Kinh tế Nhà nước & giải pháp phát triển kinh tế Nhà nước ở nước ta
Tài liệu Kinh tế Nhà nước & giải pháp phát triển kinh tế Nhà nước ở nước ta: ... Ebook Kinh tế Nhà nước & giải pháp phát triển kinh tế Nhà nước ở nước ta
Tóm tắt tài liệu Kinh tế Nhà nước & giải pháp phát triển kinh tế Nhà nước ở nước ta, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Kinh tÕ Nhµ níc vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ Nhµ níc ë níc ta
Môc lôc
Lêi nãi ®Çu.
Mét sè ngêi cho r»ng: Trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, ai m¹nh th× ngêi ®ã gi÷ vai trß chñ ®¹o. CÇn g× ph¶i kh¼ng ®Þnh c¸i vai trß ®ã thuéc vÒ kinh tÕ nhµ níc (!). ThiÕt nghÜ, díi gãc nh×n lîi Ých cña chñ nghÜa x· héi, trong tiÕn tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, "ph¸t kiÕn" nãi trªn ®· trë thµnh v« bæ, nÕu hiÓu râ sù kh¼ng ®Þnh cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam: Kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o, kinh tÕ nhµ níc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
Nh×n mét c¸ch réng r·i vµ s©u s¾c h¬n, nÕu kinh tÕ nhµ níc kh«ng gi÷ vai trß chñ ®¹o th× nÒn kinh tÕ - x· héi ®Êt níc kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®óng híng vµ víi tèc ®é cao, nh bÊt cø ai ®Òu thÊy. ®ã lµ u thÕ tuyÖt ®èi kh«ng ph¶i nghi ngê, thµnh tùu to lín vµ quyÕt ®Þnh kh«ng thÓ phñ nhËn. Trªn lé tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, chóng ta lu«n lu«n khuyÕn khÝch vµ t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt trong ph¹m vi cho phÐp vµ kh¶ n¨ng cã thÓ ®Ó c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng ph¸t triÓn, chñ ®éng c¹nh tranh b×nh ®¼ng, nhng thö hái ®· cã doanh nghiÖp t nh©n nµo, trong níc (hay níc ngoµi ®Çu t) b¾t tay vµo ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ thuéc kÕt cÊu h¹ tÇng quan träng nh: x©y míi ®êng giao th«ng, c¸c nhµ m¸y ®iÖn, nhÊt lµ ë vïng nói, vïng s©u, vïng xa? Vµ, thö hái, trong hµng chôc n¨m qua, khi hµng lo¹t "c¬n sèt ¸c tÝnh" cña thÞ trêng bÊt ®éng s¶n, thÞ trêng xi-m¨ng, s¾t thÐp... ®ång lo¹t bïng ph¸t, tëng kh«ng thÓ vît qua, cã nguy c¬ tµn ph¸ kinh tÕ ®Êt níc, th× cã t nh©n nµo ®· cøu trî ®îc, nÕu kh«ng ph¶i lµ kinh tÕ nhµ níc g¸nh v¸c thµnh c«ng träng tr¸ch mÖnh hÖ ®ã? T¬ng tù, trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi trªn tÇm vÜ m«, cã t nh©n nµo ®· vµo cuéc vµ lµm nh÷ng viÖc cøu n¹n, cøu trî, kh¾c phôc sù tµn ph¸ khèc liÖt cña thiªn tai? Kh«ng thÓ lµm tèt h¬n, khi kinh tÕ nhµ níc chñ ®éng gi¶i quyÕt. VËy, xin ai ®ã ®õng ¶o tëng vÒ c¸i gäi lµ "vÞ trÝ chñ ®¹o kh«ng thÓ lµ sù ®éc quyÒn cña kinh tÕ nhµ níc".
§èi víi chóng ta, trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay, cuéc ®Êu tranh ®Ó b¶o vÖ ®éc lËp tù chñ vÒ kinh tÕ, nh×n réng h¬n lµ b¶o vÖ sù lùa chän con ®êng ph¸t triÓn cña m×nh, nhÊt thiÕt ViÖt Nam kh«ng thÓ coi nhÑ, cµng kh«ng thÓ thiÕu vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc. ®ã lµ vÊn ®Ò sinh tö, mang tÝnh quy luËt cña sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi. Thùc tÕ cho thÊy, nÕu ViÖt Nam kh«ng cã khu vùc kinh tÕ nhµ níc ®ñ m¹nh, sÏ kh«ng cã nh÷ng thµnh tùu vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ kh¶ quan nh ®· thÊy; ®ång thêi, vÉn gi÷ v÷ng sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi qua mçi chÆng ®êng phøc t¹p vµ ®Çy cam go cña c«ng cuéc ®æi míi h¬n 20 n¨m võa qua. Kinh tÕ nhµ níc xøng ®¸ng lµ chç dùa cho Nhµ níc cña d©n, do d©n, v× d©n trong viÖc ®iÒu tiÕt, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n, ngµy cµng chñ ®éng trong lé tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, v× lîi Ých cña toµn d©n, nç lùc b¶o ®¶m sù hµi hßa, thèng nhÊt gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ víi thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi - mét tiªu chÝ then chèt cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa mµ chóng ta ®·, ®ang vµ sÏ tiÕp tôc hoµn thiÖn kh«ng ngõng. Vµ, trªn thùc tÕ, tõ nh÷ng thµnh c«ng rÊt quan träng, kh«ng ai cã thÓ chèi bá, phñ nhËn ®iÒu chóng ta kh¼ng ®Þnh: Kinh tÕ nhµ níc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc gi÷ v÷ng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña ®Êt níc.
V× thÕ, t¹i sao l¹i ®ßi lo¹i bá vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc, nh ai ®ã h»ng mong, nÕu kh«ng ph¶i lµ sù thiÕu thiÖn chÝ, thËm chÝ lµ sù thï ®Þch ®èi víi chóng ta?
LÝ luËn chung vÒ thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc
Kh¸i niÖm kinh tÕ Nhµ níc
Kinh tÕ nhµ níc lµ thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn chÕ ®é së h÷u c«ng céng (c«ng h÷u) vÒ t liÖu s¶n xuÊt (së h÷u toµn d©n vµ së h÷u nhµ níc). Kinh tÕ Nhµ níc bao gåm c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, c¸c quü dù tr÷ quèc gia, c¸c quü b¶o hiÓm Nhµ níc vµ c¸c tµi s¶n thuéc së h÷u nhµ níc cã thÓ ®a vµo vßng chu chuyÓn kinh tÕ.
C¸c bé phËn cÊu thµnh kinh tÕ Nhµ níc
Kinh tÕ Nhµ níc c¬ b¶n gåm 2 bé phËn: doanh nghiÖp Nhµ níc vµ bé phËn kinh tÕ cña Nµ níc n»m ngoµi doanh nghiÖp Nhµ níc. Khi bµn vÒ vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ níc, chóng ta ph¶i nãi ®Õn c¶ 2 bé phËn cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy. §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X cña §¶ng tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh: “kinh tÕ Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o, lµ lùc lîng vËt chÊt quan träng ®Ó Nhµ níc ®Þnh híng vµ ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ, t¹o m«i trêng vµ ®iÒu kiÖn thóc ®Èy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn”
C¸c doanh nghiÖp Nhµ níc
DNNN lµ tæ chøc kinh tÕ do Nhµ níc ®Çu t vèn, thµnh lËp vµ tæ chøc qu¶n lý ho¹t ®éng nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi do Nhµ níc giao
V¨n kiÖn §¹i héi X cña §¶ng nhÊn m¹nh: “®Èy m¹nh vµ më réng diÖn cæ phÇn hãa doanh nghiÖp, kÓ c¶ c¸c tæng c«ng ty, nh»m t¹o ®éng lùc m¹nh mÏ vµ c¬ chÕ qu¶n lÝ n¨ng ®éng, ®Ó vèn Nhµ níc ®îc sö dông cã hiÖu qu¶ vµ ngµy cµng t¨ng lªn, ®ång thêi thu hót m¹nh c¸c nguån lùc trong ngoµi níc cho ph¸t triÓn. Thùc hiÖn nguyªn t¾c thÞ trêngtrong viÖc cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc . VÊn ®Ò ®Æt ra lµ, doanh nghiÖp Nhµ níc nªn cã mÆt ë khu vùc nµo vµ quy m« nµo ®Ó võa cã hiÖu qu¶ kinh tÕ, võa lµm tèt vai trß lµ bé phËn quan träng cña kinh tÕ Nhµ níc nh §¶ng ta ®· x¸c ®Þnh. Trªn ph¬ng diÖn ®ã, cã mÊy ®iÒu cÇn ly ý khi bµn vÒ vÊn ®Ò doanh nghiÖp Nhµ níc:
-Sù phøc t¹p trong viÖc minh b¹ch hãa ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp Nhµ níc lµ nh÷ng lo¹i h×nh doanh nghiÖp ho¹t ®éng dùa trªn së h÷u Nhµ níc nªn doanh nghiÖp Nhµ níc cïng mét lóc ph¶i gi¶i quyÕt nhiÒu mèi quan hÖ phøc t¹p: quan hÖ gi÷a chñ thÓ së h÷u ( ë ®©y lµ Nhµ níc) víi chñ thÓ sö dông ( ë ®©y lµ l·nh ®¹o doanh nghiÖp) vµ ngêi lao ®éngtrªn c¸c mÆt tr¸ch nhiÖm còng nh lîi Ých kinh tÕ, nhÊt lµ lîi Ých kinh tÕ. Thùc tiÔn chØ ra r»ng, xö lÝ mèi quan hÖ nµy rÊt khã kh¨n, phøc t¹p vµ ®©y lµ vÊn ®Ò vÉn lµm ®au ®Çu c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc.
HÖ thèng doanh nghiÖp Nhµ níc ë níc ta ®îc ra ®êi chñ yÓu trong thêi k× duy tr× c¬ chÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung, bao cÊp, lµ mét hÖ thèng réng kh¾p tõ trung ¬ng xuèng ®Þa ph¬ng, qu¶n lÝ mét lîng lao ®éng rÊt lín, mét nguån vèn lín vµ ®îc hëng nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi. §Õn nay ®· tr¶i qua nhiÒu ®ît c¶i c¸ch, s¾p xÕp l¹i nhng hiÖu qu¶ ®¹t ®îc cßn thÊp, thËm chÝ nhiÒu doanh nghiÖp cßn bÞ lç.
Nh÷ng bé phËn kinh tÕ cña Nhµ níc n»m ngoµi doanh nghiÖp Nhµ níc
Khi nãi doanh nghiÖp Nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o mµ bá quªn, coi nhÑ bé phËn kinh tÕ cña Nhµ níc n»m ngoµi doanh nghiÖp Nhµ níc lµ thiÕu sãt lín. CÇn kh¼ng ®Þnh mét ®iÒu: huy ®éng ®îc tèi ®a vµ sö dông hîp lÝ, cã hiÖu qu¶ nguån lùc tõ bé phËn nµy sÏ gãp phÇn rÊt quan träng ®Ó kinh tÕ Nhµ níc n¾m ®îc vai trß chñ ®¹o. Bëi v×, xö lÝ viÖc thu vµ chi tõ nguån lùc nµy ®óng híng sÏ cã t¸c ®éng m¹nh mÏ vµo thÞ trêng, vµo ®Þnh híng s¶n xuÊt – kinh doanh theo yªu cÇu mµ chóng ta mong muèn.
Trong tµi chÝnh Nhµ níc, ng©n s¸ch Nhµ níc lµ bé phËn quan träng nhÊt, lµ kh©u chñ ®¹o ®Ó thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô cña nhµ níc do HiÕn ph¸p quy ®Þnh vµ luËt ng©n s¸ch Nhµ níc ®iÒu tiÕt. Ng©n s¸ch Nhµ níc cßn lµ c«ng cô quan träng cña Nhµ níc ®Ó ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ vµ b¶o ®¶m an ninh quèc gia. Do ®ã, n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lÝ ng©n s¸ch Nhµ níc thÓ hiÖn ë viÖc më réng, t¨ng cêng nguån thu vµo ng©n s¸ch vµ thùc hiÖn th¾ng lîi c¸c nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña ®Êt níc.
Trong rÊt nhiÒu nguån thu vµo ng©n s¸ch Nhµ níc, thu tõ thuÕ vµ phÝ cã vÞ trÝ quan träng nhÊt. Nh÷ng n¨m qua chØ riªng gi¸ trÞ thu ®îc tõ thuÕ vµ phÝ chiÕm kho¶ng 20% GDP.
Vai trß, vÞ trÝ cña kinh tÕ Nhµ níc ®èi víi nÒn kinh tÕ quãc d©n vµ x· héi
§¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø X cña §¶ng ®· kh¼ng ®Þnh: kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o vµ cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ngµy c¶ng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n cña níc ta. §Ó cã ®îc quan ®iÓm s©u s¾c nh trªn, §¶ng ta ®· tr¶i qua mét qu¸ tr×nh hoµn thiÖn nhËn thøc vÒ vai trß cña kinh tÕ nhµ níc. Tuy nhiªn ®Ó cã ®îc sù nhËn thøc râ rµng vÒ kinh tÕ nhµ níc nh hiÖn nay lµ c¶ mét qu¸ tr×nh hoµn thiÖn nhËn thøc cña §¶ng ta, b¾t ®Çu tõ ý tëng vÒ x©y dùng nÒn kinh tÕ XHCN dùa trªn chÕ ®é c«ng h÷u thuÇn khiÕt ®îc x¸c ®Þnh trong Tuyªn ng«n cña §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng, ®Õn t tëng x©y dùng kinh tÕ XHCN dùa trªn së h÷u toµn d©n vµ tËp thÓ cña §¹i héi §¶ng lÇn thø III. Vµ, mÆc dï ®Õn §¹i héi §¶ng lÇn thø VI, khi ®a ra chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vÉn cha cã kh¸i niÖm "kinh tÕ nhµ níc", song chñ tr¬ng cña §¶ng vÉn lµ "®i ®«i víi ph¸t triÓn kinh tÕ quèc doanh, kinh tÕ tËp thÓ, t¨ng cêng nguån tÝch luü tËp trung cña Nhµ níc vµ tranh thñ vèn ngoµi níc, cÇn cã chÝnh s¸ch sö dông vµ c¶i t¹o ®óng ®¾n c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c"(1)
Cïng víi qu¸ tr×nh ®æi míi, ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc, sù nhËn thøc vÒ tæ chøc kinh tÕ nhµ níc cña §¶ng ngµy cµng hoµn thiÖn, thÓ hiÖn rÊt râ nÐt t¹i §¹i héi §¶ng lÇn thø X díi ba khÝa c¹nh:
Thø nhÊt, §¹i héi X cña §¶ng ®· ph©n biÖt râ chÕ ®é së h÷u, thµnh phÇn kinh tÕ vµ h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh. Khi nãi chÕ ®é së h÷u lµ nãi vÒ quyÒn cña c¸c chñ thÓ ®èi víi tµi s¶n n»m trong c¬ cÊu cña c¶i x· héi. ChÕ ®é së h÷u cña níc ta gåm ba lo¹i: toµn d©n, tËp thÓ, t nh©n. Nh vËy, lÇn ®Çu tiªn §¶ng ta thõa nhËn nÒn kinh tÕ qu¸ ®é cña níc ta lµ nÒn kinh tÕ hçn hîp, gåm nhiÒu lo¹i h×nh së h÷u, mçi chÕ ®é së h÷u ®Òu lµ yÕu tè hîp thµnh chÕ ®é kinh tÕ chung.
Thµnh phÇn kinh tÕ lµ tæng hîp søc m¹nh cã tæ chøc cña lùc lîng kinh tÕ dùa trªn mét chÕ ®é së h÷u nhÊt ®Þnh. Thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc dùa trªn së h÷u toµn d©n do Nhµ níc ®¹i diÖn, xuÊt hiÖn díi h×nh thøc së h÷u nhµ níc. Thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ dùa trªn së h÷u chung cña mét nhãm, mét tËp ®oµn ngêi, mét céng ®ång d©n c nhÊt ®Þnh. Thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n dùa trªn së h÷u cña t nh©n. §¹i héi lÇn thø X chØ râ hai thµnh phÇn kinh tÕ ®Æc biÖt, ®ã lµ thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n nhµ níc dùa trªn së h÷u hçn hîp gi÷a Nhµ níc XHCN vµ t b¶n t nh©n. Tuy nhiªn, ë ®©y kh«ng thÓ gäi nã lµ thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc v× nã kh«ng ho¹t ®éng trùc tiÕp v× lîi Ých toµn d©n, còng kh«ng thÓ gäi nã lµ thµnh phÇn kinh tÕ t b¶n t nh©n v× nã chÞu sù chi phèi mang tÝnh XHCN cña Nhµ níc. Ngoµi ra, cÇn thiÕt ph¶i t¸ch thµnh phÇn kinh tÕ cã vèn ®Çu t níc ngoµi ra khái thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n, nhÊn m¹nh tÝnh ®Æc thï cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy ë chç nã chÞu sù chi phèi cña níc chñ ®Çu t. Nh vËy, thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng chØ bao hµm gi¸c ®é së h÷u, mµ cßn bao hµm søc m¹nh tæ chøc, søc m¹nh hîp t¸c cña c¸c tæ chøc kinh tÕ ho¹t ®éng dùa trªn mét chÕ ®é së h÷u nhÊt ®Þnh. Thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc kh«ng chØ bao gåm doanh nghiÖp nhµ níc, mµ cßn bao hµm søc m¹nh kinh tÕ ®øng ®»ng sau c¸c chÝnh s¸ch vµ ho¹t ®éng qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ níc, bao hµm kh¶ n¨ng tæ chøc vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®óng ®¾n cña Nhµ níc, sù g¾n kÕt hîp lý cña hÖ thèng doanh nghiÖp nhµ níc, tµi chÝnh nhµ níc, luËt ph¸p vµ hiÖu lùc qu¶n lý cña Nhµ níc. Nh vËy, thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc ®· ®îc hiÓu tæng hîp h¬n so víi c¸c kú §¹i héi §¶ng tríc ®©y.
H×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh lµ sù tËp hîp t liÖu s¶n xuÊt díi mét h×nh thøc nµo ®ã ®îc ph¸p luËt thõa nhËn ®Ó trùc tiÕp tiÕn hµnh s¶n xuÊt, kinh doanh. Nãi c¸ch kh¸c, ®ã lµ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c nhau. Mét doanh nghiÖp cã thÓ dùa trªn mét hoÆc nhiÒu h×nh thøc së h÷u, lµ c«ng cô trong tay thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t vèn vµo doanh nghiÖp ®Ó phôc vô cho môc tiªu cña chñ ®Çu t. §Æc biÖt, §¹i héi §¶ng lÇn thø X nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp cæ phÇn, coi chóng lµ h×nh thøc doanh nghiÖp phæ biÕn. Th«ng qua c¸c doanh nghiÖp, th«ng qua c¸c tæ chøc ®¹i diÖn cho chÕ ®é së h÷u, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t huy vai trß cña m×nh trong nÒn kinh tÕ. §¹i héi nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña doanh nghiÖp, doanh nh©n trong ph¸t triÓn kinh tÕ vµ t«n vinh nh÷ng doanh nh©n cã tµi, cã ®øc, thµnh ®¹t, lµm giµu cho m×nh vµ cho Tæ quèc. Cïng víi chÝnh s¸ch cho phÐp ®¶ng viªn ®îc lµm kinh tÕ t nh©n vµ quyÕt ®Þnh cña Nhµ níc coi ngµy 13 - 10 hµng n¨m lµ ngµy doanh nh©n, §¶ng, Nhµ níc ta ®· chÝnh thøc thõa nhËn vai trß to lín cña doanh nghiÖp, doanh nh©n nãi chung, doanh nghiÖp, doanh nh©n t nh©n nãi riªng.
Thø hai, §¹i héi §¶ng lÇn thø X kh¼ng ®Þnh l¹i vai trß chñ ®¹o, nÒn t¶ng trong chÕ ®é kinh tÕ XHCN cña kinh tÕ nhµ níc: “Kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o, lµ lùc lîng vËt chÊt quan träng ®Ó Nhµ níc ®Þnh híng vµ ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ, t¹o m«i trêng vµ thóc ®Èy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn. Kinh tÕ nhµ níc cïng víi kinh tÕ tËp thÓ ngµy cµng trë thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cña nÒn kinh tÕ quèc d©n"(5). MÆc dï kh¼ng ®Þnh l¹i quan ®iÓm cña c¸c kú §¹i héi tríc, nhng §¹i héi §¶ng lÇn thø X còng lµm râ néi hµm cña kh¸i niÖm chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc: Mét lµ, kinh tÕ nhµ níc lµ lùc lîng vËt chÊt gióp Nhµ níc ®Þnh híng XHCN nÒn kinh tÕ quèc d©n; hai lµ, kinh tÕ nhµ níc lµ søc m¹nh ®»ng sau c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc; ba lµ, ho¹t ®éng cña kinh tÕ nhµ níc nh»m ®Ó t¹o m«i trêng chung cho mäi thµnh phÇn kinh tÕ, chø kh«ng ph¶i chØ cho doanh nghiÖp nhµ níc; bèn lµ, kh¼ng ®Þnh l¹i mét lÇn n÷a kinh tÕ nhµ níc cã néi hµm réng h¬n doanh nghiÖp nhµ níc, hay nãi c¸ch kh¸c, doanh nghiÖp nhµ níc chØ lµ mét bé phËn quan träng cña kinh tÕ nhµ níc.
Cïng víi viÖc kh¼ng ®Þnh vai trß to lín cña kinh tÕ nhµ níc, §¹i héi còng tuyªn bè râ rµng r»ng: “C¸c thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng theo ph¸p luËt ®Òu lµ bé phËn hîp thµnh quan träng cña nÒn KTTT ®Þnh híng XHCN, b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt, cïng ph¸t triÓn l©u dµi, hîp t¸c vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh”(6) §¶ng l·nh ®¹o Nhµ níc thi hµnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö víi c¸c h×nh thøc së h÷u. §©y lµ mét bíc tiÕn míi vÒ quan ®iÓm kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cña §¹i héi §¶ng X so víi c¸c §¹i héi tríc ®©y. H¬n n÷a, §¹i héi chñ tr¬ng ®a hÖ thèng doanh nghiÖp nhµ níc ra ho¹t ®éng trong m«i trêng c«ng khai, minh b¹ch, c¹nh tranh thùc sù, xo¸ bá ®éc quyÒn, ®Æc quyÒn s¶n xuÊt, kinh doanh vµ buéc c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ph¶i ho¹t ®éng hiÖu qu¶ míi ®îc tån t¹i. Nãi c¸ch kh¸c, §¶ng qu¸n triÖt quan ®iÓm doanh nghiÖp nhµ níc chØ nªn tån t¹i ë nh÷ng n¬i nã cã hiÖu qu¶ c¸ biÖt hoÆc hiÖu qu¶ kinh tÕ quèc d©n, nghÜa lµ tÝnh u viÖt cña quan hÖ s¶n xuÊt XHCN ph¶i ®îc chøng minh trong m«i trêng b×nh ®¼ng víi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt kh¸c. §¹i héi còng nªu râ c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó doanh nghiÖp nhµ níc cã thÓ ph¸t huy u thÕ cña m×nh, ®ã lµ doanh nghiÖp nhµ níc ®îc giao quyÒn tµi s¶n, ®îc thùc sù tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm theo nguyªn t¾c thÞ trêng vµ ph¸p luËt, t¹o c¬ chÕ g¾n tr¸ch nhiÖm vµ lîi Ých cña c¸n bé qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ níc víi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, tæ chøc l¹i hÖ thèng doanh nghiÖp nhµ níc hiÖn cã… Nh vËy, mÆc dï vÉn nãi lµ kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o, nhng c¸ch thøc chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc thÓ hiÖn ë §¹i héi §¶ng lÇn thø X cã nhiÒu ®iÓm míi so víi tríc.
Thø ba, §¹i héi §¶ng lÇn thø X ®Æt kinh tÕ nhµ níc nãi chung, doanh nghiÖp nhµ níc nãi riªng trong m«i trêng thÞ trêng ®ång bé, c¹nh tranh vµ héi nhËp. Cã nghÜa lµ, kinh tÕ nhµ níc nãi chung, doanh nghiÖp nhµ níc nãi riªng ph¶i thÝch nghi vµ buéc ph¶i ho¹t ®éng trong m«i trêng KTTT, chÊp nhËn luËt ch¬i cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ, chÊp nhËn c¹nh tranh trong ®iÒu kiÖn b¶o hé cña Nhµ níc gi¶m ®Õn møc tèi thiÓu. Cô thÓ, " Ph¸t triÓn ®ång bé vµ qu¶n lý cã hiÖu qu¶ sù vËn hµnh cña c¸c lo¹i thÞ trêng c¬ b¶n theo c¬ chÕ c¹nh tranh lµnh m¹nh. Ph¸t triÓn thÞ trêng hµng ho¸ vµ dÞch vô. Thu hÑp lÜnh vùc nhµ níc ®éc quyÒn kinh doanh, xo¸ bá ®éc quyÒn doanh nghiÖp,…Ph¸t triÓn v÷ng ch¾c thÞ trêng tµi chÝnh bao gåm thÞ trêng vèn vµ thÞ trêng tiÒn tÖ theo híng ®ång bé, cã c¬ cÊu hoµn chØnh…..Ph¸t triÓn thÞ trêng bÊt ®éng s¶n, bao gåm thÞ trêng quyÒn sö dông ®Êt vµ bÊt ®éng s¶n g¾n liÒn víi ®Êt….Ph¸t triÓn thÞ trêng lao ®éng trong mäi khu vùc kinh tÕ…Ph¸t triÓn thÞ trêng khoa häc c«ng nghÖ trªn c¬ së ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó phÇn lín s¶n phÈm khoa häc, c«ng nghÖ trë thµnh hµng ho¸"(7) vµ “ §Èy m¹nh ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, héi nhËp s©u h¬n vµ ®Çy ®ñ h¬n víi c¸c thÓ chÕ kinh tÕ toµn cÇu, khu vùc vµ song ph¬ng, lÊy phôc vô ®Êt níc lµm môc tiªu cao nhÊt”(8). Quan ®iÓm chØ ®¹o kiªn quyÕt nµy ®Æt ra cho qu¶n lý cña Nhµ níc vµ doanh nghiÖp nh÷ng yªu cÇu míi: mét lµ, Nhµ níc ph¶i chñ ®éng thay ®æi nh÷ng ph¬ng thøc hµnh ®éng kh«ng phï hîp víi KTTT vµ c¸c cam kÕt quèc tÕ b»ng c¸c ph¬ng thøc phï hîp vµ cã hiÖu qu¶ h¬n. §Ó lµm ®îc nh vËy, Nhµ níc ph¶i cã tiÒm lùc tµi chÝnh lín, cã nghÜa lµ vai trß cña kinh tÕ nhµ níc kh«ng gi¶m ®i, ngîc l¹i cã thÓ t¨ng lªn; hai lµ, doanh nghiÖp nhµ níc ph¶i ®îc c¶i tæ nhanh vµ chuyÓn sang c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ®Ó tån t¹i vµ ®em l¹i cho Nhµ níc mét c«ng cô ®Þnh híng, ®iÒu tiÕt tèt. §Ó lµm ®îc nh vËy, §¹i héi chØ râ, “§Èy m¹nh viÖc s¾p xÕp, ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp nhµ níc, träng t©m lµ cæ phÇn ho¸. C¬ cÊu l¹i doanh nghiÖp nhµ níc, tËp trung vµo mét sè lÜnh vùc kÕt cÊu h¹ tÇng, s¶n xuÊt t liÖu s¶n xuÊt vµ dÞch vô quan träng cña nÒn kinh tÕ, vµo mét sè lÜnh vùc c«ng Ých…Thóc ®Èy h×nh thµnh mét sè tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh, tÇm cì khu vùc...”(9); ba lµ, bé m¸y nhµ níc ph¶i thÝch øng víi vai trß míi theo híng:
- Nhµ níc tËp trung lµm tèt c¸c chøc n¨ng vÜ m« nh ®Þnh híng b»ng c¸c chiÕn lîc, kÕ ho¹ch, quy ho¹ch, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cã chÊt lîng trªn c¬ së t«n träng c¸c nguyªn t¾c cña thÞ trêng; t¹o m«i trêng cho c¸c chñ thÓ ph¸t huy tèi ®a c¸c nguån lùc; hç trî ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi; b¶o ®¶m tÝnh bÒn v÷ng vµ tÝch cùc cña c¸c c©n ®èi vÜ m«…;
- Nhµ níc t¸c ®éng ®Õn thÞ trêng chñ yÕu th«ng qua c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vµ c¸c c«ng cô kinh tÕ;
- Thùc hiÖn qu¶n lý nhµ níc b»ng hÖ thèng ph¸p luËt, gi¶m tèi ®a sù can thiÖp hµnh chÝnh vµo ho¹t ®éng cña thÞ trêng vµ doanh nghiÖp;
- T¸ch chøc n¨ng qu¶n lý hµnh chÝnh cña Nhµ níc ra khái chøc n¨ng qu¶n lý kinh doanh cña doanh nghiÖp, xo¸ bá “chÕ ®é chñ qu¶n”;
- T¸ch hÖ thèng hµnh chÝnh ra khái hÖ thèng c¸c c¬ quan ®¬n vÞ ho¹t ®éng sù nghiÖp;
Bèn lµ, ®éi ngò c¸n bé c«ng chøc nhµ níc ph¶i cã tr×nh ®é chuyªn m«n giái h¬n, chuyªn nghiÖp h¬n vµ nhÊt lµ ph¶i thµnh th¹o ngo¹i ng÷ vµ sö dông c¸c ph¬ng tiÖn lµm viÖc hiÖn ®¹i nh c«ng nghÖ th«ng tin, luËt ph¸p quèc tÕ...
Tãm l¹i, quan ®iÓm cña §¹i héi §¶ng lÇn thø X vÒ kinh tÕ nhµ níc võa lµ sù kÕ thõa quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c – Lª-nin, quan ®iÓm cña c¸c kú §¹i héi tríc, võa ph¸t triÓn lªn mét møc cao h¬n vµ gi¶i thÝch râ h¬n c¸c néi dung liªn quan ®Õn kinh tÕ nhµ níc nh mèi quan hÖ cña nã víi thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, cÊu thµnh cña kinh tÕ nhµ níc, vai trß vµ néi dung chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ níc, ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña kinh tÕ nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, héi nhËp vµ quan hÖ gi÷a nhµ níc kinh tÕ vµ nhµ níc chÝnh trÞ… Nh÷ng ®iÓm ph¸t triÓn nµy t¹o c¬ së lý luËn vµ nhËn thøc ®óng ®¾n cho c¸c ®¶ng viªn, nhÊt lµ c¸c ®¶ng viªn gi÷ vai trß l·nh ®¹o, qu¶n lý. Song, cã thÓ nhËn thÊy, thùc tiÔn vËn hµnh kinh tÕ nhµ níc sÏ cßn ®Æt ra nhiÒu yªu cÇu míi ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu vµ hoµn chØnh vÒ lý luËn.
Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p cña kinh tÕ Nhµ níc
Thùc tr¹ng thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc
ë níc ta, DNNN cã vai trß rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. §iÒu nµy ®· ®îc kh¼ng ®Þnh t¹i NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø IX. HiÖn nay, c¶ níc cã 5.500 DNNN víi kho¶ng h¬n 120.000 tû ®ång vèn Nhµ níc vµ 1,7 triÖu ngêi lµm viÖc. H»ng n¨m, DNNN ®ãng gãp 40% GDP, trªn 50% kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ gÇn 40% ng©n s¸ch Nhµ níc. Tuy nhiªn, DNNN cßn nhiÒu yÕu kÐm, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ søc c¹nh tranh cßn thÊp, cha t¬ng xøng víi ®iÒu kiÖn vµ lîi thÕ cã ®îc
Thµnh tùu chuyÓn ®æi doanh nghiÖp Nhµ níc vµ nh÷ng bé phËn kinh tÕ cña nhµ níc n»m ngoµi doanh nghiÖp Nhµ níc
Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc lµ mét h×nh thøc cô thÓ cña tiÕn tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt. Nhê sù xuÊt hiÖn c«ng ty cæ phÇn mµ vèn ®îc tËp trung nhanh chãng. Thùc hiÖn tèt cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc sÏ lµm t¨ng søc m¹nh cña kinh tÕ nhµ níc, lµm chç dùa cho nhµ níc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ vÜ m«. MÆt kh¸c, nã còng lµ mét gi¶i ph¸p ®Ó t¨ng tÝnh n¨ng ®éng trong kinh doanh vµ ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù chñ cña doanh nghiÖp
ë níc ta, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®îc h×nh thµnh do ý chÝ chñ quan cña c¸c c¬ quan nhµ níc chø kh«ng ph¶i do yªu cÇu kh¸ch quan cña tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. §©y lµ nguyªn nh©n s©u xa dÉn ®Õn sù ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ cña hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp Êy. Do vËy, viÖc s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ níc lµ vÊn ®Ò lín mµ §¶ng vµ Nhµ níc ta ®Æc biÖt quan t©m, trong ®ã cã viÖc cæ phÇn ho¸ mét sè lín doanh nghiÖp nhµ níc. Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ níc ë níc ta lµ qu¸ tr×nh chuyÓn sang mét h×nh thøc qu¶n lý hiÖn ®¹i h¬n, bªn c¹nh vai trß chi phèi cña nhµ níc, cã sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kh¸c. §¶ng vµ Nhµ níc ta kh¼ng ®Þnh cæ phÇn ho¸ kh«ng ph¶i lµ t nh©n hãa v× cæ phÇn ho¸ híng tíi th¸o gì khã kh¨n vÒ vèn, vÒ c¬ chÕ cho doanh nghiÖp nhµ níc hiÖn cã, kh«ng nh»m thu hÑp së h÷u nhµ níc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Tõ n¨m 1992 ®Õn nay, quan ®iÓm cña §¶ng ta vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ níc ngµy cµng s¸ng tá, ngµy cµng phï hîp h¬n víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
Nh÷ng quan ®iÓm, chñ tr¬ng cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam vÒ cæ phÇn hãa doanh nghiÖp nhµ níc ®îc thÓ chÕ ho¸ thµnh c¸c qui ph¹m ph¸p luËt vµ ®îc thùc thi tõng bíc. §¶ng vµ Nhµ níc coi cæ phÇn ho¸ lµ mét gi¶i ph¸p c¨n b¶n kh«ng nh÷ng gióp doanh nghiÖp nhµ níc thu hót vèn mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp nhµ níc lµm ¨n hiÖu qu¶.
Trªn mêi n¨m qua, nh÷ng ®æi míi vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc ®· vµ ®ang ®îc triÓn khai vµ ph¸t huy t¸c dông, tiÕn ®é cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ níc tõng bíc ®îc ®Èy m¹nh. Tinh tõ 6/1992 ®Õn 30/06/ 2006, c¶ níc ®· cæ phÇn ho¸ ®îc 3.365 doanh nghiÖp nhµ níc Trong ®ã, doanh nghiÖp thuéc c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, giao th«ng, x©y dùng chiÕm 66,0%; ngµnh th¬ng m¹i, dÞch vô chiÕm 27,6%; ngµnh n«ng, l©m, ng nghiÖp chiÕm 6,4%. Ph©n theo chñ së h÷u, doanh nghiÖp thuéc c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ¬ng chiÕm 61,7%; thuéc c¸c bé, ngµnh chiÕm 29%; thuéc c¸c tæng c«ng ty 91 chiÕm 9,3%. Ph©n theo quy m« vèn, doanh nghiÖp cã vèn nhµ níc díi 5 tû ®ång chiÕm 54,0%; tõ 5 – 10 tû ®ång chiÕm 23,0%; trªn 10 tû ®ång chiÕm 23,0%.
§· huy déng ®îc 20704 tû ®ång ®Ó ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ, më réng s¶n xuÊt kinh doanh. Ng©n s¸ch Nhµ níc thu vÒ ®îc 14971 tû ®ång.
Qua sè liÖu kh¶o s¸t 559 doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ cña ViÖn Nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ¬ng cho thÊy 87,53% sè doanh nghiÖp cã kÕt qu¶ ho¹t ®éng tµi chÝnh tèt h¬n hoÆc tèt h¬n rÊt nhiÒu so víi tríc cæ phÇn ho¸. So s¸nh n¨m ®Çu cæ phÇn ho¸ víi n¨m cuèi cña m« h×nh doanh nghiÖp nhµ níc cho thÊy lîi nhuËn sau thuÕ t¨ng tíi 48,8% ngay sau khi cæ phÇn ho¸. Ngay trong n¨m sau cæ phÇn ho¸, n¨ng suÊt lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®· t¨ng trªn 26%, tiÒn l¬ng b×nh qu©n t¨ng trªn 20% vµ ®Çu t tµi s¶n cè ®Þnh t¨ng 23,1% so víi khi cßn lµ doanh nghiÖp nhµ níc. Tèc ®é t¨ng trëng nãi trªn cña 559 doanh nghiÖp tiÕp tôc ®îc duy tr× trong suèt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng díi m« h×nh c«ng ty cæ phÇn. Doanh thu t¨ng 13,4%/n¨m, lîi nhuËn tríc thuÕ ®¹t møc t¨ng trëng 9,4%, lîi nhuËn sau thuÕ t¨ng 54,3%; n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng 18,3%/n¨m; ®Çu t tµi s¶n cè ®Þnh t¨ng 11,5%; l¬ng b×nh qu©n t¨ng 11,4%/n¨m. Nh×n chung, c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®· gi¶m m¹nh vÒ sè lîng.
NÕu n¨m 2000 sè lîng doanh nghiÖp Nhµ níc lµ 5759 ®¬n vÞ, ®Õn n¨m 2006 cßn 2176 ®¬n vÞ, gi¶m 62%. Nhng quy m« th× ngµy cµng lín lªn. Lao ®éng b×nh qu©n 1 doanh nghiÖp n¨m 2000 lµ 130 tû ®ång, n¨m 2005: 355 tû ®ång. Doanh nghiÖp Nhµ níc vÉn tiÕp tôc n¾m gi÷ c¸c vÞ trÝ then chèt trong nÒn kinh tÕ, cã ®ãng gãp to lín vµo nguån thu cña ng©n s¸ch vµ thu hót nhiÒu lao ®éng. Trong sè 2176 doanh nghiÖp Nhµ níc cßn l¹i cã 1546 doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh; 355 doanh nghiÖp quèc phßng an ninh vµ s¶n xuÊt, cung øng s¶n phÈm, dÞch vô c«ng Ých; vµ 295 n«ng, l©m trêng quèc doanh.
Cïng víi viÖc s¾p xÕp, cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ níc, Thñ tíng chÝnh phñ ®· chØ ®¹o kiÖn toµn vµ ph¸t triÓn m¹nh c¸c tæng c«ng ty nhµ níc. Tõ n¨m 2001 ®Õn nay, ®· gi¶i thÓ c¬ quan v¨n phßng 5 tæng c«ng ty kh«ng gi÷ ®îc vai trß chi phèi, hç trî c¸c c«ng ty thµnh viªn; s¸p nhËp, hîp nhÊt 7 tæng c«ng ty; tæ chøc l¹i tæng c«ng ty Rîu bia níc gi¶i kh¸t thµnh 2 tæng c«ng ty thµnh tËp ®oµn. §Õn hÕt th¸ng 9 n¨m 2006, c¶ níc cã 105 tËp ®oµn vµ tæng c«ng ty ( 7 tËp ®oµn, 13 tæng c«ng ty91, 83 tæng c«ng ty thuéc c¸c bé, ngµnh, ®Þa ph¬ng vµ 2 tæng c«ng ty thuéc TËp ®oµn C«ng nghiÖp than- kho¸ng s¶n ViÖt Nam)
ViÖc s¾p xÕp c¸c tæng c«ng ty nhµ níc ®· bíc ®Çu t¹o ra sù ®æi míi vÒ c¬ cÊu c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn; ph¬ng thøc tæ chøc qu¶n lý cña tæng c«ng ty vµ ®æi míi tæ chøc qu¶n lý ngay trong tõng doanh nghiÖp thµnh viªn. NÕu cuèi n¨m 2001, doanh nghiÖp thµnh viªn c¸c tæng c«ng ty hÇu hÕt lµ do tæng c«ng ty gi÷ 100% vèn ®iÒu lÖ th× ®Õn nay c¸c tæng c«ng ty 91 chØ cã 57,8% c«ng ty do tæng c«ng ty n¾m gi÷100% vèn ®iÒu lÖ, cßn 42,2% lµ c«ng ty cæ phÇn do tæng c«ng ty gi÷ trªn 50% vèn ®iÒu lÖ; cña tæng c«ng ty 90 t¬ng øng lµ 38,7% vµ 61,3%.
Vốn đầu tư của khu vực kinh tế Nhà nước theo giá thực tế phân theo ngành kinh tế
Tỷ đồng
2000
2001
2002
2003
Sơ bộ
2004
Ước tính
2005
Tổng số
89418
101973
112238
125128
147500
175000
Nông nghiệp và lâm nghiệp
9227
8253
8504
9915
11700
13900
Thủy sản
1726
955
928
1043
1200
1400
Công nghiệp khai thác mỏ
8628
7840
7477
10385
12700
15100
Công nghiệp chế biến
9204
20005
17059
18705
19600
23200
Sản xuất và phân phối điện, khí đốt và nước
15766
15873
19639
20415
24400
28900
Xây dựng
2103
3592
5890
6394
7500
8900
Thương nghiệp; Sửa chữa xe có động cơ, mô tô, xe máy , đồ dùng cá nhân và gia đình
1264
2021
5314
2649
3100
3700
Khách sạn và nhà hàng
901
581
862
1596
1900
2300
Vận tải; kho bãi và thông tin liên lạc
18724
21356
25800
26316
32400
38400
Tài chính, tín dụng
642
511
212
1147
1400
1700
Hoạt động khoa học và công nghệ
1882
1903
398
837
1000
1200
Các hoạt động liên quan đến kinh doanh tài sản và dịch vụ tư vấn
794
575
891
1188
1400
1700
QLNN và ANQP; đảm bảo xã hội bắt buộc
3914
3663
3072
4452
5200
6200
Giáo dục và đào tạo
5710
5434
4332
5535
6500
7700
Y tế và hoạt động cứu trợ xã hội
2169
2341
2425
3130
3700
4400
Hoạt động văn hóa và thể thao
1559
1675
2565
3547
4200
5000
Các hoạt động Đảng, đoàn thể và hiệp hội
746
307
330
314
370
400
HĐ phục vụ cá nhân, cộng đồng và các hoạt động khác
4461
5088
6540
7560
9230
10900
H¹n chÕ cña thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ níc
T×nh tr¹ng phæ biÕn lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ®îc ®Çu t nhiÒu nhng hiÖu qu¶ cßn rÊt thÊp. Qua b¸o c¸o kiÓm to¸n n¨m 2005 cña KiÓm to¸n Nhµ níc vÒ quyÕt to¸n ng©n s¸ch niªn ®é n¨m 2004 cña 30 tØnh, thµnh trùc thuéc Trung ¬ng ( chiÕm 28% vÒ sè thu vµ 40,5% vÒ chi ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng), cña 11 bé, c¬ quan trung ¬ng (chiÕm 22,4% tæng chi ng©n s¸ch Trung ¬ng), chÝn dù ¸n, ch¬ng tr×nh träng ®iÓm, b¸o c¸o tµi chÝnh cña 19 tæng c«ng ty, doanh nghiÖp Nhµ níc vµ tæ chøc tµi chÝnh – ng©n hµng vµ b¸o c¸o cña 24 ®¬n vÞ trùc thuéc lÜnh vùc an ninh, quèc phßng.
Thu tõ doanh nghiÖp Nhµ níc hai n¨m 2004, 2005 liªn tiÕp kh«ng ®¹t dù to¸n mµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lín nhÊt lµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp Nhµ níc thÊp, t×nh h×nh thua lç kÐo dµi. Bèn trªn 19 doanh nghiÖp (21%) ®îc kiÓm to¸n trong n¨m 2004 lç 124 tû ®ång; 11/19 doanh nghiÖp (58%) cã lç lòy kÕ ®Õn ngµy 31/12/2004 lªn tíi 1058 tû ®ång. Tû suÊt lîi nhuËn tríc thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp ®îc kiÓm to¸n lµ rÊt thÊp, nh tæng c«ng ty VËt liÖu x©y dùng chØ 0,18%, tæng c«ng ty C«ng nghiÖp tµu thñy lµ 0,42%, tæng c«ng ty X©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 4 lµ 0,45%, tæng c«ng ty DÖt may ViÖt Nam lµ 0,8%.
HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc cã tæng tµi s¶n gÊp 10 – 20 lÇn vèn tù cã, tæng nî ng©n hµng b×nh qu©n gÊp 6 – 8 lÇn, trong lÜnh vùc th¬ng m¹i, x©y dùng gÊp 10 – 20 lÇn. Trong khi hÖ sè an toµn cña vèn vay/vèn tù cã ë Mü vµ EU tõ 2,5 – 3,5 lÇn, ë Singapore vµ Th¸i Lan tõ 3 – 4 lÇn. Vèn liÕng doanh nghiÖp Nhµ níc ta nh vËy th× lµm sao v¬n lªn ®îc.
HiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp Nhµ níc thÊp nhiÒu so víi doanh nghiÖp cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Theo b¸o c¸o cña Bé Lao ®éng vµ th¬ng binh x· héi th× tØ suÊt lîi nhuËn/tiÒn l¬ng n¨m 2005 cña doanh nghiÖp Nhµ níc lµ 0,3 trong khi cña FDI lµ 1,1 vµ cña doanh nghiÖp t nh©n lµ 0,5; mét lao ®éng t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng t¬ng øng lµ 36 triÖu, 110 triÖu vµ 40 triÖu ®ång.
Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra, th× tèc ®é t¨ng tiÒn l¬ng trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc lµ 16,9% qu¸ nhanh so víi tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng 8,2%. Trong khi ®ã, ®èi víi doanh nghiÖp FDI: lîi nhuËn t¨ng 54,3%, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng 10,3% nhng tiÒn l¬ng cña ngêi lao ®éng chØ t¨ng cã 3%. Râ rµng lµ doanh nghiÖp Nhµ níc “ ¨n vµo nhanh h¬n lµm ra”.
NhiÒu doanh nghiÖp Nhµ níc ®· lîi dông ®Þa vÞ “chñ ®¹o” cña m×nh biÕn ®éc quyÒn nhµ níc thµnh ®éc quyÒn doanh nghiÖp g©y ra nh÷ng x¸o ®éng kh«ng nhá trong nÒn kinh tÕ. Sù “ b¶o trî” cña nhµ níc díi h×nh thøc nµy hay h×nh thøc kh¸c ®· lµm cho doanh nghiÖp Nhµ níc “ kiªn tr× b¸m trô” kh«ng tiÕn hµnh ®æi míi mét c¸ch tÝch cùc. Sù nÝu kÐo “néi dung doanh nghiÖp Nhµ níc” díi c¸c h×nh thøc nh cæ phÇn chi phèi, c¬ chÕ bé chñ qu¶n cha ®îc røt bá lµ nh÷ng minh chøng kh«ng thÓ bÞ b¸c bá. ViÖc Nhµ níc n¾m gi÷ 51% vèn ®iÒu lÖ t¹i nhiÒu c«ng ty cæ phÇn lµ mét c¸i cí ®Ó c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ níc tiÕp tôc can thiÖp vµo s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Héi ®ång qu¶n trÞ kh«ng thùc hiÖn hÕt chøc n¨ng cña cc«ng ty cæ phÇn theo luËt ®Þnh mµ chñ yÕu tËp trung theo sù chØ ®¹o cña nhµ níc. L·nh ®¹o c«ng ty kh«ng ®¹i diÖn cho cæ ®«ng cã së h÷u vèn lín mµ chñ yÕu nhµ níc ®Þnh híng tham gia qu¶n lý. Nh÷ng ®iÒu ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lµ doanh nghiÖp cæ phÇn hãa nµo mµ nhµ níc n¾m cæ phÇn chi phèi th× ho¹t ®éng khã kh¨n h¬n tríc.
Trong sè h¬n 3000 doanh nghiÖp vµ bé phËn doanh nghiÖp ®· cæ phÇn hãa th× chØ cã 30% nhµ níc kh«ng gi÷ mét ®ång vèn nµo; Nhµ níc gi÷ cæ phÇn chi phèi trªn 51% t¹i 29% doanh nghiÖp. ThÝ dô tæng c«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam cßn n¾m tíi 65% vèn cña nhµ m¸y thñy ®iÖn VÜnh S¬n – s«ng Hinh, 75% vèn cña n._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
U0044.doc
