Khảo sát khả năng xử lý nước thải chăn nuôi heo bằng đất ngập nước tự nhiên

PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1.Ñaët vaán ñeà Ngaøy nay ñôøi soáng con ngöôøi ngaøy caøng ñöôïc naâng cao, nhu caàu veà thöïc phaåm cuõng taêng leân, ngaønh chaên nuoâi cuõng phaùt trieån ñeå ñaùp öùng cho con ngöôøi. Song, ngoaøi vieäc mang laïi lôïi ích veà kinh teá, thoaû maõn nhu caàu ñôøi soáng con ngöôøi, thì vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng do chaên nuoâi gaây ra caàn ñöôïc quan taâm.Trong ñoù, ñaëc bieät laø söï oâ nhieãm ñaát, khoâng khí vaø nguoàn nöôùc ngaàm, nöôùc maët, heä thoáng caùc soâng, keânh raïch gaàn caùc xí nghieäp, trang traïi chaên nuoâi do caùc chaát thaûi chaên nuoâi ñaõ laøm aûnh höôûng ñaùng keå tôùi heä sinh thaùi vaø söùc khoeû con ngöôøi. ÔÛ Vieät Nam noùi chung vaø khu vöïc phía Nam noùi rieâng, khía caïnh moâi tröôøng cuûa ngaønh chaên nuoâi chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc. Trong quaù trình phaùt trieån saûn xuaát chaên nuoâi vôùi qui moâ ngaøy caøng lôùn nhö hieän nay, moät löôïng chaát thaûi sinh ra gaây taùc haïi xaáu ñeán moâi tröôøng. Vôùi maät ñoä gia suùc cao coù theå gaây oâ nhieãm khoâng khí beân trong chuoàng traïi, oâ nhieãm töø heä thoáng löu tröõ chaát thaûi vaø oâ nhieãm töø nguoàn nöôùc thaûi sinh ra trong vieäc doäi chuoàng vaø taém röûa gia suùc thì chæ coù moät soá ít caùc cô sôû, xí nghieäp chaên nuoâi coù trang bò heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi nhöng hieäu quaû xöû lyù thaät söï chöa ñaûm baûo ñoái vôùi tieâu chuaån thaûiû ra moâi tröôøng vaø haàu heát laø thaûi boû ra tröïc tieáp moâi tröôøng. Ñaëc bieät, oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc maët: soâng, suoái, keânh, raïch… Vì caùc giaûi phaùp treân theá giôùi cuõng nhö Vieät Nam ta thöôøng aùp duïng caùc bieän phaùp kyû thuaät, ñöa caùc trang thieát bò vaøo quaù trình xöû lyù nhaèm giöõ laïi caùc chaát oâ nhieãm hoaëc chuyeån chuùng töø daïng ñoäc sang daïng khoâng ñoäc, thaûi ra moâi tröôøng.Vôùi giaûi phaùp naøy, ñoøi hoûi chi phí ñaàu tö vaø vaän haønh lôùn maø khoâng phaûi cô sôû saûn xuaát naøo cuõng thöïc hieän ñöôïc. Tröôùc tình hình ñoù, vieäc tìm ra nhöõng phöông phaùp xöû lyù maø ít toán keùm vaø ít söû duïng hoaù chaát laø vaán ñeà ñang ñöôïc caùc nhaø nghieân cöùu tìm hieåu. Trong nhöõng phöông phaùp xöû lyù ñang ñöôïc öùng duïng thì vieäc taän duïng heä thöïc vaät coù saün trong nhöõng vuøng ñaát ngaäp töï nhieân ñeå chuùng söû duïng nhöõng chaát oâ nhieãm nhö chaát dinh döôõng cho chuùng vaø döïa vaøo khaû naêng töï laøm saïch cuûa ñaát ngaäp töï nhieân.Vì vaäy, vieäc söû duïng Ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân noùi chung hay söû duïng thöïc vaät ñaát ngaäp nöôùc noùi rieâng ñeå xöû lyù nöôùc thaûi chaên nuoâi heo vöøa coù theå thay theá vaø boå sung nhöõng coâng ngheä xöû lyù hoùa hoïc tuy mang tính coâng ngheä cao nhöng laïi toán keùm. Xöû lyù oâ nhieãm baèng ñaát ngaäp nöôùc vöøa ít chi phí vaø haïn cheá caùc chaát oâ nhieãm, coøn mang laïi veû ñeïp veà maët caûnh quan. Qua ñoù, chuùng ta cuõng coù theå giuùp nhöõng ngöôøi noâng daân hieåu ñöôïc nhöõng lôïi ích töø heä thoáng ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân ñeå hoï taän duïng nhöõng ñieàu kieän saün coù cuûa ñaát ngaäp nöôùc ñeå caûi taïo nhö moät heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi goùp phaàn laøm giaûm soá löôïng nöôùc thaûi ñoå ra caùch böøa baõi gaây oâ nhieãm heä thoáng keânh, raïch, soâng, suoái. 2. Teân ñeà taøi Khaûo saùt khaû naêng töï xöû lyù nöôùc thaûi chaên nuoâi heo baèng ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân. 3. Cô quan quaûn lyù Khoa Moâi Tröôøng-Coâng Ngheä Sinh Hoïc thuoäc Tröôøng Ñaïi hoïc daân laäp Kyõ Thuaät Coâng Ngheä Thaønh phoá Hoà Chí Minh Ngöôøi thöïc hieän Nguyeãn Thò Nhö Ly – MSSV: 103108114 – Lôùp 03MT2 – Khoa Moâi tröôøng vaø Coâng Ngheä Sinh Hoïc – Tröôøng ÑH Kyõ Thuaät Coâng Ngheä Thaønh phoá Hoà Chí Minh 5. Giaùo vieân höôùng daãn Th.s Nguyeãn Vaên Ñeä 6. Lyù do choïn ñeà taøi Nhöõng hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp, cuûa con ngöôøi ñaõ gaây nhöõng taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng, trong ñoù moâi tröôøng ñaát, nöôùc chòu aûnh höôûng nhieàu nhaát. Trong nhöõng hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp thì hoaït ñoäng chaên nuoâi cuõng goùp phaàn khoâng nhoû aûnh höôûng moâi tröôøng. Khaùc vôùi nhöõng coâng ngheä hoùa lyù khaùc thì coâng ngheä sinh hoïc söû duïng heä thoáng ñaát ngaäp nöôùc ñeå xöû lyù nöôùc thaûi chaên nuoâi heo coù phaàn öu theá hôn. Bôûi vì Ñaát ngaäp nöôùc coù vai troø xöû lyù chaát oâ nhieãm cao maø ñaëc bieät laø oâ nhieãm höõu cô nhöng chi phí ít toán keùm hôn nhieàu. Treân theá giôùi, vieäc söû duïng heä thoáng Ñaát ngaäp nöôùc ñeå xöû lyù nöôùc thaûi ñaõ ñöôïc aùp duïng vaø mang laïi keát quaû toái öu. ÔÛ Vieät Nam cuõng ñaõ coù nhöõng öùng duïng nhöng chæ ôû qui moâ töï phaùt. Vì vaäy, vieäc ñöa ra nhöõng thoâng soá cô baûn veà khaû naêng xöû lyù nöôùc chaên nuoâi heo vaø nöôùc thaûi noùi chung cuûa thöïc vaät Ñaát ngaäp nöôùc laø caàn thieát. 7. Ñoái töôïng nghieân cöùu Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi naøy laø: Ñaát ngaäp nöôùc vaø thöïc vaät Ñaát ngaäp nöôùc Nöôùc thaûi chaên nuoâi heo. 8.Muïc ñích nghieân cöùu Khaûo saùt khaû naêng xöû lyù nöôùc thải chăn nuoâi heo baèng Ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân. 9.Noäi dung nghieân cöùu Thu thaäp taøi lieäu veà tình hình saûn xuaát chaên nuoâi ; ñaát ngaäp nöôùc vaø thöïc vaät ñaát ngaäp nöôùc. Tìm hieåu khaû naêng xöû lyù nöôùc cuûa moät soá thöïc vaät ñaát ngaäp nöôùc. Tieán haønh thöïc hieän thí nghieäm nhaèm khaûo saùt khaû naêng xöû lyù nöôùc thaûi chaên nuoâi heo baèng ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân. Phaân tích caùc thoâng soá ñaàu vaøo vaø ñaàu ra cuûa nöôùc thaûi chaên nuoâi sau khi qua heä thoáng ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân: pH, EC, COD, N-NO3-, N-NH3, N-NO2-,P-PO4-. Quan traéc khoanh vuøng ñeå löïa choïn vò trí laáy maãu ngoaøi thöïc ñòa. 10. Phöông phaùp nghieân cöùu a/ Phöông phaùp luaän Tröôùc tình hình soâng, suoái, keânh raïch ngaøy caøng oâ nhieãm traàm troïng do moät löôïng lôùn nöôùc thaûi töø chaên nuoâi ñaõ khoâng ñöôïc xöû lyù trieät ñeå maø ñoå tröïc tieáp ra heä thoáng soâng, keânh, raïch.Vì nhöõng phöông phaùp xöû lyù nöôùc thaûi baèng caùc phöông phaùp hoaù hoïc raát toán keùm neân nhöõng xí nghieäp, cô sôû chaên nuoâi khoâng muoán xaây döïng, cöù ñoå tröïc tieáp ra soâng, suoái. Neân ñaõ khaûo saùt veà ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân nhaèm: Dựa doøng chaûy ñeå khaûo saùt khaû naêng giaûm caùc chaát oâ nhieãm cuûa nöôùc thaûi chaên nuoâi heo. Döïa vaøo cô cheá xöû lyù cuûa moät soá thöïc vaät trong ñaát ngaäp nöôùc ñeå khảo saùt khaû naêng xöû lyù nöôùc thaûi chaên nuoâi heo. b/ Phöông phaùp thöïc teá Phöông phaùp thu thaäp vaø khaûo saùt thöïc teá. Phöông phaùp toång hôïp taøi lieäu Phöông phaùp keá thöøa Phöông phaùp thí nghieäm Phöông phaùp phaân tích tính chaát lyù, hoùa, sinh Phöông phaùp thoáng keâ phaân loaïi 11. Phaïm vi cuûa ñeà taøi Veà thôøi gian: Luaän vaên ñöôïc thöïc hieän trong thôøi gian 3 thaùng töø ngaøy 1/10/2007 ñeán ngaøy 25/12/2007. Veà noäi dung: Khaûo saùt khaû naêng xöû lyù nöôùc thaûi chaên nuoâi heo ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân. Veà ñòa ñieåm:Thöïc hieän taïi xaõ Phöôùc Hieäp huyeän Cuû Chi CHÖÔNG I toång quan veà ñòa ñieåm nghieân cöùu 1.1 Toång quan veà moâi tröôøng töï nhieân huyeän Cuû Chi 1.1.1 Vò trí ñòa lyù Cuû Chi laø moät huyeän ngoaïi thaønh cuûa Thaønh Phoá Hoà Chí Minh coù dieän tích töï nhieân 434,50 km2. Huyeän Cuû Chi caùch Thaønh phoá Hoà Chí Minh veà phía Ñoâng Nam 45 km, vaø coù toaï ñoä ñòa lyù: - 106021’22’’ñeán 106039’56’’ kinh ñoä Ñoâng, - 10054’28’’ ñeán 10009’30’’ vó ñoä Baéc. Ranh giôùi haønh chính cuûa huyeän nhö sau: Phía Baéc giaùp vôùi huyeän Traûng Baøng – tænh Taây Ninh. Ñoâng vaø Ñoâng Baéc giaùp huyeän Beán Caùt, thò xaõ Thuû Daàu Moät – tænh Bình Döông. Taây vaø Taây Nam giaùp huyeän Ñöùc Hoøa – tænh Long An. Nam giaùp huyeän Hoùc Moân - Thaønh phoá Hoà Chí Minh. (Hình 1.1: vò trí ñòa lyù huyeän Cuû Chi) 1.1.2 Ñòa hình Huyeän Cuû Chi coù ñòa hình khaù ñôn giaûn, baèng phaúng nhöng coù xu theá thaáp daàn theo 2 höôùng Taây Baéc - Ñoâng Nam vaø Ñoâng Nam - Taây Nam vôùi cao trình töø 0 - 15m vaø ñöôïc phaân thaønh 3 vuøng laø: vuøng ñoài goø, vuøng trieàn, vuøng böng truõng, neân nhìn chung thuaän lôïi cho saûn xuaát noâng-laâm nghieäp. (Hình 1.2: Moâ hình 3 chieàu ñoä cao vaø heä thoáng doøng chaûy huyeän Cuû Chi) 1.1.3 Khí haäu Cuû Chi naèm trong vuøng khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa cuûa ñoàng baèng Nam Boä neân khí haäu chia theo hai muøa töông phaûn roõ reät: muøa möa töø thaùng V – thaùng XI, muøa khoâ töø thaùng XII - thaùng IV. 1.1.4 Taøi nguyeân ñaát Theo soá lieäu toång kieåm keâ ñaát ñai naêm 2003, huyeän Cuû Chi coù dieän tích ñaát töï nhieân laø 43.450 ha, dieän tích vaø tyû leä ñaát treân ñòa baøn ñöôïc neâu trong baûng. Baûng1.1 Cô caáu söû duïng ñaát Huyeän Cuû Chi Phaân loaïi Dieän tích (ha) Tyû leä Ñaát noâng nghieäp 34.573,32 79,57% Ñaát laâm nghieäp 534,43 1,23% Ñaát chuyeân duøng 4.562,27 10,50% Ñaát thoå cö 2.228,99 5,13% Ñaát chöa söû duïng 1.551,17 3,57% Toång coäng: 43.450,2 100% Nguoàn: Baùo caùo KTXH huyeän Cuû Chi, naêm 2004 1.1.4.1. Ñaát noâng nghieäp Dieän tích ñaát troàng caây noâng nghieäp cuûa huyeän naêm 2003 laø: 33.382,9ha. Trong ñoù: Caây luùa: 24.957 ha chieám 74,76% Caây laâu naêm: 4.020,8 ha chieám 12,04% Caây haøng naêm: 2.767,9 ha chieám 8,30% Hoa maøu: 1.637,2 ha chieám 4,90% 1.1.4.2 Ñaát röøng Naêm 2000 toaøn huyeän coù 319,240ha ñaát röøng. Trong ñoù: Röøng töï nhieân: 139,266ha, goàm: Ñaát röøng saûn xuaát: 46,2555 ha Ñaát coù röøng phoøng hoä: 92,4973ha Ñaát coù röøng ñaëc duïng: 0,5132ha Röøng troàng: 179,9743 goàm : Ñaát coù röøng saûn xuaát: 60,5931ha Ñaát coù röøng phoøng hoä: 66,7861ha Ñaát coù röøng ñaëc duïng: 52,5951ha Ñaát laâm nghieäp treân ñòa baøn huyeän Cuû Chi ñöôïc taäp trung ôû 4 xaõ laø: Xaõ Phöôùc Vónh An: 207,82 ha. chieám 39,34% Xaõ Phaïm Vaên Coäi: 46,92 ha. chieám 8,88% Xaõ Phuù Myõ Höng: 133,75 ha. chieám 25,32% Xaõ Taân An Hoäi: 139,70 ha. chieám 26,45% Ñeán nay toaøn huyeän Cuû Chi ñaõ coù dieän tích ñaát laâm nghieäp laø: 534,43ha taêng 1,17% so vôùi naêm 2002 vaø taêng 40% so vôùi naêm 2000. 1.1.4.3 Ñaát chuyeân duøng Töø naêm 1995 ñeán naêm 2003, dieän tích ñaát chuyeân duøng ôû huyeän Cuû Chi laø 8.386ha giaûm coøn 4.562 ha. Trong ñoù, ñaát xaây döïng 1835,18 ha (giaûm 260 ha), ñaát giao thoâng 1.151,51 ha (taêng 127,51 ha so naêm 1995) vaø ñaát an ninh quoác phoøng 447,04 ha, ñaát khu di tích lòch söû Ñòa Ñaïo 250 ha (taêng 166,7ha so vôùi naêm 1995). Nguyeân nhaân dieän tích ñaát khu di tích lòch söû taêng laø do Huyeän ñang töøng böôùc khoâi phuïc vaø truøng tu laïi caùc khu di tích maø tröôùc kia chöa coù ñieàu kieän ñeå thöïc hieän; dieän tích ñaát giao thoâng cuõng taêng laø do môû roäng nhöõng tuyeán ñöôøng nhö Xuyeân AÙ, môû nhöõng tuyeán ñöôøng lieân xaõ ……. Coøn ñaát xaây döïng giaûm chuû yeáu do ñaát vöôøn chuyeån sang ñaát coâng nghieäp, noâng nghieäp. 1.1.4.4 Ñaát thoå cö Dieän tích ñaát thoå cö huyeän Cuû Chi tính ñeán naêm 2003 laø 2.228 ha (giaûm 672 ha so vôùi naêm 1995 laø: 2.900ha). Dieän tích phaàn giaûm chuû yeáu töø ñaát vöôøn nhaø ôû chuyeån sang laøm ñaát coâng nghieäp, noâng nghieäp, do ñoù vieäc giaûm dieän tích ñaát thoå cö laø ñieàu hôïp lyù. 1.1.4.5 Ñaát chöa söû duïng Ñaát chöa söû duïng (ñaát hoang, chua pheøn vaø dieän tích soâng suoái) coù dieän tích 1.551ha, phaân boá phaân taùn treân toaøn dieän tích cuûa huyeän. Taøi nguyeân nöôùc maët vaø nöôùc ngaàm Cuû Chi laø huyeän coù nguoàn taøi nguyeân nöôùc maët phong phuù vôùi hôn 100 km keânh raïch vaø löôïng möa lôùn 2201 mm/naêm. Hieän nay nguoàn nöôùc maët ñöôïc söû duïng vôùi muïc ñích caáp nöôùc töôùi, tieâu thoaùt nöôùc, nuoâi troàng thuûy saûn, giao thoâng vaän taûi vaø du lòch giaûi trí. Naêm 2002 toaøn huyeän phaûi söû duïng 480 trieäu m3/naêm ñeå töôùi cho khoaûng 16.500 ha ñaát noâng nghieäp (13.000 ha luùa vaø 3.500 ha caây hoa maøu, caây aên quaû…). Nöôùc töôùi chuû yeáu ñöôïc khai thaùc töø nguoàn nöôùc keânh Ñoâng vaø moät phaàn nöôùc töø caùc soâng raïch, ao hoà hieän coù cuõng nhö khai thaùc nguoàn nöôùc ngaàm taïi choã. Do coù tröõ löôïng lôùn, neân maëc duø löu löôïng khai thaùc khaù lôùn nhöng vaãn khoâng aûnh höôûng ñeán tieàm naêng caáp nöôùc cuûa caùc nguoàn naøy. Vaán ñeà cuûa caùc nguoàn nöôùc maët taïi Cuû Chi laø coù daáu hieäu bò oâ nhieãm do hoaït ñoäng saûn xuaát. Taïi Cuû Chi nguoàn nöôùc maët laø nôi tieáp nhaän caùc loaïi nöôùc thaûi sinh hoaït, troàng troït, chaên nuoâi vaø coâng nghieäp. Cho ñeán nay, haàu heát caùc loaïi nöôùc thaûi naøy ñeàu chöa ñöôïc xöû lyù (ngoaïi tröø moät soá hoä gia ñình taïi xaõ Thaùi Myõ ñaõ söû duïng haàm biogaz ñeå xöû lyù nöôùc thaûi chaên nuoâi). Huyeän Cuû Chi coù maïng löôùi soâng raïch töông ñoái nhieàu nhöng phaân boá khoâng ñeàu, chuû yeáu taäp trung ôû phía Ñoâng cuûa huyeän (Soâng Saøi Goøn) vaø treân caùc böng truõng phía Nam vaø Taây Nam. Soâng ngoøi treân ñòa baøn chòu aûnh höôûng cuûa cheá ñoä baùn nhaät trieàu. Soâng Saøi Goøn naèm ôû phía Ñoâng Baéc vaø chaïy suoát theo chieàu daøi giöõa huyeän Cuû Chi vaø Tænh Bình Döông vôùi chieàu daøi laø 54km, loøng soâng roäng töø 500m ñeán 700m, saâu töø 15m ñeán 30m, höôùng doøng chaûy töø Taây Baéc xuoáng Ñoâng Nam vaø töø Baéc xuoáng Nam. Raïch Laùng The naèm ôû trung taâm huyeän vôùi chieàu roäng töø 30m ñeán 50m, saâu töø 3m ñeán 5m, höôùng doøng chaûy chính töø Taây Baéc xuoáng Ñoâng Nam. Keânh Xaùng naèm ôû phía Taây Nam, höôùng doøng chaûy töø Taây Baéc xuoáng Ñoâng Nam, loøng keânh roäng töø 40m ñeán 60m, saâu töø 4m ñeán 6m. Treân ñòa baøn huyeän coøn coù heä thoáng keânh, raïch töï nhieân khaùc nhö: raïch Tra, raïch Ñöôøng Ñaù, raïch Beán Möông… cuõng chòu aûnh höôûng cuûa soâng Saøi Goøn taïo thaønh moät heä thoáng ñöôøng giao thoâng thuûy, cung caáp, vaø tieâu thoaùt nöôùc phuïc vuï saûn xuaát noâng nghieäp. Ngoaøi ra, veà heä thoáng keânh möông nhaân taïo, ñaùng chuù yù nhaát laø heä thoáng keânh Ñoâng laø coâng trình thuûy lôïi lôùn nhaát cuûa caùc tænh phía Nam daãn nöôùc töø hoà Daàu Tieáng veà töôùi cho 12.000 – 14.000 ha ñaát canh taùc cuûa Cuû Chi. (Hình 1.3: Heä thoáng soâng raïch huyeän Cuû Chi) Beân caïnh nguoàn nöôùc maët, taøi nguyeân nöôùc ngaàm cuõng khaù doài daøo. Hieän coù 5 taàng chöùa nöôùc ngaàm, trong ñoù 3 taàng coù giaù trò khai thaùc: Taàng chöùa nöôùc loã hoång caùc traàm tích Pleistoxen (Q1) Taàng chöùa nöôùc loä ra ôû phía Baéc, Taây Baéc vaø trung taâm Huyeän doïc theo quoác loä 22 vaø moät soá khoái nhoû ôû phía Ñoâng Nam vaø Taây Nam, hieän phaân boá roäng khaép toaøn vuøng. Beà daøy taàng töø 17,0 ñeán 28,0m, trung bình 24,2m. Chaát löôïng nöôùc ñaït tieâu chuaån phuïc vuï aên uoáng, sinh hoaït vaø saûn xuaát, taàng chöùa nöôùc naèm noâng neân deã khai thaùc, kinh phí ñaàu tö khoâng lôùn. Taàng chöùa nöôùc loã hoång caùc traàm tích Plioxen treân (N22) Naèm döôùi taàng chöùa nöôùc Pleistoxen laø taàng chöùa nöôùc Plioxen treân. Taàng chöùa nöôùc coù dieän phaân boá roäng khaép vuøng, traûi roäng leân tôùi Taây Ninh, qua thaønh phoá Hoà Chí Minh xuoáng Long An, Tieàn Giang. Beà daøy chung cuûa taàng töông ñoái oån ñònh, trung bình 82,2m. Khaû naêng chöùa nöôùc töø trung bình ñeán giaøu. Nöôùc aùp löïc, chieàu cao coät aùp tính ñeán maùi taàng chöùa nöôùc trung bình khoaûng 45,0 m. Chaát löôïng ñaït yeâu caàu söû duïng phuïc vuï aên uoáng, sinh hoaït vaø saûn xuaát. Taàng chöùa nöôùc loã hoång caùc traàm tích Plioxen döôùi (N21) Taàng chöùa nöôùc loã hoång caùc traàm tích Plioxen döôùi (N21) coù dieän tích phaân boá roäng khaép vuøng, khoâng chæ trong huyeän Cuû Chi maø coøn phaùt trieån ôû khaép thaønh phoá Hoà Chí Minh, Taây Ninh, Bình Döông, Long An tôùi Tieàn Giang. Maùi cuûa taàng thöôøng gaëp ôû ñoä saâu 82,0 m. Chieàu daøy taàng töø 65,4 m ñeán 94,0, trung bình cuûa taàng 84,3 m, chieàu daøy khaù oån ñònh suoát töø Baéc xuoáng Nam vaø töø ñoâng Baéc xuoáng Taây Nam. Taàng chöùa nöôùc Plioxen döôùi laø ñoái töôïng ñeå khai thaùc nöôùc taäp trung phuïc vuï sinh hoaït, saûn xuaát. 1.2 Hieän traïng phaùt trieån kinh teá - xaõ hoäi huyeän Cuû Chi 1.2.1 Daân soá vaø ñôn vò haønh chính Huyeän Cuû Chi coù dieän tích ñaát töï nhieân laø 43.450,2 ha, vôùi soá daân laø: 264.951 ngöôøi (thaùng 6/2003), trong ñoù khu vöïc ñoâ thò: 12.170 ngöôøi (chieám 4,6%), coøn laïi laø khu vöïc noâng thoân: 252.781 ngöôøi (chieám 95,4%). Maät ñoä trung bình toaøn huyeän khoaûng 600 ngöôøi/km2 (bình quaân dao ñoäng töø 350 – 500 ngöôøi/km2). Rieâng caùc xaõ vaø thò traán gaàn trung taâm vaø ñöôøng quoác loä coù soá daân raát cao 900 – 1.200 ngöôøi/km2, taïi thò traán Cuû Chi maät ñoä daân khaù cao gaàn 3.000 ngöôøi/km2. Huyeän coù 20 xaõ vaø 01 thò traán. Dieän tích, daân soá vaø ñôn vò haønh chaùnh huyeän Cuû Chi ñöôïc theå hieän qua. Baûng1.2: Dieän tích, daân soá vaø ñôn vò haønh chaùnh huyeän Cuû Chi STT Teân Xaõ, Thò Traán Dieän tích (Km2) Daân soá (ngöôøi) Maät ñoä daân soá (ngöôøi/km2) 01 Taân An Hoäi 30,08 17.498 581,71 02 Phöôùc Thaïnh 15,05 15.156 1.007,04 03 Phöôùc Hieäp 19,65 9.187 467,53 04 Thaùi Myõ 24,02 10.545 439,01 05 Trung Laäp Haï 16,94 8.135 480,22 06 An Nhôn Taây 28,85 13.426 465,37 07 Phuù Myõ Höng 24,44 6.922 283,22 08 Thò Traán Cuû Chi 3,82 11.986 3.137,70 09 Trung Laäp Thöôïng 23,21 11.173 481,34 10 An Phuù 24,35 9.587 393,72 11 Nhuaän Ñöùc 20,60 9.427 457,62 12 Phaïm Vaên Coäi 23,44 5.719 243,98 13 Phuù Hoaø Ñoâng 21,82 18.319 831,30 14 Trung An 20,10 10.061 500,55 15 HoaøPhuù 9,07 8.117 894,93 16 Bình Myõ 25,42 13.921 547,64 17 Phöôùc Vónh An 16,20 9.362 577,90 18 Taân Phuù Trung 30,76 22.695 737,81 19 Taân Thoâng Hoäi 17,89 21.229 1.186,64 20 Taân Thaïnh Ñoâng 26,50 24.332 918,19 21 Taân Thaïnh Taây 11,84 7.970 673,14 Toång coäng 434,50 264.951 609,78 Nguoàn: UBND huyeän Cuû Chi 2004 1.2.2 Cô sôû haï taàng 1.2.2.1 Heä thoáng giao thoâng Huyeän Cuû Chi coù theá maïnh laø tuyeán quoác loä 22 chaïy doïc suoát chieàu daøi cuûa huyeän hieän nay ñaõ ñöôïc naâng caáp (Ñöôøng Xuyeân AÙ) ñaït tieâu chuaån, neân vieäc löu thoâng vôùi caùc tænh vaø thaønh phoá raát thuaän tieän. Song song ñoù, ñòa phöông cuõng ñaõ vaø ñang trieån khai thöïc hieän naâng caáp Lieân tænh loä 15; tænh loä 6, 7, 8, 9, ñöôøng doïc soâng noái lieàn Lieân tænh loä 15 ñoaïn thò töù Hoøa Phuù Ñoâng taïo ñöôøng doïc soâng Saøi goøn kheùp kín daøi 3km. Taäp trung hoaøn thaønh chöông trình naâng caáp beâ toâng nhöïa noùng caùc tuyeán ñöôøng giao thoâng noâng thoân. Ñaõ trieån khai thi coâng 240 tuyeán ñöôøng vôùi chieàu daøi 243km, ñeán nay hoaøn thaønh 227 tuyeán vôùi chieàu daøi 221km, tieáp tuïc thi coâng 13 tuyeán coøn laïi vôùi chieàu daøi 22,024km. 1.2.2.2 Löôùi ñieän Caùc coâng trình ñaõ thöïc hieän laø caûi thieän ñieän 1 pha leân 3 pha ôû caùc ñòa ñieåm nhö: Thò Traán Cuû Chi, Taân An Hoäi, Phöôùc Vónh An, Taân Thaïnh Taây, Trung An vôùi 17,8km toång coâng suaát 2.125 KVA, keùo môùi vaø caûi taïo 8,2 km haï theá. Hoaøn thieän vaø phaùt trieån löôùi, traïm haï theá: ñöôøng daây trung theá: 5,830 km; traïm bieán theá: 1.250 KVA; ñöôøng daây haï theá: 18,030 km. Ñeán nay Huyeän ñaõ maéc haàu heát ñeøn chieáu saùng treân caùc con ñöôøng chính cuûa caùc xaõ vôùi soá löôïng laø 2.064 boùng ñeøn. 1.2.2.3 Caáp nöôùc Hieän nay maïng löôùi caáp nöôùc chöa ñöôïc phaùt trieån, ñeán nay môùi chæ coù traïm caáp nöôùc cuûa Coâng ty Coâng ích Huyeän cung caáp ñöôïc cho 600 hoä daân thuoäc khu vöïc thò traán Cuû Chi, chieám tyû leä 1,5%. Nguoàn nöôùc naøy ñöôïc laáy töø caùc gieáng khoan bôm tröïc tieáp ñeán ñoái töôïng söû duïng maø khoâng qua traïm xöû lyù neân chaát löôïng nöôùc chöa ñaït tieâu chuaån nöôùc caáp sinh hoaït, haøm löôïng saét trong nöôùc coøn raát cao. Caùc hoä daân coøn laïi söû duïng nöôùc gieáng ñaøo, gieáng khoan hoä gia ñình vaø gieáng khoan baùn coâng nghieäp cuûa UNICEF. 1.2.2.4 Thoaùt nöôùc Hieän nay Cuû Chi môùi chæ ñaàu tö xaây döïng ñöôïc heä thoáng thoaùt nöôùc cho caùc khu trung taâm thò traán thò töù. Toaøn huyeän chæ coù 3.829 m coáng beâ toâng vaø möông hôû, doïc theo 04 tuyeán (khoâng keå QL 22 vaø tænh loä 8) laø: tuyeán coáng hôû khu vöïc thò töù – Taân Thoâng Hoäi vaø heä thoáng coáng hoäp cuoái ñöôøng Leâ Vónh Huy. Treân ñòa baøn Huyeän chöa coù coâng trình xöû lyù taäp trung caùc loaïi nöôùc thaûi nhieãm baån. 1.2.2.5 Heä thoáng keânh möông thuûy lôïi Heä thoáng thuûy lôïi ñaùng keå vaø quan troïng nhaát cuûa huyeän Cuû Chi laø coâng trình keânh Ñoâng daãn nöôùc töø hoà Daàu Tieáng. Ngoaøi ra laø tuyeán bôø bao cho vuøng truõng doïc soâng Saøi Goøn nhaèm töôùi tieâu cho 6.500 ha ñaát canh taùc. Cho ñeán nay, maïng löôùi keânh möông thuûy lôïi cuûa Cuû Chi ñaõ cô baûn oån ñònh, ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu veà töôùi tieâu, thau chua, röûa maën cho huyeän Cuû Chi. 1.2.2.6 Thoâng tin lieân laïc Theo soá lieäu cuûa Chi nhaùnh Ñieän thoaïi Cuû Chi thì hieän nay treân toaøn huyeän coù 09 ñaøi, traïm laø: Traïm Cuû Chi, Taân Phuù Trung, Phöôùc Thaïnh, Trung Laäp Thöôïng, An Nhôn Taây, Phuù Myõ Höng, Phaïm Vaên Coäi, Taân Trung vaø traïm Bình Myõ. Caùc traïm treân ñöôïc phaân boå nhaèm ñaûm baûo 100% xaõ treân ñòa baøn ñeàu coù maïng löôùi thoâng tin lieân laïc. Naêm 2003 huyeän Cuû Chi trung bình 8,2 maùy/100 daân. Heä thoáng ñieän thoaïi di ñoäng ñöôïc phuû soáng taát caû caùc trung taâm thò traán thò töù vaø caùc tuyeán ñöôøng giao thoâng ñi qua. 1.2.3 Hoaït ñoäng kinh teá 1.2.3.1. Saûn xuaát coâng nghieäp Giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp naêm 2003 (coù tính caùc doanh nghieäp thuoäc Thaønh phoá quaûn lyù) laø 2.280.749.000.000 ñoàng, trong ñoù doanh nghieäp do Thaønh phoá quaûn lyù laø: 1.754.605.000.000 ñoàng Baûng1. 3. Caùc cô sôû vaø giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp treân ñòa baøn huyeän Cuû Chi naêm 2003 Cô caáu Soá löôïng cô sôû Giaù trò saûn xuaát-Trieäu ñoàng (theo giaù so saùnh naêm 1994) - Doanh nghieäp nhaø nöôùc Coå phaàn 1 10.761 - Doanh nghieäp ngoaøi nhaø nöôùc 136 357.983 - Hôïp taùc xaõ 3 1.102 - Hoä caù theå saûn xuaát nhoû 1083 53.098 - Doanh nghieäp Thaønh phoá quaûn lyù 1.754.605 - Doanh nghieäp tö nhaân 103.200 Toång coäng 2.280.749 Nguoàn: Thoáng keâ huyeän Cuû Chi - 2004 Baûng 1.4 Giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp bieán ñoäng qua caùc naêm Chæ tieâu ÑVT Naêm 2000 Naêm 2001 Naêm 2002 Naêm 2003 Giaù trò saûn xuaát Trieäu ñoàng 180.159 279.306 395.851 526.144 Nguoàn: Vieän KTNÑ&BVMT toång hôïp Ngoaøi ra, ñeán giöõa naêm 2003 rieâng KCN Taây Baéc Cuû Chi ñaõ coù 41 döï aùn ñaàu tö vaø ñaêng kyù vaøo KCN. Nhu caàu thueâ ñaát trong KCN coøn khaù lôùn nhöng dieän tích ñaát cho thueâ giai ñoaïn 1 cô baûn ñaõ laáp kín, do ñoù UBND huyeän ñaõ kieán nghò thaønh phoá môû roäng quy moâ ñaàu tö giai ñoaïn 2 theâm 120 ha. Ngoaøi caùc KCN taäp trung cuûa Huyeän, thaønh phoá ñaõ quy hoaïch KCN Taây Baéc Thaønh phoá (Taân Phuù Trung) vôùi dieän tích 6.000 ha chaïy doïc keânh Thaày Cai töø huyeän Hoác Moân – huyeän Cuû Chi (trong ñoù huyeän Cuû Chi treân 5.200 ha). Trong naêm 2003 ñaõ trieån khai ñaàu tö ngay 610 ha khu vöïc Taân Phuù Trung ñeå di dôøi xí nghieäp oâ nhieãm trong noäi thaønh ra ngoaïi thaønh. 1.2.3.2 Saûn xuaát noâng nghieäp Toác ñoä taêng tröôûng bình quaân haøng naêm (giai ñoaïn 2000 – 2003) laø 2,59%. Rieâng naêm 2003 giaù trò saûn xuaát noâng nghieäp – laâm nghieäp – thuûy saûn thöïc hieän 592.148 trieäu ñoàng ñaït 100,12% keá hoaïch naêm vaø taêng 3,88% so vôùi cuøng kyø. Giaù trò saûn xuaát qua caùc naêm theå hieän qua. Baûng 1.5 Giaù trò saûn xuaát noâng nghieäp qua caùc naêm (giaù coá ñònh 1994) ÑVT: trieäu ñoàng Chæ tieâu Naêm 2000 Naêm 2001 Naêm 2002 Öôùc Naêm 2003 - Troàng troït 336.519 326.975 333.472 340.414 - Chaên nuoâi 139.774 151.308 162.543 171.985 - Dòch vuï noâng nghieäp 55.953 60.148 63.895 68.247 - Thuûy saûn 1.778 2.624 3.015 3.200 - Laâm nghieäp 5.322 6.000 7.108 8.302 Toång giaù trò saûn xuaát 539.346 547.055 570.033 592.148 Nguoàn: Toång hôïp töø Baùo caùo KTXH cuûa huyeän qua caùc naêm Baûng 1.6 Toång hôïp tình hình troàng troït qua caùc naêm TT Loaïi caây troàng Naêm 2001 Naêm 2002 Naêm 2003 Dieän tích (ha) Saûn löôïng (taán) Dieän tích (ha) Saûn löôïng (taán) Dieän tích (ha) Saûn löôïng (taán) 1 Caây luùa 30.633,7 109.694 24.072,8 92.755,6 24.957,0 86.796,3 2 Ñaäu phoäng 1.359,5 2.334 1.639,8 2.730,7 1.512,0 2.690,8 3 Caây mía 614,5 41.174,2 659,9 39.515,3 826,4 50.188,0 4 Caây cao su 1.568,1 - 1.568,1 - 1.568,1 - 5 Caây maøu 943,6 4.519,2 1.446,7 5.759,7 1.301,9 48.236,9 6 Rau aên laù 146,0 4.540 130,0 3.815,0 180,3 4.582,0 7 Caây aên quaû 2.532,0 36.515,6 2.526,5 37.027,0 2.452,7 35.639,6 8 Caây aên cuû 62,5 2.700,0 45,0 2.340,0 51,3 2.658,5 9 Rau gia vò 97,8 1.358,3 855,0 1.158,5 103,7 626,0 10 Caây KT khaùc 113,7 - 332,5 - 429,5 - Toång: 35.792,6 33.276,3 33.382,9 Nguoàn: Toång hôïp töø Baùo caùo KTXH cuûa huyeän qua caùc naêm Ngaønh chaên nuoâi coù böôùc phaùt trieån vöôït baäc, ñaëc bieät ñaøn boø söõa taêng nhanh, ñaây laø moät trong nhöõng ngaønh saûn xuaát troïng ñieåm mang laïi nhieàu lôïi nhuaän cao nhaát trong ngaønh noâng nghieäp. Chính vì theá neân hoä chaên nuoâi gia ñình taêng quy moâ ñaøn vaø nhieàu trang traïi hình thaønh vôùi quy moâ khaù lôùn. Baûng 1.7 Dieãn bieán cuûa ngaønh chaên nuoâi qua caùc naêm Naêm 2001 Naêm 2002 Naêm 2003 Heo (con) Boø söõa (con) Heo (con) Boø söõa (con) Heo (con) Boø söõa (con) 52.294 7.800 58.689 11.314 71.600 12.318 Nguoàn: Toång hôïp töø Baùo caùo KTXH cuûa huyeän qua caùc naêm Ngoaøi ra, trong naêm 2002 ñaøn gia caàm ñaït 1.055.000 con, trong ñoù gaø coâng nghieäp laø 294.000 con, soá coøn laïi laø vòt ñaøn nuoâi thaû ñoàng. Maät ñoä chaên nuoâi naêm 2003 vaãn khoâng taêng veà soá löôïng. Tuy nhieân ñeán cuoái naêm 2003 do aûnh höôûng chung cuûa côn soát dòch cuùm gia caàm, Cuû Chi cuõng bò aûnh höôûng chung vaø phaûi tieâu huûy taát caû soá gia caàm hieän coù theo chuû tröông chung cuûa thaønh phoá. Thöông maïi - dòch vuï - xuaát nhaäp khaåu So vôùi caùc naêm tröôùc ngaønh thöông maïi, dòch vuï coù nhöõng böôùc phaùt trieån, öôùc tính naêm 2003 ñaït ñöôïc treân 905.147 trieäu ñoàng, dieãn bieán cuï theå qua caùc naêm nhö sau: Baûng 1.8 Toång doanh thu ngaønh thöông maïi, dòch vuï qua caùc naêm Chæ tieâu ÑVT Naêm 2000 Naêm 2001 Naêm 2002 Naêm 2003 Toång doanh soá Trieäu ñoàng 788.261 701.021 888.092 905.147 Nguoàn: Toång hôïp töø Baùo caùo KTXH cuûa huyeän qua caùc naêm Toång kim ngaïch xuaát khaåu cuûa huyeän Cuû Chi trong 6 thaùng ñaàu naêm 170.651 trieäu ñoàng ñaït 6% keá hoaïch naêm, giaûm 15,72% so cuøng kyø. Hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu gaëp nhieàu khoù khaên, do khoâng chuû ñoäng ñöôïc nguoàn haøng noâng saûn xuaát khaåu, beân caïnh ñoù chaát löôïng maët haøng khoâng ñuû söùc caïnh tranh ngoaøi thò tröôøng vì thieát bò saûn xuaát coøn laïc haäu chính vì theá neân khoâng theå ñöùng vöõng trong thò tröôøng. Ñaây laø nguyeân nhaân laøm giaûm kim ngaïch xuaát nhaäp khaåu, moâ hình xuaát nhaäp khaåu ôû huyeän Cuû Chi theo daïng uûy thaùc (chieám 75% toång kim ngaïch xuaát nhaäp khaåu). 1.2.4 Vaên hoùa - Xaõ hoäi 1.2.4.1 Vaên hoùa thoâng tin – Theå duïc theå thao Toaøn huyeän hieän coù 29 aáp, khu hoùa vaên hoùa ñöôïc thaønh phoá coâng nhaän, taêng 10 aáp, khu phoá vaên hoùa so vôùi cuøng kyø, coù 39 khu daân cö xuaát saéc, 77 khu daân cö tieân tieán, 34.862 hoä ñaït chuaån gia ñình vaên hoùa, 50 ñôn vò ñaït chuaån coâng sôû vaên minh - saïch ñeïp - an toaøn, taêng 10 ñôn vò so vôùi cuøng kyø. Hoaït ñoäng vaên hoùa, vaên ngheä ñöôïc toå chöùc vôùi nhieàu hình thöùc ña daïng, phong phuù nhaèm phuïc vuï nhu caàu vui chôi, giaûi trí trong nhaân daân, ñaëc bieät trong nhöõng ngaøy leã teát ñaõ toå chöùc caùc chöông trình leã hoäi gaén keát vôùi tuyeân truyeàn, coå ñoäng. Hieän nay toaøn Huyeän coù 46 ñoäi vaên ngheä quaàn chuùng ôû caùc xaõ, thò traán vôùi 446 thaønh vieân tham gia. Toaøn huyeän coù 365ha ñaát phuïc vuï caùc coâng trình theå duïc theå thao vaø coù 205 ha quy hoaïch xaây döïng caùc coâng trình theå duïc theå thao. Huyeän tieán haønh töøng böôùc naâng caáp cô sôû vaät chaát ngaønh Theå duïc Theå thao töø nay ñeán naêm 2020. 1.2.4.2 Giaùo duïc - ñaøo taïo Coâng taùc giaùo duïc cuûa huyeän coù nhieàu böôùc tieán vöôït baäc, tieáp tuïc thöïc hieän coâng taùc ñaåy maïnh vaø naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo giaùo duïc keát quaû ñaït ñöôïc trong naêm 2002-2003: - Huyeän coù 55 hoïc sinh gioûi caáp thaønh phoá, 162 hoïc sinh gioûi caáp huyeän. - Toát nghieäp caùc caáp: tieåu hoïc ñaït 99,98% trong ñoù loaïi khaù gioûi chieám 91,79%; Trung hoïc cô sôû ñaït 98,85% trong ñoù loaïi khaù gioûi chieám 61,21%; trung hoïc phoå thoâng ñaït 94,50%; trung taâm giaùo duïc thöôøng xuyeân coù 84,02% thí sinh ñaäu toát nghieäp boå tuùc trung hoïc phoå thoâng. Hieän cô sôû tröôøng lôùp ñuû ñaùp öùng nhu caàu hoïc taäp cuûa hoïc sinh. Toaøn huyeän coù: 29 tröôøng maàm non. 37 tröôøng tieåu hoïc. 20 tröôøng trung hoïc cô sôû. 7 tröôøng trung hoïc phoå thoâng. 1 trung taâm giaùo duïc thöôøng xuyeân 1 tröôøng daïy ngheà. Taát caû caùc tröôøng hoïc treân ñaõ phuïc vuï cho 60.000 ngöôøi theo hoïc. 1.2.4.3 Y teá Trình ñoä chuyeân moân cuûa ñoäi nguõ y baùc só ñöôïc naâng cao. Huyeän ñaõ ñaàu tö naâng caáp môû roäng beänh vieän trung taâm vaø ñöôïc thaønh phoá chaáp nhaän taêng qui moâ trung taâm y teá töø 180 giöôøng leân 300 giöôøng beänh. Ñaàu tö thieát bò chuyeân duøng treân 3 tæ ñoàng. Toå chöùc maïng löôùi caáp cöùu ôû caùc traïm y teá, phoøng khaùm khu vöïc, caùc cô quan, xí nghieäp vaø 365 choát caáp cöùu. Tính ñeán nay toaøn huyeän coù: 02 beänh vieän 100% phöôøng xaõ ñeàu coù traïm y teá (21 traïm y teá), Phoøng khaùm do nhaø nöôùc quaûn lyù: 02 cô sôû. Phoøng khaùm tö nhaân: 30 cô sôû. CHÖÔNG II SAÛN XUAÁT CHAÊN NUOÂI VAØ TAÙC ÑOÄNG MOÂI TRÖÔØNG CUÛA NGAØNH CHAÊN NUOÂI 2.1 Toång quan veà ngaønh chaên nuoâi 2.1.1 Söï phaân boá ñaøn vaät nuoâi Soá löôïng gia suùc, gia caàm cuûa caû nöôùc phaân boá tuyø theo qui moâ chaên nuoâi. Nhöng söï phaân boá naøy khoâng ñoàng ñeàu ôû caùc ñòa phöông, söï phaân boá löôïng vaät nuoâi phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö vò trí ñòa lyù, voán ñaàu tö, dieän tích ñaát, ñieàu kieän cung caáp thöùc aên. Hieän nay ngaønh chaên nuoâi ñang chuyeån dòch cô caáu phaùt trieån theo höôùng taêng cöôøng chaát löôïng ñaøn gioáng vaø naâng cao naêng suaát, chuyeån daàn phöông thöùc chaên nuoâi nhoû thaønh chaên nuoâi taäp trung, thaâm canh coù trình ñoä chuyeân moân hoaù cao._.. Nhöng nhìn chung, ngaønh chaên nuoâi nöôùc ta phaân boá raõi khaép töø Baéc vaøo Nam, taïi caùc tænh Ñoâng Nam Boä (Ñoàng Nai, Bình Döông, Baø Ròa…). Ñieàu naøy taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho ngaønh chaên nuoâi phaùt trieån maïnh. Tuy nhieân, maët traùi cuûa noù laø dòch beänh deã daøng lan traøn, chaát thaûi chaên nuoâi lan truyeàn, phaùt taùn gaây oâ nhieãm treân dieän roäng, khoù kieåm soaùt. Qui moâ chaên nuoâi Hieän nay ngaønh chaên nuoâi nöôùc ta phaùt trieån theo 3 loaïi qui moâ ñoù laø qui moâ lôùn, vöøa vaø nhoû toàn taïi trong 3 loaïi hình chaên nuoâi laø quoác doanh, tö nhaân vaø hoä gia ñình. Chaên nuoâi quoác doanh vaø tö nhaân quy moâ lôùn laø nguoàn cung caáp con gioáng quan troïng cho caùc hoä chaên nuoâi vaø laø nôi aùp duïng nhöõng tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät ñeå naâng cao chaát löôïng gioáng gia suùc, gia caàm. Trong khi ñoù, chaên nuoâi hoä gia ñình coù tyû leä taêng daàn, ñaây laø nguoàn cung caáp thöïc phaåm quan troïng cho caû nöôùc. Hai loaïi hình chaên nuoâi naøy ñang hoã trôï laãn nhau trong vieäc phaùt trieån ngaønh chaên nuoâi. Maëc duø soá löôïng heo ôû caùc cô sôû chaên nuoâi quoác doanh chæ chieám tyû leä thaáp vaø coù xu höôùng ngaøy caøng giaûm, nhöng hình thöùc naøy vaãn giöõ vai troø quan troïng trong vieäc duy trì vaø phaùt trieån con gioáng, cung caáp gioáng cho caùc hoä chaên nuoâi trong khu vöïc. Chaên nuoâi quoác doanh khoâng ñoùng vai troø quan troïng trong cung caáp thöïc phaåm cho ngöôøi tieâu duøng nhöng laïi coù öu ñieåm laø nôi coù ñieàu kieän aùp duïng khoa hoïc kyõ thuaät tieân tieán vaøo chaên nuoâi, ñoàng thôøi ñöôïc nhaø nöôùc hoã trôï neân coù theå coù ñieàu kieän ñaàu tö vaøo heä thoáng xöû lyù chaát thaûi neân ít oâ nhieãm moâi tröôøng hôn chaên nuoâi gia ñình. Tuy nhieân, quy moâ caøng lôùn möùc ñoä taäp trung chaát thaûi caøng cao, möùc ñoä taùc haïi ñeán söùc khoeû con ngöôøi vaø moâi tröôøng caøng lôùn. Chaên nuoâi hoä gia ñình ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc cung caáp thöïc phaåm cho thaønh phoá noùi chung vaø caùc khu vöïc khaùc noùi rieâng. Ngoaøi vieäc cung caáp thöïc phaåm cho ñôøi soáng con ngöôøi, chaên nuoâi hoä gia ñình cuõng goùp phaàn caûi thieän kinh teá ngöôøi daân. Trong ñoù, caùc hoä chaên nuoâi taäp trung vaøo chaên nuoâi heo laø chuû yeáu, vì ñaây laø loaïi gia suùc deã nuoâi, coù theå taän duïng ñöôïc löôïng thöùc aên thöøa töø nhaø beáp. Beân caïnh ñoù do taäp quaùn duøng thòt heo vaø giaù thöïc phaåm nhu caàu thòt heo trong cuoäc soáng cao hôn caùc loaïi thòt gia suùc, gia caàm khaùc, neân saûn phaåm töø chaên nuoâi heo deã daøng tieâu thuï vaø oån ñònh hôn. Ñoái vôùi chaên nuoâi gia caàm, voán ñaàu tö cho gia caàm töông ñoái thaáp hôn so vôùi chaên nuoâi boø, heo maø thôøi gian thu hoaïch nhanh, thò tröôøng tieâu thuï lôùn (trong giai ñoaïn 1995-2000) neân nhieàu hoä chaên nuoâi ñaàu tö vaøo chuûng loaïi naøy. Ñaëc bieät töø naêm 2002-2005 do dòch cuùm gia caàm neân soá löôïng ñaøn gia caàm bò giaûm. Naêng suaát saûn phaåm chaên nuoâi moät soá thöïc vaät trong trong quaù trình gieát moå vaät nuoâi, chaát thaûi sinh ra chöa ñöôïc xöû lyù hoaëc chöa ñöôïc xöû lyù trieät ñeå gaây lan truyeàn dòch beänh vaø gaây oâ nhieãm moâi tröôøng . Theo thoáng keâ cuûa Leâ Hoàng Maän, naêm 2001 toång ñaøn lôïn caû nöôùc ñaït ñeán 21.1 trieäu con, lôïn naùi 2.8 trieäu con (13.20% toång ñaøn), saûn löôïng thòt lôïn 544.6 nghìn taán, chieám 70-80% toång saûn löôïng thòt caùc loaïi, coù soá löôïng lôùn phaân höõu cô cho ñoàng ruoäng. Song song ñoù, ngaønh chaên nuoâi gia caàm nöôùc ta ñaõ coù nhöõng thaønh töïu phaùt trieån khaù, vôùi toác ñoä taêng tröôûng ñaàu con haøng naêm 5.66%, saûn löôïng thòt 5.7%, ñaëc bieät saûn löôïng tröùng taêng nhanh hôn ñeán 3.8 tyû quaû, bình quaân xaáp xæ 50 quaû/ngöôøi, trong ñoù chuû yeáu laø tröùng gaø. Cô sôû vaät chaát Nöôùc ta coù neàn noâng nghieäp laâu ñôøi ñaõ taïo cho ngaønh chaên nuoâi cô sôû vaät chaát coù tieàm naêng lôùn, nhieàu gioáng loaøi coù öu theá rieâng, heä thoáng chuoàng traïi ña daïng, coâng vieäc thu gom xöû lyù thuû coâng theo kinh nghieäm cuûa caùc noâng hoä. Beân caïnh ñoù, cô sôû vaät chaát cuûa ngaønh chaên nuoâi luoân ñöôïc cuûng coá vaø phaùt trieån vôùi quy moâ ngaøy caøng lôùn, ñaùp öùng phaàn naøo xu theá phaùt trieån chaên nuoâi hieän nay. Chaên nuoâi phaùt trieån giaûi quyeát soá löôïng lôùn coâng lao ñoäng nhaø noâng, taêng nguoàn thu nhaäp quan troïng trong gia ñình.Vì vaäy nhieàu vuøng chaên nuoâi gia ñình ñaõ chuyeån daàn phöông thöùc chaên nuoâi truyeàn thoáng, töï cung, töï caáp sang chaên nuoâi saûn xuaát haøng hoaù nhaát laø caùc vuøng chaên nuoâi troïng ñieåm. 2.1.4. Vai troø cuûa ngaønh chaên nuoâi Trong noâng nghieäp, chaên nuoâi ñöôïc khaúng ñònh laø moät ngaønh kinh teá quan troïng trong neàn kinh teá quoác daân, noù cung caáp moät löôïng thòt khaù lôùn cho con ngöôøi, ñoù laø loaïi thöùc aên giaøu chaát ñaïm khoâng theå thieáu trong khaåu phaàn aên cuûa ngöôøi daân. Vaøo naêm 1995, löôïng thòt tieâu thuï bình quaân cuûa moät ngöôøi daân TPHCM laø 21kg/naêm, trong ñoù löôïng thòt heo chieám 70%. Nhö vaäy, lôïi nhuaän töø chaên nuoâi heo coù theå ñaït ñeán 15-20% cuûa ñoàng voán ñaàu tö. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, nhieàu gioáng heo ñaõ ñöôïc taïo gioáng, du nhaäp töø nöôùc ngoaøi ñeå taêng naêng suaát thòt vaø ñaùp öùng nhu caàu ngaøy caøng taêng cuûa ngöôøi daân.[6] Chaên nuoâi heo laø moät trong nhöõng ngaønh quan troïng cuûa Thaønh Phoá Hoà Chí Minh. Nhieàu cô sôû chaên nuoâi heo tröôùc ñaây naèm ôû caùc huyeän ngoaïi thaønh daân cö thöa thôùt nay ñaõ trôû thaønh nhöõng khu ñoâng daân cö thuoäc noäi thaønh nhö Xí Nghieäp chaên nuoâi 19/5 naèm taïi phöôøng Linh Xuaân quaän Thuû Ñöùc, Xí Nghieäp chaên nuoâi heo Goø Sao thuoäc aáp 7 Thaïnh Xuaân quaän 12, Xí Nghieäp chaên nuoâi heo 3 thaùng 2 naèm taïi phöôøng Linh Xuaân quaän Thuû Ñöùc, Xí Nghieäp chaên nuoâi heo gia coâng quaän Phuù Nhuaän, xí nghieäp chaên nuoâi Ñoàng Hieäp naèm taïi quaän Thuû Ñöùc. Moãi xí nghieäp ñeàu nuoâi treân 2.000 heo, moãi ngaøy thaûi ra töø 100 ñeán 300 m3 nöôùc thaûi. Trong nhöõng naêm tôùi ñeå phaùt trieån beàn vöõng saûn xuaát vaø khoâng laøm oâ nhieãm moâi tröôøng, Thaønh Phoá Hoà Chí Minh ñaõ coù chuû tröông ñöa caùc cô sôû chaên nuoâi hieän nay ra caùc huyeän Cuû Chi, Hoác Moân, Bình Chaùnh, Nhaø Beø, Caàn Giôø. Beân caïnh ñoù, chaên nuoâi ñöôïc khuyeán khích phaùt trieån vaø taïo ñieàu kieän naâng cao tæ troïng chaên nuoâi coâng nghieäp, thöïc hieän toát di dôøi caùc cô sôû chaên nuoâi gaây oâ nhieãm, keát hôïp vôùi boá trí laïi, di chuyeån caùc traïi chaên nuoâi ra vuøng noâng nghieäp oån ñònh laâu daøi, keát hôïp vôùi coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù caùc khaâu saûn xuaát gioáng, chuoàng traïi, thöùc aên gia suùc, xöû lyù nöôùc thaûi… Sau naêm 2000, caùc cô sôû chaên nuoâi coâng nghieäp ñöôïc xaây döïng chuû yeáu ôû Cuû Chi vaø moät soá vuøng noâng thoân ôû Hoùc Moân, Bình Chaùnh, Thuû Ñöùc, Nhaø Beø, Caàn Giô …(tuyø ñoái töôïng nuoâi vaø haïn cheá toái ña ôû caùc khu daân cö taäp trung, vuøng ñoâ thò hoaù) vaø ñaït muïc tieâu phaán ñaáu giai ñoaïn 2000-2010 seõ cung caáp saûn phaåm chaên nuoâi cho khoaûng 6 trieäu ngöôøi (hieän ngaønh chaên nuoâi chæ ñaùp öùng ñöôïc 21-37% nhu caàu thòt cho thaønh phoá). OÂ nhieãm moâi tröôøng do ngaønh chaên nuoâi Nguoàn phaùt thaûi oâ nhieãm Khoái löôïng chaát thaûi chaên nuoâi: Chaát thaûi sinh ra do hoaït ñoäng chaên nuoâi bao goàm chaát thaûi ôû daïng loûng nhö phaân, thöùc aên, oå loùt, xaùc gia suùc, gia caàm cheát, voû bao bì thuoác thuù y, nöôùc tieåu, nöôùc röûa chuoàng…vaø khí thaûi chaên nuoâi. Khoái löôïng chaát thaûi sinh ra töø vaät nuoâi phuï thuoäc vaøo chuûng loaïi, gioáng, giai ñoaïn sinh tröôûng, cheá ñoä dinh döôõng vaø phöông thöùc veä sinh chuoàng traïi. Soá löôïng gia suùc, gia caàm nhö hieän nay thì khoái löôïng chaát thaûi haøng ngaøy do ngaønh chaên nuoâi taïi Thaønh Phoá Hoà Chí Minh thaûi ra ñeán vaøi traêm ngaøn taán döôùi nhieàu daïng raén, loûng, khí. Thaønh phaàn chaát thaûi Chaát thaûi chaên nuoâi heo bao goàm chaát thaûi raén, loûng vaø khí thaûi. Baûng 2.1:Löôïng phaân gia suùc, gia caàm thaûi ra haèng ngaøy tính treân phaàn traêm troïng löôïng cô theå Loaïi Gia Suùc Khoái löôïng phaân (%/troïng löôïng) Heo 6-8 Boø thòt 5-8 Boø söõa 7-8 Gaø, vòt 5 (Nguoàn : Lochr,1984) Thaønh phaàn chaát thaûi raén Xaùc gia suùc Chuùng coù ñaëc tính phaân huyû sinh hoïc, boác muøi hoâi thoái lan nhanh trong khoâng khí vaø cuõng nhö taùc nhaân truyeàn cho ngöôøi vaø vaät nuoâi.Thöôøng heo cheát sau 2 ngaøy laø muøi sinh raát khoù chòu, neáu xöû lyù khoâng kòp ñeå laâu seõ gaây taùc haïi raát nghieâm troïng ñeán moâi tröôøng. Thöùc aên thöøa, oå loùt chuoàng vaø caùc chaát thaûi khaùc Chaên nuoâi duøng oå loùt nhö rôm raï, vaûi,…sau moät thôøi gian söû duïng thì phaûi thaûi boû, nhöõng chaát thaûi naøy coù theå mang theo phaân, nöôùc tieåu vaø vi sinh vaät gaây beänh neân caàn phaûi xöû lyù khoâng ñöôïc ñeå ngoaøi moâi tröôøng. Thöùc aên thöøa, thöùc aên bò rôi vaõi töø chaên nuoâi cuõng goùp phaàn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Thaønh phaàn cuûa chuùng haàu heát laø caùc chaát höõu cô deã phaân huyû nhö caùm, nguõ coác, boät caù, toâm, voû soø, khoaùng chaát,… Trong töï nhieân chaát thaûi naøy bò phaân huyû sinh ra muøi khoù chòu, aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng xung quanh. Phaân Baûng 2.2:Thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa phaân heo 70-100kg Chæ tieâu Ñôn vò Haøm löôïng pH 6.47-6.95 Vaät chaát khoâ g/kg 213-342 NH4+ g/kg 0.66-0.76 Ntoång g/kg 7.99-9.32 Tro g/kg 32.5-93.3 Chaát xô g/kg 151-261 Cacbonat g/kg 0.23-2.11 Caùc acid beùo maïch ngaén g/kg 3.83-4.47 (Nguoàn : Tröông Thanh Caûnh & Ctv, 1997, 1998) Phaân laø phaàn thöùc aên khoâng ñöôïc gia suùc haáp thu, bò baøi tieát ra ngoaøi bao goàm: caùc thöùc aên maø cô theå vaät nuoâi khoâng theå khoâng haáp thu ñöôïc hay caùc chaát khoâng ñöôïc caùc men tieâu hoaù hay caùc vi sinh tieâu hoaù (nhö chaát xô, proâteâin, chaát beùo…), caùc thöùc aên boå sung (thuoác kích thích taêng tröôûng, dö löôïng khaùng sinh,…), caùc men tieâu hoaù sau khi söû duïng bò maát hoaït tính, caùc moâ troùc ra töø nieâm maïc oáng tieâu hoaù vaø chaát nhôøn,.…Ngoaøi ra thaønh phaàn cuûa phaân coøn phuï thuoäc vaøo cheá ñoä dinh döôõng vaø tuyø töøng giai ñoaïn phaùt trieån cuûa gia suùc, gia caàm maø nhu caàu dinh döôõng coù söï khaùc nhau, vì vaäy thaønh phaàn vaø khoái löôïng cuûa phaân cuõng khaùc nhau. Do ñoù, phaân laø chaát thaûi raén thöôøng xuyeân sinh ra trong traïi chaên nuoâi heo. Trong phaân gia suùc, gia caàm chöùa caùc chaát dinh döôõng coù theå hoã trôï cho troàng troït vaø laøm taêng ñoä maøu môõ cuûa ñaát. Theo nghieân cöùu cuûa Tröông Thanh Caûnh (1997, 1998) thì Ntoång trong phaân heo 70-100kg chieám töø 7.99-9.32kg. Ñaây laø nguoàn dinh döôõng coù giaù trò, caây troàng deã haáp thu vaø goùp phaàn caûi taïo ñaát neáu söû duïng hôïp lyù. Baûng2.3: Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa phaân gia suùc Ñaëc tính Giaù trò Ñôn vò pH 6,47 – 6,95 Vaät chaát khoâ 213 – 342 g/kg NH4-N 0,66 – 0,76 g/kg N 7,99 – 9,32 g/kg Tro 32,5 – 93,3 g/kg Chaát xô 151 – 261 g/kg Carbonates 0,23 – 2,11 g/kg Caùc axit beùo maïch ngaén 3,83 – 4,47 g/kg (Nguoàn: Tröông Thanh Caûnh & coäng taùc vieân, 1997-1998) Ngoaøi ra trong phaân gia suùc coøn chöùa raát nhieàu virus, vi truøng, aáu truøng, tröùng giun saùn … coù haïi cho söùc khoûe cuûa con ngöôøi vaø gia suùc. Caùc loaïi naøy coù theå toàn taïi töø vaøi ngaøy ñeán vaøi thaùng trong phaân, trong nöôùc thaûi vaø trong ñaát. Vaät duïng chaên nuoâi, beänh phaåm thuù y Caùc vaät duïng chaên nuoâi hay thuù y bò boû laïi nhö bao bì, kim tieâm, chai loï ñöïng thöùc aên, thuoác thuù y,…cuõng laø moät nguoàn quan troïng deã gaây oâ nhieãm moâi tröôøng. Ñaëc bieät caùc beänh phaåm thuù y, thuoác khöû truøng, bao bì ñöïng thuoác coù theå xeáp vaøo loaïi caùc chaát thaûi nguy haïi, caàn phaûi coù bieän phaùp xöû lyù nhö chaát thaûi nguy haïi. Thaønh phaàn chaát thaûi loûng Nöôùc tieåu Thaønh phaàn nöôùc tieåu chuû yeáu laø nöôùc (chieám treân 90% toång khoái löôïng nöôùc tieåu). Ngoaøi ra, nöôùc tieåu coøn chöùa moät löôïng lôùn nitô (phaàn lôùn döôùi daïng ureâ) vaø phoátpho. Ureâ trong nöôùc tieåu deã phaân huyû trong ñieàu kieän coù oxy taïo thaønh khí ammoniac. Do ñoù, khi ñoäng vaät baøi tieát ra beân ngoaøi chuùng deã daøng phaân huyû taïo thaønh amoniac gaây muøi hoâi. Nhöng neáu söû duïng boùn cho caây troàng thì ñaây laø nguoàn phaân boùn giaøu nitô, phoát pho vaø kali. Thaønh phaàn nöôùc tieåu thay ñoåi tuyø thuoäc loaïi gia suùc, gia caàm, tuoåi, cheá ñoä dinh döôõng vaø ñieàu kieän khí haäu. Baûng 2.4: Thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa nöôùc tieåu heo coù troïng löôïng töø 70-100kg Chæ tieâu Ñôn vò Noàng ñoä pH 6.77-8.19 Vaät chaát khoâ g/kg 30.35-35.9 NH4+ g/kg 0.13-0.40 Ntoång g/kg 4.90-6.63 Tro g/kg 8.5-16.3 Ureâ g/kg 123-196 Cacbonat g/kg 0.11-0.19 (Nguoàn: Tröông Thanh Caûnh & Ctv, 1997, 1998). Nöôùc thaûi Nöôùc thaûi chaên nuoâi laø hoãn hôïp bao goàm caû nöôùc tieåu, nöôùc taém gia suùc, röûa chuoàng vaø phaân (coù theå moät phaàn hay toaøn boä). Thaønh phaàn nöôùc thaûi coù chöùa caùc chaát raén lô löûng, chaát höõu cô, nitô, phoát pho vaø caùc thaønh phaàn khaùc, ñaëc bieät laø vi sinh vaät gaây beänh. Noàng ñoä chaát oâ nhieãm trong nöôùc thaûi phuï thuoäc vaøo löôïng thöùc aên rôi vaõi, möùc ñoä thu gom, phöông thöùc thu gom chaát thaûi trong chuoàng traïi hoaëc löôïng nöôùc duøng taém röûa gia suùc vaø veä sinh chuoàng traïi. Thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa nöôùc thaûi thay ñoåi moät caùch nhanh choùng trong quaù trình döï tröõ. Trong quaù trình ñoù, moät löôïng lôùn caùc chaát khí ñöôïc taïo ra bôûi hoaït ñoäng cuûa caùc vi sinh vaät nhö laø SO2, NH3, CO2, H2S, CH4 … vaø caùc vi sinh vaät coù haïi nhö Enterobacteriacea, Ecoli, Salmonella, Shigella, Proteus, Klebsiella,…coù theå laøm nhieãm ñoäc khoâng khí vaø nguoàn nöôùc ngaàm. Baûng 2.5: Tính chaát nöôùc thaûi chaên nuoâi heo Chæ tieâu Ñôn vò Noàng ñoä Ñoä maøu Pt-Co 350-870 Ñoä ñuïc mg/l 420-550 BOD5 mg/l 3500-8900 COD mg/l 5000-12000 SS mg/l 680-1200 Ptoång mg/l 36-72 Ntoång mg/l 220-460 Daàu môõ mg/l 5-58 (Nguoàn: Tröông Thanh Caûnh, 1997-1998) Thaønh phaàn chaát thaûi khí Theo Tröông Thanh Caûnh (1999), quaù trình phaân giaûi chaát khí thaûi gia suùc, gia caàm do vi sinh vaät nhö sau: NH3 Indol, Schatol, Phenol Proâteâin H2S Andehyde vaø Ketone Alcohol Axit höõu cô maïch ngaén H2O, CO2, hydrocacbon maïch ngaén Cacbohydrat Caùc Axit höõu cô H2O, CO2 vaø CH4 Axit beùo Andehyde vaø Ketone Alcohol Lipit Sô ñoà 2.1: Caùc saûn phaåm töø quaù trình phaân huyû kî khí caùc chaát thaûi chaên nuoâi Trong hoaït ñoäng chaên nuoâi, khí thaûi sinh ra bao goàm buïi lô löûng vaø caùc hôïp chaát höõu cô gaây muøi. Caùc hôïp chaát höõu cô naøy laø saûn phaåm cuûa quaù trình phaân giaûi chaát thaûi gia suùc nhö ñaïm, hydrocacbon vaø caùc khoaùng vi löôïng khaùc nhau coù taùc haïi kích thích maïnh leân cô theå vaät nuoâi vaø con ngöôøi. Baûng 2.6: Keát quaû phaân tích maãu khí ôû moät soá traïi chaên nuoâi gia ñình Loaïi chaát oâ nhieãm Buïi NH3 H2S Keát quaû phaân tích (mg/l) 0.45-0.58 1.3-1.55 0.045-0.06 TCVN5937-5938/1995 0.3 0.2 0.008 (Nguoàn :Vieän khoa hoïc Noâng Nghieäp Mieàn nam ) Caùc saûn phaåm khí nhö NH3, H2S, Indol, Phenol, Schatole,…sinh ra coù theå gaây kích thích maïnh heä hoâ haáp vaø oâ nhieãm moâi tröôøng. Theo taùc giaû Tröông Thanh Caûnh (1999), caùc khí sinh ra töø chaên nuoâi ñöôïc chia ra caùc nhoùm sau : Nhoùm 1: Caùc khí kích thích Nhöõng khí naøy coù taùc duïng gaây toån thöông ñöôøng hoâ haáp vaø phoåi, ñaëc bieät laø gaây toån thöông nieâm maïc cuûa ñöôøng hoâ haáp. Nhaát laø NH3 gaây neân hieän töôïng kích thích thò giaùc, laøm giaûm thò löïc. Nhoùm 2 : Caùc khí gaây ngaït Caùc chaát khí gaây ngaït ñôn giaûn (CO2 vaø CH4): nhöõng khí naøy trô veà maët sinh lyù. Ñoái vôùi thöïc vaät, CO2 coù aûnh höôûng toát, taêng cöôøng khaû naêng quang hôïp. Noàng ñoä CH4 trong khoâng khí töø 45% trôû leân gaây ngaït thôû do thieáu oxi. Khi hít phaûi khí naøy coù theå gaëp caùc trieäu chöùng nhieãm ñoäc nhö say, co giaät, ngaït vaø vieâm phoåi. Caùc chaát gaây ngaït hoùa hoïc (CO): laø nhöõng chaát khí gaây ngaït bôûi chuùng lieân keát vôùi Hemoglobin cuûa hoàng caàu maùu laøm ngaên caûn quaù trình thu nhaän hoaëc quaù trình söû duïng oxy cuûa caùc moâ baøo. Nhoùm 3: Caùc khí gaây meâ Nhöõng chaát khí (Hydrocacbon) coù aûnh höôûng nhoû hoaëc khoâng gaây aûnh höôûng tôùi phoåi nhöng khi ñöôïc haáp thu vaøo maùu thì coù taùc duïng nhö döôïc phaåm gaây meâ. Nhoùm 4 : Caùc chaát khaùc Nhöõng chaát khí naøy bao goàm caùc nguyeân toá vaø chaát ñoäc deã bay hôi. Chuùng coù nhieàu taùc duïng gaây ñoäc khaùc nhau khi haáp thuï vaøo cô theå chaúng haïn nhö khí phenol ôû noàng ñoä caáp tính. AÛnh höôûng moâi tröôøng cuûa chaát thaûi chaên nuoâi Ñaëc thuø cuûa ngaønh chaên nuoâi laø haøm löôïng chaát thaûi sinh ra nhieàu, tuyø höùng cuûa con vaät vôùi thaønh phaàn chaát höõu cô cao deã phaân huyû sinh hoïc, khaû naêng lan truyeàn oâ nhieãm cao. Vieäc kieåm soaùt chaát thaûi cuûa con vaät laø raát khoù khaên, aûnh huôûng lôùn ñeán caùc thaønh phaàn moâi tröôøng nhö ñaát, nöôùc, khoâng khí. Cho neân hoaït ñoäng chaên nuoâi luoân mang maàm beänh nguy hieåm cho caây troàng, vaät nuoâi vaø con ngöôøi trong khu vöïc chaên nuoâi neáu khoâng coù giaûi phaùp xöû lyù hoaøn chænh. Moâi tröôøng nöôùc Chaát thaûi chaên nuoâi khoâng ñöôïc xöû lyù hôïp lyù, laïi thaûi tröïc tieáp vaøo moâi tröôøng nöôùc seõ laøm suy giaûm löôïng oxy hoaø tan trong nöôùc. Theâm vaøo ñoù, chaát thaûi coù chöùa haøm löôïng nitô, phosphor cao neân deã daøng taïo ñieàu kieän cho taûo phaùt trieån, gaây hieän töôïng phuù döôõng hoaù nguoàn nöôùc maët. Hôn theá nöõa, nöôùc thaûi thaám vaøo maïch nöôùc ngaàm gaây oâ nhieãm traàm troïng . AÛnh höôûng cuûa moät soá chaát oâ nhieãm chính ñeán moâi tröôøng nöôùc Chaát höõu cô: Trong thöùc aên, moät soá chaát chöa ñöôïc ñoàng hoùa vaø haáp thuï baøi tieát ra ngoaøi theo phaân, nöôùc tieåu cuøng caùc saûn phaåm trao ñoåi chaát. Ngoaøi ra, caùc chaát höõu cô töø nguoàn khaùc nhö thöùc aên thöøa, oå loùt, xaùc cheát gia suùc khoâng ñöôïc xöû lyù. Söï phaân huyû naøy traûi qua nhieàu giai ñoaïn, taïo ra caùc hôïp chaát nhö axitamin, axit beùo, caùc khí gaây muøi hoâi khoù chòu vaø ñoäc haïi. Ngoaøi ra, söï phaân huyû caùc chaát beùo trong nöôùc coøn laøm thay ñoåi pH cuûa nöôùc, gaây ñieàu kieän baát lôïi cho hoaït ñoäng phaân huyû caùc chaát oâ nhieãm. Moät soá hôïp chaát cacbohydrat, chaát beùo trong nöôùc thaûi coù phaân töû lôùn neân khoâng theå thaám qua maøng vi sinh vaät. Ñeå chuyeån hoùa caùc phaân töû naøy, tröôùc tieân phaûi coù quaù trình thuyû phaân caùc chaát phöùc taïp thaønh caùc chaát ñôn giaûn (ñöôøng ñôn, axit amin, axit beùo maïch ngaén). Quaù trình naøy taïo caùc saûn phaåm trung gian gaây ñoäc cho thuyû sinh vaät. Nitô, Phosphor Khaû naêng haáp thuï nitô, phosphor cuûa gia suùc töông ñoái thaáp neân phaàn lôùn baøi tieát ra ngoaøi. Do ñoù, haøm löôïng nitô, phosphor trong chaát thaûi chaên nuoâi töông ñoái cao, neáu khoâng xöû lyù seõ gaây hieän töôïng phuù döôõng hoùa nguoàn nöôùc, aûnh höôûng ñeán heä sinh thaùi nöôùc, tuyø theo thôøi gian vaø söï coù maët cuûa oxy maø nitô trong nöôùc toàn taïi ôû caùc daïng khaùc nhau : NH4+, NO2-, NO3-.NH3 laø saûn phaåm cuûa söï chuyeån hoaù ureâ trong nöôùc tieåu gia suùc, gaây muøi hoâi khoù chòu. Haøm löôïng nitrat cao trong nöôùc seõ gaây ñoäc haïi cho con ngöôøi. Do trong heä tieâu hoaù, ôû ñieàu kieän thích hôïp, nitrat seõ chuyeån thaønh nitrit, coù theå haáp thuï vaøo maùu keát hôïp vôùi hoàng caàu, öùc cheá khaû naêng vaän chuyeån oxi cuûa hoàng caàu. Vi sinh vaät Trong phaân chöùa nhieàu loaïi vi truøng, virus, tröùng giun saùn gaây beänh. Chuùng lan truyeàn qua nguoàn nöôùc maët, nöôùc ngaàm, ñaát hay rau quaû neáu söû duïng nöôùc oâ nhieãm vi sinh vaät ñeå töôùi tieâu. Vi sinh vaät töø chaên nuoâi cuõng coù theå thaám vaøo ñaát aûnh höôûng ñeán maïch nöôùc ngaàm noâng. OÂ nhieãm nöôùc ngaàm Khaûo saùt möùc ñoä oâ nhieãm nöôùc ngaàm taïi Tp Hoà Chí Minh cho keát quaû ñaùng lo ngaïi. Taát caû caùc maãu ñeàu coù pH thaáp, khoâng thích hôïp ñeå söû duïng aên uoáng, caàn ñöôïc xöû lyù naâng cao pH leân. Keát quaû phaân tích maãu nöôùc gieáng taïi caùc hoä chaên nuoâi vôùi caùc ñoä saâu vaø khoaûng caùch tôùi chuoàng traïi khaùc nhau ñeàu cho thaáy ñoä nhieãm vi sinh ôû caùc gieáng khaù cao, khoâng theå söû duïng tröïc tieáp ñeå aên uoáng. Nhö vaäy nguoàn nöôùc ngaàm duøng cho chaên nuoâi hieän nay khoâng ñaûm baûo veä sinh. Tuyø theo ñoä saâu khai thaùc, nöôùc ngaàm ñaõ bò oâ nhieãm ôû caùc möùc ñoä khaùc nhau. Nguyeân nhaân quan troïng nhaát laø do hieän nay thieáu heä thoáng xöû lyù chaát thaûi hoaøn chænh, caùc chaát thaûi khoâng ñöôïc quaûn lyù, xöû lyù ñuùng möùc. Baûng 2.7: Keát quaû phaân tích vi sinh maãu nöôùc gieáng taïi caùc hoä gia ñình Gieáng laáy maãu E.Coli (Mpn/100ml) Feacal Coliform (Mpn/100ml) Saâu 13m, caùch chuoàng traïi 5m 1200 150 Saâu 3m, caùch chuoàng traïi 4m 43000 900 Saâu 20m, caùch chuoàng traïi 6m 1300 230 TCVN 5944-1995 <=3 Khoâng Moâi tröôøng khoâng khí Moâi tröôøng khoâng khí xung quanh khu vöïc chaên nuoâi heo coù ñaëc tröng laø muøi hoâi thoái cuûa phaân vaø nöôùc tieåu phaùt taùn nhanh, roäng theo gioù. Vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí gaây khoù khaên khoâng keùm gì oâ nhieãm moâi tröôøng nöôùc, bôûi khaû naêng taùc ñoäng ñeán söùc khoeû con ngöôøi vaø vaät nuoâi moät caùch nhanh choùng nhaát, deã daøng nhaát. Caùc chaát khí thöôøng gaëp trong chaên nuoâi laø CO2, CH4, H2S, NH3,…Nhöõng khí naøy coù tính chaát gaây muøi vaø aûnh höôûng ñeán söï sinh tröôûng, khaùng beänh cuûa cô theå. Nhöõng khí naøy coù theå ñöôïc taïo ra vôùi soá löôïng töông ñoái lôùn vaø coù ñoäc haïi ñaëc bieät laø ôû nhöõng cô sôû chuoàng traïi kín hoaëc laø thieáu thoâng thoaùng. AÛnh höôûng cuûa caùc chaát oâ nhieãm khoâng khí AÛnh höôûng cuûa H2S Khí H2S laø saûn phaåm cuûa quaù trình phaân huyû chaát höõu cô coù muøi raát khoù chòu, gaây ñoäc raát cao. Chuùng coù theå gaây cho cô theå öùc cheá toaøn thaân, taêng vaän ñoäng cuûa ñöôøng hoâ haáp. Do deã hoaø tan trong nöôùc neân H2S coù theå thaám vaøo nieâm maïc maét muõi, nieâm maïc ñöôøng hoâ haáp gaây kích thích vaø dò öùng. Baûng 2.8: AÛnh höôûng cuûa H2S ñeán söùc khoeû ngöôøi vaø gia suùc Ñoái töôïng Noàng ñoä tieáp xuùc Taùc haïi hay trieäu chöùng Vôùi ngöôøi 10 ppm Ngöùa maét. 20 ppm trôû leân trong hôn 20 phuùt Ngöùa maét, muõi, hoïng. 50-100 ppm Noân möûa, æa chaûy. 200 ppm/giôø Choùng vaùng thaàn kinh suy nhöôïc, deã gaây vieâm phoåi. 300 ppm/30phuùt Noân möûa trong traïng thaùi höng phaán baát tænh. Treân 600 ppm Mau choùng töû vong. Vôùi heo Lieân tuïc tieáp xuùc vôùi 20 ppm Sôï aùnh saùng, aên khoâng ngon mieäng, coù bieåu hieän thaàn kinh khoâng bình thöôøng. 200 ppm Coù theå sinh chöùng thuyû thuûng ôû phoåi neân khoù thôû vaø coù theå trôû neân baát tænh, cheát. (Nguoàn : Barker vaø coäng taùc vieân,1996) Theo ñöôøng hoâ haáp vaøo maùu, H2S ñöôïc giaûi phoùng leân naõo gaây phuø hoaëc phaù hoaïi caùc teá baøo thaàn kinh, laøm teâ lieät trung khu hoâ haáp, trung khu vaän maïch, taùc ñoäng ñeán vuøng caûm giaùc, vuøng sinh phaûn xaï cuûa caùc thaàn kinh, laøm suy suïp heä thaàn kinh trung öông. Ngoaøi ra noù coøn roái loaïn hoaït ñoäng moät soá men vaän chuyeån ñieän töû trong chuoãi hoâ haáp moâ baøo gaây roái loaïn hoâ haáp moâ baøo. H2S coøn chuyeån hoaù Hemoglobin laøm maát khaû naêng vaän chuyeån oxy cuûa noù. Tieáp xuùc vôùi H2S ôû noàng ñoä 500 ppm trong khoaûng 15-20 phuùt seõ sinh beänh tieâu chaûy vaø vieâm cuoáng phoåi. AÛnh höôûng cuûa CH4 Khí meâtan cuõng laø saûn phaåm cuûa quaù trình phaân huyû chaát höõu cô trong quaù trình phaân huyû sinh hoïc. Coù aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán söùc khoeû con ngöôøi vaø vaät nuoâi. Noàng ñoä khí CH4 trong khoâng khí töø 45% trôû leân gaây ngaït thôû do thieáu oxy. Khi hít phaûi khí naøy coù theå gaëp nhöõng trieäu chöùng nhieãm ñoäc nhö say, co giaät, ngaït, vieâm phoåi. Khi hít thôû khoâng khí coù noàng ñoä CH4 cao seõ daãn ñeán tai bieán caáp tính bieåu hieän bôûi caùc trieäu chöùng nhö töùc ngöïc, choùng maët, roái loaïn giaùc quan, taâm thaàn nhöùt ñaàu, buoàn noân, say saãm. Khi hít thôû noàng ñoä CH4 leân ñeán 60 000 mg/m3 seõ daãn ñeán hieän töôïng co giaät, roái loaïn tim vaø hoâ haáp, thaäm chí gaây töû vong. AÛnh höôûng cuûa khí NH3 Trong chaên nuoâi heo, löôïng nöôùc tieåu sinh ra haèng ngaøy raát nhieàu vôùi thaønh phaàn khí NH3 laø chuû yeáu. Chaát khí naøy coù noàng ñoä cao kích thích maïnh nieâm maïc, maét, muõi, ñöôøng hoâ haáp deã dò öùng taêng tieát dòch, hay gaây boûng do phaûn öùng kieåm hoaù keøm theo toaû nhieät, gaây co thaét khí quaûn vaø gaây ho. Neáu noàng ñoä khí NH3 cao gaây huyû hoaïi ñöôøng hoâ haáp, NH3 töø phoåi vaøo maùu, leân naõo gaây nhöùt ñaàu vaø coù theå daãn ñeán hoân meâ. Trong maùu NH3 bò oxy hoaù thaønh taïo thaønh NO2- laøm hoàng caàu trong maùu chuyeån ñoäng hoãn loaïn, öùc cheá chöùc naêng vaän chuyeån oxy ñeán caùc cô quan cuûa hoàng caàu vaø gaây beänh xanh xao ôû treû nhoû, tröôøng hôïp naëng coù theå gaây thieáu oxy ôû naõo daãn ñeán nhöùt ñaàu, meät moûi, hoân meâ thaäm chí coù theå gaây töû vong . Baûng 2.9: AÛnh höôûng cuûa NH3 leân ngöôøi vaø heo Ñoái Töôïng Noàng Ñoä Tieáp Xuùc Taùc Haïi Hay Trieäu Chöùng Vôùi ngöôøi 6ppm ñeán 20 ppm trôû leân Ngöùa maét, khoù chòu ôû ñöôøng hoâ haáp. 100 ppm trong 1 giôø Ngöùa ôû beà maët nieâm maïc. 400 ppm trong 1 giôø Ngöùa ôû maët, muõi vaø coå hoïng. 1720 ppm (döôùi 30 phuùt) Ho, co giaät daãn ñeán töû vong. 700 ppm (döôùi 60 phuùt) Laäp töùc ngöùa ôû maét, muõi vaø coå hoïng. 5000 ppm-10 000 ppm (vaøi phuùt) Gaây khoù thôû vaø mau choùng ngeït thôû. Co thaét do phaûn xaï hoïng, xuaát huyeát phoåi, ngaát do ngaït, coù theå töû vong. 10 000 ppm trôû leân Töû vong Vôùi heo 50 ppm Naêng suaát vaø söùc khoeû giaûm, neáu hít thôû laâu seõ sinh ra chöùng vieâm phoåi vaø caùc beänh khaùc veà ñöôøng hoâ haáp. 100 ppm Haét hôi, chaûy nöôùc boït, aên khoâng ngon. 300 ppm trôû leân Laäp töùc ngöùa muõi mieäng, tieáp xuùc laâu daøi sinh hieän töôïng thôû gaáp. (Nguoàn : Baker vaø Ctv ,1996) AÛnh höôûng cuûa CO2 Khí CO2 khoâng gaây ñoäc maïnh baèng hai khí treân nhöng aûnh höôûng cuõng lôùn ñeán söùc khoûe con ngöôøi vaø vaät nuoâi. Khi con ngöôøi tieáp xuùc laâu vôùi khí naøy cuõng coù nhöõng bieåu hieän nhö noân, choùng maët. Neáu tieáp xuùc vôùi noàng ñoä cao thì hoâ haáp vaø nhòp tim chaäm laïi do taùc duïng cuûa CO2 thaáp gaây ra traàm uaát, töùc giaän, uø tai, coù theå ngaát, da xanh tím. AÛnh höôûng muøi: Muøi hoâi thoái sinh ra trong hoaït ñoäng chaên nuoâi heo laø saûn phaåm cuûa quaù trình phaân huyû caùc chaát thaûi. Muøi phuï thuoäc vaøo khaåu phaàn thöùc aên vaø quaù trình löu tröõ hay xöû lyù chaát thaûi. Tuy nhieân söï thoái röõa cuûa phaân khoâng phaûi laø nguoàn goác duy nhaát cuûa muøi, thöùc aên thöøa thoái röõa, phuï phaåm cuûa cheá bieán thöïc phaåm duøng cho gia suùc aên cuõng gaây muøi khoù chòu. Ngoaøi ra, muøi coøn phaùt sinh töø xaùc ñoäng vaät cheát khoâng choân ngay hoaëc muøi do phun thuoác khöû truøng chuoàng traïi hay nôi chöùa phaân. Caùc saûn phaåm taïo muøi laø do quaù trình leân men chieám soá löôïng lôùn, moät soá saûn phaåm ôû daïng veát. Coù nhieàu saûn phaåm taïo muøi, trong soá ñoù khí aûnh höôûng ñeán söùc khoeû con ngöôøi vaø ñoäng vaät caùc khí cacbonic, monocacbon oxit, metan, ammoniac, hydrosulfual, indol, Schatole vaø phenol. Caùc chaát khí naøy thöôøng laø saûn phaåm cuûa quaù trình phaân huyû kî khí phaân, ñaõ qua phaân huyû bôûi vi sinh vaät khoâng söû duïng oxy. Cho neân chuùng aûnh höôûng raát maïnh ñeán khöùu giaùc cuûa con ngöôøi. Nhöõng ngöôøi daân ñaõ soáng xung quanh coù khaû naêng maéc caùc chöùng beänh veà ñöôøng hoâ haáp raát cao. AÛnh höôûng cuûa buïi Buïi töø thöùc aên, loâng thuù hay phaân laø nhöõng haït mang vi sinh vaät gaây beänh, haáp phuï caùc khí ñoäc, caùc chaát hoaù hoïc ñi vaøo ñöôøng hoâ haáp vaø gaây dò öùng, gaây xaùo troän hoâ haáp. 2.3.3 Moâi tröôøng ñaát Trong chaát thaûi gia suùc, gia caàm coù raát nhieàu chaát dinh döôõng neáu boùn vaøo ñaát seõ laøm taêng ñoä phì nhieâu cho ñaát. Tuy nhieân do chöùa nhieàu chaát höõu cô, hôïp chaát nitô, phosphor. Neáu thaûi vaøo ñaát khoâng hôïp lyù hoaëc söû duïng phaân töôi ñeå boùn cho caây troàng, caây söû duïng khoâng heát seõ coù taùc duïng ngöôïc laïi. Löôïng lôùn nito, phospho seõ gaây hieän töôïng phuù döôõng hoaù thaønh nitrat laøm cho caây troàng. Löôïng vi sinh vaät chuyeån hoaù nito vaø phosphor seõ laøm haïn cheá soá chuûng loaïi vi sinh vaät khaùc trong ñaát, gaây maát caân baèng heä sinh thaùi ñaát hieän taïi trong trung taâm. Theâm vaøo ñoù, trong ñaát coù nitrat cao khi trôøi möa xuoáng seõ thaám theo maïch nöôùc ngaàm gaây oâ nhieãm nöôùc ngaàm. 2.4 Chaên nuoâi vaø vaán ñeà chaên nuoâi cuûa huyeän Cuû Chi 2.4.1 Hieän traïng chaát löôïng nguoàn nöôùc maët Ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng nguoàn nöôùc maët treân ñòa baøn huyeän Cuû Chi, Vieän Kyõ thuaät Nhieät ñôùi vaø Baûo veä Moâi tröôøng ñaõ laáy maãu vaø phaân tích caùc thoâng soá hoùa lyù thoâng thöôøng taïi moät soá ñieåm treân soâng, raïch chính. Keát quaû phaân tích trong vaø coù theå nhaän xeùt chung nhö sau: - pH: pH taïi caùc ñieåm laáy maãu treân keânh Thaày Cai ñeàu raát thaáp, dao ñoäng töø 3,1 - 3,8 thaáp hôn tieâu chuaån cho pheùp cuûa nguoàn loaïi B, töông töï taïi 2 ñieåm treân raïch Tra, pH cuõng thaáp hôn tieâu chuaån. 5/10 ñieåm coøn laïi ñeàu naèm trong tieâu chuaån cho pheùp nguoàn loaïi B (TCVN 5942-1995). - Ñoä ñuïc, SS vaø COD: Taïi keânh Ñöùc Laäp, caàu Laùng The vaø caàu Beán Naåy nöôùc coù ñoä ñuïc vaø SS cao hôn caùc ñieåm khaùc, tuy nhieân haøm löôïng chaát raén lô löûng vaãn coøn trong tieâu chuaån cho pheùp cuûa nguoàn loaïi B (TCVN 5942-1995). Haøm löôïng COD dao ñoäng trong khoaûng töø 10 ñeán 20 mg/l, ñaây laø caù._.öôùc 1/ Saäy (Hình 3.1) a. Teân Teân tieáng Vieät: saäy Teân khoa hoïc: Phragmites australis Giôùi: Plantae Ngaønh: Magnoliophyta Lôùp: Liliopsida Boä: Poales Hoï: Poaceae Chi: Phragmites b. Tính chaát Caùc thaân moïc ñöùng cao töø 2-6 m, vôùi caùc thaân caây thöôøng laø cao hôn trong khu vöïc coù muøa heø noùng aám vaø ñaát maøu môõ. Laù cuûa noù laø roäng ñoái vôùi caùc loaøi coû, daøi töø 20-50 cm vaø baûn roäng 2-3 cm. Hoa coù daïng chuyø coù maøu tía saãm, moïc daøy ñaëc, daøi 20-50 cm. c. Nguoàn goác: Chuû yeáu ôû nhöõng vuøng ñaàm laày, ôû khu vöïc nhieät ñôùi vaø oân ñôùi. 2/ Caây boàn boàn(coû neán) a/Teân: Teân tieáng vieät: boàn boàn( coû neán, thuyû höông) Teân khoa hoïc: Typhaangustifolia Hoï:Typhaceae b/ Phaân boá: Caây boàn moïc hoang nhieàu ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh: Thuû Ñöùc, Bình Thaïnh, Nhaø Beø, Bình Chaùnh.. 3.2.3 Moät soá thöïc vaät coù khaû naêng xöû lyù nöôùc thaûi khaùc 1.Rau trai 2.Thuyû truùc ( Hình 3.2) 3. Beøo hoa daâu Teân khoa hoïc: Azolla pinntaBr Hoï: Azollaceae 4. Caây rau maùc ( Hình 3.3) Teân khoa hoïc: Sagittaria trofolia L Hoï: Alismataceae 5. Saäy nuùi Teân khoa hoïc: Phragites karka trin. Ex Steud Hoï: Cyperaceae 6. Keøo neøo (Hình 3.4) Teân khoa hoïc: Laminocharis flava Buch Hoï: Limnocharitaceae 7. Coû oáng Teân khoa hoïc: Sscirpus juncodies Roxb Hoï: Cyperaceae 8. Coû loàng vöïc Teân khoa hoïc: Echinochioa cruù-galli (L) Beauv Hoï: Poaceae 11. Moân nöôùc Teân khoa hoïc: Colocasia esauentaschoot ( caây thuoác) Hoï: Araceae Ngoaøi ra coøn coù moät soá loaïi caây khaùc coù khaû naêng xöû lyù: coû vetiver,suùng……… 3.4 Nhöõng öu ñieåm vaø nhöôïc ñieåm trong vieäc söû duïng ñaát ngaäp nöôùc ñeå xöû lyù nöôùc thaûi 1. Öu ñieåm - Ngaøy nay, coù nhieàu nöôùc söû duïng thöïc vaät thuûy sinh ñeå xöû lyù nöôùc thaûi vaø nöôùc oâ nhieãm. Hieäu quuûa xöû lyù tuy chaäm nhöng raát oån ñònh ñoái vôùi nhöõng loaïi nöôùc coù BOD vaø COD thaáp, khoâng chöùa ñoäc toá. Nhöõng keát quaû nghieân cöùu vaø öùng duïng ôû nhieàu nöôùc ñaõ ñöa ra nhöõng öu ñieåm cô baûn sau: Chi phí cho xöû lyù baèng thöïc vaät thuûy sinh thaáp Quaù trình coâng ngheä khoâng ñoøi hoûi kyõ thuaät phöùc taïp Hieäu quaû xöû lyù oån ñònh ñoái vôùi nhieàu loaïi nöôùc oâ nhieãm thaáp Sinh khoái taïo ra sau quaù trình xöû lyù ñöôïc öùng duïng vaøo nhieàu muïc ñích khaùc nhau nhö: Laøm nguyeân lieäu cho thuû coâng myõ ngheä nhö coùi, ñay, luïc bình, coû Laøm thöïc phaåm cho ngöôøi nhö cuû sen, cuû suùng, rau muoáng Laøm thöïc phaåm cho gia suùc nhö rau muoáng, sen, beøo taây, beøo taám Laøm phaân xanh, taát caø caùc loaøi thöïc vaät thuûy sinh sau khi thu nhaän töø quaù trình xöû lyù treân ñeàu laø nguoàn nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát phaân xanh raát coù hieäu quaû. Saûn xuaát khí sinh hoïc Boä reã thaân caây ngaäp nöôùc, caây troâi noåi ñöôïc coi nhö moät giaù theå raát toát hay ñöôïc coi nhö moät chaát mang) ñoái vôùi vi sinh vaät. Vi sinh vaät baùm vaøo reã, vaøo thaân caây ngaäp nöôùc hay caùc loaøi thöïc vaät troâi noåi. Nhôø söï vaän chuyeån (ñaëc bieät laø thöïc vaät troâi noåi) seõ ñöa vi sinh vaät theo cuøng. Chuùng di chuyeån töø vò trí naøy ñeán vi trí khaùc trong nöôùc oâ nhieãm, laøm taêng khaû naêng chuyeån hoaù vaät chaát coù trong nöôùc. Nhö vaäy, hieäu quaû xöû lyù cuûa vi sinh vaät nöôùc trong tröôøng hôïp naøy seõ cao hôn khi khoâng coù thöïc vaät thuûy sinh. ÔÛ ñaây ta coù theå coi moái quan heä giöõa vi sinh vaät vaø thöïc vaät thuûy sinh laø moái quan heä coäng sinh. Moái quan heä coäng sinh naøy ñaõ ñem laïi söùc soáng toát hôn cho caû hai nhoùm sinh vaät vaø taùc duïng xöû lyù seõ taêng cao. Söû duïng thöïc vaät thuûy sinh ñeå xöû lyù nöôùc oâ nhieãm trong nhieàu tröôøng hôïp khoâng caàn cung caáp naêng löôïng. Do ñoù, vieäc öùng duïng thöïc vaät thuûy sinh ñeå xöû lyù nöôùc oâ nhieãm ôû nhöõng vuøng khoâng coù ñieän ñeàu coù theå thöïc hieän deã daøng. 2. Nhöôïc ñieåm - Vieäc söû duïng thöïc vaät thuûy sinh ñeå xöû lyù nöôùc cuõng coù nhöõng nhöôïc ñieåm nhaát ñònh, trong ñoù coù hai nhöôïc ñieåm raát quan troïng: Dieän tích caàn duøng ñeå xöû lyù chaát thaûi lôùn. Vì thöïc vaät caàn tieán haønh quaù trình quang hôïp neân luoân caàn thieát phaûi coù aùnh saùng. Söï tieáp xuùc giöõa thöïc vaät vaø aùnh saùng trong ñieàu kieän ñuû chaát dinh döôõng caøng nhieàu thì quaù trình chuyeån hoaù caøng toát. Do ñoù, dieän tích cuûa beà maët cuûa söï tieáp xuùc naøy seõ caàn nhieàu. Ñieàu ñoù raát khoù khaên khi ta tieán haønh xöû lyù nöôùc oâ nhieãm ôû nhöõng khu vöïc ñoâ thò voán ñaõ raát khoù khaên veà ñaát. Tuy nhieân noù laïi thích hôïp cho vuøng noâng thoân, keå caû nhöõng vuøng khoâng ñöôïc cung caáp ñieän. Trong ñieàu kieän caùc loaøi thöïc vaät phaùt trieån maïnh ôû caùc nguoàn nöôùc thaûi, boä reã cuûa chuùng nhö nhöõng chaát mang raát höõu ích cho vi sinh vaät baùm treân ñoù. Trong tröôøng hôïp khoâng coù thöïc vaät thuûy sinh ( ñaëc bieät laø caùc loaøi thöïc vaät troâi noåi), caùc loaøi vi sinh vaät seõ khoâng coù nôi baùm vaø. Chuùng raát deã troâi theo doøng nöôùc hoaëc bò laéng xuoáng ñaùy.ÔÛ ñaây laø hai vaán ñeà caàn hieåu roõ: Thöù nhaát, reã caùc loaøi thöïc vaät thuûy sinh seõ ñoùng vai troø tích cöïc trong vieäc taêng tröôûng cuûa vi sinh vaät neáu vi sinh vaät khoâng phaûi laø nhöõng vi sinh vaät gaây beänh. Trong tröôøng hôïp naøy, caùc loaøi vi sinh vaät gaây beänh seõ phaùt trieån maïnh ôû boä reã vaø nhöõng vuøng xung quanh cuûa thöïc vaät, chuùng seõ laø taùc nhaân sinh hoïc gaây oâ nhieãm moâi tröôøng raát maïnh. Thöù hai laø ngoaøi boä reã ra, caùc loaøi thöïc vaät thuûy sinh coøn chieám khoâng gian raát lôùn, ngaên caûn aùnh saùng chieáu saâu vaøo nöôùc. khi ñoù, vi sinh vaät khoâng bò tieâu dieät bôûi aùnh saùng maët trôøi. Thaûm thöïc vaät thuûy sinh phuû kín maët nöôùc ñöôïc coi nhö vaät caûn vaø haáp thuï raát höõu hieäu tia töû ngoaïi vaø hoàng ngoaïi cuûa aùnh saùng maët trôøi. Taùc duïng naøy khoâng chæ taïo ñieàu kieän ñeå nhöõng vi sinh vaät coù ích phaùt trieån maø caû nhöõng vi sinh vaät gaây beänh cuõng phaùt trieån. Do ñoù, hieän töôïng treân vöøa coù lôïi, vöøa coù haïi, coù lôïi laø caùc vi sinh vaät coù ích (nhöõng vi sinh vaät phaân giaûi caùc chaát höõu cô, voâ cô) phaùt trieån, laøm saïch moâi tröôøng nöôùc, coù haïi laø caùc vi sinh vaät gaây beänh phaùt trieån maïnh seõ laøm nöôùc bò oâ nhieãm sinh hoïc naëng hôn. Hieåu bieát ñöôïc baûn chaát töï nhieân naøy giuùp ta tìm bieän phaùp tích cöïc trong coâng ngheä xöû lyù naøy. CHÖÔNG IV KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU 4.1. Moâ taû ñaëc ñieåm töï nhieân, KTXH & MT vuøng nghieân cöùu 4.1.1. Vò trí nghieân cöùu 4.1.2. Ñaëc ñieåm töï nhieân 1/ Vò trí Ñòa giôùi xaõ Phöôùc Hieäp ôû phía baéc giaùp Phöôùc Thaïnh vaø xaõ Trung Laäp Haï, phía nam giaùp xaõ Myõ Haïnh cuûa huyeän Ñöùc Hoaø, tænh Long An vaø Noâng tröôøng Tam Taân, phía Ñoâng giaùp xaõ Taân An Hoäi, phía taây giaùp xaõ Thaùi Myõ. 2/ Nguoàn nöôùc maët Coù heä thoáng keânh Ñoâng laø coâng trình thuûy lôïi lôùn nhaát cuûa caùc tænh phía Nam daãn nöôùc töø hoà Daàu Tieáng veà, phuïc vuï töôùi tieâu cho noâng nghieäp. Coù heä thoáng keânh Thaày Cai. 3/ Khí haäu Naèm trong vuøng khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa cuûa ñoàng baèng Nam Boä neân khí haäu chia theo hai muøa töông phaûn roõ reät: muøa möa töø thaùng V – thaùng XI, muøa khoâ töø thaùng XII - thaùng IV. 4.1.3. Ñaëc ñieåm KTXH & MT - Daân cö ôû vuøng nghieân cöùu thöa thôùt. - Chuû yeáu laø hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp: chaên nuoâi, troàng troït hoa maøu ( chuû yeáu troàng döa haáu, luùa, hoa maøu ngaén ngaøy) - Ñaëc bieät taïi vuøng naøy, coù raát nhieàu trang traïi chaên nuoâi: heo, caù, thoû, deâ. - Coù nhieàu khu vöôøn troàng traøm. - Trong töông lai xaõ Phöôùc Hieäp coù ñònh höôùng xaây döïng trôû thaønh Phöôùc Hieäp chuyeân ngaønh hoaù döôïc. - Moâi tröôøng taïi vuøng nghieân cöùu. Taïi vuøng nghieân cöùu, ôû chuû yeáu laø hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp. Coù nhöõng taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng ñaát, nöôùc, do saûn xuaát noâng nghieäp duøng thuoác tröø saâu raát nhieàu. Ñaëc bieät laø nhieàu nhöõng trang traïi chaên nuoâi nhöng taát caû ñeàu thaûi ra nhöõng heä thoáng keânh möông. Gaàn vuøng nghieân cöùu coù baõi raùc Tam Taân ñang hoaït ñoäng ñeå thay theá cho baõi raùc Ñoâng Thaïnh. Tuy môùi ñi vaøo hoaït ñoäng nhöng baõi raùc ñaõ gaây aûnh höôûng ñeán ñôøi soáng sinh hoaït haèng ngaøy cuûa ngöôøi daân soáng xung quanh. Vì löôïng raùc tieáp nhaän haèng ngaøy quaù lôùn gaây muøi hoâi thoái, löôïng nöôùc ræ raùc khoâng ñöôïc xöû lyù trieät ñeå ñoå ra gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët keânh Thaày Cai, gaây thieät haïi ñeán hoa maøu cuûa ngöôøi daân. 4.2. Keát quaû khaûo saùt vaø ño ñaïc thöïc ñòa. 4.2.1. Moät soá thöïc vaät coù khaû naêng xöû lyù nöôùc taïi ñieåm nghieân cöùu: 4.2.1.1 Beøo Nhaät Baûn (Luïc bình) (Hình 4.2) a. Teân Teân tieáng Vieät: Luïc bình, beøo taây hay beøo Nhaät Baûn. Teân khoa hoïc: Eichhornia crassipes Giôùi: Plantae Ngaønh: Magnoliophyta Lôùp: Liliopsida Boä: Liliales Hoï: Pontederiaceae Chi: Eichhornia b. Nguoàn goác Caây luïc bình Nam Boä coù nguoàn goác ôû Brazil, nhaäp vaøo Vieät Nam töø naêm 1905. c. Tính chaát Luïc bình laø loaøi coû thuûy sinh, thaân ngaén coù chuøm loâng ôû giöõa, laù ñôn, moïc chuøm taïo thaønh hoa thò, gaân hình cung, mòn, ña saéc; cuoáng laù raát xoáp thöôøng phuø to taïo thaønh phao noái hình loï luïc bình ngaén vaø to ôû caây non, hay keùo daøi ñeán 30 cm ôû caây giaø. Hoa luïc bình maøu xanh nhaït hoaëc xanh tím taïo thaønh chuøm ñöùng, ñaøi vaø traøng hao cuøng ñính ôû goác, caùnh hoa treân coù ñoám vaøng, 3 taâm bì nhöng chæ coù 1 taâm bì thuï, 6 tieáu nhò vôùi 3 daøi vaø 3 ngaén. Traùi luïc bình laø nang coù 3 buoàng, bì moûng, bì moûng, nhieàu hoät. Thöôøng moïc boái treân maët nöôùc hay baùm vaøo ñaát buøn cuûa caùc vuøng nöôùc ngoït coù nhieät ñoä töø 10 – 400C, nhöng sinh tröôûng maïnh nhaát ôû nhieät ñoä 20 – 300C, neân taïi Vieät Nam beøo thöôøng phaùt trieån raát maïnh ôû caùc ao hoà, ven soâng, soâng thaønh quaàn theå saùt bôø soâng hoaëc keânh raïch. 4.2.1.2 Rau muoáng( Hình 4.1) a. Teân Teân tieáng vieät: rau muoáng,bìm bìm nöôùc Teân khoa hoïc: Ipomoea aquatica Giôùi: Plantae Ngaønh: Magnoliophyta Lôùp: Magnoliopsida Boä: Solanales Hoï: Convolvulaceae Chi: Ipomoea Loaøi: I. aquatica b. Tính chaát: Caây moïc boø, ôû maët nöôùc hay treân caïn. Thaân roãng, daøy, coù reã maét, khoâng loâng.Laù hình ba caïnh,ñaàu nhoïn,ñoâi khi heïp vaø daøi. Hoa to, coù maøu traén hay hoàng, tím, oáng hoa tím nhaït, moïc töø 1-2 hoa treân moät cuoáng. Quaû nang troøn, ñöôøng kính 7-9 mm, chöùa 4 haït coù loâng maøu hung, ñöôøng kính moãi haït khoaûng 4 mm. c. Phaân boá: Phaân boá töï nhieân chính xaùc cuûa loaøi naøy chöa roõ, nhöng ñöôïc troàng phoå bieán ôû vuøng khí haäu nhieät ñôùi. 4.2.1.3 Rau döøa nöôùc a.Teân Teân tieáng vieät: Rau döøa nöôùc (thuyû long) Teân khoa hoïc: Ludwidgia adscendens (L) Hara Hoï: Mytaleae b.Tính chaát: Caây moïc hoang,boø lan ôû buøn hay noåi leân maët nöôùc ao hoå nhôø caùc phao xoáp maøu traéng.Thaân meàm, xoáp coù ñaâm reã ôû caùc maâu. Laù nguyeân, hình baàu duïc ngöôïc. Hoa vaøng moïc ôû naùch laù. Quaû nang, hình truï, khi chín nöùt thaønh naêm maûnh chöùa nhieàu haït hình chöõ nhaät. Duøng laøm thöùc aên cho lôïn(cho aên soáng hay naáu chín vôùi caùc loaïi thöùc aên khaùc). c. Nguoàn goác: Phaân boá ôû oân ñôùi vaø caän nhieät ñôùi,nhieät ñôùi. 4.2.1.4 Saäy a. Teân Teân tieáng Vieät: Saäy Teân khoa hoïc: Phragmites australis Giôùi: Plantae Ngaønh: Magnoliophyta Lôùp: Liliopsida Boä: Poales Hoï: Poaceae Chi: Phragmites b. Tính chaát Caùc thaân moïc ñöùng cao töø 2-6 m,vôùi caùc thaân caây thöôøng laø cao hôn trong khu vöïc coù muøa heø noùng aám vaø ñaát maøu môõ. Laù cuûa noù laø roäng ñoái vôùi caùc loaøi coû,daøi töø 20-50 cm vaø baûn roäng 2-3 cm.Hoa coù daïng chuyø coù maøu tía saãm, moïc daøy ñaëc, daøi 20-50 cm. c. Nguoàn goác: Chuû yeáu ôû nhöõng vuøng ñaàm laày, ôû khu vöïc nhieät ñôùi vaø oân ñôùi. 4.2.1.5 Moät soá thöïc vaät coù khaû naêng xöû lyù nöôùc thaûi khaùc 1. Ba khía Teân khoa hoïc: Lophopetalum Wightianum Arn Hoï: Celatraceae 2. Beøo hoa daâu Teân khoa hoïc: Azolla pinntaBr Hoï: Azollaceae 3. Moân nöôùc (Hình 4.3) Teân khoa hoïc: Colocasia esauentaschoot ( caây thuoác) Hoï: Araceae 4.2.2. Cheá ñoä doøng chaûy vaø tính chaát cuûa nöôùc. Nöôùc trong khu vöïc nghieân cöùu chòu aûnh höôûng cuûa trieàu, nhöng doøng chaûy haàu nhö moät chieàu, töø ñieåm 4 ñeán ñieåm 1. Ñoä saâu möïc nöôùc trong thôøi gian khaûo saùt chæ dao ñoäng töø 0.8 ñeán 0.3 meùt tuøy nôi. Dieän tích maët nöôùc thöôøng bò che phuû bôûi nhieàu loïai thöïc vaät: rau muoáng, luïc bình, rong, rau döøa nöôùc, moân nöôùc, beøo hoa daâu…………… 4.2.3 Tính toaùn möông khaûo saùt 4.2.3.1 Dieän tích maët caét öôùt (dieän tích maët caét ngang loøng möông) Maët caét öôùt taïi ñieåm 1: w1 = 8025 (cm2) Maët caét öôùt taïi ñieåm 2B: w2 = 7047.5 (cm2) Maët caét öôùt taïi ñieåm 3: w3 = 7276.5 (cm2) Maët caét öôùt taïi ñieåm 4: w4 = 1902.5 (cm2) 4.2.3.2 Ño löu toác vaø tính löu löôïng(ngaøy 2-12) a/ Löu toác Ñieàm 1: L1 = 9.23 (cm/s) Ñieàm 2A: L2 = 8.46 (cm/s) Ñieàm 3: L3 =10.6 (cm/s) Ñieàm 4: L4 =3.02 (cm/s) b/ Löu löôïng Ñieàm 1: Q1 = w1 * L1 = 8025 * 9.23 = 74070.75 (cm3/s) = 0.07 (m3/s) Ñieàm 2A: Q2 = w2 * L2 = 7047.5 * 8.46 = 59617.62 (cm3/s)= 0.06 (m3/s) Ñieàm 3: Q3 = w3 * L3 = 7276.5 * 10.6 = 77131.96 (cm3/s)= 0.78 (m3/s) Ñieàm 4: Q4 = w4 * L4 = 1902.5 * 3.02 = 5745.55 (cm3/s)= 0.006 (m3/s) 4.2.4 Moâ taû thöïc vaät ôû möông khaûo saùt 4.2.4.1 Tính dung troïng cuûa luïc bình Laáy ñaïi dieän naêm caây luïc bình taïi khu vöïc nghieân cöùu sau ñoù caét boä reã chuùng. Chuaån bò naêm oáng ñong vôùi dung tích 1000ml töông ñöông vôùi naêm boä reã cuûa luïc bình. Cho nöôùc caát vaøo bình tôùi vaïch 1000ml . Sau ñoù cho nöôùc caát töø naêm oáng ñong chöùa nöôùc caát vaøo naêm oáng ñoùng chöùa reã luïc bình sao cho ñuùng vaïch 1000ml sao cho reã cuûa luïc bình naèm hoaøn toaøn trong oáng ñong döôùi möïc nöôùc chæ 1000ml. Theå tích moãi boä reã luïc bình chieám choã laø löôïng nöôùc coøn laïi cuûa moãi oáng ñong chöùa nöôùc caát. Cuoái cuøng laáy trung bình theå tích chieám choã cuûa naêm boä reã laøm theå tích trung bình. Vtrung bình = = 550 ml 4.2.4.2 Ñònh tính thöïc vaät treân möông khaûo saùt Trong quaù trình khaûo saùt löïa choïn boán vò trí ñeå laáy maãu phaân tích, chieàu daøi töø ñieåm ñaàu ñeán ñieåm cuoái toång chieàu daøi laø 1200 m(trong ñoù ñieåm soá 4 ñeán soá 3 laø 400m,soá ba ñeán soá 2A 600m, 2A ñeán soá 1 laø 200m). Caùc loaïi thöïc vaät töøng ñieåm laáy maãu phaân tích. Trong vuøng khaûo saùt coøn nhieàu loaïi thöïc vaät khaùc nhöng chæ laáy moät vaøi loaïi thöïc vaät troâi noåi treân möông vaø thöïc vaät thaân nhoû veà ñònh danh teân chuùng. Ñieåm 1: Dieän tích beà maët doøng chaûy chieám 40%, trong ñoù thöïc vaät chieám nhö sau: beøo hoa daâu chieám 5%, luïc bình chieám 5%, ba khía chieám 5%, coøn laïi caùc thöïc vaät nhö sau: caây noå, rau döøa nöôùc, raùng song quaàn thoâ, nguyeät xæ suoát, trai thöôøng(thaøi laøi traøng). Ñieåm 2A ñeán ñieåm 1: Dieän tích beà maët doøng chaûy chieám 25%, trong ñoù thöïc vaät chieám nhö sau: luïc bình chieám 15%, rong chieám10%, rau döøa nöôùc chieám 5%, coøn laïi(baác tai, raùng tieân toaï coù cuoáng, trai thöôøng(thaøi laøi traøng), ba khía). Ñieåm 2A ñeán ñieåm 3: Dieän tích beà maët doøng chaûy chieám 20%, trong ñoù thöïc vaät chieám nhö sau: rau döøa nöôùc chieám 3%, luïc bình chieám 25%, rau muoáng chieám15%, moân nöôùc 4%, coøn laïi caùc loaïi sau (caây noå, bình baùt, raùng tieàn toaï coù cuoáng, raùng tieàn toaï khoång loà, rau choaïi, tuùc hình peùtelñ, mua tím, coû laät). Ñieåm 3 ñeán ñieåm 4: Dieän tích beà maët doøng chaûy chieám15%, trong ñoù thöïc vaät chieám nhö sau: rau muoáng chieám 10%, luïc bình chieám 10%, moân nöôùc 7%, rau choaïi chieám 15%, coøn laïi(bình baùt, traøm, mua tím daïi). 4.2.4.3 Tieán trình thöïc nghieäm STT Thôøi gian Coâng vieäc 1 Ngaøy 25-10-2007 Khaûo saùt vaø löïa choïn vò trí laáy maãu ,ño caùc chæ tieâu pH,EC.Laáy maãu veà phaân tích COD, N-NH3, N-NO3-, N-NO2-,P-PO-34 2 Ngaøy 4-11-2007 Ño caùc chæ tieâu pH,EC sau laáy maãu veà phaân tích caùc chæ tieâu COD, N-NH3, N-NO3-, N-NO2-,P-PO-34 3 Ngaøy 11-11-2007 Ño caùc chæ tieâu pH,EC sau laáy maãu veà phaân tích caùc chæ tieâu COD, N-NH3, N-NO3-, N-NO2-,P-PO-34 4 Ngaøy 18-11-2007 Ño caùc chæ tieâu pH,EC sau laáy maãu veà phaân tích caùc chæ tieâu COD, N-NH3, N-NO3-, N-NO2-,P-PO-34 5 Ngaøy 25-11-2007 Ño caùc chæ tieâu pH,EC sau laáy maãu veà phaân tích caùc chæ tieâu COD, N-NH3, N-NO3-, N-NO2-,P-PO-34 6 Ngaøy 2 –12-2007 Ño caùc chæ tieâu pH,EC sau laáy maãu veà phaân tích caùc chæ tieâu COD, N-NH3, N-NO3-, N-NO2-,P-PO-34 ,sau ñoù laáy caùc maåu thöïc vaät taïi möông veà ñònh daïng caùc loaïi thöïc vaät. Ño löu toác vaø maët caét öôùt, moâ taû thöïc vaät coù taïi möông. 4.2.4.4 Nöôùc thaûi ñaàu vaøo Muïc ñích cuûa ñeà taøi, laø söû duïng ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân ñeå khaûo saùt khaû naêng xöû lyù nöôùc thaûi chaên nuoâi heo ôû trang traïi oâng Ki. Nhöng nguoàn nöôùc thaûi naøy ñöôïc taän duïng, baèng caùch sau khi nöôùc thaûi röûa chuoàng traïi ñöôïc ñoå tröïc tieáp ra nhöõng ao nuoâi caù, sau ñoù môùi thaûi ra möông. Xung quanh trang traïi naøy coøn coù nhöõng hoaït ñoäng khaùc aûnh höôûng ñeán möông khaûo saùt nhö: hoaït ñoäng noâng nghieäp, nöôùc thaûi sinh hoaït cuûa ngöôøi daân soáng xung quanh möông. Qua khaûo, saùt thaêm doø yù kieán cuûa ngöôøi daân soáng xung quanh ñoù nguoàn nöôùc thaûi chaên nuoâi heo trang traïi oâ nhieãm. 4.3 Ño vaø phaân tích maãu nöôùc 4.3.1 Ño theo doõi trong quaù trình thí nghieäm Phöông tieän theo doõi: Söû duïng maùy ño pH, EC. Thôøi gian theo doõi laø suoát quaù trình thí nghieäm. Chu kyø theo doõi laø caùch hai ngaøy ño 1 laàn vaøo buoåi saùng. Caùc chæ tieâu theo doõi pH, ñoä daãn ñieän (EC). 4.3.2 Phaân tích maãu nöôùc Laáy maãu vaø phaân tích maãu Thôøi gian laáy maãu suoát quaù trình thí nghieäm. Chu kyø laáy maãu caùch moät tuaàn laáy maãu. Caùc chæ tieâu phaân tích: COD, N-NH3, N-NO3-, N-NO2-,P-PO-34 CHÖÔNG V ÑAÙNH GIAÙ KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU NGOAØI THÖÏC ÑÒA 5.1 Keát quaû ñaàu vaøo cuûa heä thoáng Baûng 5.1: Keát quaû ñaàu vaøo cuûa heä thoáng so vôùi TCVN loaïi B 5945-1995 Chæ tieâu pH COD (mg/l) N-NH4+ (mg/l) P- PO-34 (mg/l) Ñaàu vaøo 5.85 914 1.492 10 TCVN 5945-1995 5.5 - 9 100 0.3 6 Nhaän xeùt: Sau khi phaân tích nguoàn ñaàu vaøo ta coù keát quaû ñöôïc theå hieän treân baûng 5.1. Chaát löôïng nöôùc ñaàu vaøo bò oâ nhieãm höõu cô, haøm löôïng chaát dinh döôõng khaù cao. Bieåu hieän ñoù laø: COD laø nhu caàu oâxi hoaù hoïc cuûa nguoàn ñaàu vaøo cao gaáp 9.1 laàn so vôùi tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi B TCVN 5945 – 1995. N – NH4 laø haøm löôïng nitô ôû daïng amoni trong nöôùc thaûi ñaàu vaøo, haøm löôïng naøy coù trong nöôùc thaûi ñaàu vaøo cao gaáp 4.97 laàn so vôùi tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi B TCVN 5945-1995. P-PO4 cuûa nöôùc thaûi ñaàu vaøo cao gaáp 1.6 laàn so vôùi tieâu chuaån thaûi ra. Ñaùnh giaù möùc ñoä xöû lyù vaø moái quan heä caùc chaát oâ nhieãm Moái quan heä caùc chaát oâ nhieãm trong vuøng ñaát ngaäp nöôùc Baûng 5.2: Moái quan heä caùc chaát oâ nhieãm trong ñaát ngaäp nöôùc DO pH EC COD N-NH3 N-NO3 N-NO2 P-PO4 DO Pearson Correlation 1 -.657 -.593 -.866(*) -.755 -.155 -.866(*) -.755 Sig. (2-tailed) . .157 .215 .026 .083 .769 .026 .083 N 6 6 6 6 6 6 6 6 pH Pearson Correlation -.657 1 -.210 .090 -.113 .231 .364 .253 Sig. (2-tailed) .157 . .313 .643 .561 .229 .052 .185 N 6 29 25 29 29 29 29 29 EC Pearson Correlation -.593 -.210 1 .673(**) .308 -.220 -.104 .046 Sig. (2-tailed) .215 .313 . .000 .134 .290 .622 .827 N 6 25 25 25 25 25 25 25 COD Pearson Correlation -.866(*) .090 .673(**) 1 .046 -.051 .259 .311 Sig. (2-tailed) .026 .643 .000 . .813 .793 .174 .100 N 6 29 25 29 29 29 29 29 N-NH3 Pearson Correlation -.755 -.113 .308 .046 1 -.108 -.036 .055 Sig. (2-tailed) .083 .561 .134 .813 . .576 .852 .776 N 6 29 25 29 29 29 29 29 N-NO3 Pearson Correlation -.155 .231 -.220 -.051 -.108 1 .240 .088 Sig. (2-tailed) .769 .229 .290 .793 .576 . .210 .650 N 6 29 25 29 29 29 29 29 N-NO2 Pearson Correlation -.866(*) .364 -.104 .259 -.036 .240 1 .954(**) Sig. (2-tailed) .026 .052 .622 .174 .852 .210 . .000 N 6 29 25 29 29 29 29 29 P-PO4 Pearson Correlation -.755 .253 .046 .311 .055 .088 .954(**) 1 Sig. (2-tailed) .083 .185 .827 .100 .776 .650 .000 . N 6 29 25 29 29 29 29 29 ** Quan heä coù yù nghóa ôû möùc tin caäy laø 0.01 * Quan heä coù yù nghóa ôû möùc tin caäy laø 0.05 Nhaän xeùt: Trong ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân, quaù trình laøm giaûm chaát oâ nhieãm chuû yeáu döïa vaøo quaù trình: laéng, keát tuûa, haáp thuï hoaù hoïc, trao ñoåi chaát cuûa vi sinh vaät vaø söï haáp thu cuûa thöïc vaät, khaû naêng töï laøm saïch cuûa vuøng ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân. Qua quaù trình laáy maãu phaân tích, ño ñaïc caùc chæ tieâu: pH, DO, EC, COD, N-NH3, N-NO3-, N-NO2-,P-PO-34. Nhaän thaáy caùc chæ tieâu coù moái quan heä nhö sau trong quaù trình laøm giaûm chaát oâ nhieãm. EC laø ñoä daãn ñieän (toång caùc muoái hoaø tan trong nöôùc) nhìn vaøo baûng 5.2 ta coù theå thaáy moái quan heä giöõa ñaïi löôïng naøy vôùi ñaïi löôïng khaùc: EC vaø COD coù moái quan heä thuaän chaët cheõ vôùi nhau vôùi möùc töông quan 0.673 vaø coù yù nghóa tin caäy laø 0.05. COD laø nhu caàu oxi hoaù hoïc duøng ñeå oxy hoaù hôïp chaát höõu cô thaønh CO2 vaø H2O, coù moái quan heä thuaän vôùi EC ôû möùc tin caäy laø 0.05. Trong khi ñoù, DO vaø COD laïi coù moái quan heä nghòch ôû ñoä tin caäy laø 0.01. DO laø oxy hoaø tan xuaát hieän töø hai nguyeân nhaân laø:quaù trình khuyeát taùn töø khoâng khí, töø quaù trình hoâ haáp cuûa thöïc vaät. DO vaø N-NO2 coù moái quan heä töông quan nghòch ôû ñoä tin caäy 0.01. N-NO2 vaø N-NO3 coù moái quan heä vôùi nhau möùc töông quan laø 0.568 ôû ñoä tin caäy laø 0.01. N-NO3 vaø P-PO4 coù moái quan heä vôùi nhau möùc töông quan laø 0.888. N-NO2 vaø P-PO4 coù moái quan heä thuaän vôùi nhau möùc töông quan laø 0.954 ôû ñoä tin caäy 0.05. Söï bieán ñoåi caùc chaát oâ nhieãm töø caùc ngaøy 5.2.2.1: Söï bieán ñoåi chaát EC vaø COD theo ngaøy theo doõi Ngaøy 25-10: Bieåu ñoà 5.1 : Söï bieán ñoåi caùc chaát EC,COD 0 10 20 30 40 50 60 70 Ñieåm1 Ñieåàm 2A Ñieåm 3 Ñieåm 4 EC COD Ngaøy 4-11: Bieåu ñoà 5.2 : Söï bieán ñoåi caùc chaát EC,COD Ngaøy 11-11: Bieåu ñoà 5.3 : Söï bieán ñoåi caùc chaát EC,COD Ngaøy 18-11: Bieåu ñoà 5.4 : Söï bieán ñoåi caùc chaát EC,COD Ngaøy 25-11: Bieåu ñoà 5.5 : Söï bieán ñoåi caùc chaát EC,COD Ngaøy 2-12: Bieåu ñoà 5.6 : Söï bieán ñoåi caùc chaát EC,COD Nhaän xeùt: Qua bieåu ñoà cho thaáy noàng ñoä caùc chaát oâ nhieãm töø ñieåm soá boán ñeán ñieåm soá moät coù xu höôùng giaûm daàn. Do quaù trình töï laøm saïch cuûa vuøng ñaát töï nhieân, vaø quaù trình xöû lyù cuûa caùc thöïc vaät ñaát ngaäp nöôùc nhö: beøo luïc bình, rau muoáng, moân nöôùc, ba khía, rong, beøo hoa daâu. Qua phaân tích, theo doõi dieãn bieán, qua caùc ngaøy thaáy xu höôùng caùc chaát oâ nhieãm giaûm daàn töø cao ñeán thaáp roài laïi taêng leân do nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau: hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp, hoaït ñoäng ngöôøi daân, nhöng trong ñoù nguoàn thaûi chính vaãn nöôùc thaûi chaên nuoâi heo. EC (laø noàng ñoä caùc chaát muoái coù khaû naêng hoaø tan trong moâi nöôùc) töø ñieåm 4 chaûy xuoáng tôùi ñieåm 3 coù xu höôùng giaûm daàn, nhöng ñeán ñieåm 2B laïi taêng leân vì nguoàn nöôùc thaûi chaên nuoâi heo thaûi ra ra töø ñieåm 2B vaø xung quanh nhöõng bôø möông ñoù coù theå bò aûnh höôûng bôûi caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø sinh hoaït cuûa nhöõng ngöôøi. Ñeán ñieåm 2A vaø ñieåm 1 coù xu höôùng giaûm daàn xuoáng ñieàu ñoù caøng chöùng toû khaû naêng xöû lyù cuûa vuøng ñaát ngaäp nöôùc thöï nhieân. COD coù xu höôùng giaûm daàn vaø taêng daàn gioáng vôùi EC. 5.2.2.2: Söï bieán ñoåi chaát N-NH3,N-NO3-, N-NO2-,P-PO-34 theo ngaøy theo doõi Ngaøy 25-10: Bieåu ñoà 5.7: Söï bieán ñoåi caùc chaát N-NH3,N-NO3-, N-NO2-,P-PO-34 Ngaøy 4-11: Bieåu ñoà 5.8: Söï bieán ñoåi caùc chaát N-NH3,N-NO3-, N-NO2-,P-PO-34 Ngaøy 11-11: Bieåu ñoà 5.9: Söï bieán ñoåi caùc chaát N-NH3,N-NO3-, N-NO2-,P-PO-34 0 2 4 6 8 10 Ñieàm 1 Ñieàm 2A Ñieàm 2B Ñieàm 3 Ñieàm 4 N-NH3 N-NO3 N-NO2 P-PO4 Ngaøy 18-11: Bieåu ñoà 5.10: Söï bieán ñoåi caùc chaát N-NH3,N-NO3-, N-NO2-,P-PO-34 Ngaøy 25-11: Bieåu ñoà 5.11: Söï bieán ñoåi caùc chaát N-NH3,N-NO3-, N-NO2-,P-PO-34 Ngaøy 2-12: Bieåu ñoà 5.12: Söï bieán ñoåi caùc chaát N-NH3,N-NO3-, N-NO2-,P-PO-34 Nhaän xeùt: Trong nöôùc thaûi chaên nuoâi heo thöôøng oâ nhieãm chuû yeáu laø oâ nhieãm veà höõu cô, chaát dinh döôõng laø nitô vaø photpho. Qua bieåu ñoà nhaän thaáy haøm löôïng caùc chaát oâ nhieãm veà dinh döôõng töø caùc ñieåm noàng ñoä chuùng giaûm daàn. P-PO4 töø ñieåm 4 ñeán 3 coù xu höôùng giaûm daàn nhöng ñeán ñieåm 2B taêng leân roài ñeán ñieåm 1 laïi giaûm ñi. N-NO3 töø ñieåm 4 ñeán 3 coù xu höôùng giaûm daàn nhöng ñeán ñieåm 2B taêng leân roài ñeán ñieåm 1 laïi giaûm ñi. N-NO2 töø ñieåm 4 ñeán 3 coù xu höôùng giaûm daàn nhöng ñeán ñieåm 2B vaø ñieåm 1 thì noàng ñoä cuûa chuùng giaûm raát ít. N-NH3 thì caùc ngaøy coù xu höôùng töø ñieåm 4 ñeán ñieåm 3 giaûm daàn ñeán ñieåm 2B taêng leân roài ñeán ñieåm 1 laïi giaûm ñi. Nhöng ngaøy 2-12 thì xu höôùng laïi ngöôïc laïi coù theå bò aûnh höôûng do nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau. 5.2.3: Tính taûi löôïng cuûa chaát oâ nhieãm laø: T = Q * C Trong ñoù: T laø taûi löôïng (mg/s) Q laø löu löôïng ( m3/s) C laø noàng ñoä caùc chaát (g/m3) Baûng 5.3 Taûi löôïng caùc chaát oâ nhieãm Ngaøy Ñieåm COD P-PO4 2-Dec 1 340 7.1 2A 770 7.2 3 7500 121 4 130 1.4 Nhaän xeùt: Vì öùng duïng heä thoáng ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân ñeå xöû lyù neân khoâng theå kieåm soaùt heát nhöõng aûnh höôûng do caùc nguoàn thaûi khaùc: hoaït ñoäng saûn xuaát noâng nghieäp, sinh hoaït cuûa ngöôøi daân. Neân haøm löôïng caùc chaát oâ nhieãm bieán ñoäng luùc taêng luùc giaûm ñi. Toùm laïi, chuùng ñeàu theo quy luaät laø döïa vaøo khaû naêng töï laøm saïch cuûa ñaát ngaäp nöôùc vaø giaûm moät phaàn do thöïc vaät ñaát ngaäp nöôùc treân möông. Ñoái COD: taûi löôïng töø ñieåm 3 ñeán 2A giaûm 89% khaû naêng giaûm raát cao. Vì töø ñieåm 3 ñeán 2A chieàu daøi 600 m vaø löu löôïng doøng nöôùc chaûy raát nhanh. Nhöng töø ñieåm 2A ñeán ñieåm 1 thì giaûm 55% vì chieàu daøi töø 2A ñeán ñieåm 1 chieàu daøi 200 m vaø löu löôïng chaát oâ nhieãm chaûy ít hôn so vôùi ñieåm 3. Rieâng ñieåm 4 vì löu löôïng chaát oâ nhieãm chaûy qua raát ít. Neân khi chaûy töø 4 ñeán 3 taûi löôïng ñaõ giaûm ñi raát nhieàu, chieàu daøi 400 m. Ñoái P-PO4 thì taûi löôïng chuùng giaûm daàn, coù nhöõng bieán ñoäng gioáng vôùi COD. CHÖÔNG VI KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ 6.1: Keát luaän: Quaù trình tìm hieåu veà nöôùc thaûi chaên nuoâi heo vaø khaû naêng xöû lyù cuûa ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân, thöïc vaät ñaát ngaäp nöôùc em coù moät soá keát luaän nhö sau: Nöôùc thaûi chaên nuoâi heo coù taùc ñoäng xaáu ñeán moâi tröôøng, ñaëc bieät oâ nhieãm veà muøi. Nöôùc thaûi chaên nuoâi heo coù haøm löôïng nitô vaø photpho cao, laø nhöõng chaát gaây ra hieän töôïng phuù döôõng hoaù ñoái vôí nhöõng khu vöïc khi maø löôïng caùc chaát gaây oâ nhieãm (ví duï nhö: P&N) vöôït quaù ngöôõng cho pheùp. Caùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân cuõng coù theå ñöôïc söû duïng ñeå laøm saïch nöôùc thaûi, nhöng chuùng coù moät soá haïn cheá trong quaù trình vaän haønh do khoù kieåm soaùt ñöôïc cheá ñoä thuyû löïc vaø coù khaû naêng gaây aûnh höôûng xaáu bôûi thaønh phaàn nöôùc thaûi tôùi moâi tröôøng soáng heä sinh thaùi ñoù. Khi maø löu löôïng chaát oâ nhieãm caøng nhieàu vaø doøng chaûy caøng daøi thì taûi löôïng caùc chaát oâ nhieãm caøng giaûm ñi raát nhieàu. Trong nhöõng ñoaïn coù nhieàu thöïc vaät thì khaû naêng laøm giaûm chaát oâ nhieãm raát ñaùng keå. 6.2: Kieán nghò: Vì kinh phí ít, thôøi gian coù haïn neân em chæ tìm hieåu veà khaû naêng xöû lyù nöôùc thaûi chaên nuoâi heo baèng ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân, neáu coù thôøi gian ngoaøi vieäc döïa vaøo thöïc vaät coù saün ta coù theå troàng theâm nhöõng thöïc vaät coù khaû naêng xöû lyù nöôùc thaûi nhö:coû vetiver, hoaëc boá trí theâm luïc bình, rau muoáng, beøo hoa daâu, thì hieäu suaát xöû lyù ñaït hieäu quaû cao hôn so vôùi vieäc döïa vaøo thöïc vaät coù saün trong vuøng ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân. Phöông phaùp söû duïng ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân ñeå xöû lyù nöôùc thaûi laø moät phöông phaùp coù nhieàu öu ñieåm, ñaëc bieät laø noù raát phuø hôïp vôùi ñieàu kieän ôû Vieät Nam hieän nay, do chi phí xaây döïng vaø vaän haønh thaáp. Do vaäy, caàn söû duïng roäng raõi trong caùc cô sôû saûn xuaát gaây oâ nhieãm. Ñoàng thôøi coù theå aùp duïng ñeå nghieân cöùu saâu hôn, môû roäng hôn veà ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân hoaëc ta coù theå duøng ñaát ngaäp nöôùc nhaân taïo xöû lyù nöôùc thaûi, ñaëc bieät laø caùc nöôùc thaûi coù haøm löôïng höõu cô cao nhö: nöôùc thaûi cheá bieán caøpheâ, nhaø maùy giaáy, nhaø maùy cheá bieán thöïc phaåm, caùc cô sôû gieát moå gia suùc. Vuøng ñaát ngaäp nöôùc coù nhieàu giaù trò neân chuùng ta caàn phaûi coù nhöõng chieán löôïc ñeå baûo veä vaø phaùt trieån beàn vöõng vuøng ñaát ngaäp nöôùc. Taêng cöôøng nghieân cöùu, tìm hieåu veà caùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc. Vì trong quaù trình nghieân cöùu vieäc ño löu toác gaëp nhieàu khoù khaên, neân khoâng theå ño töøng ñôït töông öùng vôùi soá laàn laáy maãu veà phaân tích. Trong nhöõng tröôøng hôïp aùp duïng nhöõng nöôùc thaûi khaùc, döïa vaøo vuøng ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân ñeå xöû lyù, caàn thieát ño löu toác töông öùng vôùi thôøi ñieåm laáy maãu phaân tích, chuùng ta coù theå tính ra ñöôïc löu löôïng caùc chaát seõ chaûy qua doøng nöôùc bao nhieâu. ._.