hàng trọng yếu, nhìn chung đã không để xảy ra tình trạng thiếu hàng, “sốt giá” trầm trọng và kéo dài. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ ước đạt 968 nghìn tỷ đồng, tăng 31,0% so với năm 2007. Trong đó: ngành du lịch có mức tăng trưởng cao nhất (41,8%) ; thương nghiệp tăng 31,5% ; dịch vụ tăng 31,3% và khách sạn, nhà hàng tăng 26,2%. So với năm 2007, thành phố Hồ Chí Minh có mức tăng trưởng là 38,5% và thành phố Hà Nội là 24,6%. Công tác triển khai các nhóm giải pháp kiềm chế lạm phát, kiểm soát và khống chế tăng giá đã đạt được kết quả tích cực. Chỉ số giá tiêu dùng 6 tháng cuối năm tăng chậm lại, thậm chí giảm liên tục ở các tháng cuối năm, cả năm 2008 tăng 19,89% so với tháng 12/2007, thấp hơn so với yêu cầu đặt ra đầu năm. Nhiều doanh nghiệp thương mại đã củng cố và phát triển hệ thống phân phối, triển khai các loại hình bán buôn, bán lẻ mới theo hướng hiện đại và chuyên nghiệp. Mạng lưới chợ và loại hình thương mại truyền thống tiếp tục được quan tâm phát triển. Thị trường miền núi, hải đảo vẫn được bảo đảm cung cấp các mặt hàng chính sách như sách vở, muối ăn, dầu hỏa,... III. C¬ héi vµ th¸ch thøc Hai năm gia nhập WTO càng làm rõ thêm những cơ héi và thách thức mà Hội nghị lần thứ tư của Ban Chấp hành Trung ương Ðảng khóa X đã chỉ ra, đặc biệt là những tác động không thuận đối với nước ta do những biến động của nền kinh tế thế giới. *Th¸ch thøc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam : Nhìn chung, những thách thức đối với các doanh nghiệp Việt Nam kể từ sau khi gia nhập WTO bao gồm: -Thị trường mở dẫn đến cạnh tranh tăng lên; -Sản xuất các sản phẩm có tiêu chuẩn cao và canh tranh về giá và chất lượng và những sản phẩm này có thể được bán cả ở thị trường trong nước và quốc tế; -Quy mô của doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) khó thích ứng; -Thiếu kỹ năng và kiến thức chuyên sâu về quản lý; -Thiếu hợp tác giữa các DNVVN; -Các chính sách kinh tế vĩ mô không thuận lợi; -Thiếu khả năng cạnh tranh; -Đối mặt với những rào cản thương mại phi thuế quan; -Vấn đề ngôn ngữ; -Phát triển kết cấu hạ tầng trợ giúp DNVVN và thực hiện nghĩa vụ với WTO; -Các vấn đề về kế cấu hạ tầng khác như đường xá, viễn thông, cung cấp năng lượng; -Tiêu chuẩn hoá, tuân htủ các quy định về nhãn mác và xuất xứ; -Khung khổ luật pháp minh bạch để bảo vệ và trợ giúp hợp lý bằng pháp luật; -Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ; -Bảo vệ kiến thức truyền htống; -Giảm thuế gây ra cạnh tranh nhiều hơn, vừa là đe doạ với một số doanh nghiệp, vừa là cơ hội với các doanh nghiệp khác; -Hiểu biết về thực tiễn kinh doanh quốc tế; -Khó khăn trong tiếp cân vốn từ khu vực tài chính chính thức – theo Bộ Kế hoạch và ĐẦu tư, chỉ có 32,4% DNVVN đủ điều kiện để vay từ các ngân hàng chính thức – do vậy họ phải có được tài chính từ các nguồn khác để cạnh tranh. Thách thức lớn nhất rõ ràng là phát triển cơ chế và phương tiện để hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và rất nhỏ trở thành các doanh nghiệp mạnh, có khả năng cạnh tranh. Trong việc thúc đẩy tăng trưởng của các DNVVN, điều quan trọng là đảm bảo rằng họ thực sự tạo ra các sản phẩm và dịch vụ có thể bán được và chỉ dừng lại ở việc lập dự án. 97% doanh nghiệp Việt Nam là các DNVVN, đây không phải là một tỷ lệ khác thường, nhưng tại Việt Nam, khác biệt giữa các DNVVN, thường là quy mô nhỏ, với các doanh nghiệp lớn hơn là đáng kể. Việc gia nhập WTO mở ra nhiều cơ hội lẫn sự cạnh tranh trên thị trường. Có thể nói tất cả những ảnh hưởng tiêu cực đối với nền kinh tế từ việc gia nhập WTO sẽ ảnh hưởng đến hoạt động và sự phát triển bền vững của các doanh nghiệp Việt Nam, bao gồm: -Bởi nhanh chóng tự do hoá thị trường trong nước, bao gồm cả những lĩnh vực nhạy cảm và còn non trẻ, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt từ các đối thủ cạnh tranh nước ngoài. -Phạm vi giảm thuế rộng ảnh hưởng đáng kể đến nguồn thu thuế hiện đang chiếm tỷ trọng lớn trong tổng thu ngân sách của Chính phủ. -Dòng vốn đổ vào có thể mang theo những rủi ro và làm trầm trọng thêm những yếu kém nội tại về cơ cấu và kinh tế vĩ mô, đặc biệt là những với dòng vốn chảy vào do đầu cơ có thể dễ dàng chảy ra nếu có những thay đổi về tình hình kinh doanh hay kỳ vọng của các nhà đầu tư. -Đối với các dịch vụ phân p hối, các doanh nghiệp nước ngoài sẽ được phép tham gia trong lĩnh vực bán lẻ đối với tất cả các sản phẩm nhập khẩu hợp pháp và sản xuất trong nước, trừ 10 sản phẩm nhạy cảm đối với nền kinh tế. Cả 10 sản phẩm này cũng sẽ được cho phép trong những năm tới. Do đó, đa số các hình thức phân phối hàng hoá và dịch vụ được thực hiện thông qua các cơ sở thương mại cá thể nhỏ của Việt Nam sẽ khó cạnh tranh được với các trung tâm phân phối, bán hàng hoá với giá cả hấp dẫn và kinh doanh thương mại hiệu quả hơn nhờ vào kinh tế quy mô. -Hàng tỷ đôla FDI đã được đăng ký vào Việt Nam trong 5 năm qua nhưng rất nhiều trong số đó vẫn chưa được giải ngân. -Khi Việt Nam hội nhập vào nền kinh tế thế giới, đất nước trở nên dễ bị tổn thương hơn trước các biến động kinh tế quốc tế. Thương mại với các nước phát triển tăng, trong khi tiếp tục cải thiện thị trường và kinh doanh thương mại, với thị trường mở hơn và giảm bớt các hạn ngạch do việc thực hiện cam kết gia nhập WTO đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp Việt Nam sẽ cần phải bảo vệ chính họ trước những tác động tiêu cực. -Khi Việt Nam tham gia nhiều hơn vào quá trình toàn cầu hoá sau khi trở thành thành viên WTO, nền kinh tế sẽ chịu ảnh hưëng nhiều hơn từ các biến cố của kinh tế thế giới. Theo truyền thống, đồng Việt Nam được gắn chặt với đôla Mỹ, nhưng sự giảm giá gần đây của đôla đang khiến chính phủ phải mở rộng sự kiềm toả để tạo điều kiện cho sự giao dịch giữa đồng và đôla. Các nhà nhập khẩu ViệtNam đang nhận thấy những áp lực khiến thu nhập thấp hơn do đôla giảm giá. Nỗi lo sợ về lạm phát cũng đe doạ sự phát triển vững chắc của khu vực doanh nghiệp. * C¬ héi cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam : Các tác động tiêu cực gây ra mối đe doạ cho các phương thức kinh doanh lâu năm và truyền thống được bù đắp nhiều hơn bằng các cơ hội và tác động tích cực mà việc gia nhập WTO đem lại cho các doanh nghiệp. Gia nhập WTO được mong muốn sẽ cùng có lợi cho tất cả các bên, nếu không như vậy thì các nền kinh tế trên thế giới sẽ chẳng tha thiết yêu cầu được trở thành thành viên của tổ chức này. Sự cần thiết phải tuân thủ các cam kết WTO ._.