Khảo sát một số chỉ tiêu sinh sản và vỗ béo bò Brahman nuôi tại Tuyên Quang

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp I ----------------- nguyÔN thµNH nam “Kh¶o s¸t mét sè chØ tiªu sinh s¶n vµ vç bÐo bß Brahman nu«i t¹i Tuyªn Quang” luËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp Chuyªn ngµnh : ch¨n nu«i M· sè : 60.62.40 Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: ts. bïI quang tuÊN Hµ Néi - 2007 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 1 Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n nµy lµ trung thùc vµ ch−a ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo. T«i xin cam ®oan mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n ®/ ®−îc c¸m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn ®/ ®−îc chØ râ nguån gèc. T¸c gi¶ luËn v¨n NguyÔn Thµnh Nam Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 2 Lêi c¶m ¬n Nh©n dÞp hoµn thµnh luËn v¨n, cho phÐp t«i ®−îc bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c nhÊt tíi TS Bïi Quang TuÊn, ng−êi h−íng dÉn khoa häc vÒ sù gióp ®ì nhiÖt t×nh vµ cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi vµ hoµn thµnh luËn v¨n tèt nghiÖp. T«i xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi Ban Gi¸m hiÖu nhµ Tr−êng §¹i häc n«ng nghiÖp I, khoa Sau ®¹i häc, khoa Ch¨n nu«i - Thuû s¶n vµ c¸c ThÇy C« gi¸o trong Bé m«n Thøc ¨n - Vi sinh - §ång cá ®/ gióp ®ì, ®ãng gãp nhiÒu ý kiÕn quý b¸u trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ thùc hiÖn ®Ò tµi. T«i xin c¶m ¬n ViÖn Ch¨n nu«i Quèc gia, TS §inh V¨n TuyÒn vµ c¸c anh chÞ ®ång nghiÖp bé m«n Nghiªn cøu bß ®/ gióp ®ì t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi. T«i xin c¶m ¬n Së N«ng ngiÖp vµ PTNT tØnh Tuyªn Quang, Côc Thèng kª tØnh, C«ng ty Gièng VËt t− N«ng-L©m nghiÖp Tuyªn Quang vµ tr¹i Gièng gia sóc N«ng TiÕn-x/ N«nng TiÕn-thÞ x/ Tuyªn Quang- tØnh Tuyªn Quang. Cuèi cïng t«i muèn dµnh lêi c¶m ¬n ch©n thµnh nhÊt tíi gia ®×nh, b¹n bÌ vµ ng−êi th©n ®/ ®éng viªn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi®Î t«i thùc hiÖn luËn v¨n nµy. T¸c gi¶ NguyÔn Thµnh Nam Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 3 môc lôc Lêi cam ®oan i Lêi c¶m ¬n ii Môc lôc iii Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t v Danh môc c¸c b¶ng vi 1 Më ®Çu i 1.1 §Æt vÊn ®Ò 7 1.2 Môc ®Ých vµ yªu cÇu cña ®Ò tµi 8 2 Tæng quan tµi liÖu 9 2.1 T×nh h×nh ch¨n nu«i bß thÞt ë viÖt Nam 9 2.2 Sinh s¶n cña bß vµ c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng sinh s¶n 14 2.3 Quy luËt ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu ë bª nghÐ 21 2.4 Ch¨n nu«i bß thÞt 23 2.5 Mét sè nghiªn cøu vç bÐo bß 32 2.6 §Æc ®iÓm cña bß Brahman vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña bß Brahman ë mét sè tØnh 37 3 §èi t−îng, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 39 3.1 §èi t−îng nghiªn cøu 39 3.2 §Þa ®iÓm vµ thêi gian nghiªn cøu 39 3.3 Néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 39 4 KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 45 4.1 §Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ – x/ héi tØnh Tuyªn Quang 45 4.1.1 §iÒu kiÖn tù nhiªn vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn 45 4.1.2 T×nh h×nh kinh tÕ – x/ héi cña tØnh Tuyªn Quang 46 4.2 T×nh h×nh ch¨n nu«i bß cña Tuyªn Quang 47 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 4 4.2.1 T×nh h×nh ph¸t triÓn chung 47 4.2.2 T×nh h×nh ph¸t triÓn cña ®µn bß Brahman nhËp néi 50 4.2.3 T×nh h×nh tiªm phßng vµ dÞch bÖnh cña ®µn bß Brahman nhËp n«i 54 4.3 Kh¶o s¸t mét sè chØ tiªu n¨ng suÊt sinh s¶n cña ®µn bß thÞt Brahman ®á nhËp néi 55 4.3.1 Mét sè chØ tiªu n¨ng suÊt sinh s¶n cña ®µn bß nhËp néi 55 4.3.2 Mét sè chØ tiªu sinh tr−ëng cña ®µn bª Brahman ®á sinh ra t¹i Tuyªn Quang 59 4.4 Mét sè chØ tiªu vç bÐo cña ®µn bª Brahman ®á sinh ra t¹i Tuyªn Quang 62 4.4.1 Kh¶ n¨ng t¨ng träng vµ tiªu tèn thøc ¨n 62 4.4.3 HiÖu qu¶ kinh tÕ vç bÐo bª 69 5 KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 72 Tµi liÖu tham kh¶o 74 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 5 Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t ADF Acid Detergent Fibre - x¬ hoµ tan trong m«i tr−êng axit CK ChÊt kh« KLSS Khèi l−îng s¬ sinh LMLM Lë måm long mãng MUB Molasses Urea Block - B¸nh dinh d−ìng NDF Nentral Detergent Fibre - x¬ hoµ tan trong m«i tr−êng trung tÝnh T¡ Thøc ¨n THT Tô huyÕt trïng TMR Total Mixed Ration - khÈu phÇn hçn hîp hoµn chØnh Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 6 Danh môc b¶ng STT Tªn b¶ng Trang 2.1 B×nh qu©n sè l−îng thÞt bß/ng−êi/n¨m 13 2.2 Mét sè chØ tiªu vÒ ®Æc ®iÓm sinh tr−ëng cña mét sè gièng bß c¶i t¹o víi bß vµng ViÖt Nam 33 3.1 S¬ ®å bè trÝ thÝ nghiÖm 42 3.2 Tû lÖ c¸c thµnh phÇn nguyªn liÖu trong khÈu phÇn thÝ nghiÖm 42 3.3 Thµnh phÇn ho¸ häc cña c¸c lo¹i thøc ¨n sö dông trong thÝ nghiÖm 43 4.1 Tæng ®µn bß giai ®o¹n 2001 – 2005 48 4.2 S¶n l−îng s÷a qua c¸c n¨m 48 4.3 §Þnh h−íng ph¸t triÓn ®µn bß giai ®o¹n 2006-2015 49 4.4 Sè l−îng bß Brahman tr¾ng qua c¸c n¨m 51 4.5 Mét sè chØ tiªu sinh s¶n cña ®µn bß vµ sinh tr−ëng cña ®µn bª Brahman tr¾ng 52 4.6 DiÔn biÕn ®µn bß Brahman ®á tõ 2004-2006 54 4.7 Mét sè chØ tiªu sinh s¶n cña ®µn bß c¸i Brahman nhËp néi ®−îc nu«i t¹i Tuyªn Quang 56 4.8 Mét sè chØ tiªu sinh tr−ëng cña ®µn bª Brahman ®á sinh ra t¹i Tuyªn Quang 59 4.9 Tû lÖ nu«i sèng cña ®µn bª Brahman ®á sinh ra t¹i Tuyªn Quang 62 4.10 Khèi l−îng vµ t¨ng träng cña bª ë c¸c l« thÝ nghiÖm 63 4.11 L−îng thøc ¨n ¨n vµo vµ hiÖu qu¶ sö dông thøc ¨n 67 4.12 Mét sè chØ tiªu mæ kh¶o s¸t cña bª nu«i thÝ nghiÖm 69 4.13 HiÖu qu¶ kinh tÕ cña vç bÐo bª 70 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 7 1. Më ®Çu 1.1. §Æt vÊn ®Ò Ngµnh ch¨n nu«i bß s÷a, bß thÞt ë n−íc ta ®/ tr¶i qua h¬n 50 n¨m. Cho ®Õn nay ®©y lµ mét ngµnh rÊt quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ, x/ héi ë ViÖt Nam. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu tiªu thô thÞt bß, ®Ó tõng b−íc c¶i t¹o cho ®µn bß thÞt ViÖt Nam, tõ nh÷ng n¨m 1970 c¸c gièng bß Droughtmaster, Brahman, Zebu,… ®/ ®−îc nhËp ®Ó phôc vô ch−¬ng tr×nh lai t¹o. Trong thêi gian gÇn ®©y do nhu cÇu tiªu thô thÞt bß chÊt l−îng cao trong n−íc t¨ng lªn, nhiÒu ®Þa ph−¬ng ®/ nhËp mét l−îng kh¸ lín bß thÞt. Tõ khi cã quyÕt ®Þnh ngµy 26/10/2001 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a, bß thÞt th× ngµnh kinh tÕ nµy cã b−íc ph¸t triÓn v−ît bËc c¶ vÒ tæng ®µn, n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng thÞt, s÷a. Cho ®Õn nay c¶ n−íc cã 6,5 triÖu con bß, trong ®ã bß ®Þa ph−¬ng chiÕm 74% vµ bß Laisind kho¶ng 26% (Côc Ch¨n nu«i, 2006)[5]. §µn bß ®Þa ph−¬ng cña chung ta chñ yÕu lµ bß Vµng, chóng cã tÝnh thÝch nghi tèt víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu ViÖt Nam, chÞu ®−îc ®iÒu kiÖn kham khæ. Tuy vËy chóng l¹i cã nh−îc ®iÓm lµ tÇm vãc nhá, n¨ng suÊt thÊp. Do ®ã viÖc lai t¹o ®Ó c¶i t¹o tÇm vãc cho ®µn bß ®Þa ph−¬ng lµ rÊt cÇn thiÕt vµ qu¸ tr×nh nµy vÉn ®ang diÔn ra liªn tôc trong nh÷ng n¨m qua. Bß Laisind cã tÇm vãc to h¬n bß Vµng ViÖt Nam nh−ng nh×n chung tû lÖ thÞt vÉn thÊp h¬n so víi c¸c bß chuyªn thÞt trªn thÕ giíi. ChÝnh v× vËy mµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y, khi kinh tÕ ViÖt Nam cã nh÷ng b−íc tiÕn ®¸ng kÓ do ®ã nhu cÇu vÒ thÞt bß chÊt l−îng cao ngµy cµng t¨ng th× mét sè ®Þa ph−¬ng ®/ b¾t ®Çu nhËp ®µn bß thÞt vÒ nu«i thö nghiÖm. Trong tæng sè bß thÞt thuÇn ®/ ®−îc nhËp vÒ nu«i t¹i ViÖt Nam −íc tÝnh Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 8 kho¶ng 5000 con th× Tuyªn Quang còng ®/ nhËp vÒ nu«i t¹i tØnh lµ 863 bß c¸i Brahman: trong ®ã cã 105 bß c¸i Brahman tr¾ng vµ 758 bß c¸i Brahman ®á. Tuyªn Quang lµ mét tØnh ch−a cã nh÷ng kinh nghiÖm vµ hiÓu biÕt vÒ ch¨n nu«i bß s÷a cung nh− bß thÞt. Do ®ã cho ®Õn nay ch−¬ng tr×nh bß s÷a vµ bß thÞt cña tØnh ®/ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. §Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thÝch nghi, ph¸t triÓn cña ®µn bß Brahman nhËp néi t¹i Tuyªn Quang chóng t«i tiÕn hµnh ®Ò tµi: “Kh¶o s¸t mét sè chØ tiªu sinh s¶n và vç bÐo bß Brahman nu«i t¹i Tuyªn Quang” 1.2. Môc ®Ých vµ yªu cÇu cña ®Ò tµi 1.2.1. Môc ®Ých cña ®Ò tµi Môc ®Ých cña ®Ò tµi lµ nh»m ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh s¶n vµ vç bÐo bß Brahman nu«i t¹i tØnh Tuyªn Quang. 1.2.2. Yªu cÇu cña ®Ò tµi C¸c sè liÖu thu ®−îc ph¶i kh¸ch quan vµ cã ý nghÜa thùc tiÔn. Chóng cã thÓ dïng lµm tµi liÖu tham kh¶o trong c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc vµ s¶n xuÊt thùc tiÔn. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 9 2. Tæng quan tµi liÖu 2.1. T×nh h×nh ch¨n nu«i bß thÞt ë viÖt Nam 2.1.1. T¨ng tr−ëng ®Çu con D©n sè ViÖt Nam trªn 80 triÖu ng−êi, ®êi sèng cña n«ng d©n ë c¸c vïng n«ng th«n hÇu hÕt dùa vµo lao ®éng s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm tõ n«ng nghiÖp. Ch¨n nu«i tr©u bß g¾n liÒn víi nghÒ trång lóa n−íc vµ cã vai trß quan träng ®èi víi nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Kho¶ng 30% thu nhËp cña ng−êi n«ng d©n lµ tõ ch¨n nu«i. Ch¨n nu«i bß kh«ng nh÷ng cung cÊp ph©n bãn, søc kÐo mµ nã cßn lµ nguån thøc ¨n giµu dinh d−ìng vµ nguån ®¹m cho x/ héi. Tæng ®µn bß cña ViÖt Nam hiÖn nay kho¶ng 6,5 triÖu con, trong ®ã bß Laisind chØ chiÕm kho¶ng 26% cßn l¹i lµ bß vµng ®Þa ph−¬ng. Trong c¬ cÊu cña ®µn bß vµng ®Þa ph−¬ng th× kho¶ng 45% lµ sö dông cµy kÐo. Ngµy nay c¬ khÝ nhá trong n«ng th«n ®ang dÇn thay thÕ cho søc kÐo cña tr©u bß, v× vËy sè l−îng, c¬ cÊu vµ môc ®Ých sö dông cña ®µn bß còng sÏ thay ®æi theo viÖc c¬ giíi ho¸ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Trong nh÷ng n¨m qua do nhu cÇu ngµy cµng cao cña x/ héi vÒ thÞt, trøng, s÷a nªn ch¨n nu«i bß còng cã nhiÒu c¬ héi tèt ®Ó ph¸t triÓn vµ t¨ng tr−ëng vÒ sè l−îng ®µn bß vÒ chÊt l−îng gièng. N¨m 2000 tæng ®µn bß cña c¶ n−íc lµ 4,13 triÖu con, ®Õn n¨m 2001 tæng sè bß ®¹t 3,89 triÖu con gi¶m 0,24 triÖu con so víi n¨m 2000, nh− vËy tèc ®é t¨ng tr−ëng lµ -5,74%. §Õn n¨m 2005 sè l−îng ®µn bß cña c¶ n−íc ®¹t 5,54 triÖu con, t¨ng 12,83% so víi n¨m 2004 (4,91 triÖu con). Trung b×nh tèc ®é t¨ng tr−ëng giai ®o¹n 2001-2005 ®¹t 6,29%. Sù t¨ng tr−ëng m¹nh vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng ®µn bß nµy cã lÏ còng xuÊt ph¸t tõ quyÕt ®Þnh ngµy 26/10/2001 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vÒ c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a, bß thÞt. Ngoµi ra ViÖt Nam lµ mét n−íc cã nÒn n«ng nghiÖp ph¸t triÓn, nguån phô Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 10 phÈm phong phó vµ ®a d¹ng. Do ®ã nã lµ mét nguån lín thøc ¨n cho ch¨n nu«i gia sóc. 2.1.2. Sè l−îng vµ tèc ®é t¨ng ®µn HiÖn nay ®/ cã tíi 15 tØnh tham gia dù ¸n ph¸t triÓn gièng bß thÞt chÊt l−îng cao. Hµng ngh×n bß thÞt gièng cao s¶n ®/ ®−îc nhËp vÒ n−íc trong nh−ng n¨m võa qua nh»m ®¸p øng nhu cÇu gièng ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß cña nh©n d©n. Sù t¨ng tr−ëng cña ®µn bß t−¬ng ®èi tèt chØ cã vïng ®«ng b¾c lµ d−íi 1%. Vïng ®ång b»ng s«ng Hång vµ ®ång b¨ng s«ng Cöu Long cã tèc ®é t¨ng tr−ëng bß nhanh nhÊt víi tû lÖ t−¬ng øng lµ 19,22% vµ 25,05% n¨m. Qua ®ã ta thÊy ®−îc sù thÝch nghi vÒ c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn còng nh− sù hiÓu biÕt vÒ khoa häc kü thuËt vµ lÜnh vùc ch¨n nu«i cña vïng nµy (Côc Ch¨n nu«i)[5]. ë khu vùc miÒn B¾c n¨m 2001 tæng ®µn bß thÞt lµ 2029909 con, chiÕm 51,82% tæng ®µn bß c¶ n−íc. ë khu vùc miÒn Nam tæng ®µn bß thÞt lµ 1869774 con, chiÕm 48,18% ®µn bß c¶ n−íc. §Õn n¨m 2005, tæng ®µn bß miÒn B¾c 2696412 con, chiÕm 48,67% vµ khu vùc miÒn Nam ®¹t 2844288 con, chiÕm 51,33%. Trong c¶ giai ®o¹n 2001-2005 th× tèc ®é t¨ng ®µn cña miÒn B¾c chØ ®¹t 7,36% cßn khu vùc miÒn Nam ®¹t tèc ®é cao h¬n 11,06%. Trong nh÷ng n¨m qua ë khu vùc miÒn B¾c chØ cã vïng §ång b»ng s«ng Hång cã tèc ®é t¨ng ®µn m¹nh nhÊt ®¹t 19,22%. Vïng cã tèc ®é t¨ng ®µn thÊp nhÊt ®ã lµ vïng ®«ng B¾c. Cßn l¹i c¸c vïng kh¸c cã tèc ®é t¨ng ®µn t−¬ng ®èi b»ng nhau. ë khu vùc miÒn Nam cã tèc ®é t¨ng ®µn cao h¬n (trung b×nh 11,06%). Vïng cã tèc ®é t¨ng ®µn cao nhÊt lµ vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long (25,05%) vµ vïng cã tèc ®é t¨ng ®µn thÊp nhÊt lµ vïng Duyªn h¶i miÒn Trung (6,86%) (Côc Ch¨n nu«i, 2005)[5]. Qua ®ã ta thÊy ®−îc sù t¨ng ®µn m¹nh chñ yÕu ë nh÷ng vïng cã nguån thøc ¨n dåi dµo. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 11 2.1.3. Ph©n bè ®µn bß theo vïng Sù ph©n bè cña ®µn bß trong c¶ n−íc còng cã phÇn t−¬ng ®−¬ng nhau: miÒn B¾c trªn 48% vµ miÒn Nam chiÕm trªn 51% tæng ®µn. Bß lµ loµi gia sóc nhai l¹i dÔ thÝch nghi víi c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau, kh¶ n¨ng lîi dông thøc ¨n xanh tèt. Phô phÈm cña n«ng nghiÖp cã thÓ lµm nguån dù tr÷ thøc ¨n rÊt tèt cho chóng, nã cã thÓ ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ ch¨n nu«i. ë vïng nói phÝa B¾c, n¬i ®©y cã c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tù nhiªn thuËn lîi cho viÖc ch¨n nu«i tr©u h¬n lµ bß. Do vËy tæng ®µn ë vïng t©y b¾c chØ chiÕm 4% tæng ®µn trong c¶ n−íc. ë Vïng B¾c Trung Bé vµ Nam Trung Bé cã c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn phï hîp h¬n víi ch¨n nu«i bß thÞt do ®ã nã chiÕm mét l−îng kh¸ lín ®µn bß c¶ n−íc (38%). T¹i miÒn B¾c sù ph©n bè ®µn bß thÞt ë c¸c vïng kh«ng ®ång ®Òu nhau. N¨m 2005, vïng §ång b»ng s«ng Hång cã tèc ®é t¨ng ®µn m¹nh (19,22%) nh−ng sù ph©n bè ®µn bß kh«ng cao chØ chiÕm 12,38% so víi tæng sè bß bß cña c¶ n−íc. T¹i vïng §«ng B¾c, tèc ®é t¨ng ®µn thÊp nhÊt c¶ n−íc (0,3%/n¨m) nh−ng sù ph©n bè cña ®µn bß ®¹t ngang b»ng víi vïng §ång b¨ng s«ng Hång (12,19%/n¨m). Vïng cã sù ph©n bè ®µn bß thÊp nhÊt lµ vïng T©y B¾c (4,05%). ë miÒn Nam, tuy vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long cã tèc ®é t¨ng ®µn cao (25,05%/n¨m) nh−ng sù ph©n bè cña ®µn bß lµ thÊp nhÊt (9,71%). N¬i cã sù ph©n bè ®µn bß thÞt nhiÒu nhÊt lµ vïng Duyªn h¶i miÒn Trung (18,18%), ®øng thø hai c¶ n−íc sau vïng B¾c trung bé (20,05%). Tuy vËy sù ph©n bè ®µn bß thÞt cña miÒn Nam vÉn ®ång ®Òu h¬n so víi miÒn B¾c (Côc Ch¨n nu«i, 2005)[5]. 2.1.4. C¬ cÊu c¸c gièng bß vµ mét sè chØ tiªu s¶n xuÊt GÇn 70% cña ®µn bß c¶ n−íc lµ bß Vµng ®Þa ph−¬ng, bß Vµng cã Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 12 khèi l−îng tr−ëng thµnh nhá, sinh tr−ëng chËm., khèi l−îng trung b×nh con ®ùc lµ 180-200kg vµ con c¸i tõ 150-160kg. Bß vµng cã tû lÖ thÞt xÎ thÊp kho¶ng 43-44% so víi träng l−îng sèng. Bß lai Zªbu cã mÆt ë hÇu hÕt c¸c tØnh, chñ yÕu lµ Laisind, lai Sahiwal vµ Brahman, chóng ®−îc t¹o ra b»ng sö dông tinh bß ®ùc Zªbu cho lai víi bß c¸i ®Þa ph−¬ng. Bß lai h−íng thÞt cã tèc ®é t¨ng träng vµ sinh tr−ëng nhanh, cã träng l−îng tr−ëng thµnh tõ 250-290kg vµ tû lÖ thÞt xÎ cao dao ®éng tõ 49-50%. C¸c gièng bß lai Zebu ®Òu cã khèi l−îng tr−ëng thµnh cao h¬n so víi gièng bß Vµng (cao h¬n tõ 70-110 kg). Khèi l−îng bª s¬ sinh cña bß Vµng chØ ®¹t 14 kg/con, khèi l−îng bª s¬ sinh cña c¸c gièng lai cao h¬n rÊt nhiÒu: bª lai Redsindhi 20,1 kg/con; bª lai Brahman 23 kg/con; bª lai Sahiwal lµ 22 kg/con. Trong khi ®ã gièng thuÇn Zebu cã khèi l−îng bª s¬ sinh lµ 27 kg/con. ë 12 th¸ng tuæi bß Vµng ®¹t khèi l−îng 85kg/con, trong khi ®ã c¸c gièng lai Redsindhi; lai Sahiwal; lai Brahman cã khèi l−îng t−¬ng øng lµ 120kg/con, 160 kg/con vµ 165 kg/con. Bß Zebu thuÇn ë cïng ®é tuæi ®¹t 210 kg/con. S¶n l−îng s÷a cña c¸c gièng bß lai ®Òu cao h¬n so víi bß Vµng (400 kg/con/chu kú). Bß lai Redsindhi cã s¶n l−îng s÷a ®¹t 1000kg/con/chu kú ngang b»ng víi bß Zebu thuÇn (1000kg/con/chu kú). Trong c¸c gièng nµy cã bß lai Sahiwal cho s¶n l−îng s÷a cao nhÊt: 4000 kg/con/chu kú. Tû lÖ thÞt xÎ cña c¸c gièng bß lai cao h¬n rÊt nhiÒu so víi bß Vµng. Tû lÖ thÞt xÎ cña bß Vµng ®¹t 44,2%, bß lai Redsindhi, lai Sahiwal vµ lai Brahman cã tû lÖ thÞ xÎ xÊp xØ b»ng nhau t−¬ng øng lµ 49,6%,49,5% vµ 50%. Gièng bß Zebu thuÇn vÇn cã tû lÖ thÞt xÎ ®¹t cao nhÊt (55%) (Côc Ch¨n nu«i, 2005)[5] Bß Zªbu thuÇn hiÖn cã ë mét sè n¬i nh−: Tuyªn Quang, Hµ T©y, Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 13 Ninh B×nh, Thanh Ho¸, B×nh §Þnh, Kh¸nh Hoµ, L©m §ång vµ Tp Hå ChÝ Minh. Bß Zªbu thuÇn dÔ thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn khÝ hËu cña n−íc ta, bß cã khèi l−îng tr−ëng thµnh 400-450kg, tû lÖ thÞt xÎ 49-50%. Bß Zªbu thÝch hîp víi h×nh thøc b¸n ch¨n th¶ vµ tû lÖ thô thai b»ng thô tinh nh©n t¹o thÊp th−êng dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î dµi. Tõ n¨m 2002, gièng bß thÞt cao s¶n Brahman, Droughmaster cña Australia nhËp vµo n−íc ta kho¶ng 3000 con, ®ang ®−îc nu«i t¹i Tuyªn Quang, c«ng ty bß s÷a Tp Hå ChÝ Minh, mét sè ®Þa ph−¬ng kh¸c nh− Bµ RÞa- Vòng Tµu, Thõa Thiªn HuÕ, B×nh D−¬ng vµ CÇn Th¬, L©m §ång,… KÕt qu¶ b−íc ®Çu cho thÊy gièng bß thÞt cao s¶n nµy cã kh¶ n¨ng thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn thêi tiÕt vµ khÝ hËu cña n−íc ta. Tuy nhiªn vÊn ®Ò phèi gièng b»ng thô tinh nh©n t¹o vµ ch¨n nu«i tËp chung trong ®iÒu kiÖn thiÕu b/i ch¨n th¶ ®/ dÉn tû lÖ thô thai thÊp, tuæi ®Î løa ®Çu cao. 2.1.5. S¶n l−îng thÞt vµ thÞt bß b×nh qu©n/ng−êi/n¨m 2001-2005 S¶n l−îng thÞt vµ b×nh qu©n thÞt bß/ng−êi/n¨m ®−îc thÓ hiÖn trªn b¶ng 2.1 B¶ng 2.1. B×nh qu©n sè l−îng thÞt bß/ng−êi/n¨m ChØ tiªu §VT 2001 2002 2003 2004 2005 kg 25,3 26,9 29,1 30,56 34,29 B×nh qu©n thÞt/ng−êi/n¨m (gia sóc, gia cÇm % 100 100 100 100 100 TSL thÞt bß Ng. tÊn 97,78 104,45 107,54 119,78 142,16 D©n sè TriÖu ng 78,6 79,7 80,4 82,0 83,1 B×nh qu©n thÞt bß/ng−êi/n¨m kg 1,24 1,28 1,33 1,45 1,71 Tû lÖ thÞt bß/b×nh qu©n thÞt tiªu thô % 5,03 4,84 4,59 4,75 5,05 (Nguån: Côc Ch¨n nu«i, 2005)[5] Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 14 Tæng s¶n l−îng thÞt h¬i cña n−íc ta trong nh÷ng n¨m qua t¨ng lªn râ rÖt nªn s¶n l−îng thÞt h¬i b×nh qu©n/ng−êi/n¨m t¨ng tõ 25,3kg n¨m 2001 lªn 34,29kg vµ n¨m 2005, trong ®ã tû lÖ thÞt bß chiÕm tû lÖ rÊt thÊp t−¬ng øng lµ 5,03% vµ 5,05% cho c¸c n¨m 2001 vµ 2005. S¶n phÈm ch¨n nu«i b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña n−íc ta cã tèc ®é t¨ng tr−ëng b×nh qu©n n¨m lµ 8,8%. Tuy nhiªn b×nh qu©n møc tiªu thô thÞt cña ViÖt Nam hiÖn nay 2005 vÉn ë møc thÊp so víi mét sè n−íc trong khu vùc vµ mét sè n−íc ch©u ¸. Trung Quèc b×nh qu©n møc tiªu thô thÞt, trøng, s÷a t−¬ng øng lµ 63,8kg thÞt/ng−êi, 300 qu¶ trøng vµ 10,5 lÝt s÷a; chØ tiªu nµy cña Th¸i Lan lµ 43kg thÞt, 140 qu¶ trøng vµ 25 lÝt s÷a (12kg s¶n xuÊt trong n−íc); cßn Malaysia b×nh qu©n 49,7kg thÞt/ ng−êi/n¨m. 2.2. Sinh s¶n cña bß vµ c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng sinh s¶n 2.2.1. Mét sè chØ tiªu n¨ng suÊt sinh s¶n Sinh s¶n lµ hiÖn t−îng ®Çu tiªn cña sù sèng, qu¸ tr×nh sinh s¶n lµ mét hiÖn t−îng tù nhiªn, nh−ng còng lµ qu¸ tr×nh sinh häc hÕt søc phøc t¹p vµ chÞu ¶nh h−ëng cña rÊt nhiÒu yÕu tè. Sinh vËt muèn duy tr×, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn nßi gièng cÇn qu¸ tr×nh sinh s¶n. Trong ch¨n nu«i, sinh s¶n kh«ng nh÷ng ®Ó duy tr× nßi gièng, mµ cßn ®Ó t¹o ra s¶n phÈm. Con ng−êi ®/ lîi dông qu¸ tr×nh sinh s¶n cña vËt nu«i ®Ó khai th¸c c¸c s¶n phÈm (s÷a, trøng, con gièng, …) phôc vô nhu cÇu cuéc sèng. V× vËy, sinh s¶n lµ mét trong nh÷ng t×nh tr¹ng ®−îc chó ý c¶i t¹o, nã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ trong ch¨n nu«i. Mét sè chØ tiªu chÝnh ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh s¶n cña bß: 2.2.1.1. Tuæi phèi gièng lÇn ®Çu Thµnh thôc vÒ tÝnh th−êng ®Õn sím h¬n vÒ thÓ vãc, bß cã thÓ thµnh thôc vÒ tÝnh khi khèi l−îng c¬ thÓ ®¹t 30-34% khèi l−îng tr−ëng thµnh. Tuæi phèi Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 15 gièng lÇn ®Çu qu¸ sím sÏ ¶nh h−ëng ®Õn khèi l−îng bª sinh ra, k×m h/m sù ph¸t triÓn vÒ thÓ vãc nãi chung vµ tuyÕn vó nãi riªng, v× vËy ¶nh h−ëng tíi kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s÷a vµ s¶n l−îng s÷a cña c¶ ®êi bß, thËm chÝ ¶nh h−ëng tíi c¶ tuæi sö dông cña bß c¸i. ChØ phèi gièng cho bß hËu bÞ khi chóng ®¹t 65-70% khèi l−îng c¬ thÓ lóc tr−ëng thµnh, chØ tiªu nµy do ng−êi ch¨n nu«i quyÕt ®Þnh. Theo NguyÔn Xu©n Tr¹ch, Mai ThÞ Th¬m (2004)[37] tuæi phèi gièng lÇn ®Çu cña bß Vµng ViÖt Nam vµo kho¶ng 20-24 th¸ng. Nghiªn cøu cña T¨ng Xu©n L−u (1999)[15] trªn ®µn bß lai h−íng s÷a ë Ba V×, th× tuæi phèi gièng lÇn ®Çu kh¸ cao cña F1 lµ 26,4 th¸ng, F2 lµ 27,4 th¸ng. Nghiªn cøu cña Vò V¨n Néi vµ céng sù (2001) trªn ®µn bª lai h−íng s÷a F2, F3 nu«i trong hé gia ®×nh cã ®iÒu kiÖn ch¨m sãc nu«i d−ìng kh¸ ë Thµnh Phè Hå ChÝ Minh vµ Ba V× cho kÕt qu¶: ë Ba v× tuæi phèi gièng lÇn ®Çu tõ 16,6 ®Õn 18,6 th¸ng, ë Thµnh Phè Hå ChÝ Minh tõ 14,8 ®Õn 15,8 th¸ng tuæi (dÉn theo [24]). Theo §inh V¨n C¶i (2005)[3] bß c¸i Droughtmaster thuÇn nu«i t¹i BÕn C¸t th× tuæi phèi gièng lÇn ®Çu dao ®éng tõ 16,7 ®Õn 27,67 th¸ng. Bß Brahman tr¾ng thÕ hÖ II sinh ra vµ nu«i t¹i B×nh §Þnh cã tuæi phèi gièng lÇn ®Çu lµ 25,17 th¸ng. Nh− vËy ®iÒu kiÖn m«i tr−êng, ch¨m sãc nu«i d−ìng cã ¶nh h−ëng ®Õn tuæi phèi gièng lÇn ®Çu. 2.2.1.2. Tuæi ®Î løa ®Çu Tuæi ®Î løa ®Çu lµ mét chØ tiªu kinh tÕ-kü thuËt quan träng, ph¶n ¸nh thêi gian ®−a con vËt vµo khai th¸c sím hay muén. Th«ng th−êng, tuæi ®Î løa ®Çu cña bß lai h−íng s÷a Hµ-Ên F1, F2, F3 vµo kho¶ng 27-28 th¸ng tuæi. Tuæi ®Î løa ®Çu chñ yÕu phô thuéc vµo tuæi thµnh thôc (c¶ vÒ tÝnh vµ vÒ thÓ vãc), ®ång thêi vµo viÖc ph¸t hiÖn ®éng dôc vµ kü thuËt phèi gièng (NguyÔn Xu©n Tr¹ch, Mai ThÞ Th¬m, Lª V¨n Ban, 2004)[38]. Tuæi ®Î løa ®Çu lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh s¶n Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 16 cña gia sóc c¸i, lµ th−íc ®o søc t¸i s¶n xuÊt cña tõng c¸ thÓ. Tuæi ®Î løa ®Çu cµng ng¾n th× vËt nu«i cµng sím t¹o ra s¶n phÈm cho x/ héi, tuæi ®Î løa ®Çu qu¸ muén sÏ cã nhiÒu tr−êng hîp ®Î khã g©y thiÖt h¹i cho ngµnh ch¨n nu«i. Tuæi ®Î løa ®Çu phô thuéc vµo yÕu tè di truyÒn, ngo¹i c¶nh: chÕ ®é ch¨m sãc, nu«i d−ìng bª, khÝ hËu vµ kh¶ n¨ng sinh tr−ëng vµ ph¸t dôc cña gièng,… V× vËy nã lµ tÝnh tr¹ng ph¶n ¸nh ®Æc ®iÓm sinh lý sinh s¶n cña tõng gièng, còng nh− ®Æc ®iÓm cña m«i tr−êng sèng vµ qu¸ tr×nh chän läc. V× thêi gian mang thai cña bß Ýt biÕn ®æi nªn tuæi ®Î løa ®Çu phô thuéc vµo tuæi phèi gièng lÇn ®Çu cã chöa. Tuæi ®Î løa ®Çu cña gièng bß lai cã khuynh h−íng t¨ng dÇn theo sù gia t¨ng tû lÖ m¸u bß «n ®íi. C¸c t¸c gi¶ nh− TrÇn Do/n Hèi, NguyÔn V¨n ThiÖn (1979)[15], TrÇn Träng Thªm (1986)[39] cho r»ng tuæi løa ®Çu cña c¸c thÕ hÖ bß lai gi÷a HF víi bß Laisind ë ViÖt Nam tõ 32,7-45,8 th¸ng. T¨ng Xu©n L−u (1999)[16] nghiªn cøu trªn ®µn bß lai h−íng s÷a ë Ba V× th«ng b¸o tuæi ®Î løa ®Çu cña bß F1 lµ 38,47, F2 lµ 38,87 th¸ng. Theo NguyÔn Xu©n Tr¹ch, Mai ThÞ Th¬m (2004)[37] th× tuæi ®Î løa ®Çu cña bß lai F1, F2, F3 Hµ - Ên vµo kho¶ng 27 – 28 th¸ng. Trong khi ®ã NguyÔn Quèc §¹t (1998) [12] nghiªn cøu trªn ®µn bß s÷a lai (HF X Laisind) nu«i ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh cho biÕt tuæi ®Î lÇn ®Çu cña F1 lµ 26,8 th¸ng, F2 lµ 27,17 th¸ng vµ F3 lµ 26,88 th¸ng. Mai ThÞ Th¬m (2004)[27] nghiªn cøu trªn ®µn bß lai (Laisind x HF) ë x/ VÜnh ThÞnh huyÖn VÜnh T−êng tØnh VÜnh Phóc cho kÕt qu¶ tuæi ®Î løa ®Çu cña F1 lµ 31,60 th¸ng vµ F2 lµ 30,30 th¸ng. Nh− vËy tû lÖ m¸u HF trong con lai kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn tuæi ®Î løa ®Çu, kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ cho thÊy: tuæi ®Î løa ®Çu cña con lai (HF x Laisind) muén h¬n so víi bè, mÑ chóng vµ cã kho¶ng biÕn thiªn kh¸ réng. §inh V¨n C¶i (2005)[3] cho biÕt tuæi ®Î løa ®Çu cña bß c¸i t¬ Brahman tr¾ng gèc Cuba thÕ hÖ II nu«i t¹i B×nh §Þnh lµ 36,29 th¸ng víi tuæi ®éng dôc lÇn ®Çu lµ 24,3 th¸ng tuæi. Cßn ®èi víi bß c¸i sinh s¶n Droughtmaster thuÇn t¹i BÕn C¸t cã tuæi ®Î løa ®Çu lµ 32,25 th¸ng. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 17 2.2.1.3. Kho¶ng c¸ch løa ®Î Kho¶ng c¸ch løa ®Î lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu chÝnh ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh s¶n. §é dµi thêi gian mang thai lµ mét h»ng sè sinh lý vµ kh«ng thÓ rót ng¾n ®−îc. Cho nªn kho¶ng c¸ch løa ®Î chñ yÕu do thêi gian cã chöa l¹i sau khi ®Î quyÕt ®Þnh. Bß thêi gian mang thai th−êng æn ®Þnh trong kho¶ng 270-285 ngµy, th«ng th−êng chu kú khai th¸c s÷a lµ 10 th¸ng, thêi gian c¹n s÷a lµ 2 th¸ng, do vËy kho¶ng c¸ch løa ®Î lý t−ëng lµ 12 th¸ng. Tuy nhiªn trong thùc tÕ do nhiÒu nguyªn nh©n nh− chÕ ®é ch¨m sãc, nu«i d−ìng, ®Æc ®iÓm phÈm gièng, thêi gian ®éng dôc trë l¹i sau khi ®Î, kü thuËt phèi gièng, v¾t s÷a, c¹n s÷a… lµm cho kho¶ng c¸ch løa ®Î th−êng kÐo dµi 390 – 420 ngµy hoÆc h¬n (NguyÔn Xu©n Tr¹ch, Mai ThÞ Th¬m, 2004)[37]. Kho¶ng c¸ch løa ®Î kÐo dµi ¶nh h−ëng ®Õn toµn bé thêi gian cho s¶n phÈm, tíi tæng s¶n l−îng s÷a vµ sè bª con sinh ra trong mét ®êi gia sóc. Sadar vµ céng t¸c viªn (CTV)(1967) (dÉn theo [39]) ®−a ra chØ tiªu ®¸nh gi¸ n¨ng suÊt bß c¸i b»ng kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î: bß cã kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î K 461 lµ kh«ng tèt. TrÇn Träng Thªm (1986)[39] nghiªn cøu trªn ®µn bß s÷a lai Hµ - Ên ë n«ng tr−êng Phï §æng tõ 1978-1986, cho biÕt kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î cña bß F1 (1/2HF) lµ 503 ± 33,77 ngµy, bß F2 (3/4HF)lµ 539 ± 41,14 ngµy vµ bß 11/16HF lµ 539 ± 37,14 ngµy. Trong khi ®ã, cïng ®µn bß nµy (bß Hµ - Ên ë N«ng tr−êng Phï §æng) vµo nh÷ng n¨m 1974-1978 do ®iÒu kiÖn thøc ¨n tèt h¬n, kho¶ng c¸ch løa ®Î cña chóng lµ 411-475 ngµy. NguyÔn Xu©n Tr¹ch (2003)[21] cho biÕt kho¶ng ch¸c gi÷a hai løa ®Î cña ®µn bß s÷a lai HF nu«i t¹i Phï §æng ng¾n nhÊt ë bß F1 lµ 475,6 ngµy, sau ®Õn bß F2 lµ 480,3 ngµy vµ dµi nhÊt ë bß F3 lµ 497,8 ngµy. Mai ThÞ Th¬m (2004)[26] nghiªn cøu trªn ®µn Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 18 bß lai (HF x Laisind) ë VÜnh ThÞnh cho biÕt kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î ë bß F1 lµ 466,27 ngµy, ë bß F2 lµ 492,23 ngµy; kho¶ng c¸ch løa ®Î ë bß F1 ng¾n h¬n ë bß F2 vµ sù kh¸c nhau gi÷a chóng cã ý nghÜa thèng kª (P < 0,05). Nh− vËy khi lai cÊp tiÕn gi÷a bß s÷a «n ®íi víi bß nhiÖt ®íi th× kho¶ng c¸ch løa ®Î gia t¨ng theo tû lÖ m¸u bß «n ®íi trong con lai. Cïng mét phÈm gièng lai, ®iÒu kiÖn ch¨m sãc, nu«i d−ìng kÐm lµm kÐo dµi kho¶ng c¸ch løa ®Î. Theo NguyÔn ThiÖn (1995) [31] hÖ sè di truyÒn kho¶ng c¸ch løa ®Î h2 = 0,10, TrÇn Träng Thªm (1979)[32] h2 = 0,089. HÖ sè di truyÒn vÒ kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c løa ®Î rÊt thÊp. Do ®ã cã thÓ rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c løa ®Î th«ng qua viÖc ch¨m sãc, nu«i d−ìng. Theo §inh V¨n C¶i (2005)[3] bß c¸i sinh s¶n Droughtmaster thuÇn ®−îc nu«i tai BÕn C¸t cã kho¶ng c¸ch løa ®Î trung b×nh lµ 488,6 ngµy. Cßn ®èi víi bß Brahman tr¾ng hèc Cuba nu«i t¹i tr¹i An Phó Cñ Tri cã kho¶ng c¸ch løa ®Î trung b×nh lµ 482,6 ngµy. §µn bß c¸i Brahman tr¨ng thÕ hÖ I nu«i t¹i B×nh §Þnh cã kho¶ng c¸ch løa ®Î b×nh qu©n tõ løa thø hai trë ®i lµ 615,02 ngµy. 2.2.1.4. HÖ sè phèi gièng HÖ sè phèi gièng lµ mét chØ tiªu kinh tÕ – kü thuËt kh¸ quan träng trong ch¨n nu«i bß s÷a, phô thuéc vµo chÊt l−îng cña tõng phÈm gièng, ®iÒu kiÖn khÝ hËu, kü thuËt, nu«i d−ìng, kü thuËt thô tinh nh©n t¹o, phÈm chÊt tinh dÞch… KÕt qu¶ nghiªn cøu cña NguyÔn Quèc §¹t (1998)[12] trªn ®µn bß lai (HF x Laisind) ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh cho biÕt hÖ sè phèi gièng cña con lai cã khuynh h−íng t¨ng dÇn theo tû lÖ gia t¨ng m¸u bß «n ®íi. HÖ sè phèi gièng thÊp nhÊt ë bß F1 (1/2HF) lµ 1,68; sau ®ã ®Õn bß F2(3/4HF) lµ 1,94 vµ cao nhÊt ë F3(7/8HF) lµ 2,07, sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c phÈm gièng lµ râ rÖt. HÖ sè phèi gièng trung b×nh cña c¸c phÈm gièng lµ 1,81. Mai ThÞ Th¬m (2004)[26] nghiªn cøu trªn ®µn bß lai h−íng s÷a ë VÜnh ThÞnh cho kÕt qu¶ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 19 phï hîp víi khuynh h−íng trªn nh−ng cao h¬n, hÖ sè phèi gièng cña F1 lµ 2,13 vµ F2 lµ 2,37; gi÷a chóng cã sù sai kh¸c (P < 0,05). Balain vµ Raheja (1990)[43] nghiªn cøu trªn bß s÷a lai gi÷a bß «n ®íi víi bß Zebu ë Ên §é nhËn thÊy hÖ sè phèi gièng t¨ng dÇn theo s¶n l−îng s÷a chu kú (tõ 2,32 ± 0,14 ®Õn 2,63 ± 0,19), gi¶m dÇn theo løa s÷a (tõ 2,74± 0,11 ë løa 1 xuèng 2,27 ± 0,13 ë løa 5). HÖ sè phèi gièng ë con lai ba gièng (2,04 ± 1,19 – 2,39 ± 0,18) cao h¬n con lai hai gièng (2,11 ± 0,14 – 2,19 ± 0,13), ë bª t¬ (1,4 ± 0,16 – 1,57 ± 0,13) thÊp h¬n ë bß s÷a (2,11±0,14 – 2,4 ± 0,12). Theo §inh V¨n C¶i (2005)[3] th× bß c¸i Droughtmaster thuÇn t¹i BÕn C¸t cã hÖ sè phèi ®Ëu lµ 2,62, bß c¸i sinh s¶n Brahman tr¾ng nguån gèc Cu Ba cã khèi l−îng trung b×nh 422kg. Tû lÖ ®Î b×nh qu©n n¨m 58,54% víi hÖ sè phèi ®Ëu lµ 1,84. Còng theo §inh V¨n C¶i (2005)[3] th× hÖ sè phèi ®Ëu cña bß c¸i sinh s¶n Brahman tr¾ng Cuba nu«i t¹i tr¹i An Phó Cñ Tri lµ 1,4. Bß bahman tr¾ng thÕ hÖ 1 nu«i tai B×nh §Þnh cã hÖ sè phèi ®Ëu còng ®¹t lµ 1,74. 2.2.2. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn søc sinh s¶n cña tr©u bß c¸i 2.2.2.1. §Æc ®iÓm bÈm sinh C¸c gièng kh¸c nhau vµ ngay c¶ c¸c c¸ thÓ thuéc cïng mét gièng còng cã kh¶ n¨ng sinh s¶n kh¸c nhau. Tuy nhiªn hÖ sè di truyÒn vÒ kh¶ n¨ng sinh s¶n rÊt thÊp, nªn sù kh¸c nhau vÒ sinh s¶n chñ yÕu lµ do ngo¹i c¶nh chi phèi th«ng qua t−¬ng t¸c víi c¬ së di truyÒn cña tõng gièng vµ c¸ thÓ. Nh÷ng gièng hay c¸ thÓ cã kh¶ n¨ng thÝch nghi cao víi khÝ hËu, chèng ®ì bÖnh tËt tèt trong mét m«i tr−êng cô thÓ sÏ cho kh¶ n¨ng sinh s¶n cao h¬n. C¸c cè tËt bÈm sinh, nhÊt lµ cè tËt vÒ ®−êng sinh dôc, sÏ h¹n chÕ hay lµm mÊt kh¶ n¨ng sinh s¶n. 2.2.2.2. Nu«i d−ìng Nu«i d−ìng ¶nh h−ëng ®Õn sinh s¶n cña bß trªn nh÷ng khÝa c¹nh sau: - Møc dinh d−ìng: Cung cÊp nhiÒu hay Ýt qu¸ c¸c chÊt dinh d−ìng ®Òu Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 20 ¶nh h−ëng kh«ng tèt ®Õn kh¶ n¨ng sinh s¶n cña bß c¸i. Nu«i d−ìng thÊp víi bß c¸i t¬ sÏ k×m h/m sinh tr−ëng nªn chËm ®−a vµo sö dông vµ gi¶m kh¶ n¨ng sinh s¶n vÒ sau. ThiÕu dinh d−ìng ®èi víi bß tr−ëng thµnh sÏ kÐo dµi thêi gian håi phôc sau khi ®Î. H¬n n÷a dinh d−ìng thiÕu gia sóc sÏ gÇy yÕu, dÔ bÞ m¾c bÖnh tËt nªn sÏ gi¶m kh¶ n¨ng sinh s¶n. Ng−îc l¹i, nÕu dinh d−ìng cao qu¸, nhÊt lµ qu¸ nhiÒu gluxit sÏ lµm cho con vËt qu¸ bÐo, buång trøng tÝch mì nªn gi¶m ho¹t ®éng chøc n¨ng. Lo¹i h×nh thøc ¨n: Thøc ¨n kiÒm tÝnh thÝch hîp cho sù ph¸t triÓn cña hîp tö vµ bµo thai. Thøc ¨n toan tÝnh lµm gi¶m tØ lÖ thô thai do c¸c yÕu tè tao a-xit cao nªn g©y ra sù nghÌo kiÒm mét mÆt do sù mÊt c©n ®èi trong b¶n th©n thøc ¨n, mÆt kh¸c kiÒm bÞ c¬ thÓ th¶i ra ngoµi cïng víi c¸c yÕu tè t¹o axÝt thõa d−íi d¹ng muèi, g©y toan huyÕt, kh«ng thÝch hîp cho sù h×nh thµnh hîp tö. C©n b»ng c¸c chÊt dinh d−ìng: C©n b»ng c¸c chÊt dinh d−ìng trong khÈu phÇn cã ¶nh h−ëng s©u s¾c vµ nhiÒu mÆt tíi ho¹t ®éng sinh s¶n cña con c¸i. VÝ dô, thõa P sÏ t¹o photphat Ca, Na, K th¶i ra ngoµi dÉn tíi mÊt kiÒm, toan huyÕt. Ng−îc l¹i nÕu thiÕu P sÏ ¶nh h−ëng xÊu ®Õn c¬ n¨ng ._.buång trøng: buång trøng nhá l¹i, no/n bao Ýt, sau khi ®Î th−êng chØ ®éng dôc l¹i 1-2 lÇn, nÕu kh«ng phèi kÞp thêi th× ph¶i ®Õn sau khi c¹n s÷a míi ®éng dôc l¹i. Bß s÷a cao s¶n dÔ bÞ thiÕu P. 2.2.2.3. Ch¨m sãc qu¶n lý NÕu ch¨m sãc qu¶n lý kh«ng tèt ®Ó gia sóc gÇy yÕu, sÈy thai, m¾c c¸c bÖnh, ®Æc biÖt lµ c¸c bÖnh s¶n khoa sÏ lµm gi¶m kh¶ n¨ng sinh s¶n. Bá qua c¸c chu kú ®éng dôc kh«ng ph¸t hiÖn ®−îc, phèi gièng kh«ng ®óng kü thuËt, kh«ng cã sæ s¸ch theo dâi, cho phèi gièng ®ång huyÕt v.v... lµ nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn sinh s¶n cña bß. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 21 2.2.2.4. BÖnh tËt C¸c bÖnh ®−êng sinh dôc, sÈy thai truyÒn nhiÔm, kÝ sinh trïng ®−êng sinh dôc, bÖnh buång trøng, tö cung v.v... ®Òu lµ nh÷ng bÖnh nguy hiÓm ¶nh h−ëng xÊu ®Õn kh¶ n¨ng sinh s¶n. 2.2.2.5. PhÈm chÊt tinh dÞch vµ kü thuËt dÉn tinh Tinh dÞch qu¸ lo/ng hay phÈm chÊt kÐm sÏ lµm gi¶m kh¶ n¨ng thô thai. Tr×nh ®é phèi gièng cña dÉn tinh viªn, ph−¬ng ph¸p phèi gièng ®Òu cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp tØ lÖ thô thai vµ sinh s¶n nãi chung. 2.2.2.6. C¸c nguyªn nh©n kinh tÕ-xO héi Gi¸ c¶ bª gièng, chÕ ®é cho ng−êi lµm c«ng t¸c dÉn tinh, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch cña Nhµ n−íc ®Òu cã ¶nh h−ëng tíi tØ lÖ sinh s¶n cña tr©u bß. Ngoµi ra mét sè yÕu tè kh¸c nh− ph−¬ng ph¸p chän phèi, tuèi gia sóc, thêi tiÕt-khÝ hËu, møc ®é lµm viÖc (®èi víi bß lao t¸c), tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña ng−êi ch¨n nu«i ®Òu cã ¶nh h−ëng ®Õn sinh s¶n cña ®µn gia sóc. 2.3. Quy luËt ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu ë bª nghÐ 2.3.1. Sù ph¸t triÓn cña c¬ quan tiªu ho¸ Lóc s¬ sinh c¸c d¹ tr−íc rÊt nhá, chøng tá sù ph¸t triÓn chËm cña chóng trong giai ®o¹n tö cung. Tr¸i l¹i, d¹ mói khÕ cã tèc ®é sinh tr−ëng tuyÖt ®èi còng nh− t−¬ng ®èi ®Òu cao trong giai ®o¹n tö cung. Sau khi sinh sù ph¸t triÓn ng−îc l¹i h¼n; d¹ tr−íc t¨ng kho¶ng 100-120 lÇn, trong khi ®ã d¹ khÕ chØ t¨ng 4-8 lÇn . Trong 1-2 th¸ng tuæi ®Çu d¹ khÕ t¨ng tr−ëng rÊt nhanh vµ tuú thuéc vµo l−îng s÷a nhiÒu hay Ýt. L−îng s÷a cµng nhiÒu th× d¹ khÕ ph¸t triÓn cµng nhanh. Th¸ng thø 3-4 d¹ dµy tr−íc ph¸t triÓn m¹nh vµ còng tuú thuéc vµo lo¹i thøc ¨n. TËp ¨n thøc ¨n th« sím vµ nhiÒu th× d¹ cá ph¸t triÓn cµng nhanh. Sù Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 22 thay ®æi t−¬ng ®èi gi÷a d¹ cá vµ d¹ khÕ qua c¸c tuÇn tuæi cña bª nh− sau: Tuæi bª Tû lÖ d¹ cá/d¹ khÕ S¬ sinh 1/2 6 tuÇn tuæi 2/3 8 tuÇn tuæi 3/2 10-12 tuÇn 2/1 2.3.2. Sù ph¸t triÓn thÓ vãc ThÓ vãc chñ yÕu lµ do hÖ x−¬ng vµ c¬ t¹o nªn. Trong thêi kú trong tö cung m« x−¬ng cã c−êng ®é ph¸t triÓn m¹nh nhÊt, cßn sau khi s¬ sinh tèc ®é ph¸t triÓn cña m« x−¬ng gi¶m xuèng nh−ng m« c¬ l¹i t¨ng. VÝ dô, tõ s¬ sinh ®Õn 18 th¸ng tuæi thÓ träng bª t¨ng 16 lÇn, khèi l−îng x−¬ng t¨ng 8,7 lÇn, cßn c¬ t¨ng 18,6 lÇn. C¸c phÇn kh¸c nhau cña m« x−¬ng còng cã ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn riªng. Tr−íc khi sinh x−¬ng ngo¹i vi ph¸t triÓn m¹nh h¬n x−¬ng trôc lµm cho bª ph¸t triÓn chiÒu cao vµ chiÒu réng, nh−ng chiÒu dµi ch−a ph¸t triÓn. Ng−îc l¹i sau khi sinh hÖ x−¬ng trôc ph¸t triÓn m¹nh lµm cho c¬ thÓ dµi ra. M« c¬ ph¸t triÓn m¹nh ë 12-14 th¸ng tuæi ®Çu. Sau ®ã c−êng ®é sinh tr−ëng vµ t¨ng träng tuyÖt ®èi cña m« c¬ gi¶m. M« mì ®−îc tÝch luü trong c¬ thÓ ë ®é tuæi muén h¬n. 2.3.3. Trao ®æi chÊt C¬ thÓ non cã c−êng ®é tæng hîp protein m¹nh. Tuæi cµng t¨ng th× kh¶ n¨ng nµy gi¶m xuèng cïng víi sù thay ®æi c¬ cÊu cña c¸c lo¹i protein: ë con vËt non nucleoproteit chiÕm tû träng lín, khi tuæi t¨ng lªn c¬ thÓ tÝch luü nhiÒu c¸c proteit cã chøc n¨ng ®Æc hiÖu víi kh¶ n¨ng tù ®æi m¬Ý thÊp. §é tuæi cµng cao mì chiÕm chñ yÕu trong thµnh phÇn t¨ng träng. C¸c gièng sím thµnh thôc mì sím tÝch luü h¬n. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 23 2.4. Ch¨n nu«i bß thÞt 2.4.1. Sù ph¸t triÓn cña c¸c m« c¬ trong th©n thÞt 2.4.1.1. M« x−¬ng M« x−¬ng lµ phÇn kh«ng ¨n ®−îc. Tû lÖ cña nã trong th©n thÞt cao lµm gi¶m gi¸ trÞ cña th©n thÞt. Tr©u bß thÞt cã bé x−¬ng ph¸t triÓn qu¸ kÐm hoÆc qu¸ th« ®Òu kh«ng tèt. Theo tuæi th× khèi l−îng tuyÖt ®èi cña bé x−¬ng t¨ng lªn nh−ng tèc ®é ph¸t triÓn t−¬ng ®èi th× gi¶m xuèng, vµ tû träng cña bé x−¬ng trong th©n thÞt gi¶m. Trong thêi kú ph¸t triÓn th× c−êng ®é ph¸t triÓn cña x−¬ng trôc m¹nh h¬n x−¬ng ngo¹i vi lµm cho c¬ thÓ ph¸t triÓn theo chiÒu dµi nhanh h¬n chiÒu réng, chiÒu cao. NÕu tÝnh theo khèi l−îng c¬ thÓ th× khi s¬ sinh bé x−¬ng chiÕm 22,73%, 18 th¸ng lµ 11,7% vµ 5 n¨m lµ 9,9%. Nh− vËy trong giai ®o¹n tõ s¬ sinh ®Õn 18 th¸ng tuæi, ®Æc biÖt lµ tr−íc 14 th¸ng tuæi th× x−¬ng sinh tr−ëng nhanh. 2.4.1.2. M« c¬ Gi¸ trÞ cña th©n thÞt t¨ng lªn khi tû lÖ c¬ trong ®ã t¨ng. Trong c¬ thÓ tr©u bß sù ph¸t triÓn cña hÖ c¬ cã liªn quan ®Õn sù ph¸t triÓn cña hÖ x−¬ng. Trong thêi kú thai hÖ c¬ tø chi ph¸t triÓn m¹nh, cßn c¬ x−¬ng trôc ph¸t triÓn chËm, cßn thêi kú ngoµi thai th× ng−îc l¹i. Nh×n chung hÖ c¬ ph¸t triÓn nhÊt trong 6 th¸ng ®Çu, sau ®ã gi¶m dÇn vµ ®Æc biÖt lµ sau 18 th¸ng th× tèc ®é ph¸t triÓn cña c¬ rÊt chËm. Thµnh phÇn tæ chøc häc vµ ho¸ häc cña c¬ còng thay ®æi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. ChiÒu dµi vµ ®−êng kÝnh sîi c¬ t¨ng lªn, n−íc trong c¬ gi¶m lµm thÞt gi¶m ®é mÒm vµ mÞn. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 24 2.4.1.3. M« mì Trong c¬ thÓ mì ®−îc tÝch luü ë 3 vÞ trÝ: d−íi da, trong c¬ b¾p vµ bao phñ mÆt ngoµi c¸c c¬ quan néi t¹ng. Sù tÝch luü mì trong c¬ thÓ phô thuéc nhiÒu vµo møc ®é dinh d−ìng. Lóc ®Çu tÝch luü mì rÊt kÐm, sau 6-9 th¸ng tuæi sù tÝch luü mì b¾t ®Çu t¨ng, nh−ng cho ®Õn 12-14 th¸ng tuæi c−êng ®é tÝch luü mì b¾t ®Çu t¨ng, nh−ng vÉn kÐm h¬n tÝch luü ®¹m. Sau 18 th¸ng tuæi tèc ®é tÝch luü mì t¨ng râ rÖt, ®Æc biÖt lµ khi vç bÐo. Tuú theo møc ®é ph¸t triÓn mµ thø tù tÝch luü mì còng cã thø tù râ rµng. Lóc ®Çu mì tÝch luü ë néi t¹ng vµ gi÷a c¸c líp c¬, sau ®ã ë d−íi da vµ ®Õn cuèi kú vç bÐo vµ ë gia sóc giµ mì tÝch luü ë trong c¬. Khi dinh d−ìng thiÕu mì ®−îc huy ®éng tr−íc tiªn ë d−íi da vµ néi t¹ng. Trong c¸c lo¹i mì trªn th× mì néi t¹ng Ýt cã gi¸ trÞ thùc phÈm. Thµnh phÇn ho¸ häc cña mì thay ®æi: n−íc gi¶m dÇn vµ mì thuÇn t¨ng lªn, mµu mì chuyÓn tõ tr¾ng sang vµng (do t¨ng dù tr÷ caroten). 2.4.1.4. M« liªn kÕt Thµnh phÇn c¬ b¶n cña c¸c m« liªn kÕt lµ c¸c protein cã gi¸ trÞ dinh d−ìng thÊp vµ lµm cho thÞt cøng. NÕu m« liªn kÕt qu¸ Ýt th× lµm cho thÞt nh/o, nh−ng nÕu qu¸ nhiÒu sÏ lµm gi¶m gi¸ trÞ dinh d−ìng cña thÞt. So víi c¸c m« kh¸c th× m« liªn kÕt ph¸t triÓn trong thêi gian kÐo dµi nhÊt. ThÞt tr©u bß c¸i gièng sím thµnh thôc vµ con lai cña chóng ch−a Ýt m« liªn kÕt h¬n nh÷ng con cïng tuæi cña c¸c gièng kh¸c. Gia sóc giµ kh«ng ®−îc vç bÐo tho¶ ®¸ng vµ gia sóc nu«i d−ìng kÐm cã tû lÖ m« liªn kÕt cao lµm gi¶m gi¸ trÞ thùc phÈm cña thÞt. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 25 2.4.2. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ n¨ng suÊt thÞt 2.4.2.1. Khèi l−îng bß Bß thÞt tr−íc khi giÕt mæ ph¶i ®Ó nhÞn ®ãi 12-24 giê. C©n khèi l−îng bß tr−íc khi giÕt mæ b»ng c¸c lo¹i c©n thÝch hîp. Trong tr−êng hîp kh«ng cã c©n (hoÆc khã c©n) cã thÓ x¸c ®Þnh khèi l−îng h¬i cña bß th«ng qua ®o ®¹c mét sè chiÒu ®o (vßng ngùc, dµi th©n chÐo) råi tÝnh to¸n theo mét sè c«ng thøc nhÊt ®Þnh tuú theo gièng vµ thÓ tr¹ng cña bß. Tuy nhiªn, viÖc x¸c ®Þnh khèi l−îng b»ng c¸ch ®o th−êng kÌm theo sai sè kh¸ lín. 2.4.2.2. Khèi l−îng vµ tû lÖ thÞt xÎ Khèi l−îng thÞt xÎ lµ khèi l−îng c¬ thÓ bß sau khi ®/ läc da, bá ®Çu (t¹i x−¬ng ¸t l¸t), phñ t¹ng (c¬ quan tiªu ho¸ h« hÊp, sinh dôc vÇ tiÕt niÖu, tim) vµ bèn vã ch©n (tõ gèi trë xuèng). Nh÷ng thµnh phÇn chÝnh cña thÞt xÎ lµ x−¬ng, thÞt vµ mì. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn thµnh phÇn cña thÞt xÎ lµ tÝnh biÖt, gièng vµ nu«i d−ìng. Tû lÖ thÞt xÎ rÊt quan träng ®èi víi s¶n xuÊt khi b¸n gia sóc sèng v× ng−êi mua cÇn biÕt ®Ó −íc tÝnh khèi l−îng thÞt xÎ tõ khèi l−îng sèng cña c¬ thÓ vËt nu«i. 2.4.2.3. Khèi l−îng vµ tû lÖ thÞt tinh ThÞt tinh lµ khèi l−îng thÞt ®−îc t¸ch ra tõ thÞt xÎ. Khèi l−îng thÞt tinh lµ phÇn cã gi¸ trÞ cao nhÊt trong c¸c thµnh phÇn cña thÞt xÎ. Ng−êi ta ph©n chia thÞt tinh ra lµm nhiÒu lo¹i tuú theo gi¸ tri hµng ho¸ cña chóng vµ tïy theo ph−¬ng ph¸p x¶ thÞt cña mçi n−íc. ViÖt Nam th−êng chia thÞt tinh ra lµm ba lo¹i: Lo¹i 1: Bao gåm khèi l−îng thÞt cña hai ®ïi sau, th¨n l−ng vµ th¨n chuét. Lo¹i 2: Bao gåm khèi l−îng thÞt cña ®ïi tr−íc, thÞt cæ vÇ phÇn thÞt ®Ëy Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 26 lªn lång ngùc. Lo¹i 3: bao gåm khèi l−îng thÞt cña phÇn bông, thÞt kÏ s−ên vµ c¸c thÞt ®−îc läc ra cña lo¹i 1 vµ lo¹i 2 (phÇn tÒ). 2.4.3. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn s¶n xuÊt thÞt 2.4.3.1. Tuæi giÕt thÞt Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¬ thÓ khèi l−îng, thµnh phÇn h×nh th¸i häc cña c¬ thÓ thay ®æi theo tuæi. D−íi 1 n¨m tuæi sù lín lªn cña c¬ thÓ chñ yÕu lµ kÕt qu¶ cña sù tÝch luü c¸c m« c¬ vµ x−¬ng. §Õn 1,5 tuæi sù tÝch luü protein, tøc lµ sù ph¸t triÓn cña tÕ bµo c¬ vÉn nhanh, cßn tû lÖ t−¬ng ®èi cña m« x−¬ng cã xu h−íng gi¶m thÊp. Sau 18 th¸ng tuæi tèc ®é t¨ng tr−ëng cña tÕ bµo c¬ gi¶m, hµm l−îng n−íc gi¶m, sù tÝch luü mì t¨ng lªn (gi¸ trÞ n¨ng l−îng t¨ng), cßn m« liªn kÕt gi¶m. Thµnh phÇn ho¸ häc cña thÞt còng thay ®æi theo tuæi. Sau 18 th¸ng tuæi, do sù thay ®æi trao ®æi chÊt, kh¶ n¨ng tÝch luü nit¬ gi¶m, cßn tÝch luü m¬ t¨ng: S¬ sinh 18 th¸ng 48 th¸ng Protein (%) 18,25 17,18 12,5 Mì (%) 3,64 26,74 44,30 Khi giÕt thÞt ë 18 th¸ng tuæi mì tÝch luü trong c¬ b¾p cao h¬n mì néi t¹ng. Tuæi cµng cao th× sù tÝch luü mì d−íi da vµ mì néi t¹ng t¨ng lªn. Nh− vËy khi tuæi t¨ng lªn th× hµm l−îng t−¬ng ®èi cña x−¬ng vµ m« liªn kÕt gi¶m cßn tû lÖ thÞt vµ mì sÏ t¨ng lªn. 2.4.3.2. Gièng Gièng cã ¶nh h−ëng lín ®Õn n¨ng suÊt vµ phÈm chÊt thÞt. Dùa vµo phÈm chÊt vµ søc s¶n xuÊt thÞt nguêi ta chia ra c¸c nhãm bß nh− sau: Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 27 - Bß thÞt: cã c¸c gièng næi tiÕng nh− Hereford, Santa gertrudis, Shorhorn v.v. Tèc ®é sinh tr−ëng cña nh÷ng bß nµy nhanh (1-1,5 kg/ngµy ®ªm), tû lÖ thÞt xÎ 65-70%, mì tÝch luü trong c¬ thÓ sím. Bß kiªm dông s÷a thÞt: nh− bß Red Sindhi, Brown Swiss v.v. Nh÷ng bß nµy còng cã kh¶ n¨ng t¨ng träng kh¸ cao (0,6-0,8 kg/ngµy ®ªm), phÈm chÊt thÞt ngon, tû lÖ thÞt xÎ ®¹t 59-60%. Bß s÷a: nh− bß Holstein Friesian. Nh÷ng bß nµy cã sù ph¸t triÓn c¬ b¾p kÐm, tû lÖ thÞt xÎ thÊp. C¸c gièng bß s÷a vµ kiªm dông th−êng thÝch luü Ýt mì trong th©n thÞt mµ mì chñ yÕu tÝch luü trong khoang bông. C¬ b¾p cña nh−ng gia sóc nµy ph¸t triÓn kÐm, tû lÖ thÞt xÎ thÊp. Tr©u bß cµy kÐo: c¬ b¾p ph¸t triÓn tèt, nh−ng mì tÝch luü trong c¬ thÊp, thÞt cøng vµ th«. Tuy gièng Ýt ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi tÝnh ngon miÖng cña thÞt nh−ng ¶nh h−ëng nµy l¹i cã ý nghÜa. yÕu tè gièng chØ g©y ®−îc 5% møc biÕn ®éng cña ®é mÒm thÞt bß, phÇn lín møc biÕn ®éng lµ do c¸c yÕu tè kh¸c. §é mÒm cña thÞt cã kh¶ n¨ng di truyÒn ®èi víi bß nhiÖt ®íi, nghÜa lµ cã thÓ chän läc ®Ó c¶i tiÕn ®é mÒm cña thÞt bß nhiÖt ®íi, nh−ng ®iÒu nµy kh«ng thùc hiÖn ®−îc ®èi víi bß «n ®íi. Lai gièng còng ®/ ®−îc chÊp nhËn ®Ó t¨ng tèc ®é sinh tr−ëng vµ chÊt l−îng thÞt. Ngoµi ra cßn cã c¸c yÕu tè nh− tÝnh biÖt vµ thiÕn, nu«i d−ìng vµ Stress m«i tr−êng. Chóng cã ¶nh h−ëng ®Õn søc s¶n suÊt thÞt cña bª. 2.4.4. C¸c kiÓu vç bÐo vµ c¸c h×nh thøc vç bÐo Vç bÐo lµ nu«i d−ìng ®Æc biÖt víi møc ¨n dåi dµo, khÈu phÇn cã gi¸ trÞ hoµn thiÖn nh»m môc ®Ých thu ®−îc ë con vËt mét l−îng thÞt tèi ®a víi chÊt l−îng tho¶ ®¸ng. Cã rÊt nhiÒu ph−¬ng ph¸p vç bÐo kh¸c nhau vµ ph−¬ng ph¸p qu¶n lý bß vç bÐo còng kh¸c nhau tuú theo ph−¬ng ph¸p vç bÐo. Ph−¬ng ph¸p Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 28 qu¶n lý th−êng kh«ng cè ®Þnh v× nã ph¶i thay ®æi tuú theo c¸c yÕu tè nh− ®Æc ®iÓm cña gièng bß, ®iÒu kiÖn nu«i d−ìng vµ tiªu chuÈn thÞt bß mµ thÞ tr−êng yªu cÇu. Thêi gian vç bÐo tuú thuéc vµo tuæi, ®é bÐo cña bß tr−íc khi vç bÐo vµ yªu cÇu cña thÞ tr−êng vÒ khèi l−îng bß, chÊt l−îng thÞt v.v. Th«ng th−êng thêi gian vç bÐo lµ 60-90 ngµy. C¨n cø vµo ®èi t−îng ®−a vµo vç bÐo mµ ng−êi ta chia c¸c kiÓu vç bÐo kh¸c nhau 2.4.4.1 C¸c kiÓu vç bÐo Vç bÐo bª lÊy thÞt tr¾ng §©y lµ kiÓu vç bÐo bª s÷a tr−íc 3-4 th¸ng tuæi. Th«ng th−êng chØ dïng bª ®ùc, ®Æc biÖt lµ bª ®ùc h−íng s÷a. Nu«i bª chñ yÕu b»ng s÷a nguyªn vµ s÷a thay thÕ. Møc s÷a cung cÊp kho¶ng 12-16lÝt/ngµy nÕu yªu cÇu t¨ng träng kh«ng d−íi 1000 g/ngµy. NÕu yªu cÇu t¨ng träng thÊp h¬n mét Ýt (kh«ng d−íi 900g/ngµy) th× bªn c¹nh s÷a cã thÓ cho ¨n thªm cá kh«, thøc ¨n tinh vµ cñ qu¶. Vç bÐo sau cai s÷a Bª ®−îc ®−a vµo vç bÐo ngay sau khi cai s÷a hay sau mét thêi gian huÊn luyÖn 30-45 ngµy. H×nh thøc nµy phï hîp cho nh÷ng c¬ së vç bÐo th−¬ng phÈm h¬n lµ c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i hçn hîp. Bª thuéc c¸c gièng cã tÇm vãc lín thÝch hîp víi kiÓu vç bÐo nµy (kh«ng cÇn thêi kú nu«i bª sinh tr−ëng). Vç bÐo bß non TiÕn hµnh vç bÐo c¶c bª ®ùc vµ bª c¸i tõ 1-1,5 tuæi. Thøc ¨n tinh kh«ng d−íi 30% gi¸ trÞ n¨ng l−îng cña khÈu phÇn vµ cã thÓ t¨ng lªn ë giai ®o¹n cuèi. Tr−íc khi ®−a vµo vç bÐo ®µn bª ®/ tr¶i qua mét thêi kú nu«i sinh tr−ëng kh¸ dµi. §©y lµ kiÓu vç bÐo phæ biÕn nhÊt hiÖn nay trªn thÕ giíi. Vç bÐo bß tr−ëng thµnh Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 29 Bß s÷a, bß sinh s¶n, c¸c lo¹i bß kh¸c tr−íc khi ®µo th¶i ®−îc qua mét giai ®o¹n nu«i vç bÐo ®Ó tËn thu lÊy thÞt. Thêi gian nu«i bÐo th«ng th−êng lµ 2-3 th¸ng phô thuéc vµo ®é bÐo ban ®Çu vµ nguån thøc ¨n. TrÇn Quang H¹nh (2003)[13] vç bÐo bß t¬ vµ bß giµ Laisind ë cïng khÈu phÇn thÊy sù t¨ng träng cña bß t¬ 680g/con/ngµy cao h¬n so víi t¨ng träng cña bß giµ Laisin lµ 520 gam/con/ngµy. 2.4.4.2. C¸c h×nh thøc vç bÐo bß C¨n cø vµo nguån thøc ¨n chÝnh dïng ®Ó vç bÐo cã thÓ chia ra c¸c h×nh thøc vç bÐo nh− sau: Vç bÐo b»ng thøc ¨n xanh H×nh thøc nµy ®−îc thùc hiÖn trong mïa vô nhiÒu cá xanh. Cã 2 c¸ch vç bÐo b»ng thøc ¨n xanh: - Vç bÐo trªn ®ång cá: Trªn c¬ së ®iÒu khiÓn sinh s¶n sÏ cã ®−îc nh÷ng ®µn bª ®ång ®Òu vµ ®Õn giai ®o¹n ®−a vµo vç bÐo th× n¨ng suÊt ®ång cá cao. Lóc ®ã ®µn bª d−îc ch¨n th¶ lu©n phiªn trªn ®ång cá víi thêi gian tõ 12-24 giê/ngµy. Trong thêi gian ch¨n th¶ bª sö dông ®−îc mét l−îng lín thøc ¨n trªn ®ång cá. Tuy vËy, còng cÇn cung cÊp cho chóng mét l−îng thøc ¨n tinh nhÊt ®Þnh: giai ®o¹n ®Çu vç bÐo 20-25% vµ cuèi giai ®o¹n vç bÐo 30-35% gi¸ trÞ n¨ng l−îng cña khÈu phÇn. - Vç bÐo t¹i chuång: ¸p dông ®èi víi nh÷ng n¬i kh«ng cã ®ång cá ch¨n th¶ nh−ng l¹i cã ®iÒu kiÖn ®Ó th©m canh ®ång cá thu c¾t víi n¨ng suÊt cao. Cá ®−îc thu c¾t vµ cho ¨n t¹i chuång kÕt hîp cïng víi thøc ¨n tinh. Vç bÐo b»ng thøc ¨n ñ xanh Thøc ¨n ñ xanh kh«ng c©n b»ng dinh d−ìng nªn khi nu«i bß cÇn bæ sung thªm c¸c chÊt dinh d−ìng cÇn thiÕt. Lµ thøc ¨n th« cã n¨ng l−îng tiªu ho¸ thÊp nªn nÕu chØ cho ¨n thøc ¨n ñ xanh sÏ kh«ng ®¶m b¶o ®−îc tèc ®é Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 30 sinh tr−ëng tèi −u cho bß thÞt. Do vËy, mét l−îng thøc ¨n tinh nhÊt ®Þnh (25- 30% hoÆc cao h¬n) ph¶i cho ¨n cïng ®Ó cung cÊp ®ñ n¨ng l−îng cho nhu cÇu s¶n xuÊt cña bß. Khèi l−îng thøc ¨n ñ xanh trong khÈu phÇn phô thuéc chÊt l−îng vµ hµm l−îng axit h÷u c¬ trong ®ã. KhÈu phÇn thÝch hîp chøa 50-65% thøc ¨n ñ xanh. NÕu thøc ¨n ñ xanh chøa nhiÒu axit th× ph¶i trung hoµ bít b»ng dung dÞch n−íc v«i 1,5-2%, hay dïng dung dÞch ammoniac 25% víi 12- 14 lÝt/tÊn. Ngoµi ra, trong khÈu phÇn nªn cã mét l−îng cá kh« kho¶ng 5-15% (0,8-1kg/100kg P). Khi vç bÐo bß b»ng thøc ¨n ñ xanh cÇn bæ sung thªm vitamin A v× mÆc dï trong thøc ¨n ñ xanh cã kh¸ nhiÒu caroten nh−ng kh¶ n¨ng chuyÓn ho¸ caroten thµnh vitamin A cña bß thÞt kh«ng ®−îc tèt. Ngoµi vitamin A kh«ng cÇn bæ sung thªm c¸c lo¹i vitamin kh¸c nÕu nh− bß ®−îc chiÕu s¸ng ®Çy ®ñ (Vitamin D ®−îc h×nh thµnh d−íi da). Khi vç bÐo b»ng thøc ¨n xanh còng cÇn ph¶i bæ sung c¸c lo¹i kho¸ng nh− canxi, phètpho, muèi, coban, s¾t… Kho¸ng cã thÓ bæ sung theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh trong khÈu phÇn hoÆc cung cÊp d−íi d¹ng bß cã thÓ ¨n tuú thÝch. Mét hçn hîp kho¸ng tèt ®Ó bæ sung cho ng« ñ xanh chøa 2 phÇn lµ dicanxiphètph¸t vµ 1 phÇn lµ hçn hîp c¸c lo¹i kho¸ng vi l−îng. Vç bÐo b»ng phô phÈm N−íc ta 70% d©n sè sèng b»ng nghÒ n«ng nghiÖp do ®ã nguån phô phÈm cña n«ng nghiÖp lµ rÊt lín. §©y lµ nguån thøc ¨n dåi dµo cho gia sóc nhai l¹i. Nh»m tËn dông nguån thøc ¨n cã s½n ë ®Þa ph−¬ng cho ch¨n nu«i gia sóc mµ ®/ cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc ®/ cho c¸c kÕt qu¶ rÊt kh¶ quan. Nghiªn cøu cña L¹i ThÞ Nhµi (2005)[21] sö dông lâi ng« nghiÒn trong khÈu phÇn vç bÐo bß thÞt. H×nh thøc vç bÐo nµy cã thÓ ¸p dông ë nh÷ng n¬i cã c«ng nghiÖp chÕ biÕn: Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 31 - ChÕ biÕn tinh bét: b/ bia, b/ r−îu - ChÕ biÕn thùc phÈm: rØ mËt, b/ ®Ëu phô, bét x−¬ng, kh« dÇu c¸c lo¹i, v.v. - ChÕ biÕn rau qu¶: c¸c lo¹i b/ døa, vá hoa qu¶. Víi c¸c thøc ¨n trªn cã thÓ phèi hîp víi c¸c phô phÈm n«ng nghiÖp nh− r¬m r¹, cá kh« ®Ó nu«i vç bß thÞt. Khi dïng c¸c phô phÈm ph¶i ®−îc b¶o qu¶n tèt v× ®©y ®Òu lµ nh÷ng lo¹i thøc ¨n cã tû lÖ n−íc cao, hµm l−îng dinh d−ìng cao nªn rÊt dÔ lªn men chua vµ thèi. Th−êng dïng c¸c lo¹i phô phÈm vç bÐo bª víi thÓ trong ban ®Çu kh«ng d−íi 250-270 kg vµ qua 3 th¸ng vç bÐo ®¹t ®Õn 340-360 kg. Vç bÐo b»ng phô phÈm mµ khèi l−îng ban ®Çu thÊp sÏ kh«ng cã hiÖu qu¶ bëi v× sÏ kh«ng cho phÐp n©ng thÓ träng cña bß ®Õn møc mong muèn, kh«ng cho ®é bÐo cao vµ chÊt l−îng thÞt tèt. Vç bÐo b»ng thøc ¨n tinh HiÖn nay ë mét sè n¬i trªn thÕ giíi ng−êi ta tiÕn hµnh vç bÐo bß b»ng khÈu phÇn dùa trªn thøc ¨n tinh lµ chñ yÕu. Thøc ¨n tinh dïng ®Ó vç bÐo dùa trªn c¸c lo¹i h¹t ngò cèc vµ hä ®Ëu, c¸c hçn hîp thøc ¨n cã thµnh phÇn ®Æc biÖt, ®ång thêi ®¶m b¶o mét l−îng x¬ thÝch hîp cÇn cho ho¹t ®éng tiªu ho¸ ®−îc b×nh th−êng. Tû lÖ thøc ¨n tinh so víi thøc ¨n th« trong khÈu phÇn cã thÓ lµ 4:1. Khi vç bÐo b»ng thøc ¨n tinh cÇn ph¶i cung cÊp thøc ¨n th« víi ®é c¾t b¨m nhÊt ®Þnh, c©n b»ng tèt vÒ c¸c chÊt kho¸ng vµ c¸c ho¹t chÊt sinh häc trong khÈu phÇn (NguyÔn Xu©n Tr¹ch, Mai ThÞ Th¬m, Lª V¨n Ban, 2006)[38]. Khã kh¨n nhÊt cña h×nh thøc vç bÐo nµy lµ khèng chÕ kh«ng ®Ó bß bÞ m¾c bÖnh axit d¹ cá. Do vËy, ng−êi ta th−êng cho c¸c chÊt ®Öm (vÝ dô bic¸ccb«nat) trén víi thøc ¨n tinh vµ cho ¨n r¶i ®Òu ®Ó æn ®Þnh pH cña d¹ cá. MÆt kh¸c, kh¸ng sinh còng th−êng kh«ng thÓ thiÕu trong khÈu ph©n d¹ng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 32 nµy ®Ó chèng c¸c vi khuÈn g©y bÖnh (nh− E. coli) ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn pH d¹ cá thÊp. Theo Victor J. Clarke, Lª B¸ LÞch vµ §ç Kim Tuyªn (1997)[34] ®/ nghiªn cøu vç bÐo bß b»ng khÈu phÇn thøc ¨n tinh giÇu n¨ng l−îng cho hiÖu qu¶ vç bÐo ®¹t kh¸ cao. KhÈu phÇn ®−îc phèi hîp trªn nÒn bét s¾n víi 70% chÊt kh« trong khÈu phÇn vµ 10% bét ng«. N¨ng l−îng trao ®æi ®¹t 2899 kcal/1kg chÊt kh«. Víi khÈu phÇn nµy khi vç bÐo bß Laisind t¨ng träng trung b×nh ®¹t ®−îc tõ 895,5 gam/con/ngµy ®Õn 925 gam/con/ngµy 2.5. Mét sè nghiªn cøu vç bÐo bß XuÊt ph¸t tõ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn ngµnh ch¨n nu«i bß, tõ gi÷a thËp kû 70 ®Õn nay, ViÖt Nam ®/ triÓn khai nhiÒu ch−¬ng tr×nh quèc gia c¶i t¹o ®µn bß ®Þa ph−¬ng, chän läc vµ x©y dùng ®µn bß lai h−íng thÞt chÊt l−îng mµ gièng bß Laisind lµ mét thµnh c«ng. C¸c chØ tiªu sinh tr−ëng còng nh− ph¸t triÓn cña c¸c nhãm bß lai ®¹t ®−îc, ë c¸c vïng sinh th¸i vµ khÝ hËu kh¸c nhau rÊt kh¶ quan. So víi bß vµng ViÖt Nam, khèi l−îng bß Laisind t¨ng 30 – 35%, kh¶ n¨ng cho thÞt t¨ng 5 – 8% víi tû lÖ thÞt xÎ 48 – 49%. LÊy bß c¸i Laisind lµm nÒn vµ lÊy sè liÖu cÆp lai ®ùc Red sindhi x c¸i Laisind ( F1 Red sindhi) lµ 100% th× c¸c cÆp lai ®ùc Charolais x C¸i Laisind (F1 Charolais) ®¹t 126,4%, §ùc Limousine x C¸i Laisind (F1 Limousine) lµ 122,79%, §ùc Hereford x C¸i Laisin ( F1 Hereford) ®¹t 120,50%. Trong ®iÒu kiÖn cã bæ sung thøc ¨n th× c¸c cÆp lai lÇn l−ît lµ 139,67%; 120,64%; 116,63%, cao h¬n lai trë l¹i víi gièng Red sindhi tõ 16,63 – 39,67% ( Lª ViÕt Ly vµ cs, 1995)[17]. Môc tiªu chiÕn l−îc tiÕp theo ®èi víi ngµnh ch¨n nu«i bß ViÖt Nam lµ: - C¶i t¹o ®µn bß vµng ViÖt Nam b»ng c¸c gièng bß u nhiÖt ®íi (Red Sindhi, Sahiwal, Brahman,…) ®Ó n©ng cao tÇm vãc, søc s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng cµy kÐo cña chóng, ®ång thêi lµm nÒn t¶ng cho c¸c b−íc lai tiÕp theo. Tr ườ n g ð ại họ c Nô n g n gh iệ p H à Nộ i - Lu ận vă n Th ạc sỹ kh o a họ c Nô n g n gh iệ p - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 33 B ¶n g 2. 2. M ét s è ch Ø ti ªu v Ò ® Æc ® iÓ m s in h t r− ën g cñ a m ét s è gi èn g b ß c¶ i t¹ o ví i b ß vµ n g V iÖ t N am T r− ën g th µn h (k g) G iè ng b ß K lS S (k g) 12 t h¸ ng t uæ i (k g) C on ® ùc C on c ¸i T û lÖ t hÞ t xÎ ( % ) Sø c s¶ n xu Êt s ÷a (k g/ ch u kú ) V µn g 12 – 1 4 85 ,0 25 0- 28 0 16 0- 18 0 42 -4 4 30 0- 40 0 L ai si nd 18 -2 5 14 0 40 0- 45 0 28 0- 32 0 48 -4 9 80 0- 1. 00 0 F 1 B ra hm an 21 ,1 -2 3, 6 16 5 41 5 29 0 50 ,1 60 0 F 1 ch ar ol ai s 20 ,1 -2 3, 7 12 2, 5- 14 7, 3 - - 49 -5 3 - F 1 H ol st ei n 25 -3 0 - 50 0- 60 0 35 0- 42 0 51 2. 60 0- 3. 50 0 N gu ån : - P h ïn g Q uè c Q u¶ ng , 2 00 2) [ 2 4] - L ª V iÕ t L y vµ V ò V ¨n N éi , ( 1 99 5) [1 8 ] - N gu yÔ n V ¨n T h− ën g, ( 20 03 )[ 27 ] - N gu yÔ n V ¨n T h− ën g vµ c s. , ( 19 85 )[ 28 ] Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 34 - Trªn c¬ së ®µn bß ®/ ®−îc c¶i tiÕn sÏ tiÕp tôc lai t¹o víi gièng bß s÷a (Holstein Friesian, Jersey,…) vµ c¸c gièng bß thÞt (Hereford, Limousine, Santa Gertrudis, Charolais,…) ®Ó t¹o ra c¸c gièng bß s÷a vµ thÞt kiªm dông, thÝch øng vµ thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn m«i tr−êng n−íc ta (NguyÔn Träng TiÕn vµ Mai ThÞ Th¬m, 1996)[32]. Nh»m n©ng cao søc s¶n xuÊt thÞt, song song víi viÖc c¶i t¹o gièng th× viÖc nghiªn cøu c¸c ph−¬ng ph¸p chÕ biÕn thøc ¨n, x©y dùng vµ phèi hîp khÈu phÇn còng ®−îc triÓn khai m¹nh ë nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi kÓ c¶ ViÖt Nam. Nghiªn cøu tËp chung vµo: - Nghiªn cøu gi¶i ph¸p kü thuËt b¶o qu¶n vµ dù tr÷ c¸c phô phÈm n«ng nghiÖp, c¸c kü thuËt chÕ biÕn phô phÈm nh− r¬m, l¸ mÝa, th©n c©y l¹c, th©n c©y ng« sau thu ho¹ch,…®Ó lµm t¨ng gi¸ trÞ thøc ¨n. Lª Xu©n C−¬ng (1994)[6] nghiªn cøu xö lý r¬m lµm t¨ng gi¸ trÞ thøc ¨n nu«i bß, x¸c ®Þnh thµnh phÇn ho¸ häc cña r¬m sau khi ñ víi urª tõ 2-4%. NguyÔn ViÕt H¶i vµ cs (1994)[14] nghiªn cøu xö lý r¬m b»ng urª vµ NaOH. NguyÔn ThÞ TÞnh vµ Lª Minh LÞnh (2001)[30] thö nghiÖm nhiÒu møc bæ sung Urª kh¸c nhau vµ nhËn xÐt urª ñ 4% cho hiÖu qu¶ tèt h¬n. Lª ViÕt Ly vµ cs (1991), (trÝch tõ Lª Xu©n C−¬ng, 1994)[6], nghiªn cøu r¬m ñ theo tû lÖ: 2% urª +5% v«i + 0,5% muèi, l−îng tiªu thô r¬m ñ urª cña bß t¨ng 42,9%, møc t¨ng träng t¨ng 31%. - Nghiªn cøu sö dông c¸c phô phÈm kh¸c nh− bét c¸c, kh« dÇu l¹c kh« dÇu h¹t b«ng, kh« dÇu ®Ëu t−¬ng,… nh»m n©ng cao gi¸ trÞ dinh d−ìng trong khÈu phÇn nu«i bß. Lª Xu©n C−¬ng (1994)[6], nghiªn cøu sö dông c¸c phô phÈm kh¸c nh− rØ mËt, c¸m g¹o, kh« dÇu l¹c,… chÕ biÕn t¶ng liÕm nu«i bß, hay chÕ biÕn b/ h¹t ®iÒu, nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña xö lý b»ng folmandehyt ®Õn protein cña bét c¸ vµ h¹t b«ng,…lµm thøc ¨n nu«i bß. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 35 - Nghiªn cøu vÒ sinh tr−ëng cña bß lai h−íng thÞt ë c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau, trong ®iÒu kiÖn ch¨n th¶ cã hoÆc kh«ng cã bæ sung thøc ¨n, ®/ kÕt luËn r»ng: nu«i bß ch¨n th¶ cÇn ph¶i bæ sung thøc ¨n ngoµi ch¨n th¶. T¹i Dôc Mü, thøc ¨n bæ sung lµ r¬m ñ urª 4% cïng víi thøc ¨n phô phÈm n«ng nghiÖp cã hµm l−îng protein cao, rØ mËt ®−êng: F1 Charolais lóc 24 th¸ng tuæi t¨ng träng trªn 600g/con/ngµy vµ khèi l−îng ®¹t 375kg (Lª ViÕt Ly vµ Vò V¨n Néi, 1995)[19]. HoÆc nu«i ch¨n th¶ trong ®iÒu kiÖn dinh d−ìng ®−îc c¶i thiÖn víi møc bæ sung æn ®Þnh (kh«ng cÇn thøc ¨n tinh), bª F1 h−íng thÞt t¨ng träng kh¸ tèt ®Æc biÖt lµ c«ng thøc lai F1 Charolais 556g/con/ngµy ë giai ®o¹n 12-15 th¸ng tuæi. Bª lai F1 khi ch¨n th¶ qu¶ng canh chØ ®¹t møc ®é t¨ng träng 210-240 g/con/ngµy, nh−ng nÕu bæ sung r¬m ñ urª vµ t¶ng ®¸ liÕm th× c¶i thiÖn møc ®é t¨ng träng lªn 386 - 429 g/con/ngµy t¨ng lªn 60% (Lª ViÕt Ly vµ céng sù, 1994)[18]. - Nghiªn cøu c¸c ph−¬ng ph¸p vç bÐo bß thÞt kh¸c nhau: vç bÐo lÊy thÞt tr¾ng, vç bÐo b»ng thøc ¨n xanh, thøc ¨n ñ xanh, thøc ¨n tinh… Nu«i bª lai h−íng thÞt, ngoµi thøc ¨n bæ sung thªm 10kg cá c¾t vµ 0,07kg MUB, t¨ng träng ®¹t 520 – 556g/con/ngµy. Vµ khi bæ sung r¬m ñ urª 4% vµ MUB nu«i trong mïa kh«, bª lai nu«i t¹i Hµ Tam (Gia Lai) t¨ng träng ®¹t 386-429g/con/ngµy cßn bª lai nu«i tai An Nh¬n ®¹t thÊp h¬n lµ 342- 402g/con/ngµy nh−ng vÉn cao h¬n l« ®¹i trµ lµ 60%. Vµo mïa kh« thøc ¨n bæ sung cã hµm l−îng protein vµ n¨ng l−îng cao th× mcø t¨ng träng ®¹t 568/g/con/ngµy, gi¸ trÞ thøc thu cao h¬n ®¹i trµ lµ 4-15,6%,....(Vò V¨n Néi vµ céng sù, 1995)[23]. Theo Ph¹m Kim C−¬ng, Vò ChÝ C−¬ng, Ph¹m Hïng C−êng (2004)[7] vç bÐo bß Laisind b»ng khÈu phÇn l¸ d©u t»m thay thÕ cho h¹t b«ng víi bèn møc l¸ d©u t»m kh¸c nhau: khÈu phÇn 1 lµ bét s¾n, rØ mËt, hËt b«ng, ®Ëu t−¬ng, r¬m kh«, urª vµ kho¸ng; ë khÈu phÇn 2,3,4 t−¬ng øng bæ sung l¸ d©u Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 36 t»m lµ 5, 10 vµ 15kg. C¸c kÕt qu¶ t¨ng träng ®¹t ®−îc trªn ®µn bß Laisind lµ rÊt tèt: ë khÈu phÇn 1 t¨ng träng ®¹t ®−îc b×nh qu©n c¶ kú vç bÐo lµ 554 g/con/ngµy, c¸c l« 2, l« 3 vµ l« 4 ®¹t kÕt qu¶ t−¬ng øng lµ 583 gam/con/ngµy, 565 gam/con/ngµy vµ 568 gam/con/ngµy. Nh− vËy tiªu tèn thøc ¨n (kg chÊt kh«/kg t¨ng träng) cña c¸c l« t−¬ng øng lµ 7,15 ; 6,44; 6,88 vµ 6,45 kg chÊt kh«/kg t¨ng träng. Ch¨n nu«i bÒn v÷ng ph¶i ®¹t ®−îc n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ sö dông ®i ®«i víi b¶o vÖ m«i tr−êng, ph¶i tÝnh ®Õn c¸c nguån lîi tù nhiªn còng nh− m«i tr−êng kinh tÕ, x©y dùng c¸c chiÕn l−îc cho s¶n xuÊt mét c¸ch bÒn v÷ng mµ vÉn ®¹t ®−îc c¸c lîi Ých vÒ kinh tÕ, sinh th¸i vµ x/ héi (§Æng Vò B×nh vµ NguyÔn Xu©n Tr¹ch, 2002)[1]. Trong ch¨n nu«i bß thÞt th× vç bÐo lµ mét kh©u thuËt quan träng nh»m ®Ó mét môc ®Ých cuèi cïng lµ t¨ng n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng thÞt. Do ®ã viÖc nghiªn cøu lai t¹o c¸c gièng bß vµ c¸c khÈu phÇn vç bÐo bß thÞt lµ rÊt cÇn thiÕt.XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu ®ã mµ trong nh÷ng n¨m qua ®/ cã nhiÒu nhµ nghiªn cøu khoa häc ®/ lai t¹o vµ cã nh÷ng ph−¬ng ph¸p vç bÐo bß thÞt kh¸c nhau. Vç bÐo bß b»ng khÈu phÇn cao n¨ng l−îng dùa trªn nÒn bét s¾n víi 3% urª (Victor J. Clarke, Lª B¸ LÞch vµ §ç Kim Tuyªn, 1997)[34] ®/ ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tèt. ThÝ nghiÖm ®−îc thùc hiÖn trªn bß vµng vµ bß Laisind t¹i hai tØnh víi møc n¨ng l−îng trao ®æi ME=2899 Kcal/1kgCK t−¬ng ®−¬ng víi 12,130 MJ/1kgCK ®/ cho t¨ng träng b×nh qu©n cña bß vµng cao nhÊt lµ 1016 g/con/ngµy vµ thÊp nhÊt lµ 683,3g/con/ngay. Víi bß Laisind 1000 g/con/ngµy vµ thÊp nhÊt lµ 850 g/con/ngµy. Víi khÈu phÇn vç bÐo nµy nã cã ý nghÜa khoa häc vµ ý nghÜa thùc tÕ, thêi gian vç bÐo lµ 30- 40 ngµy. HiÖn nay do n−íc ta lµ mét n−íc víi kho¶ng 70% d©n sè lµm n«ng nghiÖp nªn n−íc ta cã mét nguån phô phÈm n«ng nghiÖp kh¸ lín nh−: th©n Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 37 c©y ng«, lâi ng«, rØ mËt, l¸ s¾n,.. Do ®ã ®/ cã nhiÒu nh÷ng nghiªn cøu nh»m tËn dông nguån thøc ¨n cã s½n ë ®Þa ph−¬ng ®Ó lµm thøc ¨n cho ch¨n nu«i vç bÐo bß thÞt. C¸c nghiªn cøu cña L¹i ThÞ Nhµi (2005)[21] sö dông lâi ng« nghiÒn trong khÈu phÇn vç bÐo bß thÞt ®¹t hiÖu qu¶ t¨ng träng trªn bß Laisind sau 84 ngµy vç bÐo ®¹t 0,53 kg/con/ngµy ®Õn 0,60 kg/con/ngµy. NguyÔn Xu©n Tr¹ch, Bïi Quang TuÊn (2006)[36] sö dông khÈu phÇn r¬m t−¬i ñ víi urª ®Ó vç bÐo bª Laisind, kÕt qu¶ t¨ng träng b×nh qu©n 357,3gam/con/ngµy,... C¸c nghiªn cøu ®Òu cho thÊy viÖc tËn dông c¸c phô phÈm cho ch¨n nu«i bß s÷a còng nh− bß thÞt ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ trong ch¨n nu«i. 2.6. §Æc ®iÓm cña bß Brahman vµ kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña bß Brahman ë mét sè tØnh 2.6.1. §Æc ®iÓm cña bß Brahman Bß Brahman ®á ®−îc t¹o ra tai Mü vµo kho¶ng ®Çu thÕ kû 20 tõ c¸c gièng bß Guzerat, Nerole, Gyr vµ Krishna Velley cña Ên §é cã pha víi m¸u bß thÞt cña Anh. Bß Brahman cã mµu ®æ s¸ng ®Õn x¸m ®en. Chóng cã ®Æc ®iÓm cá truyÒn cña bß nhiÖt ®íi lµ cã u cao , yÕm thâng , rèn dµi, da mÒm, thÞt s¨n, tai to côp xuèng. Chóng cã khèi l−îng nÆng h¬n nhiÒu so víi bß vµng cña ViÖt Nam. Bß thÝch nghi tèt víi ®iÒu kiÖn nhiÖt ®íi nãng Èm, ngoµi ra chóng cßn cã kh¶ n¨ng sö dông thøc ¨n rÊt tèt vµ chÞu khã gÆm cá. Chóng chèng chÞu rÊt tèt víi ve, mßng, muçi vµ c¸c bÖnh vÒ ký sinh trïng ®−êng m¸u. Bß c¸i cã kh¶ n¨ng sinh s¶n tèt, dÔ ®Î, ham con vµ cã tuæi thä kÐo dµi. HiÖp héi c¸c nhµ s¶n xuÊt gièng bß Brahman Mü (ABBA) ®−îc thµnh lËp n¨m 1924, cho ®Õn nay ®/ xuÊt khÈu trªn 40000 bß brahman ®Õn 63 n−íc trªn thÕ giíi. Bß Brahman tr¾ng ®−îc n−íc ta nhËp vÒ víi hai g._.an ®á sinh ra t¹i Tuyªn Quang ChØ tiªu §VT n X ± SE Khèi l−îng bª s¬ sinh kg 36 23,03 ± 3,09 Khèi l−îng bª 1 th¸ng tuæi kg 8 44,90 ± 6,10 Khèi l−îng bª 3 th¸ng tuæi kg 9 62,30 ± 11,80 Khèi l−îng bª 6 th¸ng tuæi kg 54 100,20 ± 22,60 Khèi l−îng bª 9 th¸ng tuæi kg 16 120,08 ± 21,00 Khèi l−îng bª 12 th¸ng tuæi kg 15 130,60 ± 22,50 T¨ng träng tõ 1-6 th¸ng tuæi gam 428,9 T¨ng träng tõ 6-12 th¸ng tuæi gam 168,7 T¨ng träng tõ 1-12 th¸ng tuæi gam 298,81 Khèi l−îng s¬ sinh cña ®µn bª Brahman ®á sinh ra t¹i Tuyªn Quang ®¹t 23,03 kg. Víi khèi l−îng nµy nã thÊp h¬n so víi khèi l−îng trung b×nh cña bª s¬ sinh Brahman tr¾ng sinh ra t¹i Tuyªn Quang lµ 31,4 kg. Khèi l−îng nµy còng gÇn t−¬ng ®−¬ng víi khèi l−îng bª s¬ sinh cña dßng Brahman tr¾ng Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 60 gèc Cuba nu«i t¹i B×nh §Þnh 23,68 kg. Nh−ng nã cao h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c bª lai s¬ sinh F1 cña c¸c gièng Droughtmaster vµ Brahman t−¬ng øng lµ 19,9 kg vµ 17,0 kg nu«i t¹i tr¹i BÕn C¸t- B×nh D−¬ng (§inh V¨n C¶i, 2005)[3]. Bª trong giai ®o¹n 3 th¸ng tuæi ®¹t ®−îc ®−îc khèi l−îng 62,3 kg/con. Víi Khèi l−îng nµy nã thÊp h¬n nhiÒu so víi bß Brahman tr¾ng ë cïng ®é tuæi lµ 120 kg. Còng ë ®é tuæi nµy th× ®µn bª c¸i Brahman tr¾ng Cu ba nu«i t¹i B×nh §Þnh lµ 137 kg nh− vËy bª Brahman ®á Tuyªn Quang thÊp h¬n 55,92 kg/con vµ bª Brahman tr¨ng sinh ra t¹i Cñ Tri lµ 128,8 kg/con cao h¬n 26,8 kg/con. ë 6 th¸ng tuæi ®µn bª Brahman ®á ®¹t khèi l−îng 100,2 kg thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi bª Brahman tr¾ng gèc Cu Ba nu«i t¹i An Nh¬n B×nh §Þnh ë cïng ®é tuæi 137,3 kg. T¹i Cñ Tri – Tp Hå ChÝ Minh bª Brahman tr¾ng ë cïng ®é tuæi còng ®¹t 128,8 kg (§inh V¨n C¶i, 2005)[3]. ë 9 th¸ng tuæi bª Brahman ®á cña Tuyªn Quang ®¹t 120 kg còng thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi ®µn bª sinh ra t¹i B×nh §Þnh vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh lÇn l−ît lµ 171,69 kg vµ 174,8 kg (cao h¬n lÇn l−ît lµ 51,69 kg vµ 54,8 kg). ë 12 th¸ng tuæi ®µn bª Brahman ®á cña Tuyªn Quang 130,6 kg /con. Víi khèi l−îng nµy so s¸nh víi ®µn bª Brahman tr¾ng cïng ®é tuæi sinh ra ë B×nh §Þnh vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh th× nã thÊp h¬n nhiÒu. Theo §inh V¨n C¶i (2005)[3] ®µn bª tr¾ng ë cïng ®é tuæi ë B×nh §Þnh vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh cã khèi l−îng lÇn l−ît lµ 177 kg nu«i ë c¸c hé d©n, 207 kg nu«i taÞ c¸c tr¹i vµ 223 kg . Nh− vËy ®µn bª cña Tuyªn Quang cã khèi l−îng thÊp h¬n tõ 44,6 kg ®Õn 92,4 kg. Tõ khèi l−îng lóc bª s¬ sinh ®Õn 12 th¸ng tuæi c¸c chÕ ®é ch¨m sãc nu«i d−ìng kÐm nªn t¨ng träng cña ®µn bª trong giai ®o¹n nµy thÊp. Khèi l−îng bª Brahman ®á s¬ sinh ngang b»ng thËm chÝ cßn cao h¬n mét sè c¸c gièng kh¸c nh− ®/ nªu trªn nh−ng khi trong qu¸ Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 61 tr×nh nu«i, sù Ýt hiÓu biÕt vÒ ch¨n nu«i bß thÞt nhËp ngo¹i cña ng−êi ch¨n nu«i ®/ dÉn ®Õn t¨ng träng cña ®µn bª thÊp. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ nµy dÉn ®Õn t¨ng träng cña ®µn bª Brahman ®á sinh ra t¹i Tuyªn Quang còng thÊp h¬n ®µn cïng ®é tuæi sinh ra ë B×nh §Þnh. T¹i Tuyªn Quang t¨ng träng trong giai ®o¹n tõ 0-6 th¸ng tuæi cña ®µn bª Brahman ®á lµ 428,gam/con/ngµy thÊp h¬n bª tr¾ng gèc Cu ba ®−îc nu«i t¹i c¸c hé d©n ë B×nh §Þnh lµ 624 gam/con/ngµy. ë giai ®o¹n sau cai s÷a 6-12 th¸ng tuæi th× t¨ng träng cßn thÊp h¬n rÊt nhiÒu . Bª brahman ®á t¹i Tuyªn Quang ®¹t 168,7 gam/con/ngµy thÊp h¬n bª brahman tr¾ng sinh ra ë c¸c hé d©n (218 gam/con/ngµy) vµ trong tr¹i An Nh¬n- B×nh §Þnh (385 gam/con/ngµy) lÇn l−ît lµ 49,3 gam vµ 216,3 gam. Nh− vËy −íc tÝnh t¨ng träng trung b×nh cña ®µn bª Brahman ®á t¹i Tuyªn Quang tõ s¬ sinh ®Õn 12 th¸ng tuæi ®¹t 298,8gam/con/ngµy. Víi t¨ng träng ®¹t nh− vËy thÊp h¬n nhiÒu so víi t¨ng träng cña ®µn bª Brahman tr¾ng gèc Cu Ba sinh ra t¹i B×nh §Þnh nu«i trong n«ng hé: bª ®ùc ®¹t 512 gam/con/ngµy, bª c¸i ®¹t 421gam/con/ngµy. T¨ng träng cña ®µn bª Brahman ®á sinh ra t¹i Tuyªn Quang ë giai ®o¹n sau cai s÷a ®¹t thÊp nh− vËy lµ do sù ch¨m sãc nu«i d−ìng kÐm. KhÈu phÇn ¨n cña ®µn bª hÇu nh− chØ cã cá voi, r¬m, rÊt Ýt c©y ng« t−¬i vµ mét phÇn Ýt kh«ng ®¸ng kÓ lµ bét s¾n hoÆc bét ng«. T¹i c¸c hé d©n, do thãi quen ch¨n nu«i bß Vµng Ýt ph¶i ®Çu t− nªn khi ch¨n nu«i bß thÞt cao s¶n gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n. Sù kh«ng ®Çu t− ®óng møc cho ®µn bß vµ ®µn bª Brahman ®á dÉn ®Õn hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng ®¹t ®−îc nh− mong muèn. Còng víi nh÷ng nguyªn nh©n ch¨m sãc nu«i d−ìng kÐm, kh«ng ®¶m b¶o vÒ dinh d−ìng, sù thiÕu hôt vÒ protein vµ kho¸ng dÉn ®Õn tû lÖ nu«i sèng cña ®µn bª kh«ng cao. KÕt qu¶ ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng 4.9. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 62 B¶ng 4.9. Tû lÖ nu«i sèng cña ®µn bª Brahman ®á sinh ra t¹i Tuyªn Quang ChØ tiªu §VT Trong n«ng hé (n= 56) Trong tr¹i An Khang (n=67) Tû lÖ nu«i sèng tõ 0-6 th¸ng tuæi % 82,14 82,09 Tû lÖ nu«i sèng tõ 6-12 th¸ng tuæi % 85,71 91,04 KÕt qña b¶ng 4.9 cho thÊy tû lÖ nu«i sèng trong giai ®o¹n tõ 0-6 th¸ng tuæi cña bß Brahman ®á nu«i t¹i c¸c hé d©n lµ 82,14% t−¬ng ®−¬ng víi tû lÖ 82,09% cña bª nu«i t¹i tr¹i An Khang. Nh−ng khi ë giai ®o¹n 6-12 th¸ng tuæi th× tû lÖ nu«i sèng cña c¸c hé d©n chØ ®¹t 85,71% thÊp h¬n so víi tû lÖ nu«i sèng t¹i tr¹i An Khang lµ 91,04%. Nh− vËy viÖc tû lÖ nu«i sèng cña ®µn bª trong giai ®o¹n tõ 6-12 th¸ng tuæi ®−îc nu«i ë c¸c n«ng hé thÊp h¬n tû lÖ nu«i sèng cña ®µn bª ®−îc nu«i t¹i tr¹i An Khang lµ 5,33%. §iÒu nµy cho thÊy sù hiÓu biÕt vÒ ch¨n nu«i bß thÞt nhËp néi cña c¸c hé d©n cßn thÊp. §µn bª sau khi cai s÷a (6 th¸ng tuæi) ë c¸c hé d©n kh«ng cã sù ch¨m sãc tèt dÉn ®Õn hiÖn t−îng thiÕu dinh d−ìng, thiÕu kho¸ng,… lµm cho ®µn bª gÇy yÕu, bª m¾c c¸c bÖnh nh− phæi, tiªu ch¶y,…dÉn ®Õn tû lÖ nu«i sèng thÊp. 4.4. Mét sè chØ tiªu vç bÐo cña ®µn bª Brahman ®á sinh ra t¹i Tuyªn Quang 4.4.1. Kh¶ n¨ng t¨ng träng vµ tiªu tèn thøc ¨n KÕt qu¶ vÒ thay ®æi khèi l−îng, t¨ng träng vµ tiªu tèn thøc ¨n cña bª trong thêi gian thÝ nghiÖm ®−îc tr×nh bµy trong b¶ng 4.10 vµ 4.11. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 63 KhÈu phÇn ¨n cña hai l« thÝ nghiÖm nµy lµ gièng nhau gåm c©y ng« ñ chua 21%, h¹t b«ng: 25%, bét s¾n lµ 44%, kh« dÇu ®ç t−¬ng lµ 8% vµ cã thªm 1% urª vµ 1% premix kho¸ng. Gi¸ trÞ dinh d−ìng ®¹t 16,34 protein th« (g/100gCK) vµ 10,91 MjME/kgCK. B¶ng 4.10. Khèi l−îng vµ t¨ng träng cña bª ë c¸c l« thÝ nghiÖm ( SEX ± ) Chỉ tiêu theo dõi Lô I (Bª Laisind) Lô II (Bª Brahman) P Khèi l−îng bª ñầu kỳ (kg) 131,8a ± 8,29 164,8b ± 10,50 Khèi l−îng bª 28 ngày (kg) 157,8a ± 10,80 201,8b ± 12,10 <0,01 Khèi l−îng bª 56 ngày (kg) 185,6a ± 13,20 244,3b ± 11,30 <0,01 Khèi l−îng bª 84 ngày (kg) 213,0a ± 11,10 283,8b ± 9,96 <0,01 T¨ng träng b×nh qu©n tháng 1 (kg/con/ngày) 0,93 ± 0,09 1,32b ± 0,07 <0,05 T¨ng träng b×nh qu©n tháng 2 (kg/con/ngày) 1,00 ± 0,09 1,52 ± 0,07 <0,01 T¨ng träng b×nh qu©n tháng 3 (kg/con/ngày) 0,98 ± 0,09 1,41 ± 0,07 <0,01 T¨ng träng b×nh qu©n cả kỳ (kg/con/ngày) 0,97 ± 0,04 1,42 ± 0,02 <0,01 Vì mục ñích chính của thí nghiệm là so sánh khả năng tăng trọng và cho thịt khi vỗ béo giữa bê thuộc 2 giống khác nhau nên tuổi bắt ñầu thí nghiệm ñược xác ñịnh là yếu tố quan trọng cần thiết phải ñồng ñều. Do ñó sự khác nhau về khối lượng trung bình giữa 2 lô thí nghiệm ở thời ñiểm bắt ñầu Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 64 thí nghiệm là ñiều không tránh khỏi do tốc ñộ sinh trưởng trong giai ñoạn từ sơ sinh ñến 18 tháng tuổi của bê thuộc 2 nhóm giống là khác nhau. Khả năng tăng trọng của bê thuần Brahman trong giai ñoạn thí nghiệm cũng cao hơn hẳn bê Laisind. Sau 3 tháng thí nghiệm, khối lượng trung bình của bê Laisind ñã tăng từ 131,8 kg lên 213,0 kg (khối lượng tăng tuyệt ñối 81,2kg) trong khi bê Brahman thuần tăng từ 164,8 lên 283,8 kg (khối lượng tăng tuyệt ñối 119 kg). Tăng trọng trung bình (kg/con/ngày) của bê thuần Brahman (1,42 kg/con/ngày) cao hơn ñáng kể (P<0,01) so với giá trị này ở bê Laisind (0,97 kg/con/ngày). ¶nh 4.1. Bª Brahman ®á sau khi vç bÐo 84 ngµy KÕt qu¶ t¨ng träng cña bª thuÇn Brahman ®á vµ bª Laisind trong thÝ nghiÖm nµy cao h¬n so víi kÕt qu¶ vç bÐo bª Brahman tr¾ng 18 th¸ng tuæi ë B×nh §Þnh. T¹i B×nh §Þnh kÕt qu¶ vç bÐo ®¹t 995 gam/con/ngµy thÊp h¬n so víi t¨ng träng cña bª Brahman ®á t¹i Tuyªn Quang (1420 gam) lµ 425 gam/con/ngµy (§inh V¨n C¶i, 2005)[3]. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 65 KÕt qu¶ t¨ng träng cña bª thuÇn Brahman vµ bª Laisind trong thÝ nghiÖm cña chóng t«i cao h¬n kh¸ nhiÒu so víi kÕt qu¶ cña c¸c nghiªn cøu tr−íc kia trªn bß lai Zebu vµ lai chuyªn thÞt (Lª ViÕt Ly vµ céng sù., (1996)[20]; Vò V¨n Néi vµ céng sù (1999)[22]; Vò ChÝ C−¬ng vµ céng sù, (2001)[11]. Víi kÕt qu¶ nµy còng cao h¬n so víi kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn bª Laisind, bª lai F1 Charolais vµ lai F1 Brahman ( §inh V¨n C¶i, 2005)[3] lÇn l−ît lµ 833 g/con/ngµy, 1148 g/con/ngµy vµ 1104 g/con/ngµy. Tuy nhiªn ®iÒu ®¸ng l−u ý lµ trong c¸c thÝ nghiÖm tr−íc, bß vµ bª chñ yÕu ®−îc vç bÐo b»ng c¸c phô phÈm n«ng c«ng nghiÖp cã hµm l−îng dinh d−ìng thÊp h¬n c¸c lo¹i thøc ¨n sö dông trong thÝ nghiÖm nµy. ¶nh 4.2. Bª Laisind sau khi vç bÐo 84 ngµy Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 66 KÕt qu¶ vÒ t¨ng träng cña chóng t«i còng cao h¬n so víi mét sè kÕt qu¶ vç bÐo bß lo¹i th¶i (0,865 – 0,921kg/con/ngµy) cña Victo Clarke vµ céng sù (1997)[34] nh−ng vÉn thÊp h¬n ®¸ng kÓ so víi kÕt qu¶ cña McCrab vµ céng sù (2000)[47] trªn bß thuÇn Brahman t¹i Australia (1,9 kg/con/ngµy) nu«i b»ng khÈu phÇn cã hµm l−îng rØ mËt cao. Tuy nhiªn cÇn ph¶i l−u ý ë thÝ nghiÖm cña Mc.Crab vµ céng sù, bß thÝ nghiÖm ®−îc bæ sung hocmon sinh tr−ëng vµ do ®ã møc t¨ng träng cao h¬n lµ cã thÓ lÝ gi¶i ®−îc. T¨ng träng cña bª thÝ nghiÖm còng ®−îc thÓ hiÖn trong biÓu ®å 4.1. 0 50 10 0 15 0 20 0 25 0 30 0 k h è i l− î n g ( k g) §Çu kú 28 ngµy tuæi 56 ngµy tuæi 84 ngµy tuæi bª laisin bª Brahman BiÓu ®å 4.1. T¨ng träng cña bª thÝ nghiÖm Qua biÓu ®å cho thÊy c¶ hai gièng bª ë th¸ng thø nhÊt t¨ng träng (bª Laisind: 930g/con/ngµy, bª Brahman lµ 1320g/con/ngµy) thÊp h¬n so víi c¸c th¸ng tiÕp theo. §iÒu nµy cã thÓ do ë giai ®o¹n ®Çu bª ch−a hoµn toµn thÝch øng víi thøc ¨n. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 67 Một ñiểm ñáng lưu ý khác trong kết quả thí nghiệm của chúng tôi là bê tăng trọng cao liên tục trong suốt 3 tháng thí nghiệm. Ở các thí nghiệm khác, nhất là các thí nghiệm vỗ béo trên ñối tượng bò loại thải, khối lượng bò thường tăng cao ở tháng thứ nhất sau ñó mức tăng trọng giảm dần ở tháng thứ 2 và giảm mạnh ở tháng thứ 3. ðiều này có thể là do bê sử dụng trong thí nghiệm này có tuổi khá thấp (18 tháng tuổi) nên trong giai ñoạn thí nghiệm, bê vẫn tiếp tục phát triển cả về thể vóc và do ñó khối lượng tăng liên tục và ổn ñịnh. Ở các thí nghiệm khác bò thí nghiệm hầu hết ñều ñã trưởng thành nên tăng trọng ở tháng thứ nhất thường có sự ñóng góp lớn của sự tăng trưởng bù còn các tháng sau ñó thì tăng trưởng bù mất ñi và khả năng tăng khối lượng của bò thí nghiệm giảm mạnh. Trong thí nghiệm mới ñây trên bª lai Brahman tại ðak Lak, Vũ Chí Cương và cộng sự (2007)[10] cũng ñưa ra nhận xét là bê 18 tháng tuổi sau khi vỗ béo vẫn còn khả năng tăng trưởng mạnh. B¶ng 4.11. L−îng thøc ¨n ¨n vµo vµ hiÖu qu¶ sö dông thøc ¨n ( SEX ± ) Chỉ tiêu Lô I (Bª Laisind) Lô II (Bª Brahman ) Chất khô ăn vào (kg/con/ngày) 4,08a ± 0,04 4,98b ± 0,05 Chất khô ăn vào (g/kg W0,75) 85,50 ± 1,01 85,68 ± 1,07 Chất khô ăn vào (% khối lượng) 2,37 ± 0,03 2,12 ± 0,03 Protein (kg/con/ngày) 0,65a ± 0,007 0,79b ± 0,007 Tiêu tốn thức ăn (kg CK/kg tăng trọng) 4,49 ± 0,30 3,89 ± 0,27 * Các giá trị trung bình trong cùng một hàng có các ch÷ số khác nhau thì khác nhau (P<0,05) Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 68 KÕt qu¶ bảng 4.10 cho thấy lượng vật chất khô và protein thô ăn vào trung bình/ngày của bê thuần cao hơn ñáng kể so với bê Laisind (P<0,01). ðiều này là bởi khối lượng cở thể của bê thuần luôn cao hơn bê Laisind cùng tuổi. Chính vì thế khi ước tính lượng chất khô và protein ăn vào/ñơn vị khối lượng trao ñổi thì giữa 2 lô thí nghiệm không có sự sai khác ñáng kể (P>0,05). Mặc dù tăng trọng của bê thuần Brahman cao hơn ñáng kể so với bê Laisind nhưng hiệu quả sử dụng thức ăn lại không có sự sai khác có ý nghĩa về mặt thống kê giữa 2 lô thí nghiệm. Hiệu quả sử dụng thức ăn của cả 2 lô thí nghiệm (3,89 và 4,49 kg CK/kg tăng trọng) ñều ở mức thấp hơn rất nhiều so với kết quả của các thí nghiệm trước (VD: 6,3-7,9 kg chất khô/kg tăng trọng (Phạm Kim Cương và cộng sự., 2001)[8]; 6,2-15,9 kg chất khô/kg tăng trọng (Vũ Chí Cương và cộng sự, 2001)[11]). Tiêu tốn chất khô/kg tăng trọng của bò trong thí nghiệm của chúng tôi cũng thấp hơn khá nhiều so với tiêu chuẩn của AFRC (1993)[40]; ARC (1980)[42]; NRC (1984)[48]; INRA (1989)[46]; Rajan, S. K. (1990)[50] và Perry (1990)[49] dao ñộng trong khỏang 7,1-10,42kg CK/kg tăng trọng. Một trong những lí do giải thích cho mức tiêu tốn thức ăn thấp trong thí nghiệm của chúng tôi có thể là bởi trong thí nghiệm này bê vẫn còn trong giai ñoạn sinh trưởng cao và do ñó các chất dinh dưỡng ñược sử dụng ñể tổng hợp mô cơ là chính; năng lượng dùng ñể tích lũy mỡ thấp. Do ñó bê có thể ñã sử dụng ít năng lượng cho 1 kg tăng trọng hơn bò vµ bª ở các thí nghiệm khác. 4.4.2. Kh¶ n¨ng cho thÞt cña bª vç bÐo ðể xác ñịnh khả năng cho thịt và so sánh tỷ lệ thịt của bê Brahman thuần với bê Laisind, chúng tôi tiến hành mổ khảo sát mỗi lô 01 con. Kết quả ñược trình bày ở bảng 4.12. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 69 B¶ng 4.12. Mét sè chØ tiªu mæ kh¶o s¸t cña bª nu«i thÝ nghiÖm Chỉ tiªu Lô I (Bª Laisind) Lô II (Bª Brahman ) Khối lượng thịt hơi (kg) 191 252 Khối lượng thịt xẻ (kg) 73,60 105,90 Tỉ lệ thịt xẻ (%) 38,53 42,02 Khối lượng thịt tinh (kg) 56,60 85,90 Tỉ lệ thịt tinh (%) 29,63 34,09 Kết quả mổ khảo sát cho thấy tỉ lệ thịt xẻ và thịt tinh của bê Brahman cao hơn ñáng kể so với bê Laisind. Tỷ lệ thịt xẻ của bê Brahman vỗ béo (42,02%) cao hơn 3,5 ñơn vị % so với giá trị tỷ lệ thịt xẻ của bê Laisind sau vỗ béo (38,5%). Tương tự, tỷ lệ thịt tinh của bò Brahman lai cao hơn xấp xỉ 4,5 ñơn vị % so với tỷ lệ này của bê Laisind. Víi kÕt qu¶ mæ kh¶o s¸t trªn bª thuÇn Brahman sinh ra t¹i Tuyªn Quang ®Òu thÊp h¬n c¶ vÒ tû lÖ thÞt xÎ còng nh− tû lÖ thÞt tinh trªn bß lai F1 Brahman vµ Charolais (§inh V¨n C¶i, 2005)[3] sinh ra t¹i B×nh §Þnh, c¸c tû lÖ t−¬ng øng: tû lÖ thÞt xÎ lµ 49,06%, 53,93% vµ tû lÖ thÞt tinh lµ: 39,95%,43,61%. Nh− vËy tû lÖ thÞt xÎ cña bª Brahman ®á thÊp h¬n tõ 7,04%- 11,91% so víi tæng träng l−îng thÞt xÎ. Tû lÖ thÞt tinh còng thÊp h¬n tõ 5,86% - 9,52% so víi tæng träng l−îng thÞt tinh. 4.4.3. HiÖu qu¶ kinh tÕ vç bÐo bª Kết quả phân tích hiệu quả kinh tế khi vỗ béo bê ñược trình bày ở bảng 4.13. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 70 B¶ng 4.13. HiÖu qu¶ kinh tÕ cña vç bÐo bª Chỉ tiêu theo dõi Lô I (Bª Laisind) Lô II (Bª Brahman ) Giá nguyên liệu - Ngô ủ chua (ñång/kg) 600 600 - Bột sắn (ñång/kg) 2200 2200 - Hạt bông (ñång /kg) 2400 2400 - Khô ñỗ tương (ñång /kg) 5200 5200 - Urê (ñång /kg) 5300 5300 - Premix khoáng-vitamin (ñång /kg) 16000 16000 Giá thành thức ăn vỗ béo (ñång /kg sử dụng) 1811 1811 Giá thành thức ăn vỗ béo (ñång /kg CK) 3197 3197 Giá mua bª (ñồng/kg) 17000 17000 Giá bán bª (ñồng/kg) 17000 17000 Chi mua bª (ñồng/con) 2.227.000 2.788.000 Chi mua thuèc thó y 5000 5000 Chi mua thức ăn (ñồng/con) 1.257.105 1.538.178 Tổng chi (mua bª+thức ăn) (ñồng/con) 3.489.105 4.331.178 Tổng thu từ bán bª (ñồng/con) 3.621.000 4.828.000 Tổng tiền lãi (ñồng/con) 131.895 496.822 Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 71 Qua kÕt qu¶ trªn cho thấy nếu không tính tiền công lao ñộng thì sau thời gian vỗ béo 84 ngày, mỗi bê Laisind vỗ béo lãi 132.000 ñồng và mỗi bê thuần Brahman lãi 497.000 ñồng. Tuy nhiên cần lưu ý là trong việc ước tính hiệu quả kinh tế vỗ béo ở thí nghiệm này, chúng tôi chỉ ñặt giả thiết là giá mua vào và bán ra tÝnh theo khối lượng hơi và có giá như nhau. Trong thực tế bò sau khi vỗ béo thường có tỷ lệ thịt cao hơn nên giá thịt hơi cũng cao hơn so với giá trước khi vỗ béo. Vì thế mức lãi thu ñược khi vỗ béo bò có thể cao hơn. Trong thÝ nghiÖm nµy cña chóng t«i, lý do chóng t«i kh«ng tÝnh to¸n ®Õn c¸c khÊu hao chuång tr¹i lµ v×: t¹i c¸c hé n«ng d©n chóng t«i gi¶ ®Þnh ®/ cã chuång tr¹i s½n. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 72 5. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 5.1. KÕt luËn - Tuyªn Quang lµ mét tØnh cã nh÷ng biÕn chuyÓn m¹nh trong ph¸t triÓn ch¨n nu«i, ®Æc biÖt lµ ch¨n nu«i ®¹i gia sóc. Tõ n¨m 2001 ®Õn n¨m 2005 sè l−îng ®µn gia sóc, gia cÇm toµn tØnh t¨ng ®¸ng kÓ, b×nh qu©n hµng n¨m ®µn bß t¨ng 17,35%. N¨m 2005 tæng ®µn bß ®¹t 42.998 con, dù tÝnh ®Õn n¨m 2010 tæng ®µn bß ®¹t 69.249 con (t¨ng kho¶ng 10% n¨m) vµ chñ yÕu lµ ®µn bß Laisind. - §µn bß Brahman tr¾ng giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn t−¬ng ®èi tèt; khèi l−îng tr−ëng thµnh ®¹t 815 kg, khèi l−îng bª s¬ sinh ®¹t 31,4 kg, t¨ng träng giai ®o¹n 0-6 th¸ng tuæi 778 g/con/ngµy, tû lÖ nu«i sèng giai ®o¹n bó s÷a ®¹t 68,8%. Tuy vËy do nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn tû lÖ ®Î n¨m ®Çu cña ®µn bß ®¹t thÊp 39,7%. - §µn bß Brahman ®á cã khèi l−îng trung b×nh 396 kg, tû lÖ thô thai thÊp 2,85 liÒu tinh/bª. Tû lÖ chöa løa 1 ®¹t 88,6%, nh−ng tû lÖ ®Î n¨m ®Çu thÊp 36,50%. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î 466 ngµy, tû lÖ bß chöa løa hai thÊp 21,25% vµ tû lÖ ®éng dôc sau ®Î 81,25%. Khèi l−îng bß ®Î løa ®Çu 304kg. - §µn bª Brahman ®á sinh ra t¹i Tuyªn Quang cã khèi l−îng s¬ sinh 23 kg, s¸u th¸ng tuæi ®¹t 100,2kg, t¨ng träng trong giai ®o¹n bó mÑ 428,9 gam/con/ngµy. Khèi l−îng lóc 12 th¸ng tuæi ®¹t khèi l−îng 130,6 kg, t¨ng träng giai ®o¹n nµy lµ 168,7 gam/con/ngµy. - Tû lÖ nu«i sèng cña ®µn bª Brahman ®á giai ®o¹n bó mÑ t¹i n«ng hé lµ 82,14% vµ trong tr¹i An Khang lµ 82,09%. Giai ®o¹n 6-12 th¸ng tuæi tû lÖ nu«i sèng trong n«ng hé 85,71% cßn bª trong tr¹i An Khang ®¹t 91,04%. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 73 - Vç bÐo bª Laisind vµ bª thuÇn Brahman ®á ë cïng mét khÈu phÇn cã møc protein th« 16,34 g/100gchÊt kh« vµ n¨ng l−îng ®¹t 10,91 MjME/kg chÊt kh«. Tiªu tèn thøc ¨n cña bª Brahman thuÇn lµ 3,89 kg CK/kg t¨ng träng, t−¬ng øng víi bª Laisind lµ 4,49 kg CK/kg t¨ng träng. Nh− vËy sau 84 ngµy vç bÐo n¨ng suÊt vç bÐo cña bª Brahman thuÇn rÊt cao trung b×nh ®¹t 1420 g/con/ngµy, cao h¬n h¼n so víi bª Laisind 970 g/con/ngµy. - Kh¶ n¨ng cho thÞt cña bª thuÇn 18 th¸ng tuæi vç bÐo sau 3 th¸ng khèi l−îng 252 kg, cho khèi l−îng thÞt xÎ 105 kg ®¹t tû lÖ thÞt xÎ 42,02%. Khèi l−îng thÞt tinh 85,90 kg ®¹t tû lÖ thÞt tinh 34,09%. 5.2. §Ò nghÞ - Ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß thÞt lµ mét ch−¬ng tr×nh míi cña Tuyªn Quang do vËy cÇn tiÕp tôc ch¨n nu«i theo dâi ®µn bß, t¨ng ®Çu t− cho ®µn bß vÒ ch¨m sãc nu«i d−ìng còng nh− kü thuËt ®Ó ®µn bß ph¸t triÓn tèt h¬n. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 74 Tµi liÖu tham kh¶o Tµi liÖu tiÕng viÖt 1. §Æng Vò B×nh, NguyÔn Xu©n Tr¹ch (2002), “Canh t¸c kÕt hîp nh»m ph¸t triÓn n«ng th«n bÒn v÷ng”, KÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc – kü thuËt n«ng nghiÖp, NXB N«ng nghiÖp – Hµ Néi, trang 77- 82. 2. NguyÔn Thanh B×nh, NguyÔn Quèc §¹t (2006), “X©y dùng m« h×nh vïng ch¨n nu«i bß s÷a miÒn Nam ¸p dông ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p: gièng, nu«i d−ìng, thó y, qu¶n lý”, B¸o c¸o khoa häc n¨m 2006, ViÖn ch¨n nu«i, 8/2006. 3. §inh V¨n C¶i (2005), “Nghiªn cøu chän läc vµ lai t¹o nh»m n©ng cao søc s¶n xuÊt bß thÞt ë ViÖt Nam”, B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi, ViÖn Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp MiÒn Nam. 4. C«ng ty Gièng vËt t− N«ng–L©m nghiÖp (2006), B¸o c¸o t×nh h×nh ch¨n nu«i bß thÞt Brahman ®á giai ®o¹n 2004 – 2006. 5. Cục Chăn nuôi (2006) Báo cáo tổng kết chăn nuôi giai ñoạn 2001-2005 và ñịnh hướng phát triển chăn nuôi thời kỳ 2005-1015. 6. Lª xu©n C−¬ng (1994), BiÕn r¬m cá thµnh thÞt s÷a, NXB N«ng nghiÖp – Hµ Néi. 7. Ph¹m Kim C−¬ng, Vò ChÝ C−¬ng, Ph¹m Hïng C−êng (2004), “¶nh h−ëng cña viÖc thay thÕ h¹t b«ng b»ng lµ d©u t»m trong khÈu phÇn vç bÐo bß thÞt”, B¸o c¸o khoa häc ch¨n nu«i thó y, NXB N«ng nghiÖp – Hµ Néi th¸ng 12/2004, trang 42 – 46. 8. Phạm Kim Cương, Vũ Chí Cương, Vũ Văn Nội, ðinh Văn Tuyền, Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 75 Nguyễn Thành Trung (2001), “Nghiên cứu sử dụng rơm lúa trong khẩu phần bò thịt”, Các báo cáo khoa học của ñề tài KHCN 08-05. Trang 174- 187. 9. Vũ Chí Cương, Phạm Kim Cương, Vũ Văn Nội, ðinh Văn Tuyền, Nguyễn Thành Trung, McCrabb. G (1999), “Nghiên cứu sử dụng hàm lượng rỉ mật cao ñể vỗ béo bò”. Báo cáo khoa học Viện chăn nuôi 1999. 10. Vũ Chí Cương, Phạm Kim Cương, Nguyễn Thành Trung, Phạm Thế Huệ ( 2007), “Ảnh hưởng của việc thay thế các mức protein thoát qua (by-pass protein) trong khẩu phần ñến khả năng tăng trọng và hiệu quả kinh tế của bê lai brahman vỗ béo tại ðắc lắc”, Báo cáo trình bày tại Hội nghị khoa học cấp cơ sở bộ môn Bò, Viện chăn nuôi năm 2007. 11. Vũ Chí Cương, Vũ Văn Nội, Graeme McCrab, Phạm Kim Cương, Nguyễn Thành Trung, ðinh Văn Tuyền, ðoàn Thị Khang (2001), Nghiên cứu sử dụng rỉ mật trong nuôi dưỡng bò thịt. Các báo cáo khoa học của ñề tài KHCN 08-05. Trang 162-171. 12. NguyÔn Quèc §¹t (1998), “ Mét sè ®Æc ®iÓm vÒ gièng cña ®µn bß lai (Holstein Frisian x Laisind) h−íng s÷a nu«i t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh”. LuËn ¸n TiÕn sÜ N«ng nghiÖp, ViÖn khoa häc N«ng nghiÖp ViÖt Nam, Hµ Néi. 13. TrÇn Quang H¹nh (2003), “§¸nh gi¸ tiÒm n¨ng phô phÈm n«ng nghiÖp lµm thøc ¨n cho tr©u bß nu«i t¹i §¾c L¾c”, LuËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp, Tr−êng §¹i häc N«ng nghiÖp I. 14. NguyÔn ViÕt H¶i, Lª ViÕt Ly vµ Lª Hång S¬n (1994), “ ¶nh h−ëng cña xö lý r¬m b»ng urª, NaOH ®Õn thµnh phÇn ho¸ häc, tiªu ho¸ trao ®æi chÊt d¹ cá ë bß”, B¸o c¸o khoa häc phÇn ®¹i gia sóc, Hµ Néi th¸ng 7/1994, trang 1- 9. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 76 15. TrÇn Do/n Hèi, NguyÔn V¨n ThiÖn vµ CTV (1979), “KÕt qu¶ t¹p giao ®êi mét gi÷a bß lai tr¾ng ®en B¾c Kinh vµ bß Laisind”, B¸o c¸o khoa häc, ViÖn Ch¨n nu«i. 16. T¨ng Xu©n L−u (1999), “ §¸nh gi¸ mét sè ®Æc ®iÓm cña bß lai h−íng s÷a t¹i Ba V× - Hµ T©y vµ biÖn ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng sinh s¶n cña chóng”, LuËn v¨n Th¹c sÜ N«ng nghiÖp, §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 17. Lª ViÕt Ly, NguyÔn ThiÖn, Vò V¨n Néi, Vò ChÝ C−¬ng, Ph¹m Kim C−¬ng, NguyÔn V¨n Niªm (1995), “Tæng hîp kÕt qu¶ nghiªn cøu bß lai h−íng thÞt”, TuyÓn tËp c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häckü thuËt ch¨n nu«i (1969-1995), NXB N«ng nghiÖp Hµ Néi, trang 216-223. 18. Lª ViÕt Ly, Vò V¨n Néi, Vò ChÝ C−¬ng, Pham Kim C−¬ng, NguyÔn Quèc §¹t, NguyÔn V¨n DiÖn (1994), “KÕt qu¶ lai kinh tÕ bß thÞt t¹i c¸c tØnh phÝa Nam”, B¸o c¸o khoa häc phÇn ®¹i gia sóc – Hµ Néi th¸ng 7/1994, trang 31 – 41. 19. Lª ViÕt Ly vµ Vò V¨n Néi (1995), “ KÕt qu¶ nghiªn cøu bß lai h−íng thÞt”, Nu«i bß thÞt vµ nh÷ng kÕt qu¶ b−íc ®Çu ë ViÖt Nam, NXB N«ng nghiÖp – Hµ Néi, trang 54 – 61. 20. Lê Viết Ly, Vũ Văn Nội, Vũ Chí Cương, Phạm Kim Cương, Nguyễn Quốc ðạt (1996), “Nuôi bê lai hướng thịt bằng thức ăn bổ sung từ nguồn phụ phẩm nông nghiệp tại miền Trung”. Kết quả nghiên cứu khoa học kỹ thuật chăn nuôi 1994-1995. Nhà xuất bản Nông nghiệp 1996, trang 135- 140. 21. L¹i ThÞ Nhµi (2006), “Sö dông lâi ng« nghiÒn trong khÈu phÇn vç bÐo bß thÞt”, B¸o c¸o tèt nghiÖp, Tr−êng ®¹i häc N«ng nghiÖp I Hµ Néi. 22. Vũ Văn Nội, Phạm Kim Cương và ðinh Văn Tuyền (1999), “Sử dụng phế phụ phẩm và nguồn thức ăn sẵn có tại ñịa phương ñể vỗ béo bò”, Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 77 Báo cáo khoa học chăn nuôi thú y, Huế 28-30/6/1999. Trang 25-29. 23. Vò V¨n Néi, Vò ChÝ C−¬ng, Ph¹m Kim C−¬ng, NguyÔn Quèc §¹t (1995), “KÕt qu¶ lai kinh tÕ bß thÞt c¸c tØnh phÝa Nam”, Nu«i bß thÞt vµ nh÷ng kÕt qu¶ b−íc ®Çu ë ViÖt Nam, NXB N«ng nghiÖp – Hµ Néi, trang 62 – 70. 24. §Æng Hång Quyªn (2004), “ §Æc ®iÓm sinh s¶n vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s÷a cña ®µn bß lai h−íng s÷a nu«i t¹i Trung t©m nghiªn cøu bß vµ ®ång cá Ba V× - Hµ T©y”, B¸o c¸o tèt nghiÖp , §¹i häc N«ng nghiÖp I, Hµ Néi. 25. Phïng Quèc Qu¶ng (2002), Nu«i tr©u bß ë n«ng hé vµ trang tr¹i, NXB N«ng nghiÖp – Hµ Néi. 26. Së N«ng nghiÖp vµ PTNT (2006), B¸o c¸o t×nh h×nh s¶n xuÊt ch¨n nu«i giai ®o¹n 2001- 2005 vµ ®Þnh h−íng, gi¶i ph¸p s¶n xuÊt ch¨n nu«i giai ®o¹n 2006- 2015. 27. Mai ThÞ Th¬m (2004), “Kh¶ n¨ng sinh s¶n vµ mét sè bÖnh th−êng gÆp cña ®µn bß lai h−íng s÷a ë x/ VÜnh ThÞnh – VÜnh T−êng – VÜnh Phóc”, T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp, tËp 2, sè5/24. 28. NguyÔn V¨n Th−ëng (2003), Nu«i bß s÷a - bß thÞt n¨ng suÊt cao, NXB NghÖ An. 29. NguyÔn V¨n Th−ëng, TrÇn Do/n Hèi, Vò V¨n Néi (1985), “KÕt qu¶ nghiªn cøu dïng bß ®ùc Zªbu gièng Redsindhi lai c¶i t¹o ®µn bß Vµng ViÖt Nam”, C«ng tr×nh nghiªn cøu ch¨n nu«i 1969–1984, NXB N«ng nghiÖp – Hµ Néi, trang 79-85. 30. NguyÔn ThÞ TÞnh, Lª Minh LÞnh (2001), “Nghiªn cøu hiÖu qu¶ cña c¸c ph−¬ng thøc bæ sung urª kh¸c nhau trong khÈu phÇn ¨n cho bß”, B¸o c¸o khoa häc ch¨n nu«i thó y 1999- 2000, TP. Hå ChÝ Minh th¸ng 4/2001, trang 93 – 101. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 78 31. NguyÔn ThiÖn (1995), Di truyÒn häc sè l−îng øng dông trong ch¨n nu«i, NXB N«ng nghiÖp. 32. NguyÔn Träng TiÕn, Mai ThÞ Th¬m (1996), “Bµi gi¶ng ch¨n nu«i tr©u bß (dïng cho c¸c líp sau ®¹i häc”, Tr−êng ®¹i häc N«ng nghiÖp I – Hµ Néi. 33. TrÇn Träng Thªm (1979), Mét sè ®Æc ®iÓm ngo¹i h×nh, tÝnh n¨ng s¶n xuÊt cña bß F1 Hµ Lan – Zebu ë n«ng tr−êng Phï §æng”, B¸o c¸o khoa häc, ViÖn Ch¨n nu«i. 34. Victor J. Clarke, Lª B¸ LÞch vµ §ç Kim Tuyªn (1997), “ KÕt qu¶ chuyÓn giao kü thuËt vç bÐo bß b»ng khÈu phÇn cao n¨ng l−îng dùa trªn nÒn bét s¾n víi 3% urª”, B¸o c¸o khoa häc ch¨n nu«i thó y 1996- 1997 (phÇn ch¨n nu«i gia sóc), Hµ Néi, 1997; trang 240 – 248. 35. NguyÔn Xu©n Tr¹ch (2003), “ Kh¶ n¨ng sinh s¶n vµ s¶n xuÊt s÷a cña c¸c lo¹i bß lai h−íng s÷a nu«i t¹i Méc Ch©u vµ Hµ Néi, 36. NguyÔn Xu©n Tr¹ch, Bïi Quang TuÊn (2006), “ ¶nh h−ëng cña ñ kiÒm hãa r¬m t−¬i víi urª ®Õn kh¶ n¨ng thu nhËn thøc ¨n vµ t¨ng träng cña bª sinh tr−ëng”, T¹p chÝ khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp sè 3/2006. 37. NguyÔn Xu©n Tr¹ch, Mai ThÞ Th¬m (2004), Gi¸o tr×nh ch¨n nu«i tr©u bß (dïng cho häc viªn cao häc nghµnh ch¨n nu«i), NXB N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 38. NguyÔn Xu©n Tr¹ch, Mai ThÞ Th¬m, Lª V¨n Ban (2006), Gi¸o tr×nh ch¨n nu«i tr©u bß, NXB N«ng nghiÖp – Hµ Néi. 39. TrÇn Träng Thªm (1986), “ Mét sè ®Æc ®iÓm vµ kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña c¸c nhãm bß lai gi÷a bß Lai Sind vµ bß s÷a gèc Hµ lan” LuËn ¸n Phã TiÕn sÜ khoa häc N«ng nghiÖp, ViÖn Khoa häc kü thuËt N«ng nghiÖp ViÖt Nam, Hµ Néi. Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 79 Tµi liÖu tiÕng anh 40. AFRC (1993), Energy and Protein Requirements for Ruminants. University Press, Cambridge, UK 41. AOAC (1975), Association of official Analytical Chemists, Offcicial methods of Analysis, 12th Edition, AOAC, Washington, D. C. 42. ARC (1984), The Nutrient Requirements for Ruminant Livestock. Suppl 1, Commonwealth Agricultural Bureau, Slough, UK. 43. Balain D.S and Raheja K.L (1999), Heifer and cow fertility performance amony temperate x Zebu (Hariana) corossbred cattle, Production and health paper, FAO. 44. Dixon and Swans Lagon (1998), Beef Cattle Performance in northern Australia. 45. INRA (1989), Ruminant Nutrition recommended allowance and Feed Tables, INRA, Paris, France. 46. Kearl. L. C (1989), Nutrient Requirements of Ruminants in Developing Countries. International Feedtuffs Institute. Utah Agricultural Experiment Station. Utah State University, Logan, USA. 47. McCrabb GJ, Noi V.V, O'Neill CJ & Hunter RA (2000). The effect of quality of the forage component of high molasses diets for beef production. Asian-Australasian Journal of Animal Science 13 (Suppl. B), 120. 48. NRC (1984), The nutrient requirements of beef cattle, Washington DC, USA. 49. Perry, T.W (1990). Dietary nutrient allowance for beef cattle. Feedstuffs- Reference issue, 62, 31: 46-56. 50. Rajan, S. K. (1990). Nutritional Value of Animal Feeds and Feeding of Animals, ICAR, New Dehli Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 80 Phô lôc Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 81 ¶nh 1. C©y ng« ñ chua ¶nh 2. Thøc ¨n tinh ®· ®−îc trén Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 82 ¶nh 3. Trén thøc ¨n tinh vµ c©y ng« ñ chua ¶nh 4. Hçn hîp thøc ¨n ®· ®−îc trén Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học Nông nghiệp -------------------------- 83 ¶nh 5. C©n thøc ¨n thõa vµ c©n thøc ¨n ¨n vµo ¶nh 6. Bª thÝ nghiÖm Brahman i ._.