Khảo sát khả năng xử lý nước rỉ rác cảu bãi chôn lấp Gò Cát bằng một số thực vật đất ngập nước

CHÖÔNG I MÔÛ ÑAÀU ÑAËT VAÁN ÑEÀ Trong lòch söû töø tröôùc ñeán nay, khi nhaéc ñeán “Ñaát ngaäp nöôùc “laø ngöôøi ta nghó ngay ñeán nhöõng vuøng ñaát khoâng coù naêng suaát vaø thaäm chí baån thæu chöùa ñaày beänh taät, coân truøng vaø caù saáu. Söï phaùt trieån ngaøy moät cao cuûa neàn kinh teá ñi ñoâi vôùi quaù trình ñoâ thò hoaù ñaõ laøm cho dieän tích ñaát ngaøy caøng thu heïp daàn. Ñoù laø quaù trình chuyeån hoaù Ñaát ngaäp nöôùc sang saûn xuaát noâng nghieäp thaâm canh hoaëc nuoâi troàng thuyû saûn hay san laáp ñeå taïo ra caùc vuøng ñaát cho phaùt trieån coâng nghieäp, ñoâ thò. Trong khi ñoù, Ñaát ngaäp nöôùc laïi coù moät vai troø heát söùc quan troïng ñoái vôùi cuoäc soáng con ngöôøi, nhaát laø ñoái vôùi ngöôøi daân soáng trong hoaëc gaàn gaàn nhöõng vuøng ñaát ngaäp nöôùc, nhö laø: Löông thöïc (luùa gaïo), thöïc phaåm (thuyû saûn, rau xanh), chaát ñoát, vaät lieäu laøm nhaø cöûa, ñoàng thôøi cuõng laø ñòa baøn sinh soáng vaø saûn xuaát cuûa con ngöôøi. Ñaát ngaäp nöôùc baûo veä söï ña daïng sinh hoïc, duy trì caùc quaù trình sinh thaùi, loïc saïch nöôùc thaûi, ñieàu hoaø khí haäu, baûo veä caùc giaù trò vaên hoaù lòch söû, ñoàng thôøi cuõng laø nôi tham quan, giaûi trí, du lòch vaø nghieân cöùu khoa hoïc. Cuoäc soáng haèng ngaøy cuûa nhöõng ngöôøi daân trong vuøng ñaát ngaäp nöôùc haàu nhö döïa vaøo taøi nguyeân cuûa Ñaát ngaäp nöôùc. Moät vai troø heát söùc quan troïng cuûa Ñaát ngaäp nöôùc ñoù laø khaû naêng xöû lyù oâ nhieãm maø ñaëc bieät laø oâ nhieãm höõu cô. Vôùi tình hình nhö hieän nay, moãi ngaøy Thaønh phoá Hoà Chí Minh thaûi ra khoaûng 7.000 taán raùc. Löôïng raùc khoång loà naøy haàu heát ñöôïc ñem ñeán caùc coâng tröôøng vaø choân xuoáng loøng ñaát vôùi soá tieàn ngaân saùch chi ra ñeå vaän chuyeån, xöû lyù khoaûng 300 tæ ñoàng/naêm. Thöû hình dung, moãi ngaøy coù haøng ngaøn taán raùc ñoå veà caùc baõi choân laáp, neáu khoâng ñöôïc xöû lyù, tình traïng moâi tröôøng seõ oâ nhieãm nghieâm troïng, aûnh höôûng ñeán söùc khoûe ngöôøi daân khu vöïc xung quanh. Taát caû moïi thöù ñöôïc gom laïi vaø choân laáp, baõi choân laáp raùc trôû thaønh nôi bò oâ nhieãm nghieâm troïng bôûi moät löôïng nöôùc ræ raùc khoång loà coù haøm löôïng oâ nhieãm höõu cô cao do ñoù vuøng ñaát naøy trôû thaønh vuøng ñaát cheát. Moät trong nhöõng ví duï ñieån hình cho vaán naïn naøy laø baõi raùc Ñoâng Thaïnh ñaõ bò ñoùng cöûa vaø saép tôùi coù theå laø baõi raùc Goø Caùt vaø Tam Taân cuõng bò ñoùng cöûa. Trong khi ñoù, thöïc vaät trong ñaát ngaäp nöôùc laïi coù khaû naêng söû duïng nhöõng chaát höõu cô naøy cho hoaït ñoäng soáng cuûa mình. Vì vaäy, vieäc söû duïng Ñaát ngaäp nöôùc noùi chung hay söû duïng thöïc vaät ñaát ngaäp nöôùc noùi rieâng ñeå xöû lyù nöôùc ræ raùc vöøa coù theå thay theá vaø boå sung nhöõng coâng ngheä xöû lyù hoùa hoïc tuy mang tính coâng ngheä cao nhöng laïi toán keùm maø khaû naêng xöû lyù khoâng cao. Heä thoáng xöû lyù oâ nhieãm baèng ñaát ngaäp nöôùc vöøa ít chi phí maø mang laïi hieäu quaû cao. TEÂN ÑEÀ TAØI Khaûo saùt khaû naêng xöû lyù nöôùc ræ raùc cuûa baõi choân laáp Goø Caùt baèng moät soá thöïc vaät ñaát ngaäp nöôùc. CÔ QUAN QUAÛN LYÙ Khoa Kyõ thuaät Moâi tröôøng thuoäc Tröôøng Ñaïi hoïc daân laäp Kyõ Thuaät Coâng Ngheä Thaønh phoá Hoà Chí Minh NGÖÔØI THÖÏC HIEÄN Hoà Thò Minh Truyeàn – MSSV: 02DHMT311 – Lôùp 02MT5 – Khoa Moâi tröôøng vaø Coâng Ngheä Sinh Hoïc – Tröôøng ÑH Kyõ Thuaät Coâng Ngheä Thaønh phoá Hoà Chí Minh. GIAÙO VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN Ths Nguyeãn Vaên Ñeä LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI OÂ nhieãm moâi tröôøng taïi caùc baõi choân laáp do nöôùc ræ raùc, Nhaø Nöôùc ñaõ chi phí quaù nhieàu cho vieäc xöû lyù raùc thaûi nhöng vaãn khoâng giaûi quyeát ñöôïc, löôïng raùc cöù ngaøy caøng nhieàu theâm, oâ nhieãm ngaøy caøng gia taêng vaø chính chuùng ta laø nhöõng ngöôøi gaùnh chòu nhöõng haäu quaû naøy. Khaùc vôùi nhöõng coâng ngheä hoùa lyù khaùc thì coâng ngheä sinh hoïc söû duïng heä thoáng ñaát ngaäp nöôùc ñeå xöû lyù nöôùc ræ raùc coù phaàn öu theá hôn. Bôûi vì Ñaát ngaäp nöôùc coù vai troø xöû lyù chaát oâ nhieãm cao maø ñaëc bieät laø oâ nhieãm höõu cô nhöng chi phí ít toán keùm hôn nhieàu. Treân theá giôùi, vieäc söû duïng heä thoáng Ñaát ngaäp nöôùc ñeå xöû lyù nöôùc thaûi ñaõ ñöôïc aùp duïng vaø mang laïi keát quaû toái öu. ÔÛ Vieät Nam cuõng ñaõ coù nhöõng öùng duïng nhöng chæ ôû qui moâ töï phaùt. Vì vaäy, vieäc ñöa ra nhöõng thoâng soá cô baûn veà khaû naêng xöû lyù nöôùc ræ raùc noùi rieâng vaø nöôùc thaûi noùi chung cuûa thöïc vaät Ñaát ngaäp nöôùc laø caàn thieát. ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi naøy laø: Ñaát ngaäp nöôùc vaø thöïc vaät Ñaát ngaäp nöôùc Nöôùc ræ baõi raùc Goø Caùt MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU Khaûo saùt khaû naêng xöû lyù nöôùc ræ raùc cuûa moät soá thöïc vaät Ñaát ngaäp nöôùc, nghieân cöùu ñieån hình taïi Baõi raùc Goø Caùt vôùi thöïc vaät laø caây Luïc Bình vaø coû Vetiver. NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU Thu thaäp taøi lieäu veà baõi raùc Goø Caùt vaø nöôùc ræ raùc; ñaát ngaäp nöôùc vaø thöïc vaät ñaát ngaäp nöôùc. Tìm hieåu khaû naêng xöû lyù nöôùc cuûa moät soá thöïc vaät ñaát ngaäp nöôùc. Boá trí thí nghieäm nhaèm khaûo saùt khaû naêng xöû lyù nöôùc ræ raùc cuûa caây Luïc Bình vaø coû Vetiver. Phaân tích caùc thoâng soá ñaàu vaøo vaø ñaàu ra cuûa nöôùc ræ raùc sau khi qua heä thoáng thí nghieäm duøng thöïc vaät xöû lyù oâ nhieãm nhö laø: pH, Eh, EC, TDS, DO, TS, COD, BOD5, toång Nitô, N-NO3-, N-NH4+, N-NO2-, toång Photpho, P-PO4-, Fe2+, Fe3+. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Phöông phaùp luaän Töø nhöõng vaán ñeà böùc xuùc cuûa moâi tröôøng Thaønh phoá noùi chung vaø moâi tröôøng taïi caùc baõi raùc noùi rieâng, ñeán vieäc tìm hieåu nhöõng coâng ngheä xöû lyù hoaù lyù hieän taïi vaãn chöa theå giaûi quyeát vaø nhöõng hieåm hoaï do nöôùc ræ raùc gaây ra vaãn coøn ñoù. Ñeà taøi ñaõ ñöa ra moät coâng ngheä tuy khoâng môùi nhöng chöa ñöôïc xem laø phoå bieán vaø toái öu. ÖÙng duïng khaû naêng xöû lyù nöôùc cuûa heä thoáng Ñaát ngaäp nöôùc. ÖÙng duïng moät soá thöïc vaät Ñaát ngaäp nöôùc coù khaû naêng xöû lyù oâ nhieãm ñeå xöû lyù nöôùc ræ raùc. Phöông phaùp thöïc teá Phöông phaùp thu thaäp vaø khaûo saùt thöïc teá. Phöông phaùp toång hôïp taøi lieäu Phöông phaùp keá thöøa Phöông phaùp thí nghieäm Phöông phaùp phaân tích tính chaát lyù, hoùa, sinh Phöông phaùp thoáng keâ phaân loaïi Phöông phaùp laáy yù kieán chuyeân gia GIÔÙI HAÏN ÑEÀ TAØI Giôùi haïn veà thôøi gian: Luaän vaên ñöôïc thöïc hieän trong thôøi gian 3 thaùng töø ngaøy 1/10/2006 ñeán ngaøy 24/12/2006. Giôùi haïn veà noäi dung, do thôøi gian vaø kinh phí coù haïn neân baøi luaän vaên chæ thöïc hieän nhöõng noäi dung sau: Khaûo saùt khaû naêng xöû lyù nöôùc ræ raùc cuûa 2 loaïi thöïc vaät laø Luïc Bình vaø coû Vetiver. YÙ NGHÓA YÙ nghóa thöïc tieãn: Ñeà taøi ñöôïc ñöa ra nhaèm giaûi quyeát moät maûng khaù quan troïng cuûa moâi tröôøng xung quanh khu baõi raùc. Ñoù laø vaán ñeà oâ nhieãm do nöôùc ræ raùc taïo ra. Coâng ngheä duøng Ñaát ngaäp nöôùc ñeå xöû lyù vöøa coù hieäu quaû laâu daøi vöøa mang laïi hieäu quaû kinh teá töùc thôøi. YÙ nghóa khoa hoïc: Ñeà taøi ñöa ra moät soá thoâng soá cô baûn trong vieäc thieát keá heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi baèng ñaát ngaäp nöôùc. CHÖÔNG II TOÅNG QUAN VEÀ ÑÒA ÑIEÅM NGHIEÂN CÖÙU 2.1. TOÅNG QUAN VEÀ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH 2.1.1. Ñieàu kieän töï nhieân 2.1.1.1. Vò trí ñòa lyù Thaønh phoá Hoà Chí Minh naèm trong toïa ñoä ñòa lyù khoaûng 10010’ – 10038’ vó ñoä baéc vaø 106022’ – 106054’ kinh ñoä ñoâng. Phía Baéc giaùp tænh Bình Döông, Taây Baéc giaùp tænh Taây Ninh, Ñoâng vaø Ñoâng Baéc giaùp tænh Ñoàng Nai, Ñoâng Nam giaùp tænh Baø Ròa – Vuõng Taøu, Taây vaø Taây Nam giaùp tænh Long An vaø Tieàn Giang. Thaønh phoá Hoà Chí Minh caùch thuû ñoâ Haø Noäi gaàn 1.730km ñöôøng boä, naèm ôû ngaõ tö quoác teá giöõa caùc con ñöôøng haøng haûi töø Baéc xuoáng Nam, töø Ñoâng sang Taây, laø taâm dieåm cuûa khu vöïc Ñoâng Nam AÙ. Trung taâm thaønh phoá caùch bôø bieån Ñoâng 50 km ñöôøng chim bay. Ñaây laø ñaàu moái giao thoâng noái lieàn caùc tænh trong vuøng vaø laø cöûa ngoõ quoác teá. Vôùi heä thoáng caûng vaø saân bay lôùn nhaát trong caû nöôùc. Ñòa hình Thaønh phoá Hoà Chí Minh naèm trong vuøng chuyeån tieáp giöõa mieàn Ñoâng Nam boä vaø ñoàng baèng soâng Cöûu Long. Ñòa hình toång quaùt coù daïng thaáp daàn töø baéc xuoáng Nam vaø Ñoâng sang Taây. Noù coù theå chia thaønh ba tieåu vuøng ñòa hình: Vuøng cao naèm ôû phía Baéc – Ñoâng Baéc vaø moät phaàn Taây Baéc (thuoäc huyeän Cuû Chi, Ñoâng Baéc quaän Thuû Ñöùc vaø quaän 9), vôùi ñòa hình löôïn soùng, ñoä cao trung bình 10 – 25m vaø xen keõ coù nhöõng ñoài goø ñoä cao cao nhaát laø tôùi 32m, nhö Long Bình (quaän 9). Vuøng thaáp truõng ôû phía Nam – Taây Nam vaø Ñoâng Nam thaønh phoá (thuoäc caùc quaän 9, 8, 7 vaø caùc huyeän Bình Chaùnh, Nhaø Beø, Caàn giôø). Vuøng naøy coù ñoä cao trung bình treân döôùi 1m vaø cao nhaát 2m, thaáp nhaát 0,5m. Vuøng trung bình phaân boá ôû khu vöïc trung taâm thaønh phoá, goàm phaàn lôùn noäi thaønh cuõ, moät phaàn caùc quaän 2, Thuû Ñöùc, toaøn boä quaän 12 vaø huyeän Hoùc Moân. Vuøng naøy coù ñoä cao trung bình 5 -10m. Nhìn chung ñòa hình thaønh phoá Hoà Chí Minh khoâng phöùc taïp, song khaù laø ña daïng, coù ñieàu kieän ñeå phaùt trieån nhieàu maët. Khí haäu Thaønh phoá Hoà Chí Minh naèm trong vuøng nhieät ñôùi gioù muøa caän xích ñaïo. Cuõng nhö caùc tænh ôû Nam boä, ñaëc ñieåm chung cuûa khí haäu – thôøi tieát Thaønh phoá Hoà Chí Minh laø nhieät ñoä cao ñeàu naèm trong naêm vaø coù hai muøa: muøa möa vaø muøa khoâ roõ raøng laøm taùc ñoäng chi phoái moâi tröôøng caûnh quan saâu saéc muøa möa töø thaùng 5 ñeán thaùng 11, muøa khoâ töø thaùng 12 ñeán thaùng 4 naêm sau. Theo taøi lieäu nhieàu naêm cuûa traïm quan traéc Taân Sôn Nhaát, qua caùc yeáu toá khí töôïng chuû yeáu cho thaáy nhöõng ñaëc tröng cuûa khí haäu Thaønh Phoá Hoà Chí Minh nhö sau: Löôïng böùc xaï doài daøo, trung bình khoaûng 140Kcal/cm2/naêm. Soá giôø naéng trung bình 160 – 270 giôø. Nhieät ñoä khoâng khí trung bình 270C. Nhieät ñoä cao tuyeät ñoái 400C, nhieät ñoä thaáp nhaát tuyeät ñoái 13,80C. Thaùng coù nhieät ñoä trung bình cao nhaát laø thaùng 4 (28,80C), thaùng coù nhieät ñoä trung bình thaáp nhaát laø giöõa thaùng 12 vaø thaùng 1 (25,70C). Haøng naêm coù tôùi 330 ngaøy coù nhieät ñoä trung bình 25 – 280C. Ñieàu kieän nhieät ñoä vaø aùnh saùng thuaän lôïi cho söï phaùt trieån caùc chuûng loaïi caây troàng vaø vaät nuoâi ñaït naêng suaát sinh hoïc cao; ñoàng thôøi ñaåy nhanh quaù trình phaân huûy chaát höõu cô chöùa trong caùc chaát thaûi, goùp phaàn laøm giaûm oâ nhieãm moâi tröôøng ñoâ thò. Löôïng möa cao, bình quaân/naêm 1.949 mm. Naêm cao nhaát 2.718 mm (1908) vaø naêm nhoû nhaát 1.392 mm (1958). Soá ngaøy möa trung bình /naêm laø 159 ngaøy. Khoaûng 90% löôïng möa haøng naêm taäp trung vaøo caùc thaùng muøa möa töø thaùng 5 ñeán thaùng 11; trong ñoù hai thaùng 6 vaø thaùng 9 thöôøng coù löôïng möa cao nhaát. Caùc thaùng 1, 2, 3 möa raát ít, löôïng möa khoâng ñaùng keå. Treân phaïm vi khoâng gian thaønh phoá, löôïng möa phaân boá khoâng ñeàu, coù khuynh höôùng taêng daàn theo truïc Taây Nam – Ñoâng Baéc. Ñaïi boä phaän caùc quaän noäi thaønh vaø caùc huyeän phía Baéc thöôøng coù löôïng möa cao hôn caùc quaän huyeän phía Nam vaø Taây Nam. Ñoä aåm töông ñoái cuûa khoâng khí bình quaân/naêm 79,5%; bình quaân muøa möa 80% vaø trò soá cao tuyeät ñoái tôùi 100%; bình quaân muøa khoâ 74,5% vaø möa thaáp tuyeät ñoái xuoáng tôùi 20%. Veà gioù, Thaønh Phoá Hoá Chí Minh chòu aûnh höôûng bôûi hai höôùng gioù chính vaø chuû yeáu laø gioù muøa Taây – Taây Nam vaø Baéc – Ñoâng Baéc. Gioù Taây – Taây Nam töø AÁn Ñoä Döông thoåi vaøo trong muøa möa, khoaûng töø thaùng 6 ñeán thaùng 10, toác ñoä trung bình 3,6m/s, vaø thoåi maïnh nhaát vaøo thaùng 8, toác ñoä trung bình 4,5m/s. Gioù Baéc – Ñoâng Baéc töø bieån Ñoâng thoåi vaøo trong muøa khoâ, khoaûng töø thaùng 11 ñeán thaùng 2 toác ñoä trung bình 2,4m/s. Ngoaøi ra coù gioù tín phong, höôùng Nam – Ñoâng Nam, khoaûng töø thaùng 3 ñeán thaùng 5 toác ñoä trung bình 3,7m/s. Veà cô baûn Thaønh Phoá Hoà Chí Minh thuoäc vuøng khoâng coù baõo. Naêm 1997, do bieán ñoäng bôûi hieän töôïng El-Nino gaây neân côn baõo soá 5, chæ moät phaàn huyeän Caàn Giôø bò aûnh höôûng ôû möùc ñoä nheï. Thuûy vaên Veà nguoàn nöôùc, naèm ôû vuøng haï löu heä thoáng soâng Ñoàng Nai – Saøi Goøn, Thaønh phoá Hoà Chí Minh coù maïng löôùi soâng ngoøi keânh raïch raát phaùt trieån. Soâng Ñoàng Nai baét nguoàn töø cao nguyeân Langbiang (Ñaø Laït) vaø hôïp bôûi nhieàu soâng khaùc nhö: soâng Laø Ngaø, Soâng Beù neân coù löu vöïc lôùn, khoaûng 45.000km3. Noù coù löu löôïng bình quaân 20 – 500m3/s vaø löu löôïng cao nhaát trong muøa luõ leân tôùi 10.000m3/s, haøng naêm cung caáp 15 tyû m3 nöôùc vaø laø nguoàn nöôùc ngoït chính cuûa Thaønh phoá Hoà Chí Minh. Soâng Saøi Goøn baét nguoàn töø vuøng Hôùn Quaûn, chaûy qua Thuû Daàu Moät ñeán thaønh phoá vôùi chieàu daøi daøi 200km vaø chaûy doïc treân ñòa phaän thaønh phoá daøi 80km. Heä thoáng caùc chi löu cuûa soâng Saøi Goøn raát nhieàu vaø coù löu löôïng trung bình vaøo khoaûng 54m3/s. Beà roäng cuûa soâng Saøi Goøn taïi Thaønh phoá thay ñoåi töø 225 ñeán 370m vaø ñoä saâu tôùi 20m. Soâng Ñoàng Nai noái qua soâng Saøi Goøn ôû phaàn noäi thaønh môû roäng bôûi heä thoáng keânh Raïch Chieác. Soâng Nhaø Beø hình thaønh töø choã hôïp löu cuûa soâng Ñoàng Nai vaø soâng Saøi Goøn caùch trung taâm thaønh phoá khoaûng 5km veà phía Ñoâng Nam. Noù chaûy ra bieån Ñoâng baèng hai ngaû chính: ngaû Soaøi Raïp daøi 59km, beà roäng trung bình 2km, loøng soâng caïn, toác ñoä doøng chaûy chaäm; ngaû Loøng Taøu ñoå ra vònh Gaønh Raùi, daøi 56km, roäng trung bình 0,5km, loøng soâng saâu, laø ñöôøng thuûy chính cho taøu beø ra vaøo beán caûng Saøi Goøn. Ngoaøi truïc caùc soâng chính keå treân ra, thaønh phoá coøn coù maïng löôùi keânh raïch chaèng chòt, nhö heä thoáng soâng Saøi Goøn coù caùc raïch Laùng The, Baøu Noâng, raïch Tra, Beán Caùt, An Haï, Tham Löông, Caàu Boâng, Nhieâu Loäc – Thò Ngheø, Beán Ngheù, Loø Goám, Keânh Teû, Taøu Huõ, Keânh Ñoâi vaø ôû phaàn phía Nam Thaønh phoá thuoäc ñòa baøn caùc huyeän Nhaø Beø, Caàn Giôø maät ñoä keânh raïch daøy ñaëc; cuøng vôùi heä thoáng keânh caáp 3 - 4 cuûa keânh Ñoâng – Cuû Chi vaø caùc keânh ñaøo An Haï, keânh Xaùng – Bình Chaùnh ñaõ giuùp cho vieäc töôùi tieâu keát quaû, giao löu thuaän lôïi vaø ñang daàn daàn töøng böôùc thöïc hieän caùc döï aùn giaûi toûa, naïo veùt keânh raïch, chænh trang ven bôø, toâ ñieåm veû ñeïp caûnh quan soâng nöôùc, phaùt huy lôïi theá hieám coù ñoái vôùi moät ñoâ thò lôùn. Nöôùc ngaàm ôû Thaønh Phoá Hoà Chí Minh, nhìn chung khaù phong phuù taäp trung ôû vuøng nöûa phaàn phía Baéc – treân traàm tích Pleitoxen; caøng xuoáng phía Nam (Nam Bình Chaùnh, quaän 7, Nhaø Beø, Caàn Giôø) – treân traàm tích Holoxen, nöôùc ngaàm thöôøng bò nhieãm pheøn, nhieãm maën. Ñaïi boä phaän khu vöïc noäi thaønh cuõ coù nguoàn nöôùc ngaàm raát ñaùng keå, nhöng chaát löôïng khoâng toát laém. Tuy nhieân, trong khu vöïc naøy, nöôùc ngaàm vaãn thöôøng ñöôïc khai thaùc ôû 3 taàng chuû yeáu: 0 – 20m, 60 – 90m vaø 170 – 200m. Khu vöïc caùc quaän: quaän 12, huyeän Hoùc Moân vaø Chuû Chi coù tröõ löôïng nöôùc ngaàm raát doài daøo, chaát löôïng nöôùc raát toát, thöôøng ñöôïc khai thaùc ôû taàng 60 – 90m. Ñaây laø nguoàn nöôùc boå sung quan troïng cuûa Thaønh phoá. Veà thuûy vaên, haàu heát caùc soâng raïch Thaønh phoá Hoà Chí Minh ñeàu chòu aûnh höôûng dao ñoäng baùn nhaät trieàu cuûa bieån Ñoâng. Moãi ngaøy nöôùc leân xuoáng hai laàn, theo ñoù thuûy trieàu thaâm nhaäp saâu vaøo caùc keânh raïch trong phoá, gaây neân taùc ñoäng khoâng nhoû ñoái vôùi saûn xuaát noâng nghieäp vaø haïn cheá vieäc tieâu thoaùt nöôùc ôû khu vöïc noäi thaønh. Möïc nöôùc trieàu bình quaân cao nhaát laø 1,1m. Thaùng coù möïc nöôùc cao nhaát laø thaùng 10 – 11, thaáp nhaát laø thaùng 6 – 7. Veà muøa khoâ, löu löôïng cuûa nguoàn caùc soâng nhoû, ñoä maën 4% coù theå thaâm nhaäp saâu treân soâng Saøi Goøn ñeán Laùi Thieâu, coù naêm ñeán taän Thuû Daàu Moät vaø treân soâng Ñoàng Nai ñeán Long Ñaïi. Muøa möa löu löôïng cuûa nguoàn nöôùc lôùn, neân maën bò ñaåy luøi ra xa hôn vaø ñoä maën bò pha loaõng ñi nhieàu. Töø khi coù caùc coâng trình thuûy ñieän Trò An vaø thuûy lôïi Daàu Tieáng ôû thöôïng nguoàn, cheá ñoä chaûy töï nhieân chuyeån sang cheá ñoä ñieàu tieát qua Tuabin, ñaäp traøn vaø coáng ñoùng – xaû, neân moâi tröôøng vuøng haï du töø Baéc Nhaø Beø trôû neân chòu aûnh höôûng cuûa nguoàn, noùi chung ñaõ ñöôïc caûi thieän theo chieàu höôùng ngoït hoùa. Doøng chaûy vaøo muøa kieät taêng leân, ñaëc bieät trong caùc thaùng töø thaùng 2 ñeán thaùng 5 taêng leân 3 -6 laàn so vôùi töï nhieân. Vaøo muøa möa, löôïng nöôùc ñöôïc ñieàu tieát giöõ laïi treân hoà, laøm giaûm thieåu khaû naêng uùng luït ñoái vôùi nhöõng vuøng truõng thaáp; nhöng ngöôïc laïi, nöôùc maën laïi xaâm nhaäp saâu hôn. Tuy nhieân, nhìn chung, ñaõ môû roäng ñöôïc dieän tích caây troàng baèng vieäc taêng vuï muøa canh taùc. Ngoaøi ra, vieäc phaùt trieån caùc heä thoáng keânh möông, ñaõ coù taùc duïng naâng cao möïc nöôùc ngaàm treân taàng maët leân 2 -3m, taêng theâm nguoàn cung caáp nöôùc phuïc vuï cho saûn xuaát vaø sinh hoaït cuûa Thaønh phoá. 2.1.2. Ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi 2.1.2.1. Lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån quaän Bình Taân Quaän Bình Taân laø moät quaän môùi ñöôïc thaønh laäp goàm 10 phöôøng theo nghò ñònh soá 130/NÑ – CP Ngaøy 5/11/2003. Sau khi ñöôïc taùch ra töø huyeän Bình Chaùnh thì ñòa giôùi ñieàu chænh goàm coù dieän tích laø 5.188,67 ha vaø daân soá laø 254.635 ngöôøi bao goàm 10 phöôøng: An Laïc, An Laïc B, Bình Höng Hoøa, Bình Höng Hoøa A, Bình Höng Hoøa B, Bình Trò Ñoâng A, Bình Trò Ñoâng B, Taân Taïo, Taân Taïo A. Daân soá Dieän tích toaøn quaän laø 51,88 km2. Daân soá luùc môùi taùch quaän naêm 2003 laø 254.635 ngöôøi nhöng ñeán naêm 2005 daân soá cuûa quaän ñaõ taêng leân ñeán 408.364 ngöôøi, trong doù coù 194.438 nam vaø 213.926 nöõ. Maät ñoä daân soá trung bình laø 7.871 ngöôøi/km2. Thöïc traïng phaùt trieån kinh teá Quaän Bình Taân laø moät quaän ngoaïi thaønh môùi ñöôïc thaønh laäp, noù laø cöûa ngoõ phía Nam cuûa Thaønh phoá Hoà Chí Minh bôûi noù quaûn lyù beán xe Mieàn Taây, moät beán xe maø haèng naêm ñöa ñoùn löôïng khaùch raát lôùn töø caùc tænh thuoäc Taây Nam Boä vaø Thaønh phoá Hoà Chí Minh. Phía Baéc giaùp vôùi quaän 12, huyeän Hoùc Moân; Phía Ñoâng giaùp vôùi quaän Taân Phuù, quaän 6, quaän 8; phía Nam giaùp quaän 8, huyeän Bình Chaùnh; phía Taây giaùp vôùi huyeän Bình Chaùnh; maø caùc quaän, huyeän naøy ñeàu coù tình hình kinh teá – xaõ hoäi raát phaùt trieån vôùi toác ñoä ñoâ thò hoùa choùng maët. Do ñoù, quaän Bình Taân coù nhieàu ñieàu kieän thuaän lôïi trong vieäc phaùt trieån ngaønh thöông maïi, dòch vuï, cuõng nhö ngaønh thuû coâng nghieäp. Bieåu hieän cuûa söï phaùt trieån doù laø: Toång soá löôïng doanh nghieäp trong toaøn quaän laø 1.490 doanh nghieäp, thu huùt toång soá löôïng lao ñoäng toaøn quaän laø 145.184 ngöôøi. Trong caùc ngaønh ngheà nhö sau: Ngaønh coâng nghieäp cheá bieán 786 doanh nghieäp thu huùt 131.745 lao ñoäng tham gia saûn xuaát. Ngaønh thöông maïi – dòch vuï – khaùch saïn nhaø haøng coù 565 doanh nghieäp thu huùt 6.154 lao ñoäng. Ngaønh xaây döïng coù 114 doanh nghieäp vaø thu huùt 4.879 lao ñoäng. Ngaønh giao thoâng vaän taûi goàm coù 25 doanh nghieäp u1t 2.406 lao ñoäng tham gia. Bieåu hieän roõ nhaát cuûa söï phaùt trieån kinh teá ñoù laø söï gia taêng maïnh meõ cuûa caùc giaù trò saûn xuaát cuûa quaän töø khi thaønh laäp ñeán naêm 2005: Giaù trò saûn xuaát naêm 2003 laø 966.551 trieäu ñoàng. Giaù trò saûn xuaát cuûa naêm 2004 laù 1.299.109 trieäu ñoàng. Giaù trò saûn xuaát cuûa naêm 2005 laø 1.722.650 trieäu ñoàng. Y teá Toaøn quaän coù: 1 Trung Taâm Y teá Quaän 10 traïm Y teá phöôøng 1 phoøng khaùm Ña Khoa Toaøn quaän coù soá löôïng caùn boä y teá tham gia hoaït ñoäng khaùm vaø chöõa beänh laø: 50 baùc só, 10 y só, 91 y taù ñieàu döôõng; ñaõ khaùm vaø chöõa beänh cho 379.890 löôït beänh nhaân vaøo naêm 2004 vaø 449.539 löôït beänh nhaân vaøo naêm 2005. Giaùo duïc Vaøo naêm hoïc 2005 – 2006 toaøn quaän coù: Khoái maàm non coù 30 tröôøng bao goàm caû Coâng laäp, Baùn coâng vaø tö thuïc. 185 lôùp vôùi 275 giaùo vieân vaø coù 5916 beù. Khoái daân tieåu hoïc coù 11 tröôøng bao goàm caû daân laäp vaø coâng laäp vôùi 336 lôùp, 370 giaùo vieân vaø 13.056 hoïc sinh. Khoái trung hoïc cô sôû goàm coù 8 tröôøng bao goàm caû khoái daân laäp vaø coâng laäp vôùi 172 lôùp; soá giaùo vieân laø 312 ngöôøi vôùi 7432 hoïc sinh. 2.2. TOÅNG QUAN VEÀ BAÕI CHOÂN LAÁP – BAÕI CHOÂN LAÁP GOØ CAÙT 2.2.1. Khaùi quaùt veà Baõi Choân Laáp 2.2.1.1. Khaùi nieäm Theo quy ñònh cuûa TCVN 6696-2000, baõi choân laáp chaát thaûi raén hôïp veä sinh ñöôïc ñònh nghóa laø khu vöïc ñöôïc quy hoaïch thieát keá, xaây döïng ñeå choân caùc chaát thaûi phaùt sinh töø caùc khu daân cö, ñoâ thò vaø caùc khu coâng nghieäp. Baõi choân laáp chaát thaûi raén bao goàm caùc oâ choân laáp chaát thaûi, vuøng ñeäm, caùc coâng trình phuï trôï khaùc nhö traïm xöû lyù nöôùc, traïm xöû lyù khí thaûi, traïm cung caáp ñieän nöôùc, vaên phoøng laøm vieäc, … 2.2.1.2. Phaân loaïi Phaân loaïi baõi choân laáp hôïp veä sinh, theo cô cheá vaän haønh, baõi choân laáp ñöôïc chia thaønh: Baõi choân laáp khoâ: baõi choân laáp khoâ laø daïng phoå bieán nhaát ñeå choân laáp chaát thaûi sinh hoaït vaø chaát thaûi coâng nghieäp. Chaát thaûi ñöôïc choân laáp ôû daïng khoâ hoaëc daïng öôùt töï nhieân trong ñaát khoâ vaø coù ñoä aåm töï nhieân. Ñoâi khi caàn töôùi nöôùc cho chaát thaûi khoâ ñeå traùnh buïi khi vaän chuyeån vaø taïo ñoä aåm khi caàn thieát. Baõi choân laáp ñöôïc xaây döïng ôû nôi khoâ raùo. Baõi choân laáp öôùt: baõi choân laáp öôùt laø moät khu vöïc ñöôïc ngaên ñeå choân laáp chaát thaûi thöôøng tro hoaëc caùc pheá thaûi khai thaùc daàu moû coù daïng buøn. Öu ñieåm: baõi choân laáp öôùt chæ thích hôïp vôùi vaän chuyeån chaát thaûi nhaõo vì ñeå hôïp lyù vôùi ñöôøng oáng. Nhöôïc ñieåm: beà maët thoaùt nöôùc keùm, ñöôøng oáng deã bò taéc vaø chi phí lôùn cho vieäc ñaøo ñaép. Loaïi keát hôïp: xöû lyù buøn ôû baõi choân laáp öôùt laø raát toán keùm neân thoâng thöôøng ngöôøi ta xöû lyù buøn taïi baõi choân laáp khoâ cuøng vôùi raùc thaûi sinh hoaït. Öu ñieåm: phöông phaùp naøy cho pheùp kinh phí ñaàu tö ban ñaàu cuõng nhö chi phí trong vaän haønh laø töông ñoái nhoû. Nhöôïc ñieåm: Laøm taêng möùc nguy hieåm cuûa nöôùc raùc. Neáu baõi choân laáp naèm trong khu vöïc coù khaû naêng gaây oâ nhieãm cho nguoàn nöôùc ngaàm thì buøn coù haøm löôïng höõu cô vaø saét cao neân khoâng choân laáp ôû baõi naøy. Ngoaøi ra, theo keát caáu vaø hình daïng töï nhieân cuõng coù theå chia caùc baõi choân laáp thaønh caùc loaïi sau: Baõi choân laáp noåi: Laø caùc baõi choân laáp ñöôïc xaây döïng ôû nhöõng khu vöïc coù ñòa hình baèng phaúng, baõi ñöôïc söû duïng theo phöông phaùp beà maët. Chaát thaûi ñöôïc chaát cao thaønh ñoáng cao töø 10 – 15 meùt. Xung quanh caùc oâ choân laáp phaûi xaây döïng caùc ñeâ bao. Caùc ñeâ naøy khoâng coù khaû naêng thaám nöôùc ñeå ngaên chaën söï thaåm thaáu cuûa nöôùc raùc ra moâi tröôøng xung quanh. Baõi choân laáp chìm: Laø caùc baõi taän duïng ñieàu kieän ñòa hình taïi nhöõng khu vöïc ao hoà töï nhieân, caùc moong khai thaùc moû, caùc haøo, raõnh hay thung luõng coù saün. Treân cô sôû ñoù keát caáu caùc lôùp loùt ñaùy baõi vaø thaønh baõi coù khaû naêng choáng thaám. Raùc thaûi seõ ñöôïc choân laáp theo phöông thöùc laáp ñaày. 2.2.2. Khaùi quaùt veà baõi Choân Laáp Raùc Goø Caùt Dieän tích toång coäng 25ha, trong ñoù 17,5 ha bao goàm 5 oâ duøng choân laáp raùc, dieän tích coøn laïi laø nhaø xöôûng vaø vaønh ñai caây xanh. Coâng suaát cuûa baõi choân laáp 2000 – 2500 taán /ngaøy. Toång coâng suaát cuûa 5 oâ choân laáp laø 3.750.000 taán trong khoaûng thôøi gian vaän haønh laø 5 naêm. Soá löôïng caùn boä coâng nhaân vieân laø 146 ngöôøi, chia laøm 3 ca (1 ca ngaøy vaø 2 ca ñeâm). Coâng tröôøng hoaït ñoäng 24/24 baát keå ngaøy leã hay chuû nhaät. Vieäc thu gom raùc töø thaønh phoá veà ñaây leân tôùi baõi choân laáp ñeàu phaûi coù ngöôøi quaûn lyù, höôùng daãn cuï theå. Baõi choân laáp thieát laäp phuø hôïp vôùi tieâu chuaån IMC (Caùch ly – Quaûn lyù – Kieåm soaùt). Moïi hoaït ñoäng chuyeån raùc töø thaønh phoá veà traïm trung chuyeån, roài leân baõi choân laáp ñöôïc thöïc hieän vaøo buoåi toái töø 6 giôø chieàu ñeán 6 giôø saùng. Ñòa ñieåm cuûa baõi choân laáp raát thuaän lôïi veà maët ñòa chaát, ñòa hình. Theo Lieân ñoaøn ñòa chaát 8 ñaõ khoan thöû nghieäm 5 loã khoan ñòa chaát, vôùi ñoä saâu 50m cho moãi loã. Keát quaû cho thaáy: 0,0-0,3m: lôùp caùt, caùt pha maøu vaøng, xaùm traéng 0,3-3,3m: lôùp seùt laãn vôùi laterit 3,3-4,0m: seùt maøu xaùm traéng, phôùt vaøng. 4,0-4,6m: seùt pha caùt maøu xaùm traéng 4,6-11,5m:seùt maøu xaùm traéng, phôùt vaøng 11,5-15m: seùt maøu naâu vaøng 15-24m : caùt haït nhoû maøu vaøng 24-31,7m: seùt maøu naâu, ñoâi choã coù chöùa caùc oå von saét 35-50m : caùt haït nhoû, maøu vaøng. Beân caïnh ñoù, ñaát ôû baõi choân laáp coù tính khoâng thaám raát toát. Theo soá lieäu cuûa Sôû Giao Thoâng Coâng Chaùnh cho thaáy loaïi ñaát ôû ñaây coù toác ñoä thaám nöôùc laø 0,018cm/giôø, heä soá naøy raát phuø hôïp cho moät baõi choân laáp hôïp veä sinh. 2.2.2.1. Ñònh nghóa baõi choân laáp hôïp veä sinh Coâng tröôøng xöû lyù raùc Goø Caùt laø baõi choân laáp hôïp veä sinh. Choân laáp hôïp veä sinh ñöôïc ñònh nghóa laø kyõ thuaät thaûi boû chaát thaûi raén treân maët ñaát theo phöông caùch maø noù coù theå baûo veä moâi tröôøng. Maët khaùc baõi choân laáp hôïp veä sinh phaûi ñöôïc thieát keá vaø vaän haønh sao cho giaûm ñeán möùc thaáp nhaát caùc taùc ñoäng ñeán söùc khoeû coäng ñoàng vaø moâi tröôøng. Baõi choân laáp hôïp veä sinh khi thieát keá vaø vaän haønh phaûi coù lôùp loùt ñaùy choáng thaám, lôùp che phuû haøng ngaøy vaø lôùp che phuû trung gian, coù heä thoáng thu gom nöôùc roø ræ, heä thoáng thu gom vaø xöû lyù khí thaûi, ñöôïc che phuû cuoái cuøng vaø duy tu, baûo trì sau khi ñoùng baõi. 2.2.2.2. Nguyeân lyù cuûa phöông phaùp choân laáp hôïp veä sinh Heä thoáng thu gom vaø xöû lyù khí Heä thoáng thu gom vaø xöû lyù nöôùc ræ raùc Lôùp vaät lieäu coù khaû naêng coâ laäp nöôùc vaø khí thaûi HOÁ CHOÂN RAÙC Khí baõi raùc Nöôùc ræ raùc 2.2.2.3. Quy trình vaän haønh baõi choân laáp hôïp veä sinh Bao goàm 3 quy trình cô baûn ñoù laø: Vaän haønh tieáp nhaän vaø choân laáp raùc. Quy trình thu gom vaø xöû lyù nöôùc ræ raùc. Quy trình thu gom vaø xöû lyù khí baõi raùc. Vaän haønh tieáp nhaän vaø choân laáp raùc Caân raùc: Raùc phaûi ñöôïc caân ñeå xaùc ñònh khoái löôïng raùc choân taïi baõi vaø cuõng laø caên cöù ñeå tính toaùn chi phí. Khu trung chuyeån: Laø nôi ñeå taäp keát raùc tröôùc khi ñöôïc chuyeån vaøo choân taïi hoá choân. Thoâng thöôøng caùc xe chôû raùc khoâng theå chaïy vaøo hoá choân maø vieäc vaän chuyeån phaûi thoâng qua caùc xe chuyeân duïng. Quy trình hoaït ñoäng taïi saøn phaân loaïi Höôùng daãn xe raùc vaøo saøn phaân loaïi Phun EM, raûi bokasi (khöû muøi) Xe kobel keïp raùc ñöa leân xe taûi chuyeân duøng chuyeån leân baõi Xe xuùc gom raùc thaønh ñoùng Saøn phaân loaïi Toång veä sinh toaøn boä khu vöïc saøn sau khi heát raùc Trung chuyeån raùc: Raùc sau khi taäp keát taïi khu trung chyeån seõ ñöôïc xe xuùc chuyeân duïng gom thaønh ñoáng, sau ñoù ñöôïc moät loaïi xe chuyeân duïng khaùc boác leân caùc xe trung chuyeån vaø ñöôïc chuyeån ñeán ñoå taïi hoá choân. Ñoå raùc taïi hoá choân: Taïi hoá choân, moãi ngaøy raùc ñöôïc ñoå ôû caùc vò trí ñaõ ñònh saün trong keá hoaïch. Dieän tích ñoå moãi ngaøy ñöôïc tính toaùn sao cho vöøa ñuû ñeå lôùp raùc cao 2,2m (sau khi ñaàm neùn). San uûi vaø ñaàm neùn raùc: Raùc ñöôïc ñoå thaønh töøng ñoáng taïi hoá choân. Sau ñoù ñöôïc xe uûi san phaúng thaønh töøng lôùp cao 0,6 m. Tieáp theo xe ñaàm neùn chuyeân duïng seõ chaïy treân maët raùc ñeå ñaàm neùn raùc. Moãi moät vò trí phaûi ñaûm baûo xe ñaàm qua ít nhaát 6 laàn. Sau khi ñaàm neùn, tyû troïng raùc phaûi treân 0,7 taán/m3. Quaù trình ñöôïc laëp laïi cho ñeán khi chieàu cao lôùp raùc ñaït 2,2,m. Coâng taùc khöû muøi: Cheá phaåm khöû muøi ñöôïc söû duïng taïi caùc vò trí coù theå gaây ra muøi hoâi nhö khu trung chuyeån, khu choân laáp, raõnh thu nöôùc ræ raùc, hoá chöùa nöôùc taïm. Sô ñoà vaän haønh tieáp nhaän vaø choân laáp raùc Raùc sinh hoaït cuûa thaønh phoá Trung chuyeån raùc Ñoå raùc taïi hoá choân San, uûi, ñaàm neùn Caân Taäp keát taïi saøn trung chuyeån Laép gieáng thu khí, phuû lôùp ñaát trung gian, phuû baït taùch nöôùc möa Veä sinh coâng tröôøng haøng ngaøy Ñoùng baõi Phuû lôùp treân cuøng vaø hoaøn taát heä thoáng thu khí Kieåm tra kyõ thuaät haøng ngaøy Phun thuoác dieät maàm beänh Phun EM vaø raûi Bokashi khöû muøi Chöa ñuû 9 lôùp raùc Ñuû 9 lôùp raùc Quaûn lyù maàm beänh: Ñeå quaûn lyù caùc loaïi maàm beänh vaø caùc vaät trung gian truyeàn beänh coù theå sinh ra röø raùc nhö ruoài, muoãi… Theo ñònh kyø hoaëc ñoät xuaát, thuoác dieät ruoài, muoãi ñöôïc söû duïng taïi caùc khu trung chuyeån, khu choân raùc, khuoân vieân coâng tröôøng vaø khu vöïc laân caän. Laép gieáng thu khí: Trong quaù trình ñoå, san uûi vaø ñaàm neùn raùc, caùc gieáng thu khí seõ ñöôïc laép vaø naâng daàn cao ñoä cho ñeán khi baõi raùc ñaït ñuû cao ñoä. Phuû lôùp ñaát trung gian: Khi lôùp raùc ñaït chieàu cao 2,2m ta phuû moät lôùp ñaát trung gian daøy 15 cm nhaèm haïn cheá phaùt taùn oâ nhieãm muøi hoâi, buïi…ñoàng thôøi ngaên nöôùc möa thaám vaøo raùc. Ngoaøi ra, ñeå haïn cheá toái ña nöôùc möa thaám vaøo raùc, muøi hoâi phaùt taùn, moät loaïi baït nhöïa seõ ñöôïc phuû taïm thôøi moãi ngaøy leân beà maët baõi raùc taïi nhöõng khu vöïc coù khaû naêng thaám cao. Veä sinh coâng tröôøng: Sau moãi ñeâm tieáp nhaän raùc, saùng sôùm hoâm sau toaøn boä heä thoáng ñöôøng nhöïa noäi boä, saøn trung chuyeån seõ ñöôïc queùt doïn vaø röûa saïch seõ. Taát caû caùc xe khi ra khoûi coâng tröôøng seõ ñöôïc röûa saïch baùnh xe thoâng qua beå röûa xe gaàn cöûa ra vaøo. Kieåm tra kyõ thuaät: Moãi ngaøy toå giaùm saùt kyõ thuaät seõ kieåm tra toaøn boä coâng tröôøng ñeå phaùt hieän vaø xöû lyù kòp thôøi caùc sai xoùt trong vaän haønh, trong coâng taùc duy tu vaø baûo döôõng thieát bò nhaèm haïn cheá toái ña caùc söï coá coù theå xaûy ra. Lôùp phuû treân cuøng: Khi raùc ñuû cao ñoä, lôùp phuû treân cuøng seõ ñöôïc thöïc hieän. Quy trình thöïc hieän lôùp phuû treân cuøng nhö sau: phuû lôùp vaät lieäu trung gian b._.aûo veä taám vaät lieäu HDPE, traûi maøng HDPE, phuû lôùp caùt thoaùt nöôùc, phuû lôùp ñaát treân cuøng, troàng thaûm thöïc vaät taïo caûnh quan, hoaøn taát caùc gieáng thu khí vaø heä thoáng ñöôøng oáng thu khí. Ñoùng cöûa: Khi baõi raùc tieáp nhaän ñuû raùc ñoàng thôøi lôùp phuû treân cuøng hoaøn thieän thì coâng taùc ñoùng cöûa ñöôïc xem nhö hoaøn taát. Luùc naøy coâng vieäc coøn laïi cuûa baõi raùc chæ laø vieäc vaän haønh heä thoáng xöû lyù nöôùc ræ raùc vaø cuïm nhaø maùy thu khí, maùy phaùt ñieän. Quy trình thu gom vaø xöû lyù nöôùc ræ raùc Nöôùc ræ raùc Loïc UASB Tieàn khöû nitô Gieáng thu nöôùc ræ Tieáp nhaän,ñieàu hoaø Khöû canxi Xöû lyù hoaù hoïc Haäu khöû nitô Beå hieáu khí Caáp oxy HOÁ CHOÂN RAÙC Nöôùc xöû lyù ñaït tieâu chuaån B TCVN 5945 - 1995 Khoâng khí Maùy caáp khí Hoaù chaát Hoaù chaát Buøn dö Buøn laéng Buøn dö Nöôùc ræ raùc ñöôïc thu gom veà traïm xöû lyù baèng caùc thieát bò thu gom ñöôïc boá trí döôùi moãi oâ choân laáp, 5 oâ choân laáp seõ coù 5 gieáng thu nöôùc. Caùc gieáng naøy coù oáng noái vôùi nhau vaø ñöôïc bôm veà traïm xöû lyù nöôùc thaûi. Quy trình thu gom, xöû lyù khí Coù 22 gieáng gas phaân boá treân 5 oâ raùc ôû baõi choân laáp. Hieän nay, coâng tröôøng Goø Caùt ñang thu khí gas töø 2 oâ 4 vaø 5 ñaõ ñöôïc laáp ñaày raùc. Caùc oâ coøn laïi ñang laáp ñaày raùc vaø thi coâng laép ñaët gieáng thu. Caùc oáng thu gas ñöôïc choân cuøng vôùi quaù trình choân raùc, raùc choân laép tôùi ñaâu oáng thu gas seõ ñöôïc noái cao tôùi ñoù vaø khi baõi raùc ñaõ laáp ñaày seõ tieán haønh thu khí gas chaïy maùy phaùt ñieän. Khí töø baõi raùc Gieáng thu khí Ñieän naêng hoaø vaøo löôùi ñieän khu vöïc Maùy phaùt ñieän Maùy thu khí Thieát bò taùch nöôùc Heä thoáng ñöôøng oáng Hoïng ñoát khí Khí thaûi Hieän nay, taïi coâng tröôøng Goø Caùt coù 3 maùy phaùt ñieän nhöng löôïng khí gas thu ñöôïc chæ ñuû chaïy moät maùy, do ñoù hoïng ñoát khoâng söû duïng. Trong töông lai, khi caùc oâ choân laáp ñaõ ñaày raùc thì seõ chaïy caû 3 maùy phaùt, taïo ra moät nguoàn ñieän khoâng nhoû cho nöôùc nhaø. Quy trình thöïc hieän choân raùc Xe eùp > 4 taán Ñieåm heïn thu gom Xe tay, thuøng 660l l NGUOÀN THAÛI RAÙC SINH HOAÏT COÂNG TRÖÔØNG XÖÛ LYÙ RAÙC SINH HOAÏT Xe tay, thuøng 660l Xe eùp > 4 taán Xe eùp <4 taán + xe tay+ thuøng 660l Traïm trung chuyeån eùp raùc kín < 4 taán Xe container Boâ trung chuyeån raùc Xe eùp <4 taán NGUOÀN THAÛI RAÙC Y TEÁ NHAØ MAÙY XÖÛ LYÙ RAÙC Y TEÁ Xe eùp > 4 taán Xe chuyeân duøng < 4 taán Xe taûi naëng > 4 taán NGUOÀN THAÛI RAÙC XAÂY DÖÏNG COÂNG TRÖÔØNG XÖÛ LYÙ RAÙC XAÂY DÖÏNG Xe taûi nheï < 4 taán Traïm trung chuyeån Xe taûi naëng vaø nheï Xe taûi Container >7 taán Sô ñoà thu gom vaø vaän chuyeån raùc taïi TP Hoà Chí Minh Baûng 2.1 Khoái löôïng raùc ñöôïc xöû lyù taïi caùc baõi choân laáp cuûa thaønh phoá Naêm Khoái löôïng raùc (taán) Khoái löôïng xaø baàn(taán) 1975 235.270 1976 156.210 1977 465.428 1978 155.216 1979 131.548 1980 109.701 1981 121.987 1982 134.312,72 1983 178.692,4 1984 181.802 1985 180.484 1986 202.925,7 1987 202.483,7 1988 198.013 1989 236.982 1990 382.000 1991 477.050,5 1992 616.406,2 191.599,5 1993 838.834,4 276.607,6 1994 1.005.417,3 280.753 1995 978.084,4 329.543 1996 993.376,9 347.918 1997 943.955,8 190.121,5 1998 899.568 246.857 1999 1.019.914 306.008 2000 1.172.956 311.007 2001 1.369.359 345.014 2002 1.568.477 385.762 2003 1.731.387,37 479.594,1 2004 1.764.019,01 339.859,06 (Nguoàn: Xí nghieäp xöû lyù chaát thaûi) Raùc sinh hoaït treân ñòa baøn TP Hoà Chí Minh ñöôïc taäp trung veà baõi Choân laáp Goø Caùt. Thaønh phaàn raùc bao goàm: Raùc höõu cô coù theå phaân huyû sinh hoïc (raùc thöïc phaåm, laù caây, giaáy vuïn): 51,52% Caùc loaïi plastic coù theå taùi cheá (PVC, PE, PS, PET): 18,45% Kim loaïi: 0,37% Caùc loaïi raùc coøn laïi (cao su, vaûi, caùc loaïi nhöïa bao bì khoù phaân huyû): 9,65% (Nguoàn: Xí nghieäp xöû lyù chaát thaûi ) Quy trình thöïc hieän choân laáp Raùc töø caùc quaän noäi thaønh ñöôïc chuyeån veà coâng tröôøng xöû lyù raùc Goø Caùt. Tröôùc khi vaøo baõi ñoå raùc, xe phaûi ñi qua traïm caân. Sau khi qua caàu caân xe ñoå raùc taïi saøn trung chuyeån. Taïi ñaây raùc ñöôïc phun EM vaø raûi Bokasi khöû muøi, phun thuoác dieät maàm beänh. Töø saøn trung chuyeån, raùc seõ ñöôïc caùc xe chuyeân duïng vaän chuyeån raùc vaøo caùc hoá choân laáp, raùc ñoå ñeán ñaâu thì uûi san laáp ñeán ñoù vaø ñöôïc xe lu ñaàm chaïy nhieàu laàn treân maët raùc nhaèm neùn kyõ raùc hôn vaø ñeå giaûm theå tích raùc. Moãi ngaøy khoaûng 600m2 baõi choân laáp ñöôïc laáp ñaày raùc. Khi ñaõ tieán haønh hoaøn taát vieäc san uûi thì tieán haønh phun cheá phaåm EM baèng xe boàn leân toaøn boä beà maët cuûa raùc, sau ñoù phun thuoác khöû ruoài. Khi ñoå ñöôïc 2,2 m raùc seõ phuû 15 cm ñaát trung gian, cöù theá raùc ñöôïc ñoå lieân tuïc thaønh 9 lôùp. Sau ñoù phuû kín treân cuøng baèng lôùp ñaát ñaøo 0,3 m, lôùp vaät lieäu HDPE 2mm, lôùp ruùt nöôùc 0,2 m, cuoái cuøng laø lôùp ñaát treân cuøng 0,8 m ñeå troàng caây. Chieàu cao toång coäng cuûa baõi raùc khi phuû lôùp choáng thaám laø 23m (cao hôn 16 m so vôùi maët ñaát). Sau moät thôøi gian do phaàn chaát höõu cô bò phaân huyû thaønh khí laøm cho chieàu cao cuûa baõi choân laáp giaûm xuoáng khoaûng 40%, do ñoù, chieàu cao trung bình cuûa baõi coøn laïi laø 8m so vôùi maët ñaát 2.2.3. Khaùi quaùt veà nöôùc ræ raùc 2.2.3.1. Söï hình thaønh nöôùc ræ raùc ÔÛ caùc baõi choân laáp chaát thaûi raén, ngöôøi ta thu ñöôïc moät loaïi nöôùc maø ñöôïc goïi laø nöôùc ræ raùc, nöôùc ræ raùc naøy ñöôïc hình thaønh töø baõi choân laáp theo caùc nguoàn sau: Nöôùc saün coù vaø hình thaønh trong quaù trình phaân huûy sinh hoïc cuûa caùc chaát höõu cô. Nöôùc do möa hoaëc töôùi theâm vaøo vaø ngaám töø phía treân caùc oâ choân laáp. Nöôùc töø caùc phía beân xung quanh thaønh caùc oâ choân laáp. Nöôùc döôùi ñaát daâng leân vaø thaám qua ñaùy vaø caùc thaønh vaùch cuûa oâ choân laáp. Nöôùc raùc ñöôïc hình thaønh khi ñoä aåm cuûa raùc vöôït quaù ñoä giöõ nöôùc. Ñoä giöõ nöôùc cuûa chaát thaûi raén laø löôïng nöôùc ñöôïc giöõ laïi trong caùc loã roãng maø khoâng sinh ra doøng thaám xuoáng döôùi taùc duïng cuûa troïng löïc. Trong giai ñoaïn hoaït ñoäng cuaû baõi choân laáp, nöôùc ræ raùc hình thaønh chuû yeáu do nöôùc möa vaø nöôùc eùp ra töø caùc loã roãng cuûa caùc chaát thaûi do caùc thieát bò daàm neùn. Söï phaân huûy caùc chaát höõu cô trong nöôùc chæ phaùt sinh nöôùc ræ raùc vôùi löôïng lôùn. Thaønh phaàn vaø tính chaát cuûa nöôùc ræ raùc phuï thuoäc chuû yeáu vaøo thaønh phaàn chaát thaûi raén coù trong caùc baõi choân laáp. ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån, vieäc phaân loaïi raùc ñöôïc thöïc hieän raát toát neân nhöõng chaát trô khoâng theå taùi cheá, taùi söû duïng môùi ñöôïc ñem choân laáp neân thaønh phaàn nöôùc raùc khoâng phöùc taïp laém. Trong khi doù ôû Vieät Nam vieäc phaân loaïi raùc tröôùc khi choân laáp chöa coù thaønh phaàn nöôùc raùc ôû caùc baõi choân laáp raát phöùc taïp, löôïng nöôùc ræ raùc sinh ra phuï thuoäc raát nhieàu vaøo ñieàu kieän khí töôïng thuûy vaên, ñòa hình ñòa chaát cuûa baõi raùc, nhaát laø khí haäu vaø löôïng möa. Toác ñoä phaùt sinh nöôùc ræ raùc dao ñoäng lôùn trong caùc giai ñoaïn hoaït ñoäng khaùc nhau cuûa baõi raùc. Trong suoát nhöõng ñaàu tieân, phaàn lôùn löôïng nöôùc möa xaâm nhaäp vaøo ñöôïc haáp thuï vaø tích tröõ trong caùc khe hôû, vaø loã roãng cuûa chaát thaûi choân laáp. Löu löôïng nöôùc raùc seõ taêng daàn trong suoát khoaûng thôøi gian hoaït ñoäng vaø giaûm daàn sau khi ñoùng cöûa baõi choân laáp do lôùp phuû cuoái cuøng vaø lôùp thöïc vaät troàng naèm treân maët khoâng coøn khaû naêng giöõ nöôùc ñeå noù boác hôi, laøm giaûm ñoä aåm thaám vaøo. Caùc ñaëc tröng cuûa nöôùc ræ raùc Thaønh phaàn oâ nhieãm nöôùc ræ raùc raát ña daïng, bao goàm caùc chaát raén lô löûng, caùc hôïp chaát höõu cô ñeå phaân huûy sinh hoïc (N, P) vaø caùc kim loaïi naëng. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán thaønh phaàn nöôùc ræ raùc nhö thaønh phaàn raùc, tuoåi baõi raùc, cheá ñoä vaän haønh cuûa baõi raùc, chieàu cao chaát raùc, ñoä aåm, nhieät ñoä,… Thaønh phaàn nöôùc raùc thay ñoåi theo caùc giai ñoaïn khaùc nhau cuûa quaù trình phaân huûy sinh hoïc. Sau giai ñoaïn haùo khí ngaén (moät vaøi tuaàn), tieáp ñeán laø hai giai ñoaïn phaân huûy: giai ñoaïn phaân huûy yeám khí tuøy tieän taïo ra axit vaø giai ñoaïn phaân huûy yeám khí tuyeät ñoái taïo ra khí metan. Trong giai ñoaïn taïo ra axit caùc hôïp chaát ñôn giaûn ñöôïc hình thaønh nhö axit beùo, amino axit vaø carboxilic axit. Giai ñoaïn axit coù theå keùo daøi vaøi naêm sau khi choân laáp, phuï thuoäc vaøo baûn chaát khoâng ñoàng nhaát cuûa raùc. Ñaëc tröng cuûa nöôùc raùc trong giai ñoaïn naøy: Noàng ñoä cao cuûa caùc axit beùo deã bay hôi; pH nghieâng veà tính axit; BOD cao; Tyû leä BOD/COD cao; Noàng ñoä NH4 vaø nitô höõu cô cao. Trong giai ñoaïn taïo metan, vi khuaån taïo ra khí metan laø noåi troäi nhaát. Chuùng thay theá caùc axit baèng caùc saûn phaåm cuoái cuøng laø khí metan vaø cacbonic. Giai ñoaïn taïo thaønh khí metan coù theå tieáp tuïc ñeán 100 naêm hoaëc laâu hôn nöõa. Ñaëc tröng chaát löôïng cuûa nöôùc raùc trong giai ñoaïn naøy laø: Noàng ñoä cao caùc axit beùo deã bay hôi raát thaáp; pH trung hoøa/kieàm; BOD thaáp; Tyû leä BOD/COD thaáp; Noàng ñoä NH4 cao. Taùc haïi cuûa nöôùc ræ raùc Nöôùc roø ræ töø baõi raùc (leachate) laø loaïi nöôùc oâ nhieãm naëng coù chöùa moät haøm löôïng raát cao caùc chaát höõu cô thoâng qua caùc thoâng soá oâ nhieãm chæ thò nhö COD, BOD vaø SS, deã daøng gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc tieáp nhaän. Vieäc ñaùnh giaù khaû naêng gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët cuûa nöôùc roø ræ töø caùc baõi raùc coù theå söû duïng tieâu chuaån thaûi cuûa Vieät Nam (TCVN 5945-1995) ñeå so saùnh vôùi giaù trò caùc thoâng soá oâ nhieãm ñaõ ñöôïc xaùc ñònh. Vieäc ñaùnh giaù khaû naêng gaây oâ nhieãm nöôùc ngaàm do nöôùc roø ræ töø baõi raùc ngaám xuoáng laø quaù phöùc taïp, ñoøi hoûi thôøi gian nghieân cöùu khaù daøi vaø kinh phí quaù lôùn. Moät ví duï nhö Ñan Maïch ñaõ nghieân cöùu ñöôïc aûnh höôûng cuûa nöôùc roø ræ töø baõi raùc ñeán nguoàn nöôùc ngaàm cuûa mình 20 naêm sau khi hình thaønh baõi raùc. Caùc thoâng soá oâ nhieãm coù noàng ñoä raát cao trong nöôùc roø ræ töø caùc baõi raùc coù theå taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán moâi tröôøng nhö moâ taû döôùi ñaây: Taùc haïi cuûa caùc chaát höõu cô Haøm löôïng caùc chaát höõu cô deã phaân huûy bôûi vi sinh vaät thoâng thöôøng ñöôïc xaùc ñònh giaùn tieáp qua thoâng soá nhu caàu oâxy sinh hoùa BOD5. BOD5 theå hieän löôïng oâxy caàn thieát cho vi sinh vaät phaân huûy hoaøn toaøn chaát höõu cô trong nöôùc. Nhö vaäy, noàng ñoä BOD5 (ñôn vò tính mgO2/L) tæ leä vôùi haøm löôïng chaát oâ nhieãm höõu cô trong nöôùc. BOD5 laø thoâng soá hieän ñöôïc söû duïng ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm höõu cô, ñoàng thôøi cuõng ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù taûi löôïng vaø hieäu quaû xöû lyù sinh hoïc cuûa moät heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi. Nhö theá, oâ nhieãm höõu cô seõ daãn ñeán suy giaûm noàng ñoä oâxy hoøa tan trong nöôùc do vi sinh vaät söû duïng oâxy hoøa tan ñeå phaân huûy chaát höõu cô. Söï caïn kieät oâxy hoøa tan seõ gaây taùc haïi nghieâm troïng ñeán taøi nguyeân thuûy sinh. Tieâu chuaån chaát löôïng nöôùc nuoâi caù cuûa FAO quy ñònh noàng ñoä oâxy hoøa tan (DO) trong nöôùc phaûi cao hôn 50% giaù trò baõo hoøa (töùc cao hôn 4mg/l ôû 250 C). Tieâu chuaån chaát löôïng nöôùc beà maët cuûa Vieät Nam (TCVN 5942-1995 ) qui ñònh noàng ñoä oâxy hoøa tan laø > 6mg/l ñoái vôùi nguoàn loaïi A vaø > 2mg/l ñoái vôùi nguoàn loaïi B. Tieâu chuaån chaát löôïng nöôùc beà maët cuûa nhieàu quoác gia cho thaáy nguoàn nöôùc coù giaù trò BOD5 > 5mg/l ñöôïc xem laø ñaõ bò oâ nhieãm vaø >10 mg/l ñöôïc xem laø oâ nhieãm naëng. Tieâu chuaån chaát löôïng nöôùc beà maët cuûa Vieät Nam (TCVN 5942-1995) qui ñònh giaù trò BOD5 < 4 mg/l ñoái vôùi nguoàn loaïi A vaø ≤ 25 mg/l ñoái vôùi nguoàn loaïi B. Tieâu chuaån thaûi nöôùc vaøo nguoàn nöôùc beà maët cuûa Vieät Nam (TCVN 5945-1995) qui ñònh giaù trò BOD5 trong nöôùc thaûi ñoå vaøo nguoàn loaïi A laø khoâng quaù 20 mg/l loaïi B khoâng quaù 50 mg/l vaø loaïi C khoâng quaù 100mg/l. Taùc haïi cuûa caùc chaát raén lô löûng Chaát raén lô löûng cuõng laø taùc nhaân gaây aûnh höôûng tieâu cöïc ñeán taøi nguyeân thuûy sinh ñoàng thôøi gaây taùc haïi veà maët caûm quan do laøm taêng ñoä ñuïc nguoàn nöôùc vaø gaây boài laéng nguoàn nöôùc maët tieáp nhaän. Tieâu chuaån cuûa Boä Khoa Hoïc Coâng Ngheä Moâi Tröôøng (TCVN 5945-1995) ñoái vôùi nguoàn nöôùc beà maët loaïi A chæ cho pheùp nhaän nöôùc thaûi coù noàng ñoä chaát raén lô löûng toái ña 50 mg/l, vôùi nguoàn nöôùc beà maët loaïi B chæ cho pheùp nhaän nöôùc thaûi coù noàng ñoä chaát raén lô löûng toái ña 100 mg/l. Ñoái vôùi caùc taàng nöôùc ngaàm, quaù trình ngaám cuûa nöôùc roø ræ töø baõi raùc coù khaû naêng laøm taêng haøm löôïng caùc chaát dinh döôõng trong nöôùc ngaàm nhö NH4+, NO3-, PO4-… ñaëc bieät laø NO2- coù ñoäc tính cao ñoái vôùi con ngöôøi vaø ñoäng vaät söû duïng nguoàn nöôùc ñoù. Taùc ñoäng leân moâi tröôøng ñaát Quaù trình löu giöõ trong ñaát vaø ngaám qua nhöõng lôùp ñaát beà maët cuûa nöôùc roø ræ töø baõi raùc laøm cho taêng tröôûng hoaït ñoäng cuûa vi khuaån trong ñaát keùm ñi, töùc laø laøm thuyeân giaûm quaù trình phaân huûy chaát höõu cô thaønh dinh döôõng cho caây troàng, tröïc tieáp laøm giaûm naêng suaát canh taùc vaø giaùn tieáp laøm cho ñaát bò suy thoaùi, baïc maøu. Aûnh höôûng cuûa nöôùc roø ræ töø baõi raùc ñeán ñaát ñai seõ laø raát nghieâm troïng, mang tính chaát laâu daøi khoù khaùc phuïc neáu noù ñöôïc thaám theo maïch ngang. Chính vì vaäy, ñeå haïn cheá vaø ngaên ngöøa khaû naêng oâ nhieãm ñaát ngöôøi ta xaây caùc ñeâ chaén baèng beâ toâng ñeå ngaên chaën khaû naêng thaám theo chieàu ngang cuûa nöôùc roø ræ, ñoàng thôøi phaûi laép ñaët heä thoáng thu gom vaø xöû lyù nöôùc roø ræ. Taùc ñoäng leân taøi nguyeân sinh vaät vaø caùc heä sinh thaùi Caùc khí thoaùt ra vaø nöôùc roø ræ töø baõi raùc coù khaû naêng ñe doaï caùc heä sinh thaùi caïn vaø nöôùc ôû möùc ñoä khaùc nhau nhö ñaõ phaân tích taùc haïi cuûa chuùng ñeán moâi tröôøng vaät lyù vaø qua ñoù taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán caùc heä sinh thaùi. Trong nhieàu tröôøng hôïp caùc ñoäng vaät caïn coøn nhaïy caûm vôùi caùc nhaân toá gaây oâ nhieãmkhoâng khí hôn laø con ngöôøi, ví duï nhö caùc aûnh höôûng tieâu cöïc ñoái vôùi moät soá loaøi chim, boø saùt vaø keå caû coân truøng, saâu boï. Ñoái vôùi thöïc vaät, buïi vaø caùc chaát khí khaùc töø baõi raùc vaø nöôùc raùc deã gaây taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán hoa maøu, caây aên traùi, caây luùa trong khu vöïc laân caän. CHÖÔNG III TOÅNG QUAN VEÀ ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC VAØ THÖÏC VAÄT ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC 3.1. ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC 3.1.1. Ñònh nghóa heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc Theo A. G. Tansley, 1935: “Heä sinh thaùi ñöôïc xem nhö laø moät ñôn vò toå chöùc cô sôû cuûa theá giôùi töï nhieân, bao goàm caû theå soáng vaø moâi tröôøng khoâng gian quanh noù”. Moät soá nhaø sinh thaùi khaùc ñònh nghóa heä sinh thaùi döïa treân cô sôû sinh hoïc, ñaëc tính vaø caùc quaù trình sinh hoïc cuûa chuùng, vaø khoâng coù moät ñònh nghóa chung naøo ñöôïc chaáp nhaän cho moät heä sinh thaùi, nhöng haàu heát caùc heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc thöôøng söû duïng ñònh nghóa cuûa E. P. Odum, 1971: “Heä sinh thaùi laø baát cöù ñôn vò naøo maø taát caû caùc sinh vaät trong heä coù quan heä vôùi moâi tröôøng töï nhieân ñeå moät doøng naêng löôïng ñöôïc tìm thaáy trong caáu truùc dinh döôõng, ña daïng sinh hoïc vaø chu trình vaät chaát beân trong heä”. Hieän nay coù treân 50 ñònh nghóa veà ñaát ngaäp nöôùc treân theá giôùi (Dugan, 1990), tuøy thuoäc vaøo muïc ñích kieåm keâ, söû duïng ñaát ngaäp nöôùc, lónh vöïc nhaø nghieân cöùu maø coù caùc ñònh nghóa khaùc nhau, haàu heát caùc ñònh nghóa xem ñaát ngaäp nöôùc nhö laø moät vuøng sinh thaùi chuyeån tieáp. Theo ñònh nghóa Ramsar (Navid, 1989; Finlayson and Moser, 1991): “Ñaát ngaäp nöôùc laø nhöõng vuøng ñaàm laày, ñaàm laày than buøn, nhöõng vöïc nöôùc, baát keå töï nhieân hay nhaân taïo, ngaäp nöôùc ñònh kyø hay thöôøng xuyeân, nöôùc tónh hay nöôùc chaûy, nöôùc ngoït, lôï hay maën goàm caû nöôùc bieån coù ñoä saâu luùc trieàu thaáp khoâng quaù 6m”. Theo USFWS (Cowardin et al. 1979): “Ñaát ngaäp nöôùc laø khu vöïc sinh thaùi chuyeån tieáp giöõa ñaát vaø heä thoáng nöôùc, vaø nöôùc laø yeáu toá troäi coù thöôøng xuyeân trong heä thoáng, ñaát ñöôïc bao phuû bôûi taàng nöôùc noâng. Theo ñònh nghóa naøy ñaát ngaäp nöôùc coù 3 thuoäc tính: Khu vöïc ñaûm baûo nuoâi döôõng chuû yeáu thöïc vaät nöôùc Khoâng thaùo nöôùc thöôøng xuyeân, ñaát ôû daïng khöû Neàn khoâng phaûi chæ laø ñaát, ñaù hay soûi maø phaûi ñöôïc baõo hoaø nöôùc hay ñöôïc bao phuû bôûi taàng nöôùc noâng trong suoát thôøi kyø phaùt trieån vuï muøa. Theo ñònh nghóa cuûa Canada: " Ñaát ngaäp nöôùc laø khu vöïc ôû ñoù ñaát ñöôïc baûo hoøa nöôùc hay ngaäp nöôùc trong thôøi gian daøi ñuû ñeå hình thaønh ñaát ngaäp nöôùc hoaëc caùc quaù trình trong nöôùc ñöôïc chæ baùo laø vuøng ñaát ít thaùo nöôùc, coù caùc loaøi thöïc vaät sinh soáng cuøng caùc hoaït ñoäng sinh hoïc trong vuøng thích nghi vôùi moâi tröôøng aåm öôùt (Zotai 1988). Caùc nhaø khoa hoïc New Zealand (1985) cho raèng “ Ñaát ngaäp nöôùc laø moät khaùi nieäm chung ñeå chæ nhöõng vuøng ñaát aåm öôùt töøng thôøi kyø hoaëc thöôøng xuyeân. Nhöõng vuøng ngaäp nöôùc ôû möùc caïn vaø nhöõng vuøng chuyeån tieáp giöõa ñaát vaø nöôùc. Nöôùc coù theå laø nöôùc ngoït, nöôùc lôï hoaëc nöôùc maën, ñaát ngaäp nöôùc ôû traïng thaùi töï nhieân ñöôïc ñaëc tröng bôûi caùc loaïi thöïc vaät vaø ñoäng vaät thích hôïp vôùi ñieàu kieän soáng aåm öôùt”. Theo ñònh nghóa cuûa UÙc (Anonymous, 1988): “ Ñaát ngaäp nöôùc laø nhöõng vuøng ñaàm laày, baõi laày than buøn, töï nhieân hoaëc nhaân taïo, thöôøng xuyeân, theo muøa hoaëc chu kyø, nöôùc tónh hoaëc nöôùc chaûy, nöôùc ngoït, nöôùc lôï hoaëc nöôùc maën, bao goàm caû nhöõng baõi laày vaø nhöõng khu röøng ngaäp maën trô ra khi thuûy trieàu xuoáng thaáp. Theo USACE/USEPA, 1977 (clean water act) “Ñaát ngaäp nöôùc laø vuøng ñaát coù nöôùc ngaäp, baûo hoaø ñaát hoaëc nöôùc ngaàm coù thöôøng xuyeân ñeå ñaûm baûo cho voøng ñôøi soáng cuûa thöïc vaät ñaëc tröng”. Theo NRCS, 1985 (Food Security Act, Ñaát ngaäp nöôùc phaûi coù caùc tính chaát sau: Coù öu theá veà ñaát khöû Coù nöôùc ngaäp hoaëc baõo hoaø treân beà maët hoaëc nöôùc ngaàm thöôøng xuyeân ñaûm baûo cho ñôøi soáng thöïc vaät thuûy sinh ñaëc tröng. Nhaän xeùt: Noäi dung caùc ñònh nghóa treân khoâng khaùc bieät nhieàu, chuû yeáu trieån khai döïa vaøo ñònh nghóa chung cuûa coâng öôùc Ramsar, vieäc löïa choïn ñònh nghóa ñaát ngaäp nöôùc phuï thuoäc ñoái töôïng vaø lónh vöïc ngöôøi nghieân cöùu caàn quan taâm, khoâng coù ñònh nghóa chung cho taát caû caùc muïc ñích, nhìn chung caùc ñònh nghóa heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc chöùa ba ñaëc tính sau: Nöôùc ngaäp hay baõo hoøa treân beà maët ñaát Ñaát ôû daïng khöû Khu vöïc ñaát ngaäp nöôùc ñaûm baûo nuoâi döôõng cho ít nhaát moät voøng ñôøi cuûa thöïc vaät trong vuøng ñaát ngaäp nöôùc. Ñaát khöû trong ñaát ngaäp nöôùc Meck et al., 1968; Bouna 1983 cho raèng ñaát khöû phaûi coù 4 yeáu toá sau: Ñaát phaûi baõo hoøa hoaëc ngaäp nöôùc ñeå ngaên ngöøa oxi xaâm nhaäp Ñaát phaûi coù chaát höõu cô Quaàn theå vi sinh vaät phaûi hoâ haáp vaø söû duïng chaát höõu cô ñeå laáy ñieän töû cung caáp cho phaûn öùng khöû Nöôùc phaûi tónh hoaëc chaûy raát chaäm. Chöùc naêng Ñaát ngaäp nöôùc Chöùc naêng ñaát ngaäp nöôùc laø khaû naêng heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc thöïc hieän moät nhieäm vuï cuï theå. Ñaát ngaäp nöôùc laø moät heä sinh thaùi bao goàm nhieàu hôïp phaàn (ñaát, nöôùc, thöïc vaät, chaát dinh döôõng, khí haäu...), caùc thaønh phaàn naøy taùc ñoäng qua laïi vôùi nhau bôûi caùc quaù trình lyù, hoùa, sinh. Caùc quaù trình xaûy ra trong caùc thaønh phaàn naøy cho pheùp ñaát ngaäp nöôùc duy trì, thöïc hieän moät soá chöùc naêng. Khaû naêng thöïc hieän chöùc naêng cuûa ñaát ngaäp nöôùc thöôøng ñöôïc xaùc ñònh baèng caùc ñaëc ñieåm sinh thaùi cuûa chuùng (sinh hoïc, lyù hoïc, hoaù hoïc), vì ñaëc ñieåm sinh thaùi ôû caùc heä sinh thaùi khaùc nhau laø khaùc nhau, do ñoù möùc ñoä thöïc hieän chöùc naêng ôû töøng vò trí cuï theå cuûa ñaát ngaäp nöôùc seõ khaùc nhau. Trong thöïc teá kieåm soaùt ñaàu vaøo, ñaàu ra cuûa moät heä thoáng cho vieäc ñaùnh giaù chöùc naêng laø coâng vieäc ñoøi hoûi thôøi gian vaø kinh phí. 3.1.3.1. Chöùc naêng vaät lyù a. Naïp, tieát nöôùc ngaàm Chöùc naêng naøy xuaát hieän khi nöôùc di chuyeàn töø vuøng ñaát ngaäp nöôùc xuoáng taàng ngaäm nöôùc trong loøng ñaát qua caùc mao quaûn, vaø khi tôùi taàng ngaäm nöôùc, nöôùc thöôøng saïch hôn. ÔÛ taàng ngaäm nöôùc, nöôùc cuõng ñöôïc huùt leân ñeå söû duïng hay chaûy döôùi loøng ñaát cho tôùi khi noù daâng leân beà maët ôû moät vuøng ñaát ngaäp nöôùc khaùc. Caùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc nhaän ñöôïc töø söï tieát nöôùc ngaàm thöôøng giuùp cho caùc quaàn theå sinh vaät soáng oån ñònh hôn vì nhieät ñoä vaø möùc nöôùc khoâng dao ñoäng nhieàu nhö trong nhöõng vuøng ñaát ngaäp nöôùc thuoäc doøng chaûy beà maët. Quaù trình naïp nöôùc ngaàm ôû vuøng ñaát ngaäp nöôùc naøy lieân quan tôùi quaù trình tieát nöôùc ngaàm ôû vuøng ñaát ngaäp nöôùc khaùc. b. Khoáng cheá luõ luït Thöïc hieän chöùc naêng naøy ñaát ngaäp nöôùc nhö moät hoà chöùa vaø ñaäp chaén töï nhieân, ñaát ngaäp nöôùc seõ laøm giaûm daàn naêng löôïng cuûa doøng nöôùc treân ñöôøng ñi cuûa chuùng nhôø ñoù nöôùc möa ñöôïc giöõ vaø thoaùt moät caùch ñieàu ñoä, ñaát ngaäp nöôùc coù theå laøm giaûm söï taøn phaù cuûa caùc ñænh luõ ôû phía haï löu, vaø vieäc baûo toàn caùc kho tröõ nöôùc töï nhieân seõ traùnh ñöôïc chi phí toán keùm ñeå xaây döïng caùc ñaäp chaén vaø caùc hoà chöùa nöôùc. c. OÅn ñònh bôø bieån, choáng xoùi moøn Thöïc vaät ôû vuøng ñaát ngaäp nöôùc coù theå laøm oån ñònh bôø bieån baèng caùch giaûm naêng löôïng cuûa soùng, gioù, doøng chaûy do ñoù giaûm bôùt xoùi moøn, ñoàng thôøi coá ñònh ñöôïc lôùp traàm tích ñaùy baèng boä reã cuûa chuùng. d. Giao thoâng ñöôøng thuûy Moâi tröôøng nöôùc roäng lôùn cuûa caùc heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc coù theå duøng ñeå vaän chuyeån haøng hoaù vaø laøm ñöôøng giao thoâng coâng coäng. Trong moät soá tröôøng hôïp, ñöôøng thuyû laø phöông tieän giao thoâng duy nhaát vì theá ñaát ngaäp nöôùc laø quan troïng. 3.1.3.2. Chöùc naêng sinh hoïc a. Giaûi trí, du lòch Giaûi trí vaø du lòch treân caùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc bao goàm saên baén, theå thao, caâu caù, xem phim, chuïp aûnh thieân nhieân, bôi loäi, ñi thuyeàn, ngaém caûnh… Chöùc naêng naøy cuûa ñaát ngaäp nöôùc phuï thuoäc vaøo ñoä ña daïng sinh hoïc. b. Saûn xuaát sinh khoái Phaàn lôùn caùc loaøi caù, gia suùc hoaëc ñoäng vaät hoang daïi soáng nhôø nguoàn nöôùc ôû caùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc. Ñaát ngaäp nöôùc coøn laø nôi sinh ñeû vaø öông caù con raát toát, laø nôi cung caáp nguoàn thuyû haûi saûn phong phuù cho ngö daân. 3.1.3.3. Chöùc naêng hoaù hoïc a. Nguoàn tieáp nhaän, xöû lyù chaát thaûi Ñaát ngaäp nöôùc hoaït ñoäng nhö moät vaät lieäu thaám, loïc nöôùc thaûi baån, sau khi qua khu vöïc ñaát ngaäp nöôùc, nöôùc thaûi baån seõ ñöôïc loïc, khöû caùc chaát nitrogen, phosphorus hay chaát ñoäc thoâng qua chöùc naêng thaám loïc, laéng, haáp thu cuûa boä reã, caùc haït traàm tích trong nöôùc, haït ñaát vaø caùc vi sinh vaät hoaït ñoäng trong neàn ñaát. Caùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc ôû nôi ñaát truõng giöõ laïi taát caû löôïng laéng ñoïng ñöa vaøo ñoù, coøn caùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc ôû choã doác cuõng coù theå giöõ laïi löôïng laéng ñoïng nhöng ít hôn. Caùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc loaïi boû ñöôïc chaát dinh döôõng coù theå naâng cao chaát löôïng nöôùc. Vai troø quan troïng khaùc cuûa ñaát ngaäp nöôùc laø tích luyõ caùc chaát dinh döôõng khi nöôùc chaûy chaäm phuïc vuï cho caù, toâm, röøng. b. Goùp phaàn hoaøn thaønh chu trình sinh ñòa hoaù Thöïc hieän chöùc naêng naøy ñaát ngaäp nöôùc seõ chuyeån hoaù caùc chaát dinh döôõng vaøo sinh khoái, ñaát, nöôùc, khoâng khí baèng caùc quaù trình sinh hoïc, lyù, hoaù hoïc. Ñaëc bieät ñoái vôùi caùc chaát dinh döôõng nitrogen, phosphorus, sulfur chuùng chuyeån hoaù raát toát. Trong moâi tröôøng khöû, nhôø hoaït ñoäng cuûa vi sinh vaät, chuùng seõ khoaùng hoaù nitrogen, sulfur trong thöïc vaät, ñoäng vaät sau khi cheát, caùc chaát sau khi ñöôïc khoaùng hoaù phaàn lôùn bò chuyeån thaønh daïng khí giaûi phoùng vaøo khí quyeån, sau ñoù caùc khí naøy moät laàn nöõa laïi ñi vaøo thöïc vaät thoâng qua hoaït ñoäng cuûa vi sinh vaät trong ñaát, nhö vi khuaån Azotobacter, Rhizophora coá ñònh nitô khí trôøi vaøo reã cuûa thöïc vaät. 3.2. THÖÏC VAÄT ÑAÁT NGAÄP NÖÔÙC 3.2.1. Chöùc naêng cuûa thöïc vaät trong moâi tröôøng ngaäp nöôùc 3.2.1.1. Giôùi thieäu chung Keå töø khi xuaát hieän söï soáng treân traùi ñaát, vaät chaát trong thieân nhieân ñöôïc chuyeån hoùa theo moät chuoãi maét xích chuyeån hoùa môùi: chuoãi chuyeån hoùa vaät chaát trong cô theå caùc sinh vaät. Chuoãi chuyeãn hoùa naøy ñöôïc goïi laø chuoãi thöïc phaåm, trong ñoù thöïc vaät ñöôïc coi nhö giôùi sinh vaät quan troïng nhaát taïo ra nhöõng chaát höõu cô töø nhöõng chaát voâ cô nhôø aùnh saùng maët trôøi. Khoái löôïng caùc chaát höõu cô ñöôïc taïo neân quaù trình quang hôïpnaøy raát lôùn. Neáu khoâng coù thöïc vaät, quaù trình taïo ra chaát höõu cô coi nhö khoâng toàn taïi vaø nhö vaäy heä sinh thaùi seõ maát caân baèng. Caùc thöïc vaät khoâng chæ toàn taïi treân maët ñaát, maø chuùng coøn toàn taïi caû nhöõng vuøng ngaäp nöôùc. Caùc loaøi thöïc vaät naøy thuoäc loaøi thaûo moäc, thaân meàm. Quaù trình quang hôïp cuûa caùc loaøi thöïc vaät thuûy sinh hoaøn toaøn gioáng caùc thöïc vaät treân caïn. Caùc chaát dinh döôõng ñöôïc haáp thuï qua reã vaø qua laù. Moãi moät cm2 beà maët laù coù khoaûng 100 loã khí khoång. Qua loã khí khoång naøy, ngoaøi söï trao ñoåi khí coøn coù söï trao ñoåi caùc chaát dinh döôõng. Do ñoù, löôïng vaät chaát ñi vaøo qua loã khí khoång ñeå tham gia quaù trình quang hôïp khoâng nhoû. ÔÛ reã, caùc chaát dinh döôõng voâ cô ñöôïc chuyeån qua heä reã cuûa thöïc vaät thuûy sinh vaø ñi leân laù. Laù nhaän aùnh saùng maët trôøi ñeå toång hôïp thaønh vaät chaát höõu cô. Caùc chaát höõu cô naøy cuøng vôùi caùc chaát khaùc xaây döïng neân teá baøo vaø taïo ra sinh khoái. Thöïc vaät chæ tieâu thuï caùc chaát voâ cô hoaù tan. Caùc chaát höõu cô khoâng tieâu thuï tröïc tieáp maø phaûi qua quaù trình voâ cô hoùa nhôø hoaït ñoäng cuûa vi sinh vaät. Vi sinh vaät seõ phaân huûy caùc chaát höõu cô vaø chuyeån chuùng thaønh caùc hôïp chaát voâ cô hoøa tan. Luùc ñoù thöïc vaät môùi coù theå söû duïng chuùng ñeå tieán haønh trao ñoåi chaát. Chính vì theá, thöïc vaät khoâng theå toàn taïi vaø phaùt trieån trong moâi tröôøng chæ chöùa chaát höõu cô maø khoâng coù maët cuûa vi sinh vaät. Quaù trình voâ cô hoaù bôûi vi sinh vaät vaø quaù trình haáp thuï caùc chaát voâ cô hoøa tan bôûi thöïc vaät thuûy sinh taïo ra hieän töôïng giaûm vaät chaát coù trong nöôùc. Neáu ñoù laø nöôùc thaûi thì quaù trình naøy ñöôïc goïi laø quaù trình töï laøm saïch sinh hoïc. 3.2.1.2. Nhöõng nhoùm thöïc vaät thuûy sinh Moät soá thöïc vaät thuûy sinh coù nhöõng tính chaát phuø hôïp cho vieäc xöû lyù moâi tröôøng nöôùc oâ nhieãm. Thöïc vaät thuûy sinh ñöôïc söû duïng ñeå xöû lyù nöôùc oâ nhieãm ñöôïc chia ra laøm 3 nhoùm lôùn sau: a. Nhoùm thöïc vaät thuûy sinh ngaäp nöôùc Thöïc vaät thuûy sinh laø nhöõng thöïc vaät soáng trong loøng nöôùc (phaùt trieån döôùi beà maët nöôùc) ñöôïc goïi laø thöïc vaät thuûy sinh ngaäp nöôùc. Ñaëc ñieåm quan troïng cuûa caùc loaøi thöïc vaät thuûy sinh ngaäp nöôùc laø chuùng tieán haønh quang hôïp hay caùc quaù trình trao ñoåi chaát hoaøn toaøn trong loøng nöôùc. b. Nhoùm thöïc vaät troâi noåi Thöïc vaät troâi noåi phaùt trieån raát nhieàu ôû caùc nöôùc naèm trong vuøng nhieät ñôùi. Caùc loaøi thöïc vaät naøy phaùt trieån treân beà maët nöôùc. Ñaây laø phaàn nhaän aùnh saùng maët trôøi tröïc tieáp. Phaàn döôùi nöôùc laø reã, reã caùc loaøi thöïc vaät naøy laø reã chuøm. Chuùng phaùt trieån trong loøng moâi tröôøng nöôùc, nhaän caùc chaát dinh döôõng trong nöôùc vaø chuyeån leân laù, thöïc hieän caùc quaù trình quang hôïp. Caùc loaøi thöïc vaät noåi troâi phaùt trieån vaø sinh saûn raát maïnh. Ví duï nhö: beøo luïc bình, beøo taám, rau dieáp. Nhöõng loaøi thöïc vaät naøy noåi treân maët nöôùc vaø chuùng chuyeån ñoäng treân maët nöôùc theo chieàu gioù thoåi vaø theo soùng nöôùc hay doøng nöôùc chaûy cuûa nöôùc. ÔÛ nhöõng khu vöïc nöôùc khoâng chuyeån ñoäng, caùc loaøi thöïc vaät naøy seõ bò doàn veà moät phía theo chieàu gioù. Coøn ôû nhöõng khu vöïc nöôùc chuyeån ñoäng nhö doøng soâng, chuùng seõ chuyeån ñoäng theo soùng nöôùc, theo gioù vaø theo doøng chaûy. Khi thöïc vaät naøy chuyeån ñoäng seõ keùo theo reã cuûa chuùng queùt trong loøng nöôùc, caùc chaát dinh döôõng seõ thöôøng xuyeân tieáp xuùc vôùi reã vaø ñöôïc haáp thuï qua reã. Maët khaùc, reã cuûa caùc loaøi thöïc vaät naøy nhö nhöõng giaù theå raát tuyeät vôøi ñeå vi sinh vaät baùm vaøo ñoù, phaân huûy hay tieán haønh quaù trình voâ cô hoùa caùc chaát höõu cô coù trong nöôùc thaûi. So vôùi thöïc vaät ngaäp nöôùc thöïc vaät noåi coù khaû naêng xöû lyù caùc chaát oâ nhieãm raát cao. c. Thöïc vaät nöûa ngaäp nöôùc Ñaây laø loaøi thöïc vaät coù reã baùm vaøo ñaát vaø moät phaàn thaân ngaäp trong nöôùc. Moät phaàn thaân vaø toaøn boä laù cuûa chuùng laïi nhoâ haún leân maët nöôùc ñeå tieân haønh quaù trình quang hôïp. Thuoäc caùc nhoùm naøy laø caùc loaøi coû nöôùc vaø caùc loaøi luùa nöôùc. Vieäc laøm saïch moâi tröôøng ñoái vôùi caùc loaøi thöïc vaät naøy chuû yeáu laø ôû phaàn laéng ôû ñaùy löu vöïc nöôùc. Nhöõng vaät chaát lô löûng thöôøng ít hoaëc khoâng ñöôïc chuyeån hoùa. Caùc loaøi thaân coû thuoäc nhoùm naøy bao goàm: coû ñuoâi meøo, saäy, coû loõi baác. 3.2.1.3. Cô cheá xöû lyù oâ nhieãm nöôùc thaûi cuûa thöïc vaät thuûy sinh Quaù trình quang hôïp, quaù trình toång hôïp protein xaûy ra tro._.c teá, phía sau baõi raùc coù moät con keânh roäng 5m noái lieàn ñeán keânh Tham Löông. Con keânh naøy coù moät caùi teân raát ñaëc tröng “keânh thoái” do ngöôøi daân sung quanh ñaët. Bôûi vì noù chòu aûnh höôûng tröïc tieáp cuûa nöôùc ræ baõi raùc vaø moä soá nguoàn thaûi khaùc nhö sinh hoaït, cô sôû saûn xuaát nhoû. Cuoái baõi raùc coù moät coáng loä thieân thaûi nöôùc ra doøng keânh. Qua khaûo saùt thaêm doø 50 hoä daân soáng doïc theo con keânh gaàn baõi raùc. Taát caû ñeàu cho raèng nöôùc doøng keânh naøy chòu aûnh höôûng tröïc tieáp töø nöôùc ræ cuûa baõi raùc. Tröôùc thöïc teá ñoù, em ñaõ laáy maãu taïi cuoái con keânh ñeå phaân tích, phaân tích cho thaáy nöôùc trong keânh chòu aûnh höôûng tuy nhieân nguoàn aûnh höôûng tröïc tieáp nhaát ñoù laø töø nöôùc ræ baõi raùc. Vì vaäy, nguoàn nöôùc thaûi ñaàu vaøo ñöôïc söû duïng cho heä thoáng ñoù laø nöôùc thaûi töø doøng “keânh thoái”. Vaän haønh moâ hình thí nghieäm Ñöa nöôùc thaûi vaøo ñaày hoà 1. Hoà 1 vöøa coù taùc duïng chöùa nöôùc thaûi ñeå xöû lyù laïi vöøa coù taùc duïng nhö moät beå laéng. Hoà coù dung tích 1,35m3. Sau ñoù, vaën van 4 vaø van 5 cho nöôùc thaûi vaøo hoà thöïc vaät. Van 4 laø van ñieàu chænh nöôùc vaøo hoà 3 laø hoà luïc bình, van 5 laø van ñieàu chænh nöôùc vaøo hoà 2 laø hoà coû Vetiver. Ñieàu chænh löôïng nöôùc vaøo hoà thöïc vaät sao cho löu löôïng nöôùc thaûi vaøo hoà laø 20 lít/ngaøy, ñieàu chænh baèng caùch baèng caùch ño löôïng nöôùc vaøo trong thôøi gian 1 giôø laø 0.83 lít. Töông töï, vaën ñoàng thôøi van 6 vaø van 7 cho nöôùc ñi ra khoûi heä thoáng. Van 6 laø van ñieàu chænh nöôùc ra khoûi hoà 3, van 7 laø van ñieàu chænh nöôùc ñi ra khoûi hoà 2 Löôïng nöôùc ra khoûi heä thoáng baèng löôïng nöôùc ñi vaøo heä thoáng laø 20 lít/ngaøy, do ñoù cuõng ñieàu chænh caùc van naøy sao cho löôïng nöôùc ra trong 1 giôø laø 0.83 lít. ÑO VAØ PHAÂN TÍCH MAÃU NÖÔÙC 4.2.1 Ño theo doõi trong quaù trình thí nghieäm Phöông tieän theo doõi: Söû duïng maùy ño pH, EC, Eh, DO, TDS Thôøi gian theo doõi laø suoát quaù trình thí nghieäm. Chu kyø theo doõi laø moãi ngaøy 1 laàn ño vaøo buoåi saùng. Caùc chæ tieâu theo doõi pH, theá oxy hoùa (Eh), ñoä daãn ñieän (EC), toång raén hoøa tan (TDS), noàng ñoä oâxy hoøa tan trong nöôùc (DO). Maùy ño theo doõi caùc chæ tieâu pH, Eh, EC, TDS, DO Phaân tích maãu nöôùc Laáy maãu vaø phaân tích maãu: Thôøi gian laáy maãu suoát quaù trình thí nghieäm. Chu kyø laáy maãu moãi ngaøy 1 laàn Caùc chæ tieâu phaân tích: COD, BOD5, toång N, N-NH4+, N-NO3-, N-NO2-, toång P, SS. CHÖÔNG V KEÁT QUAÛ THÖÏC NGHIEÄM – ÑAÙNH GIAÙ KEÁT QUAÛ KEÁT QUAÛ ÑAÀU VAØO CUÛA HEÄ THOÁNG Baûng 5.1: Keát quaû ñaàu vaøo cuûa heä thoáng so vôùi TCVN 5945-1995 Chæ tieâu pH COD (mg/l) BOD5 (mg/l) SN (mg/l) N-NO3- (mg/l) N-NO2- (mg/l) N-NH4+ (mg/l) SP (mg/l) SS (mg/l) Ñaàu vaøo 7.07 788 1100 1176.84 1.184 0.933 1.525 4.183 850 TCVN 5945-1995 5.5 - 9 100 50 6 0.3 6 100 Sau khi phaân tích nguoàn ñaàu vaøo ta coù keát quaû ñöôïc theå hieän treân baûng 5.1. Chaát löôïng nöôùc ñaàu vaøo keùm, oâ nhieãm höõu cô khaù cao. Bieåu hieän ñoù laø: COD laø nhu caàu oâxi hoaù hoïc cuûa nguoàn ñaáu vaøo cao gaáp 7.8 laàn so vôùi tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi B TCVN 5945 – 1995 BOD5 laø nhu caàu oxi sinh hoaù cuûa nguoàn ñaàu vaøo cao gaáp 22 laàn so vôùi tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi B TCVN 5945-1995 Toång Nitô cuûa nguoàn ñaàu vaøo cao hôn tjieâu chuaån nöôùc thaûi laoïi B TCVN 5945-1995 raát nhieàu, cao gaáp 196 laàn. N – NH4 laø haøm löôïng nitô ôû daïng amoni trong nöôùc thaûi ñaàu vaøo, haøm löôïng naøy coù trong nöôùc thaûi ñaàu vaøo cao gaáp 5 laàn so vôùi tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi B TCVN 5945-1995. SS laø toång raén lô löûng coù trong nöôùc thaûi ñaàu vaøo cao gaáp 8.5 laàn so vôùi tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi B TCVN 5945-1995 5.2 MOÁI LIEÂN HEÄ CAÙC CHÆ TIEÂU CHAÁT LÖÔÏNG NÖÔÙC TRONG HEÄ THOÁNG THÖÏC NGHIEÄM 5.2.1 Hoà Luïc Bình Baûng 5.2: Moái lieân heä caùc chæ tieâu chaát löôïng nöôùc trong hoà Luïc Bình PH EC TDS EH DO COD BOD5 PH Pearson Correlation 1 N 11 EC Pearson Correlation -.320 1 N 11 11 TDS Pearson Correlation -.365 .998(**) 1 N 11 11 11 EH Pearson Correlation .016 -.547 -.551 1 N 11 11 11 11 DO Pearson Correlation .440 -.544 -.567 .686(*) 1 N 11 11 11 11 11 COD Pearson Correlation -.462 .849(*) .842(*) -.555 -.883(**) 1 N 7 7 7 7 7 7 BOD5 Pearson Correlation -.479 .838(*) .830(*) -.522 -.882(**) .999(**) 1 N 7 7 7 7 7 7 7 PH EC TDS EH DO COD BOD5 SN N-NO3- N-NO2- N-NH4+ SP SN Pearson Correlation -.510 .900(**) .893(**) -.607 -.879(**) .992(**) .989(**) 1 N 7 7 7 7 7 7 7 7 N-NO3- Pearson Correlation -.444 .785(*) .779(*) -.595 -.907(**) .979(**) .976(**) .958(**) 1 N 7 7 7 7 7 7 7 7 7 N-NO2- Pearson Correlation -.161 .463 .447 -.449 -.432 .612 .599 .632 .557 1 N 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 N-NH4+ Pearson Correlation -.473 .808(*) .807(*) -.410 -.828(*) .928(**) .933(**) .905(**) .921(**) .284 1 N 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 SP Pearson Correlation -.524 .872(*) .868(*) -.493 -.862(*) .978(**) .980(**) .970(**) .955(**) .448 .980(**) 1 N 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 SS Pearson Correlation -.560 .937(**) .931(**) -.628 -.844(*) .967(**) .962(**) .991(**) .915(**) .644 .867(*) .946(**) N 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 ** Quan heä coù yù nghóa ôû möùc 0.01 * Quan heä coù yù nghóa ôû möùc 0.05 Nhaän xeùt: Nhöõng cô cheá cô baûn loaïi boû chaát oâ nhieãm trong nöôùc ôû hoà Luïc Bình bao goàm cô cheá: cô cheá laéng, keát tuûa, haáp phuï hoùa hoïc, trao ñoåi chaát cuûa vi sinh vaät vaø söï haáp phuï cuûa Luïc Bình. Tuy nhieân, ôû ñaây chæ nghieân cöùu ñeán söï haáp thuï caùc chaát oâ nhieãm höõu cô cuûa Luïc Bình. Sau 11 ngaøy ñöa nöôùc thaûi vaøo hoà vaän haønh heä thoáng xöû lyù, ño ñaïc nhö: pH, EC, TDS, Eh, DO vaø phaân tích caùc chæ tieâu oâ nhieãm höõu cô nhö: COD, BOD5, toång Nitô, N-NO3-, N-NO2-, N-NH4+, toång P, SS. Nhaän thaáy raèng moái quan heä giöõa caùc chæ tieâu chaát löôïng nöôùc trong heä thoáng Luïc Bình nhö sau: EC laø ñoä daãn ñieän trong heä thoáng; nhìn vaøo baûng 5.2 ta coù theå thaáy moái quan heä giöõa ñaïi löôïng naøy vôùi caùc ñaïi löôïng khaùc nhö: EC vaø TDS coù quan heä vôùi nhau raát chaët cheõ, vôùi möùc 0.998 coù yù nghóa ôû möùc tin caäy laø 0.01. Moái quan heä naøy theo chieàu thuaän töùc laø EC taéng thì TDS cuõng taêng vaø ngöôïc laïi. Giöõa EC vaø SS (toång raén lô löûng) cuõng laø moái quan heä theo chieàu thuaän vôùi möùc 0.937 vaø coù yù nghóa ôû möùc ñoä tin caäy laø 0.01. Giöõa EC vaø toång N cuõng coù quan heä raát chaët cheõ theo chieàu thuaän ôû möùc 0.9 vaø coù yù nghóa ôû ñoä tin caäy laø 0.01. Ngoaøi ra EC coøn coù quan heä theo chieàu thuaän vôùi COD, BOD5, N – NO3-, N-NH4+, toång P coù yù nghóa ôû ñoä tin caäy laø 0.05. TDS laø toång raén hoaø tan; ngoaøi EC ra ñaïi löôïng naøy coøn coù quan heä chaët cheõ vôùi toång N vaø SS ôû ñoä tin caäy coù yù nghóa laø 0.01. EH laø theá oxi hoaù trong heä thoáng; ñaïi löôïng naøy coù quan heä theo chieàu thuaän chaët cheõ vôùi DO ôû möùc ñoä tin caäy coù yù nghóa laø 0.05. DO laø löôïng oxi hoaø tan trong nöôùc; ñaïi löôïng naøy coù quan heä chaët cheõ theo chieàu nghòch vôùi COD, BOD5, toång N, N-NO3- ôû möùc coù yù nghóa vôùi ñoä tin caäy laø 0.01. Ngoaøi ra coøn coù quan heä theo chieàu nghòch vôùi ñaïi löôïng N-NH4, toång P, SS vôùi ñoä tin caäy coù yù nghóa laø 0.05. Quan heä nghòch töùc laø löôïng oxi hoaø tan caøng lôùn thì noàng ñoä caùc chaát oâ nhieãm höõu cô caøng nhoû vaø ngöôïc laïi. COD laø nhu caàu oxi hoaù hoïc; coù quan heä nghòch vôùi DO vaø quan heä thuaän vôùi BOD5, toång N, N-NO3-, N-NH4+, toång P vaø SS ôû möùc coù yù nghóa vôùi ñoä tin caäy laø 0.01. Ngoaøi ra, COD coøn coù quan heä thuaän vôùi EC vaø TDS ôû möùc coù yù nghóa vôùi ñoä tin caäy laø 0.05. BOD5 laø nhu caàu oxi sinh hoaù; ñaïi löôïng naøy coù quan heä nghòch vôùi DO vaø quan heä thuaän vôùi COD, toång N, N-NO3-, N-NH4+, toång P vaø SS ôû möùc coù yù nghóa vôùi ñoä tin caäy laø 0.01. Rieâng vôùi EC vaø TDS, BOD5 cuõng coù quan heä theo chieàu thuaän ôû möùc coù yù nghóa vôùi ñoä tin caäy laø 0.05. Ñoái vôùi ñaïi löôïng toång N; ngoaøi caùc moái quan heä nhö ñaõ xeùt ôû treân, ñaïi löôïng naøy coøn coù quan heä chaët cheõ vôùi N-NO3-, N-NH4+, toång P vaø SS theo chieàu thuaän vôùi möùc coù yù nghóa ôû ñoä tin caäy laø 0.01. N-NO3-: noàng ñoä cuûa ñaïi löôïng naøy caøng taêng thì caùc ñaïi löôïng N-NH4+, toång P, SS, COD, BOD5, toång N caøng taêng. Ñoù laø moái quan heä theo chieàu thuaän vôùi möùc coù yù nghóa vôùi ñoä tin caäy laø 0.01. Vaø coù quan heä nghòch vôùi DO cuõng vôùi möùc ñoä tin caäy töông töï. NH4+: ngoaøi moái quan heä vôùi caùc ñaïi löôïng ñaõ xeùt ôû treân thì coøn coù quan heä vôùi noàng ñoä toång P theo chieàu thuaän vôùi möùc coù yù nghóa laø 0.98 ôû ñoä tin caäy 0.01. Vaø vôùi ñaïi löôïng SS laø 0.867 vôùi ñoä tin caäy 0.05. Toång P coù quan heä raát chaët cheõ vôùi SS ôû möùc 0.946 vôùi ñoä tin caäy 0.01 vaø coù quan heä vôùi caùc ñaïi löôïng khaùc nhö ñaõ xeùt ôû treân. SS laø toång raén lô löûng; ñaïi löôïng naøy caøng taêng thì caùc ñaïi löôïng EC, TDS, BOD5, COD, toång N, toång P caøng taêng. Ñaây laø moái quan heä theo chieàu thuaän vôùi möùc coù yù nghóa ôû ñoä tin caäy 0.01. Vaø coù quan heä nghòch vôùi DO ôû möùc tin caäy laø 0.05. Toùm laïi, caùc ñaïi löôïng EC, TDS, BOD5, COD, toång N, N-NO3-, N-NH4+, toång P, SS coù quan heä chaët cheõ vôùi nhau, phuï thuoäc vaøo nhau theo chieàu thuaän, töùc laø ñaïi löôïng naøy taêng keùo theo ñaïi löôïng khaùc taêng theo, tröø ñaïi löôïng DO theo chieàu nghòch. Ñieàu ñoù cuõng chöùng toû raèng ñoä daãn ñieän cuûa heä thoáng (EC) coù quan heä chaët cheõ vôùi caùc ñaïi löôïng theå hieän möùc ñoä oâ nhieãm höõu cô trong heä thoáng Luïc Bình. 5.2.2 Hoà coû Vetiver Hoà coû Vetiver sau 11 ngaøy xöû lyù Baûng 5.3: Moái lieân heä caùc chæ tieâu chaát löôïng nöôùc trong hoà coû Vetiver PH EC TDS EH DO COD BOD5 PH Pearson Correlation 1 N 11 EC Pearson Correlation -.089 1 N 11 11 TDS Pearson Correlation -.125 .994(**) 1 N 11 11 11 EH Pearson Correlation .179 -.587 -.549 1 N 11 11 11 11 DO Pearson Correlation .261 -.592 -.546 .846(**) 1 N 11 11 11 11 11 COD Pearson Correlation -.265 .891(**) .892(**) -.730 -.705 1 N 7 7 7 7 7 7 BOD5 Pearson Correlation -.204 .898(**) .892(**) -.777(*) -.751 .996(**) 1 N 7 7 7 7 7 7 7 PH EC TDS EH DO COD BOD5 SN N-NO3- N-NO2- N-NH4+ SP SN Pearson Correlation -.445 .984 (**) .987 (**) -.629 -.662 .920 (**) .917 (**) 1 N 7 7 7 7 7 7 7 7 N-NO3- Pearson Correlation -.248 .894 (**) .891 (**) -.740 -.763 (*) .991 (**) .990 (**) .923 (**) 1 N 7 7 7 7 7 7 7 7 7 N-NO2- Pearson Correlation -.425 .800 (*) .812 (*) -.260 -.419 .760 (*) .739 .883 (**) .783 (*) 1 N 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 N-NH4+ Pearson Correlation -.479 .852 (*) .872 (*) -.702 -.580 .925 (**) .907 (**) .851 (*) .892 (**) .597 1 N 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 SP Pearson Correlation -.341 .804 (*) .816 (*) -.751 -.618 .939 (**) .927 (**) .806 *) .905 (**) .542 .986(**) 1 N 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 SS Pearson Correlation -.612 .962 (**) .982 (**) -.527 -.546 .865 (*) .849 (*) .980 (**) .860 (*) .868 (*) .856 (*) .784(*) N 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 ** Quan heä coù yù nghóa ôû möùc 0.01 * Quan heä coù yù nghóa ôû möùc 0.05 Nhaän xeùt: Nhöõng cô cheá cô baûn loaïi boû chaát oâ nhieãm trong nöôùc ôû hoà coû Vetiver bao goàm cô cheá: Cô cheá laéng, keát tuûa, haáp phuï hoùa hoïc, trao ñoåi chaát cuûa vi sinh vaät vaø söï haáp phuï cuûa coû Vetiver. Tuy nhieân, ñeà taøi chæ nghieân cöùu ñeán söï haáp thuï caùc chaát oâ nhieãm höõu cô cuûa coû Vetiver. Sau 11 ngaøy ñöa nöôùc thaûi vaøo hoà vaän haønh heä thoáng xöû lyù, ño ñaïc nhö: pH, EC, TDS, Eh, DO vaø phaân tích caùc chæ tieâu oâ nhieãm höõu cô nhö: COD, BOD5, toång Nitô, N-NO3-, N-NO2-, N-NH4-, toång P, SS. Nhìn vaøo baûng 5.3 ta coù nhöõng nhaän xeùt veà moái quan heä giöõa caùc chæ tieâu chaát löôïng nöôùc trong heä thoáng coû Vetiver nhö sau: EC ñoái vôùi TDS vaø SS coù moái quan heä raát chaët cheõ, ñoä daãn ñieän cuûa heä thoáng coû Vetiver cao thì haøm löôïng chaát raén hoaø tan vaø chaát raén lô löûng caøng cao. Quan heä naøy laø quan heä tuyeán tính vôùi nhau ôû möùc coù yù nghóa ôû ñoä tin caäy 0.01. EC cuõng coù quan heä raát chaët vôùi caùc chæ tieâu höõu cô nhö: COD, BOD5, toång Nitô bieåu hieän ôû möùc coù yù nghóa vôùi ñoä tin caäy 0.01. Ñieàu naøy cuõng noùi leân raèng ñoä daãn ñieän caøng cao thì haøm löôïng höõu cô trong heä thoáng caøng cao. Vaø TDS cuõng coù moái quan heä töông töï nhö vaäy ñoái vôùi caùc chæ tieâu bieåu hieän möùc ñoä oâ nhieãm höõu cô treân. Ñoái vôùi ñaïi löôïng Eh chæ coù moái quan heä tuyeán tính vôùi DO chaët cheõ ôû möùc coù yù nghóa vôùi ñoä tin caäy laø 0.01. Vaø moái quan heä naøy laø quan heä thuaän. Xeùt moái quan heä giöõa ñaïi löôïng DO vôùi COD vaø BOD5 laïi laø moái quan heä theo chieâu nghòch ôû möùc yù nghóa vôùi ñoä tin caäy 0.01. Ñieàu naøy cuõng coù nghóa laø khi löôïng oxi hoaø tan trong heä thoáng caøng cao thì möùc ñoä oâ nhieãm höõu cô trong heä thoáng caøng ít. Coøn rieâng quan heä giöõa COD vôùi BOD5 laïi coù quan heä thuaän raát chaët cheõ bieåu hieän ôû möùc 0.996 ôû möùc coù yù nghóa ôû ñoä tin caäy laø 0.01. Vaø xeùt treân toång theå ôû baûng 5.3 chuùng ta cuõng coù theå thaáy hai ñaïi löôïng naøy coù quan heä tuyeán tính vôùi caùc daïi löôïng khaùc gioáng nhau. Bieåu hieän ôû moái quan heä gjiöõa hai ñaïi löôïng naøy vôùi caùc ñaïi löôïng khaùc laø toång Nitô, Nitraùt, SS, toång Photpho ôû möùc coù yù nghóa vôùi ñoä tin caäy laø 0.01. Xeùt moái quan heä giöõa toång Photpho vaø caùc ñaïi löôïng nhö COD, BOD5, toång Nitô, nitraùt, nitrít, amoni; ta thaáy quan heä naøy khaù chaët cheõ theo chieàu thuaän vôùi ñoä tin caäy laø 0.01. Xeùt moái quan heä giöõa SS vôùi caùc ñaïi löôïng khaùc nhö ñaõ xeùt ôû treân vaø coøn quan heä chaët cheõ vôùi ñaïi löôïng Nitô toång soá. Ngoaøi nhöõng moái quan heä chaët cheõ vôùi nhau giöõa caùc ñaïi löôïng ôû möùc coù yù nghóa vôùi ñoä tin caäy thì coøn nhöõng raát nhieàu moái quan heä jgiöõa caùc ñaïi löôïng khaùc vôùi nhau ôû möùc coù yù nghóa vôùi ñoä tin caäy laø 0.05 nhö laø: EC vaø TDS vôùi Amoni, Nitraùt vaø Nitrít; DO vôùi Nitraùt; COD vaø BOD5 vôùi Nitrí vaø SS; toång Nitô vôùi Amoni vaø toång Photpho; Nitraùt vôùi SS; … Toùm laïi, moái quan heä giöõa caùc ñaïi löôïng theå hieän oâ nhieãm höõu cô trong heä thoáng hoà coû Vetiver raát chaët cheõ, ñoù laø caùc moái quan heä tuyeán tính ña soá laø theo chieàu thuaän. 5.3 QUAÙ TRÌNH HAÁP THU CHAÁT DINH DÖÔÕNG CUÛA THÖÏC VAÄT 5.3.1 Luïc Bình Baûng 5.4: Keát quaû ño vaø phaân tích maãu nöôùc ñaàu vaøo vaø ñaàu ra Luïc Bình Thôøi gian pH EC (ms/s) TDS (mg/l) Eh (mv/cm) DO (mg/l) COD (mg/l) BOD5 (mg/l) SN (mg/l) N-NO3 (mg/l) N-NO2 (mg/l) N-NH4 (mg/l) SP (mg/l) SS (mg/l) Ñaàu vaøo 7.07 1.355 903 -217 0.2 788 1100 1176.84 1.184 0.933 1.525 4.183 850 Ngaøy 1 6.86 0.963 659 74 0.4 Ngaøy 2 7.25 0.95 634 -226 0.4 Ngaøy 3 7.18 0.952 635 169 1.3 364 518 545.726 0.761 0.085 1.073 2.141 164 Ngaøy 4 7.25 0.919 613 201 2.3 Ngaøy 5 7.2 0.845 573 55 1.9 Ngaøy 6 7.21 0.814 536 195 1.9 226 321 416.44 0.502 0.813 0 0.4 88 Ngaøy 7 7.17 0.946 631 -195 1.6 129 147 348.359 0.486 0.381 0 0.184 54 Ngaøy 9 7.3 0.95 633 59 2.2 116 128 320.8 0.294 0.393 0.068 0.221 36 Ngaøy 10 7.13 0.942 628 217 3.1 76 92 276.144 0.276 0.385 0.035 0.194 17 Ngaøy 11 7.12 0.932 621 195 2.1 38 64 258.272 0.194 0.073 0.045 0.189 16 TCVN 5945-1995 5.5 - 9 100 50 6 0.3 6 100 Bieåu ñoà 5.1: Söï bieán ñoåi haøm löôïng caùc chæ tieâu oâ nhieãm höõu cô Nhaän xeùt: Nhìn vaøo bieåu ñoà 5.1 haøm löôïng caùc chaát oâ nhieãm höõu cô giaûm maïnh baét ñaàu vaøo ngaøy thöù 3 vaø giaûm daàn ñeán ngaøy thöù 10 thì söï thay ñoåi naøy laø ít daàn. Haàu nhö chaát löôïng nöôùc ñaàu ra trong hoà ñaõ ñaït tieâu chuaån tröø haøm löôïng toång Nitô. Tuy vaäy, hieäu quaû xöû lyù cuûa heä thoáng thöïc nghieäm laø khaù cao. Hieäu quaû xöû lyù oâ nhieãm höõu cô ñöôïc theå hieän ôû caùc chæ tieâu COD, BOD5, toång Nitô, toång raén lô löûng nhö sau: 5.3.1.1 Hieäu quaû xöû lyù COD trong hoà Luïc Bình Baûng 5.5: Hieäu quaû xöû lyù COD trong hoà Luïc Bình Thôøi gian COD (mg/l) Hieäu suaát Xöû lyù (%) Ñaàu vaøo 788 Ngaøy 3 364 53.81 Ngaøy 6 226 17.51 Ngaøy 7 129 12.31 Ngaøy 9 116 1.65 Ngaøy 10 76 5.08 Ngaøy 11 38 4.82 Toång 95.18 Nhaän xeùt: Nhìn vaøo baûng 5.5 ta coù theå thaáy hieäu quaû xöû lyù COD cuûa hoà Luïc bình raát cao ñaït ñeán 95.18%. Qua 11 ngaøy heä thoáng xöû lyù baèng caùch troàng Luïc bình nöôùc ñaàu ra ñaõ ñaït tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi B TCVN 5945 – 1995 vaø thaáp hôn so vôùi tieâu chuaån laø 0.4 laàn (COD ngaøy thöù 11 laø 38mg/l) . Hieäu quaû xöû lyù ñaït möùc cao nhaát laø vaøo ngaøy thöù 3 laø 53.81% vôùi COD laø 226 mg/l. Nhö vaäy, heä thoáng xöû lyù baèng Luïc bình laø ñaït hieäu quaû cao coù khaû naêng xöû lyù COD. 5.3.1.2 Hieäu quaû xöû lyù BOD5 trong hoà Luïc Bình Baûng 5.6: Hieäu quaû xöû lyù BOD5 trong hoà Luïc Bình Thôøi gian BOD5 (mg/l) Hieäu suaát Xöû lyù (%) Ñaàu vaøo 1100 Ngaøy 3 518 52.91 Ngaøy 6 321 17.91 Ngaøy 7 147 15.82 Ngaøy 9 128 1.73 Ngaøy 10 92 3.27 Ngaøy 11 64 2.55 Toång 94.18 Nhaän xeùt: Qua baûng 5.6, ta coù theå thaáy hieäu suaát xöû lyù BOD5 trong ngaøy thöù 3 laø giaûm nhieàu nhaát bieåu hieän ôû hieäu quaû xöû lyù khaù cao, tuy theá nöôùc ñaàu ra BOD5 vaãn coøn cao. Sau ngaøy thöù 3 hieäu suaát xöû lyù vaãn coù nhöng giaûm. Ñeán ngaøy thöù 10 BOD5 ñaàu ra sau xöû lyù ñaõ ñaït tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi B TCVN 5945 – 1995. Chaát löôïng nöôùc ñaõ taêng leân vaøo ngaøy thöù 11 bieåu hieän laø BOD5 chæ coøn ½ so vôi tieâu chuaån. Nhö vaäy, heä thoáng xöû lyù baèng Luïc bình laø ñaït hieäu quaû cao coù khaû naêng xöû lyù oâ nhieãm höõu cô, xöû lyù BOD5. 5.3.1.3 Hieäu quaû xöû lyù toång Nitô trong hoà Luïc Bình Baûng 5.7: Hieäu quaû xöû lyù toång Nitô trong hoà Luïc Bình Thôøi gian S N (mg/l) Hieäu suaát Xöû lyù (%) Ñaàu vaøo 1176.84 Ngaøy 3 545.726 53.63 Ngaøy 6 416.44 10.99 Ngaøy 7 348.359 5.79 Ngaøy 9 320.8 2.34 Ngaøy 10 276.144 3.79 Ngaøy 11 258.272 1.52 Toång 78.05 Nhaän xeùt: Töø baûng 5.7 ta thaáy chaát löôïng nöôùc ñaàu ra haøm löôïng Nitô toång coäng chöa ñaït yeâu caàu xöû lyù laø tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi B TCVN 5945 – 1995, ñaàu ra cao gaáp 43 laàn so vôùi tieâu chuaån. Tuy theá, xeùt treân cuïc dieän hieäu quaû xöû lyù Nitô toång coäng cuûa heä thoáng laø cao 78.05%. Hieäu quaû xöû lyù ñaït cao nhaát cuõng laø vaøo ngaøy thöù 3. Nhö vaäy, heä thoáng xöû lyù baèng Luïc bình coù khaû naêng xöû lyù oâ nhieãm höõu cô bieåu hieän ôû hieäu suaát xöû lyù Nitô toång coäng. Duø nöôùc thaûi ñaàu ra cuûa heä thoáng chöa ñaït tieâu chuaån, nhöng vôùi qui moâ lôùn hôn thì chaéc chaén heä thoáng xöû lyù seõ cho ra keát quaû Nitô toång ñaït yeâu caàu xöû lyù. 5.3.1.4 Hieäu quaû xöû lyù toång Photpho trong hoà Luïc Bình Baûng 5.8: Hieäu quaû xöû lyù toång raén toång Photpho trong hoà Luïc Bình Thôøi gian SP (mg/l) Hieäu suaát xöû lyù (%) Ñaàu vaøo 4.183 Ngaøy 3 2.141 48.82 Ngaøy 6 0.4 44.39 Ngaøy 7 0.284 2.77 Ngaøy 9 0.221 1.51 Ngaøy 10 0.194 0.65 Ngaøy 11 0.189 0.12 Toång 98.26 Nhaän xeùt: Qua phaân tích keát quaû ñaàu vaøo cuûa heä thoáng ta coù ñöôïc chaát löôïng nöôùc ñaàu vaøo ñaõ thaáp hôn tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi B TCVN 5945 – 1995. Ñieàu naøy coù nghóa nöôùc thaûi ñaàu vaøo ít oâ nhieãm höõu cô do haøm löôïng toång Photpho gaây ra. Tuy vaäy, heä thoáng xöû lyù baèng Luïc bình vaãn coù khaû naêng xöû lyù oâ nhieãm höõu cô do haøm löôïng Photpho toång gaây ra. Bieåu hieän ôû hieäu suaát xöû lyù ngaøy thöù 3 laø 48.82% vaø ngaøy thöù 6 laø theâm 44.39% vaø toång hieäu suaát vaøo ngaøy thöù 11 laø 98.26%. Chaát löôïng nöôùc ñaàu ra khaù toát haøm löôïng photpho toång khoâng coøn gaây ra oâ nhieãm nöõa thaáp hôn tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi A TCVN 5945 – 1995. 5.3.1.5 Hieäu quaû xöû lyù toång raén lô löûng trong hoà Luïc Bình Baûng 5.9: Hieäu quaû xöû lyù toång raén lô löûng trong hoà Luïc Bình Thôøi gian SS (mg/l) Hieäu suaát Xöû lyù (%) Ñaàu vaøo 850 Ngaøy 3 164 80.71 Ngaøy 6 88 8.94 Ngaøy 7 54 4.00 Ngaøy 9 36 2.12 Ngaøy 10 17 2.24 Ngaøy 11 16 0.12 Toång 98.12 Nhaän xeùt: Döïa vaøo baûng 5.9 ta thaáy hieäu quaû xöû lyù toång raén lô löûng cuûa heä thoáng xöû lyù baèng luïc bình khaù cao bieåu hieän ôû hieäu suaát xöû lyù vaøo ngaøy thöù 3 laø 80.71%. Sau ngaøy naøy thì hieäu suaát giaûm daàn nhöng toång hieäu suaát ñaït 98.12%. Sau khi heä thoáng Luïc bình böôùc vaøo ngaøy thöù 6 haøm löôïng SS ñaõ thaáp hôn tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi B TCVN 5945 – 1995. Vaø ñeán ngaøy thöù 11 chaát löôïng ñaàu ra chæ baøng 1/5 so vôùi tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi A 5945 – 1995, nöôùc thaûi ñaàu ra khoâng bò oâ nhieãm do haøm löôïng toång raén lô löûng. 5.3.2 Coû Vetiver Baûng 5.10: Keát quaû ño vaø phaân tích maãu nöôùc ñaàu vaøo vaø ñaàu ra Luïc Bình Thôøi gian EC (ms/s) TDS (mg/l) Eh (mv/cm) DO (mg/l) COD (mg/l) BOD5 (mg/l) SN (mg/l) N-NO3 (mg/l) N-NO2 (mg/l) N-NH4 (mg/l) SP (mg/l) SS (mg/l) EC (ms/s) Ñaàu vaøo 7.07 1.355 903 -217 0.2 788 1100 1176.84 1.184 0.933 1.525 4.183 850 Ngaøy 1 6.93 0.853 569 28 0.7 Ngaøy 2 7.08 0.956 637 -322 0.5 Ngaøy 3 7.21 0.953 637 -203 1.1 465 661 423.101 0.669 0.02 1.01 3.511 109 Ngaøy 4 7.3 0.94 627 138 1.8 Ngaøy 5 7.27 0.936 625 84 1.7 Ngaøy 6 7.26 0.88 587 107 1.7 316 457 416.34 0.539 0.488 0 0.714 50 Ngaøy 7 7.28 0.984 635 -202 0.4 176 341 401.117 0.339 0.068 0 0.516 36 Ngaøy 9 7.15 0.872 582 68 1.4 98 136 287.176 0.281 0.178 0.053 0.376 33 Ngaøy 10 7.18 0.854 569 205 3.3 46 64 264.64 0.062 0.168 0 0.178 32 Ngaøy 11 7.11 0.821 573 197 2.8 15 22 217.94 0.051 0.046 0 0.155 28 TCVN 5945-1995 5.5 - 9 100 50 6 0.3 6 100 Bieåu ñoà 5.2: Söï bieán ñoåi haøm löôïng caùc chæ tieâu oâ nhieãm höõu cô Nhaän xeùt: Nhìn vaøo bieåu ñoà 5.2 ta thaáy haøm löôïng caùc chæ tieâu gaây ra oâ nhieãm höõu cô trong nöôùc thaûi ñaàu vaøo ñaõ baét ñaàu giaûm nhaát vaøo ngaøy thöù 3 vaø tieáp tuïc giaûm vaøo caùc ngaøy sau. 5.3.2.1 Hieäu quaû xöû lyù toång raén lô COD trong hoà coû Vetiver Baûng 5.10: Hieäu quaû xöû lyù COD trong hoà coû Vetiver Thôøi gian COD (mg/l) Hieäu suaát xöû lyù (%) Ñaàu vaøo 788 Ngaøy 3 465 40.99 Ngaøy 6 316 18.91 Ngaøy 7 176 17.77 Ngaøy 9 98 9.90 Ngaøy 10 46 6.60 Ngaøy 11 15 3.93 Toång 98.10 Nhaän xeùt: Hieäu quaû xöû lyù COD trong heä thoáng xöû lyù baèng coû Vetiver raát cao bieåu hieän ôû hieäu suaát xöû lyù toång coäng sau 11 ngaøy laø 98.1%. Ngaøy thöù 3 heä thoáng ñaït hieäu quaû cao nhaát, nhöng ñaàu ra vaãn chöa ñaït yeâu caàu vaø ñeán ngaøy thöù 9 ñaàu ra ñaõ tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi B TCVN 5945 – 1995. Nhö vaäy, heä thoáng xöû lyù baèng coû Vetiver coù khaû naêng xöû lyù COD. 5.3.2.2 Hieäu quaû xöû lyù toång raén BOD5 trong hoà coû Vetiver Baûng 5.11: Hieäu quaû xöû lyù BOD5 trong hoà coû Vetiver thôøi gian (mg/l) Hieäu suaát Xöû lyù (%) Ñaàu vaøo 1100 Ngaøy 3 661 39.91 Ngaøy 6 457 18.55 Ngaøy 7 341 10.55 Ngaøy 9 136 18.64 Ngaøy 10 64 6.55 Ngaøy 11 22 3.82 Toång 98.00 Nhaän xeùt: Qua baûng 5.11 ta thaáy heä thoáng xöû lyù baèng coû Vetiver coù khaû xöû lyù oâ nhieãm BOD5. Vì: Hieäu suaát xöû lyù BOD5 sau 11 ngaøy laø raát cao 98%. Sau 10 ngaøy BOD5 ñaõ ñaït tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi B TCVN 5945 – 1995. Chaát löôïng nöôùc ñaàu ra sau 11 ngaøy trong heä thoáng coû Vetiver khoâng coøn oâ nhieãm höõu cô do BOD5 gaây ra. 5.3.2.3 Hieäu quaû xöû lyù toång Nitô trong hoà coû Vetiver Baûng 5.12: Hieäu quaû xöû lyù Toång Nitô trong hoà coû Vetiver thôøi gian (mg/l) Hieäu suaát xöû lyù (%) Ñaàu vaøo 1176.84 Ngaøy 3 423.101 64.05 Ngaøy 6 416.34 0.57 Ngaøy 7 401.117 1.29 Ngaøy 9 287.176 9.68 Ngaøy 10 264.64 1.91 Ngaøy 11 217.94 3.97 Toång 81.48 NHaän xeùt: Nhìn chung chaát löôïng nöôùc thaûi ñaàu ra bò oâ nhieãm höõu cô do ñaïi löôïng toång Nitô gaây ra coøn cao, cao gaáp 36 laàn tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi B TCVN 5945 – 1995. Tuy nhieân heä thoáng hoà coû Vetiver coù khaû naêng xöû lyù oâ nhieãm höõu cô do Nitô gaây ra, bieâu hieän ôû: Sau 3 ngaøy hieäu quaû xöû lyù ñaõ ñaït ñeán 64.05% Sau 11 ngaøy hieäu quaû xöû lyù ñaït cao nhaát ñoù laø 81.48% 5.3.2.4 Hieäu quaû xöû lyù toång Photpho trong hoà coû Vetiver Baûng 5.13: Hieäu quaû xöû lyù COD trong hoà coû Vetiver thôøi gian SP Hieäu suaát xöû lyù (%) Ñaàu vaøo 4.183 Ngaøy 3 3.511 16.07 Ngaøy 6 0.714 66.87 Ngaøy 7 0.516 4.73 Ngaøy 9 0.376 3.35 Ngaøy 10 0.178 4.73 Ngaøy 11 0.155 0.55 Toång 96.3 Nhaän xeùt: Nhìn vaøo baûng 5.13 ta thaáy hieäu quaû xöû lyù do Photpho toång soá cuûa heä thoáng coû Vetiver khaù toát, bieåu hieän qua hieäu suaát xöû lyù laø 96.3%. chaát löôïng nöôùc ñaàu ra laø khoâng gaây oâ nhieãm höõu cô do toång Photpho gaây ra. 5.3.2.5 Hieäu quaû xöû lyù toång raén lô löûng trong hoàcoû Vetiver Baûng 5.14: Hieäu quaû xöû lyù toång raén lô löûng trong hoà coû Vetiver thôøi gian (mg/l) Hieäu suaát xöû lyù (%) Ñaàu vaøo 850 Ngaøy 3 109 87.18 Ngaøy 6 50 6.94 Ngaøy 7 36 1.65 Ngaøy 9 33 0.35 Ngaøy 10 32 0.12 Ngaøy 11 28 0.47 Toång 96.71 Nhaän xeùt: Khaû naêng xöû lyù SS cuûa heä thoáng xöû lyù baèng coû Vetiver raát cao, bieåu hieän ôû: Hieäu suaát xöû lyù vaøo ngaøy thöù 3 ñaõ ñaït ñeán 87.18% vaø chaát löôïng nöôùc thaûi gaàn baèng tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi B TCVN 5945 – 1995. Hieäu suaát xöû lyù vaøo ngaøy thöù 11 ñaït 96.71% vaø chaát löôïng nöôùc ñaàu ra chæ baèng ½ tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi A TCVN 5945 – 1995. 5.4. SO SAÙNH KHAÛ NAÊNG XÖÛ LYÙ OÂ NHIEÃM HÖÕU CÔ Khaû naêng xöû lyù cuûa hai heä thoáng hoà baèng Luïc bình vaø coû Vetiver ñöôïc theå hieän qua baûng hieäu suaát xöû lyù sau: Baûng 5.15. Hieäu quaû xöû lyù oâ nhieãm höõu cô trong heä thoáng Loaïi thöïc vaät  COD (%) BOD5 (%) SN (%) SS (%) SP (%) Coû Vetiver 98.1 98 81.48 96.71 96.29 Luïc Bình 95.18 94.18 78.05 98.12 98.25 Nhaän xeùt: Qua keát quaû ôû baûng 5.15, nhìn chung, hieäu quaû xöû lyù oâ nhieãm höõu cô cuûa heä thoáng coû Vetiver cao hôn heä thoáng luïc bình ôû caùc chæ tieâu COD, BOD5, nitô toång. Coøn rieâng vôùi caùc chæ tieâu toång Photpho vaø toång raén lô löûng thì heä thoáng Luïc bình cao hôn heä thoáng coû Vetiver. Nhö vaäy, khaû naêng xöû lyù cuûa hai heä thoáng laø gaàn töông ñöông nhau. Vaø ñeàu khaù cao. Reã coû Luïc Bình vaø coû Vetiver sau 11 ngaøy xöû lyù Bieåu ñoà 5.3: Bieåu ñoà so saùnh khaû naêng xöû lyù oâ nhieãm höõu cô giöõa luïc bình vaø coû Vetiver Keát luaän: Keát quaû böôùc ñaàu cuûa heä thoáng thöïc ngieäm cho thaáy 2 loaøi thöïc vaät Coû Vetiver vaø Luïc bình coù khaû naêng xöû lyù oâ nhieãm höõu cô. CHÖÔNG VI KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ 6.1 KEÁT LUAÄN Sau moät thôøi gian tìm hieåu veà nöôùc ræ raùc, ñaát ngaäp nöôùc vaø thöïc vaät Ñaát ngaäp nöôùc; tieán haønh xaây döïng vaø chaïy moâ hình thöïc nghieäm xöû lyù nöôùc thaûi oâ nhieãm do nöôùc ræ raùc baèng 2 loaïi thöïc vaät laø Luïc bình vaø coû Vetiver, em ñaõ ruùt ra moät soá keát luaän nhö sau: Khu vöïc quanh baõi raùc Goø Caùt, nguoàn nöôùc bò oâ nhieãm naëng maø ñaêït bieät laø caùc doøng chaûy bò aûnh höôûng cuûa nöôùc ræ baõi raùc gaây ra, coù möùc ñoä oâ nhieãm höõu cô cao, vöôït ngöôõng cuûa tieâu chuaån nöôùc thaûi loaïi B (TCVN 5945 – 1995) laø 22 laàn ñoái vôùi chæ tieâu BOD5 vaø ñaïi löôïng Nitô toång coäng laø 196 laàn. Khaû naêng xöû lyù oâ nhieãm höõu cô cuûa Luïc bình cao, ñaït hieäu suaát xöû lyù töø 78 – 98% vôùi maät ñoä laø 38 caây/m2. Khaû naêng xöû lyù oâ nhieãm höõu cô cuûa coû Vetievr cao, ñaït hieäu suaát xöû lyù töø 81 – 98% vôùi maät ñoä laø 45 buïi/m2 (moãi buïi coù 7 teùp coû) Khaû naêng xöû lyù oâ nhieãm höõu cô cuûa hai loaøi thöïc vaät luïc bình vaø coû Vetiver trong heä thoáng thöïc nghieäm laø töông ñöông nhau, tuy nhieân coû Vetiver coù khaû naêng xöû lyù BOD, COD vaø Nitô toång cao hôn coøn luïc bình laïi coù khaû naêg xöû lyù SS vaø toång Photpho cao hôn. 6.2 KIEÁN NGHÒ Qua moät thôøi gian chöa ñuû daøi ñeå tìm hieåu ñaày ñuû nhöõng khaû naêng xöû lyù oâ nhieãm nöôùc thaûi cuûa Ñaát ngaäp nöôùc. Nhöng cuøng vôùi caùc keát quaû nghieân cöùu cuûa caùc coâng trình ñaõ coâng boá vaø keát quaû khaûo saùt cuûa heä thoáng xöû lyù ñaõ giuùp em khaúng ñònh theâm khaû naêng xöû lyù oâ nhieãm höõu cô cuûa moät soá loaøi thöïc vaät Ñaát ngaäp nöôùc. Vì theá, ñeå vöøa baûo veä taøi nguyeân ñaát ngaäp nöôùc vaø öùng duïng nhöõng khaû naêng xöû lyù nöôùc thaûi noùi chung, xöû lyù nöôùc ræ raùc noùi rieâng em muoán ñöa ra moät soá kieán nghò nhö sau: Taêng cöôøng tìm hieåu, nghieân cöùu vaø baûo veä caùc vuøng Ñaát ngaäp nöôùc töï nhieân. Söû duïng nhöõng vuøng ñaát ngaäp nöôùc thích hôïp ñeå xöû lyù oâ nhieãm. Tröôùc heát taïi khu vöïc nghieân cöùu cuûa ñeà taøi sau baõi raùc Goø Caùt, coù moät doøng keânh bò oâ nhieãm nghieâm troïng, coù khaû naêng öùng duïng keát quaû cuûa ñeà taøi naøy ñeå xöû lyù oâ nhieãm. Luïc Bình laø loaïi thöïc vaät töï nhieân phaân boá phoå bieán trong vuøng nghieân cöùu. Do ñoù, coù theå söû duïng keát quaû cuûa coâng trình khaûo saùt naøy ñeå thieát vaø xöû lyù nöôùc doøng keânh moät caùch hieäu quaû. Boá trí Luïc Bình vaø coû ñeå xöû lyù nöôùc keânh ._.