Khảo sát hệ thống thu gom rác thải sinh hoạt và đề xuất giải pháp phân loại tại nguồn tại TP Phan Rang Tháp Chàm tỉnh Ninh Thuận
Tài liệu Khảo sát hệ thống thu gom rác thải sinh hoạt và đề xuất giải pháp phân loại tại nguồn tại TP Phan Rang Tháp Chàm tỉnh Ninh Thuận: ... Ebook Khảo sát hệ thống thu gom rác thải sinh hoạt và đề xuất giải pháp phân loại tại nguồn tại TP Phan Rang Tháp Chàm tỉnh Ninh Thuận
Tóm tắt tài liệu Khảo sát hệ thống thu gom rác thải sinh hoạt và đề xuất giải pháp phân loại tại nguồn tại TP Phan Rang Tháp Chàm tỉnh Ninh Thuận, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
CHÖÔNG 1:
MÔÛ ÑAÀU
SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA VIEÄC NGHIEÂN CÖÙU
Ñaát nöôùc ta hieän nay ñang treân ñaø phaùt trieån theo höôùng coâng nghieäp hoaù vaø hieän ñaïi hoaù. Cuøng vôùi söï phaùt trieån treân, quaù trình ñoâ thò hoaù ôû Vieät Nam cuõng ñang phaùt trieån khoâng ngöøng caû veà toác ñoä laãn qui moâ, veà soá löôïng laãn chaát löôïng. Beân caïnh nhöõng maët tích cöïc, nhöõng tieán boä vöôït baäc noùi treân vaãn coøn toàn taïi nhöõng maët tieâu cöïc, nhöõng haïn cheá maø khoâng moät nöôùc ñang phaùt trieån naøo khoâng phaûi ñoái maët, ñoù laø tình traïng moâi tröôøng ngaøy caøng bò oâ nhieãm cuï theå ñoù laø oâ nhieãm veà ñaát, nöôùc, khoâng khí vaø tình traïng taøi nguyeân thieân nhieân ngaøy caøng trôû neân caïn kieät, cuõng nhö haøng loaït caùc vaán ñeà moâi tröôøng khaùc caàn ñöôïc giaûi quyeát. Hieän nay, ñoái vôùi caùc thaønh phoá troïng ñieåm thì vaán ñeà naøy caøng trôû neân traàm troïng hôn, ñoøi hoûi caàn ñöôïc quan taâm saâu saéc vaø kòp thôøi giaûi quyeát moät caùch nghieâm tuùc, trieät ñeå.
Song song vôùi söï phaùt trieån thaàn kyø veà moïi maët cuûa ñaát nöôùc ta trong thôøi kyø ñoåi môùi, laõnh ñaïo vaø nhaân daân tænh Ninh Thuaän cuõng ñaõ noå löïc ñaåy maïnh phaùt trieån neàn kinh teá tænh nhaø ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu to lôùn. Ñaëc bieät trong naêm qua thaønh phoá Phan Rang – Thaùp Chaøm ñaõ ñöôïc chính phuû coâng nhaän laø ñoâ thò loaïi III. Thaønh phoá Phan Rang – Thaùp Chaøm vôùi dieän tích 79.38 km2, daân soá 162545 ngöôøi, coù maät ñoä daân soá 2.047 ngöôøi/km2 goàm 12phöôøng vaø 3 xaõ. Phan Rang – Thaùp Chaøm töø laâu ñaõ laø trung taâm chính trò, kinh teá, vaên hoaù, xaõ hoäi cuûa tænh Ninh Thuaän . Ngaøy nay Phan Rang – Thaùp Chaøm coù vai troø to lôùn vaø laø troïng ñieåm neàn kinh teá cuûa Ninh Thuaän vôùi nhieàu hoaït ñoäng coâng nghieäp cheá bieán noâng laâm haûi saûn, du lòch,…
Löôïng chaát thaûi phaùt sinh töø nhöõng hoaït ñoäng treân ngaøy caøng taêng, ña daïng veà thaønh phaàn vaø nguy cô gaây oâ nhieãm lôùn hôn. Moät trong nhöõng nguoàn gaây oâ nhieãm chuû yeáu laø chaát thaûi raén phaùt sinh töø hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh teá vaø sinh hoaït haèng ngaøy.
Hieän nay, Coâng ty TNHH Nam Thaønh laø ñôn vò duy nhaát chòu traùch nhieäm thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù CTR treân ñòa baøn Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm. Hoaït ñoäng cuûa coâng ty ñaõ goùp phaàn tích cöïc ñeå thaønh phoá ngaøy caøng “xanh – saïch – ñeïp”, taïo ñöôïc myõ quan vaø moâi tröôøng ñoâ thò, goùp phaàn caûi thieän moâi tröôøng ngaøy caøng toát hôn.
Tuy nhieân tình hình VSÑT treân ñòa baøn TP Phan Rang – Thaùp Chaøm vaãn ñang dieãn bieán phöùc taïp. Tình traïng raùc taïi ñöôøng phoá, khu daân cö coøn ñoå böøa baõi xuoáng soâng, keânh raïch, caùc khu ñaát troáng gaây neân tình traïng oâ nhieãm moâi tröôøng, ñe doaï ñeán nguy cô suy thoaùi taøi nguyeân nöôùc, ñaát, khoâng khí vaø laøm aûnh höôûng ñeán söùc khoeû ngöôøi daân. Raùc thaûi luoân bieán ñoåi tæ leä thuaän vôùi toác ñoä gia taêng daân soá vaø söï phaùt trieån kinh teá. Vì vaäy, thôøi gian thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù khoâng ñaùp öùng kòp thôøi seõ laøm cho möùc ñoä oâ nhieãm ngaøy caøng gia taêng.
Tröôùc nhöõng thöïc teá treân, hieän traïng quaûn lyù CTR ñang coøn gaây raát nhieàu khoù khaên cho coâng taùc xöû lyù , toán keùm vaø oâ nhieãm moâi tröôøng. Do ñoù caùc caáp laõnh ñaïo tænh, thaønh phoá luoân ñaëc bieät quan taâm vaø coi ñoù laø muïc tieâu quan troïng caàn khaéc phuïc kòp thôøi trong thôøi gian tôùi. Treân cô sôû ñoù, ñeà taøi:
“ Khaûo saùt heä thoáng thu gom vaø ñeà xuaát giaûi phaùp phaân loaïi raùc thaûi sinh hoaït taïi nguoàn taïi Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm, Tænh Ninh Thuaän”, ñöôïc thöïc hieän ñeå goùp phaàn caûi thieän hieäu quaû phöông thöùc quaûn lyù CTR treân ñòa baøn Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm, Tænh Ninh Thuaän trong töông lai.
YÙ NGHÓA CUÛA ÑEÀ TAØI
AÙp duïng lyù thuyeát veà phaân loaïi raùc thaûi taïi nguoàn phuïc vuï vaøo coâng taùc quaûn lyù chaát thaûi raén ôû Thaønh phoá Phan Rang – Thaùp Chaøm. Ñeà xuaát bieän phaùp thu gom raùc thaûi hôïp lyù, töø ñoù coù caùc bieän phaùp xöû lyù hieäu quaû, taùi cheá, taùi söû duïng vaø tieát kieäm ñaàu tö.
MUÏC ÑÍCH NGHIEÂN CÖÙU
Treân cô sôû khaûo saùt thu thaäp soá lieäu veà hieän traïng moâi tröôøng vaø quaûn lyù chaát thaûi raén taïi ôû Thaønh phoá Phan Rang – Thaùp Chaøm, tænh Ninh Thuaän. Ñeà taøi thöïc hieän moät soá muïc tieâu sau:
Ñaùnh giaù hieän traïng quaûn lyù CTR sinh hoaït treân ñòa baøn Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm.
Döï baùo toác ñoä phaùt sinh CTR, nhu caàu vaän chuyeån, nhu caàu xöû lyù CTR ñeán naêm 2010 vaø naêm 2020.
Ñöa ra caùc giaûi phaùp phaân loaïi CTR sinh hoaït taïi nguoàn taïi Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm.
NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU
Noäi dung nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû thu thaäp taøi lieäu, töø ñoù tö duy tính toaùn, keát hôïp vôùi kieán thöùc thöïc nghieäm ñeå aùp duïng phöông phaùp phaân loaïi CTR thaûi taïi nguoàn nhaèm quaûn lyù CTR sinh hoaït phuø hôïp vaø hieäu quaû ôû Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm .
Hieän traïng quaûn lyù CTR sinh hoaït taïi TP Phan Rang – Thaùp Chaøm.
Döï baùo phaùt sinh CTR sinh hoaït taïi TP Phan Rang – Thaùp Chaøm.
Ñeà xuaát phöông phaùp phaân loaïi CTR thaûi taïi nguoàn ôû Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm.
ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU
Phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø ñòa baøn Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm.
Veà raùc coù nhieàu loaïi: CTR y teá, CTR sinh hoaït, CTR coâng nghieäp, CTR xaây döïng,… Nhöng do thôøi gian, ñieàu kieän coù giôùi haïn vaø coøn nhieàu haïn cheá neân ñoái töôïng taäp trung nghieân cöùu laø CTR sinh hoaït bao goàm: raùc hoä gia ñình, raùc chôï, cô quan, xí nghieäp, tröôøng hoïc … ñeà taøi khoâng ñaët ra muïc tieâu nghieân cöùu veà vaán ñeà quaûn lyù CTR coâng nghieäp, CTR nguy haïi.
PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
1.6.1 Phöông phaùp luaän
Döïa vaøo hieän traïng dieãn bieán moâi tröôøng, caùc döõ lieäu moâi tröôøng cô sôû phaûi ñöôïc nghieân cöùu, thu thaäp chính xaùc, khaùch quan. Töø ñoù, ñaùnh giaù phöông aùn thöïc hieän caàn thieát nhaèm thöïc hieän coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng ñaït hieäu quaû.
Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, cuøng vôùi toác ñoä phaùt trieån kinh teá ôû möùc cao. Vôùi toác ñoä daân soá dieãn ra maïnh meõ laø tieàn ñeà cho nguoàn phaùt sinh CTR sinh hoaït ngaøy caøng gia taêng caû veà maët khoái löôïng vaø ña daïng veà thaønh phaàn. Do ñoù, CTR sinh hoaït ñaõ vaø ñang xaâm phaïm vaøo caùc heä sinh thaùi töï nhieân, moâi tröôøng gaây tieâu cöïc ñeán veû myõ quan ñoâ thò, gaây oâ nhieãm moâi tröôøng vaø söùc khoeû con ngöôøi moät caùch nghieâm troïng, neáu khoâng ñöôïc quaûn lyù vaø coù bieän phaùp xöû lyù thích hôïp.
Vôùi khoái löôïng phaùt sinh lôùn, CTR sinh ra chöa ñöôïc thu gom vaø xöû lyù trieät ñeå laø nguoàn gaây oâ nhieãm moâi tröôøng: ñaát, nöôùc, khoâng khí. Taïi caùc baõi ñoå CTR, nöôùc roø ræ vaø khí baõi CTR laø moái ñe doaï ñoái vôùi nguoàn nöôùc maët, nguoàn nöôùc ngaàm vaø heä sinh thaùi moâi tröôøng trong khu vöïc.
Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm coù tæ leä gia taêng daân soá khaù nhanh cuøng vôùi toác ñoä phaùt trieån kinh teá maïnh. Vì vaäy, löôïng CTR sinh hoaït cuõng taêng leân ñaùng keå, ñaây laø vaán ñeà moâi tröôøng maø caùc caáp laõnh ñaïo, caùc nhaø quaûn lyù ñoâ thò luoân quan taâm vaø tìm caùch giaûi quyeát.
Moät trong nhöõng phöông phaùp phuïc vuï cho coâng taùc quaûn lyù vaø xöû lyù CTR thaûi hieäu quaû hôn ñoù chính laø phaân loaïi CTR thaûi taïi nguoàn. AÙp duïng giaûi phaùp phaân loaïi CTR taïi nguoàn theo nguyeân taùc 3R (giaûm thieåu – taùi cheá – taùi söû duïng). Phaân loaïi CTR taïi nguoàn coù theå taän duïng khoaûng 30% soá löôïng CTR ñeå xöû lyù thaøh phaân vi sinh, giaûm chi phí vaø dieän tích choân laáp CTR, goùp phaàn baûo veä moâi tröôøng. Chöông trình phaân loaïi CTR taïi nguoàn, khuyeán khích ngöôøi daân phaân loaïi CTR ngay taïi nhaø ñeå goùp phaân tieát kieäm nguoàn taøi nguyeân, tieát kieäm chi phí hu gom vaø xöû lyù CTR, giaûm quyõ ñaát daønh cho choân laáp CTR, töø ñoù ngaên ngöøa caùc vaán ñeà suy thoaùi moâi tröôøng.
1.6.2 Phöông phaùp cuï theå
Phöông phaùp thu thaäp döõ lieäu: Thu thaäp vaø keá thöøa choïn loïc caùc cô sôû döõ lieäu coù lieân quan ñeán ñeà taøi töø caùc nguoàn taøi lieäu (saùch vôû, giaùo trình, internet v.v...). Chuû yeáu taäp trung vaøo caùc döõ lieäu sau:
Thaønh phaàn vaø tính chaát cuûa CTRSH.
Caùc phöông phaùp xöû lyù CTRSH ôû Vieät Nam vaø treân theá giôùi.
Ñieàu tra, khaûo saùt thöïc ñòa nhaèm thu thaäp caùc soá lieäu veà ñieàu kieän töï nhieân, kinh teá - xaõ hoäi vaø moâi tröôøng treân ñòa baøn thaønh phoá Phan Rang – Thaùp Chaøm.
Choïn loïc taøi lieäu, soá lieäu chính xaùc, tieâu bieåu, khoa hoïc.
Phöông phaùp khaûo saùt thöïc ñòa: Ñieàu tra, khaûo saùt taïi hieän tröôøng, quan saùt vaø chuïp laïi caùc hình aûnh seõ cung caáp cho ñoà aùn nhöõng hình aûnh soáng ñoäng vaø caàn thieát. Töø ñoù coù theå ñaùnh giaù hieän traïng thu gom, quaûn lyù vaø xöû lyù CTRSH treân ñòa baøn thaønh phoá Phan Rang – Thaùp Chaøm.
Phöông phaùp toång hôïp taøi lieäu: Töø nhöõng thoâng tin, döõ lieäu ñaõ löïa choïn tieán haønh phaân tích, xöû lyù, tìm ra caùc chöùng cöù khoa hoïc ñaày ñuû phuïc vuï cho coâng taùc quaûn lyù CTRSH.
Phöông phaùp moâ hình hoùa: Phöông phaùp moâ hình hoùa ñöôïc söû duïng trong ñoà aùn ñeå döï baùo daân soá vaø toác ñoä phaùt sinh CTRSH treân ñòa baøn thaønh phoá Phan Rang – Thaùp Chaøm töø nay ñeán naêm 2020 thoâng qua moâ hình toaùn hoïc .
Coâng thöùc nhö sau:
Trong ñoù :
NT : Naêm caàn tính (ngöôøi)
N0 : Naêm hieän taïi (ngöôøi)
r : Toác ñoä gia taêng daân soá(%)
t : Khoaûng thôøi gian naêm caàn tính vaø naêm hieän taïi.
1.7 YÙ NGHÓA KHOA HOÏC CUÛA ÑEÀ TAØI
Ñeà taøi ñaõ ñöôïc cung caáp moät soá cô sôû khoa hoïc phuïc vuï cho coâng taùc thu gom, vaän chuyeån, phaân loaïi vaø xöû lyù CTR sinh hoaït cho Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm , trong giai ñoaïn töø naêm 2007 ñeán 2020.
Tìm ra giaûi phaùp thích hôïp cho coâng taùc quaûn lyù vaø xöû lyù CTR sinh hoaït treân ñòa baøn TP Phan Rang – Thaùp Chaøm, treân cô sôû ñeà xuaát caùc giaûi phaùp quaûn lyù phuø hôïp taïi Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm nhö ñeà xuaát bieän phaùp phaân loaïi CTR taïi nguoàn vaø xöû lyù CTR laøm phaân compost vaø naâng cao nhaän thöùc cuûa ngöôøi daân.
Thu gom hieäu quaû, trieät ñeå löôïng CTR phaùt sinh haèng ngaøy, ñoàng thôøi phaân loaïi, taùi söû duïng CTR.
Naâng cao hieäu quaû quaûn lyù CTR vaø xöû lyù raùc thaûi taïi Nhaø maùy Nam Thaønh – Ninh Thuaän, goùp phaàn giaûm chi phí vaän chuyeån vaø xöû lyù, caûi thieän moâi tröôøng vaø söùc khoeû coäng ñoàng.
CHÖÔNG 2:
TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT THAÛI RAÉN
2.1 KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN VEÀ CTR
2.1.1 Khaùi nieäm CTR
Chaát thaûi raén (Solid waste) laø toaøn boä caùc loaïi vaät chaát ñöôïc con ngöôøi loaïi boû trong caùc hoaït ñoäng kinh teá xaõ hoäi cuûa mình (bao goàm caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, caùc hoaït ñoäng soáng vaø duy trì söï toàn taïi cuûa coäng ñoàng …). Trong ñoù, quan troïng nhaát laø caùc loaïi chaát thaûi sinh ra töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát vaø hoaït ñoäng soáng.
(Nguoàn: Traàn Hieáu Nhueä - Quaûn lyù chaát thaûi raén ñoâ thò)
CTR ñoâ thò (goïi chung laø raùc thaûi ñoâ thò) ñöôïc ñònh nghóa laø: vaät chaát maø ngöôøi taïo ra ban ñaàu vöùt boû ñi trong khu vöïc ñoâ thò maø khoâng ñoøi hoûi ñöôïc boài thöôøng cho söï vöùt boû ñoù. Theâm vaøo ñoù, chaát thaûi ñöôïc coi laø CTR ñoâ thò neáu chuùng ñöôïc xaõ hoäi nhìn nhaän nhö moät thöù maø thaønh phoá phaûi coù traùch nhieäm thu gom vaø tieâu huyû.
2.1.2 Nguoàn goác phaùt sinh CTR
Caùc nguoàn chuû yeáu phaùt sinh ra CTR sinh hoaït bao goàm:
Töø caùc khu daân cö (chaát thaûi sinh hoaït)
Töø caùc trung taâm thöông maïi
Töø caùc coâng sôû, tröôøng hoïc, coâng trình coâng coäng
Töø caùc dòch vuï ñoâ thò, saân bay
Töø caùc hoaït ñoäng coâng nghieäp
Töø caùc hoaït ñoäng xaây döïng ñoâ thò
Töø caùc traïm xöû lyù nöôùc thaûi vaø töø caùc ñöôøng oáng thoaùt nöôùc cuûa thaønh phoá
CTR ôû ñoâ thò Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm ñöôïc phaùt sinh töø caùc nguoàn sau:
CTR hoä daân: phaùt sinh töø hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa xí nghieäp, hoä gia ñình, caùc bieät thöï. Thaønh phaàn raùc thaûi bao goàm raùc thöïc phaåm, bao bì haøng hoaù (baèng giaáy, goã, vaûi, da, cao su. PE, PP, thuyû tinh, tro, …, moät soá chaát thaûi ñaëc bieät nhö ñoà ñieän töû, vaät duïng hö hoûng (ñoà goã gia duïng, boùng ñeøn, ñoà nhöïa, thuyû tinh, …), chaát thaûi ñoäc haïi nhö chaát taåy röûa (boät giaët, chaát taåy traéng, …), thuoác dieät coân truøng, nöôùc xòt phoøng baùm treân caùc raùc thaûi.
CTR queùt ñöôøng: phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng veä sinh heø phoá (khu vui chôi giaûi trí) vaø laøm ñeïp caûnh quan. Nguoàn raùc naøy do ngöôøi ñi ñöôøng vaø caùc hoä daân soáng doïc hai beân ñöôøng xaû thaûi. Thaønh phaàn cuûa chuùng coù theå bao goàm caùc loaïi sau ñaây: caønh caây, laù caây, giaáy vuïn, bao nilon, xaùc ñoäng vaät cheát.
CTR khu thöông maïi: phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng buoân baùn cuûa caùc chôï Phan Rang, chôï Thaùp Chaøm, chô ñaàu moái Taán Taøi, chô Phuû Haø, chôï Thanh Sôn, cöûa haøng baùch hoaù, nhaø haøng khaùch saïn, sieâu thò, vaên phoøng giao dòch, nhaø maùy in. Caùc loaïi chaát thaûi töø khu thöông maïi bao goàm: giaáy carton, plastic, thöïc phaåm, thuyû tinh. Ngoaøi ra raùc thöông maïi coøn chöùa moät phaàn chaát thaûi ñoäc haïi.
CTR cô quan coâng sôû: phaùt sinh töø cô quan xí nghieäp, tröôøng hoïc, vaên phoøng laøm vieäc. Thaønh phaàn raùc ôû ñaây gioáng nhö raùc cuûa khu thöông maïi.
CTR xaø baàn töø caùc coâng trình xaây döïng: phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng xaây döïng vaø thaùo dôõ caùc coâng trình xaây döïng, ñöôøng giao thoâng. Caùc loaïi chaát thaûi bao goàm: goã, theùp, beâtoâng, gaïch, thaïch cao.
CTR beänh vieän: chuû yeáu töø Beänh vieän ña khoa Tænh Ninh Thuaän bao goàm raùc sinh hoaït vaø raùc y teá phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng khaùm beänh vaø nuoâi beänh trong beänh vieän vaø caùc cô sôû y teá. Raùc y teá coù thaønh phaàn phöùc taïp bao goàm caùc loaïi beänh phaåm, kim tieâm, chai loï chöùa thuoác, caùc loaïi thuoác quaù haïn söû duïng coù khaû naêng laây nhieãm ñoäc haïi ñoái vôùi söùc khoeû coäng ñoàng neân phaûi ñöôïc phaân loaïi vaø toå chöùc thu gom hôïp lyù, vaän chuyeån vaø xöû lyù rieâng.
CTR coâng nghieäp: phaùt sinh töø caùc hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa xí nghieäp, nhaø maùy saûn xuaát coâng nghieäp (saûn xuaát vaät lieäu xaây döïng, caùc nhaø maùy cheá bieán noâng saûn, thuûy saûn). Thaønh phaàn cuûa chuùng bao goàm chaát thaûi ñoäc haïi vaø khoâng ñoäc haïi. Phaàn raùc thaûi khoâng ñoäc haïi coù theå ñoå chung vôùi raùc hoä daân.
CTR noâng nghieäp: laø nhöõng chaát thaûi vaø maãu thöøa thaûi ra töø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp nhö troàng troït, thu hoaïch caùc loaïi caây troàng, caùc saûn phaåm thaûi ra töø cheá bieán söõa, cuûa caùc loø gieát moå … Hieän taïi, vieäc quaûn lyù vaø xaû caùc loaïi chaát thaûi noâng nghieäp khoâng thuoäc veà traùch nhieäm cuûa caùc coâng ty moâi tröôøng ñoâ thò cuûa caùc ñòa phöông.
2.1.3 Phaân loaïi CTR
Vieäc phaân loaïi CTR seõ giuùp caùc loaïi chaát khaùc nhau cuûa chaát thaûi sinh ra khi thöïc hieän vieäc phaân loaïi CTR seõ giuùp chuùng ta gia taêng khaû naêng taùi cheá vaø taùi söû duïng laïi caùc vaät lieäu trong chaát thaûi, ñem laïi hieäu quaû kinh teá vaø BVMT.
Phaân loaïi CTR thaønh caùc thaønh phaàn rieâng bieät goàm raùc thöïc phaåm vaø raùc coøn laïi (giaáy, tuùi nilon, thuøng carton, nhöïa, lon, ñoà hoäp, kim loaïi, vaûi,…) töø nguoàn phaùt sinh (hoä gia ñình, tröôøng hoïc,…)
Baûng 2.1: Phaân loaïi theo coâng ngheä xöû lyù
Thaønh phaàn
Ñònh nghóa
Thí duï
1.Caùc chaát chaùy ñöôïc:
- Giaáy
- Haøng deät
- Raùc thaûi
- Coû rôm, goã cuûi
- Chaát deûo
- Da vaø cao su
- Caùc vaät lieäu laøm töø giaáy.
- Coù nguoàn goác töø sôïi.
- Caùc chaát thaûi ra töø ñoà aên, thöïc phaåm.
- Caùc thöïc phaåm vaø vaät lieäu ñöôïc cheá taïo töø goã, tre.
- Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm töø chaát deûo.
- Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm töø thuoäc da vaø cao su.
- Caùc tuùi giaáy, caùc maûnh bìa, giaáy veä sinh, …
- Vaûi len, …
- Caùc rau quaû, thöïc phaåm,…
- Ñoà duøng baèng goã nhö baøn gheá, voû döøa,…
- Phim cuoän, bòch nilon,…
- Tuùi xaùch da, caëp da, voû ruoät xe,…
2.Caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc:
- Kim loaïi saét
- Kim loaïi khoâng phaûi saét.
- Thuyû tinh
- Ñaù vaø saønh söù
- Caùc loaïi vaät lieäu vaø saûn phaåm ñöôïc cheá taïo töø saét.
- Caùc kim loaïi khoâng bò nam chaâm huùt.
- Caùc vaät lieäu vaø saûn phaåm cheá taïo baèng thuyû tinh.
- Caùc vaät lieäu khoâng chaùy khaùc ngoaøi kim loaïi vaø thuyû tinh.
- Haøng raøo, da, naép loï, …
- Voû hoäp nhoâm, ñoà ñöïng baèng kim loaïi,…
- Chai loï, ñoà duøng baèng thuyû tinh, boùng ñeøn,…
- Voû trai, oác, gaïch, ñaù, goám söù, …
3.Caùc chaát hoãn hôïp
- Taát caû caùc vaät lieäu khaùc khoâng phaân loaïi ôû phaàn 1 vaø 2 ñeàu thuoäc loaïi naøy.
- Ñaù, ñaát, caùt
(Nguoàn: Leâ Vaên Naõi, Baûo veä Moâi tröôøng trong xaây döïng cô baûn, Nhaø xuaát baûn Khoa Hoïc Kyõ Thuaät,1999)
Theo quan ñieåm thoâng thöôøng:
CTR höõu cô: bao goàm phaàn thöøa thaûi, khoâng aên ñöôïc sinh ra trong quaù trình löu tröõ, cheá bieán, naáu aên, … Ñaëc ñieåm quan troïng cuûa loaïi raùc naøy laø phaân huyû nhanh trong ñieàu kieän thôøi tieát noùng aåm. Quaù trình phaân huyû thöôøng gaây ra muøi hoâi khoù chòu.
CTR voâ cô: bao goàm caùc chaát chaùy ñöôïc vaø khoâng chaùy ñöôïc, sinh ra töø caùc hoä gia ñình, coâng sôû, hoaït ñoäng thöông maïi, … Caùc chaát chaùy ñöôïc nhö giaáy, plastic, vaûi, cao su, da, goã, … vaø chaát khoâng chaùy ñöôïc nhö thuûy tinh, voû hoäp kim loaïi, …
Tro xæ: vaät chaát coøn laïi trong quaù trình ñoát cuûi, than, rôm, raï, laù,… ôû caùc hoä gia ñình, coâng sôû, nhaø haøng, nhaø maùy, xí nghieäp,…
Chaát thaûi xaây döïng vaø phaù huyû coâng trình: chaát thaûi töø quaù trình xaây döïng, söûa chöõa nhaø ôû tö nhaân, coâng trình thöông maïi vaø nhöõng coâng trình khaùc goïi laø chaát thaûi xaây döïng. Chaát thaûi naøy bao goàm: buïi, ñaù, beâ toâng, gaïch, goã, ñöôøng oáng, daây ñieän, khoái löôïng cuûa chuùng raát khoù tính toaùn.
Chaát thaûi töø nhaø maùy xöû lyù: chaát thaûi naøy coù töø heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi, nöôùc, nhaø maùy xöû lyù chaát thaûi coâng nghieäp. Thaønh phaàn chaát thaûi loaïi naøy ña daïng vaø phuï thuoäc vaøo baûn chaát cuûa quaù trình xöû lyù. Chaát thaûi naøy thöôøng laø chaát thaûi raén hoaëc buøn (nöôùc chieám 25 – 95%)
Chaát thaûi noâng nghieäp: vaät chaát loaïi boû töø caùc hoaït ñoäng noâng nghieäp nhö goác rôm raï, caây troàng, chaên nuoâi,…
Chaát thaûi nguy haïi: bao goàm chaát thaûi hoaù chaát, sinh hoïc deã chaùy, deã noå hoaëc mang tính phoùng xaï theo thôøi gian coù aûnh höôûng ñeán ñôøi soáng con ngöôøi, ñoäng vaät, thöïc vaät. Nhöõng chaát thaûi naøy thöôøng xuaát hieän ôû theå loûng, khí vaø raén. Ñoái vôùi chaát thaûi loaïi naøy thì vieäc thu gom, xöû lyù phaûi heát söùc thaän troïng.
2.1.4 Thaønh phaàn CTR
CTR ñoâ thò töø khu daân cö bao goàm caùc thaønh phaàn ôû baûng 2.2 vaø baûng 2.3. Giaù trò cuûa caùc thaønh phaàn trong CTR ñoâ thò coù theå thay ñoåi theo vò trí, theo muøa, theo ñieàu kieän kinh teá vaø nhieàu yeáu toá khaùc. Söï thay ñoåi khoái löôïng CTR theo muøa ñaëc tröng ôû Baéc Myõ ñöôïc trình baøy trong baûng 2.4. Thaønh phaàn CTR ñoùng vai troø raát quan troïng trong vieäc quaûn lyù raùc thaûi.
Baûng 2.2: Thaønh phaàn CTR ñoâ thò phaân theo nguoàn phaùt sinh
Nguoàn chaát thaûi
Phaàn traêm troïng löôïng öôùt (%)
Dao ñoäng
Trung bình
Nhaø ôû vaø khu thöông maïi
60 - 70
62,0
Chaát thaûi ñaëc bieät
3 - 12
5,0
Chaát thaûi nguy haïi
0,1 – 1,0
0,1
Cô quan
3 – 5
3,4
Xaây döïng vaø phaù dôõ
8 – 20
14,0
CTR ñöôøng phoá
2 – 5
3,8
Caây xanh vaø phong caûnh
2 – 5
3,0
Lónh vöïc ñaùnh baét
1,5 – 3
0,7
Buøn ñaëc töø nhaø maùy xöû lyù
3 – 8
6,0
Toång coäng
100
(Nguoàn: Megraw-Hill Inc, Geoge Tchobanaglous,etal, 1993)
Baûng 2.3: Thaønh phaàn cuûa CTR ñoâ thò theo tính chaát vaät lyù
Thaønh phaàn
Phaàn traêm troïng löôïng (%)
Khoaûng giaù trò
Trung bình
Thöïc phaåm
6 – 25
15
Giaáy
25 – 45
40
Carton
3 – 15
4
Chaát deûo
2 – 8
3
Vaûi vuïn
0 – 4
2
Cao su
0 – 2
0,5
Da vuïn
0 – 2
0,5
Saûn phaåm vöôøn
0 – 20
12
Goã
1 – 4
2
Thuyû tinh
4 – 16
8
Xoáp
2 – 8
6
Kim loaïi khoâng coù nguoàn goác töø saét
0 – 1
1
Kim loaïi saét
1 – 4
2
Buïi, tro, gaïch
0 – 10
4
Toång coäng
100
(Nguoàn: Traàn Hieáu Nhueä vaø coäng söï, quaûn lyù CTR, Haø Noäi, 2001)
Baûng 2.4: Söï thay ñoåi thaønh phaàn CTR sinh hoaït
Chaát thaûi
Phaàn traêm khoái löôïng (%)
Phaàn traêm thay ñoåi(%)
Muøa möa
Muøa khoâ
Giaûm
Taêng
Thöïc phaåm
11,1
13,5
21,0
Giaáy
45,2
40,6
11,5
Nhöïa deûo
9,1
8,2
9,9
Chaát höõu cô khaùc
4,0
4,6
15,0
Chaát thaûi vöôøn
18,7
4,0
28,3
Thuyû tinh
3,5
2,5
28,6
Kim loaïi
4,1
3,1
24,4
Chaát trô vaø chaát thaûi khaùc
4,3
4,1
4,7
Toång coäng
100
100
(Nguoàn: George Tchobanaglous vaø coäng söï)
2.1.5 Tính chaát CTR
2.1.5.1 Tính chaát vaät lyù cuûa CTR
Nhöõng tính chaát vaät lyù bao goàm: khoái löôïng rieâng, ñoä aåm, kích thöôùc raùc, söï phaân boá kích thöôùc, khaû naêng giöõ aåm, …
Khoái löôïng rieâng
Khoái löôïng rieâng ñöôïc ñònh nghóa laø khoái löôïng cuûa moät ñôn vò theå tích vaät lieäu. Do khoái löôïng rieâng thöôøng ñöôïc cho ôû traïng thaùi khoâng chaët, khoâng neùn vaø neùn. Caùc soá lieäu veà khoái löôïng rieâng thöôøng caàn thieát ñeå ñaùnh giaù khoái löôïng vaø theå tích toång coäng cuûa CTR ñöôïc quaûn lyù. Baûng 2.5: trình baøy khoái löôïng rieâng vaø ñoä aåm cuûa caùc thaønh phaàn CTR ñoâ thò.
Baûng 2.5: Khoái löôïng rieâng vaø ñoä aåm caùc thaønh phaàn cuûa CTR ñoâ thò
Loaïi chaát thaûi
Khoái löôïng rieâng (Ib/y.d3)
Ñoä aåm (% troïng löôïng)
Dao ñoäng
Trung bình
Dao ñoäng
Trung bình
Chaát thaûi thöïc phaåm
220 - 810
490
50 – 80
70
Giaáy
70 – 220
150
4 – 10
6
Bìa cöùng
70 – 135
85
4 – 8
5
Nhöïc deûo
70 – 220
110
1 – 4
2
Haøng deät
70 – 170
110
6 - 15
10
Cao su
170 – 340
220
1 – 4
2
Da
170 – 440
270
8 – 12
10
Raùc thaûi vöôøn
100 – 380
170
30 – 80
60
Goã
220 – 540
400
15 – 40
20
Thuyû tinh
270 – 810
330
1 – 4
2
Voû ñoà hoäp
85 – 270
150
2 – 4
3
Nhoâm
110 – 405
270
2 – 4
2
Kim loaïi khaùc
220 – 1940
540
2 – 4
3
Buïi
540 – 1685
810
6 – 12
8
Tro
1095 – 1400
1255
6 – 12
6
Raùc röôûi
150 - 305
220
5 – 20
15
(Nguoàn: George Tchobanoglous, etal, Mc Graw – hill Inc, 1993)
Khoái löôïng rieâng cuûa CTR thay ñoåi roõ reät theo vò trí ñiaï lyù, muøa trong naêm.
Khoái löôïng rieâng cuûa CTR (BD) ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc sau:
(troïng löôïng thuøng chöùa + chaát thaûi) – (troïng löôïng thuøng chöùa)
Dung tích thuøng chöùa
BD =
( Phoøng quaûn lyù moâi tröôøng, Vieän TNMT, ÑHQG TP.HCM)
Ñoä aåm
Ñoä aåm cuûa CTR ñöôïc ñònh nghóa laø löôïng nöôùc chöùa trong moät ñôn vò troïng löông chaát thaûi ôû traïng thaùi nguyeân thuyû.
Ñoä aåm cuûa CTR thöôøng ñöôïc bieåu hieän baèng hai caùch:
Phöông phaùp troïng löôïng öôùt, ñoä aåm cuûa maãu ñöôïc bieåu dieãn baèng phaàn traêm cuûa troïng löôïng öôùt vaät lieäu.
Phöông phaùp troïng löôïng khoâ, ñoä aåm cuûa maãu ñöôïc bieåu dieãn baèng phaàn traêm cuûa troïng löôïng khoâ vaät lieäu.
Coâng thöùc toaùn hoïc cuûa ñoä aåm theo troïng löôïng öôùt:
M = (W – d)/W
Trong ñoù:
M: laø ñoä aåm
W: khoái löôïng ban ñaàu cuûa maãu (Kg)
D: khoái löôïng cuûa maãu khi saáy ôû 1050C (Kg)
(Phoøng quaûn lyù moâi tröôøng, Vieän TNMT, ÑHQG TP.HCM)
Kích thöôùc vaø söï phaân boá kích thöôùc cuûa CTR
Kích thöôùc vaø söï phaân boá kích thöôùc cuûa CTR laø moät nghieân cöùu quan troïng trong vieäc thu hoài nguyeân lieäu vaø tính toaùn thieát keá caùc phöông tieân cô khí nhö: saøng phaân loaïi, maùy phaân loaïi töø tính. Kích thöôùc cuûa CTR coù theå ñöôïc tính toaùn baèng moät trong nhöõng coâng thöùc sau:
Sc = l
Sc = ( l + W)/2
Sc = ( l + W + h)/ 3
Sc = ( l * W)1/2
SC = ( 1 * W * h )1/3
Trong ñoù:
Sc: kích thöôùc cuûa thaønh phaàn CTR (mm)
l : chieàu daøi (mm)
W: chieàu roäng (mm)
h: chieàu cao (mm)
Kích thöôùc trung bình cuûa caùc thaønh phaàn trong CTR ñoâ thò naèm trong khoaûng 175 – 200 mm.
Khaû naêng tích aåm cuûa CTR
Khaû naêng tích aåm cuûa CTR laø toång löôïng aåm maø CTR coù theå löu tröõ ñöôïc. Khaû naêng tích aåm thay ñoåi tuyø thuoäc vaøo ñieàu kieän neùn, eùp vaø traïng thaùi phaân huyû cuûa CTR dao ñoäng trong khoaûng 50 – 70%.
2.1.5.2 Tính chaát hoaù hoïc cuûa CTR
Nhöõng tính chaát hoaù hoïc cuûa chaát thaûi raén ñoâ thò ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc löïa choïn coâng ngheä xöû lyù vaø thu hoài CTR. Phaân tích tính chaát hoaù hoïc cuûa CTR laø xaùc ñònh theo phaàn traêm caùc nguyeân toá C (cacbon), H (hydrogen), O (oxygen), N (nitrogen), S (sunfur) vaø tro. Keát quaû phaân tích seõ ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh tæ leä C/N thích hôïp cho quaù trình chuyeån hoaù sinh hoïc. Keát quaû phaân tích thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa CTR ñöôïc ñöa ra trong baûng 2.6.
Baûng 2.6: Thaønh phaàn hoaù hoïc trong CTR sinh hoaït
Loaïi chaát thaûi
Phaàn traêm khoái löôïng (theo khoái löôïng khoâ)
Cacbon
Hydrogen
Oxygen
Nitrogen
Sulfur
Tro
1
2
3
4
5
6
7
THÖÏC PHAÅM
Môõ
73.0
11.5
14.8
0.4
0.1
0.2
Chaát thaûi thöïc phaåm
48.0
6.4
37.6
2.6
0.4
5.0
Chaát thaûi traùi caây
48.5
6.2
39.5
1.4
0.2
4.2
Chaát thaûi thòt
59.6
9.4
24.7
1.2
0.2
4.9
GIAÁY
Bìa cöùng
43.0
5.9
44.8
0.3
0.2
5.0
Taïp chí
32.9
5.0
38.6
0.1
0.1
23.3
Baùo
49.1
6.1
43.0
<0.1
0.2
1.5
Giaáy hoãn hôïp
43.4
5.8
44.3
0.3
0.2
6.0
Carton
59.2
9.3
30.1
0.1
0.1
1.2
NHÖÏA
Nhöïa (hoãn hôïp)
60.0
7.2
22.8
10.0
Polyethylene
85.2
14.2
<0.1
<0.1
0.4
Polystyrene
87.1
8.4
4.0
0.2
0.3
Polyurethane
63.3
6.3
17.6
6.0
<0.1
4.3
Polyvinyl chloride
45.2
5.6
1.6
0.1
0.1
2.0
VAÛI,CAO SU,DA
Vaûi
48.0
6.4
40.0
2.2
0.2
3.2
Cao su
69.7
8.7
1.6
20.0
Da
60.0
8.0
11.6
10.0
0.4
10.0
GOÃ
Chaát thaûi laøm vöôøn
46.0
6.0
38.0
3.4
0.3
6.3
Goã
50.1
6.4
42.3
0.1
0.1
1.0
THUYÛ TINH, KIM LOAÏI
Thuyû tinh
0.5
0.1
0.4
<0.1
98.9
Kim loaïi
4.5
0.6
4.3
<0.1
90.5
(Nguoàn: ASME, Proceedings of national Incinerator.Conference, New York,1966)
Neáu muoán söû duïng CTR laøm nhieân lieäu caàn xaùc ñònh boán ñaëc tính cô baûn sau:
Tính chaát cô baûn:
Ñoä aåm hoaëc thaønh phaàn maát ñi sau khi saáy ôû 1050C, thaønh phaàn caùc chaát bay hôi hay ñöôïc goïi laø maát ñi khi nung ôû 9500C trong tuû kín.
Thaønh phaàn carbon coá ñònh laø thaønh phaàn coøn laïi sau khi caùc chaát tro bay hôi.
Tro laø thaønh phaàn coøn laïi sau khi ñoát trong loø nung hôû.
Caùc nguyeân toá vi löôïng vaø chaát dinh döôõng: caùc nguyeân toá C, H, O ,N, tro nhaèm muïc ñích xaùc ñònh thaønh phaàn raùc, coâng thöùc phaân töû vaø thaønh phaàn tæ soá C/N.
Ñaëc ñieåm noùng chaûy cuûa tro: laø nhieät ñoä maø ôû ñoù tro taïo thaønh töø quaù trình chaát thaûi bò ñoát chaùy, noùng chaûy keát dính taïo thaønh daïng xæ. Nhieät ñoä do noùng chaûy ñaëc tröng ñoái vôùi xæ töø quaù trình ñoát CTR ñoâ thò thöôøng dao ñoäng khoaûng 1100 – 12000C.
Giaù trò nhieät ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc Dulong:
Btu/Ib = 145 C + 610 (H2 – 1/8 O2) + 40 S + 10 N
Trong ñoù:
C: cacbon, phaàn traêm troïng löôïng
H2: hydro, phaàn traêm troïng löôïng
O2: oxy, phaàn traêm troïng löôïng
S: löu huyønh, phaàn traêm troïng löôïng
N: nitô, phaàn traêm troïng löôïng
(Phoøng quaûn lyù moâi tröôøng, Vieän TNMT, ÑHQG TP.HCM)
2.1.5.3 Tính chaát sinh hoïc cuûa CTR
Ngoaïi tröø nhöïa, cao su vaø da, thaønh phaàn höõu cô cuûa haàu heát CTR ñoâ thò coù theå ñöôïc phaân loaïi nhö sau:
Thaønh phaàn hoaø tan ñöôïc trong nöôùc nhö ñöôøng, boät ngoït, amino acid vaø nhöõng daïng axit höõu cô khaùc.
Hemicellulose, saûn phaåm ngöng tuï cuûa ñöôøng 5 vaø 6 cacbon.
Môõ, daàu vaø saùp, chuùng laø nhöõng ester cuûa coàn vaø acid beùo maïch daøi.
Lignin, chaát cao phaân töû chöùa voøng thôm vôùi nhoùm methoxyl ( -OCH3), chuùng hieän dieän trong caùc saûn phaåm giaáy baùo, …
Lignocellulose, hôïp chaát cuûa lignin vaø cellulose.
Protein, chuùng bao goàm chuoãi amino acids
Ñaëc tính quan troïng nhaát cuûa thaønh phaàn höõu cô CTR ñoâ thò laø haàu heát caùc thaønh phaàn höõu cô coù khaû naêng chuyeån hoaù sinh hoïc thaønh khí vaø nhöõng chaát höõu cô, voâ cô trô. Vaán ñeà sinh ra muøi vaø ruoài nhaëng cuõng lieân quan ñeán loaïi gaây muøi cuûa chaát höõu cô trong CTR ñoâ thò (chaúng haïn chaát thaûi thöïc phaåm).
Khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa thaønh phaàn chaát thaûi höõu cô
Thaønh phaàn chaát raén deã bay hôi (VS) ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông phaùp ñoát chaùy ôû nhieät ñoä 5500C thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå ño löôøng khaû naêng bò phaân huyû sinh hoïc cuûa thaønh phaàn höõu cô CTR ñoâ thò.
Thaønh phaàn lignin cuûa chaát thaûi coù theå ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù thaønh phaàn coù khaû naêng bò phaân huyû sinh hoïc theo phöông trình sau:
BF = 0.83 – 0.028 LC
Trong ñoù:
BF: thaønh phaàn coù khaû naêng bò phaân huyû sinh hoïc
0.83: phaàn traêm troïng löôïng
0.028: phaàn traêm troïng löôïng
LC: thaønh phaàn lignin
Khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa moät soá hôïp chaát höõu cô trong CTR ñoâ thò ñöôïc trình baøy trong baûng 2.7
Baûng 2.7: Thaønh phaàn coù khaû naêng phaân huyû sinh hoïc cuûa chaát höõu cô döïa vaøo lignin
Thaønh phaàn
Chaát raén bay hôi (VS), % cuûa chaát raén toång coäng
Thaønh phaàn lignin (LC), % cuûa VS
Thaønh phaàn coù theå phaân huyû sinh hoïc(BF)
Chaát thaûi thöïc phaåm
7 – 15
0,4
0,82
Giaáy baùo
94,0
21,9
0,22
Giaáy vaên phoøng
96,4
0,4
0,82
Bìa cöùng
94,0
12,9
0,47
Chaát thaûi laøm vöôøn
50 – 90
4,1
0,72
(Nguoàn: Geoge Tchobanoglous,etal, MC Graw-Hill Inc,1993)
Söï phaùt sinh muøi
Muøi coù theå phaùt trieån khi CTR ñöôïc löu tröõ trong thôøi gian daøi giöõa caùc laàn thu gom, taïi caùc traïm trung chuyeån vaø caùc baõi choân laáp. Trong nhöõng vuøng khí haäu aám söï phaùt trieån muøi caøng maïnh taïi nhöõng coâng trình löu tröõ loä thieân. Söï hình thaønh muøi laø do phaân huyû kî khí cuûa nhöõng thaønh phaàn höõu cô coù khaû naêng bò phaân huyû trong CTR ñoâ thò.
Döôùi ñieàu kieän kî khí, sulfate coù theå bò khöû muøi thaønh sulfide (S2-), sau ñoù noù keát hôïp vôùi hydrogen thaønh H2S theo phöông trình phaûn öùng sau:
2CH3CHOHCOOH + SO42- 2CH3COOH + S2- + H2O + CO2
Lactate sulfate acetate sulfide
4H2 + SO42- S2- + 4 H2O
S2- + 2H+ H2S
Ion sulfide cuõng coù theå keát hôïp vôùi muoái kim loaïi hieän dieän trong CTR ñoâ thò, chaúng haïn nhö saét ñeå hình thaønh sulfide kim loaïi.
S2- + Fe2+ FeS
Trong baõi raùc ch._.oân laáp, CTR chòu söï phaân huyû kî khí hình thaønh neân nhöõng sulfide kim loaïi, laøm cho raùc coù maøu ñen.
Phaûn öùng khöû sinh hoaù cuûa hôïp chaát höõu cô chöùa goác sulfur coù theå aûnh höôûng ñeán söï hình thaønh nhöõng hôïp chaát coù muøi hoâi, chaúng haïn nhö methyl mercaptan vaø aminobutyric acid. Phaûn öùng khöû methionine, amino acid nhö sau:
CH3SCH2CH2CH(NH2)COOH CH3SH + CH3CH2CH2(NH2)COOH
Methyonine mercaptan methyl aminobutyric acid
Methyl mercaptan coù theå bò phaân huyû sinh hoaù thaønh methyl alcohol vaø hydrogen sulfide:
CH3SH + H2O CH4OH + H2S
Söï phaùt sinh ruoài nhaëng
Trong vuøng khí haäu aám, söï phaùt sinh ruoài nhaëng taïi nhöõng baõi löu tröõ CTR laø moät vaán ñeà quan troïng vì chuùng aûnh höôûng ñeán nhöõng beänh laây lan truyeàn nhieãm. Ruoài coù theå phaùt trieån trong hai tuaàn sau khi tröùng sinh ra. Thôøi gian phaùt trieån cuûa ruoài nhaëng ñöôïc cho nhö sau:
Tröùng phaùt trieån : 8 – 12 giôø
Giai ñoaïn thöù nhaát cuûa aáu truøng : 20 giôø
Giai ñoaïn thöù hai cuûa aáu truøng : 24 giôø
Giai ñoaïn thöù ba cuûa aáu truøng : 3 ngaøy
Giai ñoaïn hình thaønh nhoäng: 4 – 5 ngaøy
Toång coäng: 9 – 11 ngaøy
2.1.6 Toác ñoä phaùt sinh CTR
Vieäc tính toaùn toác ñoä phaùt thaûi CTR laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng trong vieäc quaûn lyù CTR thaûi bôûi vì töø ñoù ngöôøi ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc löôïng chaát thaûi phaùt sinh trong töông lai ôû moät khu vöïc cuï theå coù keá hoaïch quaûn lyù töø khaâu thu gom, vaän chuyeån ñeán xöû lyù.
Phöông phaùp xaùc ñònh toác ñoä phaùt thaûi CTR cuõng gaàn nhö phöông phaùp xaùc ñònh toång löôïng CTR. Ngöôøi ta söû duïng moät soá loaïi phaân tích sau ñaây ñeå ñònh löôïng CTR thaûi ra ôû moät khu vöïc
Ño khoái löôïng
Phaân tích thoáng keâ
Döïa treân caùc ñôn vò thu gom raùc (thuøng chöùa, xe ñaåy,…)
Phöông phaùp xaùc ñònh tæ leä raùc
Tính caân baèng vaät chaát
Baûng 2.8: Toác ñoä thaûi raùc bình quaân treân ñaàu ngöôøi cuûa moät soá khu vöïc
Nöôùc hoaëc thaønh phoá
Toác ñoä thaûi raùc
Canada
Uùc
Thuïy Só
Nhaät Baûn
Thuïy Ñieån
Trung Quoác
Vieät Nam
Thuû ñoâ Haø Noäi
TP Hoà Chí Minh
Tp Ñaø Naüng
Tp Ñaø Laït
Tp Bieân Hoaø
Tp Buoân Meâ Thuoät
1.7
1.6
1.3
0.9
0.8
0.5
0.2 – 0.5
0.45
0.63
0.3
0.53
0.4
0.35
(Nguoàn: ECP thu thaäp taøi lieäu 1993 – 1996)
2.2 SÖÏ CHUYEÅN HOAÙ TÍNH CHAÁT CUÛA CTR ÑOÂ THÒ
Nhöõng quaù trình hoaù hoïc cô baûn coù theå ñöôïc söû duïng ñeå quaûn lyù CTR ñoâ thò, nhöõng chuyeån hoaù naøy coù theå xaûy ra hoaëc do söï can thieäp cuûa con ngöôøi hoaëc do nhöõng hieän töôïng töï nhieân. CTR coù theå ñöôïc chuyeån hoaù baèng con ñöôøng vaät lyù, hoaù hoïc vaø sinh hoïc ñöôïc trình baøy trong baûng sau: caùc quaù trình chuyeån hoaù ñöôïc söû duïng quaûn lyù CTR.
2.2.1 Söï chuyeån hoaù vaät lyù
Söï chuyeån hoaù vaät lyù cô baûn xaûy ra trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa heä thoáng quaûn lyù CTR bao goàm:
Phaân loaïi CTR
Giaûm theå tích CTR baèng phöông phaùp cô hoïc
Giaûm kích thöôùc CTR baèng phöông phaùp cô hoïc
Söï chuyeån hoaù vaät lyù seõ khoâng laøm thay ñoåi pha (chaúng haïn chuyeån pha raén thaønh pha khí nhö trong quaù trình chuyeån hoaù hoaù hoïc vaø sinh hoïc).
2.2.1.1 Taùch caùc thaønh phaàn trong CTR
Chuùng ta coù theå thöïc hieän coâng vieäc taùch baèng thuû coâng hoaëc baèng cô giôùi. Vieäc taùch seõ chuyeån hoaù chaát thaûi khoâng ñoàng nhaát thaønh chaát thaûi töông ñoái ñoàng nhaát. Vieäc taùch naøy laø moät hoaït ñoäng caàn thieát trong coâng ngheä thu hoài vaø taùi söû duïng chaát thaûi, coâng ngheä uû hieáu khí. Vieäc taùch seõ laày ñi nhöõng chaát gaây oâ nhieãm ra khoûi nguyeân lieäu taùch ñeå caûi thieän tính chaát cuûa nguyeân lieäu taùch ñeå caûi thieän tính chaát cuûa nguyeân lieäu taùch naøy.
Giaûm theå tích CTR baèng phöông phaùp cô hoïc
Giaûm theå tích CTR (cuõng goïi laø neùn) laø quaù trình giaûm theå tích ban ñaàu cuûa chaát thaûi baèng phöông tieän cô hoïc nhö maùy eùp thuyû löïc. Ña soá caùc quoác gia treân theá giôùi, caùc xe vaän chuyeån raùc thu gom trong moãi chuyeán ñi. Ñeå gia taêng thôøi gian söû duïng cuûa nhöõng baõi choân laáp hôïp veä sinh, raùc thöôøng ñöôïc neùn chaët laïi tröôùc khi phuû ñaát leân.
Giaûm kích thöôùc CTR baèng phöông phaùp cô hoïc
Giaûm kích thöôùc CTR baèng phöông phaùp cô hoïc nhaèm muïc ñích ñaït ñöôïc saûn phaåm raùc cuoái cuøng coù kích thöôùc giaûm ñaùng keå so vôùi kích thöôùc ban ñaàu. Ñeå thöïc hieän ñieàu naøy chuùng ta coù theå söû duïng nhöõng thieát bò nghieàn caét, … Quaù trình naøy raát quan troïng trong coâng ngheä söû duïng raùc sinh hoaït laøm phaân boùn höõu cô.
Söï chuyeån hoaù hoaù hoïc
Söï chuyeån hoaù hoaù hoïc CTR laø quaù trình laøm bieán ñoåi pha (chaúng haïn pha raén thaønh pha loûng, pha raén thaønh pha khí, …). Ñeå giaûm thieåu theå tích hoaëc thu hoài saûn phaåm chuyeån hoaù, quaù trình hoaù hoïc cô baûn ñöôïc söû duïng ñeå chuyeån hoaù CTR ñoâ thò goàm:
Quaù trình ñoát chaùy (oxi hoaù hoaù hoïc)
Quaù trình nhieät phaân
Quaù trình khí hoaù
2.2.2.1 Quaù trình ñoát chaùy (oxi hoaù hoaù hoïc)
Quaù trình ñoát chaùy coù theå coi laø phaûn öùng hoaù hoïc giöõa oxi vaø chaát höõu cô ñeå taïo ra hôïp chaát oxi hoaù theo sau laø söï phaùt taùn aùnh saùng vaø sinh nhieät. Vôùi söï hieän dieän cuûa löôïng dö khoâng khí, söï ñoát chaùy thaønh phaàn höõu cô cuûa CTR ñoâ thò ñöôïc bieåu dieãn theo phöông trình phaûn öùng sau:
CHC + löôïng khí dö N2 + CO2 +H2O + tro + nhieät
Löôïng khí dö ñeå ñaûm baûo phaûn öùng chaùy hoaøn toøan. Saûn phaåm cuoái cuøng cuûa phaûn öùng chaùy treân bao goàm: khí noùng – chuû yeáu bao goàm nitrogen (N2), cacbon dioxide (CO2), nöôùc (H2O) vaø thaønh phaàn khoâng chaùy ñöôïc. Treân thöïc teá, moät löôïng nhoû amonia (NH3), sulfur dioxide (SO2), nitrogen oxides (NOx) cuõng hieän dieän, tuyø thuoäc loaïi chaát thaûi.
Quaù trình nhieät phaân
Do nhöõng chaát höõu cô khoâng oån ñònh nhieät, chuùng coù theå bò chia caét thaønh khí, chaát loûng vaø chaát raén. Tính chaát cuûa ba thaønh phaàn chính sinh ra töø söï nhieät phaân thaønh phaàn höõu cô CTR ñoâ thò laø:
Doøng khí chöùa khí hydrogen (H2), methane (CH4), carbon monoxide (CO), cacbon dioxide (CO2) vaø nhöõng khí khaùc, tuyø thuoäc vaøo tính chaát höõu cô cuûa chaát thaûi ñöôïc nhieät phaân.
Haéc ín ôû daïng loûng, ôû nhieät ñoä phoøng vaø chöùa nhöõng hôïp chaát nhö acetic acid, aceton vaø methanol.
Than bao goàm haàu heát cacbon vaø moät vaøi chaát trô khaùc.
Quaù trình khí hoaù
Quaù trình khí hoaù bao goàm söï chaùy töøng phaàn nhieân lieäu carbon sao cho taïo ra nhieân lieäu giaøu carbon monoxide, hydrogen vaø moät soá hydro carbon baõo hoaø, chuû yeáu laø methane.
Söï chuyeån hoaù sinh hoïc
Söï chuyeån hoaù sinh hoïc cuûa thaønh phaàn höõu cô CTR ñoâ thò coù theå söû duïng ñeå laøm giaûm theå tích vaø khoát löôïng cuûa chaát thaûi, taïo ra phaân boùn duøng trong vieäc caûi taïo ñaát vaø taïo khí methane. Vi sinh vaät chính trong quaù trình chuyeån hoaù sinh hoïc chaát höõu cô laø vi khuaån, naám men, naám moác vaø atinomycetes. Caùc quaù trình chuyeån hoaù naøy coù theå ñöôïc thöïc hieän hieáu khí hoaëc kî khí, tuyø thuoäc vaøo oxygen. Ñaëc ñieåm khaùc nhau cô baûn giöõa phaûn öùng chuyeån hoaù hieáu khí vaø kî khí laø loaïi saûn phaåm cuoái cuøng vaø oxygen phaûi ñöôïc cung caáp trong quaù trình chuyeån hoaù hieáu khí. Quaù trình sinh hoïc ñöôïc söû duïng ñeå chuyeån hoaù thaønh phaàn höõu cô trong CTR ñoâ thò bao goàm phaân huyû hieáu khí, phaân huyû kî khí.
2.2.3.1 Phaân huyû hieáu khí
Ñeå töï nhieân, thaønh phaàn höõu cô trong CTR ñoâ thò seõ chòu söï phaân huyû sinh hoïc. Möùc ñoä vaø thôøi gian phaân huyû seõ phuï thuoäc vaøo loaïi chaát thaûi vaø ñoä aåm, chaát dinh döôõng saün coù trong CTR vaø nhöõng yeáu toá moâi tröôøng khaùc. Döôùi nhöõng ñieàu kieän ñöôïc kieåm soaùt, chaát thaûi laøm vöôøn vaø thaønh phaàn höõu cô trong CTR ñoâ thò coù theå bò chuyeån hoaù thaønh chaát höõu cô oån ñònh maø ta goïi laø phaân boùn höõu cô trong moät thôøi gian töông ñoái ngaén (töø 4 ñeán 6 tuaàn).
Quaù trình laøm phaân boùn höõu cô hieáu khí coù theå ñöôïc dieãn taû baèng phöông phaùp sau:
CHC + O2 + chaát dinh döôõng TB môùi + CHC oån ñònh + CO2 + H2O + SO42- + nhieät
Theo phöông trình treân, chuùng ta nhaän thaáy saûn phaåm cuoái cuøng laø teá baøo môùi, CHC oån ñònh, cacbon dioxide, nöôùc, ammonia vaø sulfate. Phaân boùn höõu cô laø CHC oån ñònh. CHC oån ñònh thöôøng chöùa thaønh phaàn lignin cao, chuùng raát khoù bò chuyeån hoaù sinh hoïc trong moät thôøi gian ngaén. Lignin thöôøng xuaát hieän trong giaáy baùo.
Phaân huyû kî khí
Thaønh phaàn CHC trong CTRÑT coù khaû naêng bò phaân huyû sinh hoïc coù theå ñöôïc chuyeån hoaù sinh hoïc döôùi ñieàu kieän kî khí thaønh khí methane (CH4) vaø cacbon dioxie (CO2). Söï chuyeån hoaù naøy coù theå ñöôïc bieåu dieãn baèng phöông trình sau:
CHC + H2O + chaát dinh döôõng TB môùi + CHC oån ñònh + CO2 + CH 4 + NH3 + H2S + nhieät
Theo phöông trình treân ta nhaän thaáy saûn phaåm cuoái cuøng laø dioxide, methane, amoni, hydrogen, sulfide vaø CHC oån ñònh. Trong quaù trình chuyeån hoaù kî khí, cacbon dioxide vaø methane chieám ñeán 99% toång soá khí ñöôïc taïo thaønh, CHC oån ñònh (hoaëc buøn phaân huyû) phaûi ñöôïc thoaùt nöôùc tröôùc khi ñoå vaøo BCL.
Baûng 2.9: Caùc quaù trình chuyeån hoaù ñöôïc söû duïng ñeå quaûn lyù CTR
Quaù trình chuyeån hoaù
Phöông phaùp chuyeån hoaù
Saûn phaåm chuyeån hoaù
VAÄT LYÙ
Taùch (phaân loaïi)
Taùch baèng thuû coâng hoaëc baèng maùy
Thaønh phaàn rieâng bieät ñöôïc tìm thaáy trong CTRÑT
Giaûm theå tích
Aùp duïng naêng löôïng döôùi daïng löïc hoaëc aùp suaát
Giaûm theå tích chaát thaûi ban ñaàu
Giaûm kích thöôùc
Aùp duïng naêng löôïng döôùi daïng nghieàn caét
Thaønh phaàn chaát thaûi ban ñaàu bieán ñoåi hình daïng vaø kích thöôùc
HOAÙ HOÏC
Ñoát chaùy
Oxi hoaù nhieät
CO2, SO2, nhöõng saûn phaåm oxi hoaù khaùc, tro
Nhieät phaân
Chöng caát phaù huyû
Doøng khí chuùa nhieàu loaïi gas, haéc ín, daàu, than,…
SINH HOÏC
UÛ hieáu khí
Chuyeån hoaù sinh hoïc hieáu khí
Phaân höõu cô
Phaân huyû kî khí
Chuyeån hoaù sinh hoïc kî khí
CH4, CO2, khí vi löôïng, humus,…
UÛ kî khí
Chuyeån hoaù sinh hoïc kî khí
CH4, CO2, chaát thaûi ñaõ phaân huyû
AÛNH HÖÔÛNG CTR ÑEÁN MOÂI TRÖÔØNG
CTR gaây oâ nhieãm moâi tröôøng ñaát
Thaønh phaàn chuû yeáu trong raùc thaûi laø chaát höõu cô, CHC seõ bò phaân huyû trong moâi tröôøng ñaát trong hai ñieàu kieän yeám khí vaø kî khí. Trong ñieàu kieän hieáu khí, khi coù ñoä aåm thích hôïp ñeå roài khi qua haøng loaït saûn phaåm trung gian cuoái cuøng taïo ra chaát khoaùng ñôn giaûn H2O, CO2 ; coøn trong tröôøng hôïp yeám khí thì saûn phaåm cuoái cuøng chuû yeáu laø CH4, CO2, H2O gaây ñoäc cho moâi tröôøng.
Vôùi moät löôïng vöøa phaûi thì khaû naêng töï laøm saïch cuûa ñaát seõ laøm caùc chaát töø raùc khoâng trôû thaønh oâ nhieãm nhöng vôùi löôïng quaù lôùn moâi tröôøng trôû neân quaù taûi do ñoù maát heát khaû naêng choáng cheá vaø bò raùc thaûi laøm oâ nhieãm. OÂ nhieãm naøy cuøng voái oâ nhieãm kim loaïi naëng, chaát ñoäc theo nöôùc trong ñaát chaûy xuoáng, laøm oâ nhieãm maïch nöôùc ngaàm maø moät khi nöôùc ngaàm oâ nhieãm thì khoâng theå khaéc phuïc (xöû lyù) ñöôïc. Hieän taïi caùc baõi chöùa vaø choân raùc bò oâ nhieãm naëng nhöng chöa ñöôïc ngaên chaën vaø xöû lyù trong khi haàu heát daân cö quanh khu vöïc ñeàu söû duïng nguoàn nöôùc laáy töø gieáng laøm nöôùc sinh hoïc.
CTR gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc – caûn trôû doøng chaûy
Raùc thaûi aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng nöôùc ñaëc bieät laø nöôùc maët. Ngoaøi ra coøn laø söï oâ nhieãm naëng neà cuûa heä thoáng keânh raïch. OÂ nhieãm moâi tröôøng töø nguoàn nöôùc mang laïi raát lôùn neáu vi sinh raùc thaûi khoâng toát.
Caùc CTR giaøu höõu cô, trong moâi tröôøng nöôùc noù seõ bò phaân huyû nhanh choùng. Phaàn noåi treân beà maët seõ coù quaù trình khoaùng hoaù taïo saûn phaåm trung gian sau ñoù saûn phaåm cuoái cuøng laø chaát khoaùng vaø nöôùc. Phaàn chìm trong nöôùc seõ phaân giaûi yeám khí coù theå bò leân men taïo ra chaát trung gian vaø sau ñoù saûn phaåm cuoái cuøng laø CH4, H2S, H2O, CO2. Caùc chaát trung gian naøy ñeàu gaây muøi hoâi vaø raát ñoäc. Beân caïnh ñoù caùc loaïi vi truøng, sieâu vi truøng laøm taùc nhaân gaây beänh ñoàng haønh vôùi vieäc laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc. Söï oâ nhieãm naøy laøm suy thoaùi, huyû hoaïi heä sinh thaùi nöôùc ngoït vaø gaây beänh cho con ngöôøi.
Neáu raùc thaûi laø nhöõng chaát kim loaïi thì noù gaây neân hieän töôïng aên moøn trong moâi tröôøng nöôùc, sau ñoù oxi hoaù coù oxi vaø khoâng coù oxi gaây nhieãm baån nguoàn nöôùc bôûi caùc chaát ñoäc nhö: Hg, Pb, Zn, Fe,…
Tình hình thu gom vaø vaän chuyeån raùc ôû thaønh phoá Phan Rang – Thaùp Chaøm vaãn coøn laø vaán ñeà khoù khaên. Nhieàu nôi trong ñòa baøn coù haøng traêm con heûm nhoû, saâu vaø khoù ñi maø phöông tieän thu gom, vaän chuyeån khoâng vaøo ñoù ñöôïc. Ñaây laø nhöõng khu vöïc gaây oâ nhieãm raát lôùn do ngöôøi daân ñoå raùc böøa baõi vaøo caùc vuøng truõng, keâng raïch, ao hoà laøm taét ngheõn heä thoáng thoaùt nöôùc gaây ngaäp luït vaøo muøa möa. Vaán ñeà vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc chöa ñöôïc toát, yù thöùc ngöôøi daân veà vaên minh ñoâ thò vaãn coøn thaáp vaø thoùi queân tuyø tieän xaû raùc chöa ñöôïc khaéc phuïc, ñaây laø nguyeân nhaân chính laøm aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng TP Phan Rang – Thaùp Chaøm.
Raùc gaây oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí
Chaát thaûi thöôøng coù boä phaän coù theå bay hôi vaø mang theo muøi nhöng cuõng coù chaát thaûi coù khaû naêng phaùt taùn vaøo khoâng khí gaây oâ nhieãm tröïc tieáp. Ngoaøi ra cuõng coù loaïi raùc thaûi trong ñieàu kieän nhieät ñoä vaø aåm ñoä ñaày ñuû (toát nhaát laø 350C, aåm ñoä 70 – 80%) seõ coù quaù trình bieán ñoåi nhôø hoaït ñoäng cuûa vi sinh vaät vaø keát quaû quaù trình laøm oâ nhieãm khoâng khí.
Caùc ñoáng raùc nhaát laø raùc thöïc phaåm, noùng aåm khoâng ñöôïc xöû lyù kòp thôøi vaø ñuùng kyõ thuaät seõ boác muøi hoâi thoái.
Thaønh phaàn khí thaûi chuû yeáu ñöôïc tìm thaáy ôû caùc baõi choân laáp raùc ñöôïc theå hieän ôû baûng 2.10.
Baûng 2.10: Thaønh phaàn khí thaûi trong raùc
Thaønh phaàn
Phaàn traêm theå tích
CH4
CO2
N2
O2
NH3
SOX, H2S, mercaptan
H2
CO
CHC bay hôi
45 – 60
40 – 60
2 – 5
0.1 – 1.0
0.1 – 1.0
0 – 1.0
0 – 0.2
0 – 0.2
0.01 – 0.6
(Nguoàn: Handbook of Solid Waste Management, 1994)
Trong caùc khí treân, khí CO2 vaø CH4 sinh ra töø quaù trình phaân huyû kî khí, quaù trình naøy keùo daøi cho tôùi 18 thaùng môùi döøng haún.
Nhö vaäy, haàu heát khí sinh ra trong ñoáng raùc chuû yeáu laø CO2 vaø CH4 (chieám 90%). Neáu ñoáng raùc khoâng ñöôïc xöû lyù ñuùng kyõ thuaät thì khí CH4 vaø moät phaàn CO2, N2 seõ bay vaøo khí quyeån seõ gaây nguy hieåm cho sinh vaät, gaây hieäu öùng nhaø kính.
Giaûm myõ quan ñoâ thò
Khi nguoàn nöôùc bò oâ nhieãm thì thöïc vaät trong nöôùc bò taùc ñoäng tröïc tieáp neân khi quan saùt ta thaáy nöôùc ñen ngoøm, hoâi thoái, thaûm xanh thöïc vaät bò phaù hoaïi. Thöïc vaät nöôùc nhö : taûo, rong, luïc bình bò heùo laù, coøi coïc, cheát daàn laøm gia taêng möùc ñoä oâ nhieãm nguoàn nöôùc. Khi nguoàn nöôùc maát khaû naêng töï laøm saïch, ñaát ñai hai beân bôø raïch bò oâ nhieãm naëng, caây troàng coù hieän töôïng uùng goác, heùo laù hoaëc khoù lôùn taïo hieän töôïng xoùi lôû hai beân bôø.
Nhöõng caûnh töôïng laøm maát veä sinh vaø myõ quan nhö: raùc böøa baõi quanh mieäng coáng, coøn chaát khoù phaân huyû sinh hoïc toàn löu laïi laøm ngheõn doøng chaûy heä thoáng thoaùt nöôùc gaây öù ñoïng vaøo muøa khoâ vaø ngaäp luït vaøo muøa möa, gaây aùch taéc giao thoâng laøm khoù khaên trong vieäc ñi laïi cuûa ngöôøi daân . Ngoaøi ra vieäc toàn taïi caùc ñieåm taäp keát treân caùc tuyeán ñöôøng cuõng laøm maát veû myõ quan vaø aûnh höôûng ñeán ñôøi soáng sinh hoaït cuûa caùc hoä gia ñình soáng ôû gaàn ñoù .
CTR aûnh höôûng tôùi söùc khoeû coäng ñoàng
Con ngöôøi luoân chòu söï taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng vaø ngöôïc laïi. Neáu moâi tröôøng khoâng laønh maïnh thì söùc khoeû con ngöôøi seõ bò aûnh höôûng. Vôùi daân cö ñoâng vaø cuoäc soáng phöùc taïp vôùi nhieàu thaønh phaàn, ñôøi soáng sinh hoaït cuûa ngöôøi daân luoân ôû trong moâi tröôøng khoâng laønh maïnh vì vaán ñeà moâi tröôøng chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc.
Töø vieäc thaûi caùc chaát höõu cô , xaùc cheát ñoäng vaät qua nhöõng trung gian truyeàn beänh seõ gaây ra nhieàu beänh taät, nhieàu luùc trôû thaønh dòch beänh (ñieån hình nhaát laø dòch haïch thoâng qua moâi tröôøng trung gian laø chuoät ñaõ gaây ra caùi cheát cho haøng ngaøn ngöôøi vaøo nhöõng naêm 1930 – 1940 ). Ngöôøi ta toång keát raùc thaûi ñaõ gaây ra 22 loaïi beänh cho con ngöôøi ( ñieån hình nhö raùc plastic sau 49 naêm ra ñôøi vôùi nhieàu öu ñieåm nhö ít bò oxy hoaù, nheï, deûo, khoâng thaám nöôùc … ñeán nay laïi laø nguyeân nhaân gaây beänh ung thö cho suùc vaät aên coû; maët khaùc khi ñoát chaùy noù ôû 12000C thì thaønh phaàn bieán ñoåi thaønh daïng dioxin gaây quaùi thai cho con ngöôøi ) .
OÂ nhieãm khoâng khí do raùc sinh hoaït taùc ñoäng vaøo con ngöôøi vaø ñoäng vaät tröôùc heát qua ñöôøng hoâ haáp. Chuùng gaây ra moät soá beänh nhö: vieâm phoåi, vieâm hoïng … moät soá chaát oâ nhieãm gaây kích thích ñoái vôùi beänh ho, hen suyeãn … Do tieáp xuùc vôùi muøi hoâi , khoùi buïi xe coä… neân coâng nhaân veä sinh thöôøng maéc caùc chöùng beänh ngoaøi da nhö: vieâm da , vieâm nang loâng, chaøm, meà ñay …
Taêng tröôûng chi phí veà y teá do oâ nhieãm
Do suy thoaùi moâi tröôøng ôû caùc khu ñoâ thò neân soá ngöôøi bò beänh ñöôøng tuaàn hoaøn, hoâ haáp, ung thö taêng leân nhanh choùng. Söùc lao ñoäng bò giaûm trong khi chi phí y teá do caù nhaân hoaëc do ngaân saùch nhaø nöôùc, quyõ phuùc lôïi xaõ hoäi ñaøi thoï ñang taêng leân nhanh choùng.
HÌNH THÖÙC THU GOM VAØ VAÄN CHUYEÅN CTR SINH HOAÏT TAÏI VIEÄT NAM
Hieän nay, ôû nöôùc ta thöôøng aùp duïng coâng taùc thu gom, vaän chuyeån CTRSH theo hình thöùc thu gom taïi caùc nguoàn thaûi baèng caùc loaïi xe ñaåy tay, xe ba gaùc, xe ba baùnh, xe lam … töø caùc hoä daân; taäp trung taïi caùc ñieåm heïn hay traïm trung chuyeån ñeå ñöa ñeán baõi xöû lyù chaát thaûi.
Vieäc quaûn lyù CTRÑT phaûi ñaûm baûo caùc yeâu caàu sau:
Phaûi thu gom vaø vaän chuyeån heát chaát thaûi
Phaûi ñaûm baûo vieäc thu gom, xöû lyù coù hieäu quaû theo nguoàn kinh phí nhoû nhaát nhöng laïi thu ñöôïc keát quaû cao.
Ñöa caùc coâng ngheä vaø kyõ thuaät, caùc trang thieát bò xöû lyù chaát thaûi tieân tieán cuûa caùc nöôùc vaøo söû duïng ôû trong nöôùc, ñaøo taïo ñoäi nguõ caùn boä quaûn lyù vaø lao ñoäng coù ñaày ñuû kieán thöùc, kinh nghieäm vaø loøng yeâu ngheà, coù traùch nhieäm vôùi vaán ñeà moâi tröôøng cuûa ñaát nöôùc.
TP Hồ Chí Minh đã có hai bãi chôn lấp rác lớn là Đa Phước (Bình Chánh) rộng 600 ha và Phước Hiệp (Củ Chi). Anh Bùi Trung Việt - cán bộ Trạm gas điện và xử lý nước Gò Cát cho biết, do thành phần rác thải sinh hoạt chủ yếu là chất hữu cơ nên phát sinh nhiều khí gas. Dùng khí gas từ rác để sản xuất điện là ưu điểm nổi bật của công nghệ chôn lấp rác. Tuy nhiên, nó sẽ hiệu quả kinh tế hơn, lượng gas sẽ tăng cao hơn, nếu rác được phân loại tại nguồn. Đây chính là việc áp dụng giải pháp phân loại rác thải tại các hộ gia đình theo phương pháp 3R (giảm thiểu - tái chế - tái sử dụng) như Hà Nội vừa triển khai áp dụng thí điểm tại phường Phan Chu Trinh (Hoàn Kiếm).
Phân loại rác thải tại nguồn không chỉ giảm diện tích đất dành cho chôn lấp mà còn tăng hiệu quả trong quá trình tái chế. Bởi ngay cả khi rác được sử dụng làm nguyên liệu sản xuất phân bón hữu cơ hay sản xuất điện... thì cũng đều phải thông qua công đoạn phân tách từng loại rác.
Sô ñoà caùc bieän phaùp quaûn lyù CTR ñöôïc trình baøy trong hình 2.1.
Caùc kyõ thuaät môùi
Thieâu ñoát
UÛ sinh hoïc laøm phaân boùn
Thu gom chaát thaûi
Xöû lyù chaát thaûi
Vaän chuyeån chaát thaûi
Tieâu huyû taïi caùc BCL
Hình 2.1: Sô ñoà caùc bieän phaùp QLCTR
( Phoøng quaûn lyù moâi tröôøng, Vieän TNMT, ÑHQG TP.HCM)
SÔ ÑOÀ CUÛA HOAÏT ÑOÄNG THU GOM, VAÄN CHUYEÅN CTRSH
Hình thöùc thu gom CTRSH ñöôïc thöïc hieän lieân tuïc 1 laàn/ngaøy, caùc xe thu gom seõ ñeán caùc hoä daân ñeå thöïc hieän coâng ñoaïn thu gom vôùi qui trình thöïc hieän theo töøng tuyeán thu gom, treân caùc tuyeán thu gom ñöôïc phaân thaønh caùc daây thu gom chính. Ngöôøi ñi thu gom coù traùch nhieäm thu gom trong caùc daây thu gom cuûa hoï (do ñöôïc phaân coâng, hôïp ñoàng thu gom, …). Sau ñoù chuyeån ñeán caùc ñieåm heïn (traïm trung chuyeån caùch xa nôi thu gom), hoaëc baõi taäp keát. Töø ñoù, giao CTR cho caùc xe vaän chuyeån chuyeân duïng trong hoaït ñoäng vaän chuyeån CTRSH. Caùc xe naøy coù nhieäm vuï vaän chuyeån ñeán caùc baõi xöû lyù chaát thaûi hoaëc ñeán traïm phaân loaïi taäp trung. (Xem hình 2.2).
Nguoàn phaùt sinh
Traïm trung chuyeån raùc
Xe thoâ sô
Xe eùp kín
Ñieåm heïn
Baõi xöû lyù raùc
Traïm eùp kín
Xe eùp
Thu gom
Xuùc vc
Thaúng
Xe taûi
Xe eùp
Xe thoâ sô
Hình 2.2.: Quy trình thu gom, vaän chuyeån CTRSH
(Nguoàn: Tchobanoglous vaø coäng söï, 1993)
Ghi chuù:
QT: quy trình
TC: thu gom
VC: vaän chuyeån
Xe eùp (QT TG ñöôøng; cô quan; xí nghieäp)
XÖÛ LYÙ CTR
Sô löôïc caùc coâng ngheä xöû lyù CTR treân theá giôùi
Caùc coâng ngheä xöû lyù CTR ñöôïc söû duïng trong heä thoáng QLCTR bao goàm caùc loaïi sau ñaây:
Coâng ngheä taùi cheá vaø taùi söû duïng nguyeân lieäu raùc thaûi.
Coâng ngheä ñoát CTR vaø thu hoài nhieät naêng.
Coâng ngheä uû sinh hoïc.
Coâng ngheä choân laáp hôïp veä sinh.
Coâng ngheä eùp kieän.
2.6.1.1 Coâng ngheä taùi cheá vaø taùi söû duïng raùc thaûi
Coâng ngheä goàm caùc coâng ñoaïn cô baûn sau ñaây:
Vaät lieäu ñöôïc taùch ra khoûi CTRÑT ñeå taùi cheá vaø söû duïng laïi. Nhöõng vaät lieäu ñöôïc taùch ra bao goàm: nhoâm, saét, nhöïa, thuyû tinh, chaát thaûi noâng nghieäp, chaát thaûi xaây döïng vaø phaù huyû coâng trình.
Xöû lyù sô boä, chaúng haïn nhö phaân loaïi vaø neùn.
Vaän chuyeån.
Xöû lyù cuoái cuøng.
Cung caáp nguyeân lieäu thoâ cho nhaø maùy saûn xuaát.
Öu ñieåm cô baûn cuûa coâng ngheä naøy laø tieát kieäm ñöôïc nguoàn taøi nguyeân töï nhieân vaø dieän tích BCL. Tuy nhieân vieäc thu gom vaø vaän chuyeån nguyeân lieäu ñoøi hoûi moät löôïng lôùn naêng löôïng vaø nhaân coâng.
Coâng ngheä ñoát CTR vaø thu hoài nhieät naêng
Coâng ngheä naøy ñöôïc söû duïng ñeå giaûm thieåu theå tích, khoái löôïng chaát thaûi vaø thu hoài naêng löôïng döôùi daïng nhieät naêng. Nhö ñaõ ñeà caäp ôû phaàn treân thaønh phaàn höõu cô cuûa CTRÑT coù theå bò chuyeån hoaù bôûi caùc quaù trình hoaù hoïc vaø sinh hoïc. Quaù trình chuyeån hoaù hoaù hoïc ñöôïc söû duïng phoå bieán nhaát laø ñoát CTR. Coâng ngheä naøy khaù thu huùt do:
Theå tích CTR seõ giaûm khoaûng 85 – 95% so vôùi theå tích ban ñaàu.
Thu hoài ñöôïc naêng löôïng lôùn döôùi daïng nhieät naêng.
Maët duø coâng ngheä ñoát raùc coù nhieàu öu ñieåm nhöng chi phí ñaàu tö thieát bò cao vaø kieåm soaùt oâ nhieãm khoâng khí vaãn laø vaán ñeà chính lieân quan ñeán vieäc thöïc hieän coâng ngheä naøy.
2.6.1.3 Coâng ngheä uû sinh hoïc
UÛ sinh hoïc (compost) coù theå ñöôïc coi laø quaù trình oån ñònh sinh hoaù caùc chaát höõu cô ñeå thaønh caùc chaát muøn, vôùi thao taùc saûn xuaát vaø kieåm soaùt moät caùch khoa hoïc, taïo moâi tröôøng toái öu ñoái vôùi quaù trình.
Quaù trình uû coi nhö moät quaù trình xöû lyù toát hôn vaø so saùnh vôùi quaù trình leân men yeám khí buøn hoaëc quaù trình hoaït hoaù buøn. Quaù trình uû aùp duïng ñoái vôùi chaát höõu cô ñoäc haïi, luùc ñaàu laø khöû nöôùc, sau ñoù laø xöû lyù cho ñeán khi noù thaønh xoáp vaø aåm. Ñoä aåm vaø nhieät ñoä ñöôïc kieåm tra ñeå giöõ cho vaät lieäu luoân luoân ôû traïng thaùi hieáu khí trong suoát thôøi gian uû. Quaù trình töï taïo ra nhieät rieâng nhôø quaù trình oxi hoaù caùc chaát thoái röõa. Saûn phaåm cuoái cuøng cuûa quaù trình phaân huyû laø CO2, nöùôc vaø caùc hôïp chaát höõu cô beàn vöõng nhö lignin, xenluloâ, sôïi.
Coâng ngheä choân laáp hôïp veä sinh
Coâng ngheä naøy töông ñoái ñôn giaûn, choân laáp laø phöông phaùp coù theå chaáp nhaän veà khía caïnh moâi tröôøng vaø coù kyõ thuaät nhaát ñeå xöû lyù CTR. Caû nhöõng nöôùc phaùt trieån vaø nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån ñeàu aùp duïng coâng ngheä xöû lyù naøy.
Thaäm chí vôùi vieäc thöïc hieän caùc coâng ngheä chuyeån hoaù, taùi cheá, giaûm thieåu chaát thaûi, vieäc ñoå CTR trong nhöõng baõi choân laáp hôïp veä sinh vaãn laø phöông phaùp quan troïng trong lónh vöïc quaûn lyù CTR.
Tuy nhieân, khi xaây döïng caùc BCL, chuùng ta caàn quan taâm aûnh höôûng cuûa baõi raùc ñeán moâi tröôøng nhö nöôùc roø ræ vaø khí taïo thaønh trong quaù trình phaân huyû kî khí cuûa baõi raùc.
Coâng ngheä eùp kieän
Coâng ngheä eùp kieän ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû toaøn boä raùc thaûi taäp trung thu gom vaøo nhaø maùy. CTR ñöôïc phaân loaïi baèng phöông phaùp thuû coâng treân baêng taûi, caùc chaát trô vaø caùc chaát coù theå taän duïng ñöôïc nhö kim loaïi, nilon, giaáy, thuyû tinh, plastic … ñöôïc thu hoài ñeå taùi cheá. Nhöõng chaát coøn laïi seõ ñöôïc baêng taûi chuyeàn qua heä thoáng eùp neùn CTR baèng thuyû löïc vôùi muïc ñích laøm giaûm toái ña theå tích khoái CTR vaø taïo thaønh caùc kieän vôùi tyû soá neùn raát cao. ( Xem hình 2.3).
Caùc kieän CTR ñaõ eùp neùn naøy ñöïôc söû duïng vaøo vieäc ñaép caùc bôø chaén hoaëc san laáp nhöõng vuøng truõng sau khi ñöôïc phuû leân caùc lôùp ñaát caùt. Raùc thaûi
Baêng taûi raùc
Phaân loaïi
Pheãu naïp raùc
Kim loaïi
Thuyû tinh
Giaáy
Nhöïa
Caùc khoái eùp kieän sau khi eùp
Baêng taûi thaûi vaät lieäu
Maùy eùp raùc
(Nguoàn: Phoøng quaûn lyù moâi tröôøng, Vieän TNMT , ÑHQG TP.HCM)
Hình 2.3: Coâng ngheä xöû lyù raùc thaûi baèng phöông phaùp eùp kieän
Tình hình coâng ngheä xöû lyù CTR ôû Vòeât Nam hieän nay
ÔÛ Vieät Nam, do ñieàu kieän kinh teá chöa phaùt trieån, neân haàu heát caùc nôi chöa ñaàu tö thích ñaùng cho vaán ñeà xöû lyù CTR. Nhöõng thaønh phoá lôùn nhö Haø Noäi vaø TP Hoà Chí Minh vaø thò traán Lai Vung tænh Ñoàng Thaùp, tænh Ninh Thuaän ñaõ ñaàu tö xaây döïng nhaø maùy cheá bieán phaân raùc laøm phaân höõu cô. Haàu heát caùc nôi khaùc ñaõ vaø ñang laäp döï aùn BCL hôïp veä sinh cuøng vôùi cheá bieán raùc thaûi laøm phaân höõu cô.
2.6.2.1 Nhaø maùy xöû lyù CTR ôû Hoùc-Moân Tp Hoà Chí Minh
Nhaø maùy xöû lyù raùc Hoùc-Moân laø nhaø maùy laøm phaân höõu cô hieáu khí do Ñan Maïch taøi trôï. Coâng ngheä naøy ñöôïc cô khí hoaù cao, söû duïng hai loø uû trong moâi tröôøng boå sung vaø duy trì lieân tuïc khoâng khí vaø ñoä aåm. Tuy nhieân, sau moät thôøi gian hoaït ñoäng, coâng ngheä naøy trôû neân khoâng coøn phuø hôïp nöõa do:
Khoâng ñaùp öùng ñöôïc vôùi löôïng raùc ngaøy caøng gia taêng (quaù taûi)
Tính chaát vaø thaønh phaàn raùc ngaøy caøng phöùc taïp, khoâng coøn phuø hôïp vôùi coâng ngheä thieát keá ban ñaàu.
Nhaø maùy phaân raùc Hoc-Moân söû duïng phöông phaùp uû khí, haàu heát caùc coâng ñoaïn ñeàu thuû coâng. Caùc baõi taäp keát raùc ñöôïc gom thaønh nhöõng ñoáng cao 1.5 – 2.0m vaø ñöôïc khöû baèng moät lôùp voâi boät ñeå khöû muøi. Tuy nhieân, do löôïng raùc gia taêng maïnh, vieäc uû yeám khí khoâng theå ñaùp öùng ñöôïc do thôøi gian uû quaù laâu, ñoøi hoûi maët baèng phaûi lôùn.
2.6.2.2 Nhaø maùy phaân raùc Caàu Dieãn – Haø Noäi
Thuû ñoâ Haø Noäi tieáp nhaän döï aùn vieän trôï cuûa Taây Ban Nha ñaàu tö cho nhaø maùy phaân raùc Caàu Dieãn coâng suaát 200 taán raùc töôi/ngaøy. Nhaø maùy naøy söû duïng coâng ngheä uû hieáu khí, nhaèm ruùt ngaén thôøi gian phaân huyû raùc ñeå ñaùp öùng vôùi löôïng raùc khoång loà. Vieäc uû hieáu khí ôû ñaây ñöôïc thöïc hieän nhôø VSV hieáu khí saün coù trong raùc, coù boå sung theâm VSV phaân laäp vaø nhaân gioáng. Quaù trình uû ñöôïc thöïc hieän trong caùc haàm uû, thoåi gioù cöôõng böùc vaø duy trì ñoä aåm thích hôïp.
Coâng ngheä uû raùc ôû Caàu Dieãn laø moät trong nhöõng coâng ngheä tieân tieán nhaát, tuy nhieân noù ñoøi hoûi ñaàu tö lôùn.
2.6.2.3 Nhaø maùy phaân raùc Buoân Meâ Thuoät
Nhaø maùy phaân raùc ñöôïc xaây döïng vaø ñi vaøo hoaït ñoäng töø ngaøy 5/1994 taïi Tp Buoân Meâ Thuoät (tænh Ñaéclaéc). Do ñieàu kieän thuaän lôïi veà pheá phaåm noâng saûn höõu cô (voû ñaäu phoäng, voû cafeâ), doài daøo phaân gia suùc, than buøn, nhaø maùy naøy löïa choïn phöông phaùp uû raùc kî khí. Böôùc ñaàu ôû ñaây cho thaáy hieäu quaû kinh teá vaø saûn phaåm coù thaønh phaàn dinh döôõng khaù toát. Nhaø maùy coøn döï ñònh saûn xuaát phaân höõu cô giaøu NPK döïa vaøo saûn phaåm phaân höõu cô cô baûn hieän coù cuûa nhaø maùy.
Toång quan veà PLRTTN vaø moät soá döï aùn PLRTTN ôû Vieät Nam
2.7.1 Tình hình PLRTTN ôû TP.Hoà Chí Minh
Hieän nay, TP.HCM ñang trong giai ñoaïn trieån khai thöû nghieäm chöông trình phaân loaïi raùc thaûi taïi nguoàn. Ñaây laø moät trong nhöõng chöông trình troïng ñieåm maø thaønh phoá ñeà ra nhaèm caûi thieän moâi tröôøng soáng. Vôùi yù nghóa thieát thöïc, saép tôùi ñaây, chöông trình phaân loaïi raùc thaûi taïi nguoàn seõ ñöôïc trieån khai ñaïi traø khaép caùc quaän huyeän.
Theo thoáng keâ cuûa Sôû Taøi nguyeân moâi tröôøng TP. HCM, naêm 2006, moãi ngaøy toaøn thaønh phoá thaûi ra khoaûng 6000 taán raùc. Tuy nhieân laâu nay do khoâng thöïc hieän ñöôïc khaâu phaân loaïi raùc neân taát caû raùc laø chaát thaûi raén, chaát thaûi höõu cô ñeàu ñöôïc thöïc hieän chung moät bieän phaùp xöû lyù duy nhaát laø ñem choân taát caû xuoáng ñaát.
Tuy nhieân, choân laáp raùc hieän nay ñöôïc xem laø moät phöông phaùp xöû lyù laïc haäu, laõng phí vaø toán keùm. Vaø laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây oâ nhieãm moâi tröôøng sinh thaùi, moâi tröôøng nöôùc ngaàm vaø nhaát laø moâi tröôøng khoâng khí. Ngoaøi ra noù coøn toán moät quó ñaát raát lôùn maø coù theå söû duïng vaøo muïc ñích khaùc.
Theo thoâng tin töø Phoøng quaûn lyù chaát thaûi raén thuoäc Sôû Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng, vöøa qua TP. HCM ñaõ ñöa ra döï aùn phaân loaïi raùc thaûi taïi nguoàn. Thôøi gian ñaàu tieân, chöông trình seõ ñöôïc trieån khai ôû moät soá quaän huyeän noäi thaønh nhö quaän 1, 4, 5, 6, 10 vaø huyeän Cuû Chi. Töø ngaøy 11/3/2006, quaän 6 ñaõ chính thöùc toå chöùc phaùt ñoäng chöông trình phaân loaïi raùc taïi nhaø daân. Ñeán nay, quaän 6 ñaõ trieån khai phaân loaïi chaát thaûi raén taïi nguoàn ôû 7/14 phöôøng cuûa quaän. Töø n._.eáp ñeán moâi tröôøng vaø söùc khoeû con ngöôøi. Do ñoù, ñeå haïn cheá toái ña nhöõng haäu quaû xaáu xaûy ra ñoái vôùi moâi tröôøng thì chuùng ta caàn phaûi coù nhöõng döï baùo aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng döïa treân cô sôû khoái löôïng CTRSH ñaõ ñöôïc döï baùo.
4.2.1. Aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng khoâng khí:
CTRSH thöôøng gaây oâ nhieãm khoâng khí do caùc taùc nhaân gaây oâ nhieãm nhö ruoài, muoãi,VSV,.... Caùc ñieåm toå chöùc thu gom CTRSH treân ñöôøng phoá, trong caùc chôï, khu daân cö,…, laø nôi thu huùt caùc loaïi coân truøng, vi khuaån vaø vi truøng gaây beänh, tuy caùc VSV gaây beänh coù chu trình soáng ngaén nhöng möùc ñoä sinh saûn cao neân chuùng nhanh choùng lan toûa vaø aûnh höôûng ñeán khu vöïc daân cö xung quanh. Do vaäy nhöõng khu vöïc daân cö sinh soáng gaàn caùc ñieåm taäp keát raùc, BCL vaø coâng nhaân veä sinh moâi tröôøng thöôøng maéc caùc beänh veà hoâ haáp, tieâu hoùa, maét vaø da.
Khoâng khí moâi tröôøng bò oâ nhieãm bôûi toå chöùc sinh vaät gaây beänh do söï khueách taùn vaø lan truyeàn cuûa toå chöùc sinh vaät töø trong CTRSH, ñaëc bieät laø trong ñieàu kieän khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa, noùng aåm möa nhieàu, chaát thaûi bò thoái röõa nhanh choùng laø nguyeân nhaân gaây muøi xuù ueá oâ nhieãm moâi tröôøng trong khoâng khí xung quanh, aûnh höôûng khoâng nhöõng coâng nhaân moâi tröôøng maø coøn ñoái vôùi coäng ñoàng daân cö.
Nhöõng taùc ñoäng ñeán söùc khoûe (caáp tính vaø maõn tính) laø haäu quaû cuûa söï hít thôû khí oâ nhieãm. Khí phaùt thaûi töø caùc hoaït ñoäng trong quaù khöù vaø hieän taïi, cuõng nhö söï bay hôi cuûa caùc hôïp CHC, buïi vaø caùc khí axít töø khu vöïc ñoå thaûi CTR, coù theå gaây tieáp xuùc tröïc tieáp ñeán ngöôøi daân soáng hoaëc laøm vieäc gaàn nhöõng nôi bò oâ nhieãm.
Ngoaøi ra, quaù trình thu gom, vaän chuyeån CTRSH cuõng nhö khi laøm veä sinh ñöôøng phoá, deã gaây ra buïi, buïi cuõng goùp phaàn laøm oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng khí.
4.2.2. Aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng ñaát vaø nöôùc:
Vieäc choân laáp caùc chaát thaûi ñoäc haïi khoâng qua xöû lyù maø laïi ñöôïc choân laáp chung vôùi chaát thaûi sinh hoaït ñoâ thò laøm cho caùc chaát ñoäc haïi hoaø tan vaøo trong nöôùc ræ töø baõi raùc vaø ngaám vaøo caùc taàng nöôùc ngaàm baèng nhieàu caùch vaø laøm oâ nhieãm nguoàn nöôùc ngaàm.
Nhöõng hoä gia ñình khoâng ñöôïc cung caáp dòch vuï ñaõ söû duïng nhöõng bieän phaùp khoâng chính thoáng ñeå ñoå boû raùc thaûi cuûa hoï nhö choân ôû nôi ñaát troáng, ñoát ngoaøi trôøi, ñoå raùc caùc baõi bieån, caùc vöïc nöôùc,… Ñieàu naøy ñaõ gay ra nhöõng taùc ñoäng ñeán myõ quan, chaát löôïng moâi tröôøng vaø söùc khoeû coäng ñoàng.
4.2.3. Aûnh höôûng ñeán kinh teá – xaõ hoäi vaø söùc khoûe coäng ñoàng:
Neáu vieäc thu hoài vaø taùi cheá chaát thaûi raén ñöôïc quaûn lyù toát seõ tieát kieäm ñaùng keå kinh phí cho quaù trình thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù raùc.
Söï thaûi boû chaát thaûi raén moät caùch böøa baõi taïo neáp soáng khoâng vaên minh, moâi tröôøng dòch beänh vaø taùc ñoäng xaáu ñeán ngaønh du lòch – vaên hoaù.
Xöû lyù chaát thaûi khoâng hôïp lyù seõ laøm haïi ñeán söùc khoeû con ngöôøi, haïn cheá keát quaû saûn xuaát kinh doanh.
4.3 DÖÏ BAÙO VEÀ NHU CAÀU XÖÛ LYÙ
Loaïi chaát thaûi.
Khoái löôïng
( taán/naêm)
Phöông phaùp xöû lyù
2010
2020
Choân laáp hôïp veä sinh
Choân laáp an toaøn
Ñoát
Cheá bieán thaønh phaân höõu cô
Phöông phaùp khaùc
Chaát thaûi höõu cô
31718
92910
X
Chaát thaûi nguy haïi
1372
3953
X
Caùc chaát trô
14914
22309
X
Tro sau loø ñoát chaát thaûi nguy haïi
373
395
X
Chaát taùi cheá
14673
27857
X
Baûng4.3. Toång hôïp döï baùo caùc phöông phaùp xöû lyù chaát thaûi raén taïi Ninh Thuaän ñeán naêm 2010 vaø 2020
( TT Kyõ thuaät moâi tröôøng ñoâ thò vaø Khu coâng nghieäp – ÑH XD Haø Noäi – 2007)
Baûng toång hôïp treân cho chuùng ta thaáy böùc tranh toång theå veà löôïng phaùt sinh vaø thaønh phaàn chaát thaûi raén ñeán naêm 2010 vaø giai ñoaïn 2011 – 2020. Coù 66% ( 2010) ñeán 78% (2020) trong toång löôïng chaát thaûi raén caàn ñöôïc xöû lyù coù theå ñöôïc ñöa ñi xöû lyù baèng phöông phaùp uû sinh hoïc, raát thích hôïp cho vieäc cheá bieán thaønh phaân boùn höõu cô.
Ñoái vôùi chaát thaûi nguy haïi döï baùo seõ coù xu höôùng ñöa ñi ñoát taïi caùc coâng trình xöû lyù taäp trung ôû khu vöïc vaø vì vaäy loaïi chaát thaûi naøy cuõng khoâng phaûi laø moái quan ngaïi trong coâng taùc qui hoaïch toång hôïp chaát thaûi cuûa toaøn tænh Ninh Thuaän.
CHÖÔNG 5:
ÑEÀ XUAÁT CAÙC BIEÄN PHAÙP QUAÛN LYÙ CTR ÑOÂ THÒ TAÏI THAØNH PHOÁ PHAN RANG – THAÙP CHAØM
AÙP DUÏNG PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN LOAÏI RAÙC THAÛI TAÏI NGUOÀN ÔÛ TP. PHAN RANG – THAÙP CHAØM.
Coâng ñoaïn phaân loaïi raùc taïi nguoàn laø coâng vieäc heát söùc caàn thieát vì noù khoâng nhöõng tieát kieäm ñöôïc nguyeân vaät lieäu (ñoái vôùi caùc loaïi CTR coù theå taùi sinh ñöôïc) maø coøn giaûm chi phí xöû lyù, naâng cao hieäu quaû xöû lyù. Tuy nhieân, thöïc teá cho thaáy vieäc phaân loaïi chaát thaûi raén sinh hoaït taïi nguoàn (PLCTRSHTN) haàu nhö chöa thöïc hieän ñöôïc maø nguyeân nhaân chính laø do kinh phí cuûa nhaø nöôùc coøn eo heïp vaø do yù thöùc cuûa ngöôøi daân chöa cao. Daãu sao, ñaây cuõng laø bieän phaùp caàn thieát, chaéc chaén seõ ñöôïc thöïc hieän trong töông lai neân taùc giaû ñeà xuaát vieäc PLCTRSHTN treân ñòa baøn Thaønh phoá Phan Rang – Thaùp Chaøm nhö sau :
Caùc hoä gia ñình seõ ñöôïc hoã trôï duïng cuï phaân loaïi raùc thôøi gian ñaàu goàm: 3 tuùi nilon/ ngaøy vaø 3 thuøng raùc vôùi 3 maøu ñen, vaøng vaø xanh.
Thuøng maøu xanh ñöïng chaát thaûi höõu cô deã phaân huyû nhö rau quaû, thöïc phaåm.
Thuøng maøu vaøng ñöïng raùc taùi cheá nhö kim loaïi, naép loï, thuyû tinh, …
Thuøng maøu ñen ñöïng caùc loaïi raùc nhö xaø baàn, tro gaïch, saønh söù, …
Danh muïc caùc loaïi raùc caàn ñöôïc phaân loaïi trình baøy trong baûng 18.
Baûng 5.1: Danh muïc caùc loaïi raùc caàn phaân loaïi
Phaân loaïi
Ghi chuù
STT
Raùc höõu cô deã phaân huyû (thuøng maøu xanh)
Raùc taùi cheá (thuøng maøu vaøng)
Caùc loaïi raùc khaùc ( maøu ñen)
1
Rau quaû
Kim loaïi
Tro, gaïch
2
Thöïc phaåm
Naép loï
Saønh söù
3
Laù caây
Thuyû tinh
Vaûi, haøng deät
4
Saûn phaåm noâng nghieäp
Nilon
Goã
5
Caùc chaát höõu cô khaùc
Giaáy
Thaïch cao
Ñoái vôùi caùc cô sôû saûn xuaát töï trang bò caùc thuøng thì ñaùnh daáu maøu theo quy ñònh hoaëc duøng caùc loaïi bòch nilon coù maøu nhö caùc loaïi thuøng treân, coøn tröôøng hoïc, beänh vieän, chôï, nôi coâng coäng taát caû ñeàu ñöôïc ñaët ba loaïi thuøng raùc coù maøu saéc khaùc nhau taïi moãi ñieåm.
Tuy nhieân, trong thöïc teá vieäc naøy khoâng ñôn giaûn vì ôû Vieät Nam nhaân daân ta khoâng coù taäp quaùn, thoùi quen phaân loaïi RTSH. Trong khi ñoù ôû nhieàu nöôùc phaùt trieån treân theá giôùi vieäc thu gom vaø phaân loaïi RTSH ñaõ vaø ñang laø thoùi quen, laø traät töï xaõ hoäi coäng ñoàng. Taïi sao hoï laïi taïo ñöôïc cho ngöôøi daân vaø coäng ñoàng coù yù thöùc vaø thoùi quen ñoù? Theo kinh nghieäm cuûa caùc chuyeân gia xaõ hoäi hoïc vaø giaùo duïc hoïc ôû caùc nöôùc phaùt trieån thì ñeå coù thoùi quen thu gom vaø phaân loaïi raùc thaûi taïi nguoàn cho toaøn xaõ hoäi, hoï phaûi xaây döïng moät chöông trình tuyeân truyeàn, giaùo duïc vaø böôùc ñaàu phaûi trang bò thieát bò phaân loaïi taïi nguoàn cho ngöôøi daân. Vì vaäy, taïi Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm muoán aùp duïng chöông trình phaân loaïi raùc taïi nguoàn ñaït ñöôïc hieäu quaû cao thì böôùc ñaàu caàn phaûi trang bò cho ngöôøi daân thieát bò duøng ñeå PLRTN vaø tuyeân truyeàn giaùo duïc ñeå naâng cao yù thöùc vaø thoùi quen cuûa ngöôøi daân trong vieäc phaân loaïi raùc thaûi. Moät khi ngöôøi daân ñaõ coù yù thöùc töï nguyeän cuõng nhö thoùi quen veà vaán ñeà naøy thì vaán ñeà veà raùc thaûi cuõng seõ ñöôïc giaûi quyeát.
Hình thöùc aùp duïng:
Caùn boä CTCTÑT Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm phoái hôïp vôùi caùn boä phöôøng, ñoaøn thanh nieân, tröôûng khu phoá toå chöùc hoïp daân ôû töøng khu phoá ñeå giaûi thích cho ngöôøi daân hieåu veà nhöõng khoù khaên cuûa thaønh phoá trong vieäc xöû lyù raùc vaø lôïi ích cuûa vieäc PLRTN. Chuùng ta caàn giaûi thích töøng chi tieát cho ngöôøi daân hieåu:
+ Nhaø nöôùc ñaõ laøm gì cho coäng ñoàng: giaûi thích chi tieát caùc noã löïc cuûa nhaø nöôùc trong vieäc giaûm thieåu chaát thaûi.
+ Taïi sao nhaø nöôùc caàn coäng ñoàng: neâu ra caùc nguyeân nhaân laø nhaø nöôùc baát löïc trong vieäc PLRTN.
+ Coäng ñoàng coù theå laøm gì, giaûi thích laøm theá naøo ñeå coäng ñoàng nhaän thöùc vaø hoã trôï, caûi thieän vieäc thaûi boû chaát thaûi baèng caùch PLRTN.
Ñaëc bieät, ñeå vaän ñoäng hieäu quaû, ngöôøi daân ñaàu tieân ta neân vaän ñoäng laø ngöôøi phuï nöõ trong gia ñình vì hoï laø ngöôøi noäi trôï chính trong gia ñình, hoï coù traùch nhieäm veà vieäc quyeát ñònh tính caùch treû em trong vieäc vöùt raùc böøa baõi.
Höôùng daãn cho ngöôøi daân caùch thöïc hieän PLRTN.
Hoã trôï caùc gia ñình thuøng ñöïng raùc, tuùi nilon ñöïng raùc vôùi kyù hieäu rieâng.
Cöû caùn boä phong traøo (phuï nöõ, ñoaøn thanh nieân) ñi giaùm saùt, nhaéc nhôû, ñoäng vieân ngöôøi daân tham gia, chaáp haønh nghieâm chænh vieäc thu gom phaân loaïi raùc, khuyeán khích ngöôøi daân coù yù thöùc vaø daàn coù thoùi quen veà coâng vieäc naøy.
Ñöa vaøo chöông trình giaùo duïc ôû caùc caáp hoïc trong tröôøng hoïc veà vaán ñeà thu gom, phaân loaïi raùc thaûi, ñaëc bieät laø töø luùc caùc em coøn nhoû (maãu giaùo, caáp I). ngoaøi nhöõng baøi giaûng caàn keát hôïp theâm tranh veõ ñeå giuùp cho caùc em hình dung ra ñöôïc caùch thöùc thu gom, phaân loaïi raùc thaûi taïi gia ñình vaø treân ñöôøng phoá. Vì vaäy, khi lôùn leân vieäc giöõ gìn veä sinh, vöùt raùc ñuùng choã, ñuùng thuøng phaân loaïi khoâng chæ laø yù thöùc maø laø thoùi quen haèng ngaøy.
Tính toaùn chi phí thieát bò löu tröõ raùc thaûi taïi nguoàn
Chi phí ñaàu tö thuøng raùc:
Toång soá daân cuûa Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm naêm 2005 laø 162545 ngöôøi.
Theo thoáng keâ cuûa CTCTÑT thì moãi gia ñình cuûa Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm laø 6 ngöôøi.
Soá hoä gia ñình taïi Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm naêm 2006 laø 162.545 ngöôøi : 6 ngöôøi/hoä = 27.090 hoä.
Nhaø nöôùc hoã trôï ban ñaàu cho caùc hoä gia ñình laø hai thuøng ñöïng raùc loaïi 10L (goàm thuøng ñöïng raùc thöïc phaåm vaø thuøng ñöïng caùc loaïi raùc khaùc, coøn thuøng ñöïng raùc taùi cheá thì caùc gia ñình töï trang bò) vaø tuùi nilon trong voøng moät naêm.
Toång chi phí ñaàu tö cho thuøng ñöïng raùc = toång soá thuøng (thuøng) * giaù thaønh (VNÑ/thuøng) = (27090 * 2) * 34.000 = 1.842.120.000 (VNÑ) (giaù thaønh thuøng chöùa raùc 10lit laø 34.000)
Chi phí ñaàu tö tuùi nilon
Raùc thöïc phaåm seõ ñöôïc thu gom: 1 laàn/ngaøy
Raùc coøn laïi seõ ñöôïc thu gom: 2 laàn/tuaàn
Vaäy soá tuùi nilon seõ laø 38 tuùi/thaùng.hoä
Toång chi phí ñaàu tö cho tuùi nilon =
soá tuùi nilon (tuùi/hoä) * soá hoä (hoä) * thôøi gian ñaàu tö (thaùng) * giaù thaønh (VNÑ/tuùi) = 38 * 27090 * 12 * 150 = 1.852.956.000 (VNÑ)
(Giaù thaønh tuùi nilon loaïi 5kg laø: 150 (VNÑ))
Vaäy toång chi phí ñaàu tö thuøng vaø tuùi cho hoä gia ñình = toång chi phí ñaàu tö thuøng + toång chi phí ñaàu tö tuùi = 1.842.120.000 + 1.852.956.000 = 3.695.076.000(VNÑ)
THU GOM, VAÄN CHUYEÅN VAØ XÖÛ LYÙ
Ñoái vôùi caùc hoä daân:
Sau khi thöïc hieän phaân loaïi raùc taïi caùc hoä gia ñình, raùc thaûi haèng ngaøy cuûa caùc hoä daân ñöôïc ñöïng trong tuùi nilon loaïi 5kg. Phaàn pheá lieäu ñöôïc ngöôøi daân gom baùn cho caùc ngöôøi mua pheá lieäu. Phaàn raùc thaûi coøn laïi seõ ñöïng trong tuùi nilon ñöôïc buoäc kín laïi khi ñaày raùc. Khi gaàn ñeán giôø thu gom raùc, ngöôøi daân ñem raùc ñeå tröôùc nhaø, gaàn leà ñöôøng hoaëc cho vaøo thuøng raùc coâng coäng, CNVS seõ thu gom vaø vaän chuyeån veà baõi raùc. Raùc thöïc phaåm seõ ñöôïc thu gom moãi ngaøy vaø caùc loaïi raùc khaùc thu gom 2 laàn/tuaàn.
Quy trình thu gom, phaân loaïi, vaän chuyeån raùc ñöôïc ñöa ra trong hình 5.1.
RTSH
Phaân loaïi sô boä taïi nguoàn
Raùc sau khi phaân loaïi
Xe ñaåy tay, xe caûi tieán
Ñieåm heïn
Pheá lieäu
Taän duïng baùn pheá lieäu
Xe eùp raùc
Thuøng raùc coâng coäng 240L – 660L
Cty Nam Thaønh
Xe eùp raùc
Hình 5.1: Quy trình thu gom , phaân loaïi, vaän chuyeån raùc
(Nguoàn: Coâng ty Nam Thaønh, 2006)
Ñoái vôùi raùc chôï:
Theo ñaëc tính veà thaønh phaàn raùc chôï thöôøng thaønh phaàn CHC cao, theo keát quaû phaân tích cuûa trung taâm coâng ngheä vaø moâi tröôøng thaønh phaàn höõu cô trong raùc chôï laø 30,27%. Vì vaäy, phöông thöùc quaûn lyù löôïng chaát thaûi naøy laø xöû lyù tröïc tieáp (khoâng caàn phaân loaïi) taïi baïi xöû lyù (choân laáp hoaëc laøm phaân compost). (Xem hình 5.2)
Raùc chôï
Thuøng 660L
Xe eùp raùc
Cty Nam Thaønh
Xe eùp raùc
Hình 5.2: Quy trình vaän chuyeån raùc höõu cô töø chôï
Ñoái vôùi nhaø haøng, khaùch saïn, cô quan, tröôøng hoïc:
Cuõng seõ trang bò caùc thuøng raùc nhö ñeà xuaát treân, haèng ngaøy lao coâng seõ chuyeån ra phía loä theo ñuùng giôø quy ñònh ñeå caùc xe eùp raùc ñeán nhaän.
Rieâng ñoái vôùi caùc nhaø haøng, cöûa haøng dòch vuï aên uoáng lôùn raùc thaûi chuû yeáu laø raùc höõu cô, vì vaäy coâng taùc thu gom ñoøi hoûi phaûi ñuùng giôø quy ñònh, khoâng ñeå toàn ñoïng qua ngaøy sau.
Ñoái vôùi cô sôû saûn xuaát, KCN:
Coâng taùc thu gom, phaân loaïi CTR coâng nghieäp taïi nguoàn caàn ñöôïc quan taâm thöïc hieän trong coâng taùc quaûn lyù CTR coâng nghieäp.
Söû duïng thuøng chöùa raùc tieâu chuaån coù maøu ñeå phaân loaïi vaø thuaän lôïi cho vieäc thu gom vaø vaän chuyeån trong caùc coâng ty, xí nghieäp; caùc loaïi thuøng raùc sau ñaây seõ ñöôïc söû duïng:
Thuøng ñöïng RTSH (thuøng maøu xanh): coù thaønh phaàn thöïc phaåm hoaëc CHC cao.
Thuøng ñöïng raùc taùi cheá (thuøng maøu vaøng): chöùa chaát thaûi coù giaù trò taùi cheá nhö kim loaïi, thuyû tinh, giaáy, nilon, …
Thuøng chöùa CTR khoâng coù giaù trò taùi cheá (thuøng maøu ñen).
Thuøng chöùa chaát thaûi ñoäc haïi, laøm baèng theùp coù naép ñaäy kín (thuøng maøu cam).
Tuyø theo tính chaát CTR moãi cô sôû saûn xuaát coù theå coù soá löôïng thuøng raùc töø 2 – 6 thuøng (dung tích töø 240L – 660L/thuøng). Tuyø theo khoái löôïng cuûa loaïi raùc maø ñaët caùc thuøng coù dung tích thích hôïp. Caàn boá trí thuøng hôïp lyù taïi caùc khu vöïc.
CTR coâng nghieäp sau khi phaân loaïi ñöôïc chöùa trong caùc thuøng raùc rieâng ñeå vaän chuyeån rieâng cho töøng loaïi. Ñoái vôùi KCN, caùc cô sôû coù löôïng raùc thaûi lôùn phaûi boá trí baõi raùc trung chuyeån vaø nôi chöùa chaát thaûi phuø hôïp ñeå haïn cheá toái ña khaû naêng gaây oâ nhieãm ñeán xung quanh. Ñoái vôùi caùc cô sôû tieåu thuû coâng nghieäp coù quy moâ nhoû löôïng raùc phaùt sinh ít coù theå tieán haønh thu gom nhö caùc hoä daân thoâng thöôøng. Chaát thaûi höõu cô deã phaân huyû seõ ñöôïc thu gom haèng ngaøy, caùc loaïi CTR khaùc coù theå dao ñoäng töø 1 – 7 ngaøy tuyø theo löôïng thaûi ra nhieàu hay ít maø cô sôû phaûi hôïp ñoàng vôùi Coâng ty Nam Thaønh.
CTR töø caùc cô sôû coâng nghieäp sau khi phaân loaïi seõ ñöôïc vaän chuyeån veà baõi raùc baèng caùc phöông tieän chuyeân duøng ñeå traùnh rôi vaõi doïc ñöôøng. Rieâng ñoái vôùi chaát thaûi nguy haïi, cô sôû saûn xuaát seõ hôïp ñoàng vôùi ñôn vò chuyeân xöû lyù veà raùc thaûi nguy haïi ñeå coù bieän phaùp xöû lyù thích hôïp.
Cô sôû saûn xuaát
Phaân loaïi sô boä taïi nguoàn
RTSH
Raùc khoâng nguy haïi
Raùc taùi cheá
CTNH
Xe eùp raùc
Cty Nam Thaønh
Baùn pheá lieäu
Cty chuyeân xöû lyù CTNH
Xöû lyù thieâu ñoát hoaëc CLHVS
Hình 5.3 : Quy trình thu gom, phaân loaïi vaø xöû lyù CTR coâng nghieäp
Ñoái vôùi raùc thaûi y teá:
Raùc thaûi cuûa caùc beänh vieän, trung taâm y teá chöùa nhieàu vi truøng gaây beänh, coù khaû naêng laây lan dòch beänh cao. Vì vaäy, taïi ñaây ñaët hai loaïi thuøng ñeå thu gom: moät thuøng (maøu ñen) ñeå RTSH, moät thuøng (maøu cam) ñeå chaát thaûi y teá nguy haïi. CTR sau khi phaân loaïi thì RTSH ñöôïc CNVS cuûa Coâng ty Nam Thaønh ñeán thu gom vaø vaän chuyeån veà baõi raùc. Coøn raùc thaûi y teá nguy haïi thì seõ vaän chuyeån baèng xe chuyeân duøng sang xöû lyù ôû loø ñoát raùc y teá cuûa beänh vieän Ña khoa tænh Ninh Thuaän. (Hình 5.4).
Chaát thaûi y teá
RTSH
Chaát thaûi y teá nguy haïi
Chai,loï,hôïp giaáy
Raùc thöïc phaåm,raùc khoâng taùi cheá
Chaát thaûi laâm saøng
Chaát thaûi hoaù hoïc
Baùn pheá lieäu
Cty Nam Thaønh
thu gom
Thu gom, xöû lyù
Hình 5.4 : Quy trình thu gom, phaân loaïi vaø vaän chuyeån raùc y teá
MOÄT SOÁ ÑEÀ XUAÁT ÑOÁI VÔÙI COÂNG NGHEÄ PLRTN
Xaây döïng caùc chöông trình giaùo duïc höùông daãn phaân loaïi raùc cuï theå vôùi caùc taøi lieäu vaø coâng cuï truyeàn thoâng tích hôïp cho caùc ñoái töôïng khaùc nhau nhö ngöôøi giaø, treû em, ngöôøi noäi trôï, …
Xaây döïng caùc ñoäi nhoùm chuyeân traùch truyeàn thoâng veà moäi tröôøng ôû caùc phöôøng vaø xaây döïng cho nhoùm caùc kyõ naêng veà coâng taùc truyeàn thoâng moâi tröôøng vaø nhoùm phaûi coù lòch sinh hoaït ñònh kyø ñeå xaây döïng nhöõng keá hoaïch cuï theå phuø hôïp vôùi tình hình thöïc teá taïi ñòa phöông.
Caàn trieån khai xaây döïng thí ñieåm moâ hình PLRTN ôû taïi moät vaøi khu phoá hoaëc moät phöôøng, nhaèm qua ñoù ñaùnh giaù tình hình vaø ruùt kinh nghieäm, sau ñoù seõ nhaân roäng moâ hình cho toaøn Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm.
Böôùc ñaàu nhaø nöôùc caàn hoã trôï cho ngöôøi daân caùc loaïi thuøng raùc, bao nilon nhaèm khuyeán khích moïi ngöôøi tham gia vaøo coâng taùc naøy.
KEÁ HOAÏCH TRANG BÒ CAÙC PHÖÔNG TIEÄN THU GOM, VAÄN CHUYEÅN CTR
Ñeå ñaùp öùng nhu caàu thu gom, vaän chuyeån ñeán naêm 2020 caàn mua theâm caùc thieát bò phuïc vuï cho nhu caàu naøy. (Xem hình 5.2 – 5.3).
Baûng 5.2: Soá löôïng thieát bò thu gom, vaän chuyeån CTR
STT
Thieát bò
2007 – 2020
Yeâu caàu
Hieän coù
Boå sung
1
Thuøng chöùa raùc
750
250
500
2
Maùy uûi
2
1
1
3
Xe eùp raùc
13
5
8
4
Thuyeàn chôû raùc
2
0
2
Baûng 5.3: Voán mua saém trang thieát bò (ñôn vò tính 1000ñ)
STT
Thieát bò
Yeâu caàu qui caùch tính naêng
Soá löôïng
Ñôn giaù
Thaønh tieàn
1
Thuøng ñöïng raùc
Vaät lieäu composite, coù baùnh xe, V=660L
400
3.600
1.440.000
2
Thuøng ñöïng raùc
Vaät lieäu composite, coù baùnh xe, V=240L
100
1.500
150.00
3
Maùy uûi
Baùnh xích, coâng suaát 75CV
1
500.000
500.000
4
Xe vaän chuyeån
Naâng eùp raùc töï ñoäng, taûi troïng >= 7 taán
8
800.000
6.400.000
5
Thuyeàn chôû raùc
Baèng theùp, taûi troïng treân 8 taán(14m3), chaïy maùy
2
50.000
100.000
KEÁ HOAÏCH XÖÛ LYÙ RAÙC TREÂN ÑÒA BAØN TP PHAN RANG – THAÙP CHAØM
Do löôïng raùc thaûi ra vaø thu gom ñöôïc ñeán naêm 2020 laø raát lôùn neân caàn moät dieän tích ñaát nhieàu môùi coù theå choân laáp heát. Ñieàu naøy gaây laõng phí nguoàn ñaát xaây döïng baõi choân laáp cuõng nhö kinh phí ñaàu tö môû roäng Nhaø maùy xöû lyù raùc Nam Thaønh ñeå ñaùp öùng nhu caàu xöû lyù CTR vaøo naêm 2010 vaø naêm 2020.
Chaát thaûi raén ñoâ thò coù thaønh phaàn höõu cô cao ( thöïc teá deã bò phaân huyû sinh hoïc), caùc coâng ngheä uû vaø coâng ngheä chuyeån hoaù sinh hoïc khaùc coù theå ñöôïc duøng ñeå xöû lyù loaïi chaát thaûi naøy.
Khaû naêng taøi chính cuûa caùc nhaø maùy cheá bieán phaân uû qui moâ lôùn phuï thuïoâc nhieàu vaøo vieäc thieát laäp thò tröôøng daøi haïn ñeå baùn saûn phaåm uû. Neáu nhöõng bao caáp töø khoái coâng coäng lôùn coù theå traùnh ñöôïc con soá coù theå ñöa ra ñöôïc veà ñaàu tö cô baûn caàn ñeû thieát laäp moät nhaø maùy cheá bieán phaân uû taäp trung phuïc vuï cho tænh Ninh Thuaän, tuyø thuoäc vaøo coâng suaát vaø qui trình coâng ngheä ñöôïc tieáp nhaän.
Nhö vaäy khi qui hoaïch caùc coâng trình taùi cheá vaø cheá bieán phaân uû töø chaát thaûi höõu cô caàn phaûi coù moät söï ñaùnh giaù töông ñoái toaøn dieän veà thò tröôøng tieâu thuï, chi phí, caùc ruûi ro veà taøi chính vaø kyõ thuaät tröôùc khi quyeát ñònh ñaàu tö. Ñaùnh giaù naøy phaûi ñöôïc tieán haønh ñoàng thôøi vôùi vieäc thöïc hieän moâ hình thí ñieåm veà coâng ngheä uû sinh hoïc veà phaân loaïi chaát thaûi taïi nguoàn phaùt sinh töø hoaït ñoäng sinh hoaït, thuông maïi vaø coâng nghieäp cuõngnhö nghieân cöùu vaø phaùt trieån thò tröôøng tieâu thuï.
Söï moâ taû töøng loaïi coâng ngheä ñöôïc cung caáp ôû baûng sau ñeå caùc nhaø qui hoaïch coù theå caân nhaéc:
Coâng ngheä chuyeån hoaù nhieät ñoát
Öu ñieåm
Giaûm theå tích chaát thaûi raén ñoâ thò khoaûng 80 – 90% ( töùc laø giaûm ñaùng keå löôïng CTR ñöa ñeán baõi choân laáp).
Khoâng yeâu caàu nhieàu ñaát so vôùi baõi choân laáp, ñieàu naøy raát haáp daãn vôùi nhöõng vuøng coù giaù ñaát cao.
Coù theå laø giaûi phaùp tieâu huyû trieät ñeå vaø saïch hôn so vôùi choân laáp.
Giaûm ñöôïc khí thaûi nhaø kính ( khí meâtan) so vôùi baõi choân laáp neáu coù thu hoài naêng löôïng.
Hoaøn ñöôïc voán ñaàu tö do baùn nhieät hoaëc ñieän.
Taïo nguoàn naêng löôïng thay cho nhieân lieäu vaø vì theá duy trì nguoàn taøi nguyeân khoâng taùi taïo ñöôïc vaø giaûm phaùt thaûi khí carbonic.
Nhöôïc ñieåm
Cho ñeán nay ôû Vieät Nam raát ít kinh nghieäm veà söû duïng coâng ngheä naøy.
Chaát thaûi raén ñoâ thò ôû Vieät Nam vôùi ñoä aåm cao khoâng thuaän lôïi cho quaù trình ñoát.
Chi phí ñaàu tö vaø vaän haønh cao ñoái vôùi nhöõng nhaø maùy lôùn.
Yeâu caàu caùc nhaân vieân coù kyõ naêng ñeå baûo trì nhaø maùy
Khoâng töï coù giaûi phaùp tieâu huyû caùc chaát khoâng chaùy ñöôïc vaø tro sæ buoäc phaûi choân laáp ôû nôi khaùc.
Choân laáp tro töø quaù trình ñoát ñoøi hoûi phaûi ñöôïc kieåm soaùt nghieâm ngaët, ñeà phoøng söï roø ræ caùc chaát gaây oâ nhieãm nhö caùc kim loaïi naëng.
Coù ruûi ro cao lieân quan tôùi vieäc hình thaønh caùc chaát khi quaù trình chaùy dieãn ra khoâng hoaøn toaøn. Thí duï nhö chaát dioxin taïo thaønh do caùc loø ñoát ñöôïc thieát keá hoaëc vaän haønh keùm.
Neáu coù thu hoài naêng löôïng :
Khaû naêng ñöùng vöõng veà kinh teá phuï thuoäc nhieàu vaøo vieäc thieát laäp, tieáp thò daøi haïn cho saûn phaåm nhieät hoaëc ñieän.
Chuyeån hoaù sinh hoïc - composting
Thuaän lôïi
Haøm löôïng chaát höõu cô trong CTR ñoâ thò ôû Vieät Nam khaù cao.
Dung tích cuûa chaát thaûi coù theå giaûm ñöôïc hôn 80% (nghóa laø giaûm ñaùng keå theå tích chaát thaûi ñöa ñeán baõi choân laáp)
So vôùi choân laáp yeâu caàu veà ñaát ko nhieàu ñoái vôùi heä thoáng kín cao hôn neáu uû coù ñoaû troän. Ñieàu naøy raát haáp daãn vôùi nhöõgn vuøng coù giaù ñaát cao.
Moät soá ngöôøi caûm nhaän thaáy ñaây laø giaûi phaùp tieâu huyû coù traùch nhieäm vôùi moâi tröôøng hôn laø kyõ thuaät choân laáp.
Phaân uû coù baùn ñeå thu hoài chi phí vaän haønh.
Nhöõng baát lôïi
Cho ñeán nay kinh nghieäm ôû Vieät Nam (môùi chæ coù 6 nhaø maùy coù qui moâ hoaøn chænh ñöôïc vaän haønh)
Chi phí ñaàu tö vaø vaän haønh cao ñoái vôùi nhöõgn nhaø maùy coù coâng suaát lôùn.
Chaát khoâng chaùy ñöôïc vaø tro sæ – chaát trô buoäc phaûi choân laáp ôû nôi khaùc.
Chaát thaûi ñoâ thò chöùa caùc kim loaïi naëng vaø vi truøng gaây beänh ôû caùc möùc khaùc nhau. Nhöõng chaát gaây oâ nhieãm naøy haïn cheá vieäc aùp duïng phaân uû neáu laãn vaùo raùc khoâng ñöôïc phaân loaïi.
Caû kyõ thuaät vaän haønh vaø coâng ngeä uû ñeàu phaûi ñaûm baûo baûo veä ñöôïc moâi tröôøng soáng vaø söùc khoeû coäng ñoàng.
Khaû naêng ñöùng vöõng veà kinh teá phuï thuoäc nhieàu vaøo:
Khaû naêng saûn xuaát ñöôïc nhöõng saûn phaåm coù chaát löôïng cao, ít chöa chaát gaây oâ nhieãm.
Thieát laäp ñöôïc thò tröôøng tieâu thuï daøi haïn cho saûn phaåm uû vaø
Khaû naêng baùn ñöôïc saûn phaåm uû neáu khoâng coù tuaän lôïi ôû möùc gaùi coù theå trang traûi ñöôïc chi phí saûn xuaát (nghóa laø toång chi phí nhoû hôn doanh thu) khoâng nhieàu hôn so vôùi chi phí ñôn vò ñeå xöû lyù/tieâu huyû theo caùc phöông aùn coâng ngheä khaùc.
Coù theå gaây muøi vaø taïo ra nöôùc ræ raùc, caùc vaán ñeà veà coân truøng vaø caùc loaøi gaëm nhaám neáu heä thoáng ñöôïc thieát keá vaø vaän haønh khoâng phuø hôïp, ñaëc bieät vôùi coâng ngheä uû ñaûo troän.
Choân laáp hôïp veä sinh
Öu ñieåm
Coù theå chaáp nhaän haàu heát caùc loaïi chaát thaûi
Quaù trình xöû lyù ñôn giaûn, yeâu caàu kyõ naêng ngöôøi vaän haønh khoâng cao.
Caùc yeâu caàu veà vaän haønh vaø baûo trì khaù thaáp.
Chi phí ñaàu tö vaø vaän haønh thaáp hôn so vôùi coâng ngheä ñoát vaø chuyeån haùo sinh hoïc.
Nhöôïc ñieåm
Yeâu caàu veà ñaát ñai tuông ñoái nhieàu khi phaûi thieát laäp caùc coâng trình phaùt trieån daøi haïn.
Yeâu caàu khoanûg caùch vuøng ñeäm khaù lôùn do muïc ñích söû duïng ñaát nhaïy caûm.
Neáu vaän haønh keùm coù theå gaây ra caùc taùc ñoäng ñeán moâi tröôøng vaø coäng ñoàng daân cö xung quanh.
Baûng 5.4. Caùc phöông aùn xöû lyù raùc thaûi CHÖÔNG 6:
KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ
6.1 KEÁT LUAÄN
Quaûn lyù vaø xöû lyù CTR laø moät boä phaän quan troïng goùp phaàn caûi taïo, laøm saïch, trong laønh moâi tröôøng. Vieäc quaûn lyù vaø xöû lyù raùc thaûi phaûi laø traùch nhieäm chung cuûa moïi ngöôøi, cuûa toaøn xaõ hoäi vì ñaây laø vaán ñeà haøng ñaàu trong coâng taùc quaûn lyù moâi tröôøng.
Phaân loaïi raùc taïi nguoàn taïo ñieàu kieän toát cho vieäc xöû lyù raùc, ñaây laø yeáu toá quyeát ñònh cho phöông phaùp xöû lyù cuûa vieäc löïa choïn phöông phaùp xöû lyù vaø giaûm chi phí cho vieäc xöû lyù raùc.
Nghieân cöùu ñeà xuaát heä thoáng quaûn lyù CTRSH phuø hôïp taïi Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm laø vieäc laøm caàn thieát. Ñoà aùn ñöôïc thöïc hieän qua hieän traïng thöïc teá taïi Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm, toâi ñaõ thu ñöôïc nhöõng keát quaû sau:
6.1.1 Ñoái vôùi quy trình thu gom raùc hoä gia ñình
Vôùi soá daân 162.545 ngöôøi thì coù khoaûng 27.090 hoä, hieän taïi chæ thu gom ñöôïc 20.000 hoä, khoaûng 1/3 löôïng raùc sinh hoaït chöa ñöôïc thu gom.
Neáu Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm tieán haønh PLRTN thì seõ tieát kieäm ñöôïc raát nhieàu chi phí töø caùc khaâu thu gom, vaän chuyeån vaø xöû lyù.
Thôøi gian chôø taïi ñieåm heïn laø 5 – 10 phuùt.
6.1.2 Quy trình thu gom raùc ñöôøng phoá
Ñeå vaïch tuyeán thu gom raùc hôïp lyù laø moät coâng vieäc khoù khaên ñoøi hoûi nhieàu thôøi gian vaø söï tính toaùn caån thaän. Hieän nay, coâng taùc thu gom CTR ôû Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm coøn raát nhieàu khoù khaên, hieän traïng boá trí caùc ñieåm heïn naøy cuõng gaây neân moät soá aûnh höôûng ñaùng keå cho moâi tröôøng xung quanh vaø nhaát laø nhöõng hoä daân naèm gaàn caùc ñieåm heïn naøy.
Ngoaøi ra, coâng taùc thu gom raùc taïi caùc ñieåm heïn cuõng coøn raát nhieàu böùc xuùc, thôøi gian thu gom chöa hôïp lyù, thôøi gian caùc xe eùp tôùi laáy raùc taïi caùc ñieåm heïn cuõng chöa khôùp vôùi thôøi gian giao raùc cuûa caùc xe thu gom, vôùi lyù do ñoù coâng nhaân thu gom raùc ñôïi ôû ñieåm heïn moät thôøi gian raát laâu (coù khi maát caû giôø ñoàng hoà) hoaëc ñoâi luùc caùc xe eùp cuõng phaûi chôø coâng nhaân ñeán giao raùc.
6.1.3 Quy trình vaän chuyeån CTR
Chaát löôïng veä sinh doïc theo caùc tuyeán vaän chuyeån raùc nhìn toaøn cuïc ñaûm baûo veä sinh, tuy nhieân tình traïng nöôùc roø ræ töø caùc xe eùp chaûy doïc caùc tuyeán thu gom vaø muøi xe boác ra aûnh höôûng ñeán ngöôøi ñi ñöôøng.
6.2 KIEÁN NGHÒ
Nhaèm naâng cao hieäu quaû cuûa vieäc quaûn lyù CTR Tp Phan Rang – Thaùp Chaøm, toâi coù moät soá ñeà xuaát döïa treân keát quaû ñieàu tra thöïc teá nhö sau:
Caàn quan taâm boài döôõng naâng cao naêng löïc nghieäp vuï cho ñoäi nguõ chuyeân moân vaø quaûn lyù, cuõng nhö taêng cöôøng trang thieát bò caàn thieát phuïc vuï cho hoaït ñoäng quaûn lyù moâi tröôøng treân ñòa baøn.
Xaây döïng chöông trình tuyeân truyeàn veà vaán ñeà PLRTN vaø lôïi ích cuûa vieäc PLRTN baèng caùch toå chöùc caùc buoåi hoïp khu phoá, phaùt thanh treân lo phoùng thanh, treo baêng roân ngay taïi caùc ñieåm taäp trung ñoâng daân cö, vaän ñoäng moïi ngöôøi cuøng tham gia moät caùch trieät ñeå vaø kieân trì vaøo chöông trình PLRTN.
Nhaø nöôùc hoã trôï kinh phí cho ngöôøi daân nhö vieäc phaân phaùt caùc thuøng raùc cho moãi hoä gia ñình ñeå coâng vieäc phaân loaïi ñöôïc thuaän lôïi vaø nhaø nöôùc thu mua laïi saûn phaåm coù theå taùi cheá.
Taêng cöôøng theâm xe aùp raùc, naâng cao chaát löôïng xe eùp raùc ñeå giaûm tieáng oàn vaø khoùi.
Toå chöùc thöïc hieän toát coâng taùc queùt doïn, thu gom, vaän chuyeån kòp thôøi veà baõi xöû lyù, khoâng ñeå toàn ñoïng qua ñeâm vaø tình traïng xe keùo tay naèm chôø xe cô giôùi ôû caùc ñieåm heïn. Kieåm tra ñieàu chænh quy trình moät caùch hôïp lyù.
Phoái hôïp chaët cheõ hôn nöõa vôùi chính quyeàn ñòa phöông trong coâng taùc VSMT ñeå ñaûm baûo ngaøy caøng hoaøn thieän hôn.
Thöïc hieän toát coâng taùc queùt doïn vaø thu gom raùc noäi oâ thaønh phoá keå caû ca ngaøy vaø ca ñeâm.
Phoái hôïp vôùi ban quaûn lyù KCN tænh baøn bieän phaùp thu gom raùc thaûi coâng nghieäp vaø RTSH cuûa coâng nhaân nôi laøm vieäc.
Vaïch tuyeán thu gom vaø vò trí caùc ñieåm heïn sao cho hôïp lyù nhaát, quaõng ñöôøng vaø thôøi gian di chuyeån cuûa coâng nhaân ngaén nhaát.
Boá trí laïi caùc ñieåm heïn ñeå möùc ñoä aûnh höôûng tôùi moâi tröôøng vaø ngöôøi daân xung quanh ít nhaát, haïn cheá nhaân daân khieáu kieän.
Gia taêng theâm xe thu gom ñeå traùnh cho vieäc chôø ñôïi cuûa caùc coâng nhaân taïi caùc ñieåm heïn.
Toå chöùc xe cô giôùi thu gom raùc ôû caùc ñieåm heïn coù qui öôùc thôøi gian giao nhaän treân caùc tuyeán ñöôøng.
Thöôøng xuyeân kieåm tra chaát löôïng thu gom raùc taïi caùc ñieåm heïn, chaát löôïng veä sinh taïi nhöõng nôi naøy caàn söû duïng dung dòch khöû muøi vaø pheá phaåm haïn cheá muøi taïi caùc ñieåm heïn.
Nhöõng coâng nhaân laøm vieäc raát vaát vaû, ñaëc bieät phuï thuoäc raát nhieàu vaøo ñieàu kieän thôøi tieát neân hoï caàn ñöôïc quan taâm nhieàu hôn nöõa veà cheá ñoä vaø chính saùch.
PHUÏ LUÏC HÌNH
Hình1 . Maùy baêm nöôùc Hình 2. Baêng taûi phaân loaïi
Daây chuyeàn saûn xuaát haït nhöaï &phoâi nhöïa Daây chuyeàn taùch löïa raùc thaûi
Coâng ty Nam Thaønh Coâng ty Nam Thaønh
Hình 3. Coâng nhaân thu gom raùc Hình 4 . Raùc ñöa vaøo xe eùp
ñöôøng phoá taïi TP. PR – TC taïi TP. PR – TC
Hình 5. Thu gom raùc hoä daân taïi Hình 6. Xe eùp laáy raùc taïi ñieåm heïn
TP. PR – TC taïi TP.PR – TC
Hình7 . Raùc chöa phaân loaïi
Hình 8. Raùc ñöa vaøo xe eùp taïi ñieåm heïn
Hình 9. Höôùng daãn phaân loaïi
raùc taïi Haø Noäi. Hình 10. Raùc phaân loaïi taïi nhaø daân
ôû P. Phan Chu Trinh, TP. Haø Noäi
Hình 12. Raùc thaûi höõu cô ñöôïc phaân loaïi.
Hình 11 . Baõi choân laáp raùc Hieäp Phöôùc
TP.HCM
._.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
6_NOIDUNG.doc- 1_BIA.doc
- 2_NHIEM VU DO AN.doc
- 3_NHAN XET GVHD.doc
- 4_LOICAMON.doc
- 5_MUCLUC.doc
- 7_TAILIEUTHAMKHAO.doc
