Khai thác và xuất khẩu than: Thực trạng và giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu than ở Việt Nam

Ch­¬ng I S¬ l­îc vÒ than vµ sù ph¸t triÓn cña ngµnh than S¬ l­îc vÒ s¶n phÈm than. §Æc ®iÓm cña than Trong lßng ®Êt cña tæ quèc ta chøa ®ùng nhiÒu tµi nguyªn kho¸ng s¶n quý b¸u: than, ®ång, ch×, thiÕc, s¾t, kÏm, vµng, b¹c, ®¸ quý, c¸c nguån n­íc kho¸ng…. Ngµy nay, víi kü thuËt th¨m dß hiÖn ®¹i ngµnh ®Þa chÊt cña ta cßn ph¸t hiÖn ra nhiÒu lo¹i quÆng quý hiÕm, cã gi¸ trÞ cao trªn tr­êng quèc tÕ, trong nh÷ng nguån tµi nguyªn ®ã than ®¸ vÉn lµ mét trong nh÷ng tµi nguyªn cã gi¸ trÞ vµ cã tr÷ l­îng lín nhÊt. Than cña n­íc ta ®­îc ph©n bè trªn l·nh thæ tõ Cao B»ng ®Õn Qu¶ng Nam- §µ N½ng thµnh c¸c bÓ than lín nhá riªng biÖt cña nhiÒu lo¹i than: than gÇy, than non, than bïn, than mì….Trong ®ã chñ yÕu lµ than gÇy (Antraxit) víi tr÷ l­îng 3,2 tØ tÊn ®­îc tËp trung chñ yÕu ë Qu¶ng Ninh (chiÕm 90%) ngoµi ra cßn ë Th¸i Nguyªn, L¹ng S¬n… ®ang ®­îc khai th¸c phôc vô cho nhu cÇu trong n­íc vµ xuÊt khÈu. HiÖn nay than Antraxit ®ang lµ mÆt hµng xuÊt khÈu chiÕn l­îc cña n­íc ta. Than Antraxit cña ViÖt Nam víi chÊt l­îng tèt, Ýt khãi, nhiÖt l­îng cao, hµm l­îng l­u huúnh, nit¬ Ýt, Ýt g©y « nhiÔm m«i tr­êng ®· næi tiÕng trªn thÕ giíi h¬n 30 n¨m qua, ®Æc biÖt lµ trong 10 n¨m gÇn ®©y than Antraxit cña ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu sang nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi nh­: Anh, Ph¸p, Mü, NhËt B¶n, §µi Loan, Hµn Quèc, Trung Quèc….Than ViÖt Nam ®· chiÕm mét vÞ trÝ quan träng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. GÇn ®©y tæ chøc qu¶n lý chÊt l­îng quèc tÕ (Internetional Quality Management) ®· cÊp giÊy chøng nhËn vµ tÆng huy ch­¬ng b¹c cho than Antraxit cña ViÖt Nam vÒ chÊt l­îng vµ nh÷ng ®ãng gãp cña nã trong viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng. Than Antraxit cña ViÖt Nam ®· ®­îc dïng lµm nhiªn liÖu quan träng cho c¸c ngµnh chÕ biÕn vËt chÊt kh¸c nh­: luyÖn kim, ®iÖn lùc, ho¸ chÊt. Than Antraxit cña ViÖt Nam ®­îc chia ra lµm nhiÒu lo¹i kh¸c nhau víi sè l­îng, cì h¹t, thµnh phÇn, ®é tro cña than. Mçi thÞ tr­êng tuú theo nh÷ng nhu cÇu, môc ®Ých sö dông kh¸c nhau mµ ng­êi ta lùa chän lo¹i than phï hîp. Ta cã thÓ tham kh¶o vÒ c«ng dông mét sè lo¹i than qua b¶ng sau: B¶ng 1: Chñng lo¹i than xuÊt khÈu cña C«ng ty Coalimex Lo¹i than Cì h¹t (mm) §é Èm max (%) §é tro (%) §é l­u huúnh (%) NhiÖt l­îng (Kcal/kg ) §é c¸c bon (%) Sè 1 35-100 6 8-12 0,6 7.200 81 Sè 2 50 4 6-8 0,6 8.300-8.100 88 Sè 3 35-50 4 3-5 0,6 8.300-8.000 87 Sè 4 15-35 5 4-6 0,6 8.200-7.900 86.5 Sè 5 6-18 5 5-7 0,6 8.100-7.900 86 Sè 6 0-15 8 6-8 0,6 8000-7.800 83 C¸m 7 0-15 8 8-10 0,6 7.800-7.600 81 Sè 8 0-15 8 10-15 0,6 7.600-7.200 77 Sè 9 0-15 8 15-22 0,6 7.200-6.500 70 Sè 10 0-15 8 22-32 0,6 6.500-5.600 65 Sè 11 0-15 8 32-40 0,6 5.500-4.600 62 Nguån : Tµi liÖu cña C«ng ty Coalimex. LÞch sö ph¸t triÓn cña ngµnh than. Ngµnh than ®· cã lÞch sö khai th¸c h¬n 100 n¨m, víi truyÒn thèng vÎ vang, tõ cuéc tæng b·i c«ng ngµy 12/11/1936 cña h¬n 3 v¹n thî má ®· giµnh ®­îc th¾ng lîi rùc rì ®¸nh dÊu mèc son chãi läi trong trang sö hµo hïng ®Êu tranh c¸ch m¹ng v× sù nghiÖp gi¶i phãng ®Êt n­íc. 65 n¨m qua ®i ®Ó l¹i nhiÒu dÊu Ên th¨ng trÇm trong lÞch sö c¸ch m¹ng ph¸t triÓn ngµnh than, ®Æc biÖt lµ trong thêi kú b­íc vµo c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc vµ nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp niªn 90, ngµnh than ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n thö th¸ch gay g¾t, n¹n khai th¸c than tr¸i phÐp ph¸t triÓn trµn lan, ®· lµm cho tµi nguyªn vµ m«i tr­êng vïng má bÞ huû ho¹i nghiªm träng, trËt tù vµ an toµn x· héi diÔn ra phøc t¹p, c«ng nh©n thiÕu viÖc lµm, thu nhËp thÊp, ngµnh than ®· l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng suy tho¸i nghiªm träng. Cho ®Õn n¨m 1988 ngµnh than ho¹t ®éng theo c¬ chÕ bao cÊp, nhËn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt vµ giao nép s¶n phÈm. Trong thËp niªn 80 nhê sù quan t©m cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, sù gióp ®ì cña Liªn X«, c¬ së h¹ tÇng cña ngµnh than ®· ®­îc x©y dùng, c¸c má lé thiªn lín cïng víi c¸c má hÇm lß ®· ®­îc x©y dùng, c¶i t¹o vµ më réng. B¶ng2 : Sè liÖu 1985- 1994 §/v: 1000TÊn N¨m 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 Than nguyªn khai 6295 6855 7690 7605 4221 5198 4895 5226 5835 7575 Tiªu thô 5689 6120 6340 5657 3873 4091 4128 4852 5351 6000 XuÊt khÈu 640 620 201 314 528 676 920 1324 1825 2150 Tiªu thô néi ®Þa 5049 5500 6139 5343 3345 3415 3208 3528 3526 3850 Nguån: sè liÖu lÞch sö ngµnh than cña Bé N¨ng L­îng Trong c¸c n¨m tõ 1985-1988, ngµnh than ®· ®¹t ®­îc s¶n l­îng cao nhÊt trong lÞch sö víi s¶n l­îng than nguyªn khai tõ 6,3 triÖu tÊn/ n¨m ®Õn 7,6 triÖu tÊn/n¨m (kh«ng kÓ ®Þa ph­¬ng vµ qu©n ®éi) t­¬ng øng s¶n l­îng than s¹ch ®¹t 5,3 ®Õn 6,4 triÖu tÊn, tiªu thô tõ 5,7 ®Õn 6,3 triÖu tÊn/ n¨m trong ®ã c¸c nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn chiÕm tõ 34% ®Õn 50%. §Ønh cao cña ngµnh than r¬i vµo 2 n¨m 1987-1988, riªng n¨m 1988 toµn ngµnh ®· bèc 29,2 triÖu m3 ®Êt, ®µo 29.900mÐt lß chuÈn bÞ s¶n xuÊt, khai th¸c 7,6 triÖu tÊn than nguyªn khai, sµng tuyÓn ®­îc 6,3 triÖu tÊn than s¹ch. Sè l­îng c«ng nh©n viªn chøc trong ngµnh than (gåm c¶ c¬ quan bé) dao ®éng tõ 85,4 ngµn ng­êi (1985) ®Õn 92,7 ngµn ng­êi (1988). Tõ n¨m 1989 khi tæ m¸y cña thuû ®iÖn Hoµ B×nh lÇn l­ît ®i vµo vËn hµnh vµ nÒn kinh tÕ n­íc ta bÞ khñng ho¶ng th× nhu cÇu sö dông than gi¶m nghiªm träng kÐo theo viÖc gi¶m s¶n xuÊt vµ tiªu thô than. N¨m 1989 s¶n xuÊt than tôt xuèng cßn 4,2 triÖu tÊn than nguyªn khai (3,3 triÖu tÊn than s¹ch) vµ tiªu thô 3,87 tÊn than trong ®ã xuÊt khÈu 528 ngµn tÊn, vµo c¸c nhµ m¸y ®iÖn 1,97 triÖu tÊn chiÕm 50,8%. Tõ n¨m 1992 ®Õn 1994 s¶n xuÊt than cã t¨ng lªn nhê t¨ng xuÊt khÈu vµ b¸n vµo mét sè ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c, trong khi l­îng than b¸n vµo ®iÖn gi¶m xuèng cßn 667 ngµn tÊn n¨m 1992 (chiÕm 13,7%), 518 ngµn tÊn n¨m 1993 (9,6 %) vµ 814 ngµn tÊn n¨m 1994 (13,5%). Lùc l­îng c«ng nh©n viªn chøc trong ngµnh than còng gi¶m tõ 92,7 ngµn ng­êi xuèng cßn 69,8 ngµn ng­êi n¨m 1993, 74 ngµn ng­êi vµo n¨m 1994. Nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, do nhu cÇu sö dông than gi¶m sót kÐo theo sù gi¶m sót m¹nh s¶n xuÊt than ë c¸c má lín, nh­ng “thÞ tr­êng than” t¹i c¸c vïng má Qu¶ng Ninh trong c¸c n¨m 1991-1994 rÊt s«i ®éng nhê mua ®i b¸n l¹i c¸c chØ tiªu vµ than xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ cao h¬n tõ 2- 3 lÇn so víi b¸n ë trong n­íc (lo¹i than cã cïng phÈm chÊt). ChØ tiªu xuÊt khÈu than ®· ®­îc ph©n phèi cho ®Õn 60 - 70 ®¬n vÞ tõ c¸c C«ng ty Than c¸c C«ng ty t­ vÊn, viÖn nghiªn cøu, c¸c tr­êng häc, c¸c c¬ quan Nhµ n­íc, c¸c tæ chøc ®oµn thÓ x· héi ë trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng nh­ lµ mét c¸ch ®Ó ®iÒu hoµ thu nhËp. Mét sè ®¬n vÞ cã chØ tiªu xuÊt khÈu ®· b¸n l¹i cho cai than ®Ó h­ëng chªnh lÖch, ®Õn l­ît cai than mãc nèi ®­a hµng kÐm phÈm chÊt lªn tµu xuÊt khÈu lµm ¶nh h­ëng xÊu cho uy tÝn ngµnh than ViÖt Nam. ThÞ tr­êng than trong n­íc còng ®· bÞ rèi lo¹n, c¸c C«ng ty Than chÝnh thèng kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®­îc, tr÷ l­îng than ®­a vµo c¸c nhµ m¸y ®iÖn do bé n¨ng l­îng chØ ®¹o, cßn l¹i than b¸n trong n­íc ®­îc th¶ næi vµ phÇn nhiÒu do c¸c cai than lòng ®o¹n. Do thÞ tr­êng bÞ lòng ®o¹n nªn n¹n khai th¸c than tr¸i phÐp ph¸t triÓn m¹nh cã lóc ®· lªn tíi hµng ngµn cöa lß, tõ ®ã lµm suy gi¶m nhanh m«i tr­êng sinh th¸i vµ kÐo theo c¸c tÖ n¹n x· héi. ChÝnh n¹n khai th¸c than tr¸i phÐp t¹i c¸c lé vØa víi chi phÝ thÊp ®· ®Èy c¸c C«ng ty Than, c¸c má than chÝnh thèng vµo t×nh thÕ ph¶i thu hÑp s¶n xuÊt, gi¶m bãc ®Êt, gi¶m ®µo lß, niªm cÊt nhiÒu xe, m¸y, gi¶m tiÒn l­¬ng ®Ó c©n ®èi tµi chÝnh theo nguyªn t¾c tù trang tr¶i. §êi sèng c«ng nh©n viªn chøc thêi kú nµy gÆp nhiÒu khã kh¨n do thiÕu viÖc lµm vµ thu nhËp thÊp. Cã thÓ nãi r»ng trong c¸c n¨m 1991- 1994 ngµnh than r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng kh¸ nÆng nÒ. Trong bèi c¶nh trªn thñ t­íng Vâ V¨n KiÖt, l·nh ®¹o Bé n¨ng l­îng vµ l·nh ®¹o mét sè bé, ngµnh trung ­¬ng vµ tØnh Qu¶ng Ninh ®· trùc tiÕp kiÓm tra t×nh h×nh khai th¸c kinh doanh than, häp víi bé ngµnh than vµ ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh 381TTg ngµy 27/7/1994 vµ chØ thÞ 382TTg ngµy 28/7/1994 vÒ viÖc lËp l¹i trËt tù trong khai th¸c, kinh doanh than, s¾p xÕp l¹i tæ chøc s¶n xuÊt vµ thµnh lËp tæng C«ng ty Than ViÖt Nam. TiÕp theo ®ã ngµy 10/10/94 Thñ t­íng chÝnh phñ ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh sè 563 TTg vÒ viÖc thµnh lËp tæng C«ng ty Than ViÖt Nam vµ cho phÐp ho¹t ®éng tõ ngµy 1/1/ 1995. Sù ra ®êi cña tæng C«ng ty Than ViÖt Nam cïng víi sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc trong giai ®o¹n ®æi míi ®· thùc sù t¹o ®iÒu kiÖn cho ngµnh than cã c¬ héi phôc håi s¶n xuÊt, t¨ng c­êng qu¶n lý, cñng cè, ®æi míi doanh nghiÖp vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Môc tiªu nhiÖm vô chÝnh mµ §¶ng vµ ChÝnh Phñ ®Ò ra cho Tæng C«ng ty Than ViÖt Nam lµ: LËp l¹i trËt tù trong khai th¸c, kinh doanh than. Tho¶ m·n c¸c nhu cÇu vÒ than cña nÒn kinh tÕ, ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ kh¸c trªn nÒn s¶n xuÊt than mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. §Õn n¨m 2000 ®¹t 10 triÖu tÊn than th­¬ng phÈm. Thùc hiÖn nhiÖm vô quan träng mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc giao, ngay tõ n¨m 1995 héi ®ång qu¶n trÞ Tæng C«ng ty Than ViÖt Nam ®· x©y dùng ®Ò ¸n “§æi míi tæ chøc, qu¶n lý, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh”, lùa chän chiÕn l­îc ph¸t triÓn “x©y dùng tæng C«ng ty Than thµnh tËp ®oµn kinh doanh ®a nghÒ trªn nÒn s¶n xuÊt than”, víi ph­¬ng ch©m “cïng ph¸t triÓn víi b¹n hµng”. Tõ môc tiªu chiÕn l­îc tæng qu¸t ®· ®Ò ra, tæng C«ng ty ®· triÓn khai thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p vµ chiÕn l­îc cô thÓ lµ: §Çu t­, ®æi míi c«ng nghÖ lµ chiÕn l­îc quan träng hµng ®Çu ®· ®­îc tæng C«ng ty Than ®Æc biÖt quan t©m nh»m khai th¸c tèi ®a c¬ së vËt chÊt, tµi nguyªn s½n cã, n©ng cao møc ®é ®¶m b¶o an toµn trong s¶n xuÊt: c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho ng­êi lao ®éng, gi¶m « nhiÔm m«i tr­êng, gi¶m tæn thÊt than trong qu¸ tr×nh khai th¸c, n©ng cao chÊt l­îng than nguyªn khai, than s¹ch vµ tû lÖ thu håi than, ®ång thêi t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm theo yªu cÇu cña thÞ tr­êng, tõng b­íc n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña ng­êi lao ®éng. Ngoµi viÖc ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ cho khai th¸c than, c¸c doanh nghiÖp ®· chó träng ®Çu t­ c¶i t¹o, thay ®æi c«ng nghÖ sµng tuyÓn ®Ó phï hîp víi yªu cÇu cña kh¸ch hµng, tËn thu than bïn, xö lý n­íc th¶i tr­íc khi ®­a ra biÓn. §Çu t­ hoµn thiÖn c¸c kho than, bÕn rãt tiªu thô, ®Çu t­ luång l¹ch më réng c¶ng biÓn ®¶m b¶o cho tÇu ra vµo, neo ®Ëu vµ nhËn than thuËn lîi. Song song víi viÖc ®æi míi c«ng nghÖ, hiÖn ®¹i ho¸ d©y chuyÒn s¶n xuÊt n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®¸p øng yªu cÇu cña kh¸ch hµng. Tæng C«ng ty Than ®· ®Æc biÖt quan t©m ®Õn chiÕn l­îc thÞ tr­êng, bëi “cã thÞ tr­êng lµ cã tÊt c¶”. Tæng C«ng ty ®· kiªn tr× x©y dùng thÞ tr­êng than, ®æi míi tæ chøc vµ ph­¬ng thøc kinh doanh than cña hÖ thèng c¸c C«ng ty cung øng than trong néi ®Þa, ®æi míi c¸ch thøc tiÕp thÞ giao dÞch xuÊt khÈu than. ViÖc më réng thÞ tr­êng tiªu thô nh»m th¸o gì ®Çu ra cho s¶n xuÊt, ®¶m b¶o sù c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu. Than ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu rÊt quan träng trong viÖc më réng thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc ®· x©y dùng ®­îc mèi quan hÖ b¹n hµng tin cËy ®èi víi kh¸ch hµng. Trong n­íc, ®· ký hîp ®ång dµi h¹n víi c¸c hé lín kho¶ng 30% s¶n l­îng tiªu thô hµng n¨m. Than ViÖt Nam ®· cã quan hÖ víi c¸c b¹n hµng n­íc ngoµi ë kh¾p c¸c ch©u lôc. HiÖn nay nh÷ng n­íc vµ khu vùc cã sö dông Than cña ViÖt Nam lµ : Canada, USA, Mªxic«, Braxin, NhËt B¶n, Hµn Quèc, Trung Quèc, Th¸i Lan, §µi Loan…. Tõ nh÷ng bµi häc trong qu¸ khø, ngay tõ khi b¾t ®Çu thµnh lËp tæng C«ng ty, chóng ta ®· b¾t tay vµo x©y dùng mét chiÕn l­îc thÞ tr­êng ®Ó ®i t×m ®Çu ra cho s¶n phÈm. ViÖc më réng vµ gi÷ æn ®Þnh thÞ tr­êng lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó tæng C«ng ty thùc hiÖn ph­¬ng ¸n tæ chøc s¶n xuÊt míi còng nh­ tiÕp cËn thÞ tr­êng tµi chÝnh, tÝn dông, ®¶m b¶o vèn cho kinh doanh, cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ ph¸t triÓn, lo c«ng ¨n viÖc lµm vµ ®êi sèng cho h¬n 7 v¹n lao ®éng trong ngµnh cïng víi mét ®éi qu©n kh«ng nhá ng­êi ¨n theo. Bªn c¹nh c¸c biÖn ph¸p tËp trung cho xuÊt khÈu than d­íi sù ®iÒu hµnh cña tæng C«ng ty, chñ ®éng tiÕp xóc víi c¸c b¹n hµng, ®µm ph¸n kÝ kÕt nh÷ng hîp ®ång ng¾n h¹n, dµi h¹n víi c¬ chÕ gi¸ mÒm dÎo c¹nh tranh…t¨ng c­êng kiÓm so¸t vµ më réng thÞ tr­êng tiªu thô than trong n­íc theo h­íng ®µm ph¸n, kÝ c¸c hîp ®ång cung øng dµi h¹n víi c¸c hé sö dông nhiÒu than, ®­a than ®Õn tËn n¬i sö dông vµ më réng m¹ng l­íi b¸n than ®Õn c¸c tØnh trong c¶ n­íc, bao gåm c¶ thÞ tr­êng n«ng th«n, miÒn nói. Tõ n¨m 1998 do chÞu ¶nh h­ëng cña khñng ho¶ng tµi chÝnh - kinh tÕ khu vùc, xuÊt khÈu than bÞ gi¶m c¶ vÒ l­îng lÉn vÒ gi¸ do trªn thÕ giíi cung lín h¬n cÇu vµ ph¶i c¹nh tranh quyÕt liÖt. Tuy nhiªn, nhê n¾m b¾t ®­îc th«ng tin, cã chÝnh s¸ch mÒm dÎo vµ mèi quan hÖ tèt víi b¹n hµng nªn chóng ta vÉn duy tr× ®­îc trªn d­íi 3 triÖu tÊn than xuÊt khÈu vµ vÉn gi÷ ®­îc 25-30% thÞ phÇn than Antraxit bu«n b¸n trªn thÕ giíi. ë thÞ tr­êng trong n­íc, nhu cÇu dïng than gi¶m, ®Æc biÖt n¨m 1999 gi¶m 1078 ngµn tÊn so víi n¨m 1998 buéc chóng ta ph¶i t¹m thêi gi¶m s¶n xuÊt ®Ó gi¶m tån kho, gi¶m ø ®äng vèn. §Ó tõng b­íc th¸o gì khã kh¨n, chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­, c¬ cÊu lao ®éng, t¹o thªm viÖc lµm, gi¶m bít g¸nh nÆng cho ngµnh than, lÊy than hç trî ph¸t triÓn c¸c ngµnh kh¸c vµ ng­îc l¹i ngµnh kh¸c thóc ®Èy s¶n xuÊt than, tæng C«ng ty Than ®· nghiªn cøu vµ ®­a ra chiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ ph­¬ng ch©m hµnh ®éng cô thÓ ¸p dông cho ngµnh than. Hoµn thµnh kÕ ho¹ch 5 n¨m 1996- 2000, tæng C«ng ty Than ®· thùc hiÖn v­ît chØ tiªu s¶n xuÊt vµ tiªu thô 10 triÖu tÊn than mµ §¹i héi ®¶ng toµn quèc lÇn thø VIII ®Ò ra vµo n¨m 2000, ®ång thêi chuÈn bÞ c¸c ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt, ®æi míi tæ chøc qu¶n lý, c«ng nghÖ cho viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. §êi sèng viÖc lµm cña ng­êi lao ®éng ®­îc ®¶m b¶o vµ tõng b­íc ®­îc c¶i thiÖn, ®· gãp phÇn tÝch cùc trong viÖc æn ®Þnh an ninh trËt tù, an toµn x· héi vïng má. Cïng víi s¶n xuÊt than, c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c còng æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. Trong 7 n¨m tõ 1995 - 2001 s¶n xuÊt 74,109 triÖu tÊn than th­¬ng phÈm, tiªu thô 73,212 triÖu tÊn, trong ®ã xuÊt khÈu 23,25 triÖu tÊn, tho¶ m·n ®­îc nhu cÇu than trong n­íc vµ më réng ®­îc thÞ tr­êng xuÊt khÈu. §Õn cuèi n¨m 2001, Tæng C«ng ty ®· ®¹t ®­îc nh÷ng c©n ®èi quan träng, lËp l¹i quan hÖ cung - cÇu, møc tån kho duy tr× hîp lý, b¶o toµn ®­îc vèn kinh doanh. ThÕ m¹nh cña chóng ta lµ chÊt l­îng than kh¸ cao (nhiÖt cao, l­u huúnh vµ ®é tro thÊp), c¶ng biÓn thuËn tiÖn. Nh­ng bªn c¹nh ®ã, ta còng cã mét lo¹t nh÷ng h¹n chÕ. §ã lµ c«ng nghÖ l¹c hËu, n¨ng suÊt lao ®éng rÊt thÊp, sè l­îng lao ®éng qu¸ nhiÒu so víi nhu cÇu... Trong khi ®ã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng than thÕ giíi ngµy cµng d÷ déi. §Ó kh«ng bÞ tôt hËu trong ph¸t triÓn xuÊt khÈu, chóng ta ph¶i khÈn tr­¬ng gi¶i quyÕt nh÷ng bµi to¸n sau: §æi míi c«ng nghÖ trong sµng tuyÓn than, s¶n xuÊt ®­îc than mäi kÝch cì, mäi hµm l­îng, tho¶ m·n tÊt c¶ mäi nhu cÇu kÓ c¶ cña nh÷ng kh¸ch hµng “khã tÝnh” nhÊt. T¨ng n¨ng lùc bèc xÕp th«ng qua viÖc n¹o vÐt luång l¹ch (hiÖn c¶ng Cöa ¤ng tèi ®a chØ cã tµu 6 v¹n tÊn vµo ®­îc, trong khi c¶ng §¹i Liªn (Trung Quèc) cã thÓ tiÕp nhËn tµu 10-20 v¹n tÊn). Bªn c¹nh ®ã ph¶i c¶i tiÕn hÖ thèng bèc v¸c tù ®éng, bè trÝ kho hµng hîp lý, thuËn tiÖn. Vµ mét viÖc rÊt quan träng n÷a lµ kh«ng ngõng hoµn thiÖn hÖ thèng qu¶n lý ®Ó h¹ thÊp tèi ®a chi phÝ s¶n xuÊt. b¶ng3 : Mét sè chØ tiªu chñ yÕu tõ 1995 - 2001 N¨m 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Tiªu thô than (1000 tÊn) 7592 9653 10779 10721 10500 11467 12500 XuÊt khÈu 2783 3666 3525 2900 3300 3076 4000 Trong n­íc 4809 5987 7254 7821 7200 8333 8500 Tæng doanh thu (tû ®ång) 2402 3658 4254 4558 4129 4887 5669 Doanh thu tiªu thô than ( tØ ®ång) 1917 2584 2953 2953 2792 3114 3675 XuÊt khÈu 955 1262 1323 1246 1328 1765 1850 Trong n­íc 962 1322 1630 1707 1464 1349 1825 Doanh thu tõ s¶n xuÊt, kinh doanh kh¸c 485 1074 1301 1605 1337 1764 1994 Nép ng©n s¸ch (tû ®ång) 120 152 199 154 133 155 165 Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt ho¹t ®éng ngµnh than B»ng nhiÒu biÖn ph¸p kinh tÕ tæng hîp, víi ph­¬ng ch©m nhÊt qu¸n “cïng ph¸t triÓn víi b¹n hµng”, tõ khi ra ®êi tæng C«ng ty Than ViÖt Nam ®· ph¸t huy néi lùc, phÊn ®Êu t¨ng s¶n l­îng than tiªu thô tõ 7,6 triÖu n¨m 1995 lªn 9,7 triÖu n¨m 96; 10,77 triÖu n¨m 97; 10,72 triÖu n¨m 98; 10,5 triÖu n¨m 99; 11,5 triÖu n¨m 2000; 12,5 triÖu n¨m 2001. Sau nh÷ng nç lùc kh«ng ngõng, cho ®Õn nay, Tæng C«ng ty ®· x©y dùng ®­îc mèi quan hÖ dµi h¹n víi c¸c nhµ tiªu thô NhËt B¶n, Hungari, Trung Quèc, Th¸i Lan, Philippine, Hµn Quèc, §µi Loan, Hµ Lan, Nam Phi... §· hîp t¸c víi c¸c C«ng ty th­¬ng m¹i n­íc ngoµi vµ tù m×nh b¸n than ®i thÞ tr­êng kho¶ng 40 n­íc trªn thÕ giíi. VÒ xuÊt khÈu, ngoµi c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng tæng C«ng ty ®· phèi hîp víi c¸c doanh nghiÖp ®­îc phÐp xuÊt khÈu than më réng thÞ tr­êng. Míi ®©y, Tæng C«ng ty ®· ký hîp ®ång cung cÊp than cho Trung Quèc trong vßng 15 n¨m tíi. Theo dù b¸o cña ngµnh than, trong n¨m 2002, nhu cÇu than trªn thÞ tr­êng bªn ngoµi sÏ tiÕp tôc t¨ng, ®Æc biÖt lµ ë thÞ tr­êng Nga vµ §µi Loan. §ång thêi, gi¸ b¸n than vµo mét sè thÞ tr­êng cã thÓ sÏ t¨ng. §©y sÏ lµ yÕu tè thuËn lîi cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu than cña n­íc ta. Do vËy, l­îng than xuÊt khÈu cña n­íc ta trong n¨m 2002 sÏ cã thÓ ®¹t Ýt nhÊt lµ 3,8 triÖu tÊn. Trong khi ®ã, t¹i thÞ tr­êng trong n­íc, c¸c hé tiªu thô than lín dù kiÕn sÏ mua kho¶ng 5,3 triÖu tÊn. Còng n¨m 2002, l­îng than tiªu thô trong ngµnh ®iÖn ­íc tÝnh sÏ vµo kho¶ng 3,5 triÖu tÊn, trong ngµnh xi m¨ng kho¶ng 1,3 triÖu tÊn, ngµnh s¶n xuÊt ph©n ®¹m kho¶ng 320.000 tÊn vµ ngµnh giÊy kho¶ng 180.000 tÊn. Nh­ vËy, tæng nhu cÇu than trong n¨m 2002 trªn thÞ tr­êng néi ®Þa ­íc tÝnh sÏ lµ gÇn 13 triÖu tÊn. Theo ®¸nh gi¸ cña Bé C«ng NghiÖp, trong 5 th¸ng ®Çu n¨m nay, tæng C«ng ty Than ViÖt Nam lµ mét trong 19 Tæng C«ng ty ®¹t møc t¨ng tr­ëng cao, næi bËt lµ kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng cao nhÊt so víi c¸c Tæng C«ng ty thuéc Bé. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn Tæng C«ng ty ChiÕn l­îc ph¸t triÓn vµ ph­¬ng ch©m hµnh ®éng XuÊt ph¸t tõ ph©n tÝch m«i tr­êng kinh doanh nh­ ®· nªu ë trªn, ®Ó tõng b­íc th¸o gì khã kh¨n, chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­, c¬ cÊu lao ®éng t¹o thªm viÖc lµm gi¶m bít g¸nh nÆng cho than, lÊy than hç trî ph¸t triÓn c¸c ngµnh kh¸c thóc ®Èy s¶n xuÊt than, Tæng C«ng ty ®· chän: ChiÕn l­îc ph¸t triÓn : X©y dùng Tæng C«ng ty Than ViÖt Nam thµnh mét tËp ®oµn kinh doanh ®a ngµnh m¹nh trªn nÒn s¶n xuÊt than. Theo ®ã t¨ng c­êng, cñng cè ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ c¬ khÝ, vËt liÖu næ c«ng nghiÖp, vËt liÖu x©y dùng vµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt dÞch vô kh¸c ®· cã trong ngµnh Than tõ tr­íc khi thµnh lËp tæng C«ng ty, ®ång thêi ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ kh¸c anh em víi ngµnh than t¹o ra thÞ tr­êng cho than nh­ nhµ m¸y ®iÖn ®èt than, xi m¨ng, khai th¸c kho¸ng s¶n, c¸c ngµnh nghÒ t¹o ra nhiÒu viÖc lµm cho lao ®éng n÷ (may, giµy, dÞch vô…) trªn c¬ së liªn kÕt, hîp t¸c víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c vµ tËn dông ®­îc thÕ m¹nh cña ®Þa ph­¬ng, tËn dông tèi ®a c¬ së vËt chÊt, n¨ng lùc qu¶n lÝ vµ sö dông lao ®éng cña ngµnh than ®ang s½n cã. Ph­¬ng ch©m: Cïng ph¸t triÓn víi b¹n hµng tr­íc hÕt hîp t¸c víi c¸c Tæng C«ng ty, C«ng ty trong n­íc, gióp ®ì nhau, dµnh thÞ tr­êng cho nhau, ®Þnh gi¸ hîp lý phï hîp víi kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña c¸c b¹n hµng. T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c C«ng ty n­íc ngoµi nghiªn cøu sö dông c¸c s¶n phÈm than cña ViÖt Nam, thóc ®Èy qu¸ tr×nh héi nhËp cña khu vùc vµ quèc tÕ. Môc tiªu chiÕn l­îc: ®· ®Ò ra cho n¨m 2010 lµ tiªu thô 18-20 triÖu tÊn than th­¬ng phÈm. C¸c môc tiªu vµ gi¶i ph¸p cô thÓ ChiÕn l­îc thÞ tr­êng Ngay tõ ®Çu C«ng ty ®· x¸c ®Þnh “cã thÞ tr­êng lµ cã tÊt c¶” nªn ®· dµy c«ng x©y dùng mét chiÕn l­îc thÞ tr­êng than ®Ó th«ng qua ®ã: + LËp l¹i trËt tù trong khai th¸c, kinh doanh than. + B¸n t¨ng c¸c s¶n phÈm than vµo thÞ tr­êng néi ®Þa vµ xuÊt khÈu víi gi¸ c¶ hîp lý. + N©ng cao søc c¹nh tranh vµ chuÈn bÞ héi nhËp quèc tÕ. Tæng C«ng ty ®· ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p ®æi míi tæ chøc vµ ph­¬ng ph¸p kinh doanh cña hÖ thèng c¸c C«ng ty cung øng than trong néi ®Þa, ®æi míi c¸ch thøc tiÕp thÞ giao dÞch xuÊt khÈu than, ®µm ph¸n ký kÕt c¸c hîp ®ång cung øng than dµi h¹n ë trong n­íc còng nh­ n­íc ngoµi. Trong chiÕn l­îc thÞ tr­êng than vÊn ®Ò c©n b»ng CUNG- CÇU ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu, th«ng qua ®ã mµ gi¶i quyÕt hîp lý vÊn ®Ò gi¸ b¸n than. ThÞ tr­êng néi bé ngµnh than ®­îc ­u tiªn cho c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn cña Than ViÖt Nam vµ c¸c C«ng ty trong n­íc, ®Æc biÖt lµ c¸c Tæng C«ng ty, C«ng ty cã quan hÖ mua hµng cña Tæng C«ng ty Than ViÖt Nam theo h­íng hîp t¸c, b¶o hé cã ®iÒu kiÖn vµ gi¸ c¶ c¹nh tranh. C¸i g× s¶n xuÊt ®­îc ë trong ngµnh víi gi¸ c¶ hîp lý th× kh«ng mua ngoµi; nÕu mua ngoµi, thuª ngoµi th× ­u tiªn cho c¸c C«ng ty ®Þa ph­¬ng vµ c¸c C«ng ty cã mua hµng Than ViÖt Nam, t­¬ng tù nh­ vËy c¸i g× s¶n xuÊt ®­îc th× kh«ng nhËp khÈu. ChiÕn l­îc ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ ViÖc ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt than ®­îc tËp trung nh»m vµo n©ng cao møc ®é ®¶m b¶o an toµn trong s¶n xuÊt, n©ng cao søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. ChiÕn l­îc ®· chØ râ cÇn ph¶i ®Çu t­ n©ng cao kh¶ n¨ng thu håi than trong qu¸ tr×nh khai th¸c (gi¶m tæn thÊt than), n©ng cao chÊt l­îng than nguyªn khai vµ than s¹ch, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña c«ng nh©n, nhÊt lµ trong c¸c má hÇm lß, tù s¶n xuÊt vËt liÖu næ c«ng nghiÖp vµ tù chÕ t¹o mét sè lo¹i thiÕt bÞ chuyªn dïng, øng dông c«ng nghÖ tin häc trong qu¶n trÞ s¶n xuÊt kinh doanh. ChiÕn l­îc qu¶n trÞ tµi nguyªn vµ m«i tr­êng Quy ho¹ch, ph©n giao râ rµng ranh giíi má cho c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn theo h­íng æn ®Þnh l©u dµi, Ýt xen kÏ phï hîp víi quy ho¹ch khai th¸c cña mçi kho¸ng sµng. Lµm râ ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt, lµm râ tr÷ l­îng than s¹ch ®Þa chÊt ë mçi kho¸ng sµng, lËp c¬ së d÷ liÖu ®Þa chÊt phôc vô ®¾c lùc cho viÖc quy ho¹ch, thiÕt kÕ vµ qu¶n lý qu¸ tr×nh khai th¸c. N©ng cao nhËn thøc cña c«ng nh©n viªn chøc vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng, ho¹ch ®Þnh ch­¬ng tr×nh c¶i thiÖn m«i tr­êng, lËp quü m«i tr­êng than ViÖt Nam, cïng ®Þa ph­¬ng ch¨m lo b¶o vÖ m«i tr­êng. ChiÕn l­îc qu¶n trÞ chi phÝ, kiÓm so¸t gi¸ thµnh KiÓm tra chÆt chÏ chi phÝ s¶n xuÊt l­u th«ng lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p nh­ng cã thÓ lµm ®­îc mµ kh«ng cÇn tèn kÐm nhiÒu, kh«ng phô thuéc nhiÒu vµo c¸c yÕu tè kh¸ch quan. ViÖc kiÓm so¸t chi phÝ cho ngµnh Than tr­íc ®©y cßn kh¸ láng do ®ã cã thÓ xiÕt chÆt thªm ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh, c¶i thiÖn thu nhËp cho c«ng nh©n viªn chøc miÔn lµ c¸n bé c«ng nh©n quyÕt t©m häc c¸ch lµm vµ tù gi¸c lµm. ChiÕn l­îc t¹o vèn vµ huy ®éng vèn LÊy than nu«i than, lÊy than ®Ó më mang c¸c ngµnh nghÒ kh¸c ®ã lµ chiÕn l­îc t¹o vèn ®Çu t­ l©u dµi, tÝch cùc thóc ®Èy c«ng cuéc më réng thÞ tr­êng, khÐo gi¶i quyÕt mèi quan hÖ cung - cÇu vµ qu¶n chÆt chi phÝ s¶n xuÊt sÏ t¹o ra lîi nhuËn ®Ó t¸i ®Çu t­ duy tr× vµ më réng s¶n xuÊt. Sö dông lîi thÕ cña than, uy tÝn cña s¶n phÈm than vµ cña Tæng C«ng ty Than ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng ®Ó huy ®éng vèn víi chi phÝ thÊp, sö dông c¸c hîp ®ång b¸n than dµi h¹n ®Ó tù b¶o l·nh vay vèn, mua thiÕt bÞ, x©y nhµ m¸y tr¶ b»ng than. Sö dông tèi ®a c¸c dÞch vô cã lîi cña c¸c ng©n hµng trong n­íc vµ n­íc ngoµi, quan hÖ víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trung ­¬ng ®Ó thu xÕp ®Þnh møc vèn vay vµ l·i suÊt cho toµn bé hÖ thèng cña hai bªn. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc §µo t¹o lµ vÊn ®Ò ®­îc ­u tiªn hµng ®Çu ®Ó x©y dùng ®éi ngò c«ng nh©n viªn chøc v÷ng m¹nh: + C¸n bé giái nghiÖp vô, tËn tuþ víi c«ng viÖc. + C«ng nh©n giái tay nghÒ, lao ®éng s¸ng t¹o. Gi¸o dôc truyÒn thèng, tæ chøc phong trµo thi ®ua, v¨n ho¸ thÓ thao, ®Èy m¹nh c«ng t¸c x· héi, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ®Ò cao d©n chñ, ch¨m lo ph©n phèi c«ng b»ng theo lao ®éng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng nh©n viªn chøc ph¸t triÓn toµn diÖn, ®ã còng lµ ®éng lùc lµm cho ng­êi lao ®éng g¾n bã víi doanh nghiÖp, lao ®éng víi n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao h¬n. “Kû luËt, ®ång t©m chóng ta nhÊt ®Þnh th¾ng” lu«n lµ khÈu hiÖu hµnh ®éng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, x©y dùng lùc l­îng c«ng nh©n viªn chøc v÷ng m¹nh, trung thµnh víi sù nghiÖp c¸ch m¹ng, x©y dùng doanh nghiÖp s¹ch trong thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. TÇm quan träng cña ngµnh than TÇm quan träng cña than ®èi víi nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc ViÖt Nam lµ quèc gia cã tr÷ l­îng than lín, ­íc tÝnh kho¶ng 4 tû tÊn than Antraxit. Tr÷ l­îng than cña ViÖt Nam ®­îc dù tÝnh nh­ sau: 300 triÖu tÊn ®­îc khai th¸c b»ng lé thiªn 1,5 tû tÊn ®­îc khai th¸c b»ng hÇm lß 3,5 tû tÊn n»m d­íi mÆt ®Êt 500m Thªm n÷a, ViÖt Nam cã xÊp xØ 17 tû tÊn than dïng cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cã sö dông nåi h¬i (than n©u) n»m ë ®ång b»ng ch©u thæ B¾c Bé. Tuy vËy, sè than nµy sÏ rÊt khã khai th¸c do ¶nh h­ëng cña l­îng n­íc ngÇm cao. Than antraxit phÇn lín n»m ë Qu¶ng Ninh, cßn than n©u n»m ë ®ång b»ng B¾c Bé. N¨m 2001, chóng ta ®· tiªu thô h¬n 12,5 triÖu tÊn than, trong ®ã b¸n ra n­íc ngoµi trªn 4 triÖu. Tæng doanh thu toµn ngµnh ®¹t 5.669 tû ®ång, ®êi sèng ng­êi lao ®éng thùc sù ®­îc c¶i thiÖn. §Æc biÖt trong lÜnh vùc ®Çu t­ më réng s¶n xuÊt, tæng møc ®Çu t­ ®¹t trªn 650 tû ®ång, gÊp r­ìi møc thùc hiÖn n¨m 2000 vµ lµ møc cao nhÊt kÓ tõ ngµy thµnh lËp Tæng C«ng ty Than ViÖt Nam ®Õn nay. Nh÷ng thµnh qu¶ trªn cña n¨m 2001 lµ c¬ së v÷ng ch¾c cho phÐp chóng ta kh¼ng ®Þnh d­íi sù chØ ®¹o trùc tiÕp cña chÝnh phñ, ngµnh than ViÖt Nam ®ang ph¸t triÓn, cã ®Çy ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c môc tiªu, gãp phÇn b¶o ®¶m an ninh n¨ng l­îng quèc gia, cung øng ®ñ than cho nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc, t¨ng c­êng xuÊt khÈu, x©y dùng Tæng C«ng ty Than ViÖt Nam thµnh tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh nh­ §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX ®· ®Æt ra. HiÖn nay, than ViÖt Nam s¶n xuÊt ra, mét phÇn phôc vô cho viÖc xuÊt khÈu, hµng n¨m thu ®­îc mét l­îng ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ vÒ cho ®Êt n­íc, cßn mét phÇn lín lµ phôc vô nhu cÇu trong n­íc. Ngµnh than lµ 1 bé phËn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n thèng nhÊt. Ph¸t triÓn ngµnh than ph¶i ®Æt trong tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña c¶ n­íc. Than lµ tµi nguyªn cña ®Êt n­íc, tr÷ l­îng than kh«ng khãi cña ta trªn thÕ giíi kh«ng nhiÒu. Ngµnh than lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp cã tÝnh chÊt h¹ tÇng, nã lµ tiÒn ®Ò, cung cÊp ®Çu vµo cho nhiÒu ngµnh kinh tÕ ph¸t triÓn. Lµ ngµnh c«ng nghiÖp h¹ tÇng, than cÇn cã tÝnh chÊt ®Æc thï cho c¶ ®Çu t­ ph¸t triÓn lÉn cho con ng­êi, ®¶m b¶o cho nã ph¸t triÓn v÷ng ch¾c, ®ång bé víi c¸c ngµnh nã phôc vô. Nãi ®Õn tÇm quan träng cña ngµnh than kh«ng chØ nh×n nhËn vÒ sè l­îng vµ gi¸ trÞ nã ®¹t ®­îc, kh«ng chØ xem xÐt viÖc khai th¸c ®­îc bao nhiªu tÊn, cung cÊp trùc tiÕp cho c¸c ngµnh kinh tÕ bao nhiªu tÊn, xuÊt khÈu bao nhiªu tÊn, thu ®­îc bao nhiªu ngo¹i tÖ qua xuÊt khÈu vµ hµng n¨m ®ãng gãp cho ng©n s¸ch lµ bao nhiªu, mµ quan träng h¬n lµ ph¶i xem xÐt trªn ph¹m vi toµn x· héi, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cña ngµnh than ph¶i ®­îc xem xÐt trªn c¬ së hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi cña c¶ n­íc. Cßn vÊn ®Ò khai th¸c ®­îc bao nhiªu, xuÊt khÈu ®­îc bao nhiªu th× kh«ng ph¶i lµ ý kiÕn chñ quan mong muèn cña chóng ta mµ nã phô thuéc vµo c¸c ngµnh cÇn bao nhiªu, thÞ tr­êng n­íc ngoµi tiªu thô bao nhiªu... Nh­ chóng ta ®· biÕt, ngµnh than ®ãng gãp rÊt lín trong sù ph¸t triÓn cña ngµnh ®iÖn, ®¹m, xi m¨ng, s¾t thÐp, giÊy, ... H·y h×nh dung xem nÕu kh«ng cã than th× nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc sÏ ra sao. b¶ng 4 : Sè liÖu thèng kª tiªu thô than n¨m 1996- 2001 N¨m 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Tæng sè 9741003 10779221 10721794 9965836 11520376 13046023 XuÊt khÈu 3665753 3524842 2900655 3234928 3094950 4197451 Trong n­íc 6075250 7254379 7821139 6730908 8425426 8848572 §iÖn 1583809 2172928 2276725 1896305 2053591 2287905 §¹m 423655 351795 200556 63978 234499 238172 GiÊy 135309 170874 171918 170318 152322 130571 Xi m¨ng 608753 677970 558676 628386 940462 973064 Kh¸c 3323724 3880812 4613264 3971921 5044552 5218860 Nguån: Sè liÖu tæng C«ng ty Than Qua b¶ng trªn chóng ta biÕt r»ng trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt ®­îc phôc vô bëi ngµnh than th× ngµnh ®iÖn tiªu thô khèi l­îng than lín nhÊt. Nh­ vËy khi ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ tÇm quan träng cña ngµnh than ®èi víi ngµnh n¨ng l­îng ®iÖn, chóng ta sÏ thÊy ®­îc vÞ trÝ cña ngµnh than quan träng nh­ thÕ nµo. 2. Than trong ngµnh n¨ng l­îng. HiÖn nay ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng n­íc tiªu thô n¨ng l­îng th­¬ng m¹i thÊp nhÊt. Tuy nhiªn, ph¸t triÓn ®iÖn n¨ng ë khu vùc nµy ®­îc x¸c ®Þnh lµ mét kh©u quan träng ®Ó gi÷ v÷ng møc ®é t¨ng tr­ëng cña ®Êt n­íc. Thùc tÕ cho thÊy ®· cã nhiÒu hy väng t¨ng nhanh c¶ vÒ nhu cÇu lÉn cung øng ®iÖn n¨ng trªn toµn ViÖt Nam trong t­¬ng lai. Mét c«ng tr×nh nghiªn cøu cña Liªn HiÖp Quèc dù b¸o r»ng møc tiªu thô n¨ng l­îng th­¬ng m¹i sÏ t¨ng víi tû lÖ tõ 6,1 ®Õn 7,2% vµ ®iÖn n¨ng t¨ng tõ 7,7 ®Õn 10,1% hµng n¨m cho ®Õn n¨m 2010. H¬n n÷a, chÝnh phñ ViÖt Nam cßn cã kÕ ho¹ch cung cÊp ®iÖn trªn toµn l·nh thæ vµo cïng n¨m ®ã. Trë ng¹i lín nhÊt cho sù ph¸t triÓn nµy lµ thiÕu vèn ®Ó tiÕn hµnh c¸c dù ¸n míi vµ ®Çu t­ cho nh÷ng nç lùc hiÖn ®¹i ho¸. TiÒm n¨ng n¨ng l­îng chñ yÕu cña ViÖt Nam lµ dÇu löa, ga, thuû ®iÖn vµ than. Cã nhiÒu dù b¸o cho r»ng nh÷ng nguån tr÷ l­îng trong n­íc nµy ®ñ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu t¨ng lªn ë trong n­íc vÒ l©u dµi. C¸c dù b¸o cßn nãi r»ng trong kho¶ng thêi gian 1994-2010, than sÏ ®¸p øng 30% s¶n l­îng ®iÖn n¨ng t¨ng lªn cña ViÖt Nam. HiÖn nay trªn thÕ giíi, cïng víi nh÷ng vÊn ®Ò an ninh quèc phßng vµ an ninh vÒ l­¬ng thùc, c¸c quèc gia ®· ®Æt ra ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò an ninh vÒ n¨ng l­îng, an ninh vÒ n­íc ngät, an ninh vÒ m«i tr­êng... ë ViÖt Nam, vÊn ®Ò an ninh vÒ n¨ng l­îng ®· b¾t ®Çu ®­îc ®Ò cËp ®Õn. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, vÊn ®Ò an ninh vÒ n¨ng l­îng sÏ cµng trë nªn cÊp thiÕt. C¬ së lý luËn ®Ó xem xÐt vµ x©y dùng chÝnh s¸ch an ninh vÒ n¨ng l­îng ph¶i xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ngµnh n¨ng l­îng cña ViÖt Nam trªn quan ®iÓm “æn ®Þnh l©u dµi mèi quan hÖ cung cÇu” vÒ n¨ng l­îng. Trong mèi quan hÖ nµy, ngµnh than ®øng vÒ phÝa “cung”. GÇn ®©y, cã mét sè ý kiÕn cho r»ng ViÖt Nam ®ang thõa ®iÖn c«ng suÊt dù phßng qu¸ lín. §iÒu nµy chØ cã thÓ ®óng víi giai ®o¹n tr­íc 2005. V× nh÷ng quan ®iÓm côc bé, nh÷ng ý kiÕn ®ã chØ ®Ò cËp ®Õn viÖc thõa c«ng suÊt ®iÖn tr­íc m¾t, nh­ng l¹i cè t×nh kh«ng nh¾c ®Õn nguy c¬ thiÕu c«ng suÊt ®iÖn l©u dµi. VÒ mÆt qu¶n lý vÜ m«, nh÷ng th«ng tin nh­ vËy rÊt cã h¹i vµ v« tr¸ch nhiÖm. Ngay c¶ quan ®iÓm cho r»ng con sè gäi lµ “dù phßng” qu¸ lín ®ã còng cÇn xem xÐt l¹i c¸ch tÝnh cho ®óng. Theo ®¸nh gi¸ gÇn nhÊt cña Bé C«ng nghiÖp, ®Õn n¨m 2020, nguån cung cÊp n¨ng l­îng ®iÖn cho nÒn kinh tÕ quèc d©n ®­îc c©n ®èi chñ yÕu nh­ sau: X©y dùng thªm 3600 MW thuû ®iÖn S¬n La. NhËp khÈu kho¶ng 10% nhu cÇu ®iÖn n¨ng (t­¬ng ®­¬ng víi 4000 MW c«ng suÊt) tõ c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc. X©y dùng 4000 MW c«ng suÊt (còng kho¶ng 10% nhu cÇu ®iÖn n¨ng) nhµ m¸y ®iÖn nguyªn tö (t­¬ng ®­¬ng nhµ m¸y ®iÖn nguyªn tö TrÐc-N«-B­n cña Nga). Còng theo ®¸nh gi¸ cña Bé C«ng nghiÖp, tuú theo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ._., ®Õn n¨m 2020, tæng c«ng suÊt c¸c nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn ch¹y than x©y dùng míi sÏ ®¹t 8200 MW, gÊp h¬n 12 lÇn so víi c«ng suÊt hiÖn cã (kho¶ng 645 MW); nhu cÇu than cho nhiÖt ®iÖn sÏ lªn tíi 11-16 triÖu tÊn (tøc lín h¬n toµn bé s¶n l­îng than s¹ch hiÖn nay). §©y thùc sù võa lµ mét th¸ch thøc ®ång thêi còng võa lµ mét c¬ héi cho viÖc ph¸t triÓn ngµnh than phï hîp víi chiÕn l­îc cña m×nh. Th¸ch thøc nµy cÇn vµ cã thÓ ®­îc v­ît qua. C¬ héi nµy cÇn ®­îc kh¼ng ®Þnh cho chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña ngµnh. Nh­ vËy, trong t­¬ng lai kh«ng xa, mÆc dï c«ng suÊt c¸c nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn ch¹y than (theo kÕ ho¹ch dù ®o¸n) t¨ng nhanh (gÊp 12 lÇn) vµ, mÆc dï s¶n l­îng than cÊp cho nhiÖt ®iÖn t¨ng kho¶ng gÇn 10 lÇn so víi hiÖn nay, nh­ng ®Êt n­íc vÉn ®øng tr­íc sù rñi ro rÊt lín vÒ n¨ng l­îng: 32% nhu cÇu ®iÖn do c¸c nhµ m¸y thuû ®iÖn cung cÊp sÏ phô thuéc vµo thiªn nhiªn. §ång thêi dù ¸n thuû ®iÖn S¬n La tøc lµ chóng ta sÏ t¹o ra mét hå chøa n­íc thø hai lín gÊp 3 lÇn hå thuû ®iÖn Hoµ B×nh hiÖn nay vµ ®­îc b¶o vÖ b»ng mét tuyÕn ®Ëp dµi vµi tr¨m mÐt vµ cao kh«ng d­íi 100 mÐt. Nh­ vËy, ë ®é cao 265 mÐt so víi mùc n­íc biÓn trªn th­îng nguån cña Thñ ®« Hµ Néi vµ vïng d©n c­ §ång B»ng B¾c Bé tuú theo c¸c ph­¬ng ¸n cao/thÊp sÏ cã thªm mét l­îng 12-22 tû mÐt khèi n­íc. 10% phô thuéc vµo nguån ®iÖn cã thõa vµ rÎ cña n­íc l¸ng giÒng. VÊn ®Ò nhËp khÈu n¨ng l­îng thùc tÕ chØ lµ lý thuyÕt. N­íc l¸ng giÒng cã thÓ b¸n ®iÖn cho ViÖt Nam lµ Lµo. Nguån ®iÖn ®Ó b¸n còng lµ nguån thuû ®iÖn. Vµ Lµo còng chØ cã thÓ b¸n ®iÖn cho ViÖt Nam vµo mïa m­a, tøc lµ vµo mïa chóng ta còng thõa ®iÖn. §Ó c©n ®èi ®iÖn trong mïa kh«, chóng ta ph¶i mua tõ nguån nhiÖt ®iÖn cña Trung Quèc hoÆc cña Th¸i Lan. §iÒu trí trªu hiÖn nay lµ: mét sè c¸c nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn ch¹y than ë Th¸i Lan vµ Trung Quèc còng ®· vµ ®ang muèn mua than cña ViÖt Nam; HiÖn nay, Tæng C«ng ty Than ViÖt Nam ®· cã hîp ®ång cung cÊp than dµi h¹n cho nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn ch¹y than cña Th¸i Lan; 10% phô thuéc vµo tr×nh ®é qu¶n lý kü thuËt c«ng nghÖ nguyªn tö cña ViÖt Nam vµ ý thøc kû luËt cña c«ng nh©n vËn hµnh trùc tiÕp c¸c lß ph¶n øng; 26% phô thuéc vµo nguån cung cÊp khÝ tõ c¸c má khÝ n»m xa ngoµi biÓn do c¸c C«ng ty n­íc ngoµi ®Çu t­, qu¶n lý vµ quyÕt ®Þnh gi¸ b¸n (th­êng tuú thuéc vµo t×nh h×nh chÝnh trÞ trªn thÕ giíi vµ vµo khèi l­îng khÝ mua cña c¸c nhµ m¸y ®iÖn ViÖt Nam x©y trong bê). XÐt tæng thÓ cßn l¹i kho¶ng 21% nhu cÇu ®iÖn dùa vµo nguån than. Cã thÓ kh«ng cßn c©n ®èi nµo kh¸c, nh­ng c¬ cÊu nguån n¨ng l­îng nh­ trªn lµ kh«ng ®¶m b¶o. Cßn qu¸ nhiÒu rñi ro trong cung cÊp n¨ng l­îng cho nÒn kinh tÕ mµ chóng ta sÏ kh«ng qu¶n lý ®­îc. VÒ phÝa “cung”, nh­ trªn cho thÊy chØ cã nguån nhiÖt ®iÖn ch¹y than cã kh¶ n¨ng lµm gi¶m bít sù mÊt an toµn vµ an ninh trong vÊn ®Ò cung cÊp n¨ng l­îng cña quèc gia trong thÕ kû tíi. VÒ mÆt biÖn chøng, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng, ngµnh n¨ng l­îng cña ViÖt Nam, ngµnh than cÇn gi¶i quyÕt tèt m©u thuÉn c¬ b¶n s¾p tíi: vai trß vµ vÞ trÝ ngµy cµng t¨ng cña ngµnh than theo yªu cÇu ®¶m b¶o an ninh vÒ n¨ng l­îng sÏ m©u thuÉn víi kh¶ n¨ng vµ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn cña ngµnh khai kho¸ng. TriÕt lý vÒ ph¸t triÓn ngµnh than ph¶i bao gåm: võa ®¶m b¶o ®óng vai trß vµ vÞ trÝ cña ngµnh cung cÊp than trong c©n b»ng n¨ng l­îng quèc gia võa n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ cña ngµnh c«ng nghiÖp khai kho¸ng. Víi chøc n¨ng cung cÊp ®ñ than cho nÒn kinh tÕ, gãp phÇn ®¶m b¶o an ninh quèc gia vÒ n¨ng l­îng, ngµnh than cÇn c©n ®èi ph¸t triÓn ë møc tèi ®a. Nhu cÇu than dïng ®Ó ph¸t ®iÖn sÏ chiÕm tû träng lín trong tæng s¶n l­îng khai th¸c hµng n¨m (kho¶ng 50-70%). Tæng nhu cÇu than cÊp cho nÒn kinh tÕ trong giai ®o¹n sau n¨m 2010- 25 triÖu tÊn/n¨m vµ dù b¸o ®Õn n¨m 2030- 30 triÖu tÊn/n¨m. Nh­ vËy, trong vßng 30 n¨m tíi, tæng nhu cÇu than cÊp cho nÒn kinh tÕ sÏ ®¹t ë møc kho¶ng 680-780 triÖu tÊn t­¬ng ®­¬ng víi møc b×nh qu©n tèi ®a 26 triÖu tÊn/n¨m. Víi môc tiªu t¹o thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn l©u dµi vµ v÷ng ch¾c cña ngµnh than, t¹o thªm s¶n phÈm cho x· héi, tËn dông tèi ®a n¨ng lùc hiÖn cã cña ngµnh than, nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ vÞ trÝ ®Þa lÝ, nguån tµi nguyªn kho¸ng s¶n trong vïng, t¹o thªm viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cho ng­êi lao ®éng, gãp phÇn thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ vïng vµ liªn vïng theo h­íng ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Trong c¸c n¨m qua bªn c¹nh s¶n xuÊt kinh doanh than, c¸c mÆt s¶n xuÊt kh¸c cña tæng C«ng ty ®­îc x¸c ®Þnh lµ mét nhiÖm vô quan träng kh«ng thÓ t¸ch rêi trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn. C¸c ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c ®· chiÕm tØ träng ®¸ng kÓ trong kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt chung cña tæng C«ng ty, dù kiÕn n¨m 2000 tû träng kinh doanh kh¸c (theo doanh thu) chiÕm 30% vµ sÏ t¨ng 35- 40% sau n¨m 2005. Trong quy ho¹ch ph¸t triÓn cña ngµnh than, c¸c nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn do tæng C«ng ty Than lµ chñ ®Çu t­ vµ/ hoÆc hîp t¸c víi c¸c C«ng ty trong vµ ngoµi n­íc . §Çu t­ sÏ ®­îc x©y dùng gÇn má than nh»m tËn dông tèi ®a tµi nguyªn than vµ c¸c c¬ së h¹ tÇng, vËt chÊt kü thuËt s½n cã, t¹o thªm nguån cung cÊp ®iÖn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt than. Dù kiÕn n¨m 2010, tæng c«ng suÊt c¸c nhµ m¸y ®iÖn ®­îc x©y dùng sÏ ®¹t trªn 1000MW, trong ®ã nhiÖt ®iÖn Na D­¬ng (L¹ng S¬n): 100MW, nhiÖt ®iÖn Cao Ng¹n (Th¸i Nguyªn): 100MW, nhiÖt ®iÖn CÈm Ph¶ (Qu¶ng Ninh): 300MW, nhiÖt ®iÖn N«ng S¬n (Qu¶ng Nam): 20MW. NhiÖt ®iÖn §ång R× (B¾c Giang): 100MW… Thñ t­íng chÝnh phñ n­íc CHXHCN ViÖt Nam ®· quyÕt ®Þnh cho tæng C«ng ty Than ViÖt Nam ®Çu t­ x©y dùng hai nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn: NhiÖt ®iÖn Na D­¬ng: c«ng suÊt 100MW, n¨m 2002 sÏ ®­a vµo vËn hµnh. NhiÖt ®iÖn Cao Ng¹n: c«ng suÊt 100MW, n¨m 2003 sÏ ®­a vµo vËn hµnh. Than hµng n¨m khai th¸c ®­îc ë n­íc ta chñ yÕu tiªu thô trong n­íc lµ chÝnh v× xuÊt khÈu than trªn thÕ giíi cã h¹n, sè than tiªu thu trong n­íc chñ yÕu cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong ®ã cã ngµnh n¨ng l­îng. Tuy nhiªn sè than dïng cho n¨ng l­îng (nhiÖt ®iÖn) cßn Ýt, kh«ng æn ®Þnh. XÐt vÒ tiÒm n¨ng vµ tµi nguyªn vµ nguån lao ®éng khai th¸c má ë ViÖt Nam cã ®ñ ®iÒu kÞªn ®¸p øng yªu cÇu cÇn thiÕt cho viÖc ph¸t triÓn ngµnh than phôc vô cho ngµnh n¨ng l­îng quèc gia. Tuy nhiªn ngµnh than cã tù vËn ®éng ph¸t triÓn còng bÞ h¹n chÕ kh«ng thÓ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cung cÊp than ngµy cµng t¨ng cho n¨ng l­îng vµ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. VÊn ®Ò quan träng cÇn cã chÝnh s¸ch ë tÇm quèc gia vÒ ®Çu t­ ph¸t triÓn, c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ phôc vô cho ngµnh n¨ng l­îng trong ®ã cã ngµnh than, ®¶m b¶o cho ngµnh n¨ng l­îng ph¸t triÓn bÒn v÷ng, hµi hoµ gi÷a c¸c ngµnh kinh tÕ vµ c¸c lÜnh vùc x· héi, m«i tr­êng. Nh÷ng yÕu tè kinh tÕ- x· héi t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng cña ngµnh than, Nh÷ng vÊn ®Ò cña vïng má vµ ®Þa ph­¬ng t¸c ®éng ®Õn ngµnh than. §a sè c¸c má, c¸c kho vËt liÖu næ c«ng nghiÖp vµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ngµnh than ®Òu n»m ë n¬i xa x«i hÎo l¸nh, kÐm ph¸t triÓn nªn c¸c C«ng ty, xÝ nghiÖp ®· ph¶i tiÕn hµnh x©y dùng vµ qu¶n lÝ hÇu nh­ tõ A ®Õn Z: tõ nhµ hé sinh, nhµ trÎ mÉu gi¸o, tr­êng häc, tr¹m y tÕ ®Õn cÊp ®iÖn, n­íc sinh ho¹t, lµm ®­êng giao th«ng, x©y nhµ t×nh nghÜa, nghÜa trang…nªn ®· lµm t¨ng gi¸ trÞ ®Çu t­ vµ chi phÝ s¶n xuÊt. §Æc biÖt c¸c ®¬n vÞ ph¶i lo viÖc lµm cho vî, con c«ng nh©n viªn chøc ngµy cµng ®«ng trong khi kh«ng cã hoÆc cã rÊt Ýt nhu cÇu. Vïng má Qu¶ng Ninh ®· nhiÒu n¨m xoay quanh mét nghÒ chÝnh lµ s¶n xuÊt than, c¸c ngµnh nghÒ s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, dÞch vô cã kh¶ n¨ng thu hót nhiÒu lao ®éng n÷ kÐm ph¸t triÓn, x· héi vïng má nhiÒu n¨m nay ®· quen g¾n víi nhÞp thë cña ngµnh than, chia sÎ nh÷ng niÒm vui buån víi ngµnh than, sèng b»ng thu nhËp hoÆc trùc tiÕp, hoÆc gi¸n tiÕp tõ than do ®ã bÊt cø sù kiÖn g× x¶y ra trong ngµnh than ®Òu ®­îc d­ luËn quan t©m, theo dâi. §©y võa lµ mét lîi thÕ ®ång thêi còng lµ mét bÊt lîi cho sù ph¸t triÓn ph¸ thÕ ®éc canh than ®ßi hái c¸c nhµ l·nh ®¹o ®Þa ph­¬ng vµ ngµnh than quan t©m gi¶i quyÕt. Qu¶ng Ninh n»m trong vïng träng ®iÓm kinh tÕ B¾c Bé (Hµ Néi - H¶i Phßng - Qu¶ng Ninh - H¶i D­¬ng - H­ng Yªn), cã tèc ®é ®« thÞ ho¸ cao, ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng, c¶nh quan di tÝch lÞch sö v¨n ho¸ cña nh©n d©n ®­îc n©ng cao cïng víi møc ®é c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt, trong khi m«i tr­êng vïng má ®· bÞ suy tho¸i sau nhiÒu n¨m khai th¸c than (®Æc biÖt sau n¹n khai th¸c than tr¸i phÐp) vµ VÞnh H¹ Long ®­îc UNESCO c«ng nhËn lµ di s¶n thiªn nhiªn cña thÕ giíi më ra triÓn väng ph¸t triÓn kinh tÕ du lÞch vµ dÞch vô…nh÷ng yÕu tè trªn kÐo theo viÖc ngµnh than ph¶i th¸o dì hÖ thèng ®­êng s¾t Hµ LÇm - Hßn Gai, Hßn Gai - Cäc 5 - Cäc 8, chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông c¶ng than Hßn Gai…., ph¶i lµm míi c¬ së vËt chÊt kü thuËt, lµm t¨ng vèn ®Çu t­, t¨ng chi phÝ vËn hµnh trong gi¸ thµnh . Nh÷ng vÊn ®Ò trong néi bé ngµnh than: VÊn ®Ò cã tÝnh quan träng hµng ®Çu k×m h·m sù ph¸t triÓn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cña ngµnh than ®ã lµ ®· tõ nhiÒu n¨m nay, gi¸ b¸n than trong n­íc thÊp h¬n gi¸ thµnh vµ thÊp h¬n gi¸ than xuÊt khÈu, gi¸ than nhËp khÈu vµ ngµnh than ®· ph¶i lÊy l·i xuÊt khÈu ®Ó bï ®¾p, nh­ vËy ngµnh than sÏ khã cã kh¶ n¨ng tù c©n ®èi tµi chÝnh vµ r¬i vµo nguy c¬ cã thÓ bÞ thua lç. ViÖc lµm vÉn lµ vÊn ®Ò ®­îc ­u tiªn quan t©m, song do gi¸ b¸n than thÊp, kh«ng cã hoÆc cã rÊt Ýt tÝch luü nªn ch­a cã ®iÒu kiÖn ®Çu t­ chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n phÈm, dÞch chuyÓn c¬ cÊu lao ®éng vµ ngµnh nghÒ. Lùc l­îng c«ng nh©n viªn chøc ngµnh than ®«ng, vèn cã truyÒn thèng kiªn c­êng trong ®Êu tranh c¸ch m¹ng vµ s¸ng t¹o, v­ît khã trong s¶n xuÊt nh­ng do c¬ cÊu lao ®éng cßn bÊt hîp lý, viÖc lµm cßn thiÕu, thu nhËp h¹n chÕ nªn ch­a ph¸t triÓn toµn diÖn ®­îc. §iÒu kiÖn kÜ thuËt má ®Þa chÊt rÊt phøc t¹p, khai th¸c ngµy cµng xuèng s©u, c¸c hiÓm ho¹ thiªn nhiªn ngµy cµng t¨ng, suÊt ®Çu t­ vµ gi¸ thµnh ngµy cµng cao. C«ng nghÖ khai th¸c than l¹c hËu, ®Æc biÖt lµ ë c¸c má hÇm lß nªn tæn thÊt tµi nguyªn trong qu¸ tr×nh khai th¸c cao, møc ®é ®¶m b¶o an toµn thÊp. §· nhiÒu n¨m c¸c C«ng ty than, má than ph¶i tù c©n ®èi tµi chÝnh b»ng c¸ch gi¶m hÖ sè bãc ®Êt ë má lé thiªn, gi¶m hÖ sè bãc ®Êt ë má lé thiªn, gi¶m hÖ sè ®µo lß ë má hÇm lß nªn ®· ®­a c¸c má vµo t×nh tr¹ng vi ph¹m c¸c chØ tiªu kÜ thuËt, c«ng nghiÖp ë møc ®é kh¸c nhau. Tµi nguyªn than ®· ®­îc ph©n chia manh món, cã mét sè tr­êng hîp mét kho¸ng sµng than cã nhiÒu ®¬n vÞ cïng khai th¸c. C¸c má than cã ®iÒu kiÖn kh¸c nhau vÒ tr÷ l­îng, chÊt l­îng, mËt ®é chøa tµi nguyªn, ®iÒu kiÖn kÜ thuËt khai th¸c, vÞ trÝ ®Þa lÝ vµ møc ®é ®· ®Çu t­ b»ng c¸c nguån vèn kh¸c nhau, ®ßi hái ph¶i t×m ph­¬ng ph¸p ®iÒu hoµ hîp lý. §iÒu chØnh quan hÖ cung cÇu vÉn lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p tån t¹i ®· nhiÒu n¨m vÉn ch­a gi¶i quyÕt ®­îc. Ngµnh than ®ang thiÕu vèn ®Çu t­ vµ vèn l­u ®éng. T¸c ®éng chung cña nÒn kinh tÕ. Sù ®æi míi c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch vÜ m« cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· t¸c ®éng tÝch cùc vµo ngµnh than trong nhiÒu n¨m qua. Rõng ë n­íc ta ®· suy gi¶m m¹nh, trong khi than th× thõa nh­ng Nhµ n­íc ch­a cã chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng hç trî nh©n d©n dïng than thay cñi trong sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt. Nguån gç rõng tù nhiªn ®Ó lµm gç chèng lß ®· c¹n kiÖt. T¹i nhiÒu nhµ m¸y, xÝ nghiÖp, c¬ së xi m¨ng, vËt liÖu x©y dùng, ph©n bãn… trang thiÕt bÞ ®· cò, c«ng nghÖ l¹c hËu nªn suÊt tiªu hao than cao, quen dïng than víi gi¸ thÊp, do ®ã khã chÊp nhËn viÖc t¨ng dÇn gi¸ than. Bªn c¹nh ®ã sù thay ®æi c«ng nghÖ ë nhµ m¸y xi m¨ng BØm S¬n vµ ë ngµnh ®­êng s¾t kÐo theo sù mÊt h¼n thÞ tr­êng tiªu thô cña má Na D­¬ng, má Khe Bè vèn dÜ ®· tõ l©u ®­îc ®Çu t­ ®Ó phôc vô riªng cho hai ngµnh xi m¨ng vµ ®­êng s¾t. ViÖc ®Çu t­ mét má than hay mét khu vùc cña má tèn thêi gian tõ 3-7 n¨m thËm chÝ l©u h¬n nÕu dù b¸o, quy ho¹ch kinh tÕ lµ ngµnh sö dông than kh«ng s¸t víi thùc tÕ hoÆc cã khñng ho¶ng kinh tÕ lµm gi¶m møc tiªu thô than th× ngµnh than r¬i vµo t×nh tr¹ng d­ thõa n¨ng lùc s¶n xuÊt, lµm t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt k× hiÖn t¹i. Vèn ®Çu t­ ®­îc Nhµ n­íc cho vay trong thêi gian th­êng lµ 5 n¨m kh«ng khíp víi thêi kú hoµn vèn cña dù ¸n ®Çu t­ má th­êng tõ 7- 12 n¨m lµm ph¸t sinh sù thiÕu nguån vèn dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ph¶i vay ®¶o nî. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu than trong thêi gian qua T×nh h×nh tiªu thô than trªn thÞ tr­êng thÕ giíi Ph©n bè tr÷ l­îng than trªn thÞ tr­êng thÕ giíi M¶ng mµu than lu«n næi lªn lín nhÊt trong bøc tranh n¨ng l­îng. Nhu cÇu n¨ng l­îng cña nh©n lo¹i, trong ®ã nhu cÇu vÒ than lu«n t¨ng song bao giê còng ®­îc tho¶ m·n ®Çy ®ñ. §©y lµ nÐt næi bËt nhÊt trong bøc tranh vÒ khai th¸c vµ tiªu thô than. KÓ tõ cuéc khñng ho¶ng dÇu löa ®Çu thËp kØ 70 ®Õn nay, møc tiªu thô n¨ng l­îng t¨ng kho¶ng 60%, tõ 7,1 tû tÊn than t¨ng lªn 11,3 tû tÊn than. Trong ®ã trªn 1/4 n¨ng l­îng trªn thÕ giíi ®­îc cung cÊp tõ than. Thùc tÕ than vÉn lµ nguån n¨ng l­îng lín nhÊt trong c¸c d¹ng nguyªn liÖu ho¸ th¹ch nh­ dÇu má, khÝ ®èt, uran vµ chiÕm kho¶ng 68% nguån tr÷ l­îng n¨ng l­îng v« tËn song ch­a biÕt ®Õn bao giê khoa häc kü thuËt cho phÐp khai th¸c ®Ó phôc vô ®­îc ®¹i chóng nh­ n¨ng l­îng giã, n¨ng l­îng mÆt trêi. VËy tr¸i ®Êt chøa trong m×nh bao nhiªu than ch­a ®­îc khai th¸c? ­íc tÝnh tæng céng tr÷ l­îng than toµn thÕ giíi cßn kho¶ng 1031 tØ tÊn. C¸c n­íc cã tr÷ l­îng than lín trªn thÕ giíi lµ Nga, Mü, Trung Quèc vµ c¸c n­íc vïng T©y ¢u, §«ng ¢u, vïng BiÓn §«ng, «xtraylia, Nam Phi...NÕu khai th¸c nh­ n¨m 1995 lµ 4,53 tØ tÊn th× cã thÓ khai th¸c ®­îc kho¶ng 250 n¨m n÷a. Kho¶ng thêi gian 250 n¨m lµ kh«ng nhá nh­ng còng chØ lµ kho¶ng kh¾c so víi chiÒu dµi nh©n lo¹i, do vËy cÇn ph¶i tÝnh ®Õn c¸c vÊn ®Ò khai th¸c vµ sö dông than nh­ thÕ nµo ®Ó c¸c thÕ hÖ mai sau kh«ng bÞ thiÕu n¨ng l­îng nÕu nh­ ch­a cã c¸ch g× ®Ó tËn dông mÆt trêi, søc giã hay thuû triÒu tèt h¬n chóng ta. Trong 50 n¨m qua, s¶n l­îng than trªn toµn thÕ giíi ®· t¨ng gÊp 3 lÇn, cïng víi giao dÞch than quèc tÕ ®uîc më réng nhanh chãng vµ lµ mét yÕu tè quan träng lµm gi¶m vai trß cña dÇu má. Tuy nhiªn, bÊt chÊp quy luËt khai th¸c ngµy mét khã kh¨n cña ngµnh khai kho¸ng, nhê vµo tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt, s¶n l­îng cña má sau bao giê còng cao h¬n má tr­íc. §©y lµ nguyªn nh©n khiÕn gi¸ than khã lßng t¨ng lªn, lµm lîi cho kh¸ch hµng song ng­êi c«ng nh©n than ch­a h¼n ®· ®­îc g×. Tõ ®Çu thËp kØ 90 trë l¹i ®©y, mçi n¨m con ng­êi l¹i moi tõ lßng ®Êt lªn 3 tØ tÊn than, mét khèi l­îng lín h¬n rÊt nhiÒu so víi dÇu má. C¸c n­íc cã tr÷ l­îng lín nhÊt còng lµ nh÷ng n­íc khai th¸c ®­îc nhiÒu nhÊt, trong ®ã Trung Quèc chiÕm 20%, Mü 18%, Trung ©u 18%, Liªn X« cò 15%. T×nh h×nh ngµnh c«ng nghiÖp than mét sè n­íc trªn thÕ giíi ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng d­íi ®©y. b¶ng 5 Tªn n­íc S¶n l­îng than khai th¸c S¶n l­îng than xuÊt khÈu S¶n l­îng than nhËp khÈu 1998 1999 2000 1998 1999 2000 1998 1999 2000 Trung Quèc 1305 1238 1171 32 37 55 1 1 2 Mü 1014 994 975 72 56 53 7 8 11 Ên ®é 321 314 332 0.33 0.79 0.85 15 18 24 «xtraylia 287 291 305 162 169 177 Nga 232 249 257 23 27 43 14 16 25 Nam Phi 223 223 225 61 66 69 1 0.86 1.9 §øc 211 205 205 0.32 0.2 0.17 22 22.2 22.9 Ba Lan 178 171 161 28 24 23.7 4 2 1 TriÒu Tiªn 90 91 91 352 356 356 ucraina 76 81 81 In®«nªxia 61 72 78 46 54 56 Kaz¾c xtan 69 58 74 Canada 75 72 69 34 33 31 c«l«mbia 33 32 37 30 29 34 Anh 41 37 32 0.9 0.7 0.6 21 20 23 T©y Ban Nha 26 24 23 14 20 21 Th¸i Lan 20 18 17 ViÖt Nam 13 10 9 2.9 3.2 3.5 Ph¸p 6 5.7 4 0.06 0.07 0.08 18 17 18 Hµn Quèc 4.4 4.2 4.1 NhËt B¶n 3.7 3.9 3.1 128 133 145 Toµn thÕ giíi 4483 4557 453 Nguån: T¹p chÝ KHCN Má * sè 6 / 2002 VËn chuyÓn than gi÷a c¸c quèc gia cã thÓ nãi lµ khã kh¨n h¬n so víi c¸c d¹ng nhiªn liÖu láng hay khÝ kh¸c. MÆc dï vËy than vÉn chiÕm kho¶ng 30% khèi l­îng n¨ng l­îng cña thÕ giíi trong vµi thËp kû qua vµ sÏ kh«ng gi¶m ®i trong thiªn niªn kû míi. Cã ®iÒu nÕu xÐt trªn ph­¬ng diÖn kinh tÕ chÝnh trÞ häc, tiªu thô than hiÖn cã sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. C¸c n­íc thuéc thÕ giíi thø 3 chiÕm tíi 3/4 d©n sè thÕ giíi nh­ng chØ tiªu thô 1/4 n¨ng l­îng hiÖn cã. Ng­îc l¹i, c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn chiÕm 1/4 d©n sè thÕ giíi th× l¹i dïng tíi 3/4 khèi l­îng n¨ng l­îng t¹o ra. B­íc sang thÕ kØ 21, ®Æc ®iÓm nµy cña thÞ tr­êng than sÏ kh«ng cã g× thay ®æi. Sù vËn ®éng cña hßn than trªn thÞ tr­êng quèc tÕ cã nhiÒu biÕn ®éng trong nh÷ng thËp kû qua. ThËp kû 60 - 70 lµ thêi kú t©y ¢u mua nhiÒu than nhÊt (57,4%), kÕ ®Õn lµ §«ng ¢u (21,1%) vµ xÕp thø 3 lµ NhËt B¶n (64%), kÓ tõ ®Çu nh÷ng n¨m 80 trë l¹i ®©y, Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng víi ®Çu tÇu lµ NhËt B¶n cã tèc ®é t¨ng nhËp khÈu than hÕt søc nhanh chãng, chiÕm tíi 49% khèi l­îng than bu«n b¸n trªn toµn thÕ giíi hiÖn nay. Ng­êi ta dù b¸o r»ng trong giai ®o¹n 1995 – 2020, nhu cÇu than trªn toµn thÕ giíi cã thÓ sÏ t¨ng víi tØ lÖ trung b×nh hµng n¨m lµ 2,2%. Trong ®ã nhu cÇu than cña khu vùc trung ®«ng dù b¸o t¨ng 5%/n¨m, cßn ë Ch©u ¸ tØ lÖ trung b×nh hµng n¨m cña Trung Quèc lµ 3,1%, víi c¸c n­íc kh¸c lµ 3,8%, nÕu nhËn xÐt vÒ khèi l­îng th× khu vùc Ch©u ¸ vÉn lµ khu vùc tiªu thô than nhiÒu nhÊt thÕ giíi víi møc t¨ng 25%/ n¨m. Cã nhiÒu dù b¸o tr¸i ng­îc nhau vÒ nhu cÇu than cña Ch©u ¢u trong nh÷ng n¨m tíi. Cã nh÷ng dù ®o¸n sÏ gi¶m 0,6% trong giai ®o¹n 1995 – 2020. Tuy nhiªn bé n¨ng l­îng Mü dù b¸o nhu cÇu than cña Ch©u ¢u sÏ t¨ng 21% trong giai ®o¹n ®Õn n¨m 1990 – 2015. Còng theo bé nµy, nhu cÇu cña Ch©u ¸ sÏ t¨ng 59% giai ®o¹n nãi trªn. §Æc ®iÓm thÞ tr­êng than thÕ giíi hiÖn nay ThÞ tr­êng than thÕ giíi hiÖn nay thÓ hiÖn mét sè ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau ®©y: Søc c¹nh tranh cña thÞ tr­êng than trªn thÕ giíi hiÖn nay cµng ngµy cµng trë nªn gay go vµ quyÕt liÖt. Ngoµi c¸c n­íc vèn cung øng than cña thÞ tr­êng than thÕ giíi nh­ «xtraylia, Mü, Nam Phi, CHLB Nga, Trung Quèc, Ba Lan, Canada...HiÖn nay ®· cã c¸c n­íc xuÊt khÈu than míi trçi dËy vµ ®ang cã xu thÕ ph¸t triÓn nhanh nh­ In®«nªxia, C«l«mbia, Vªnªxuªra, ViÖt Nam...§©y lµ nh÷ng n­íc ®ang cã xu h­íng më réng l­îng than xuÊt khÈu. C¸c n­íc nhËp khÈu than hiÖn nay nãi chung ®Òu coi träng môc tiªu tiÕt kiÖm n¨ng l­îng vµ b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i. V× vËy hä gia søc khèng chÕ l­îng than nhËp khÈu. MÆt kh¸c do cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ còng lµm cho sè l­îng than nhËp khÈu cña c¸c n­íc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸ bÞ gi¶m m¹nh, gi¸ than cèc gi¶m 18%, than ®éng lùc cã ®é nhít nhá gi¶m 15%. Nh÷ng ®iÒu nµy ®· g©y ¶nh h­ëng kh«ng cã lîi cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu than cña c¸c n­íc. ThÞ tr­êng than thÕ giíi ®Æt ra yªu cÇu chÊt l­îng, chñng lo¹i than cã xu h­íng nghiªm ngÆt h¬n. Tiªu chuÈn than giao dÞch trªn thÞ tr­êng thÕ giíi hiÖn nay bao gåm c¸c chØ tiªu chñ yÕu sau ®©y: + NhiÖt trÞ ph¶i ®¹t ®­îc tiªu chuÈn cña hé sö dông + L­u huúnh ch¸y ®¹t 0,8% trë xuèng + Hµm l­îng clorua ®¹t 0,03% trë xuèng + Trong than kh«ng ®­îc chøa t¹p chÊt + TÝnh chÊt kÕt dÝnh cña than ph¶i ®¹t ®­îc chØ tiªu theo yªu cÇu cña hé sö dông + §é tro ph¶i ®¹t trÞ sè thÊp C¸c nhµ xuÊt khÈu than ph¶i ®¶m b¶o cho l­îng than cung cÊp lu«n æn ®Þnh. Nhµ xuÊt khÈu than nµo tu©n thñ ®óng hîp ®ång ®· ký kÕt vÒ c¸c mÆt chÊt l­îng, sè l­îng than, thêi gian ®i¹ ®iÓm giao hµng víi c¸c hé sö dông than th× hä sÏ chiÕm ®­îc thÞ tr­êng than thÕ giíi mét c¸ch bÒn v÷ng. ThÞ tr­êng than thÕ giíi cã tÝnh tËp trung t­¬ng ®èi cao. ChÝn n­íc xuÊt khÈu than chÝnh cña thÕ giíi lµ «xtr©ylia, Mü, Nam Phi, Cana®a, In®«nªxia, Trung Quèc, C«l«mbia, CHLB Nga, Ba Lan, (chiÕm tíi 90% l­îng giao dÞch than xuÊt khÈu) vµ c¸c n­íc nhËp khÈu than chÝnh lµ c¸c n­íc NhËt B¶n, Hµn Quèc, §µi Loan, Hång K«ng vµ c¸c n­íc khèi céng ®ång Ch©u ¢u. Tû träng than cèc vµ than ®éng lùc trªn thÞ tr­êng than thÕ giíi cã xu h­íng ®¶o ng­îc. Nguyªn nh©n c¬ b¶n lµ do c¸c n­íc cã nÒn c«ng nghiÖp gang thÐp lín ®· kh«ng ngõng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p tiÕt kiÖm n¨ng l­îng, gi¶m tiªu hao n¨ng l­îng, hoÆc ¸p dông kü thuËt míi c«ng nghÖ phun than, nªn hä ®· dïng than kh«ng khãi thay cho than cèc, v× vËy mµ thÞ tr­êng than ®· l©m vµo t×nh thÕ suy yÕu. KÓ tõ nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû 20 tû träng than ®éng lùc trªn thÞ tr­êng than thÕ giíi ®· v­ît qu¸ 50%. Nhu cÇu than Antraxit trªn thÕ giíi lµ rÊt lín vµ ngµy cµng t¨ng. NhÊt lµ ngµy nay trªn thÕ giíi rÊt quan t©m ®Õn vÊn ®Ò m«i tr­êng, ë nhiÒu n­íc ChÝnh phñ kh«ng cho phÐp x©y dùng nhµ m¸y ®iÖn nguyªn tö, h¹n chÕ hoÆc kh«ng cho phÐp x©y dùng nhµ m¸y thuû ®iÖn. V× vËy, ng­êi ta cã xu h­íng quay l¹i ph¸t triÓn nhiÖt ®iÖn, trong ®ã cã nhiÖt ®iÖn ch¹y than. ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nh­ NhËt B¶n, Hµn Quèc, T©y ¢u viÖc kiÓm so¸t m«i tr­êng ®­îc tiÕn hµnh hÕt søc chÆt chÏ, do vËy cã nhu cÇu sö dông than Antraxit nhiÖt l­îng cao, hµm l­¬ng L­u huúnh, Phèt pho, Ni t¬ vµ c¸c chÊt ®éc h¹i thÊp ®­îc pha trén víi than cèc ®Ó luyÖn kim, xi m¨ng hay ho¸ chÊt … cã thÓ nãi trªn thÞ tr­êng thÕ giíi cÇu vÒ than Antraxit sÏ lín h¬n nhiÒu so víi l­îng cung trong t­¬ng lai. * Trªn thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Trong mét vµi n¨m tíi ViÖt Nam sÏ tiÕp tôc ®øng vÞ trÝ thø nhÊt nh× trªn thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu than Antraxit, víi l­îng cung cÊp ra trªn thÕ giíi kho¶ng 4 triÖu tÊn/n¨m, lu«n chiÕm tû träng 25 – 30% tæng khèi l­îng than Antraxit xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Trong n¨m 2002 vµ mét vµi n¨m tiÕp theo Trung Quèc sÏ ®ãng cöa 25 má than víi sè l­îng trung b×nh kho¶ng 250 triÖu tÊn than. HiÖn nay tæng sè kho¶n lç cña riªng 8 má than ë Trung Quèc lªn tíi 1,9 tû NDT, chiÕm kho¶ng 39,8% tæng kim ng¹ch thua lç cña toµn ngµnh than. Tæng khèi l­îng than xuÊt khÈu cña Trung Quèc n¨m 2001 chØ ®¹t 38 – 40 triÖu tÊn than c¸c lo¹i trong ®ã than Antraxit chØ chiÕm 2,5 – 3,5 triÖu tÊn. §©y lµ c¬ héi tèt cho than Antraxit ViÖt Nam xuÊt khÈu. §èi thñ c¹nh tranh cung cÊp lín thø 3 lµ Nam Phi, theo nh­ dù ®o¸n th× víi sù æn ®Þnh cña khu vùc nµy Nam Phi sÏ tiÕp tôc t¨ng khèi l­îng than Antraxit xuÊt khÈu vµ ­íc tÝnh chiÕm tû träng kho¶ng 20 – 22% tæng khèi l­îng than Antraxit xuÊt khÈu toµn thÕ giíi. * Trªn thÞ tr­êng nhËp khÈu than Antraxit: Víi sù phôc håi kinh tÕ nhanh sau cuéc khñng ho¶ng khu vùc th× NhËt B¶n sÏ vÉn lµ nhµ nhËp khÈu than Antraxit lín nhÊt thÕ giíi. TiÕp ®Õn lµ Ph¸p víi tû träng tõ kho¶ng 16 – 20% khèi luîng than Antraxit nhËp khÈu trong vµi n¨m tíi còng vÉn duy tr× ë møc nµy. Mét sè n­íc nh­: Philipin, Hµn Quèc, Bungary… vÉn nhËp khÈu than Antraxit víi khèi l­îng t­¬ng tù c¸c n¨m tr­íc. Nh×n chung thÞ tr­êng xuÊt khÈu than Antraxit trªn thÕ giíi trong thêi gian tíi sÏ t­¬ng ®èi æn ®Þnh vµ cã xu h­íng t¨ng lªn, ®©y cã thÓ coi lµ thêi c¬ tèt cho ngµnh than ViÖt Nam ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xuÊt khÈu than. Than ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi Than lµ mét lo¹i nguyªn liÖu quý kh«ng cã kh¶ n¨ng phôc håi. Hµng n¨m trªn thÕ giíi cã rÊt nhiÒu quèc gia sö dông lo¹i nguyªn liÖu ®en nµy ®Ó dïng cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. VÝ dô nh­ trªn thÞ tr­êng t©y ¢u cÇn nhËp than ®Ó phôc vô cho nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp thÐp vµ Titan, ë §«ng ¢u vµ Nam Phi cÇn nhËp than dïng ®Ó lµm nhiªn liÖu ®èt vµ s­ëi Êm vµo mïa ®«ng. C¸c n­íc nh­ NhËt B¶n th× cÇn nhËp than ®Ó phôc vô cho nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nh­ thÐp, xi m¨mg. Than lµ mét trong sè Ýt mÆt hµng ViÖt Nam ®· cã lÞch sö xuÊt khÈu l©u ®êi, tr­íc n¨m 1989 Antraxit ViÖt Nam ®· ®­îc xuÊt khÈu ®i c¸c n­íc Ch©u ¢u vµ NhËt B¶n vµ chñ yÕu dïng trong s­ëi Êm, ®un nÊu, lµm ®iÖn cùc, lµm ®Êt ®Ìn. Tõ n¨m 1989 Antraxit ViÖt Nam b¾t ®Çu ®­îc sö dông thö nghiÖm trong c«ng nghiÖp luyÖn thÐp ë NhËt B¶n vµ ë Ph¸p. Tõ n¨m 1994 ®­îc sö dông thö trong s¶n xuÊt xi m¨ng ë C«ng ty xi m¨ng Onoda NhËt B¶n, n¨m 1996 ®­îc sö dông ®Ó ph¸t ®iÖn ë Bungari vµ n¨m 1998 ®­a vµo nhµ m¸y ®iÖn Th¸i Lan. C«ng nghiÖp thÐp, ®iÖn lùc vµ xi m¨ng ë NhËt B¶n, Ch©u ¢u, Th¸i Lan ®· trë thµnh nh÷ng hé tiªu thô chÝnh than ViÖt Nam. Nh÷ng n¨m võa qua ngµnh than ®· kÕ thõa vµ më réng thÞ tr­êng tiªu thô t¹i NhËt B¶n, Ch©u ¢u, Nam Phi, Trung Quèc, Hµn Quèc, §µi Loan, Th¸i Lan, Philipin, Nam Mü...vµ mét sè n­íc kh¸c nhê vµo chÝnh s¸ch b¹n hµng ®óng ®¾n, cung cÊp æn ®Þnh vÒ khèi l­îng, chÊt l­îng víi gi¸ c¶ c¹nh tranh cho kh¸ch hµng. §· ký ®­îc hîp ®ång 3 n¨m, 5 n¨m thËm chÝ 15 n¨m cho mét sè nhµ tiªu thô ë NhËt B¶n, Philipin, Th¸i Lan vµ Trung Quèc. HiÖn nay, Tæng C«ng ty than ViÖt Nam lu«n duy tr× vµ ph¸t triÓn mèi quan hÖ tèt ®Ñp víi c¸c b¹n hµng. NÕu nh­ tr­íc ®©y, Antraxit ViÖt Nam d­íi tªn “Hongay Antraxit” rÊt næi tiÕng ë Ch©u ¢u, NhËt B¶n dïng trong s­ëi Êm th× ngµy nay, Antraxit ViÖt Nam cßn ®­îc sö dông réng r·i trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cu¶ trªn 30 n­íc trªn thÕ giíi: luyÖn thÐp, luyÖn Niken, Titan, xi m¨ng, ®Êt ®Ìn, ®iÖn cùc, ho¸ chÊt ®iÖn lùc... bao gåm Ch©u ¸, Ch©u ¢u, Ch©u Phi, Ch©u óc vµ Ch©u Mü. Trªn thÞ tr­êng than thÕ giíi, Than ViÖt Nam lµ ®èi thñ t­¬ng ®èi nhá. óc, Mü, Nam Phi lµ ba n­íc s¶n xuÊt than nhiÒu nhÊt thÕ giíi hiÖn nay. In®«nªxia, C«l«mbia, Vªnªxuªla còng lµ n­íc ph¸t triÓn m¹nh trong hiÖn t¹i. MÆc dï vËy, phÇn lín tr÷ l­îng than cña ViÖt Nam lµ than Antraxit cã chÊt l­îng cao vµ lo¹i than nµy ®­îc khai th¸c hÕt ë nhiÒu n­íc s¶n xuÊt than kh¸c. ViÖt Nam lµ n­íc ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu than Antraxit, chiÕm 1/3 tæng sè than Antraxit xuÊt khÈu trªn thÕ giíi. ViÖt Nam cã c¶ than n©u, than bïn, than mì, song lîi thÕ tuyÖt ®èi cña than ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi lµ than Antraxit. BÓ than Antraxit cña Qu¶ng Ninh- ViÖt Nam ®­îc coi lµ chÊt l­îng tèt nhÊt thÕ giíi : nhiÖt l­îng cao, ®é tro thÊp vµ hµm l­îng l­u huúnh thÊp. Tr÷ l­îng Antraxit tÝnh tõ ®é vØa ®Õn ®é s©u –300m hiÖn nay cßn kho¶ng 3,3 tØ tÊn, nÕu khai th¸c mçi n¨m 20 – 25 triÖu tÊn th× ta cßn khai th¸c ®­îc h¬n 70 n¨m n÷a. Ngoµi ra theo th¨m dß cña ngµnh ®Þa chÊt, tÝnh tõ ®é s©u – 300m ®Õn –1000m tr÷ l­îng cßn kho¶ng 10 tØ tÊn. Ngµnh than ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã b­íc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ. N¨m 1997 s¶n l­îng than khai th¸c ®Çu tiªn ®· ®¹t 10 triÖu tÊn/ n¨m vµ lu«n v­ît møc nãi trªn kÓ tõ ®ã. ViÖc ¸p dông c«ng nghÖ kü thuËt míi thay thÕ thiÕt bÞ l¹c hËu, thiÕu ®ång bé nhËp tõ Liªn X« vµ §«ng ¢u tr­íc ®©y, quy ho¹ch l¹i s¶n xuÊt c¸c má, tæ chøc l¹i bé m¸y ®· n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt cña ngµnh than ViÖt Nam lªn møc 12 –13 triÖu tÊn/n¨m vµ cã thÓ ®¹t 15 –16 triÖu tÊn vµo n¨m 2002. Theo tÝnh to¸n s¶n l­îng hµng n¨m cña than ViÖt Nam sÏ t¨ng 1 – 2 triÖu tÊn vµ sÏ t¨ng gÊp ®«i vµo n¨m 2010 víi s¶n l­îng kho¶ng 25,5 triÖu tÊn. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò tiªu thô vµ gi¸ thµnh s¶n xuÊt sÏ lµ th¸ch thøc ®èi víi ngµnh than kÓ tõ nay ®Õn Ýt nhÊt lµ n¨m 2024. XuÊt khÈu than cña ViÖt Nam chñ yÕu lµ than Antraxit d­íi c¸i tªn th­¬ng phÈm Antraxit Hongay- mét c¸i tªn t­¬ng ®èi næi tiÕng trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n vµ Ch©u ¢u v× chÊt l­îng cao. Tæng s¶n l­îng Antraxit s¶n xuÊt hµng n¨m trªn thÕ giíi vµo kho¶ng 70 triÖu tÊn, trong ®ã dµnh cho bu«n b¸n víi nhau kho¶ng 10- 12 triÖu tÊn. VN mçi n¨m xuÊt khÈu tõ 3 – 4 triÖu tÊn, chiÕm 25- 30% thÞ phÇn thÕ giíi. Than ViÖt Nam ®­îc xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng kho¶ng 30 n­íc, lín nhÊt lµ thÞ tr­êng NhËt B¶n (chiÕm kho¶ng 40%) (NhËt B¶n mçi n¨m nhËp khÈu kho¶ng 2,5 triÖu tÊn than Antraxit, chiÕm h¬n 40% khèi l­îng bu«n b¸n thÕ giíi, ViÖt Nam l¹i cã thuËn lîi vÒ ®Þa lý ®èi víi thÞ tr­êng nµy, do vËy viÖc gi÷ v÷ng vµ t¨ng c­êng xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng nµy lµ rÊt quan träng), ngoµi ra lµ Ch©u ¢u (T©y ¢u vµ Bungary), c¸c n­íc ASEAN vµ gÇn ®©y lµ thÞ tr­êng Ch©u Mü (kÓ c¶ n­íc Mü) vµ Nam Phi. Nh­ vËy, xuÊt khÈu hiÖn chiÕm kho¶ng 30% tæng s¶n l­îng than cña ViÖt Nam. Bªn c¹nh ®ã, gi¸ than xuÊt khÈu th­êng cao h¬n gi¸ b¸n than trong n­íc. V× vËy, cã thÓ thÊy r»ng më réng thÞ tr­êng quèc tÕ lµ mét nh©n tè hÕt søc quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña Than ViÖt Nam. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã, ngµnh than ViÖt Nam cÇn ph¸t triÓn ®éi ngò c¸n bé XNK, kÕt hîp chÆt chÏ víi c¸c c¬ quan ®¹i diÖn th­¬ng m¹i vµ ®¹i diÖn ngo¹i giao ë c¸c n­íc ngoµi nh»m t¨ng c­êng xóc tiÕn thÞ tr­êng vµ thiÕt lËp quan hÖ b¹n hµng vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc xuÊt khÈu than (mua b¸n, hµng ®æi hµng, ®æi than lÊy c«ng nghÖ). Ho¹t ®éng xuÊt khÈu than qua c¸c giai ®o¹n §Ó nghiªn cøu ho¹t ®éng xuÊt khÈu Than ViÖt Nam trong thêi gian qua, chóng ta cïng nghiªn cøu th«ng qua C«ng ty xuÊt nhËp khÈu vµ hîp t¸c quèc tÕ – Coalimex, C«ng ty xuÊt khÈu than chÝnh cña ViÖt Nam tr­íc khi thµnh lËp Tæng C«ng ty vµ lµ C«ng ty xuÊt khÈu than chñ yÕu sau khi thµnh lËp Tæng C«ng ty. Trong nh÷ng n¨m ®Çu míi thµnh lËp, C«ng ty Coalimex ho¹t ®éng trong c¬ chÕ bao cÊp vµ ch­¬ng tr×nh hîp t¸c ViÖt - X« còng nh­ c¸c n­íc XHCN kh¸c. Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 1990, do sù biÕn ®éng vÒ chÝnh trÞ ë Liªn X« vµ §«ng ¢u nªn c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu nµy cña C«ng ty còng lÇn l­ît mÊt ®i. Trong nh÷ng n¨m nµy, C«ng ty ®· ra søc t×m kiÕm vµ kh«ng ngõng më réng mèi quan hÖ hîp t¸c víi c¸c khu vùc thÞ tr­êng kh¸c vµ ®· t¹o ra ®­îc mét sè thÞ tr­êng xuÊt khÈu kh¸ quan träng nh­ khu vùc thÞ tr­êng Ch©u ¸, Ch©u ©u. Tõ n¨m 1995, Tæng C«ng ty Than ViÖt Nam ra ®êi vµ C«ng ty xuÊt nhËp khÈu vµ hîp t¸c quèc tÕ – Coalimex chÝnh thøc ®­îc coi lµ mét doanh nghiÖp th­¬ng m¹i, tõ ®ã ®Õn nay ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty ®· ®i vµo æn ®Þnh vµ cã nhiÒu chuyÓn biÕn theo h­íng tÝch cùc: kim ng¹ch xuÊt khÈu than ®­îc gi÷ v÷ng, thÞ tr­êng xuÊt khÈu than ®­îc më réng c¶ vÒ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u. Kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ho¹t ®éng xuÊt khÈu than cña C«ng ty ta cã thÓ chia lµm 3 giai ®o¹n chÝnh: giai ®o¹n 1982 –1991; giai ®o¹n 1992 – 1995; giai ®o¹n 1996 – 2001 Giai ®o¹n 1982 – 1991. Trong nh÷ng n¨m ®Çu míi thµnh lËp ( nhÊt lµ tõ 1982 ®Õn 1986) C«ng ty ho¹t ®éng hoµn toµn trong c¬ chÕ bao cÊp, mäi chiÕn l­îc ho¹t ®éng kinh doanh ®Òu theo kÕ h¹ch Nhµ n­íc giao. Thêi gian nµy C«ng ty rÊt thô ®éng trong viÖc lùa chän ®èi t¸c vµ tæ chøc ho¹t ®éng xuÊt khÈu, phÇn lín c¸c b¹n hµng dï lín hay nhá ®Òu thuéc khèi c¸c n­íc XHCN nh­ Liªn X«, Hungary, Cu ba, Ba lan, TiÖp kh¾c… Tõ 1987 trë ®i, c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung kh«ng cßn n÷a, C«ng ty ph¶i lµm ¨n trªn thÞ tr­êng b»ng chÝnh kh¶ n¨ng cña m×nh, v× thÕ C«ng ty còng kh«ng tr¸nh khái bì ngì. Trong giai ®o¹n 1987 – 1991 C«ng ty ®· chñ ®éng t×m kiÕm mét sè b¹n hµng míi nh­: Th¸i Lan, NhËt B¶n, §µi Loan vµ mét sè n­íc kh¸c trong khu vùc tuy nhiªn b­íc ®Çu cßn rÊt h¹n chÕ bëi kh¶ n¨ng cña C«ng ty cßn ch­a cho phÐp. Ta h·y quan s¸t b¶ng sau ®©y ( B¶ng 6): B¶ng 6: Gi¸ tri kim ng¹ch xuÊt khÈu than giai ®o¹n 1982 – 1991. N¨m Kim ng¹ch xuÊt khÈu ( 1000 USD ) 1982 39.221 1983 27.190 1984 29.343 1985 39.556 1986 32.120 1987 10.613 1988 15.118 1989 ._. cho viÖc l¾p ®Æt c¸c trang thiÕt bÞ phßng ngõa, c¶nh b¸o khÝ næ. VÒ tæng thÓ t¹m thêi gi¶m ®Çu t­ më réng, x©y dùng má míi, ­u tiªn ®Çu t­ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh nghÒ, ®Çu t­ nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn ®Ó t¹o thÞ tr­êng cho than, t¹o thªm viÖc lµm. Huy ®éng vèn Huy ®éng vèn trong c«ng nh©n viªn chøc vµ ngoµi x· héi, hîp t¸c víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c vµ ng©n hµng ®Ó cïng nhau bá vèn ®Çu t­, x©y dùng c¸c nhµ m¸y thuû nhiÖt ®iÖn, tæ hîp c«ng nghiÖp vµ c¶ng . S¾p xÕp tæ chøc TiÕp tôc nghiªn cøu s¾p xÕp l¹i tæ chøc s¶n xuÊt theo h­íng x©y dùng c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn m¹nh, n¨ng ®éng, tù chÞu tr¸ch nhiÖm cao; tõng b­íc ®a d¹ng ho¸ së h÷u; nghiªn cøu chuyÓn c¸c má sang ho¹t ®éng theo m« h×nh vµ c¬ chÕ cña c¸c nhµ thÇu khai th¸c má; ®Èy m¹nh c«ng t¸c cæ phÇn ho¸, b¸n, kho¸n, cho thuª c¬ së s¶n xuÊt . Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý §Æc biÖt lµ c¬ chÕ ®iÒu hoµ néi bé t¹o ra s©n ch¬i c«ng b»ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn . Ch¨m lo ph¸t triÓn nguån nh©n lùc §æi míi c«ng t¸c ®µo t¹o, sö dông c¸n bé, c«ng nh©n, chän ®óng nh÷ng ng­êi ®øng ®Çu c¸c tæ, ®éi, ph©n x­ëng, phßng ban, xÝ nghiÖp, má, C«ng ty vµ Tæng C«ng ty ®ång thêi ®Èy m¹nh thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ trong doanh nghiÖp. II. C¸c ®Þnh h­íng thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu than trong nh÷ng n¨m tíi. N­íc ta kh«ng ngõng më réng mèi quan hÖ hîp t¸c, héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña ASEAN, chuÈn bÞ gia nhËp vµo tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c, ®ång thêi thiÕt lËp vµ më réng mèi quan hÖ víi tÊt c¶ c¸c n­íc. §©y lµ nh÷ng thuËn lîi c¬ b¶n ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam, trong ®ã cã ngµnh than. Tuy nhiªn nã còng t¹o ra nh÷ng th¸ch thøc gay g¾t mµ Than ViÖt Nam ph¶i c¹nh tranh quyÕt liÖt ®Ó tån t¹i. Than Antraxit cña ViÖt Nam víi chÊt l­îng kh«ng æn ®Þnh, ®ang cã chiÒu h­íng ®i xuèng, gi¸ thµnh cao song c¹nh tranh víi c¸c n­íc xuÊt khÈu than truyÒn thèng. V× vËy viÖc ®Ò ra mét ®Þnh h­íng ®Ó chuÈn bÞ vµ ®èi phã víi nh÷ng khã kh¨n nµy víi môc tiªu n©ng cao hiÖu qu¶ xuÊt khÈu, duy tr× nh÷ng thÞ tr­êng mµ Than ViÖt Nam ®· cã thÞ phÇn lín, ®Èy m¹nh viÖc th©m nhËp nh÷ng thÞ tr­êng tõ tr­íc ®Õn nay kh«ng cã kim ng¹ch hoÆc kim ng¹ch qu¸ Ýt lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng. §Þnh h­íng thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu than : Duy tr× tèc ®é më réng kho¶ng 2 thÞ tr­êng / n¨m, mçi n¨m C«ng ty xuÊt khÈu ®­îc kho¶ng 500 – 550 ngh×n tÊn víi gi¸ trÞ trªn 17 triÖu USD. Tæng C«ng ty tiÕn hµnh quan hÖ trë l¹i víi c¸c n­íc §«ng ¢u, trong ®ã ®Æc biÖt thÞ tr­êng Nga, mét trong nh÷ng b¹n hµng cò cña C«ng ty tr­íc kia. Theo c¸c chuyªn gia th× khu vùc nµy trong thêi gian tíi cã nhu cÇu tiªu dïng than kh¸ lín ®Ó ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp sau mét thêi gian dµi mÊt æn ®Þnh. Môc tiªu cña Than ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi ®èi víi c¸c thÞ tr­êng lµ nh­ sau: Víi thÞ tr­êng Hµn Quèc: Hµng n¨m thÞ tr­êng nµy nhËp khÈu than Antraxit chiÕm kho¶ng 5,5% l­îng than Antraxit nhËp khÈu trªn thÕ giíi. Víi tèc ®é t¨ng kim ng¹ch nh­ 4 n¨m qua, ®©y lµ thÞ tr­êng nhiÒu triÓn väng cña Than ViÖt Nam. Trong thêi gian tíi Tæng C«ng ty sÏ cè g¾ng ®­a møc kim ng¹ch ë thÞ tr­êng nµy lªn tíi kho¶ng 18 – 20% tæng kim ng¹ch, tèc ®é t¨ng kim ng¹ch kho¶ng 120% / n¨m. Víi thÞ tr­êng Bungary: §©y lµ thÞ tr­êng lín nhÊt cña Tæng C«ng ty víi sù æn ®Þnh nh­ hiÖn nay th× thÞ tr­êng vÉn gi÷ møc tiªu dïng nh­ cò, v× vËy Tæng C«ng ty sÏ cè g¾ng duy tr× kim ng¹ch ë møc trªn d­íi 10 triÖu USD/ n¨m. ViÖc duy tr× ®­îc thÞ tr­êng nay sÏ lµ b­íc ®Öm quan träng cho Tæng C«ng ty thùc hiÖn môc tiªu ®Èy m¹nh xuÊt khÈu than sang thÞ tr­êng §«ng vµ T©y ¢u. Víi thÞ tr­êng Philipin: Hµng n¨m thÞ tr­êng nµy nhËp khÈu chiÕm tõ 0,7 – 1% khèi l­îng than Antraxit nhËp khÈu trªn thÕ giíi, tuy kh«ng thùc sù lín nh­ng còng ®ñ ®Ó Than ViÖt Nam khai th¸c. HiÖn nay trªn thÞ tr­êng nµy hµng n¨m cña Than ViÖt Nam míi chØ xuÊt khÈu ®­îc kho¶ng 25 ngh×n tÊn than, con sè nµy qu¸ khiªm tèn so víi kh¶ n¨ng cña thÞ tr­êng nµy. V× vËy trong giai ®o¹n tíi Than ViÖt Nam sÏ ®Èy gi¸ trÞ kim ng¹ch lªn kho¶ng 1 – 1,2 triÖu USD/ n¨m víi tèc ®é t¨ng kim ng¹ch 120%/ n¨m. Víi thÞ tr­êng §µi Loan: Do hiÖn nay vÊn ®Ò chÝnh trÞ gi÷a §µi Loan vµ Trung Quèc cßn ch­a ®­îc gi¶i quyÕt nªn trong thêi gian tíi thÞ tr­êng nµy cã thÓ t¹m thêi bÞ gi¸n ®o¹n, ®iÒu nµy sÏ ¶nh h­ëng nghiªm träng tíi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña Than ViÖt Nam. Víi thÞ tr­êng Th¸i Lan: Sau cuéc khñng ho¶ng khu vùc, n¨m 1998 thÞ tr­êng nµy t¨ng kim ng¹ch rÊt nhanh vµ hiÖn nay cã mèi quan hÖ tèt víi Than ViÖt Nam. Do vËy trong t­¬ng lai Than ViÖt Nam hy väng sÏ xuÊt khÈu ®­îc mét khèi l­îng t­¬ng ®èi sang thÞ tr­êng nµy. Môc tiªu cña Than ViÖt Nam lµ ®­a kim ng¹ch lªn tõ 1,8 – 2 triÖu USD/ n¨m, tèc ®é t¨ng kim ng¹ch sÏ lµ 150%/ n¨m. Víi thÞ tr­êng Malaysia: §©y lµ mét thÞ tr­êng míi b­íc vµo lµm ¨n cña Than ViÖt Nam nh­ng còng ®­îc xem lµ nhiÒu triÓn väng, dù kiÕn n¨m 2002 – 2003 Than ViÖt Nam sÏ ®¹t møc kim ng¹ch lµ 1.3 triÖu USD. Cßn l¹i mét sè thÞ tr­êng nhá th× Than ViÖt Nam chó träng nhÊt lµ 2 thÞ tr­êng Ph¸p vµ BØ v× thùc tÕ cho thÊy c¶ 2 thÞ tr­êng nµy hµng n¨m nhËp khÈu mét khèi l­îng than Antraxit rÊt lín nh­ng Than ViÖt Nam míi chØ xuÊt khÈu ®­îc qu¸ Ýt. V× vËy trong c¸c n¨m tíi Than ViÖt Nam sÏ tËp trung t×m hiÓu khai th¸c m¹nh h¬n thÞ tr­êng nµy. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu than Chó träng n©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸ : Than lµ mét mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña Tæng C«ng ty, ngoµi than Tæng C«ng ty còng cã mét vµi mÆt hµng kh¸c dïng cho xuÊt khÈu nh­ng chñ yÕu lîi nhuËn thu ®­îc còng tõ than. V× vËy ®Ó n©ng cao chÊt l­îng than xuÊt khÈu lµ vÊn ®Ò nãng báng mµ Tæng C«ng ty ®ang tr¨n trë. Than ViÖt Nam ph¶i c¹nh tranh khèc liÖt trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, muèn chiÕm ®­îc lßng tin cña b¹n hµng th× b¾t buéc Tæng C«ng ty ph¶i n©ng cao chÊt l­îng than. ViÖc b¶o ®¶m chÊt l­îng than tèt cho kh¸ch hµng lu«n lµ yÕu tè cÇn chó träng vµ quan t©m nhiÒu h¬n n÷a ®Ó cñng cè lßng tin cho kh¸ch hµng vµ gi÷ lÊy uy tÝn trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy mét mÆt Tæng C«ng ty ph¶i ®«n ®èc c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt ®Æc biÖt quan t©m chó ý ®Õn chÊt l­îng than giao cho tµu xuÊt khÈu. MÆt kh¸c cïng víi sù chØ ®¹o cña Tæng C«ng ty than ViÖt Nam, c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn cö c¸n bé ®iÒu hµnh trùc tiÕp ®o l­êng gi¸m s¸t viÖc rãt than lªn tµu, kiÓm so¸t chÆt chÏ chÊt l­îng than giao cho kh¸ch hµng, kiªn quyÕt kh«ng ®­a than kÐm phÈm chÊt cã lÉn t¹p chÊt lªn tµu. KiÓm tra chÊt l­îng hµng ho¸ lµ mét nguyªn t¾c kh«ng thÓ thiÕu ®­îc. ViÖc kiÓm tra chÊt l­îng dùa theo c¸c chØ tiªu chÊt l­îng sau: ChØ tiªu vÒ ®é Èm cña than: ®ã lµ l­îng n­íc chøa trong than, ®é Èm cµng thÊp th× than cµng tèt. ChØ tiªu vÒ ®é tro: tro lµ phÇn kh«ng ch¸y ë trong than, nã lµ chÊt v« c¬ trong than do qu¸ tr×nh h×nh thµnh, qu¸ th×nh khai th¸c, vËn chuyÓn g©y nªn. §é tro trong than cµng Ýt cµng tèt. ChØ tiªu vÒ nhiÖt l­îng cña than: ®ã lµ nhiÖt l­îng to¶ ra khi ®èt ch¸y hoµn toµn mét ®¬n vÞ khèi l­îng than. Khi kiÓm tra vÒ chÊt l­îng than ®ßi hái ng­êi kiÓm tra l« hµng ®ã ph¶i kiÓm tra xem l« hµng ®ã cã ®óng chØ tiªu vÒ ®é tro, ®é Èm vµ nhiÖt l­îng nh­ trong hîp ®ång ®· ký kÕt hay kh«ng. Viªc kiÓm tra chÊt l­îng gi¸m ®Þnh ®­îc kiÓm tra th­êng xuyªn t¹i phßng KCS cña Tæng C«ng ty, mét mÆt kiÓm tra chÊt l­îng hµng xuÊt ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng kinh nghiÖm ®iÒu chØnh chÊt l­îng cña m×nh vµ lo¹i trõ nh÷ng s¶n phÈm kh«ng ®¹t chÊt l­îng. Cßn hÇu hÕt c¸c kh¸ch hµng n­íc ngoµi khi mua than ®Òu yªu cÇu than ph¶i ®­îc gi¸m ®Þnh qua c¸c C«ng ty gi¸m ®Þnh trung gian ®éc lËp ®Ó cã kÕt qu¶ kh¸ch quan. Tõ tr­íc ®Õn nay than Antraxit ®­îc kh¸ch sö dông Vinacontrol, Quacontrol ®Ó lµm nhiÖm vô nµy. ViÖc kiÓm tra chÊt l­îng ®­îc thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. NÕu giao hµng trong cÇu c¶ng, th× viÖc kiÓm tra ®­îc tiÕn hµnh tr­íc khi giao hµng (t¹i ®èng b·i chøa than s¹ch tõ nhµ sµn ra) trong khi giao hµng (trªn b¨ng chuyÒn, trªn Wago) vµ sau khi giao hµng (trong hÇm tµu) hoÆc trong tr­êng hîp hµng xÕp chuyÓn t¶i ra ngoµi kh¬i th× than ®­îc kiÓm tra tr­íc khi giao hµng (hµng rãt tõ trªn b·i xuèng xµ lan) trong khi giao hµng (than tõ quÆng xuèng tµu) vµ sau khi giao hµng (than trong hÇm tµu). ViÖc kiÓm tra nµy chØ hoµn toµn chÝnh x¸c vµ ®Ó c«ng viÖc nµy ®­îc tiÕn hµnh tèt Tæng C«ng ty cö c¸c c¸n bé phßng KCS cïng tham gia víi C«ng ty gi¸m ®Þnh trung gian ®Ó kÕt qu¶ tèt h¬n. Nh­ ta ®· biÕt biÕt tiªu chuÈn ho¸ kü thuËt s¶n phÈm cã ¶nh h­ëng sèng cßn ®Õn kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ tr­êng n­íc ngoµi cña doanh nghiÖp. Dï doanh nghiÖp cã thÓ cè g¾ng rÊt nhiÒu ®Ó ®¶m b¶o mét gi¸ c¶ vµ thêi h¹n giao hµng nh­ng nh÷ng s¶n phÈm Êy kh«ng ®¸p øng ®­îc nh÷ng quy ®Þnh tiªu chuÈn cña hîp ®ång th× còng kh«ng ®­îc chÊp nhËn, thËm chÝ nh÷ng s¶n phÈm ®ã ph¶i lo¹i bá v× kh«ng ®¶m b¶o tiªu chuÈn kü thuËt quy ®Þnh. Khoa häc kü thuËt ngµy cµng ph¸t triÓn th× nh÷ng quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn còng ngµy cµng ®­îc nghiªm ngÆt h¬n…Tiªu chuÈn ë ®©y kh«ng cã nghÜa lµ hµng rµo th­¬ng m¹i. Khi xem xÐt viÖc lµm cho s¶n phÈm ®¸p øng víi c¸c tiªu chuÈn cña thÞ tr­êng n­íc ngoµi cÇn ph©n biÖt hai lo¹i tiªu chuÈn. Mét lo¹i lµ tiªu chuÈn quèc tÕ ®· ®­îc tÊt c¶ c¸c n­íc thõa nhËn nh­ mét chuÈn mùc quèc tÕ. Than Antraxit mµ Tæng C«ng ty xuÊt khÈu gÇn ®©y ®· ®­îc tæ chøc qu¶n lý chÊt l­îng quèc tÕ (International Quality Management) cÊp giÊy chøng nhËn vµ tÆng huy ch­¬ng b¹c vÒ chÊt l­îng vµ nh÷ng ®ãng gãp cña nã trong viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng. Mét lo¹i tiªu chuÈn kh¸c lµ tiªu chuÈn riªng cña mét thÞ tr­êng kh¸c biÖt víi c¸c th«ng lÖ quèc tÕ vµ ®· h×nh thµnh theo truyÒn thèng song v× nã lµ nh÷ng thÞ tr­êng quan träng thuéc c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nªn còng ph¶i ®­îc tho¶ m·n. §iÒu nµy rÊt cã ý nghÜa ®èi víi c¸c s¶n phÈm cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn mµ ë ®©y lµ than. VÒ mÆt nµy cã thÓ nãi Tæng C«ng ty ch­a thÓ ®¸p øng ®­îc t¹i mét sè thÞ tr­êng Ch©u ¢u nh­ Ph¸p, BØ do vËy mµ trong c¸c n¨m qua Tæng C«ng ty vÉn ch­a t¨ng ®­îc kim ng¹ch t¹i c¸c thÞ tr­êng nµy, mÆc dï nhu cÇu ë ®©y rÊt lín. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña tiªu chuÈn vÒ viÖc kiÓm tra chÊt l­îng s¶n phÈm, nh÷ng cè g¾ng theo kÞp sù ph¸t triÓn cña tiªu chuÈn quèc tÕ, ®¸p øng nh÷ng tiªu chuÈn cña thÞ tr­êng träng ®iÓm lµ c¬ héi ®Ó s¶n phÈm ®­îc chÊp nhËn t¹i thÞ tr­êng Êy. TiÕp cËn më réng thÞ tr­êng Lµ mét C«ng ty kinh doanh xuÊt khÈu nªn thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña Than ViÖt Nam xa, c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng mµ Than ViÖt Nam cã thÓ n¾m b¾t ®­îc cßn rÊt h¹n hÑp. §Ó cã thÓ ®æi míi c«ng t¸c nghiªn cøu tiÕp cËn thÞ tr­êng tr­íc hÕt Than ViÖt Nam ph¶i tuyÓn chän ®µo t¹o, x©y dùng mét ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn cã tr×nh ®é ®ång thêi ph¶i x¸c lËp ®­îc ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸, xö lý th«ng tin mét c¸ch h÷u hiÖu ®Ó ®­a ra c¸c dù b¸o chÝnh x¸c vÒ thÞ tr­êng tõ ®ã ®Ò ra c¸c ph­¬ng ph¸p kinh doanh phï hîp. ViÖc nghiªn cøu tiÕp cËn thÞ tr­êng ph¶i ®¸p øng c¸c th«ng tin vÒ: ChÝnh s¸ch xuÊt khÈu vÒ t×nh h×nh c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. LuËt ph¸p cña c¸c quèc gia cã quan hÖ bu«n b¸n vµ chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch. HÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ vµ t×nh h×nh tµi chÝnh c¸c kh¸ch hµng. Gi¸ c¶ hµng, quy luËt biÕn ®éng gi¸ c¶, c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng tíi gi¸ trong thêi gian tíi. C¸c th«ng tin vÒ ®iÒu kiÖn ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn, b¶o hiÓm, thuÕ quan. Trªn c¬ së c¸c th«ng tin ®ã Than ViÖt Nam tiÕn hµnh lùa chän thÞ tr­êng ®Ó kinh doanh. Trong thêi gian tr­íc m¾t Than ViÖt Nam cã thÓ ¸p dông mét sè biÖn ph¸p sau: Than ViÖt Nam cÇn tiÕp cËn th©m nhËp vµo thÞ tr­êng vµ b¹n hµng míi, më réng thÞ tr­êng tiªu thô b»ng viÖc tÝch cùc tham gia vµo héi chî triÓn l·m ®Èy m¹nh xóc tiÕn qu¶ng c¸o chµo hµng th«ng qua c¸c b¹n hµng cã quan hÖ tõ tr­íc qua phßng th­¬ng m¹i ViÖt Nam…§Ò ra chÝnh s¸ch vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt l­îng cïng c¸c ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i ®Ó hÊp dÉn kh¸ch hµng. Cñng cè thªm mèi quan hÖ víi c¸c b¹n hµng truyÒn thèng, cã c¸c chÝnh s¸ch vÒ gi¸ c¶ vµ ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i ­u ®·i h¬n cho c¸c b¹n hµng l©u n¨m. T¨ng c­êng c«ng t¸c thu nhËp vµ xö lý c¸c th«ng tin cã liªn quan tíi qu¸ tr×nh kinh doanh xuÊt khÈu than ®Ó cã dù b¸o ph¸n ®o¸n chÝnh x¸c nh÷ng biÕn ®éng cña t×nh h×nh m«i tr­êng kinh doanh còng nh­ thÞ tr­êng. Tr¸nh t×nh tr¹ng bÞ bÊt ngê tr­íc c¸c diÔn biÕn thay ®æi cña t×nh h×nh råi míi cã biÖn ph¸p ®èi phã kÐm hiÖu qu¶. §¶m b¶o møc gi¸ b¸n hîp lÝ vµ hiÖu qu¶ Tõ khi nÒn kinh tÕ chuyÓn sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, vÒ nguyªn t¾c gi¸ than kh«ng thuéc diÖn nhµ n­íc qu¶n lÝ mµ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng trªn c¬ së thuËn mua võa b¸n, cô thÓ nh­ sau: Gi¸ than cho s¶n xuÊt ®iÖn do Tæng C«ng ty Than ViÖt Nam vµ Tæng C«ng ty ®iÖn lùc ViÖt Nam tho¶ thuËn c¨n cø vµo gi¸ thµnh s¶n xuÊt, gi¸ thÞ tr­êng vµ gi¸ ®iÖn cã sù xem xÐt cña Ban vËt gi¸ ChÝnh phñ. Gi¸ than cho c¸c hé tiªu thô kh¸c trong n­íc do Than ViÖt Nam vµ kh¸ch hµng tho¶ thuËn c¨n cø vµo gi¸ thµnh than, gi¸ thÞ tr­êng vµ quan hÖ cung cÇu cã tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng chÊp nhËn cña kh¸ch hµng. Gi¸ than xuÊt khÈu: Than ViÖt Nam quy ®Þnh møc gi¸ sµn c¨n cø vµo gi¸ than trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. C¸c ®¬n vÞ xuÊt khÈu than th­¬ng th¶o víi kh¸ch hµng trªn c¬ së gi¸ sµn ®ã, kh«ng ®­îc b¸n thÊp h¬n gi¸ sµn. Qua c¬ chÕ h×nh thµnh gi¸ nªu trªn ta thÊy gi¸ than cã hai lo¹i râ rÖt lµ gi¸ néi ®Þa vµ gi¸ xuÊt khÈu. Riªng gi¸ than cho s¶n xuÊt ®iÖn, trong thùc tÕ ®­îc tuú thuéc rÊt lín vµo viÖc ®iÒu chØnh gi¸ ®iÖn lµ gi¸ do nhµ n­íc qu¶n lý. Víi t­ c¸ch lµ mét bé phËn cña chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n¨ng l­îng bÒn v÷ng nãi chung vµ chÝnh s¸ch gi¸ n¨ng l­îng hîp lý nãi riªng, gi¸ than ph¶i ®­íc h×nh thµnh ®ång bé víi hÖ thèng gi¸ c¸c d¹ng n¨ng l­îng kh¸c v× môc tiªu ph¸t triÓn c©n ®èi vµ hiÖu qu¶ cao nhÊt cña toµn ngµnh n¨ng l­îng còng nh­ khai th¸c vµ sö dông hîp lý nguån tµi nguyªn “vµng ®en” h÷u h¹n cña ®Êt n­íc. Nhµ n­íc ph¶i cã c¬ chÕ ®iÒu hµnh vµ gi¸m s¸t h÷u hiÖu hÖ thèng gi¸ n¨ng l­îng ®Ó ®¶m b¶o sao cho chóng vËn hµnh trong mét c¬ cÊu hîp lý. VÒ c¬ chÕ gi¸ than ®­îc h×nh thµnh nh­ sau: C¬ së ®Ó ®Þnh gi¸ than: lÊy gi¸ than cña thÞ tr­êng quèc tÕ lµm chuÈn (gi¸ FOB vµ gi¸ CIF). §¶m b¶o cho ngµnh than trang tr¶i ®ñ chi phÝ s¶n xuÊt vµ cã l·i ë møc hîp lý, cã tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng cã thÓ chÊp nhËn ®­îc cña kh¸ch hµng. Ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ than: Møc gi¸ cô thÓ do ng­êi s¶n xuÊt than vµ kh¸ch hµng tiªu thô than tho¶ thuËn trªn c¬ së: + Khi cung v­ît cÇu : gi¸ thµnh < gi¸ than £ gi¸ xuÊt khÈu + Khi cÇu v­ît cung: gi¸ xuÊt khÈu < gi¸ than £ gi¸ nhËp khÈu §Ó ®¶m b¶o s¶n xuÊt vµ cung cÊp than æn ®Þnh l©u dµi c¸c hé tiªu thô than träng ®iÓm ph¶i kÝ hîp ®ång dµi h¹n víi ngµnh than. §Æc biÖt c¸c hé tiªu thô than trong n­íc ph¶i khÈn tr­¬ng ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ vµ hiÖn ®¹i ho¸ thiÕt bÞ nh»m gi¶m tiªu hao than vµ n©ng cao hiÖu suÊt sö dông than ®Ó cã thÓ chÊp nhËn gi¸ than theo gi¸ thÞ tr­êng quèc tÕ mµ kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ thµnh vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó ®iÒu hµnh ®­îc gi¸ than vËn ®éng mét c¸ch hîp lÝ, ®iÒu quan träng lµ chñ ®éng ®iÒu hµnh cung cÇu trªn c¬ së dù b¸o chÝnh x¸c nhu cÇu than ®Ó lËp quy ho¹ch khai th¸c mét c¸ch chuÈn x¸c nh»m ®¸p øng nhu cÇu than cña thÞ tr­êng. Tæ chøc tèt ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu Tæ chøc tèt ho¹t ®éng kinh doanh còng lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña Tæng C«ng ty. Lµ mét doanh nghiÖp th­¬ng m¹i cïng mét lóc Tæng C«ng ty ph¶i thùc hiÖn c¶ hai lo¹i hîp ®ång: mét hîp ®ång mua l¹i than cña c¸c C«ng ty s¶n xuÊt than trong n­íc, mét hîp ®ång C«ng ty b¸n than cho c¸c kh¸ch hµng n­íc ngoµi. Hai c«ng viÖc nµy ph¶i ®i ®«i víi nhau, nÕu mét trong hai c«ng viÖc kh«ng lµm tèt sÏ ¶nh h­ëng ®Õn c«ng viÖc kia. C«ng t¸c tæ chøc kinh doanh ph¶i ®­îc tæ chøc tèt cô thÓ nh­ sau: Trong c«ng t¸c mua l¹i than: Nh÷ng n¨m qua Tæng C«ng ty th­êng mua l¹i than cña c¸c C«ng ty s¶n xuÊt than trong n­íc nh­ C«ng ty s¶n xuÊt than U«ng BÝ, CÈm Ph¶, Hßn Gai…Nh×n chung c«ng t¸c nµy thùc hiÖn tèt nh­ng vÉn cßn mét sè tån t¹i cÇn gi¶i quyÕt nh­ chÊt l­îng than kh«ng ®ång ®Òu, c¸c C«ng ty s¶n xuÊt than g©y khã kh¨n cho b¹n hµng n­íc ngoµi khi xem hµng. V× vËy trong nh÷ng n¨m tíi Than ViÖt Nam cÇn thiÕt lËp mèi quan hÖ tèt h¬n. trong ph¹m vi cña mét C«ng ty ph¶i cã chÝnh s¸ch thu mua hîp lý, cho c¸c C«ng ty s¶n xuÊt biÕt yªu cÇu cña m×nh vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng than, th¨m dß chi phÝ s¶n xuÊt cña hä. Trong c«ng t¸c xuÊt khÈu: sau khi ký c¸c hîp ®ång xuÊt khÈu than, Tæng C«ng ty ph¶i nhanh chãng triÓn khai vµ thùc hiÖn ngay nh÷ng ®iÒu kho¶n ®· ghi trong hîp ®ång. Than ViÖt Nam ph¶i chñ ®éng kÕt hîp víi c¸c ®¬n vÞ vËn t¶i ®Ó giao than ®óng thêi gian qui ®Þnh. Than ViÖt Nam ph¶i x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng vµ ®Ò ra môc tiªu ®óng ®¾n, ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi. Trong ®ã cÇn chó träng nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y: Lu«n lu«n ph¶i cho r»ng thÞ tr­êng lµ yÕu tè quan träng nhÊt trong kh©u l­u th«ng. Ph¶i biÕt tËn dông triÖt ®Ó tiÒm n¨ng cña thÞ tr­êng bÊt kú ®ã lµ thÞ tr­êng cã kim ng¹ch lín hay nhá. Ph¶i lu«n ®Ò cao vai trß cña kh¸ch hµng trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh. BiÕt tËn dông mäi kh¶ n¨ng cña ®Ó phôc vô tèt kh¸ch hµng n­íc ngoµi, kh«ng nªn coi nhÑ mét thÞ tr­êng nµo. Tæ chøc qu¶n lý kinh doanh xuÊt khÈu theo chøc n¨ng cña c¸c phßng kinh doanh xuÊt khÈu trong Tæng C«ng ty. Chia c¸c khu vùc thÞ tr­êng hay thÞ tr­êng theo chøc n¨ng cña tõng phßng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. §ång thêi kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c phßng ®Ó t¹o nªn mét sù liªn kÕt th«ng tin gi÷a c¸c thÞ tr­êng. C¸c chi nh¸nh trong Tæng C«ng ty tham gia xuÊt khÈu còng cÇn ®­îc sù chØ ®¹o cña Tæng C«ng ty. Th­êng xuyªn theo dâi vµ n¾m b¾t th«ng tin kinh tÕ trong vµ ngoµi n­íc vÒ diÔn biÕn thÞ tr­êng vµ gi¸ c¶ ®Ó tranh thñ thêi c¬ thuËn lîi kinh doanh cã hiÖu qu¶ vµ tr¸nh rñi ro §Èy m¹nh viÖc hoµn thiÖn h¬n n÷a c¬ chÕ kho¸n trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu. HiÖn nay Tæng C«ng ty ®ang ¸p dông c¬ chÕ kho¸n cho toµn bé c¸c phßng nghiÖp vô cña m×nh víi hai chØ tiªu kho¸n lµ chØ tiªu kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ chØ tiªu lîi nhuËn. ViÖc lµm nµy sÏ t¹o tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cho tõng phßng ban ®Ó hoµn thµnh kÕ ho¹ch C«ng ty giao phã vµ ch¾c ch¾n ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong c«ng t¸c xuÊt khÈu than. Duy tr× mèi quan hÖ víi b¹n hµng cò vµ liªn tôc më réng c¸c quan hÖ víi b¹n hµng míi: “B¹n hµng” hai tõ t­ëng chõng nh­ rÊt ®¬n gi¶n nh­ng trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu lµ c¶ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p. Nã quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña C«ng ty. Còng nh­ trong cuéc sèng b×nh th­êng ai khi sèng mµ ch¼ng ph¶i cã t×nh b¹n, nÕu kh«ng ch¼ng lµm ®­îc viÖc g× c¶. Trong kinh doanh còng vËy, b¹n hµng cïng ta kinh doanh, chèng l¹i ®èi thñ c¹nh tranh, gióp ®ì ta khi ta gÆp khã kh¨n mµ mét m×nh ta kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc. Trong sù c¹nh tranh khèc liÖt ngµy nay cã ®­îc b¹n hµng ®· khã nh­ng gi÷ g×n vµ ph¸t triÓn mèi quan hÖ víi b¹n hµng cò l¹i cµng khã h¬n. §iÒu cèt yÕu ®Ó chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh trªn th­¬ng tr­êng cÇn ph¶i cã sù nç lùc v­ît lªn trªn ®èi thñ c¹nh tranh vµ hîp t¸c chÆt chÏ ®èi víi b¹n hµng. Muèn gi÷ ®­îc b¹n hµng trong quan hÖ kinh doanh l©u dµi th× cÇn ph¶i tu©n thñ 3 nguyªn t¾c sau: CÇn thiÕt ph¶i cã sù tin t­ëng lÉn nhau, viÖc thËn träng trong quan hÖ lµ tèt nh­ng kh«ng nªn qu¸ ®a nghi. Sù tin t­ëng sÏ ®¶m b¶o r»ng: quan hÖ cã thÓ ph¸t triÓn rÊt tèt nÕu chóng ta biÕt c¸ch xö sù hîp lý trong quan hÖ lîi Ých kinh tÕ. Quan hÖ b¹n hµng trong kinh doanh chØ dùa trªn c¬ së quan träng nhÊt lµ sù hoµ ®ång vÒ l¬Þ Ých kinh tÕ, c¶ hai bªn ®Òu tho¶ m·n lîi Ých trong mèi quan hÖ víi nhau. Nãi nh­ vËy kh«ng cã nghÜa lµ c¸c yÕu tè kh¸c kh«ng quan träng. Trong mèi quan hÖ nµy cÇn ph¶i giö ch÷ tÝn, kh«ng v× lîi Ých tr­íc m¾t mµ bá ®i ch÷ “tÝn” cña Than ViÖt Nam trªn th­¬ng tr­êng. NÕu chóng ta bá qua ch÷ tÝn th× ®ång nghÜa víi viÖc chóng ta bá ®i b¹n hµng vµ lîi Ých kinh tÕ l©u dµi mµ ®ã lµ môc ®Ých ho¹t ®éng cña Than ViÖt Nam. Trong xu h­íng ph¸t triÓn ®a d¹ng trong ho¹t ®éng kinh doanh ®Ó t×m kiÕm c¬ héi kinh doanh vµ nh»m h¹n chÕ tèi ®a rñi ro, tiÕn tíi lîi nhuËn b×nh qu©n trong c¸c ngµnh. Than ViÖt Nam kh«ng ®­îc phÐp chØ h¹n chÕ mét sè quan hÖ víi b¹n hµng cò mµ ph¶i lu«n më réng t×m kiÕm b¹n hµng míi. Sù phøc t¹p vµ khã kh¨n h¬n n÷a lµ ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ b¹n hµng cña C«ng ty l¹i rÊt c¸ch xa ch¼ng nh÷ng c¶ vÒ mÆt ®Þa lý mµ cßn ng¨n c¶n vÒ ph¸p luËt tËp qu¸n… §Èy m¹nh ho¹t ®éng Marketing Marketing lµ mét c«ng t¸c ®­îc rÊt nhiÒu doanh nghiÖp vËn dông vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh vµ ®· thu ®­îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng kÓ. Nh×n vµo s¬ ®å tæ chøc c¬ cÊu cña Tæng C«ng ty ta thÊy Tæng C«ng ty ch­a cã mét phßng Marketing ®éc lËp chuyªn m«n mµ mäi ho¹t ®éng kinh doanh hoµn toµn diÔn ra trong tõng phßng kinh doanh. Do ®ã mµ ®· cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña C«ng ty. Thêi gian tíi Tæng C«ng ty nªn bæ sung mét sè c¸n bé tiÕp thÞ, tiÕn tíi thµnh lËp mét phßng Marketing trong c¬ cÊu tæ chøc cña Tæng C«ng ty. C¸n bé tiÕp thÞ ph¶i cã chuyªn m«n cao, nghiÖp vô giái ®Ó xóc tiÕn ho¹t ®éng XNK, gióp c¸c nh©n viªn kinh doanh trong phßng kinh doanh thùc hiÖn tèt c¸c hîp ®ång cña Tæng C«ng ty. * Chøc n¨ng cña phßng Marketing víi thùc tÕ cña Tæng C«ng ty lµ: Tæ chøc nghiªn cøu thÞ tr­êng: bao gåm ®iÒu tra thu nhËp vµ xö lý th«ng tin. Cung cÊp c¸c th«ng tin ®· ®­îc ph©n tÝch chÝnh x¸c vÒ thÞ tr­êng ®Ó lËp kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh. §Ò ra c¸c biÖn ph¸p qu¶ng c¸o, khuÕch tr­¬ng vµ giíi thiÖu s¶n phÈm cho C«ng ty mét c¸ch hiÖu qu¶. * NhiÖm vô cña phßng Marketing lµ: Nghiªn cøu thu thËp th«ng tin vÒ tõng lo¹i than trªn thÞ tr­êng tiªu thô. Tæ chøc mang hµng ®i giíi thiÖu vÒ tÝnh n¨ng cña s¶n phÈm, tæ chøc chµo hµng. Nghiªn cøu tÝnh chÊt, c¬ cÊu nhu cÇu vµ dung l­îng thÞ tr­êng. Thu thËp, ph©n tÝch kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña C«ng ty, x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña C«ng ty trªn thÞ tr­êng vµ dù ®o¸n nh÷ng c¬ héi còng nh­ khã kh¨n cña C«ng ty trong thêi gian tíi ®Ó cã sù chuÈn bÞ tèt. Thu thËp th«ng tin vÒ yªu cÇu cña kh¸ch hµng vÒ s¶n phÈm míi. Thu thËp nghiªn cøu vÒ chÝnh s¸ch gi¸ ®èi víi tõng thÞ tr­êng vµ mét khi phßng Marketing ®­îc thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng th× viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng sÏ ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn vµ cã khoa häc, cã hÖ thèng. §µo t¹o ®éi ngò c¸n bé kinh doanh giái Mäi biÖn ph¸p thóc ®Èy kinh doanh rèt cuéc vÉn chØ xoay quanh yÕu tè con ng­êi mµ th«i. C¸c biÖn ph¸p ®­a ra nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu cã thùc hiÖn hay kh«ng hoµn toµn phô thuéc vµo yÕu tè con ng­êi cña doanh nghiÖp. Do vËy nghÖ thuËt sö dông con ng­êi chÝnh lµ yÕu tè ®Çu tiªn vµ c¬ b¶n nhÊt ®Ó doanh nghiÖp më réng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm cña m×nh. C«ng ty cÇn ph¶i sö dông hÕt tµi n¨ng cña c¸c c¸n bé, nh©n viªn, ®ã lµ mét nguån vèn, tµi s¶n quý gi¸ cña C«ng ty. C«ng ty cÇn ®Çu t­ vµ båi d­ìng kiÕn thøc míi cho ®éi ngò c¸n bé c¸c cÊp, tuyÓn chän vµ rÌn luyÖn ®éi ngò c¸n bé kÕ cËn, ®µo t¹o chÝnh quy ®éi ngò cã n¨ng lùc qu¶n lý, kiªn ®Þnh víi ®Þnh h­íng vµ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn. §©y chÝnh lµ ®Çu t­ ®Ó båi d­ìng vun ®¾p cho lîi thÕ l©u dµi cña Than ViÖt Nam. §Ó cã thÓ kinh doanh vµ lµm ¨n cã hiÖu qu¶ trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi th× Than ViÖt Nam ph¶i cã mét ®éi ngò c¸n bé kinh doanh giái vÒ chuyªn m«n, tinh th«ng vÒ nghiÖp vô, cã ®Çu ãc t­ duy tèt vµ linh ho¹t, tinh th«ng ngo¹i ng÷…§Ó cã ®éi ngò c¸n bé ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu ®ã th× viÖc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o míi c¸n bé c«ng nh©n viªn trong thêi gian tíi ph¶i tiÕn hµnh theo c¸c ®Þnh h­íng sau ®©y: KhuyÕn khÝch c¸n bé theo häc c¸c kho¸ häc dµi h¹n nh­ häc t¹i chøc ®¹i häc v¨n b»ng II khèi kinh tÕ vÒ nghiÖp vô kinh doanh th­¬ng m¹i quèc tÕ ®èi víi nh÷ng ng­êi ch­a qua ®¹i häc, ®· tèt nghiÖp ®¹i häc song thuéc nhãm c¸c ngµnh ngoµi chuyªn ngµnh th­¬ng m¹i ®ang lµm viÖc liªn quan ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh XNK. Më trung t©m ®µo t¹o ng¾n h¹n vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng. Marketing cho ®éi ngò c¸n bé ®· qua ®¹i häc nh­ng ch­a ®ñ kiÕn thøc kinh tÕ thÞ tr­êng ®ång thêi n©ng cao trinh ®é ngo¹i ng÷ cho lùc l­îng nµy. Cã chÕ ®é khuyÕn khÝch nh÷ng c¸n bé cã ®iÒu kiÖn theo häc c¸c líp ng¾n h¹n do c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi tæ chøc gi¶ng d¹y vÒ nghÖ thuËt ®µm ph¸n trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. Cïng víi viÖc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i chÕ ®é khuyÕn khÝch ®èi víi c¸n bé c«ng nh©n viªn. C«ng ty nªn cã chÕ ®é ­u ®·i ®èi víi nh÷ng ng­êi ®· cã cèng hiÕn l©u n¨m nh­ng ®Æc biÖt quan t©m ®Õn lùc l­îng c¸n bé, nh©n viªn trÎ. V× ®©y chÝnh lµ lùc l­îng cã vai trß quan träng ®èi víi lùc l­îng kinh doanh, cã hay kh«ng cã hiÖu qu¶ cña C«ng ty. Thùc tÕ nh÷ng n¨m qua cho thÊy C«ng ty ®· gi¶i quyÕt tèt m«i quan hÖ néi bé, t¹o kh«ng khÝ gÇn gòi hiÓu biÕt lÉn nhau trong toµn Tæng C«ng ty còng nh­ sù dung hoµ gi÷a hai thÕ hÖ. §iÒu nµy ®· t¹o nªn søc m¹nh ®­a Tæng C«ng ty tiÕn lªn. KiÕn nghÞ víi Nhµ n­íc: Nhµ n­íc cÇn ®Çu t­ thªm cho c«ng t¸c khai th¸c than ë mét sè má chÝnh nh­: Vµng Danh, M¹o khª…b»ng c¸ch trang bÞ thªm c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i nh»m khai th¸c than cã hiÖu qu¶ h¬n, ®ång thêi lµm gi¶m gi¸ thµnh, gióp Than ViÖt Nam cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi c¸c ®èi thñ xuÊt khÈu lín trªn thÕ giíi. Nhµ n­íc cÇn ®Çu t­ n©ng cÊp mét sè c¶ng biÓn quan träng nh­: Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng …më réng c¶ng vÒ quy m« vµ ®é s©u, trang bÞ c¸c thiÕt bÞ bèc dì than hiÖn ®¹i, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho Than ViÖt Nam trong c«ng t¸c giao hµng. B×nh æn gi¸ c¶ t¹o thuËn lîi trong kh©u thanh to¸n. Nhµ n­íc cho phÐp thµnh lËp c¸c trung t©m cung cÊp th«ng tin chÝnh x¸c theo ph­¬ng thøc mua b¸n th«ng th­êng. Thùc tÕ hiÖn nay cã rÊt nhiÒu c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp cÇn cã c¸c th«ng tin chÝnh x¸c, gióp hä n¾m ®­îc c¬ héi kinh doanh. Th«ng tin th× nhiÒu nh­ng ®Ó cã th«ng tin chÝnh x¸c th× l¹i qu¸ Ýt. NÕu th«ng tin ®Çy ®ñ víi toµn bé c¸c chi tiÕt cÇn thiÕt sÏ lo¹i bá sù nhÇm lÉn, gióp cho C«ng ty ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. III. Môc tiªu vµ nhiÖm vô cña toµn ngµnh. Môc tiªu tæng qu¸t NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX ®Ò ra nhiÖm vô ®èi víi c¸c ngµnh kinh tÕ vµ ngµnh than lµ: “B¶o ®¶m cung cÊp ®ñ vµ an toµn n¨ng l­îng (®iÖn, dÇu khÝ, than )”, “Më réng thÞ tr­êng tiªu thô than trong vµ ngoµi n­íc ®Ó t¨ng nhu cÇu sö dông than, bè trÝ s¶n xuÊt than hîp lý gi÷a cung vµ cÇu. Thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®Çu t­ cã träng ®iÓm, ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao tÝnh an toµn trong s¶n xuÊt vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña c«ng nh©n ngµnh than. Dù kiÕn s¶n l­îng than n¨m 2005 kho¶ng 15-16 triÖu tÊn”. “X©y dùng c¸c tæng C«ng ty Nhµ n­íc ®ñ m¹nh ®Ó lµm nßng cèt cho c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lín, cã n¨ng lùc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ nh­: DÇu khÝ, ®iÖn, than, hµng kh«ng, ®­êng s¾t,vËn t¶i viÔn th«ng, c¬ khÝ, luyÖn kim, ho¸ chÊt, vËt liÖu x©y dùng, xuÊt nhËp khÈu, b¶o hiÓm kiÓm to¸n ...”. §Ó thùc hiÖn ®­îc nhiÖm vô trªn, Tæng C«ng ty tiÕp tôc t¨ng c­êng q¶n lý, ®Èy m¹nh c«ng t¸c ®Çu t­ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh than, ph¸t triÓn kinh doanh ®a ngµnh víi b­íc ®i v÷ng ch¾c. Trong ®ã, x¸c ®Þnh nhiÖm vô s¶n xuÊt kinh doanh than gi÷ vai trß chñ ®¹o, s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c lµ quan träng, ®¶m b¶o c©n ®èi hîp lý, cã hiÖu qu¶ ®Ó hç trî cïng víi s¶n xuÊt than ph¸t triÓn æn ®Þnh, bÒn v÷ng; Tõng b­íc c¶i thiÖn, n©ng cao ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng, gãp phÇn b¶o ®¶m an ninh trËt tù vµ an toµn x· héi trong vïng. Môc tiªu cô thÓ: Trªn c¬ së dù b¸o nhu cÇu thÞ tr­êng, kh¶ n¨ng c©n ®èi c¸c nguån lùc , x¸c ®Þnh môc tiªu trong tõng lÜnh vùc cô thÓ . S¶n xuÊt than : Tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n hµng n¨m kho¶ng 9%, s¶n l­îng than th­¬ng phÈm vµo n¨m 2005 lµ 15-16 triÖu tÊn, th¶o m·n cã ®iÒu chØnh nhu cÇu than cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, tiÕp tôc cñng cè vµ më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu, ®¶m b¶o nhÞp ®é ph¸t triÓn c©n ®èi; æn ®Þnh cã hiÖu qu¶ t¹o ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt kinh doanh sau 2005 ph¸t triÓn bÒn v÷ng. + §Õn n¨m 2010 ®¹t 18-20 triÖu tÊn + §Õn n¨m 2015 ®¹t 23-24 triÖu tÊn vµ n¨m 2020 ®¹t 26-28 triÖu tÇn. X©y dùng vµ vËn hµnh c¸c nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn ch¹y than: trong kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001 – 2005 x©y dùng vµ ®­a vµo vËn hµnh 3 nhµ m¸y nhiÖt ®iÖn than: Na D­¬ng, Cao Ng¹n vµ CÈm Ph¶ víi tæng c«ng xuÊt 500MW. Tiªu thô s¶n phÈm: + Néi ®Þa: Tæng C«ng ty kiÓm so¸t trùc tiÕp viÖc b¸n than vµo 4 hé lín, ®¶m b¶o cung cÊp ®ñ than cho ®iÖn, xi m¨ng, giÊy, ®¹m vµ ®¶m b¶o sù ®iÒu hoµ tiªu thô vµ tµi chÝnh gi÷a c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn. Tæng C«ng ty cã thÓ trùc tiÕp kÝ hoÆc uû quyÒn cho doanh nghiÖp thµnh viªn ký vµ thùc hiÖn hîp ®ång cung cÊp than cho bèn hé nãi trªn. + XuÊt khÈu: Tæng C«ng ty trùc tiÕp ký hîp ®ång vµ kiÓm so¸t xuÊt khÈu than vµo thÞ tr­êng NhËt B¶n, T©y B¾c ¢u vµ mét sè hé tiªu thô kh¸c. VÒ mÆt thÞ tr­êng than ph¶i coi träng chiÕn l­îc xuÊt khÈu. Than xuÊt khÈu cña ta míi ®¹t 37% tæng sè. Môc tiªu than xuÊt khÈu cè g¾ng ®­a lªn 40 – 50%. Ngoµi thÞ tr­êng truyÒn thèng cÇn khai th¸c thªm thÞ tr­êng c¸c tØnh phÝa nam Trung Quèc nh­ tr­íc ®©y, cã n¨m ®· ®¹t tíi 1,5 triÖu tÊn. Víi ®éi ngò h¬n 7 v¹n c«ng nh©n mµ chØ s¶n xuÊt ®­îc 12 triÖu tÊn than ®ã lµ mét n¨ng suÊt qu¸ thÊp. CÇn tæ chøc hîp lÝ vµ khoa häc h¬n nh­ng gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho sè lao ®éng d«i d­ lµ vÊn ®Ò nan gi¶i kh«ng riªng cña ngµnh than. VÒ ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n: ®æi míi c«ng t¸c ®Çu t­ trªn c¬ së coi träng, ph¸t huy tèi ®a nguån néi lùc, ®Èy m¹nh hîp t¸c liªn doanh liªn kÕt nh»m huy ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc cña x· héi ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô Vèn ®Çu t­: TËp trung nguån vèn vay ­u ®·i cña Nhµ n­íc vµ c¸c nguån huy ®éng vèn kh¸c ®Ó ®Çu t­ duy tr× vµ n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt c¸c má. Cïng víi ®Çu t­ cho s¶n xuÊt, quan t©m ®Çu t­ c¸c c«ng tr×nh phôc vô sinh ho¹t v¨n ho¸, thÓ thao cho ng­êi lao ®éng trªn c¬ së chuÈn bÞ ®ñ ®­îc nguån vèn theo quy ®Þnh, phï hîp víi quy ho¹ch cña tõng vïng nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông. §Çu t­ trong s¶n xuÊt than: ¦u tiªn th¨m dß x¸c ®Þnh tr÷ l­îng, chÊt l­îng than, ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt vØa than. ChØ ®¹o lËp vµ hoµn chØnh c¸c b¸o c¸o nghiªn cøu kh¶ thi lµm c¬ së cho viÖc chñ ®éng ®Çu t­ tËp trung vµ ®ång bé, ®Çu t­ chiÒu s©u, ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, c©n ®èi tù ®Çu t­ víi møc ®é hîp lÝ ®Ó chñ ®éng æn ®Þnh s¶n xuÊt, ph¸t huy cao nhÊt n¨ng lùc tµi s¶n vµ hiÖu qu¶ ®Çu t­, ¸p dông c¸c gi¶i ph¸p c«ng nghÖ ®Ó ®¶m b¶o an toµn trong s¶n xuÊt, n©ng cao tØ lÖ thu håi than vµ tiÕt kiÖm tµi nguyªn. Nghiªn cøu c¬ chÕ, biÖn ph¸p trong ®Çu t­ nh»m gi¶i phãng ®­îc n¨ng lùc s¶n xuÊt, n©ng cao lîi thÕ c¹nh tranh, t¹o sù ph¸t triÓn ®ét ph¸ cña doanh nghiÖp mµ vÉn ®¶m b¶o ®­îc sù thèng nhÊt lîi Ých cña tõng ®¬n vÞ vµ lîi Ých toµn ngµnh. ._.