Khảo sát và đề xuất giải pháp quản lý chất thải rắn sinh hoạt tại thành phố Mỹ Tho tỉnh Tiền Giang

CHÖÔNG 1: MÔÛ ÑAÀU SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA VIEÄC NGHIEÂN CÖÙU Ñaát nöôùc ta hieän nay ñang treân ñaø phaùt trieån theo höôùng coâng nghieäp hoaù vaø hieän ñaïi hoaù. Cuøng vôùi söï phaùt trieån treân, quaù trình ñoâ thò hoaù ôû Vieät Nam cuõng ñang phaùt trieån khoâng ngöøng caû veà toác ñoä laãn qui moâ, veà soá löôïng laãn chaát löôïng. Beân caïnh nhöõng maët tích cöïc, nhöõng tieán boä vöôït baäc noùi treân vaãn coøn toàn taïi nhöõng maët tieâu cöïc, nhöõng haïn cheá maø khoâng moät nöôùc ñang phaùt trieån naøo khoâng phaûi ñoái maët, ñoù laø tình traïng moâi tröôøng ngaøy caøng bò oâ nhieãm cuï theå ñoù laø oâ nhieãm veà ñaát, nöôùc, khoâng khí vaø tình traïng taøi nguyeân thieân nhieân ngaøy caøng trôû neân caïn kieät, cuõng nhö haøng loaït caùc vaán ñeà moâi tröôøng khaùc caàn ñöôïc giaûi quyeát. Hieän nay, ñoái vôùi caùc thaønh phoá troïng ñieåm thì vaán ñeà naøy caøng trôû neân traàm troïng hôn, ñoøi hoûi caàn ñöôïc quan taâm saâu saéc vaø kòp thôøi giaûi quyeát moät caùch nghieâm tuùc, trieät ñeå. Song song vôùi söï phaùt trieån thaàn kyø veà moïi maët cuûa ñaát nöôùc ta trong thôøi kyø ñoåi môùi, laõnh ñaïo vaø nhaân daân tænh Tieàn Giang cuõng ñaõ noå löïc ñaåy maïnh phaùt trieån neàn kinh teá tænh nhaø ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu to lôùn. Ñaëc bieät trong naêm qua thaønh phoá Myõ Tho ñaõ ñöôïc chính phuû coâng nhaän laø ñoâ thò loaïi II. Thaønh phoá Myõ Tho vôùi dieän tích 48,3 km2, daân soá 195.590 ngöôøi, coù maät ñoä daân soá 3.468 ngöôøi/km2 goàm 11 phöôøng vaø 4 xaõ. Myõ Tho töø laâu ñaõ laø trung taâm chính trò, kinh teá, vaên hoaù, xaõ hoäi cuûa tænh Tieàn Giang. Ngaøy nay Myõ Tho coù vai troø to lôùn vaø laø troïng ñieåm neàn kinh teá coâng nghieäp cuûa Tieàn Giang, hieän taïi Thaønh phoá Myõ Tho coù moät KCN Myõ Tho vaø moät cuïm coâng nghieäp Trung An vôùi 24/35 döï aùn ñaõ ñi vaøo hoaït ñoäng. Caùc ngaønh saûn xuaát chuû yeáu laø may gia coâng xuaát khaåu, saûn xuaát bao bì, cheá bieán löông thöïc thöïc phaåm, thöùc aên gia suùc, cheá bieán ñoà goã, vaät lieäu xaây döïng vaø ñoùng môùi phöông tieän vaän taûi ñöôøng thuyû … ñaõ thu huùt treân 10.000 lao ñoäng. Myõ Tho coù moät caûng ñöôøng soâng, moät caûng caù lôùn, treân 100 coâng ty xí nghieäp tö nhaân, haøng ngaøn cô sôû saûn xuaát kinh doanh ña ngaønh ngheà, nhieàu trung taâm thöông maïi saûn xuaát, nhieàu khu ñònh cö môùi vaø cô sôû haï taàng phaùt trieån maïnh vôùi qui moâ lôùn. Löôïng chaát thaûi phaùt sinh töø nhöõng hoaït ñoäng treân ngaøy caøng taêng, ña daïng veà thaønh phaàn vaø nguy cô gaây oâ nhieãm lôùn hôn. Moät trong nhöõng nguoàn gaây oâ nhieãm chuû yeáu laø chaát thaûi raén phaùt sinh töø hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh teá vaø sinh hoaït haèng ngaøy. Hieän nay, CTCTÑT Tp Myõ Tho laø ñôn vò coâng ích duy nhaát chòu traùch nhieäm thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR treân ñòa baøn Tp Myõ Tho. Hoaït ñoäng cuûa coâng ty ñaõ goùp phaàn tích cöïc ñeå thaønh phoá ngaøy caøng “xanh – saïch – ñeïp”, taïo ñöôïc myõ quan vaø moâi tröôøng ñoâ thò, goùp phaàn caûi thieän moâi tröôøng ngaøy caøng toát hôn. Tuy nhieân tình hình VSÑT treân ñòa baøn TP Myõ Tho vaãn ñang dieãn bieán phöùc taïp. Tình traïng raùc taïi ñöôøng phoá, khu daân cö coøn ñoå böøa baõi xuoáng soâng, keânh raïch, caùc khu ñaát troáng gaây neân tình traïng oâ nhieãm moâi tröôøng, ñe doaï ñeán nguy cô suy thoaùi taøi nguyeân nöôùc, ñaát, khoâng khí vaø laøm aûnh höôûng ñeán söùc khoeû ngöôøi daân. Raùc thaûi luoân bieán ñoåi tæ leä thuaän vôùi toác ñoä gia taêng daân soá vaø söï phaùt trieån kinh teá. Vì vaäy, thôøi gian thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù khoâng ñaùp öùng kòp thôøi seõ laøm cho möùc ñoä oâ nhieãm ngaøy caøng gia taêng. Tröôùc nhöõng thöïc teá treân, hieän traïng quaûn lyù CTR ñang coøn nhieàu baát caäp, do ñoù caùc caáp laõnh ñaïo tænh, thaønh phoá luoân ñaëc bieät quan taâm vaø coi ñoù laø muïc tieâu quan troïng caàn khaéc phuïc kòp thôøi trong thôøi gian tôùi. Treân cô sôû ñoù: “ Khaûo saùt hieän traïng vaø ñeà xuaát giaûi phaùp quaûn lyù CTR sinh hoaït taïi Tp Myõ Tho – Tieàn Giang”, ñeå doùp phaàn caûi thieän hieäu quaû phöông thöùc quaûn lyù CTR treân ñòa baøn Tp Myõ Tho – Tieàn Giang. YÙ NGHÓA CUÛA ÑEÀ TAØI Löïa choïn phöông aùn thích hôïp ñeå quaûn lyù quaù trình thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR sinh hoaït treân ñòa baøn TP Myõ Tho. MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU Treân cô sôû khaûo saùt thu thaäp soá lieäu hieän coù taïi CTCTÑT Tp Myõ Tho. Ñeà taøi thöïc hieän moät soá muïc tieâu sau: Ñaùnh giaù hieän traïng thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR sinh hoaït treân ñòa baøn Tp Myõ Tho. Döï baùo daân soá, toác ñoä phaùt sinh raùc, nhu caàu vaän chuyeån, nhu caàu xöû lyù CTR ñeán naêm 2020. Ñöa ra caùc giaûi phaùp caûi thieän heä thoáng quaûn lyù CTR sinh hoaït taïi Tp Myõ Tho. NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU Noäi dung nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû thu thaäp taøi lieäu, töø ñoù tö duy tính toaùn, keát hôïp vôùi kieán thöùc thöïc nghieäm ñeå ñöa ra moät heä thoáng quaûn lyù CTR sinh hoaït phuø hôïp vôùi ñieàu kieän Tp Myõ Tho. Môû ñaàu Toång quan veà CTR Hieän traïng quaûn lyù CTR ñoâ thò taïi TP Myõ Tho Döï baùo phaùt sinh CTR ñoâ thò taïi TP Myõ Tho Ñeà xuaát caùc bieän phaùp quaûn lyù CTR ñoâ thò taïi Tp Myõ Tho Keát luaän – kieán nghò ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU Phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø ñòa baøn Tp Myõ Tho Veà raùc coù nhieàu loaïi: raùc y teá, raùc sinh hoaït, raùc coâng nghieäp, raùc xaây döïng,… Nhöng do thôøi gian, ñieàu kieän coù giôùi haïn vaø coøn nhieàu haïn cheá neân ñoái töôïng taäp trung nghieân cöùu laø raùc sinh hoaït bao goàm: raùc hoä gia ñình, raùc chôï, cô quan, xí nghieäp, tröôøng hoïc … ñeà taøi khoâng ñaët ra muïc tieâu nghieân cöùu veà vaán ñeà quaûn lyù CTR coâng nghieäp, CTR nguy haïi. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 1.6.1 Phöông phaùp luaän Döïa vaøo hieän traïng dieãn bieán moâi tröôøng, caùc döõ lieäu moâi tröôøng cô sôû phaûi ñöôïc nghieân cöùu, thu thaäp chính xaùc, khaùch quan. Töø ñoù, ñaùng giaù phöông aùn thöïc hieän caàn thieát nhaèm thöïc hieän coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng ñaït hieäu quaû. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, cuøng vôùi toác ñoä phaùt trieån kinh teá ôû möùc cao. Vôùi toác ñoä daân soá dieãn ra maïnh meõ laø tieàn ñeà cho nguoàn phaùt sinh CTR sinh hoaït ngaøy caøng gia taêng caû veà maët khoái löôïng vaø ña daïng veà thaønh phaàn. Do ñoù, CTR sinh hoaït ñaõ vaø ñang xaâm phaïm vaøo caùc heä sinh thaùi töï nhieân, moâi tröôøng gaây tieâu cöïc ñeán veû myõ quan ñoâ thò, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng vaø söùc khoeû con ngöôøi moät caùch nghieân troïng, neáu khoâng ñöôïc quaûn lyù vaø coù bieän phaùp xöû lyù thích hôïp. Nhö chuùng ta bieát, trong hoaït ñoäng sinh hoaït haèng ngaøy cuûa con ngöôøi duø ôû baát kyø ñaâu: taïi nhaø haøng hay coâng sôû, treân ñöôøng ñi, taïi nôi coâng coäng ñaõ thaûi ra moät löôïng raùc sinh hoaït ñaùng keå, trong ñoù raùc thöïc phaåm chieám moät tæ leä lôùn. Vieäc thu gom vaø xöû lyù CTR sinh hoaït ñang gaëp raát nhieàu khoù khaên cho caùc coâng ty quaûn lyù moâi tröôøng ñoâ thò. Vôùi khoái löôïng phaùt sinh lôùn, CTR sinh ra chöa ñöôïc thu gom vaø xöû lyù trieät ñeå laø nguoàn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng: ñaát, nöôùc, khoâng khí. Taïi caùc baõi ñoå raùc, nöôùc roø ræ vaø khí baõi raùc laø moái ñe doaï ñoái vôùi nguoàn nöôùc maët, nguoàn nöôùc ngaàm vaø heä sinh thaùi moâi tröôøng trong khu vöïc. Tp Myõ Tho coù tæ leä gia taêng daân soá khaù nhanh cuøng vôùi toác ñoä phaùt trieån kinh teá maïnh. Vì vaäy, löôïng CTR sinh hoaït cuõng taêng leân ñaùng keå, ñaây laø vaán ñeà moâi tröôøng maø caùc caáp laõnh ñaïo, caùc nhaø quaûn lyù ñoâ thò luoân quan taâm vaø tìm caùch giaûi quyeát. Beân caïnh ñoù, vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng do CTR sinh hoaït gaây ra bôûi yù thöùc thöïc hieän BVMT cuûa ngöôøi daân chöa cao, chöa coù söï quaûn lyù chaët cheõ cuûa chính quyeàn ñòa phöông. Vaãn coøn caùc cô sôû saûn xuaát nhoû töï xöû lyù CTR sinh hoaït cuûa coâng ty mình baèng caùch thaûi boû trong khuoân vieân hoaëc ñoái laøm oâ nhieãm moâi tröôøng xung quanh. 1.6.2 Phöông phaùp cuï theå Söu taàm vaø tham khaûo taøi lieäu laø böôùc khoâng theå thieáu trong quaù trình ñieàu tra nghieân cöùu. Do giôùi haïn veà phaïm vi cuõng nhö thôøi gian tìm hieåu, moät phaàn taøi lieäu trong ñeà taøi chæ thu thaäp ôû moät soá taøi lieäu ñöôïc coâng boá roäng raõi lieân quan ñeán CTR. Caùc taøi lieäu chính ñöôïc tham khaûo trong ñeà taøi naøy ñöôïc ghi trong phaàn taøi lieäu tham khaûo. Khaûo saùt thöïc ñòa nhaèm thu thaäp caùc soá lieäu veà ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá, xaõ hoäi, moâi tröôøng taïi Tp Myõ Tho. Ñaùnh giaù tìm hieåu caùc vaán ñeà coù lieân quan ñeán CTR sinh hoaït coù tieâu cöïc ñeán coâng taùc BVMT. Phöông phaùp moâ hình hoaù moâi tröôøng ñöôïc söû duïng trong ñeà taøi ñeå döï baùo daân soá vaø toác ñoä phaùt sinh CTR treân ñòa baøn Tp Myõ Tho töø nay ñeán naêm 2020 thoâng qua phöông phaùp Euler caûi tieán treân cô sôû soá lieäu daân soá hieän taïi vaø toác ñoä gia taêng daân soá. Söû duïng moâ hình toaùn hoïc haøm Euler caûi tieán giuùp tính toaùn, döï baùo treân moät khoaûng thôøi gian daøi vôùi coâng thöùc sau: Soá lieäu ñöôïc xöû lyù vôùi phaàn meàm Microsolf Excel, phaàn soaïn vaên baûn ñöôïc söû duïng vôùi phaàn meàm Microsolf Word. 1.7 YÙ NGHÓA KHOA HOÏC CUÛA ÑEÀ TAØI Ñeà taøi ñaõ ñöôïc cung caáp moät soá cô sôû khoa hoïc phuïc vuï cho coâng taùc thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR sinh hoaït cho Tp Myõ Tho, trong giai ñoaïn töø naêm 2006 ñeán 2020. Tìm ra giaûi phaùp thích hôïp cho coâng taùc quaûn lyù vaø xöû lyù CTR sinh hoaït treân ñòa baøn TP Myõ Tho, treân cô sôû ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù phuø hôïp taïi Tp Myõ Tho nhö ñeà xuaát bieän phaùp phaân loaïi raùc taïi nguoàn vaø xöû lyù taùc thaûi laøm phaân compost vaø naâng cao nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân. Thu gom hieäu quaû, trieät ñeå löôïng CTR phaùt sinh haèng ngaøy, ñoàng thôøi phaân loaïi, taùi söû duïng CTR. Naâng cao hieäu quaû quaûn lyù CTR taïi Tp Myõ Tho, goùp phaàn caûi thieän moâi tröôøng vaø söùc khoeû coäng ñoàng. Goùp phaàn taïo theâm coâng aên vieäc laøm, nguoàn thu nhaäp cho ngöôøi lao ñoäng taïi TP Myõ Tho. CHÖÔNG 2: TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN 2.1 KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN VEÀ CTR 2.1.1 Khaùi nieäm CTR CTR (Solid waste) laø toaøn boä caùc loaïi vaät chaát ñöôïc con ngöôøi loaïi boû trong caùc hoaït ñoäng kinh teá xaõ hoäi cuûa mình (bao goàm caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, caùc hoaït ñoäng soáng vaø duy trì söï toàn taïi cuûa coäng ñoàng …). Trong ñoù, quan troïng nhaát laø caùc loaïi chaát thaûi sinh ra töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø hoaït ñoäng soáng. CTR ñoâ thò (goïi chung laø raùc thaûi ñoâ thò) ñöôïc ñònh nghóa laø: vaät chaát maø ngöôøi taïo ra ban ñaàu vöùt boû ñi trong khu vöïc ñoâ thò maø khoâng ñoøi hoûi ñöôïc boài thöôøng cho söï vöùt boû ñoù. Theâm vaøo ñoù, chaát thaûi ñöôïc coi laø CTR ñoâ thò neáu chuùng ñöôïc xaõ hoäi nhìn nhaän nhö moät thöù maø thaønh phoá phaûi coù traùch nhieäm thu gom vaø tieâu huyû. 2.1.2 Nguoàn goác phaùt sinh CTR Caùc nguoàn chuû yeáu phaùt sinh ra CTR ñoâ thò bao goàm: Töø caùc khu daân cö (chaát thaûi sinh hoaït) Töø caùc trung taâm thöông maïi Töø caùc coâng sôû, tröôøng hoïc, coâng trình coâng coäng Töø caùc dòch vuï ñoâ thò, saân bay Töø caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp Töø caùc hoaït ñoäng xaây döïng ñoâ thò Töø caùc traïm xöû lyù nöôùc thaûi vaø töø caùc ñöôøng oáng thoaùt nöôùc cuûa thaønh phoá CTR ôû ñoâ thò Tp Myõ Tho ñöôïc phaùt sinh töø caùc nguoàn sau: Raùc hoä daân: phaùt sinh töø hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa xí nghieäp, hoä gia ñình, caùc bieät thöï. Thaønh phaàn raùc thaûi bao goàm raùc thöïc phaåm, bao bì haøng hoaù (baèng giaáy, goã, vaûi, da, cao su. PE, PP, thuyû tinh, tro, …, moät soá chaát thaûi ñaëc bieät nhö ñoà ñieän töû, vaät duïng hö hoûng (ñoà goã gia duïng, boùng ñeøn, ñoà nhöïa, thuyû tinh, …), chaát thaûi ñoäc haïi nhö chaát taåy röûa (boät giaët, chaát taåy traéng, …), thuoác dieät coân truøng, nöôùc xòt phoøng baùm treân caùc raùc thaûi. Raùc queùt ñöôøng: phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng veä sinh heø phoá (khu vui chôi giaûi trí) vaø laøm ñeïp caûnh quan. Nguoàn raùc naøy do ngöôøi ñi ñöôøng vaø caùc hoä daân soáng doïc hai beân ñöôøng xaû thaûi. Thaønh phaàn cuûa chuùng coù theå bao goàm caùc loaïi sau ñaây: caønh caây, laù caây, giaáy vuïn, bao nilon, xaùc ñoäng vaät cheát. Raùc khu thöông maïi: phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng buoân baùn cuûa cöûa haøng baùch hoaù, nhaø haøng khaùch saïn, sieâu thò, vaên phoøng giao dòch, nhaø maùy in. Caùc loaïi chaát thaûi töø khu thöông maïi bao goàm: giaáy carton, plastic, thöïc phaåm, thuyû tinh. Ngoaøi ra raùc thöông maïi coøn chöùa moät phaàn chaát thaûi ñoäc haïi. Raùc cô quan coâng sôû: phaùt sinh töø cô quan xí nghieäp, tröôøng hoïc, vaên phoøng laøm vieäc. Thaønh phaàn raùc ôû ñaây gioáng nhö raùc cuûa khu thöông maïi. Raùc xaø baàn töø caùc coâng trình xaây döïng: phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng xaây döïng vaø thaùo dôõ caùc coâng trình xaây döïng, ñöôøng giao thoâng. Caùc loaïi chaát thaûi bao goàm: goã, theùp, beâtoâng, gaïch, thaïch cao. Raùc beänh vieän: bao goàm raùc sinh hoaït vaø raùc y teá phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng khaùm beänh vaø nuoâi beänh trong caùc beänh vieän vaø cô sôû y teá. Raùc y teá coù thaønh phaàn phöùc taïp bao goàm caùc loaïi beänh phaåm, kim tieâm, chai loï chöùa thuoác, caùc loaïi thuoác quaù haïn söû duïng coù khaû naêng laây nhieãm ñoäc haïi ñoái vôùi söùc khoeû coäng ñoàng neân phaûi ñöôïc phaân loaïi vaø toå chöùc thu gom hôïp lyù, vaän chuyeån vaø xöû lyù rieâng. Raùc coâng nghieäp: phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa xí nghieäp, nhaø maùy saûn xuaát coâng nghieäp (saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng, nhaø maùy hoaù chaát, nhaø maùy loïc daàu, caùc nhaø maùy cheá bieán thöïc phaåm). Thaønh phaàn cuûa chuùng bao goàm chaát thaûi ñoäc haïi vaø khoâng ñoäc haïi. Phaàn raùc thaûi khoâng ñoäc haïi coù theå ñoå chung vôùi raùc hoä daân. Raùc noâng nghieäp: laø nhöõng chaát thaûi vaø maãu thöøa thaûi ra töø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp nhö troàng troït, thu hoaïch caùc loaïi caây troàng, caùc saûn phaåm thaûi ra töø cheá bieán söõa, cuûa caùc loø gieát moå … Hieän taïi, vieäc quaûn lyù vaø xaû caùc loaïi chaát thaûi noâng nghieäp khoâng thuoäc veà traùch nhieäm cuûa caùc coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò cuûa caùc ñòa phöông. 2.1.3 Phaân loaïi CTR Vieäc phaân loaïi CTR seõ giuùp caùc loaïi chaát khaùc nhau cuûa chaát thaûi sinh ra khi thöïc hieän vieäc phaân loaïi CTR seõ giuùp chuùng ta gia taêng khaû naêng taùi cheá vaø taùi söû duïng laïi caùc vaät lieäu trong chaát thaûi, ñem laïi hieäu quaû kinh teá vaø BVMT. Phaân loaïi CTR thaønh caùc thaønh phaàn rieâng bieät goàm raùc thöïc phaåm vaø raùc coøn laïi (giaáy, tuùi nilon, thuøng carton, nhöïa, lon, ñoà hoäp, kim loaïi, vaûi,…) töø nguoàn phaùt sinh (hoä gia ñình, tröôøng hoïc,…) 2.1.3.1 Phaân loaïi theo coâng ngheä quaûn lyù – xöû lyù Phaân loaïi CTR theo loaïi naøy ngöôøi ta chia laøm caùc chaát chaùy ñöôïc, caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc, caùc chaát hoãn hôïp. (Xem baûng 2.1) Baûng 2.1: Phaân loaïi theo coâng ngheä xöû lyù Thaønh phaàn Ñònh nghóa Thí duï 1.Caùc chaát chaùy ñöôïc: - Giaáy - Haøng deät - Raùc thaûi - Coû rôm, goã cuûi - Chaát deûo - Da vaø cao su - Caùc vaät lieäu laøm töø giaáy. - Coù nguoàn goác töø sôïi. - Caùc chaát thaûi ra töø ñoà aên, thöïc phaåm. - Caùc thöïc phaåm vaø vaät lieäu ñöôïc cheá taïo töø goã, tre. - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm töø chaát deûo. - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm töø thuoäc da vaø cao su. - Caùc tuùi giaáy, caùc maûnh bìa, giaáy veä sinh, … - Vaûi len, … - Caùc rau quaû, thöïc phaåm,… - Ñoà duøng baèng goã nhö baøn gheá, voû döøa,… - Phim cuoän, bòch nilon,… - Tuùi xaùch da, caëp da, voû ruoät xe,… 2.Caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc: - Kim loaïi saét - Kim loaïi khoâng phaûi saét. - Thuyû tinh - Ñaù vaø saønh söù - Caùc loaïi vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø saét. - Caùc kim loaïi khoâng bò nam chaâm huùt. - Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm cheá taïo baèng thuyû tinh. - Caùc vaät lieäu khoâng chaùy khaùc ngoaøi kim loaïi vaø thuyû tinh. - Haøng raøo, da, naép loï, … - Voû hoäp nhoâm, ñoà ñöïng baèng kim loaïi,… - Chai loï, ñoà duøng baèng thuyû tinh, boùng ñeøn,… - Voû trai, oác, gaïch, ñaù, goám söù, … 3.Caùc chaát hoãn hôïp - Taát caû caùc vaät lieäu khaùc khoâng phaân loaïi ôû phaàn 1 vaø 2 ñeàu thuoäc loaïi naøy. - Ñaù, ñaát, caùt (Nguoàn:Baûo veä Moâi tröôøng trong xaây döïng cô baûn, Leâ Vaên Naõi, Nhaø xuaát baûn Khoa Hoïc Kyõ Thaät,1999) 2.1.3.2 Phaân loaïi theo quan ñieåm thoâng thöôøng Raùc thöïc phaåm: bao goàm phaàn thöøa thaûi, khoâng aên ñöôïc sinh ra trong quaù trình löu tröõ, cheá bieán, naáu aên, … Ñaëc ñieåm quan troïng cuûa loaïi raùc naøy laø phaân huyû nhanh trong ñieàu kieän thôøi tieát noùng aåm. Quaù trình phaân huyû thöôøng gaây ra muøi hoâi khoù chòu. Raùc röôûi: bao goàm caùc chaát chaùy ñöôïc vaø khoâng chaùy ñöôïc, sinh ra töø caùc hoä gia ñình, coâng sôû, hoaït ñoäng thöông maïi, … Caùc chaát chaùy ñöôïc nhö giaáy, plastic, vaûi, cao su, da, goã, … vaø chaát khoâng chaùy ñöôïc nhö thuûy tinh, voû hoäp kim loaïi, … Tro xæ: vaät chaát coøn laïi trong quaù trình ñoát cuûi, than, rôm, raï, laù,… ôû caùc hoä gia ñình, coâng sôû, nhaø haøng, nhaø maùy, xí nghieäp,… Chaát thaûi xaây döïng vaø phaù huyû coâng trình: chaát thaûi töø quaù trình xaây döïng, söûa chöõa nhaø ôû tö nhaân, coâng trình thöông maïi vaø nhöõng coâng trình khaùc goïi laø chaát thaûi xaây döïng. Chaát thaûi naøy bao goàm: buïi, ñaù, beâ toâng, gaïch, goã, ñöôøng oáng, daây ñieän, khoái löôïng cuûa chuùng raát khoù tính toaùn. Chaát thaûi töø nhaø maùy xöû lyù: chaát thaûi naøy coù töø heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi, nöôùc, nhaø maùy xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp. Thaønh phaàn chaát thaûi loaïi naøy ña daïng vaø phuï thuoäc vaøo baûn chaát cuûa quaù trình xöû lyù. Chaát thaûi naøy thöôøng laø chaát thaûi raén hoaëc buøn (nöôùc chieám 25 – 95%) Chaát thaûi noâng nghieäp: vaät chaát loaïi boû töø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp nhö goác rôm raï, caây troàng, chaên nuoâi,… Chaát thaûi nguy hieåm: bao goàm chaát thaûi hoaù chaát, sinh hoïc deã chaùy, deã noå hoaëc mang tính phoùng xaï theo thôøi gian coù aûnh höôûng ñeán ñôøi soáng con ngöôøi, ñoäng vaät, thöïc vaät. Nhöõng chaát thaûi naøy thöôøng xuaát hieän ôû theå loûng, khí vaø raén. Ñoái vôùi chaát thaûi loaïi naøy thì vieäv thu gom, xöû lyù phaûi heát söùc thaän troïng. 2.1.4 Thaønh phaàn CTR CTR ñoâ thò töø khu daân cö bao goàm caùc thaønh phaàn ôû baûng 2.2 vaø baûng 2.3. Giaù trò cuûa caùc thaønh phaàn trong CTR ñoâ thò coù theå thay ñoåi theo vò trí, theo muøa, theo ñieàu kieän kinh teá vaø nhieàu yeáu toá khaùc. Söï thay ñoåi khoái löôïng CTR theo muøa ñaëc tröng ôû Baéc Myõ ñöôïc trình baøy trong baûng 2.4. Thaønh phaàn CTR ñoùng vai troø raát quan troïng trong vieäc quaûn lyù raùc thaûi. Baûng 2.2: Thaønh phaàn CTR ñoâ thò phaân theo nguoàn phaùt sinh Nguoàn chaát thaûi Phaàn traêm troïng löôïng Dao ñoäng Trung bình Nhaø ôû vaø khu thöông maïi 60 - 70 62.0 Chaát thaûi ñaëc bieät 3 - 12 5.0 Chaát thaûi nguy haïi 0,1 – 1,0 0,1 Cô quan 3 – 5 3,4 Xaây döïng vaø phaù dôõ 8 – 20 14.0 Laøm saïch ñöôøng phoá 2 – 5 3,8 Caây xanh vaø phong caûnh 2 – 5 3,0 Lónh vöïc ñaùnh baét 1,5 – 3 0,7 Buøn ñaëc töø nhaø maùy xöû lyù 3 – 8 6 Toång coäng 100 (Nguoàn: Geoge Tchobanaglous,etal, Megraw-Hill Inc, 1993) Baûng 2.3: Thaønh phaàn cuûa CTR ñoâ thò theo tính chaát vaät lyù Thaønh phaàn Phaàn traêm troïng löôïng Khoaûng giaù trò Trung bình Thöïc phaåm 6 – 25 15 Giaáy 25 – 45 40 Bìa cöùng 3 – 15 4 Chaát deûo 2 – 8 3 Vaûi vuïn 0 – 4 2 Cao su 0 – 2 0,5 Da vuïn 0 – 2 0,5 Saûn phaåm vöôøn 0 – 20 12 Goã 1 – 4 2 Thuyû tinh 4 – 16 8 Xoáp 2 – 8 6 Kim loaïi khoâng theùp 0 – 1 1 Kim loaïi theùp 1 – 4 2 Buïi, tro, gaïch 0 – 10 4 Toång coäng 100 (Nguoàn: Traàn Hieáu Nhueä vaø coäng söï, quaûn lyù CTR, Haø Noäi, 2001) Baûng 2.4: Söï thay ñoåi thaønh phaàn CTR sinh hoaït Chaát thaûi Phaàn traêm khoái löôïng Phaàn traêm thay ñoåi Muøa möa Muøa khoâ Giaûm Taêng Thöïc phaåm 11,1 13,5 21,0 Giaáy 45,2 40,6 11,5 Nhöïa deûo 9,1 8,2 9,9 Chaát höõu cô khaùc 4,0 4,6 15,0 Chaát thaûi vöôøn 18,7 4,0 28,3 Thuyû tinh 3,5 2,5 28,6 Kim loaïi 4,1 3,1 24,4 Chaát trô vaø chaát thaûi khaùc 4,3 4,1 4,7 Toång coäng 100 100 (Nguoàn: George Tchobanaglous vaø coäng söï) 2.1.5 Tính chaát CTR 2.1.5.1 Tính chaát vaät lyù cuûa CTR Nhöõng tính chaát vaät lyù bao goàm: khoái löôïng rieâng, ñoä aåm, kích thöôùc raùc, söï phaân boá kích thöôùc, khaû naêng giöõ aåm, … Khoái löôïng rieâng Khoái löôïng rieâng ñöôïc ñònh nghóa laø khoái löôïng cuûa moät ñôn vò theå tích vaät lieäu. Do khoái löôïng rieâng thöôøng ñöôïc cho ôû traïng thaùi khoâng chaët, khoâng neùn vaø neùn. Caùc soá lieäu veà khoái löôïng rieâng thöôøng caàn thieát ñeå ñaùnh giaù khoái löôïng vaø theå tích toång coäng cuûa CTR ñöôïc quaûn lyù. Baûng 2.5: trình baøy khoái löôïng rieâng vaø ñoä aåm cuûa caùc thaønh phaàn CTR ñoâ thò. Baûng 2.5: Khoái löôïng rieâng vaø ñoä aåm caùc thaønh phaàn cuûa CTR ñoâ thò Loaïi chaát thaûi Khoái löôïng rieâng (Ib/y.d3) Ñoä aåm (% troïng löôïng) Dao ñoäng Trung bình Dao ñoäng Trung bình Chaát thaûi thöïc phaåm 220 - 810 490 50 – 80 70 Giaáy 70 – 220 150 4 – 10 6 Bìa cöùng 70 – 135 85 4 – 8 5 Nhöïc deûo 70 – 220 110 1 – 4 2 Haøng deät 70 – 170 110 6 - 15 10 Cao su 170 – 340 220 1 – 4 2 Da 170 – 440 270 8 – 12 10 Raùc thaûi vöôøn 100 – 380 170 30 – 80 60 Goã 220 – 540 400 15 – 40 20 Thuyû tinh 270 – 810 330 1 – 4 2 Voû ñoà hoäp 85 – 270 150 2 – 4 3 Nhoâm 110 – 405 270 2 – 4 2 Kim loaïi khaùc 220 – 1940 540 2 – 4 3 Buïi 540 – 1685 810 6 – 12 8 Tro 1095 – 1400 1255 6 – 12 6 Raùc röôûi 150 - 305 220 5 – 20 15 (Nguoàn: George Tchobanoglous, etal, Mc Graw – hill Inc, 1993) Khoái löôïng rieâng cuûa CTR thay ñoåi roõ reät theo vò trí ñiaï lyù, muøa trong naêm. Troïng löôïng rieâng cuûa CTR (BD) ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc sau: (troïng löôïng thuøng chöùa + chaát thaûi) – (troïng löôïng thuøng chöùa) Dung tích thuøng chöùa BD = Ñoä aåm Ñoä aåm cuûa CTR ñöôïc ñòng nghóa laø löôïng nöôùc chöùa trong moät ñôn vò troïng löông chaát thaûi ôû traïng thaùi nguyeân thuyû. Ñoä aåm cuûa CTR thöôøng ñöôïc bieåu hieän baèng hai caùch: Phöông phaùp troïng löôïng öôùt, ñoä aåm cuûa maãu ñöôïc bieåu dieãn baèng phaàn traêm cuûa troïng löôïng öôùt vaät lieäu. Phöông phaùp troïng löôïng khoâ, ñoä aåm cuûa maãu ñöôïc bieåu dieãn baèng phaàn traêm cuûa troïng löôïng khoâ vaät lieäu. Coâng thöùc toaùn hoïc cuûa ñoä aåm theo troïng löôïng öôùt: M = (W – d)/W Trong ñoù: M: laø ñoä aåm W: khoái löôïng ban ñaàu cuûa maãu (Kg) D: khoái löôïng cuûa maãu khi saáy ôû 1050C (Kg) Kích thöôùc vaø söï phaân boá kích thöôùc cuûa CTR Kích thöôùc vaø söï phaân boá kích thöôùc cuûa CTR laø moät nghieân cöùu quan troïng trong vieäc thu hoài nguyeân lieäu vaø tính toaùn thieát keá caùc phöông tieân cô khí nhö: saøng phaân loaïi, maùy phaân loaïi töø tính. Kích thöôùc cuûa CTR coù theå ñöôïc tính toaùn baèng moät trong nhöõng coâng thöùc sau: Sc = l Sc = ( l + W)/2 Sc = ( l + W + h)/ 3 Sc = ( l * W)1/2 SC = ( 1 * W * h )1/3 Trong ñoù: Sc: kích thöôùc cuûa thaønh phaàn CTR (mm) l : chieàu daøi (mm) W: chieàu roäng (mm) h: chieàu cao (mm) Kích thöôùc trung bình cuûa caùc thaønh phaàn trong CTR ñoâ thò naèm trong khoaûng 175 – 200 mm. Khaû naêng tích aåm cuûa CTR Khaû naêng tích aåm cuûa CTR laø toång löôïng aåm maø CTR coù theå löu tröõ ñöôïc. Khaû naêng tích aåm thay ñoåi tuyø thuoäc vaøo ñieàu kieän neùn, eùp vaø traïng thaùi phaân huyû cuûa CTR dao ñoäng trong khoaûng 50 – 70%. 2.1.5.2 Tính chaát hoaù hoïc cuûa CTR Nhöõng tính chaát hoaù hoïc cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc löïa choïn coâng ngheä xöû lyù vaø thu hoài CTR. Phaân tích tính chaát hoaù hoïc cuûa CTR laø xaùc ñònh theo phaàn traêm caùc nguyeân toá C (cacbon), H (hydrogen), O (oxygen), N (nitrogen), S (sunfur) vaø tro. Keát quaû phaân tích seõ ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh tæ leä C/N thích hôïp cho quaù trình chuyeån hoaù sinh hoïc. Keát quaû phaân tích thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa CTR ñöôïc ñöa ra trong baûng 2.6. Baûng 2.6: Thaønh phaàn hoaù hoïc trong CTR sinh hoaït Loaïi chaát thaûi Phaàn traêm khoái löôïng (theo khoái löôïng khoâ) Cacbon Hydrogen Oxygen Nitrogen Sulfur Tro 1 2 3 4 5 6 7 THÖÏC PHAÅM Môõ 73.0 11.5 14.8 0.4 0.1 0.2 Chaát thaûi thöïc phaåm 48.0 6.4 37.6 2.6 0.4 5.0 Chaát thaûi traùi caây 48.5 6.2 39.5 1.4 0.2 4.2 Chaát thaûi thòt 59.6 9.4 24.7 1.2 0.2 4.9 GIAÁY Bìa cöùng 43.0 5.9 44.8 0.3 0.2 5.0 Taïp chí 32.9 5.0 38.6 0.1 0.1 23.3 Baùo 49.1 6.1 43.0 <0.1 0.2 1.5 Giaáy hoãn hôïp 43.4 5.8 44.3 0.3 0.2 6.0 Carton 59.2 9.3 30.1 0.1 0.1 1.2 NHÖÏA Nhöïa (hoãn hôïp) 60.0 7.2 22.8 10.0 Polyethylene 85.2 14.2 <0.1 <0.1 0.4 Polystyrene 87.1 8.4 4.0 0.2 0.3 Polyurethane 63.3 6.3 17.6 6.0 <0.1 4.3 Polyvinyl chloride 45.2 5.6 1.6 0.1 0.1 2.0 VAÛI,CAO SU,DA Vaûi 48.0 6.4 40.0 2.2 0.2 3.2 Cao su 69.7 8.7 1.6 20.0 Da 60.0 8.0 11.6 10.0 0.4 10.0 GOà Chaát thaûi laøm vöôøn 46.0 6.0 38.0 3.4 0.3 6.3 Goã 50.1 6.4 42.3 0.1 0.1 1.0 THUYÛ TINH, KIM LOAÏI Thuyû tinh 0.5 0.1 0.4 <0.1 98.9 Kim loaïi 4.5 0.6 4.3 <0.1 90.5 Daàu, sôn 66.9 9.6 5.2 2.0 16.3 (Nguoàn: Proceedings of national Incinerator.Conference, ASME, New York,1966) Neáu muoán söû duïng CTR laøm nhieân lieäu caàn xaùc ñònh boán ñaëc tính cô baûn sau: Tính chaát cô baûn: Ñoä aåm hoaëc thaønh phaàn maát ñi sau khi saáy ôû 1050C, thaønh phaàn caùc chaát bay hôi hay ñöôïc goïi laø maát ñi khi nung ôû 9500C trong tuû kín. Thaønh phaàn cacbop coá ñònh laø thaønh phaàn coøn laïi sau khi caùc chaát tro bay hôi. Tro laø thaønh phaàn coøn laïi sau khi ñoát trong loø nung hôû. Caùc nguyeân toá vi löôïng vaø chaát dinh döôõng: caùc nguyeân toá C, H, O ,N, tro nhaèm muïc ñích xaùc ñònh thaønh phaàn raùc, coâng thöùc phaân töû vaø thaønh phaàn tæ soá C/N. Ñaëc ñieåm noùng chaûy cuûa tro: laø nhieät ñoä maø ôû ñoù tro taïo thaønh töø quaù trình chaát thaûi bò ñoát chaùy, noùng chaûy keát dính taïo thaønh daïng xæ. Nhieät ñoä do noùng chaûy ñaëc tröng ñoái vôùi xæ töø quaù trình ñoát CTR ñoâ thò thöôøng dao ñoäng khoaûng 1100 – 12000C. Giaù trò nhieät ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc Dulong: Btu/Ib = 145 C + 610 (H2 – 1/8 O2) + 40 S + 10 N Trong ñoù: C: cacbon, phaàn traêm troïng löôïng H2: hydro, phaàn traêm troïng löôïng O2: oxy, phaàn traêm troïng löôïng S: löu huyønh, phaàn traêm troïng löôïng N: nitô, phaàn traêm troïng löôïng 2.1.5.3 Tính chaát sinh hoïc cuûa CTR Ngoaïi tröø nhöïa, cao su vaø da, thaønh phaàn höõu cô cuûa haàu heát CTR ñoâ thò coù theå ñöôïc phaân loaïi nhö sau: Thaønh phaàn hoaø tan ñöôïc trong nöôùc nhö ñöôøng, boät ngoït, amino acid vaø nhöõng daïng axit höõu cô khaùc. Hemicellulose, saûn phaåm ngöng tuï cuûa ñöôøng 5 vaø 6 cacbon. Môõ, daàu vaø saùp, chuùng laø nhöõnf ester cuûa coàn vaø acid beùo maïch daøi. Lignin, chaát cao phaân töû chöùa voøng thôm vôùi nhoùm methoxyl ( -OCH3), chuùng hieän dieän trong caùc saûn phaåm giaáy baùo, … Lignocellulose, hôïp chaát cuûa lignin vaø cellulose. Protein, chuùng bao goàm chuoãi amino acids Ñaëc tính quan troïng nhaát cuûa thaønh phaàn höõu cô CTR ñoâ thò laø haàu heát caùc thaønh phaàn höõu cô coù khaû naêng chuyeån hoaù sinh hoïc thaønh khí vaø nhöõng chaát höõu cô, voâ cô trô. Vaán ñeà sinh ra muøi vaø ruoài nhaëng cuõng lieân quan ñeán loaïi gaây muïi cuûa chaát höõu cô trong CTR ñoâ thò (chaúng haïn chaát thaûi thöïc phaåm). Khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa thaønh phaàn chaát thaûi höõu cô Thaønh phaàn chaát raén deã bay hôi (VS) ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông phaùp ñoát chaùy ôû nhieät ñoä 5500C thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå ño löôøng khaû naêng bò phaân huyû sinh hoïc cuûa thaønh phaàn höõu cô CTR ñoâ thò. Thaønh phaàn lignin cuûa chaát thaûi coù theå ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù thaønh phaàn coù khaû naêng bò phaân huyû sinh hoïc theo phöông trình sau: BF = 0.83 – 0.028 LC Trong ñoù: BF: thaønh phaàn coù khaû naêng bò phaân huyû sinh hoïc 0.83: phaàn traêm troïng löôïng 0.028: phaàn traêm troïng löôïng LC: thaønh phaàn lignin Khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa moät soá hôïp chaát höõu cô trong CTR ñoâ thò ñöôïc trình baøy trong baûng 2.7 Baûng 2.7: Thaønh phaàn coù khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa chaát höõu cô döïa vaøo lignin Thaønh phaàn Chaát raén bay hôi (VS), % cuûa chaát raén toång coäng Thaønh phaàn lignin (LC), % cuûa VS Thaønh phaàn coù theå phaân huyû sinh hoïc(BF) Chaát thaûi thöïc phaåm 7 – 15 0.4 0.82 Giaáy baùo 94.0 21.9 0.22 Giaáy vaên phoøng 96.4 0.4 0.82 Bìa cöùng 94.0 12.9 0.47 Chaát thaûi laøm vöôøn 50 – 90 4.1 0.72 (Nguoàn: Geoge Tchobanoglous,etal, MC Graw-Hill Inc,1993) Söï phaùt sinh muøi Muøi coù theå phaùt trieån khi CTR ñöôïc löu tröõ trong thôøi gian daøi giöõa caùc laàn thu gom, taïi caùc traïm trung chuyeån vaø caùc baõi choân laáp. Trong nhöõng vuøng khí haäu aám söï phaùt trieån muøi caøng maïnh taïi nhöõng coâng trình löu tröõ loä thieân. Söï hình thaønh muøi laø do phaân huyû kî khí cuûa nhöõng thaønh phaàn höõu cô coù khaû naêng bò phaân huyû trong CTR ñoâ thò. Döôùi ñieàu kieän kî khí, sulfate coù theå bò khöû muøi thaønh sulfide (S2-), sau ñoù noù keát hôïp vôùi hydrogen thaønh H2S theo phöông trình phaûn öùng sau: 2CH3CHOHCOOH + SO42- ’ 2CH3COOH + S2- + H2O + CO2 Lactate sulfate acetate sulfide 4H2 + SO42- ’ S2- + 4 H2O S2- + 2H+ ’ H2S Ion sulfide cuõng coù theå keát hôïp vôùi muoái kim loaïi hieän dieän trong CTR ñoâ thò, chaúng haïn nhö saét ñeå hình thaønh sulfide kim loaïi. S2- + Fe2+ ’ FeS Trong baõi raùc choân laáp, CTR chòu söï phaân huyû kî khí hình thaønh neân nhöõng sulfide kim loaïi, laøm cho raùc coù maøu ñen. Phaûn öùng khöû sinh hoaù cuûa hôïp chaát höõu cô chöùa goác sulfur coù theå aûnh höôûng ñeán söï hình thaønh nhöõng hôïp chaát coù muøi hoâi, chaúng haïn nhö methyl mercaptan vaø aminobutyric acid. Phaûn öùng khöû methionine, amino acid nhö sau: CH3SCH2CH2CH(NH2)COOH ’ CH3SH + CH3CH2CH2(NH2)COOH Methyonine mercaptan methyl aminobutyric acid Methyl mercaptan coù theå bò phaân huyû sinh hoaù thaønh methyl alcohol vaø hydrogen sulfide._.: CH3SH + H2O ’ CH4OH + H2S Söï phaùt sinh ruoài nhaëng Trong vuøng khí haäu aám, söï phaùt sinh ruoài nhaëng taïi nhöõng baõi löu tröõ raùc laø moät vaán ñeà quan troïng vì chuùng aûnh höôûng ñeán nhöõng beänh laây lan truyeàn nhieãm. Ruoài coù theå phaùt trieån trong hai tuaàn sau khi tröùng sinh ra. Thôøi gian phaùt trieån cuûa ruoài nhaëng ñöôïc cho nhö sau: Tröùng phaùt trieån : 8 – 12 giôø Giai ñoaïn thöù nhaát cuûa caáu truøng : 20 giôø Giai ñoaïn thöù hai cuûa caáu truøng : 24 giôø Giai ñoaïn thöù ba cuûa caáu truøng : 3 ngaøy Giai ñoaïn hình thaønh nhoäng: 4 – 5 ngaøy Toång coäng: 9 – 11 ngaøy 2.1.6 Toác ñoä phaùt sinh CTR Vieäc tính toaùn toác ñoä phaùt thaûi raùc laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng trong vieäc quaûn lyù raùc thaûi bôûi vì töø ñoù ngöôøi ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc löôïng chaát thaûi phaùt sinh trong töông lai ôû moät khu vöïc cuï theå coù keá hoaïch quaûn lyù töø khaâu thu gom, vaän chuyeån ñeán xöû lyù. Phöông phaùp xaùc ñònh toác ñoä phaùt thaûi raùc cuõng gaàn nhö phöông phaùp xaùc ñònh toång löôïng raùc. Ngöôøi ta söû duïng moät soá loaïi phaân tích sau ñaây ñeå ñònh löôïng raùc thaûi ra ôû moät khu vöïc Ño khoái löôïng Phaân tích thoáng keâ Döïa treân caùc ñôn vò thu gom raùc (thuøng chöùa, xe ñaåy,…) Phöông phaùp xaùc ñònh tæ leä raùc Tính caân baèng vaät chaát 2.2 SÖÏ CHUYEÅN HOAÙ TÍNH CHAÁT CUÛA CTR ÑO THÒ Nhöõng quaù trình hoaù hoïc cô baûn coù theå ñöôïc söû duïng ñeå quaûn lyù CTR ñoâ thò, nhöõng chuyeån hoaù naøy coù theå xaûy ra hoaëc do söï can thieäp cuûa con ngöôøi hoaëc do nhöõng hieän töôïng töï nhieân. CTR coù theå ñöôïc chuyeån hoaù baèng con ñöôøng vaät lyù, hoaù hoïc vaø sinh hoïc ñöôïc trình baøy trong baûng 2.8: caùc quaù trình chuyeån hoaù ñöôïc söû duïng quaûn lyù CTR. 2.2.1 Söï chuyeån hoaù vaät lyù Söï chuyeån hoaù vaät lyù cô baûn xaûy ra trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa heä thoáng quaûn lyù CTR bao goàm: Taùch nhöõng thaønh phaàn trong CTR Giaûm theå tích CTR baèng phöông phaùp cô hoïc Giaûm kích thöôùc CTR baèng phöông phaùp cô hoïc Söï chuyeån hoaù vaät lyù seõ khoâng laøm thay ñoåi pha (chaúng haïn chuyeån pha raén thaønh pha khí nhö trong quaù trình chuyeån hoaù hoaù hoïc vaø sinh hoïc). 2.2.1.1 Taùch caùc thaønh phaàn trong CTR Chuùng ta coù theå thöïc hieän coâng vieäc taùch baèng thuû coâng hoaëc baèng cô giôùi. Vieäc taùch seõ chuyeån hoaù chaát thaûi khoâng ñoàng nhaát thaønh chaát thaûi töông ñoái ñoàng nhaát. Vieäc taùch naøy laø moät hoaït ñoäng caàn thieát trong coâng ngheä thu hoài vaø taùi söû duïng chaát thaûi, coâng ngheä uû hieáu khí. Vieäc taùch seõ laày ñi nhöõng chaát gaây oâ nhieãm ra khoûi nguyeân lieäu taùch ñeå caûi thieän tính chaát cuûa nguyeân lieäu taùch ñeå caûi thieän tính chaát cuûa nguyeân lieäu taùch naøy. Giaûm theå tích CTR baèng phöông phaùp cô hoïc Giaûm theå tích CTR (cuõng goïi laø neùn) laø quaù trình giaûm theå tích ban ñaàu cuûa chaát thaûi baèng phöông tieän cô hoïc nhö maùy eùp thuyû löïc. Ña soá caùc quoác gia treân theá giôùi, caùc xe vaän chuyeån raùc thu gom trong moãi chuyeán ñi. Ñeå gia taêng thôøi gian söû duïng cuûa nhöõng baûi choân laáp hôïp veä sinh, raùc thöôøng ñöôïc neùn chaët laïi tröôùc khi phuû ñaát leân. Giaûm kích thöôùc CTR baèng phöông phaùp cô hoïc Giaûm kích thöôùc CTR baèng phöông phaùp cô hoïc nhaèm muïc ñích ñaït ñöôïc saûn phaåm raùc cuoái cuøng coù kích thöôùc giaûm ñaùng keå so vôùi kích thöôùc ban ñaàu. Ñeå thöïc hieän ñieàu naøy chuùng ta coù theå söû duïng nhöõng thieát bò nghieàn caét, … Quaù trình naøy raát quan troïng trong coâng ngheä söû duïng raùc sinh hoaït laøm phaân boùn höõu cô. Söï chuyeån hoaù hoaù hoïc Söï chuyeån hoaù hoaù hoïc CTR laø quaù trình laøm bieán ñoåi pha (chaúng haïn pha raén thaønh pha loûng, pha raén thaønh pha khí, …). Ñeå giaûm thieåu theå tích hoaëc thu hoài saûn phaåm chuyeån hoaù, quaù trình hoaù hoïc cô baûn ñöôïc söû duïng ñeå chuyeån hoaù CTR ñoâ thò goàm: Quaù trình ñoát chaùy (oxi hoaù hoaù hoïc) Quaù trình nhieät phaân Quaù trình khí hoaù 2.2.2.1 Quaù trình ñoát chaùy (oxi hoaù hoaù hoïc) Quaù trình ñoát chaùy coù theå coi laø phaûn öùng hoaù hoïc giöõa oxigen vaø chaát höõu cô ñeå taïo ra hôïp chaát oxi hoaù theo sau laø söï phaùt taùn aùnh saùng vaø sinh nhieät. Vôùi söï hieän dieän cuûa löôïng dö khoâng khí, söï ñoát chaùy thaønh phaàn höõu cô cuûa CTR ñoâ thò ñöôïc bieåu dieãn theo phöông trình phaûn öùng sau: CHC + löôïng khí dö ’ N2 + CO2 +H2O + tro + nhieät Löôïng khí dö ñeå ñaûm baûo phaûn öùng chaùy hoaøn toøan. Saûn phaåm cuoái cuøng cuûa phaûn öùng chaùy treân bao goàm: khí noùng – chuû yeáu bao goàm nitrogen (N2), cacbon dioxide (CO2), nöôùc (H2O) vaø thaønh phaàn khoâng chaùy ñöôïc. Treân thöïc teá, moät löôïng nhoû amonia (NH3), sulfur dioxide (SO2), nitrogen oxides (NOx) cuõng hieän dieän, tuyø thuoäc loaïi chaát thaûi. Quaù trình nhieät phaân Do nhöõng chaát höõu cô khoâng oån ñònh nhieät, chuùng coù theå bò chia caét thaønh khí, chaát loûng vaø chaát raén. Tính chaát cuûa ba thaønh phaàn chính sinh ra töø söï nhieät phaân thaønh phaàn höõu cô CTR ñoâ thò laø: Doøng khí chöùa khí hydrogen (H2), methane (CH4), carbon monoxide (CO), cacbon dioxide (CO2) vaø nhöõng khí khaùc, tuyø thuoäc vaøo tính chaát höõu cô cuûa chaát thaûi ñöôïc nhieät phaân. Haéc ín ôû daïng loûng, ôû nhieät ñoä phoøng vaø chöùa nhöõng hôïp chaát nhö acetic acid, aceton vaø methanol. Than bao goàm haàu heát cacbon vaø moät vaøi chaát trô khaùc. Quaù trình khí hoaù Quaù trình khí hoaù bao goàm söï chaùy töøng phaàn nhieân lieäu carbon sao cho taïo ra nhieân lieäu giaøu carbon monoxide, hydrogen vaø moät soá hydro carbon baõo hoaø, chuû yeáu laø methane. Söï chuyeån hoaù sinh hoïc Söï chuyeån hoaù sinh hoïc cuûa thaønh phaàn höõu cô CTR ñoâ thò coù theå söû duïng ñeå laøm giaûm theå tích vaø khoát löôïng cuûa chaát thaûi, taïo ra phaân boùn duøng trong vieäc caûi taïo ñaát vaø taïo khí methane. Vi sinh vaät chính trong quaù trình chuyeån hoaù sinh hoïc chaát höõu cô laø vi khuaån, naám men, naám moác vaø atynomycete. Caùc quaù trình chuyeån hoaù naøy coù theå ñöôïc thöïc hieän hieáu khí hoaëc kî khí, tuyø thuoäc vaøo oxygen. Ñaëc ñieåm khaùc nhau cô baûn giöõa phaûn öùng chuyeån hoaù hieáu khí vaø kî khí laø loaïi saûn phaåm cuoái cuøng vaø oxygen phaûi ñöôïc cung caáp trong quaù trình chuyeån hoaù hieáu khí. Quaù trình sinh hoïc ñöôïc söû duïng ñeå chuyeån hoaù thaønh phaàn höõu cô trong CTR ñoâ thò bao goàm uû phaân hieáu khí, phaân huyû kî khí. 2.2.3.1 UÛ phaân hieáu khí Ñeå töï nhieân, thaønh phaàn höõu cô trong CTR ñoâ thò seõ chòu söï phaân huyû sinh hoïc. Möùc ñoä vaø thôøi gian phaân huyû seõ phuï thuoäc vaøo loaïi chaát thaûi vaø ñoä aåm, chaát dinh döôõng saün coù trong CTR vaø nhöõng yeáu toá moâi tröôøng khaùc. Döôùi nhöõng ñieàu kieän ñöôïc kieåm soaùt, chaát thaûi laøm vöôøn vaø thaønh phaàn höõu cô trong CTR ñoâ thò coù theå bò chuyeån hoaù thaønh chaát höõu cô oån ñònh maø ta goïi laø phaân boùn höõu cô trong moät thôøi gian töông ñoái ngaén (töø 4 ñeán 6 tuaàn). Quaù trình laøm phaân boùn höõu cô hieáu khí coù theå ñöôïc dieãn taû baèng phöông phaùp sau: CHC + O2 + chaát dinh döôõng ’ TB môùi + CHC oån ñònh + CO2 + H2O + SO42- + nhieät Theo phöông trình treân, chuùng ta nhaän thaáy saûn phaåm cuoái cuøng laø teá baøo môùi, CHC oån ñònh, cacbon dioxide, nöôùc, ammonia vaø sulfate. Phaân boùn höõu cô laø CHC oån ñònh. CHC oån ñònh thöôøng chöùa thaønh phaàn lignin cao, chuùng raát khoù bò chuyeån hoaù sinh hoïc trong moät thôøi gian ngaén. Lignin thöôøng xuaát hieän trong giaáy baùo. Phaân huyû kî khí Thaønh phaàn CHC trong CTRÑT coù khaû naêng bò phaân huyû sinh hoïc coù theå ñöôïc chuyeån hoaù sinh hoïc döôùi ñieàu kieän kî khí thaønh khí methane (CH4) vaø cacbon dioxie (CO2). Söï chuyeån hoaù naøy coù theå ñöôïc bieåu dieãn baèng phöông trình sau: CHC + H2O + chaát dinh döôõng ’ TB môùi + CHC oån ñònh + CO2 + CH4 + NH3 + H2S + nhieät Theo phöông trình treân ta nhaän thaáy saûn phaåm cuoái cuøng laø dioxide, methane, amoni, hydrogen, sulfide vaø CHC oån ñònh. Trong quaù trình chuyeån hoaù kî khí, cacbon dioxide vaø methane chieám ñeán 99% toång soá khí ñöôïc taïo thaønh, CHC oån ñònh (hoaëc buøn phaân huyû) phaûi ñöôïc thoaùt nöôùc tröôùc khi ñoå vaøo BCL. Caùc quaù trình chuyeån hoaù ñöôïc söû duïng ñeå quaûn lyù CTR ñöôïc trình baøy trong baûng 2.8. Baûng 2.8: Caùc quaù trình chuyeån hoaù ñöôïc söû duïng ñeå quaûn lyù CTR Quaù trình chuyeån hoaù Phöông phaùp chuyeån hoaù Saûn phaåm chuyeån hoaù VAÄT LYÙ Taùch (phaân loaïi) Taùch baèng thuû coâng hoaëc baèng maùy Thaønh phaàn rieâng bieät ñöôïc tìm thaáy trong CTRÑT Giaûm theå tích Aùp duïng naêng löôïng döôùi daïng löïc hoaëc aùp suaát Giaûm theå tích chaát thaûi ban ñaàu Giaûm kích thöôùc Aùp duïng naêng löôïng döôùi daïng nghieàn caét Thaønh phaàn chaát thaûi ban ñaàu bieán ñoåi hình daïng vaø kích thöôùc HOAÙ HOÏC Ñoát chaùy Oxi hoaù nhieät CO2, SO2, nhöõng saûn phaåm oxi hoaù khaùc, tro Nhieät phaân Chöng caát phaù huyû Doøng khí chuùa nhieàu loaïi gas, haéc ín, daàu, than,… SINH HOÏC UÛ hieáu khí Chuyeån hoaù sinh hoïc hieáu khí Phaân höõu cô Phaân huyû kî khí Chuyeån hoaù sinh hoïc kî khí CH4, CO2, khí vi löôïng, humus,… UÛ kî khí Chuyeån hoaù sinh hoïc kî khí CH4, CO2, chaát thaûi ñaõ phaân huyû AÛNH HÖÔÛNG CTR ÑEÁN MOÂI TRÖÔØNG Raùc gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát Thaønh phaàn chuû yeáu trong raùc thaûi laø chaát höõu cô, CHC seõ bò phaân huyû trong moâi tröôøng ñaát trong hai ñieàu kieän yeám khí vaø kî khí. Trong ñieàu kieän hieáu khí, khi coù ñoä aåm thích hôïp ñeå roài khi qua haøng loaït saûn phaåm trung gian cuoái cuøng taïo ra chaát khoaùng ñôn giaûn H2O, CO2; coøn trong tröôøng hôïp yeám khí thì saûn phaåm cuoái cuøng chuû yeáu laø CH4, CO2, H2O gaây ñoäc cho moâi tröôøng. Vôùi moät löôïng vöøa phaûi thì khaû naêng töï laøm saïch cuûa ñaát seõ laøm caùc chaát töø raùc khoâng trôû thaønh oâ nhieãm nhöng vôùi löôïng quaù lôùn moâi tröôøng trôû neân quaù taûi do ñoù maát heát khaû naêng choáng cheá vaø bò raùc thaûi laøm oâ nhieãm. O nhieãm naøy cuøng voái oâ nhieãm kim loaïi naëng, chaát ñoäc theo nöôùc trong ñaát chaûy xuoáng, laøm oâ nhieãm maïch nöôùc ngaàm maø moät khi nöôùc ngaàm oâ nhieãm thì khoâng theå khaéc phuïc (xöû lyù) ñöôïc. Hieän taïi caùc baõi chöùa vaø choân raùc bò oâ nhieãm naëng nhöng chöa ñöôïc ngaên chaën vaø xöû lyù trong khi haàu heát daân cö quanh khu vöïc ñeàu söû duïng nguoàn nöôùc laáy töø gieáng laøm nöôùc sinh hoïc. Raùc gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc – caûn trôû doøng chaûy Raùc thaûi aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng nöôùc ñaëc bieät laø nöôùc maët. Ngoaøi ra coøn laø söï oâ nhieãm naëng neà cuûa heä thoáng keânh raïch. O nhieãm moâi tröôøng töø nguoàn nöôùc mang laïi raát lôùn neáu vi sinh raùc thaûi khoâng toát. Caùc CTR giaøu höõu cô, trong moâi tröôøng nöôùc noù seõ bò phaân huyû nhanh choùng. Phaàn noåi treân beà maët seõ coù quaù trình khoaùng hoaù taïo saûn phaåm trung gian sau ñoù saûn phaåm cuoái cuøng laø chaát khoaùng vaø nöôùc. Phaàn chìm trong nöôùc seõ phaân giaûi yeám khí coù theå bò leân men taïo ra chaát trung gian vaø sau ñoù saûn phaåm cuoái cuøng laø CH4, H2S, H2O, CO2. Caùc chaát trung gian naøy ñeàu gaây muøi hoâi vaø raát ñoäc. Beân caïnh ñoù caùc loaïi vi truøng, sieâu vi truøng laøm taùc nhaân gaây beänh ñoàng haønh vôùi vieäc laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc. Söï oâ nhieãm naøy laøm suy thoaùi, huyû hoaïi heä sinh thaùi nöôùc ngoït vaø gaây beänh cho con ngöôøi. Neáu raùc thaûi laø nhöõng chaát kim loaïi thì noù gaây neân hieän töôïng aên moøn trong moâi tröôøng nöôùc, sau ñoù oxi hoaù coù oxi vaø khoâng coù oxi gaây nhieãm baån nguoàn nöôùc bôûi caùc chaát ñoäc nhö: Hg, Pb, Zn, Fe,… Tình hình thu gom vaø vaän chuyeån raùc ôû thaønh phoá Myõ Tho vaãn coøn laø vaán ñeà khoù khaên. Nhieàu nôi trong ñòa baøn coù haøng traêm con heûm nhoû, saâu vaø khoù ñi maø phöông tieän thu gom, vaän chuyeån khoâng vaøo ñoù ñöôïc. Ñaây laø nhöõng khu vöïc gaây oâ nhieãm raát lôùn do ngöôøi daân ñoå raùc böøa baõi vaøo caùc vuøng truõng, keâng raïch, ao hoà laøm taét ngheõn heä thoáng thoaùt nöôùc gaây ngaäp luït vaøo muøa möa. Vaán ñeà vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc chöa ñöôïc toát, yù thöùc ngöôøi daân veà vaên minh ñoâ thò vaãn coøn thaáp vaø thoùi queân tuyø tieän xaû raùc chöa ñöôïc khaéc phuïc, ñaây laø nguyeân nhaân chính laøm aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng TP Myõ Tho. Raùc gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí Chaát thaûi thöôøng coù boä phaân coù theå bay hôi vaø mang theo muøi nhöng cuõng coù chaát thaûi coù khaû naêng phaùt taùn vaøo khoâng khí gaây oâ nhieãm tröïc tieáp. Ngoaøi ra cuõng coù loaïi raùc thaûi trong ñieàu kieän nhieät ñoä vaø aåm ñoä ñaày ñuû (toát nhaát laø 350C, aåm ñoä 70 – 80%) seõ coù quaù trình bieán ñoåi nhôø hoaït ñoäng cuûa VSV vaø keát quaû quaù trình laøm oâ nhieãm khoâng khí. Caùc ñoáng raùc nhaát laø raùc thöïc phaåm, noùng aåm khoâng ñöôïc xöû lyù kòp thôøi vaø ñuùng kyõ thuaät seõ boác muøi hoâi thoái. Thaønh phaàn khí thaûi chuû yeáu ñöôïc tìm thaáy ôû caùc BCL raùc ñöôïc theå hieän ôû baûng 2.9 Baûng 2.9: Thaønh phaàn khí thaûi trong raùc Thaønh phaàn Phaàn traêm theå tích CH4 CO2 N2 O2 NH3 SOX, H2S, mercaptan H2 CO CHC bay hôi 45 – 60 40 – 60 2 – 5 0.1 – 1.0 0.1 – 1.0 0 – 1.0 0 – 0.2 0 – 0.2 0.01 – 0.6 (Nguoàn: Handbook of Solid Waste Management, 1994) Trong caùc khí treân, khí CO2 vaø CH4 sinh ra töø quaù trình phaân huyû kî khí, quaù trình naøy keùo daøi cho tôùi 18 thaùng môùi döøng haún. Nhö vaäy, haàu heát khí sinh ra trong ñoáng raùc chuû yeáu laø CO2 vaø CH4 (chieám 90%). Neáu ñoáng raùc khoâng ñöôïc xöû lyù ñuùng kyõ thuaät thì khí CH4 vaø moät phaàn CO2, N2 seõ bay vaøo khí quyeån seõ gaây nguy hieåm cho sinh vaät, gaây hieäu öùng nhaø kính. Giaûm myõ quan ñoâ thò Khi nguoàn nöôùc bò oâ nhieãm thì thöïc vaät trong nöôùc bò taùc ñoäng tröïc tieáp neân khi quan saùt ta thaáy nöôùc ñen ngoøm, hoâi thoái, thaûm xanh thöïc vaät bò phaù hoaïi. Thöïc vaät nöôùc nhö : taûo, rong, luïc bình bò heùo laù, coøi coïc, cheát daàn laøm gia taêng möùc ñoä oâ nhieãm nguoàn nöôùc. Khi nguoàn nöôùc maát khaû naêng töï laøm saïch, ñaát ñai hai beân bôø raïch bò oâ nhieãm naëng, caây troàng coù hieän töôïng uùng goác, heùo laù hoaëc khoù lôùn taïo hieän töôïng xoùi lôû hai beân bôø. Nhöõng caûnh töôïng laøm maát veä sinh vaø myõ quan nhö: raùc böøa baõi quanh mieäng coáng, coøn chaát khoù phaân huyû sinh hoïc toàn löu laïi laøm ngheõn doøng chaûy heä thoáng thoaùt nöôùc gaây öù ñoïng vaøo muøa khoâ vaø ngaäp luït vaøo muøa möa, gaây aùch taéc giao thoâng laøm khoù khaên trong vieäc ñi laïi cuûa ngöôøi daân . Ngoaøi ra vieäc toàn taïi caùc ñieåm taäp keát treân caùc tuyeán ñöôøng cuõng laøm maát veû myõ quan vaø aûnh höôûng ñeán ñôøi soáng sinh hoaït cuûa caùc hoä gia ñình soáng ôû gaàn ñoù . Raùc aûnh höôûng tôùi söùc khoeû coäng ñoàng Con ngöôøi luoân chòu söï taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng vaø ngöôïc laïi. Neáu moâi tröôøng khoâng laønh maïnh thì söùc khoeû con ngöôøi seõ bò aûnh höôûng. Vôùi daân cö ñoâng vaø cuoäc soáng phöùc taïp vôùi nhieàu thaønh phaàn, ñôøi soáng sinh hoaït cuûa ngöôøi daân luoân ôû trong moâi tröôøng khoâng laønh maïnh vì vaán ñeà moâi tröôøng chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc. Töø vieäc thaûi caùc chaát höõu cô , xaùc cheát ñoäng vaät qua nhöõng trung gian truyeàn beänh seõ gaây ra nhieàu beänh taät, nhieàu luùc trôû thaønh dòch beänh (ñieån hình nhaát laø dòch haïch thoâng qua moâi tröôøng trung gian laø chuoät ñaõ gaây ra caùi cheát cho haøng ngaøn ngöôøi vaøo nhöõng naêm 1930 – 1940 ). Ngöôøi ta toång keát raùc thaûi ñaõ gaây ra 22 loaïi beänh cho con ngöôøi ( ñieån hình nhö raùc plastic sau 49 naêm ra ñôøi vôùi nhieàu öu ñieåm nhö ít bò oxy hoaù, nheï, deûo, khoâng thaám nöôùc … ñeán nay laïi laø nguyeân nhaân gaây beänh ung thö cho suùc vaät aên coû; maët khaùc khi ñoát chaùy noù ôû 12000C thì thaønh phaàn bieán ñoåi thaønh daïng ñioxít gaây quaùi thai cho con ngöôøi ) . O nhieãm khoâng khí do raùc sinh hoaït taùc ñoäng vaøo con ngöôøi vaø ñoäng vaät tröôùc heát qua ñöôøng hoâ haáp. Chuùng gaây ra moät soá beänh nhö: vieâm phoåi, vieâm hoïng … moät soá chaát oâ nhieãm gaây kích thích ñoái vôùi beänh ho, hen suyeãn … Do tieáp xuùc vôùi muøi hoâi , khoùi buïi xe coä… neân coâng nhaân veä sinh thöôøng maéc caùc chöùng beänh ngoaøi da nhö: vieâm da , vieâm nang loâng, chaøm, meà ñai … Taêng tröôûng chi phí veà y teá do oâ nhieãm Do suy thoaùi moâi tröôøng ôû caùc khu ñoâ thò neân soá ngöôøi bò beänh ñöôøng tuaàn hoaøn, hoâ haáp, ung thö taêng leân nhanh choùng. Söùc lao ñoäng bò giaûm trong khi chi phí y teá do caù nhaân hoaëc do ngaân saùch nhaø nöôùc, quyõ phuùc lôïi xaõ hoäi ñaøi thoï ñang taêng leân nhanh choùng. HÌNH THÖÙC THU GOM VAØ VAÄN CHUYEÅN CTR SINH HOAÏT TAÏI VIEÄT NAM Hieän nay, ôû nöôùc ta thöôøng aùp duïng coâng taùc thu gom, vaän chuyeån CTRSH theo hình thöùc thu gom taïi caùc nguoàn thaûi baèng caùc loaïi xe ñaåy tay, xe ba gaùc, xe ba baùnh, xe lam … töø caùc hoä daân; taäp trung taïi caùc ñieåm heïn hay traïm trung chuyeån ñeå ñöa ñeán baõi xöû lyù chaát thaûi. Vieäc quaûn lyù CTRÑT phaûi ñaûm baûo caùc yeâu caàu sau: Phaûi thu gom vaø vaän chuyeån heát chaát thaûi Phaûi ñaûm baûo vieäc thu gom, xöû lyù coù hieäu quaû theo nguoàn kinh phí nhoû nhaát nhöng laïi thu ñöôïc keát quaû cao. Ñöa caùc coâng ngheä vaø kyõ thuaät, caùc trang thieát bò xöû lyù chaát thaûi tieân tieán cuûa caùc nöôùc vaøo söû duïng ôû trong nöôùc, ñaøo taïo ñoäi nguõ caùn boä quaûn lyù vaø lao ñoäng coù ñaày ñuû kieán thöùc, kinh nghieäm vaø loøng yeâu ngheà, coù traùch nhieäm vôùi vaán ñeà moâi tröôøng cuûa ñaát nöôùc. Sô ñoà caùc bieän phaùp quaûn lyù CTR ñöôïc trình baøy trong hình 2.1. Caùc kyõ thuaät môùi Thieâu ñoát UÛ sinh hoïc laøm phaân boùn Thu gom chaát thaûi Xöû lyù chaát thaûi Vaän chuyeån chaát thaûi Tieâu huyû taïi caùc BCL Neáu khoâng ñöôïc xöû lyù Hình 2.1: Sô ñoà caùc bieän phaùp QLCTR SÔ ÑOÀ CUÛA HOAÏT ÑOÄNG THU GOM, VAÄN CHUYEÅN CTRSH Hình thöùc thu gom CTRSH ñöôïc thöïc hieän lieân tuïc 1 laàn/ngaøy, caùc xe thu gom seõ ñeán caùc hoä daân ñeå thöïc hieän coâng ñoaïn thu gom vôùi qui trình thöïc hieän theo töøng tuyeán thu gom, treân caùc tuyeán thu gom ñöôïc phaân thaønh caùc daây thu gom chính. Ngöôøi ñi thu gom coù traùch nhieäm thu gom trong caùc daây thu gom cuûa hoï (do ñöôïc phaân coâng, hôïp ñoàng thu gom, …). Sau ñoù chuyeån ñeán caùc ñieåm heïn (traïm trung chuyeån caùch xa nôi thu gom), hoaëc traïm trung chuyeån. Töø ñoù, giao raùc cho caùc xe vaän chuyeån chuyeân duïng trong hoaït ñoäng vaän chuyeån CTRSH. Caùc xe naøy coù nhieäm vuï vaän chuyeån ñeán caùc baõi xöû lyù chaát thaûi hoaëc ñeán traïm phaân loaïi taäp trung. (Xem hình 2.2). Nguoàn phaùt sinh Traïm trung chuyeån raùc Xe thoâ sô Xe eùp kín (QTTG chuyeån thaúng) Ñieåm heïn Baõi xöû lyù raùc Traïm eùp kín Xe eùp Thu gom Xuùc vc Thaúng Xe taûi ben Xe eùp (QTTG chuyeån thaúng) Xe thoâ sô Hình 2.2: Quy trình thu gom, vaän chuyeån CTRSH (Nguoàn: Tchobanoglous vaø coäng söï, 1993) Ghi chuù: QT: quy trình TC: thu gom VC: vaän chuyeån Xe eùp (QT TG ñöôøng; cô quan; xí nghieäp) XÖÛ LYÙ CTR Sô löôïc caùc coâng ngheä xöû lyù CTR treân theá giôùi Caùc coâng ngheä xöû lyù CTR ñöôïc söû duïng trong heä thoáng QLCTR bao goàm caùc loaïi sau ñaây: Coâng ngheä taùi cheá vaø taùi söû duïng nguyeân lieäu raùc thaûi. Coâng ngheä ñoát CTR vaø thu hoài nhieät naêng. Coâng ngheä uû sinh hoïc. Coâng ngheä choân laáp hôïp veä sinh. Coâng ngheä eùp kieän. 2.6.1.1 Coâng ngheä taùi cheá vaø taùi söû raùc thaûi Coâng ngheä goàm caùc coâng ñoaïn cô baûn sau ñaây: Vaät lieäu ñöôïc taùch ra khoûi CTRÑT ñeå taùi cheá vaø söû duïng laïi. Nhöõng vaät lieäu ñöôïc taùch ra bao goàm: nhoâm, saét, nhöïa, thuyû tinh, chaát thaûi noâng nghieäp, chaát thaûi xaây döïng vaø phaù huyû coâng trình. Xöû lyù sô boä, chaúng haïn nhö phaân loaïi vaø neùn. Vaän chuyeån. Xöû lyù cuoái cuøng. Cung caáp nguyeân lieäu thoâ cho nhaø maùy saûn xuaát. Öu ñieåm cô baûn cuûa coâng ngheä naøy laø tieát kieäm ñöôïc nguoàn taøi nguyeân töï nhieân vaø dieän tích BCL. Tuy nhieân vieäc thu gom vaø vaän chuyeån nguyeân lieäu ñoøi hoûi moät löôïng lôùn naêng löôïng vaø nhaân coâng. Coâng ngheä ñoát CTR vaø thu hoài nhieät naêng Coâng ngheä naøy ñöôïc söû duïng ñeå giaûm thieåu theå tích, khoái löôïng chaát thaûi vaø thu hoài naêng löôïng döôùi daïng nhieät naêng. Nhö ñaõ ñeà caäp ôû phaàn treân thaønh phaàn höõu cô cuûa CTRÑT coù theå bò chuyeån hoaù bôûi caùc quaù trình hoaù hoïc vaø sinh hoïc. Quaù trình chuyeån hoaù hoaù hoïc ñöôïc söû duïng phoå bieán nhaát laø ñoát CTR. Coâng ngheä naøy khaù thu huùt do: Theå tích CTR seõ giaûm khoaûng 85 – 95% so vôùi theå tích ban ñaàu. Thu hoài ñöôïc naêng löôïng lôùn döôùi daïng nhieät naêng. Maët duø coâng ngheä ñoát raùc coù nhieàu öu ñieåm nhöng chi phí ñaàu tö thieát bò cao vaø kieåm soaùt oâ nhieãm khoâng khí vaãn laø vaán ñeà chính lieân quan ñeán vieäc thöïc hieän coâng ngheä naøy. 2.6.1.3 Coâng ngheä uû sinh hoïc UÛ sinh hoïc (compost) coù theå ñöôïc coi laø quaù trình oån ñònh sinh hoaù caùc chaát höõu cô ñeå thaønh caùc chaát muøn, vôùi thao taùc saûn xuaát vaø kieåm soaùt moät caùch khoa hoïc, taïo moâi tröôøng toái öu ñoái vôùi quaù trình. Quaù trình uû coi nhö moät quaù trình xöû lyù toát hôn vaø so saùnh vôùi quaù trình leân men yeám khí buøn hoaëc quaù trình hoaït hoaù buøn. Quaù trình uû aùp duïng ñoái vôùi chaát höõu cô ñoäc haïi, luùc ñaàu laø khöû nöôùc, sau ñoù laø xöû lyù cho ñeán khi noù thaønh xoáp vaø aåm. Ñoä aåm vaø nhieät ñoä ñöôïc kieåm tra ñeå giöõ cho vaät lieäu luoân luoân ôû traïng thaùi hieáu khí trong suoát thôøi gian uû. Quaù trình töï taïo ra nhieät rieâng nhôø quaù trình oxi hoaù caùc chaát thoái röõa. Saûn phaåm cuoái cuøng cuûa quaù trình phaân huyû laø CO2, nöùôc vaø caùc hôïp chaát höõu cô beàn vöõng nhö lignin, xenluloâ, sôïi. Coâng ngheä choân laáp hôïp veä sinh Coâng ngheä naøy töông ñoái ñôn giaûn, choân laáp laø phöông phaùp coù theå chaáp nhaän veà khía caïnh moâi tröôøng vaø coù kyõ thuaät nhaát ñeå xöû lyù CTR. Caû nhöõng nöôùc phaùt trieån vaø nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån ñeàu aùp duïng coâng ngheä xöû lyù naøy. Thaäm chí vôùi vieäc thöïc hieän caùc coâng ngheä chuyeån hoaù, taùi cheá, giaûm thieåu chaát thaûi, vieäc ñoå CTR trong nhöõng baõi choân laáp hôïp veä sinh vaãn laø phöông phaùp quan troïng trong lónh vöïc quaûn lyù CTR. Tuy nhieân, khi xaây döïng caùc BCL, chuùng ta caàn quan taâm aûnh höôûng cuûa baõi raùc ñeán moâi tröôøng nhö nöôùc roø ræ vaø khí taïo thaønh trong quaù trình phaân huyû kî khí cuûa baõi raùc.  Coâng ngheä eùp kieän Coâng ngheä eùp kieän ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû toaøn boä raùc thaûi taäp trung thu gom vaøo nhaø maùy. Raùc ñöôïc phaân loaïi baèng phöông phaùp thuû coâng treân baêng taûi, caùc chaát trô vaø caùc chaát coù theå taän duïng ñöôïc nhö kim loaïi, nilon, giaáy, thuyû tinh, plastic … ñöôïc thu hoài ñeå taùi cheá. Nhöõng chaát coøn laïi seõ ñöôïc baêng taûi chuyeàn qua heä thoáng eùp neùn raùc baèng thuyû löïc vôùi muïc ñích laøm giaûm toái ña theå tích khoái raùc vaø taïo thaønh caùc kieän vôùi tyû soá neùn raát cao. ( Xem hình 2.3). Caùc kieän raùc ñaõ eùp neùn naøy ñöïôc söû duïng vaøo vieäc ñaép caùc bôø chaén hoaëc san laáp nhöõng vuøng truõng sau khi ñöôïc phuû leân caùc lôùp ñaát caùt. Raùc thaûi Baêng taûi raùc Phaân loaïi Pheãu naïp raùc Kim loaïi Thuyû tinh Giaáy Nhöïa Caùc khoái eùp kieän sau khi eùp Baêng taûi thaûi vaät lieäu Maùy eùp raùc Hình 2.3: Coâng ngheä xöû lyù raùc thaûi baèng phöông phaùp eùp kieän Tình hình coâng ngheä xöû lyù CTR ôû Vòeât Nam hieän nay ÔÛ Vieät Nam, do ñieàu kieän kinh teá chöa phaùt trieån, neân haàu heát caùc nôi chöa ñaàu tö thích ñaùng cho vaán ñeà xöû lyù raùc thaûi. Nhöõng thaønh phoá lôùn nhö Haø Noäi vaø TP Hoà Chí Minh vaø thò traán Lai Vung tænh Ñoàng Thaùp, tænh Ninh Thuaän ñaõ ñaàu tö xaây döïng nhaø maùy cheá bieán phaân raùc laøm phaân höõu cô. Haàu heát caùc nôi khaùc ñaõ vaø ñang laäp döï aùn BCL hôïp veä sinh cuøng vôùi cheá bieán raùc thaûi laøm phaân höõu cô. 2.6.2.1 Nhaø maùy xöû lyù raùc ôû Hoc-Moân Tp Hoà Chí Minh Nhaø maùy xöû lyù raùc Hoc-Moân laø nhaø maùy laøm phaân höõu cô hieáu khí do Ñan Maïch taøi trôï. Coâng ngheä naøy ñöôïc cô khí hoaù cao, söû duïng hai loø uû trong moâi tröôøng boå sung vaø duy trì lieân tuïc khoâng khí vaø ñoä aåm. Tuy nhieân, sau moät thôøi gian hoaït ñoäng, coâng ngheä naøy trôû neân khoâng coøn phuø hôïp nöõa do: Khoâng ñaùp öùng ñöôïc vôùi löôïng raùc ngaøy caøng gia taêng (quaù taûi) Tính chaát vaø thaønh phaàn raùc ngaøy caøng phöùc taïp, khoâng coøn phuø hôïp vôùi coâng ngheä thieát keá ban ñaàu. Nhaø maùy phaân raùc Hoc-Moân söû duïng phöông phaùp uû khí, haàu heát caùc coâng ñoaïn ñeàu thuû coâng. Caùc baõi taäp keát raùc ñöôïc gom thaønh nhöõng ñoáng cao 1.5 – 2.0m vaø ñöôïc khöû baèng moät lôùp voâi boät ñeå khöû muøi. Tuy nhieân, do löôïng raùc gia taêng maïnh, vieäc uû yeám khí khoâng theå ñaùp öùng ñöôïc do thôøi gian uû quaù laâu, ñoøi hoûi maët baèng phaûi lôùn. 2.6.2.2 Nhaø maùy phaân raùc Caàu Dieãn – Haø Noäi Thuû ñoâ Haø Noäi tieáp nhaän döï aùn vieän trôï cuûa Taây Ban Nha ñaàu tö cho nhaø maùy phaân raùc Caàu Dieãn coâng suaát 200 taán raùc töôi/ngaøy. Nhaø maùy naøy söû duïng coâng ngheä uû hieáu khí, nhaèm ruùt ngaén thôøi gian phaân huyû raùc ñeå ñaùp öùng vôùi löôïng raùc khoång loà. Vieäc uû hieáu khí ôû ñaây ñöôïc thöïc hieän nhôø VSV hieáu khí saün coù trong raùc, coù boå sung theâm VSV phaân laäp vaø nhaân gioáng. Quaù trình uû ñöôïc thöïc hieän trong caùc haàm uû, thoåi gioù cöôõng böùc vaø duy trì ñoä aåm thích hôïp. Coâng ngheä uû raùc ôû Caàu Dieãn laø moät trong nhöõng coâng ngheä tieân tieán nhaát, tuy nhieân noù ñoøi hoûi ñaàu tö lôùn. 2.6.2.3 Nhaø maùy phaân raùc Buoân Meâ Thuoät Nhaø maùy phaân raùc ñöôïc xaây döïng vaø ñi vaøo hoaït ñoäng töø ngaøy 5/1994 taïi Tp Buoân Meâ Thuoät (tænh Ñarlak). Do ñieàu kieän thuaän lôïi veà pheá phaåm noâng saûn höõu cô (voû ñaäu phoäng, voû cafeâ), doài daøo phaân gia suùc, than buøn, nhaø maùy naøy löïa choïn phöông phaùp uû raùc kî khí. Böôùc ñaàu ôû ñaây cho thaáy hieäu quaû kinh teá vaø saûn phaåm coù thaønh phaàn dinh döôõng khaù toát. Nhaø maùy coøn döï ñònh saûn xuaát phaân höõu cô giaøu NPK döïa vaøo saûn phaåm phaân höõu cô cô baûn hieän coù cuûa nhaø maùy. CHÖÔNG 3: HIEÄN TRAÏNG QUAÛN LYÙ CHAÁT THAÛI RAÉN ÑO THÒ TAÏI TP MYÕ THO 3.1 TOÅ CHÖÙC QUAÛN LYÙ Taïi TP Myõ Tho coâng ty chòu traùch nhieäm thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù RTSH laø Coâng ty Coâng Trình Ñoâ Thò Tp Myõ Tho. UBND tænh Tieàn Giang coù quyeát ñònh soá 699/1998/QÑ.UB ngaøy 31 thaùng 3 naêm 1998 veà vieäc thaønh laäp CTCTÑT Tp Myõ Tho, coù chöùc naêng vaø nhieäm vuï: Queùt doïn, thu gom, vaän chuyeån raùc töø 48 tuyeán ñöôøng vôùi hôn 20.000 hoä daân, caùc chôï, cô quan, tröôøng hoïc, raùc thaûi sinh hoaït beänh vieän (raùc y teá ñöôïc thu gom rieâng ñoát thieâu huyû) …, trong noäi oâ thaønh phoá vaø moät soá xaõ ngoaïi thaønh, KCN Myõ Tho vaø xaõ Bình Ñöùc ñeán baõi raùc Taân Laäp ñeå xöû lyù baèng bieän phaùp choân laáp. Rieâng baõi raùc Taân Laäp do coâng ty quaûn lyù coøn tieáp nhaän theâm löôïng raùc cuûa huyeän Chaâu Thaønh (khoaûng 11taán/ngaøy – naêm 2001) vaø huyeän Taân Phöôùc (1taán/ngaøy). Duy tu baûo döôõng heä thoáng caàu ñöôøng, coáng thoaùt nöôùc. Baûo trì quaûn lyù heä thoáng ñieän chieáu saùng thaønh phoá. Quaûn lyù baûo trì heä thoáng coâng vieân caây xanh, nghóa trang. Veà nhaân söï , soá löôïng rieâng cuûa boä phaän moâi tröôøng goàm: Ñoäi tröôûng, ñoäi phoù 2 ngöôøi Caùc toå thu gom queùt raùc 87 ngöôøi Toå vaän chuyeån cô giôùi 39 ngöôøi Toå quaûn lyù baõi raùc 2 ngöôøi Lao ñoäng giaùn tieáp cuûa coâng ty 10 ngöôøi Toång coäng: 140 ngöôøi Sô ñoå toå chöùc quaûn lyù cuûa coâng ty ñöôïc ñöa ôû hình 3.1: CHUÛ TÒCH COÂNG TY KIEÂM GIAÙM ÑOÁC PHOÙ GIAÙM ÑOÁC PHOØNG TC - HC PHOØNG KH - KT PHOØNG KT - TV PHOØNG THU PHÍ ÑOÄI VEÄ SINH MOÂI TRÖÔØNG ÑOÄI COÂNG VIEÂN CAÂY XANH ÑOÄI XAÂY LAÉP ÑIEÄN ÑOÄI CAÀU ÑÖÔØNG – THOAÙT NÖÔÙC CAÙC TOÅ VAÄN CHUYEÅN CAÙC TOÅ QUEÙT RAÙC – THU GOM TOÅ QUAÛN LYÙ BAÕI RAÙC Hình 3.1: Sô ñoà toå chöùc boä maùy cuûa coâng ty 3.2 ÑAËC ÑIEÅM CUÛA CTR 3.2. Nguoàn phaùt sinh Trong quaù trình sinh hoïc cuõng nhö saûn xuaát thì chæ moät phaàn nguyeân lieäu chuyeån thaønh naêng löôïng, coøn laïi seõ trôû thaønh pheá phaåm hoaëc laø chaát thaûi coù khaû naêng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Do ñoù, chaát thaûi luoân ñöôïc sinh ra trong moïi lónh vöïc cuûa cuoäc soáng. Nhö vaäy, raùc thaûi xuaát phaùt töø nhieàu nguoàn khaùc nhau nhöng chung qui vaãn do hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi maø coù, tuyø theo möùc ñoä taùc ñoäng, muïc ñích söû duïng maø con ngöôøi taïo ra nhieàu loaïi raùc thaûi coù tính chaát ñoäc haïi khaùc nhau, ñoàng thôøi cuõng chính con ngöôøi tìm ra bieän phaùp khoáng cheá möùc nguy haïi toái thieåu do aûnh höôûng cuûa raùc tôùi moâi tröôøng maø con ngöôøi soáng. ( Xem baûng 3.1) Baûng 3.1: Moät soá nguoàn hoaït ñoäng phaùt sinh ra chaát thaûi STT Nguoàn thaûi Hoaït ñoäng nôi coù raùc thaûi phaùt sinh Daïng thaûi 1 Chaát thaûi sinh hoaït Khu daân cö, hoä gia ñình Thöïc phaåm, raùc, tro, caùc chaát thaûi ñaëc tröng khaùc 2 Chaát thaûi khu thöông maïi Chôï, nhaø haøng, khaùch saïn… Thöïc phaåm, raùc, tro, caùc chaát thaûi ñaëc tröng khaùc 3 Chaát thaûi khu coâng sôû Cô quan, vaên phoøng, tröôøng hoïc Thöïc phaåm, raùc, tro, caùc chaát thaûi ñaëc tröng khaùc 4 Chaát thaûi queùt ñöôøng Ñöôøng phoá Laù caây, xaùc thöïc vaät, thöïc phaåm, phaân ngöôøi 5 Chaát thaûi laøm vöôøn Coâng vieân, khu giaûi trí Caây coû, caønh caây 6 Chaát thaûi xaây döïng KDC qui hoaïch xaây döïng, khu xaây döïng môùi Caùt, ñaù, gaïch, xaø baàn, bao bì,… 7 Chaát thaûi töø heä thoáng thoaùt nöôùc ñoâ thò Traïm xöû lyù nöôùc, heä thoáng coáng raõnh thoaùt nöôùc Buøn coáng … 8 Chaát thaûi coâng nghieäp Xí nghieäp, nhaø maùy, KCN Chaát thaûi ñoäc haïi, thuoác nhuoäm,._.