Kinh tế nhà nước & vai trò chủ đạo của nó trong nền Kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa

Lêi nãi ®Çu N­íc ta hiÖn nay ®ang ë trong giai ®o¹n ®Çu cho sù cÊt c¸nh cña nÒn kinh tÕ. Lùa chän con ®­êng m« h×nh kinh tÕ ®Ó b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸,hiÖn ®¹i ho¸, ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ vÊn ®Ò kh«ng hÒ ®¬n gi¶n. N­íc ta cßn cã nhiÒu h¹n chÕ trong qu¶n lý nhµ n­íc nãi chung vµ trong c¬ chÕ chÝnh s¸ch nãi riªng. ViÖc nhËn thøc ®óng vÒ vai trß, nhiÖm vô cña nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¶i lµ viÖc ®Çu tiªn. Nghiªn cøu vai trß kinh tÕ nhµ n­íc lµ viÖc cÇn thiÕt vµ quan träng. Néi dung chÝnh cña ®Ò tµi gåm cã 4 phÇn: PhÇn 1 – Quan niÖm vÒ kinh tÕ nhµ n­íc PhÇn 2 - Vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc PhÇn 3 - §Æc tr­ng kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam PhÇn 4 - Ph­¬ng h­íng c¶i c¸ch kinh tÕ nha n­íc Víi t­ c¸ch lµ sinh viªn cña tr­êng §HKTQD, t«i xin ®­a ra ®Ò ¸n cña m×nh víi néi dung trªn. “Kinh tÕ nhµ n­íc vµ vai trß chñ ®¹o cña nã trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa” Tuy nhiªn do kinh nghiÖm nghiªn cøu cßn ch­a nhiÒu nªn t«i kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o ®· h­íng dÉn t«i hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. i. Quan niÖm vÒ kinh tÕ nhµ n­íc 1. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ nhµ n­íc Nhµ n­íc lµ mét thiÕt chÕ quyÒn lùc chÝnh trÞ lµ c¬ quan thèng trÞ giai cÊp cña mét nhãm giai cÊp víi c¸c giai cÊp kh¸c, b¶m ®iÓm quyÒn lîi cña giai cÊp thèng trÞ. Tuy nhiªn lÞch sö c¸ch m¹ng c«ng nghÖ qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n­íc lu«n g¾n liÒn víi chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh. Chøc n¨ng c¶u nhµ n­íc ®­îc ph«i thai ngay tõ lóc ban ®Çu nhµ n­íc xuÊt hiÖn 1.1. Trong giai ®o¹n tù do c¹nh tranh cña chñ nghÜa t­ b¶n: (Häc thuyÕt cña c¸c tr­êng ph¸i cæ ®iÓn, d©n cæ ®iÓn). Thêi kú CNTT h­íng (XV - XVII) vai trß qu¶n lý kinh tÕ cña nhµ n­íc rÊt ®­îc coi träng. Nhµ n­íc t­ s¶n ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hÕt søc nghiªm ngÆt, hä t×m mäi c¸ch tÝch luü tiÒn tÖ, kh«ng cho tiÒn ch¹y ra n­íc ngoµi, nhµ n­íc cßn quy ®Þnh nh÷ng n¬i ®­îc phÐp bu«n b¸n. Trong chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng hä dïng hµng rµo, thuÕ quan b¶o hé, ®¸nh thuÕ nhËp khÈu cao vµ thuÕ xuÊt nhËp khÈu thÊp, quy ®Þnh nghiªm ngÆt tØ gi¸ hèi ®o¸i. ThuyÕt cña Adan Smith (726 - 1790) “ ThuyÕt bµn tay v« h×nh” l¹i cho r»ng ho¹t ®éng cña toµn bé nÒn kinh tÕ lµ do c¸c quy luËt kh¸ch quan tù chi phèi, vµ ®­a ra nguyªn lý “Nhµ n­íc kh«ng can thiÕp” vµo ho¹t ®éng kinh tÕ nh­ng «ng kh«ng chèng l¹i vai trß kinh tÕ nhµ n­íc mµ chØ chèng l¹i sù can thiÖp sai tr¸i cña nhµ n­íc mµ th«i. ThuyÕt c©n b»ng tæng qu¸t “ cña Leon Wleas lêi khuyªn nghÞ nhµ n­íc cÇn can thiÖp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, t¹o ra sù c¹nh tranh lµnh m¹nh, h¹n chÕ ®Çu c¬, æn ®Þnh gi¸ phï hîp víi tiÒn l­¬ng. 1.2. Trong giai ®o¹n cña chñ nghÜa t­ b¶n ®éc quyÒn nhµ n­íc. Häc thuyÕt “bµn tay h÷u h×nh cña J. M. KeYneS: ®¸nh gi¸ cao vai trß cña KTNN; c¸c chÝnh s¸ch KTNN tíi nÒn KTTT. Quan ®iÓm cña CN M¸c - Lªnin vÒ KTNN. + C¬ chÕ thÞi tr­êng lµ c¬ chÕ tèt nhÊt ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ hµng ho¸ mét c¸ch cã hiÖu qu¶, tuy nhiªn cã nhiªn khuyÕt tËt v× vËy cÇn cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. * Tõ c¸c sù ph©n tÝch trªn cho phÐp rót ra kÕt luËn. TÊt c¶ c¸c nhµ n­íc ®· vµ ®ang tån t¹i kh«ng cã nhµ n­íc nµo phi kinh tÕ, ®øng bªn ngoµi hay bªn trªn nÒn kinh tÕ. Sù ra ®êi cña nhµ n­íc bao giê còng cã nguån gèc tõ nguyªn nh©n kinh tÕ. BÊt kú víi ho¹t ®éng cña nhµ n­íc hoÆc k×m h·m hoÆc thóc ®Èy kinh tÕ. Mçi thÓ chÕ kinh tÕ ®ßi hái mét tæ chøc nhµ n­íc riªng phï hîp víi yªu cÇu cña nã. Nhµ n­íc ph¶i tæ chøc bé m¸y hoµn thiÖn chøc n¨ng nhiÖm vô cña m×nh víi sù vËn ®éng kiÕn ®èi cña nÒn kinh tÕ. 1.3. Thµnh phÇn KTNN Khu vùc KTNN lµ mét kh¸i niÖm t­¬ng ®èi. NÕu xÐt vÒ khÝa cd¹nh h×nh thøc tæ chøc th× khu vùc KTNN bao gåm. + C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng kinh doanh vµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng c«ng Ých. + C¸c doanh nghiÖp cã cæ phÇn nhµ n­íc chi phèi hoÆc cæ phÇn ®Æc biÖt cña nhµ n­íc (theo quy ®Þnh cña luËt doanh nghiÖp nhµ n­íc. + C¸c doanh nghiÖp cã vèn gãp cña nhµ n­íc. + C¸c tæ chøc sù nghiÖp kinh tÕ cña nhµ n­íc. NÕu xÐt vÒ khÝa c¹nh cña lÜnh vùc ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ, th× khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc bao gåm c¸c ho¹t ®éng cña nhµ n­íc trong viÖc: + Qu¶n lý vµ khai th¸c c¸c nguån tµi nguyªn tù nhiªn. + §Çu t­, qu¶n lý vµ khai th¸c c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng kü thaôat (®­êng s¸, bÕn, b·i cd¶ng, c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung v.v...). + C¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, th­¬ng m¹i, dÞch vô; trong lÜnh v÷ tµi chÝnh, tÝn dông, ng©n hµng v.v... 2. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ nhµ n­íc ë ViÖt Nam. ë ViÖt Nam môc tiªu ®éc l©p d©n téc bån liÒn víi chñ nghÜa x· héi trong g Çn thÕ kû qua ®· trë thµnh ®éng lùc th«i thóc giµnh ®éc lËp vµ x©y dùng mét cuéc sèng Êm no vµ h¹nh phóc cho nh©n d©n. Dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu chóng ta hoµn toµn kh¶ n¨ng x©y dùng mét ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý vµ lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã lý ®¶ng céng s¶n s©u s¾c) lµm giµu kh«ng chØ cho b¶n than mµ cßn ph¶i lµm giµu cho ®Êt n­íc. Sù ra ®êi kinh tÕ nhµ n­íc ë ViÖt Nam thÓ hiÖn qua c¸c b­íc: Quèc c÷i ho¸ x· héi chñ nghÜa, c¶i t¹o x· héi cò vµ ®Çu t­ x©y dùng míi x· héi chñ nghÜa. M« h×nh kinh tÕ chØ huy: KTNN bao trñm lªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc KINH TÕ. M« h×nh KT thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam. §a d¹ng ho¸ së h÷ tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, trng ®ã KTNN gi÷ vai trß chñ ®¹o 2.2.Thùc tr¹ng doanh nghiÖp nhµ n­íc ë ViÖt Nam. VÊn ®Ò hiÖu qu¶ cña DNNN lµ ®Æc biÖt quan träng, v× ®· lµ doanh nghiÖp kinh doanh ®­¬ng nhiªn ph¶i cã hiÖu qu¶ th× míi tån t¹i, ph¸t triÓn. VeÞec xem xÐt, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña DNNN cÇn cã quan ®iÓm toµn diÖn c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi; trong ®ã, lÊy suÊt sinh lêi trªn vèn lµm mét trong nh÷ng tiªu chuÈn chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp kinh doanh, lÊy kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi lµm tiªu chuÈn chñ yÕu ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp c«ng Ých. Trªn thùc tÕ, nh÷ng hoµi ngi, thiÕu niÒm tin cña mét bé phËn c¸n bé, ®¶ng viªn vµo hiÖu qu¶ cña DNNN còng kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã c¨n cø nhÊt ®Þnh. Thùc tÕ cho thÊy, c¸c DNNN cña chóng ta bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu to lín ®· vµ ®ang béc lé nh÷ng yÕu kÐm kh¸ nghiªm träng. Quy m« c¸c DNNN cßn ná (vèn b×nh qu©n chØ lµ 12 tØ ®ång), c¬ cÊu cã nihÒu bÊt hîp lý, c«ng nghÖ l¹c hËu, qu¶n lý yÕu kÐm, ch­a thËt sù tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong s¶n xuÊt thÊy ngoµi mét sè doanh nghiÖp cã tr×nh ®é c«ng nghÖ hiÖn ®¹i hoÆc trung b×nh cña thÕ giíi tõ 10 ®Õn 20 n¨m, thËm cÝ 30 n¨m. §Õn th¸ng 5/2001 míi chØ cã 4,1% tæng sè DNNN ®­îc chøng nhËn ®¹t tiªu chuÈn chÊt l­îng quèc tÕ. KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c DNNN còng ch­a t­¬ng xøng víi c¸c nguån lùc ®· cã vµ sù hç trî ®Çu t­ cña Nhµ n­íc: Trong 4 n¨m (1997 -2000) ng©n s¸ch nhµ n­íc ®· ®Çu t­ thªm cho DNNN gÇn 82000 tØ ®ång; ngoµi ra, miÔn gi¶m thuÕ 1351 tØ ®ång, xo¸ nî 1.088 tØ ®ång, khoang nî 3392 tØ ®ång, gi·n nî 540 tØ ®ång, gi¶m tÝnh khÊu hao 200 tØ ®ång vµ cho vay ­u ®·i ®Çu t­ 9000 tØ ®ång. §Õn n¨m 2000, sè DNNN kinh doanh cã hiÖu qu¶ míi chØ lµ 40%, bÞ lç liªn tôc chiÕm tíi 29%. T×nh h×nh ®óng nh­ vËy, nh­ng tõ ®ã ®Ó ®i ®Õn kh¼ng ®Þnh chØ cã c¸c DNTN míi cã l·i vµ DNNN chØ cã thua lç, kÐm hiÖu qu¶ lµ hoµn toµn kh«ng ®óng. NhËn ®Þnh nµy thiÕu c¶ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn, coi mét sè hiÖn t­îng trïng víi b¶n chÊt, bëi nÕu ®i s©u nghiªn cøu chóng ta còng dÔ thÊy kh«ng chØ DNNN míi thua lç, mµ còng cã nhiÒu DNTN thua lç. Khñng ho¶ng kinh tÕ - tµi chÝnh khu vùc víi nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cã thÓ ®­îc coi lµ khñng ho¶ng cña kinh tÕ t­ nh©n. Thùc tÕ ë thµnh phè H¶i Phßng (còng nh­ ë nhiÒu ®Þa ph­¬ng kh¸c) cho thÊy, tû lÖ nî qu¸ h¹n cña c¸c kho¶n vay tÝn dông ng©n hµng cña DNTN (vµo kho¶ng 36% tÝnh ®Õn th¸ng 6/2001), cao gÊp ®«i so víi DNNN, trong ®ã phÇn lín lµ nî khã cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. Trong tæng sè DNNN cã tíi 70% lµ ho¹t ®éng cã l·i vµ khi l·i khi lç; sè DNNN thua lç tuy cßn nhiÒu song chØ lµ thiÓu sè. Nh­ vËy, thua lç, hiÖu qu¶ thÊp lµ ®ång hµnh cña c¶ DNNN vµ DNTN, kh«ng cã sù ph©n biÖt chñ së h÷u. Thùc tÕ ë n­íc ta cho thÊy, sù thua lç hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp cña mét bé phËn ®¸ng kÓ DNNN vµ DNTN cã nhiÒu nguyªn nh©n kh«ng cã liªn quan ®Õn së h÷u doanh nghiÖp, trong ®ã cã nguyªn nh©n rÊt c¬ b¶n lµ ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh cua n­íc ta nhiÒu khã kh¨n, biÕn ®éng rñi ro lín, c¸c doanh nghiÖp cßn nhiÒu h¹n chÕ yÕu kÐm, nhÊt lµ vÒ tr×nh ®é qu¶n lý, kinh nghiÖm th­¬ng tr­ên ii. vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc. §¸nh gi¸ thµnh tùu 10 n¨m thùc hiÖn chiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi (1991 - 2000), B¸o c¸o ChÝnh trÞ t¹i §¹i héi IX ®· nhËn ®Þnh r»ng mét trong nh÷ng chuyÓn biÕn quan träng nhÊt cña nÒn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m võa qua lµ : " Tõ chç chØ cã hai thµnh phÇn kinh tÕ lµ kinh tÕ Nhµ n­íc vµ kinh tÕ tËp thÓ ®· chuyÓn sang cã nhiÒu thµnh phÇn trong ®ã kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o ". ë mét ®o¹n kh¸c vÒ ®­êng lèi vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, B¸o c¸o ChÝnh trÞ l¹i kh¼ng ®Þnh quyÕt t©m cña §¶ng ta : " Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn" vµ nãi râ thªm : " C¸c thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh theo ph¸p luËt ®Òu lµ bé phËn cÊu thµnh quan träng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cïng ph¸t triÓn l©u dµi , hîp t¸c vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh, trong ®ã kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o; kinh tÕ Nhµ n­íc cïng kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n". Nh÷ng ®iÒu trªn thùc sù chøa ®ùng nhiÒu c¸i míi ®­îc tæng kÕt tõ thùc tiÔn ®ßi hái ph¶i cã mét sù nghiªn cøu c«ng phu míi thùc sù n¾m b¾t ®­îc. PhÇn nµy lµm râ ba vÊn ®Ò sau: Mét lµ, c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn ë n­íc ta hiÖn nay. Hai lµ, tÝnh tÊt yÕu vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc. Ba lµ, vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc biÓu hiÖn nh­ thÕ nµo. 1. C¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn ë n­íc ta hiÖn nay. Ta ®· biÕt c­¬ng lÜnh n¨m 1991 cña §¶ng ta nªu lªn s¸u ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña x· héi chñ nghÜa mµ nh©n d©n ta x©y dùng, trong ®ã cã ®Æc tr­ng vÒ nÒn kinh tÕ dùa trªn c¬ së chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt lµ chñ yÕu. ChÕ ®é c«ng h÷u hay chÕ ®é c«ng céng bao gåm c¶ së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp thÓ. ChÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu tõng b­íc ®­îc x¸c lËp vµ sÏ chiÕm ­i thÕ tuyÖt ®èi khi chñ nghÜa x· héi ®­îc x©y dùng xong vÒ c¬ b¶n. §ã lµ chuyÖn l©u dµi, cßn chuyÖn tr­ín m¾t chóng ta vÉn ®ang lµ thêi kú qu¸ ®é. Thêi kú qu¸ ®é lµ mét thêi kú kh«ng ng¾n cho nªn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn còng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan nh»m khai th¸c tèi ®a mäi n¨ng lùc s¶n xuÊt trong x· héi ®Ó ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸, tinh thÇn cña nh©n d©n. Tr­íc ®©y, do duy ý chÝ, chñ quan vµ nãng véi ®· cã ý nghÜ r»ng cã thÓ x©y dùng nhanh x· héi chñ nghÜa th«ng qua c¸c biÖn ph¸p c¶i t¹o x· héi chñ nghÜa , xo¸ bá c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n ®­îc coi lµ " phi chñ nghÜa x· héi". Sù thùc kh«ng ph¶i nh­ vËy, thùc tiÔn 10 n¨m ®æi míi cho thÊy r»ng ®i lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét nÒn kinh tÕ cßn nghÌo nµn, chËm ph¸t triÓn tr­íc hÕt ph¶i lÊy viÖc ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt lµm ­u tiªn. Cßn viÖc x©y dùng quan hÖ s¶n suÊt míi ®Æc biÖt lµ x©y dùng chÕ ®é së h÷u c«ng céng vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi l©u dµi, nhiÒu b­íc, nhiÒu h×nh thøc tõ thÊp ®Õn cao. Theo tinh thÇn ®ã, B¸o c¸o ChÝnh trÞ chØ râ : " Tiªu chuÈn c¨n b¶n ®Ó ®n¸h gi¸ hiÖu qu¶ x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ thóc ®Èy ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt, c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi". Lµm kh¸c ®i lµ cã h¹i cho sù ph¸t triÓn. VÒ c¬ cÊu ngµnh: Tõ c¸c h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n : "Së h÷u toµn d©n, së h÷u tËp thÓ vµ së h÷u t­ nh©n h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ víi nh÷ng h×nh thøc sö h÷u kinh doanh ®a d¹ng, ®an xen, hçn hîp". C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®­îc nªu lªn gåm : kinh tÕ Nhµ n­íc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc. Thµnh phÇn kinh tÕ hîp t¸c ®· ®­îc thay b»ng thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ nãi râ h¬n vÒ b¶n chÊt cña së h÷u. Vµ thµnh phÇn nµy vÉn ®­îc hiÓu lµ bao gåm nhiÒu h×nh thøc hîp t¸c ®a d¹ng, trong ®ã hîp t¸c x· lµ nßng cèt. Thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi gãp phÇn quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Thµnh phÇn nµy xuÊt hiÖn vµ ngµy cµng lín lªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, bao gåm vèn do n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo n­íc ta, hoÆc 100% hoÆc trong c¸c h×nh thøc liªn doanh, liªn kÕt. Nh×n chung kinh tÕ ViÖt Nam cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc, tØ lÖ ngµnh c«ng nghiÖp vµ dich vô trong GDP cã xu h­íng t¨ng vµ tØ lÖ ngµnh n«ng nghiÖp cã xu h­íng gi¶m. Tuy nhiªn cèt lâi vÉn lµ c«ng - n«ng - dÞch vô. VÒ kinh tÕ ®èi ngo¹i: N­íc ta ®· më cöa nÒn kinh tÕ liªn kÕt víi kinh tÕ khu vùc vµ kinh tÕ thÕ giíi víi xu h­íng ngµy cµng m¹nh mÏ. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ph¸t triÓn kh¸. N¨n 2000, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu ®¹t trªn 186 USD/ng­êi, tuy cßn ë møc thÊp, nh­ng ®· thuéc lo¹i c¸c n­íc cã nÒn ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, tû träng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña nhãm hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cßn chiÕm 30%. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu ë n­íc ta vÉn ë d¹ng th«, gi¸ trÞ thÊp, søc c¹nh tranh kÐm. H¬n n÷a c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ch­a lµm tèt c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i, ch­a cã chiÕn l­îc xuÊt khÈu dµi h¹n æn ®Þnh l©u dµi, th­¬ng m¹i ®iÖn tö vÉn cßn míi mÎ. Nh­ vËy, hiÖn t¹i kh¶ n¨ng tham gia héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi cña c¸c doanh nghiÖp n­íc ta cßn thÊp, ®ßi hái Nhµ n­íc còng nh­ mçi doanh nghiÖp ph¶i cã gi¶i ph¸p trong qu¸ tr×nh héi nhËp thu ®­îc nhiÒu hiÖu qu¶. 2. TÝnh tÊt yÕu vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc. NÒn kinh tÕ c¬ cÊu nhiÒu thµnh phÇn lµ ®Æc tr­ng phæ biÕn cña mäi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Kh¸c nhau lµ ë chç trong kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa, kinh tÕ t­ nh©n nãi ®óng h¬n lµ kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n gi÷ vai trß thèng trÞ; cßn trong kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, nh­ ë n­íc ta, th× kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o, vµ kinh tÕ Nhµ n­íc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ®­îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Ó ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c. Do cã sù nhÇm lÉn gi÷a Nhµ n­íc vµ kinh tÕ Nhµ n­íc nªn cã ý kiÕn cho r»ng chØ cã Nhµ n­íc míi lµm chøc n¨ng chñ ®¹o, chø kinh tÕ Nhµ n­íc th× kh«ng thÓ gi÷ vai trß chñ ®¹o ®­îc. Còng do cã sù ®ång nhÊt gi÷a doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ kinh tÕ Nhµ n­íc nãi chung, nªn ý kiÕn kh¸c cho r»ng doanh nghiÖp Nhµ n­íc kh«ng thÓ gi÷ vai trß chñ ®¹o ®­îc bëi nã cã hµng lo¹t nh÷ng khuyÕt ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm trong ho¹t ®éng. ThËt ra, doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ bé phËn trô cét nhÊt cña kinh tÕ Nhµ n­íc chø kh«ng ph¶i lµ toµn bé kinh tÕ Nhµ n­íc. Nãi ®Õn kinh tÕ Nhµ n­íc th× ph¶i nãi ®Õn tÊt c¶ c¸c së h÷u trong tay Nhµ n­íc, kÓ c¶ tµi nguyªn, ®Êt ®ai, ng©n s¸ch Nhµ n­íc, dù tr÷ quèc gia... Kinh tÕ Nhµ n­íc kh«ng lµm chøc n¨ng qu¶n lý cña Nhµ n­íc nh­ng chÝnh nã lµ c«ng cô quan träng, lµ søc m¹nh kinh tÕ mµ Nhµ n­íc n¾m lÊy vµ ®­a vµo ®Ó lµm chøc n¨ng qu¶n lý cña m×nh. B¸o c¸o ChÝnh trÞ viÕt: " Kinh tÕ Nhµ n­íc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, lµ lùc l­îng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô ®Ó Nhµ n­íc ®Þnh h­íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ, doanhnghiÖp Nhµ n­íc gi÷ vÞ trÝ then chèt, ®i ®Çu øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ, nªu g­¬ng vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt. ë thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta tr×nh ®é lùc l­îng s¶n xuÊt cßn thÊp, quan hÖ së h÷u cßn tån t¹i nhiÒu h×nh thøc, lµ nÒn kinh tÕ hçn hîp nhiÒu thµnh phÇn nh­ng c¬ chÕ thÞ tr­êng ch­a hoµn h¶o, doanh nghiÖp Nhµ n­íc h¹ot ®éng cßn nhiÒu khuyÕt tËt. V× vËy, ph¶i tiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®Ó t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng theo ®Þnh h­íng : xo¸ bao cÊp, doanh nghiÖp c¹nh tranh b×nh ®¼ng trªn thÞ tr­êng, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ s¶n xuÊt kinh doanh, nép ®ñ thuÕ vµ cã l·i, thùc hiÖn tèt quy chÕ d©n chñ trong doanh nghiÖp. Cã c¬ chÕ phï hîp vÒ kiÓm tra, kiÓm so¸t, thanh tra cña Nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp, kinh tÕ Nhµ n­íc cã gi÷ ®­îc vai trß chñ ®¹o th× míi cã thÓ ®¶m b¶o ®­îc ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña kinh tÕ thÞ tr­êng. Do ®ã ph¶i cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Kinh tÕ Nhµ n­íc dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt, do ®ã ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ n­íc lµ t¹o ra nÒn t¶ng kinh tÕ cho x· héi chñ nghÜa, t¹o ra søc m¹nh vËt chÊt ®Ó Nhµ n­íc ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý thÞ tr­êng. Kinh tÕ Nhµ n­íc c¸c vÞ trÝ then chèt nªn cã kh¶ n¨ng chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. 3. Nh÷ng biÓu hiÖn cñavai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc. 3.1 Lµm lùc l­îng vËt chÊt ®Ó Nhµ n­íc thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ qu¶n lý vÜ m«. Nhµ n­íc sö dông chung tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p cã thÓ can thiÖp vµo kinh tÕ nh»m h¹n chÕ nh÷ng khuyÕt tËt cña kinh tÕ thÞ tr­êng, t¹o m«i tr­êng kinh doanh lµnh m¹nh, ph©n bæ nguån lùc tèi ­u vµ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ph¸t triÓn x· héi mét c¸ch hµi hoµ phï hîp víi gi¸ trÞ truyÒn thèng vµ v¨n ho¸ ®Êt n­íc. Trong kinh tÕ, mçi ®¬n vÞ kinh doanh lµ mét chñ thÓ kinh tÕ, trùc tiÕp ®èi mÆt víi thÞ tr­êng ®Ó quyÕt ®Þnh c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ c¬ b¶n : s¶n xuÊt c¸i g×? s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo? s¶n xuÊt cho ai? theo môc tiªu tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. §iÒu nµy tÊt yÕu dÉn ®Õn kÕt côc lµ ë ®©u, khi nµo, ®èi víi mÆt hµng nµo cã thÓ ®em l¹i lîi nhuËn cao th× ë ®ã, khi ®ã c¸c doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng sÏ ®æ x« vµo s¶n xuÊt vµ kinh doanh mÆt hµng ®ã. Ng­îc l¹i, nÕu ë ®©u, khi nµo vµ ®èi víi mÆt hµng nµo kh«ng cã l·i hoÆc lç vèn th× ë ®ã, khi ®ã sÏ cã nhiÒu doanhngiÖp cã kh¶ n¨ng sÏ rót khái thÞ tr­êng s¶n xuÊt vµ kinh doanh mÆt hµng ®ã. Do sù h¹n chÕ cña mçi dÞch vô vÒ viÖc thu thËp còng nh­ xö lý c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vÒ thÞ tr­êng ®Ó quyÕt ®Þnh cã tham gia hay rót khái mét thÞ tr­êng nµo ®ã, tÊt c¶ sÏ dÉn ®Õn nguy c¬ cã thÓ ph¸t sinh m©u thuÉn gi÷a cung vµ cÇu ë mäi lóc, mäi n¬i vµ ®èi víi mäi mÆt hµng. §Ó chèng l¹i nguy c¬ ®ã Nhµ n­íc ph¶i thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÕu tiÕt b»ng nhiÒu c«ng cô kh¸c nhau. Trong ®ã doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc coi lµ mét c«ng cô. Víi t­ c¸ch lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt lu«n ®­îc Nhµ n­íc thùc hiÖn theo ph­¬ng ch©m : ë ®au, khi nµo nÒn kinh tÕ quèc d©n ®ang më réng s¶n xuÊt kinh doanh mét mÆt hµng cô thÓ nµo ®ã mµ c¸c doanh nghiÖp d©n doanh hoÆc kh«ng cã ®ñ søc kinh doanh hoÆc tõ chèi th× ë ®ã vµ khi ®ã cÇn sù cã mÆt cña doanh nghiÖp Nhµn­íc. §Õn lóc nµo ®ã, khi c¸c doanh nghiÖp d©n doanh ®· ®ñ søc ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng, doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã thÓ rót khái thÞ tr­êng ®ã, nh­êng chç cho c¸c doanh nghiÖp d©n doanh. Qu¸ tr×nh diÔn ra liªn tôc, lÆp l¹i ë mäi lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n h×nh thµnh vai trß ®iÒu tiÕt cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Chøc n¨ng nµy cßn thÓ hiÖn ë trong ph¹m vi tõng vïng ®Æc biÖt quan träng víi c¸c vïng xa, vïng s©u. Nh­ vËy, chøc n¨ng ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ quèc d©n ®ßi hái Nhµ n­íc ph¶i sö dông doanh nghiÖp Nhµ n­íc nh­ mét c«ng cô cÇn thiÕt b¶o ®¶m cho nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng mét c¸ch th«ng suèt, ®¶m b¶o lîi Ých x· héi. 3.2 Lµm ®ßn bÈy nhanh t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi. §Ó nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng th× cÇn ph¶i cã nh÷ng b­íc t¨ng tr­ëng. Do vËy, cÇn cã mét lùc l­îng cã søc m¹nh kinh tÕ lµm ®ßn bÈy ®Ó thóc ®Èy c¸c lùc l­îng kh¸c cïng ph¸t triÓn.Doanh nghiÖp Nhµ n­íc hiÖn nay ch­a ®ñ kh¶ n¨ng chi phèi toµn bé nÒn kinh tÕ nh­ng cã mét thùc lùc to lín nªn chØ cã doanh nghiÖp Nhµ n­íc míi cã thÓ thùc hiÖn ®­îc chøc n¨ng ®ßn bÈy. Nh÷ng vÊn ®Ò x· héi ®ang lµ mét h¹n chÕ lín cña n­íc ta. Muèn ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi Nhµ n­íc ph¶i gi¶i quyÕt triÖt ®Ó nh÷ng vÊn ®Ò ®ã. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy chóng ta cÇn cã thùc lùc vÒ kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn nh­ hiÖn nay th× chØ cã thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n­íc míi cã thÓ ®¶m nhËn ®­îc vai trß lµm lùc l­îng chñ lùc cho Nhµ n­íc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. 3.3 Më ®­êng h­íng dÉn, hç trî cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn; T¹o nÒn t¶ng cho chÕ ®é x· héi míi. KTNN kiÓm so¸t c¸c thÞ tr­êng cña ho¹t ®éng vèn vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®Ó b¶o ®¶m kh¶ n¨ng æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n­íc. C¸c c«ng cô tµi chÝnh tiÒn tÖ, tÝn dông lµ c¸c c«ng cô chÝnh yÕu cña nhµ n­íc trong qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«. Thµnh phÇn kinh tÕ nhµ n­íc thÓ hiÖn vai trß chñ ®¹o chi phèi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, lµm biÕn ®æi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo ®Æc tÝnh cña m×nh, t¹o c¬ së h¹ tÇng cho mçi kinh tÕ hµng ho¸, chiÕm gi÷ c¸c ngµnh then chèt vµ träng yÕu x· héi, lµm ®ßn b¶y nhanh t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n víi c«ng b»ng x· héi. §ãng gãp phÇn lín vµo tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) cña toµn x· héi. III. §Æc tr­ng kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam NhiÖm vô hiÖn nay lµ x¸c ®Þnh néi dung ®Þnh h­íng XHCN §ã lµ thÓ chÕ kinh tÕ mµ trong ®ã thÞ tr­êng vµ quan hÖ thÞ tr­êng ngµy cµng ®­îc xx¸c lËp lµ vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi s¶n xuÊt kinh doanh. NÒn kinh tÕ cã nhiÒu thµnh phÇn c¹nh tranh, cã tr×nh ®é x· héi cao, thóc ®Èy sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Nhµ n­íc dïng luËt ph¸p, kÕ ho¹ch ®Þnh h­íng vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ dÉn d¾t thÞ tr­êng ph¸t triÓn lµnh m¹nh, dïng chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt, ph©n phèi ®¶m b¶o phóc lîi cho toµn d©n thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi. 1. NÒn kinh tÕ n­íc ta lµ nªn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc ®ãng vai trß chñ ®¹o. NÒn kinh tÕ n­íc ta tån t¹i ba lo¹i h×nh thøc së h÷u c¬ b¶n: së h÷u toµn d©n, së h÷u t­ nh©n, së h÷u tËp thÓ. Tõ ba lo¹i h×nh së h÷u c¬ b¶n ®ã h×nh thµnh nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, nhiÒu h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh. Do ®ã kh«ng chØ ra søc ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc chÕ ®ä c«ng h÷u, mµ cßn ph¶i khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ thuéc së h÷u t­ nh©n ®Ó h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng réng lín bao gåm c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ thuéc chÕ ®é c«ng h÷u, c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ t­ doanh, c¸c h×nh thøc hîp t¸c liªn doanh gi÷a trong vµ ngoµi n­íc, c¸c h×nh thøc ®an xen vµ th©m nhËp vµo nhau gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã thÓ tham gia thÞ tr­êng b×nh ®¼ng. Trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thanh phÇn ë n­íc ta, kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o. “Kinh tÕ nhµ n­íc ph¸t huy vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ, lµ lùc l­îng vËt chÊt quan träng vµ lµ c«ng cô ®Ó Nhµ n­íc ®Þnh h­íng vµ ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. Doanh nghiÖp nhµ n­íc gi÷ vÞ trÝ then chèt; ®i ®Çu øng dông tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ; nªu g­¬ng vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng, hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi vµ chÊp hµnh ph¸p luËt”. ViÖc x¸c lËp vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ nhµ n­íc lµ vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c vµ lµ sù kh¸c biÖt c¬ b¶n gi÷a kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa víi kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n. TÝnh ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta ®· quy u®Þnh kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i gi÷ vai trß chñ ®¹o trong c¬ cÊu kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Bëi lÏ, mçi mét chÕ ®é x· héi ®Òu cã mét c¬ së kinh tÕ t­¬ng øng víi nã, kinh tÕ nhµ n­íc, nãi ®óng ra kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u bao gåm nhµ n­íc vµ kinh tÕ hîp t¸c, t¹o c¬ së kinh tÕ cho chÕ ®é x· héi míi – x· héi chñ nghÜa. ViÖc vin vµo t×nh tr¹ng ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ nhµn n­íc trong thêi gian qua ®Ó phñ ®Þnh sù cÇn thiÕt kinh tÕ nhµ n­íc ph¶i gi÷ vai trß chñ ®¹o lµ sai lÇm vÒ lý luËn. VÊn ®Ì chñ yÕu kh«ng ph¶i lµ phñ ®Þnh vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc, mµ lµ c¬ cÊu l¹i kinh tÕ nhµ n­íc vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó chóng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó c¬ cÊu l¹i khu cùc kinh tÕ nhµ n­íc vµ c¶i thiÖn c¨n b¶n c¬ chÕ qu¶n lý doanh nghiÖp. Nhµ n­íc th«ng qua chÕ ®é tham dù cæ phÇn ®Ó khèng chÕ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp theo ®Þnh h­íng cña nhµ n­íc. 2. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ g¾n víi gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi . §©y lµ ®¹c tr­ng næi bËt nhÊt cuÈ thÓ chÕ thÞ tr­êngXHCN. Hai mÆt kinh tÕ vµ x· héi cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng chñ ®éng kÕt hîp víi nhau qua luËt ph¸p, chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ chÝh s¸ch x· héi. Thùc hiÖn phóc lîi x· héi th«ng qua ng©n s¸ch ®Ò ra võa khuyÕn khÝch mäi ng­êi lµm giµu chÝnh ®¶ng vµ t¨ng thu nhËp cho nªn kinh tÕ quèc d©n. Chóng ta ph¶i g¾n kinh tÕ, x· héi, quèc phßng thµnh m« t¶ thèng nhÊt b¶o ®¶m æn ®Þnh chÝnh nh÷ng quèc gia, tõng b­íc tho¸t khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi vµ c«ng b»ng x· héi, kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng nh©n d©n. Sù thµnh c«ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa kh«ng chØ dõng l¹i ë tèc ®é t¨ng tr­ëng mµ cßn ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng cuéc sèng, tiÒn l­¬ng, thu nhËt thùc tÕ t¨ng m¹nh y tÕ, gi¸o dôc ph¸t triÓn); sù ph©n ho¸ giµu nghÌo kh«ng lµm ¶nh h­ëng tíi phóc lîi x· héi kh«ng lµm ®¶o lén vÞ trÝ x· héi t­¬ng ®èi cña ®a sè d©n chóng, c¬ chÕ thÞ tr­êng kh«ng thÓ dÉn tíi sù xuèng cÊp thËm chÝ tho¸i ho¸ trong lÜnh vùc v¨n ho¸ x· héi vµ c¸c quan hÖ ®¹o ®øc trong x· héi. V× thÕ ®Æc tr­ng quan träng vµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam lµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi. 3. T¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng: Thùc hiÖn môc tiªu t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë mét n­íc kÐm ph¸t triÓn nh­ n­íc ta lµ ®iÒu kh«ng ®¬n gi¶n. Kh«ng t¨ng tr­ëng vµ kh«ng ph¸t triÓn bÒn v÷ng th× kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc môc tiªu “d©n giµu, n­íc m¹nh”, “x· héi c«ng b»ng v¨n minh” vµ XHCN ®­îc. T¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi sù lín m¹nh cña nhµ n­íc, cã t¨ng tr­ëng kinh tÕ míi cã t¨ng thªm thu nhËp cho nÒn kinh tÕ, nhµ n­íc cã ®iÒu kiÖn n©ng cao vai trß cñ m×nh trong c¸c ho¹t ®éng x· héi. Suy cho cïng bÊt cø nhµ n­íc còng muèn lín m¹nh do vËy rÊt cÇn cã tiÒm lùc vÒ kinh tÕ. Nhøng ®Ó t¨ng tr­ëng æn ®Þnh th× cÇn yÕu tè ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Ngµy nay ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®­îc ®Æt ra cÊp b¸ch h¬n bao giê hÐt, næi lªn hai môc tiªu c¬ b¶n: t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i. Kinh nghiÖm c¸c n­íc ®i tr­íc cho thÊy cÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i ngay tõ buæi ®Çu cña ph¸t triÓn kinh tÕ. 4.Tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cao §©y lµ yªu cÇu rÊt quan träng cña ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, nh­ng còng kh«ng ph¶i l µ ®iÒu kiÖn ®ñ bëi lÏ nhiÒu n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao nh­ng l¹i kh«ng ph¶i cã nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, hÖ thèng thÞ tr­êng ph¶i ®­îc ph¸t huy ®Çy ®ñ mçi thøc thÓ kinh tÕ cã lîi Ých riªng vµ lµ chñ thÓ cña thÞ tr­êng, tham gia ho¹t ®éng c¹nh tranh víi nhau vµ h×nh thµnh mét thÞ tr­êng, mét m¹ng l­íi s¶n xuÊt x· héi cã trËt tù. Do ®Æc tr­ng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, lÊy lîi nhuËn lµm môc tiªu c¹nh tranh lµ m«i tr­êng c¹nh tranh, v× vËy b¾t buéc tÊt c¶ c¸c thÓ chÕ kinh tÕ ®Òu ph¶i ho¹t ®éng víi tèc ®é cao ®Ó cã thÓ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng ®Çy tÝnh c¹nh tranh nµy. 5. Vai trß l·nh ®¹o, qu¶n lý cña nhµ n­íc. §©y lµ mét ®iÒu kiÖn quan träng b¶o ®¶m ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa nÒn kinh tÕ n­íc ta. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ch¹y theo lîi nhuËn, trong m«i tr­êng c¹nh tranh, cho nªn n¶y sinh rÊt nhiÒu vÊn ®Ò phøc t¹p mµ cÇn cã nhµ n­íc míi cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc. V× thÕ chóng t a muèn x©y dùng thµnh c«ng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa chóng ta kh«ng thÓ kh«ng nãi tíi vai trß qu¶n lý cña nhµ n­íc. Vai trß nµy ®­îc thÓ hiÖn b»ng hÖ thèng ph¸p luËt b¶o vÖ quyÒn tù do, d©n chñ, c«ng b»ng x· héi b»ng ph©n phèi vµ më réng phóc lîi x· héi cho toµn d©n, b»ng hÖ thèng hµng ho¸ c«ng céng; ®ång thêi më réng vµ h­íng dÉn hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng ph¸t triÓn. 6. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng n­íc ta lµ nÒn kinh tÕ më, héi nhËp víi kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. Thùc ra ®©y kh«ng ph¶i chØ lµ ®Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, mµ xu h­íng chung cña c¸c nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi hiÖn nay. “Kh«ng cã d©n téc nµo bÞ ph¸ s¶n v× th­¬ng m¹i”. Nh­ng ë ®©y muèn nhÊn m¹nh sù kh¸c biÖt nÒn kinh tÕ mµ chóng ta ®ang x©y dùng víi nÒn kinh tÕ ®ãng, khÐp kÝn tr­íc ®æi míi. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ hiÖn nay chØ cã më cña kinh tÕ héi nhËp vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi míi thu hót ®­îc vèn, kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng vµ thÕ m¹nh cña n­íc ta, thùc hiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng theo kiÓu rót ng¾n. Thùc hiÖn më cña kinh tÕ theo h­íng ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc kinh tÕ ®èi ngo¹i, thÞ tr­êng trong n­íc g¾n víi thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi, thù hiÖn nh÷ng th«ng lÖ trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, nh­ng vÉn gi÷ ®­îc ®éc lËp chñ quyÒn vµ b¶o vÖ ®­îc lîi Ých quèc gia, d©n téc trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Thùc hiÖn chÝnh s¸ch h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm mµ trong n­íc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶. §iÒu nµy ®· ®­îc §¶ng ta kh¶ ®Þnh trong v¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng VIII: “X©y dùng mét nÒn kinh tÕ më, héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, h­íng m¹nh mÏ vÒ xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu b»ng nh÷ng s¶n phÈm trong n­íc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶. §Ó héi nhËp ®Çy ®ñ vµo khu vùc mËu dÞch tù do §«ng Nam ¸ (AFTA - ASEAN Free Trade Area) vµ tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO - World Trade Organization), cÇn cã sù chuÈn bÞ tÝch cùc ngay tõ b©y giê kh«ng chØ ë cÊp trung ­¬ng, mµ c¶ ë cÊp c¬ së, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tÝnh ®Õn ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng khi héi nhËp ®Ó cã biÖn ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, nhê ®ã tån t¹i vµ ph¸t triÓn. 7. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng g¾n liÒn víi viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc. Khi chuyÓn nÒn kinh tÕ n­íc ta sang kinh tÕ hµng ho¸ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, th× còng n¶y sinh trong ®êi sèng thùc tÕ nh÷ng hiÖn t­îng nh­: th­¬ng m¹i ho¸ c¶ nh÷ng quan hÖ x· héi, sèng vô lîi, sïng b¸i ®ång tiÒn, coi th­êng c¸c gi¸ trÞ nh©n v¨n lµm sãi mßn truyÒn thèng v¨n ho¸ vµ ®¹o ®øc d©n téc. ViÖc më cña vµ héi nhËp nh÷ng yÕu tè v¨n ho¸ lai c¨ng, mÊt gèc, xa l¹ thuÇn phong mü tôc cña d©n téc. Chóng ta coi viÖc v©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ph­¬ng tiÖn, con ®­êng thùc hiÖn môc tiªu x· héi chñ nghÜa, chø kh«ng ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng t­ b¶n chñ nghÜa. V× vËy, khi x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ më réng giao l­u quèc tÕ, héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi ph¶i ®Æc biÖt quan t©m gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, ®ång thêi tiÕp thu cã chän läc tinh hoa v¨n ho¸ c¸c d©n téc trªn thÕ giíi lµm giµu ®Ñp thªm v¨n ho¸ ViÖt Nam. Nh­ cè tæng bÝ th­ §ç M­êi ®· nãi: “Trong ®iÒu kiÖn më réng c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i, cµng ph¶i coi träng gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c d©n téc ®i víi tiÕp thu tinh hoa v¨n ho¸ nh©n lo¹i ®Ó lµm giµu v¨n ho¸ cña ta, ng¨n chÆn sù x©m nhËp cña c¸c s¶n phÈm v¨n ho¸ ®éc h¹i, lai c¨ng, mÊt gèc. IV. Ph­¬ng h­íng c¶i c¸ch kinh tÕ nhµ n­íc 1. §èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc: Kinh tÕ Nhµ n­íc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc gi÷ v÷ng ®Þnh h­íng XHCN, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ x· héi cña ®Êt n­íc.._.